CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Karl Marx - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"375f08d6-64c0-4752-849b-23695e9d68e6","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Karl_Marx","wgTitle":"Karl Marx","wgCurRevisionId":67809148,"wgRevisionId":67809148,"wgArticleId":925,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Pagina's die ISBN magische links gebruiken","Karl Marx","19e-eeuws econoom","19e-eeuws filosoof","Duits atheïst","Balling","Economisch historicus","Duits communist","Duits econoom","Duits filosoof","Duits revolutionair","Duits socioloog","Geschiedfilosoof","Politiek filosoof","Rechtsfilosoof","Marxisme","Politiek econoom","Auteur in het publiek domein"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName" :"Karl_Marx","wgRelevantArticleId":925,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":60000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q9061","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"], "GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates", "ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Karl_Marx_001.jpg/1200px-Karl_Marx_001.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1721"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Karl_Marx_001.jpg/800px-Karl_Marx_001.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1147"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Karl_Marx_001.jpg/640px-Karl_Marx_001.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="918"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Karl Marx - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Karl_Marx rootpage-Karl_Marx skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/23_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Karl+Marx" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Karl+Marx" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Karl+Marx" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Karl+Marx" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Biografie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Biografie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Biografie</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Biografie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Biografie-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Biografie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Marx_in_Nederland" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Marx_in_Nederland"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Marx in Nederland</span> </div> </a> <ul id="toc-Marx_in_Nederland-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Studententijd" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Studententijd"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Studententijd</span> </div> </a> <ul id="toc-Studententijd-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-1842_-_1843:_Keulen,_de_Rheinische_Zeitung" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#1842_-_1843:_Keulen,_de_Rheinische_Zeitung"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>1842 - 1843: Keulen, de <i>Rheinische Zeitung</i></span> </div> </a> <ul id="toc-1842_-_1843:_Keulen,_de_Rheinische_Zeitung-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-1843_-_1844:_Parijs,_de_Deutsch-Französische_Jahrbücher" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#1843_-_1844:_Parijs,_de_Deutsch-Französische_Jahrbücher"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>1843 - 1844: Parijs, de <i>Deutsch-Französische Jahrbücher</i></span> </div> </a> <ul id="toc-1843_-_1844:_Parijs,_de_Deutsch-Französische_Jahrbücher-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-1845_-_1847:_Brussel,_het_Communistisch_Manifest" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#1845_-_1847:_Brussel,_het_Communistisch_Manifest"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>1845 - 1847: Brussel, het <i>Communistisch Manifest</i></span> </div> </a> <ul id="toc-1845_-_1847:_Brussel,_het_Communistisch_Manifest-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-1848" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#1848"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.6</span> <span>1848</span> </div> </a> <ul id="toc-1848-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-1850:_Londen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#1850:_Londen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.7</span> <span>1850: Londen</span> </div> </a> <ul id="toc-1850:_Londen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-De_laatste_jaren" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#De_laatste_jaren"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.8</span> <span>De laatste jaren</span> </div> </a> <ul id="toc-De_laatste_jaren-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Denken" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Denken"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Denken</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Denken-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Denken-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Denken-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Filosofie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Filosofie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Filosofie</span> </div> </a> <ul id="toc-Filosofie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Materialisme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Materialisme"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Materialisme</span> </div> </a> <ul id="toc-Materialisme-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Forschung_en_Darstellung" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Forschung_en_Darstellung"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span><i>Forschung</i> en <i>Darstellung</i></span> </div> </a> <ul id="toc-Forschung_en_Darstellung-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vervreemding" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Vervreemding"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Vervreemding</span> </div> </a> <ul id="toc-Vervreemding-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Saint-Simon" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Saint-Simon"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5</span> <span>Saint-Simon</span> </div> </a> <ul id="toc-Saint-Simon-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-De_Engelse_klassieke_economen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#De_Engelse_klassieke_economen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.6</span> <span>De Engelse klassieke economen</span> </div> </a> <ul id="toc-De_Engelse_klassieke_economen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Klassenstrijd_en_revolutie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Klassenstrijd_en_revolutie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.7</span> <span>Klassenstrijd en revolutie</span> </div> </a> <ul id="toc-Klassenstrijd_en_revolutie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Marxisme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Marxisme"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Marxisme</span> </div> </a> <ul id="toc-Marxisme-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hoe_Marx_zijn_ideeën_uitdroeg" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Hoe_Marx_zijn_ideeën_uitdroeg"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Hoe Marx zijn ideeën uitdroeg</span> </div> </a> <ul id="toc-Hoe_Marx_zijn_ideeën_uitdroeg-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Karl-Marx-Stadt" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Karl-Marx-Stadt"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Karl-Marx-Stadt</span> </div> </a> <ul id="toc-Karl-Marx-Stadt-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Literatuur_en_links" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Literatuur_en_links"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Literatuur en links</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Literatuur_en_links-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Literatuur en links-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Literatuur_en_links-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Recente_Nederlandstalige_literatuur_over_Marx" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Recente_Nederlandstalige_literatuur_over_Marx"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Recente Nederlandstalige literatuur over Marx</span> </div> </a> <ul id="toc-Recente_Nederlandstalige_literatuur_over_Marx-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wat_oudere_Nederlandstalige_bronnen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wat_oudere_Nederlandstalige_bronnen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Wat oudere Nederlandstalige bronnen</span> </div> </a> <ul id="toc-Wat_oudere_Nederlandstalige_bronnen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nederlandse_vertalingen_van_het_werk_van_Marx" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Nederlandse_vertalingen_van_het_werk_van_Marx"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Nederlandse vertalingen van het werk van Marx</span> </div> </a> <ul id="toc-Nederlandse_vertalingen_van_het_werk_van_Marx-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Externe_links" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Externe_links"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Externe links</span> </div> </a> <ul id="toc-Externe_links-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Karl Marx</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 203 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-203" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">203 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Zwitserduits" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Zwitserduits" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%AB%E1%88%AD%E1%88%8D_%E1%88%9B%E1%88%AD%E1%8A%AD%E1%88%B5" title="ካርል ማርክስ – Amhaars" lang="am" hreflang="am" data-title="ካርል ማርክስ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Amhaars" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Aragonees" lang="an" hreflang="an" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragonees" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Oudengels" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="Oudengels" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B2_%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B8" title="कार्ल मार्क्स – Angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="कार्ल मार्क्स" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="Angika" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%83%D8%B3" title="كارل ماركس – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="كارل ماركس" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%83%D8%B3" title="كارل ماركس – Marokkaans Arabisch" lang="ary" hreflang="ary" data-title="كارل ماركس" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Marokkaans Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%83%D8%B3" title="كارل ماركس – Egyptisch Arabisch" lang="arz" hreflang="arz" data-title="كارل ماركس" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptisch Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A7%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B2_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A7%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B8" title="কাৰ্ল মাৰ্ক্স – Assamees" lang="as" hreflang="as" data-title="কাৰ্ল মাৰ্ক্স" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="Assamees" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Asturisch" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturisch" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B2_%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B8" title="कार्ल मार्क्स – Awadhi" lang="awa" hreflang="awa" data-title="कार्ल मार्क्स" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="Awadhi" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Aymara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="Aymara" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Karl_Marks" title="Karl Marks – Azerbeidzjaans" lang="az" hreflang="az" data-title="Karl Marks" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbeidzjaans" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3" title="کارل مارکس – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="کارل مارکس" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81" title="Карл Маркс – Basjkiers" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Карл Маркс" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Basjkiers" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Beiers" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Beiers" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Karls_Marksos" title="Karls Marksos – Samogitisch" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Karls Marksos" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitisch" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81" title="Карл Маркс – Belarussisch" lang="be" hreflang="be" data-title="Карл Маркс" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarussisch" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81" title="Карл Маркс – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Карл Маркс" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81" title="Карл Маркс – Bulgaars" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Карл Маркс" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgaars" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B2_%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B8" title="कार्ल मार्क्स – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="कार्ल मार्क्स" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B2_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B8" title="কার্ল মার্ক্স – Bengaals" lang="bn" hreflang="bn" data-title="কার্ল মার্ক্স" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengaals" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%81%E0%BD%B1%E0%BD%A2%E0%BC%8B%E0%BD%A3%E0%BC%8B%E0%BD%98%E0%BD%A2%E0%BC%8B%E0%BD%81%E0%BD%BA%E0%BC%8B%E0%BD%A6%E0%BD%B2%E0%BC%8D" title="ཁཱར་ལ་མར་ཁེ་སི། – Tibetaans" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཁཱར་ལ་མར་ཁེ་སི།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="Tibetaans" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bpy mw-list-item"><a href="https://bpy.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B2_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A7%8D" title="কার্ল মার্ক্স্ – Bishnupriya" lang="bpy" hreflang="bpy" data-title="কার্ল মার্ক্স্" data-language-autonym="বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী" data-language-local-name="Bishnupriya" class="interlanguage-link-target"><span>বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Bretons" lang="br" hreflang="br" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Bretons" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Bosnisch" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81" title="Карл Маркс – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Карл Маркс" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81,_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB" title="Маркс, Карл – Tsjetsjeens" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Маркс, Карл" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="Tsjetsjeens" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="Cebuano" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8E%A7%E1%8E%B5_%E1%8E%B9%E1%8E%A9%E1%8F%8F" title="ᎧᎵ ᎹᎩᏏ – Cherokee" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᎧᎵ ᎹᎩᏏ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="Cherokee" class="interlanguage-link-target"><span>ᏣᎳᎩ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%B5_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3" title="کارڵ مارکس – Soranî" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="کارڵ مارکس" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Soranî" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Corsicaans" lang="co" hreflang="co" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="Corsicaans" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Karl_Marks" title="Karl Marks – Krim-Tataars" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Karl Marks" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="Krim-Tataars" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81" title="Карл Маркс – Tsjoevasjisch" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Карл Маркс" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Tsjoevasjisch" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Welsh" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Welsh" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="aanbevolen artikel"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Deens" lang="da" hreflang="da" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Deens" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Nedersorbisch" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="Nedersorbisch" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%81%CE%BB_%CE%9C%CE%B1%CF%81%CE%BE" title="Καρλ Μαρξ – Grieks" lang="el" hreflang="el" data-title="Καρλ Μαρξ" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Grieks" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Estisch" lang="et" hreflang="et" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estisch" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Extremeens" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremeens" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3" title="کارل مارکس – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="کارل مارکس" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ff mw-list-item"><a href="https://ff.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx_frsa" title="Karl Marx frsa – Fulah" lang="ff" hreflang="ff" data-title="Karl Marx frsa" data-language-autonym="Fulfulde" data-language-local-name="Fulah" class="interlanguage-link-target"><span>Fulfulde</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Marxi_Karl" title="Marxi Karl – Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Marxi Karl" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Faeröers" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="Faeröers" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Noord-Fries" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="Noord-Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Friulisch" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="Friulisch" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Fries" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Iers" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Iers" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E9%A6%AC%E5%85%8B%E6%80%9D" title="馬克思 – Ganyu" lang="gan" hreflang="gan" data-title="馬克思" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="Ganyu" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Schots-Gaelisch" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="Schots-Gaelisch" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://glk.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3" title="کارل مارکس – Gilaki" lang="glk" hreflang="glk" data-title="کارل مارکس" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="Gilaki" class="interlanguage-link-target"><span>گیلکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Guaraní" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="Guaraní" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="Hausa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A7%D7%A8%D7%9C_%D7%9E%D7%A8%D7%A7%D7%A1" title="קרל מרקס – Hebreeuws" lang="he" hreflang="he" data-title="קרל מרקס" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebreeuws" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B2_%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B8" title="कार्ल मार्क्स – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="कार्ल मार्क्स" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Fijisch Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fijisch Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Kroatisch" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Oppersorbisch" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="Oppersorbisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Haïtiaans Creools" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="Haïtiaans Creools" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%AC_%D5%84%D5%A1%D6%80%D6%84%D5%BD" title="Կարլ Մարքս – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Կարլ Մարքս" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="Interlingue" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Igbo" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="Igbo" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Iloko" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="Iloko" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – IJslands" lang="is" hreflang="is" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="IJslands" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%AB%E3%83%BC%E3%83%AB%E3%83%BB%E3%83%9E%E3%83%AB%E3%82%AF%E3%82%B9" title="カール・マルクス – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="カール・マルクス" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Jamaicaans Creools" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaicaans Creools" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/karl._marks" title="karl. marks – Lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="karl. marks" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="Lojban" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Javaans" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Javaans" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%9A_%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%98" title="კარლ მარქსი – Georgisch" lang="ka" hreflang="ka" data-title="კარლ მარქსი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgisch" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Karakalpaks" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="Karakalpaks" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Karl_Marks" title="Karl Marks – Kabylisch" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Karl Marks" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="Kabylisch" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81" title="Карл Маркс – Kazachs" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Карл Маркс" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazachs" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9B%E1%9F%8B_%E1%9E%98%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9F" title="កាល់ ម៉ាក្ស – Khmer" lang="km" hreflang="km" data-title="កាល់ ម៉ាក្ស" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="Khmer" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%B2%E0%B3%8D_%E0%B2%AE%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%B8%E0%B3%8D" title="ಕಾರ್ಲ್ ಮಾರ್ಕ್ಸ್ – Kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಕಾರ್ಲ್ ಮಾರ್ಕ್ಸ್" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%B9%B4%EB%A5%BC_%EB%A7%88%EB%A5%B4%ED%81%AC%EC%8A%A4" title="카를 마르크스 – Koreaans" lang="ko" hreflang="ko" data-title="카를 마르크스" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreaans" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Koerdisch" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="Koerdisch" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Cornish" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="Cornish" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81" title="Карл Маркс – Kirgizisch" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Карл Маркс" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Kirgizisch" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Carolus_Marx" title="Carolus Marx – Latijn" lang="la" hreflang="la" data-title="Carolus Marx" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latijn" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Ladino" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="Ladino" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Luxemburgs" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Luxemburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81" title="Карл Маркс – Lezgisch" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Карл Маркс" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="Lezgisch" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Limburgs" lang="li" hreflang="li" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Ligurisch" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurisch" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Lombardisch" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombardisch" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%84%E0%BA%B2%E0%BA%A5_%E0%BA%A1%E0%BA%B2%E0%BA%81" title="ຄາລ ມາກ – Laotiaans" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ຄາລ ມາກ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="Laotiaans" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/K%C4%81rlis_Markss" title="Kārlis Markss – Lets" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Kārlis Markss" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Lets" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B2_%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B8" title="कार्ल मार्क्स – Maithili" lang="mai" hreflang="mai" data-title="कार्ल मार्क्स" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="Maithili" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Malagassisch" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Malagassisch" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Minangkabau" lang="min" hreflang="min" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="Minangkabau" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81" title="Карл Маркс – Macedonisch" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Карл Маркс" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonisch" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B4%BE%E0%B5%BE_%E0%B4%AE%E0%B4%BE%E0%B5%BC%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B8%E0%B5%8D" title="കാൾ മാർക്സ് – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="കാൾ മാർക്സ്" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81" title="Карл Маркс – Mongools" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Карл Маркс" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Mongools" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B2_%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B8" title="कार्ल मार्क्स – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="कार्ल मार्क्स" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Maleis" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Maleis" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Maltees" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="Maltees" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Mirandees" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="Mirandees" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%9C%E1%80%BA_%E1%80%99%E1%80%AC%E1%80%B7%E1%80%81%E1%80%BA" title="ကားလ် မာ့ခ် – Birmaans" lang="my" hreflang="my" data-title="ကားလ် မာ့ခ်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Birmaans" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81" title="Карл Маркс – Erzja" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Карл Маркс" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="Erzja" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3" title="کارل مارکس – Mazanderani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="کارل مارکس" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="Mazanderani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Carlo_Marx" title="Carlo Marx – Napolitaans" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Carlo Marx" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="Napolitaans" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Nedersaksisch" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Nedersaksisch" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Nederduits" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="Nederduits" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B2_%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B8" title="कार्ल मार्क्स – Nepalees" lang="ne" hreflang="ne" data-title="कार्ल मार्क्स" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="Nepalees" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Noors - Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Noors - Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Occitaans" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Occitaans" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%95%E0%AC%BE%E0%AC%B0%E0%AD%8D%E0%AC%B2_%E0%AC%AE%E0%AC%BE%E0%AC%B0%E0%AD%8D%E0%AC%95%E0%AC%B8" title="କାର୍ଲ ମାର୍କସ – Odia" lang="or" hreflang="or" data-title="କାର୍ଲ ମାର୍କସ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="Odia" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81,_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB" title="Маркс, Карл – Ossetisch" lang="os" hreflang="os" data-title="Маркс, Карл" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="Ossetisch" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%B2_%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%95%E0%A8%B8" title="ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ – Punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Pampanga" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="Pampanga" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Papiaments" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="Papiaments" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Piëmontees" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piëmontees" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3" title="کارل مارکس – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="کارل مارکس" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnt mw-list-item"><a href="https://pnt.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%81%CE%BB_%CE%9C%CE%B1%CF%81%CE%BE" title="Καρλ Μαρξ – Pontisch" lang="pnt" hreflang="pnt" data-title="Καρλ Μαρξ" data-language-autonym="Ποντιακά" data-language-local-name="Pontisch" class="interlanguage-link-target"><span>Ποντιακά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3" title="کارل مارکس – Pasjtoe" lang="ps" hreflang="ps" data-title="کارل مارکس" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Pasjtoe" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="Quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Reto-Romaans" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="Reto-Romaans" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rmy mw-list-item"><a href="https://rmy.wikipedia.org/wiki/Karl_Marks" title="Karl Marks – Vlax Romani" lang="rmy" hreflang="rmy" data-title="Karl Marks" data-language-autonym="Romani čhib" data-language-local-name="Vlax Romani" class="interlanguage-link-target"><span>Romani čhib</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Roemeens" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Roemeens" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81,_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB" title="Маркс, Карл – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Маркс, Карл" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81" title="Карл Маркс – Roetheens" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Карл Маркс" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Roetheens" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B2_%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B8" title="कार्ल मार्क्स – Sanskriet" lang="sa" hreflang="sa" data-title="कार्ल मार्क्स" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="Sanskriet" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81" title="Карл Маркс – Jakoets" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Карл Маркс" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Jakoets" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%A0%E1%B1%9F%E1%B1%A8%E1%B1%9E_%E1%B1%A2%E1%B1%9F%E1%B1%A8%E1%B1%A0%E1%B1%A5" title="ᱠᱟᱨᱞ ᱢᱟᱨᱠᱥ – Santali" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱠᱟᱨᱞ ᱢᱟᱨᱠᱥ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="Santali" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Sardijns" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="Sardijns" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Siciliaans" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Siciliaans" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Schots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="Schots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%DA%AA%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%AA%D8%B3" title="ڪارل مارڪس – Sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="ڪارل مارڪس" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="Sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Noord-Samisch" lang="se" hreflang="se" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="Noord-Samisch" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shn mw-list-item"><a href="https://shn.wikipedia.org/wiki/%E1%81%B5%E1%82%83%E1%80%B8%E1%80%99%E1%81%A2%E1%81%B5%E1%80%BA%E1%82%88" title="ၵႃးမၢၵ်ႈ – Shan" lang="shn" hreflang="shn" data-title="ၵႃးမၢၵ်ႈ" data-language-autonym="ၽႃႇသႃႇတႆး " data-language-local-name="Shan" class="interlanguage-link-target"><span>ၽႃႇသႃႇတႆး </span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B7%8F%E0%B6%BD%E0%B7%8A_%E0%B6%B8%E0%B7%8F%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E0%B7%83%E0%B7%8A" title="කාල් මාක්ස් – Singalees" lang="si" hreflang="si" data-title="කාල් මාක්ස්" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="Singalees" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Slowaaks" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slowaaks" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Sloveens" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Sloveens" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Somalisch" lang="so" hreflang="so" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="Somalisch" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Karl_Marksi" title="Karl Marksi – Albanees" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Karl Marksi" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Albanees" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81" title="Карл Маркс – Servisch" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Карл Маркс" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Servisch" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-st mw-list-item"><a href="https://st.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Zuid-Sotho" lang="st" hreflang="st" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Sesotho" data-language-local-name="Zuid-Sotho" class="interlanguage-link-target"><span>Sesotho</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Soendanees" lang="su" hreflang="su" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="Soendanees" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Silezisch" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="Silezisch" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/Ka-l.ma-ke-se" title="Ka-l.ma-ke-se – Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="Ka-l.ma-ke-se" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target"><span>Sakizaya</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%95%E0%AE%BE%E0%AE%B0%E0%AF%8D%E0%AE%B2%E0%AF%8D_%E0%AE%AE%E0%AE%BE%E0%AE%B0%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%9A%E0%AF%81" title="கார்ல் மார்க்சு – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="கார்ல் மார்க்சு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%B2%E0%B3%8D_%E0%B2%AE%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%B8%E0%B3%8D" title="ಕಾರ್ಲ್ ಮಾರ್ಕ್ಸ್ – Tulu" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ಕಾರ್ಲ್ ಮಾರ್ಕ್ಸ್" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="Tulu" class="interlanguage-link-target"><span>ತುಳು</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%AE%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B8%E0%B1%8D" title="కార్ల్ మార్క్స్ – Telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="కార్ల్ మార్క్స్" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81" title="Карл Маркс – Tadzjieks" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Карл Маркс" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="Tadzjieks" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%84%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%A5_%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%AA%E0%B9%8C" title="คาร์ล มาคส์ – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="คาร์ล มาคส์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Karl_Marks" title="Karl Marks – Turkmeens" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Karl Marks" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="Turkmeens" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Turks" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turks" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81" title="Карл Маркс – Tataars" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Карл Маркс" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tataars" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%83%D9%89%D8%B3" title="كارل ماركىس – Oeigoers" lang="ug" hreflang="ug" data-title="كارل ماركىس" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="Oeigoers" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81" title="Карл Маркс – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Карл Маркс" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3" title="کارل مارکس – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="کارل مارکس" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Oezbeeks" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Oezbeeks" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Venetiaans" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Marks_Karl" title="Marks Karl – Wepsisch" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Marks Karl" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Wepsisch" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Vietnamees" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamees" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Volapük" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="Volapük" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Waals" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="Waals" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%A1%E7%88%BE%C2%B7%E9%A6%AC%E5%85%8B%E6%80%9D" title="卡爾·馬克思 – Wuyu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="卡爾·馬克思" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wuyu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%9A_%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%98" title="კარლ მარქსი – Mingreels" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="კარლ მარქსი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingreels" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A7%D7%90%D7%A8%D7%9C_%D7%9E%D7%90%D7%A8%D7%A7%D7%A1" title="קארל מארקס – Jiddisch" lang="yi" hreflang="yi" data-title="קארל מארקס" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="Jiddisch" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="Yoruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Zhuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="Zhuang" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Zeeuws" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="Zeeuws" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%A1%E5%B0%94%C2%B7%E9%A9%AC%E5%85%8B%E6%80%9D" title="卡尔·马克思 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="卡尔·马克思" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E9%A6%AC%E5%85%8B%E6%80%9D" title="馬克思 – Klassiek Chinees" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="馬克思" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Klassiek Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx – Minnanyu" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Karl Marx" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnanyu" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%A1%E7%88%BE%C2%B7%E9%A6%AC%E5%85%8B%E6%80%9D" title="卡爾·馬克思 – Kantonees" lang="yue" hreflang="yue" data-title="卡爾·馬克思" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonees" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9061#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Karl_Marx" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Karl_Marx" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Karl_Marx"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Karl_Marx"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Karl_Marx" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Karl_Marx" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&oldid=67809148" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Karl_Marx&id=67809148&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FKarl_Marx"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FKarl_Marx"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Karl+Marx"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Karl_Marx&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Karl_Marx" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://nl.wikiquote.org/wiki/Karl_Marx" hreflang="nl"><span>Wikiquote</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikisource mw-list-item"><a href="https://nl.wikisource.org/wiki/Auteur:Karl_Marx" hreflang="nl"><span>Wikisource</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9061" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><table class="infobox" cellpadding="1" cellspacing="1"> <tbody><tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:gainsboro; color:inherit; text-align:center; font-size:120%;" colspan="3">Karl Marx </th></tr> <tr> <td style="text-align:center; padding:0;" colspan="3"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Karl_Marx_001.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Marx in 1875" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Karl_Marx_001.jpg/266px-Karl_Marx_001.jpg" decoding="async" width="266" height="381" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Karl_Marx_001.jpg/399px-Karl_Marx_001.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Karl_Marx_001.jpg/532px-Karl_Marx_001.jpg 2x" data-file-width="1428" data-file-height="2048" /></a></span> </td></tr> <tr> <td style="text-align:center;" colspan="3"><div style="font-size:90%">Marx in 1875</div> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:gainsboro; color:inherit; text-align:center;" colspan="3">Persoonsgegevens </th></tr> <tr> <th>Naam </th> <td colspan="2">Karl Heinrich Marx </td></tr> <tr> <th>Geboren </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Trier" title="Trier">Trier</a>, <a href="/wiki/5_mei" title="5 mei">5 mei</a> <a href="/wiki/1818" title="1818">1818</a> </td></tr> <tr> <th>Overleden </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Londen" title="Londen">Londen</a>, <a href="/wiki/14_maart" title="14 maart">14 maart</a> <a href="/wiki/1883" title="1883">1883</a> </td></tr> <tr> <th>Land </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Duitse_Bond" title="Duitse Bond">Duitse Bond</a> (aangehecht aan Pruisen, want tijdperk van Duitse eenwording 1815-1871)<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr> <tr> <th>Functie </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Filosoof" title="Filosoof">filosoof</a> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:gainsboro; color:inherit;" colspan="3">Oriënterende gegevens </th></tr> <tr> <th>Stroming </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Marxisme" title="Marxisme">Marxisme</a> </td></tr> <tr> <th>Beïnvloed door </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Georg_Wilhelm_Friedrich_Hegel" title="Georg Wilhelm Friedrich Hegel">Hegel</a>, <a href="/wiki/Ludwig_Feuerbach" title="Ludwig Feuerbach">Feuerbach</a>, <a href="/wiki/Baruch_Spinoza" class="mw-redirect" title="Baruch Spinoza">Spinoza</a>, <a href="/wiki/Pierre-Joseph_Proudhon" title="Pierre-Joseph Proudhon">Proudhon</a>, <a href="/wiki/Max_Stirner" title="Max Stirner">Stirner</a>, <a href="/wiki/Adam_Smith" title="Adam Smith">Smith</a>, <a href="/wiki/Voltaire" title="Voltaire">Voltaire</a>, <a href="/wiki/David_Ricardo" title="David Ricardo">Ricardo</a>, <a href="/wiki/Giambattista_Vico" title="Giambattista Vico">Vico</a>, <a href="/wiki/Jean-Jacques_Rousseau" title="Jean-Jacques Rousseau">Rousseau</a>, <a href="/wiki/Denis_Diderot" title="Denis Diderot">Diderot</a>, <a href="/wiki/Johann_Wolfgang_von_Goethe" title="Johann Wolfgang von Goethe">Goethe</a>, <a href="/wiki/William_Shakespeare" title="William Shakespeare">Shakespeare</a>, <a href="/wiki/Claude_Adrien_Helv%C3%A9tius" title="Claude Adrien Helvétius">Helvétius</a>, <a href="/wiki/Paul_Henri_Thiry_d%27Holbach" title="Paul Henri Thiry d'Holbach">d'Holbach</a>,<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/Justus_von_Liebig" title="Justus von Liebig">Liebig</a>,<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/Charles_Darwin" title="Charles Darwin">Darwin</a>, <a href="/wiki/Charles_Fourier" title="Charles Fourier">Fourier</a>, <a href="/wiki/Robert_Owen" title="Robert Owen">Robert Owen</a>, <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Guizot" title="François Guizot">Guizot</a>, <a href="/w/index.php?title=Constantin_Pecqueur&action=edit&redlink=1" class="new" title="Constantin Pecqueur (de pagina bestaat niet)">Pecqueur</a>,<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/Aristoteles" title="Aristoteles">Aristoteles</a>, <a href="/wiki/Epicurus" title="Epicurus">Epicurus</a>, <a href="/wiki/Democritus" title="Democritus">Democritus</a>, <a href="/wiki/Lucretius" class="mw-redirect" title="Lucretius">Lucretius</a> </td></tr> <tr> <th>Beïnvloedde </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Friedrich_Engels" title="Friedrich Engels">Engels</a>, <a href="/wiki/Paul_Lafargue" title="Paul Lafargue">Lafargue</a>, <a href="/wiki/Vladimir_Lenin" title="Vladimir Lenin">Lenin</a>, <a href="/wiki/Jozef_Stalin" title="Jozef Stalin">Stalin</a>, <a href="/wiki/Leon_Trotski" class="mw-redirect" title="Leon Trotski">Trotski</a>, <a href="/wiki/Mao_Zedong" title="Mao Zedong">Mao</a>, <a href="/wiki/Josip_Broz_Tito" title="Josip Broz Tito">Tito</a>, <a href="/wiki/Enver_Hoxha" title="Enver Hoxha">Hoxha</a>, <a href="/wiki/Fidel_Castro" title="Fidel Castro">Castro</a>, <a href="/wiki/Che_Guevara" title="Che Guevara">Guevara</a>, <a href="/wiki/H%E1%BB%93_Ch%C3%AD_Minh" title="Hồ Chí Minh">Hồ</a>, <a href="/wiki/Jean-Paul_Sartre" title="Jean-Paul Sartre">Sartre</a>, <a href="/wiki/Simone_de_Beauvoir" title="Simone de Beauvoir">de Beauvoir</a>, <a href="/wiki/Roland_Barthes" title="Roland Barthes">Barthes</a>, <a href="/wiki/Maurice_Merleau-Ponty" title="Maurice Merleau-Ponty">Merleau-Ponty</a>, <a href="/wiki/Rosa_Luxemburg" title="Rosa Luxemburg">Luxemburg</a>, <a href="/wiki/Herman_Gorter" title="Herman Gorter">Gorter</a>, <a href="/wiki/Jan_Romein" title="Jan Romein">Romein</a>, <a href="/wiki/Georg_Luk%C3%A1cs" title="Georg Lukács">Lukács</a>, <a href="/wiki/Henri%C3%ABtte_Roland_Holst" class="mw-redirect" title="Henriëtte Roland Holst">Roland Holst</a>, <a href="/wiki/Antonio_Gramsci" title="Antonio Gramsci">Gramsci</a>, <a href="/wiki/Karl_Korsch" title="Karl Korsch">Korsch</a>, <a href="/wiki/Ernst_Bloch" title="Ernst Bloch">Bloch</a>, <a href="/wiki/Peter_Kropotkin" class="mw-redirect" title="Peter Kropotkin">Kropotkin</a>, <a href="/wiki/Herbert_Marcuse" title="Herbert Marcuse">Marcuse</a>, <a href="/wiki/Paul_Tillich" title="Paul Tillich">Tillich</a>, <a href="/wiki/Charles_Wright_Mills" title="Charles Wright Mills">Mills</a>, <a href="/wiki/Gilles_Deleuze" title="Gilles Deleuze">Deleuze</a>, <a href="/wiki/Guy_Debord" title="Guy Debord">Debord</a>, <a href="/wiki/Antonio_Negri" title="Antonio Negri">Negri</a>, <a href="/wiki/Michael_Taussig" title="Michael Taussig">Taussig</a>, <a href="/wiki/Ernesto_Laclau" title="Ernesto Laclau">Laclau</a>, <a href="/wiki/Pierre_Bourdieu" title="Pierre Bourdieu">Bourdieu</a>, <a href="/wiki/Ernest_Mandel" title="Ernest Mandel">Mandel</a>, <a href="/wiki/Michel_Aflaq" title="Michel Aflaq">Aflaq</a>, <a href="/wiki/Eric_Hobsbawm" title="Eric Hobsbawm">Hobsbawm</a>, <a href="/wiki/Louis_Althusser" title="Louis Althusser">Althusser</a>, <a href="/wiki/Fernand_Braudel" title="Fernand Braudel">Braudel</a>, <a href="/wiki/Claude_L%C3%A9vi-Strauss" title="Claude Lévi-Strauss">Lévi-Strauss</a>, <a href="/wiki/Henri_Lefebvre" title="Henri Lefebvre">Lefebvre</a>, <a href="/wiki/Jaap_Kruithof" title="Jaap Kruithof">Kruithof</a>, <a href="/wiki/Jon_Elster" title="Jon Elster">Elster</a>, <a href="/wiki/Raymond_Williams" title="Raymond Williams">Williams</a>, <a href="/wiki/John_Berger" title="John Berger">Berger</a>, <a href="/wiki/Peter_Singer" title="Peter Singer">Singer</a>, <a href="/wiki/Frankfurter_Schule" title="Frankfurter Schule">Frankfurter Schule</a>, <a href="/wiki/J%C3%BCrgen_Habermas" title="Jürgen Habermas">Habermas</a>, <a href="/wiki/David_Harvey" title="David Harvey">Harvey</a> </td></tr> <tr> <th>Levensbeschouwing </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Athe%C3%AFsme" title="Atheïsme">Atheïsme</a> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:gainsboro; color:inherit;" colspan="3">Belangrijkste werken </th></tr> <tr> <th>1848-1891 </th> <td colspan="2"><i><a href="/wiki/Manifest_van_de_Communistische_Partij" title="Manifest van de Communistische Partij">Manifest van de Communistische Partij</a></i> </td></tr> <tr> <th>1867-1894 </th> <td colspan="2"><i><a href="/wiki/Het_Kapitaal" title="Het Kapitaal">Das Kapital</a></i> </td></tr> <tr> <th>Handtekening </th> <td colspan="2"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Karl_Marx_Signature.svg" class="mw-file-description" title="Handtekening"><img alt="Handtekening" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Karl_Marx_Signature.svg/128px-Karl_Marx_Signature.svg.png" decoding="async" width="128" height="42" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Karl_Marx_Signature.svg/192px-Karl_Marx_Signature.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Karl_Marx_Signature.svg/256px-Karl_Marx_Signature.svg.png 2x" data-file-width="144" data-file-height="47" /></a></span> </td></tr> <tr> <td class="infobox-kop notheme center" style="background-color:gainsboro; color:inherit;" colspan="3"> <table cellspacing="0" cellpadding="0"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle;"><b>Portaal</b>  <span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Portal.svg" class="mw-file-description" title="Portaalicoon"><img alt="Portaalicoon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/22px-Portal.svg.png" decoding="async" width="22" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/33px-Portal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/44px-Portal.svg.png 2x" data-file-width="36" data-file-height="32" /></a></span>   </td> <td class="ta-left"><b><a href="/wiki/Portaal:Filosofie" title="Portaal:Filosofie">Filosofie</a> </b> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Karl_Marx_Frau.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Karl_Marx_Frau.jpg/260px-Karl_Marx_Frau.jpg" decoding="async" width="260" height="420" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a3/Karl_Marx_Frau.jpg 1.5x" data-file-width="356" data-file-height="575" /></a><figcaption><a href="/wiki/Jenny_von_Westphalen" title="Jenny von Westphalen">Jenny von Westphalen</a></figcaption></figure> <p><b>Karl Heinrich Marx</b> (<a href="/wiki/Trier" title="Trier">Trier</a>, <a href="/wiki/5_mei" title="5 mei">5 mei</a> <a href="/wiki/1818" title="1818">1818</a> – <a href="/wiki/Londen" title="Londen">Londen</a>, <a href="/wiki/14_maart" title="14 maart">14 maart</a> <a href="/wiki/1883" title="1883">1883</a>) was een <a href="/wiki/Duitsers" title="Duitsers">Duits</a> denker die de (politieke) <a href="/wiki/Filosofie" title="Filosofie">filosofie</a>, de <a href="/wiki/Economie" title="Economie">economie</a>, de <a href="/wiki/Sociologie" title="Sociologie">sociologie</a>, de <a href="/wiki/Journalistiek" title="Journalistiek">journalistiek</a> en de <a href="/wiki/Historiografie" class="mw-redirect" title="Historiografie">historiografie</a> sterk heeft beïnvloed. Hij was een grondlegger van de <a href="/wiki/Arbeidersbeweging" title="Arbeidersbeweging">arbeidersbeweging</a> en een centraal figuur in de geschiedenis van het <a href="/wiki/Socialisme" title="Socialisme">socialisme</a> en het <a href="/wiki/Communisme" title="Communisme">communisme</a>. Marx woonde en werkte in <a href="/wiki/Duitse_Bond" title="Duitse Bond">Duitsland</a>, in <a href="/wiki/Julimonarchie" title="Julimonarchie">Frankrijk</a>, in <a href="/wiki/Koninkrijk_Belgi%C3%AB" class="mw-redirect" title="Koninkrijk België">België</a>, en <a href="/wiki/Verenigd_Koninkrijk_van_Groot-Brittanni%C3%AB_en_Ierland" title="Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Ierland">Engeland</a>. Zijn bewogen leven deelde hij met zijn vrouw <a href="/wiki/Jenny_von_Westphalen" title="Jenny von Westphalen">Jenny von Westphalen</a> en met zijn vriend <a href="/wiki/Friedrich_Engels" title="Friedrich Engels">Friedrich Engels</a>, die hem zijn hele leven steunde – ook financieel – en die na Marx' dood zijn werken persklaar maakte. </p><p>Als Marx' belangrijkste werk wordt meestal <i>Das Kapital</i> (of in het Nederlands: <i><a href="/wiki/Het_Kapitaal" title="Het Kapitaal">Het Kapitaal</a></i>) beschouwd. Daarnaast is zijn <i><a href="/wiki/Manifest_van_de_Communistische_Partij" title="Manifest van de Communistische Partij">Communistisch Manifest</a></i> (met <a href="/wiki/Friedrich_Engels" title="Friedrich Engels">Friedrich Engels</a>) wereldberoemd. </p><p>Op het werk en de denkbeelden van Karl Marx (en <a href="/wiki/Friedrich_Engels" title="Friedrich Engels">Friedrich Engels</a>) is het <a href="/wiki/Marxisme" title="Marxisme">marxisme</a> gebaseerd. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Biografie">Biografie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Biografie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Biografie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Karl Marx werd geboren op 5 mei 1818 in <a href="/wiki/Trier" title="Trier">Trier</a> als zoon van de advocaat Heinrich Marx (1782 - 1838) en <a href="/wiki/Henri%C3%ABtte_Presburg" title="Henriëtte Presburg">Henriëtte Presburg</a>.<sup id="cite_ref-Kwant1975-15_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kwant1975-15-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Henriëtte Presburg was geboren en getogen in <a href="/wiki/Nijmegen" title="Nijmegen">Nijmegen</a>. Marx' ouders waren oorspronkelijk <a href="/wiki/Jodendom" title="Jodendom">joods</a> en stamden beiden uit <a href="/wiki/Rabbijn" title="Rabbijn">rabbijngeslachten</a>. Heinrich Marx heette voorheen Hirschel Mardochai, maar bekeerde zich tot het <a href="/wiki/Protestantisme" title="Protestantisme">protestantisme</a> en veranderde zijn naam. De bekering was voor vader Marx geen grote stap; hij was <a href="/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme">liberaal</a>, beïnvloed door de <a href="/wiki/Franse_Revolutie" title="Franse Revolutie">Franse Revolutie</a>, geen belijdend jood en achteraf waarschijnlijk ook geen belijdend christen.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Zijn geboortehuis is sinds 5 mei 1968 als museum ingericht: het <a href="/wiki/Karl_Marx-huis" title="Karl Marx-huis">Karl Marx-huis</a> herbergt een permanente tentoonstelling, gewijd aan het leven en werk van Karl Marx. </p><p>Karl groeide op in een gezin dat een zekere welstand genoot, maar niet rijk was. Karl voltooide het gymnasium in Trier in 1835. Het voor zijn examen geschreven opstel "Beschouwing van een jongeling over de keuze van een beroep" is bewaard gebleven. </p><p>Trier gold als de meest <a href="/wiki/Kosmopolitisme" title="Kosmopolitisme">kosmopolitische</a> streek van Duitsland, omdat het tot 1814 bij het <a href="/wiki/Eerste_Franse_Keizerrijk" title="Eerste Franse Keizerrijk">Eerste Franse Keizerrijk</a> had gehoord. In de streek heerste een economische terugval, door de slechte prestaties van de lokale wijngaarden. Een vierde van de bevolking leefde van de armensteun, en <a href="/wiki/Socialisme" title="Socialisme">socialistische</a> theorieën als die van <a href="#Saint-Simon">Saint-Simon</a> en <a href="/wiki/Charles_Fourier" title="Charles Fourier">Fourier</a> vonden aanhang.<sup id="cite_ref-McLellan1973_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-McLellan1973-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Russell194690_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-Russell194690-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Marx_in_Nederland">Marx in Nederland</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Marx in Nederland" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Marx in Nederland"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dat Marx ten minste een keer daadwerkelijk in <a href="/wiki/Nijmegen" title="Nijmegen">Nijmegen</a> was, blijkt uit een brief van zijn ouders uit 1836. Hij was toen 17 jaar en studeerde rechten in <a href="/wiki/Bonn" title="Bonn">Bonn</a>.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Via zijn tante <a href="/wiki/Presburg_(familie)" title="Presburg (familie)">Sophie Presburg</a>, de zus van zijn moeder <a href="/wiki/Henri%C3%ABtte_Presburg" title="Henriëtte Presburg">Henriëtte Presburg</a> was hij verwant aan de familie <a href="/wiki/Philips_(geslacht)" title="Philips (geslacht)">Philips</a>.<sup id="cite_ref-Kwant1975-15_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-Kwant1975-15-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Sophie was getrouwd met <a href="/wiki/Lion_Philips" title="Lion Philips">Lion Philips</a>. Marx verbleef regelmatig bij de <a href="/wiki/Philips_(geslacht)" title="Philips (geslacht)">Philipsen</a> gedurende zijn verblijf in <a href="/wiki/Nijmegen" title="Nijmegen">Nijmegen</a> en later in <a href="/wiki/Zaltbommel_(stad)" title="Zaltbommel (stad)">Zaltbommel</a>, en schreef hen brieven. <sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In 1865 en 1875 logeerde Marx in <a href="/wiki/Maastricht" title="Maastricht">Maastricht</a> bij zijn zuster Sophia (1816-1886), de weduwe van de in <a href="/wiki/Vaals_(plaats)" title="Vaals (plaats)">Vaals</a> geboren jurist Willem Robert Schmalhausen (1817-1862).<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Studententijd">Studententijd</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Studententijd" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Studententijd"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In oktober 1835 ging Marx rechten studeren aan de <a href="/wiki/Universiteit_van_Bonn" class="mw-redirect" title="Universiteit van Bonn">universiteit van Bonn</a>. Daar kwam van studeren niet veel terecht omdat hij meer tijd besteedde aan het studentenleven. Na een jaar besloot Karls vader dat het beter voor hem was, in <a href="/wiki/Berlijn" title="Berlijn">Berlijn</a> te gaan studeren, aan de <a href="/wiki/Humboldt_Universiteit_Berlijn" class="mw-redirect" title="Humboldt Universiteit Berlijn">universiteit van Berlijn</a>, die wat beter aangeschreven stond dan die van Bonn. Ondertussen verloofde Karl zich (aanvankelijk in het geheim) met <a href="/wiki/Jenny_von_Westphalen" title="Jenny von Westphalen">Jenny von Westphalen</a>. In Berlijn kreeg de jonge Marx meer belangstelling voor intellectuele zaken, en stapte hij over van rechten naar filosofie. Hij verdiepte zich in de ideeën van <a href="/wiki/Immanuel_Kant" title="Immanuel Kant">Immanuel Kant</a> en <a href="/wiki/Johann_Gottlieb_Fichte" title="Johann Gottlieb Fichte">Johann Gottlieb Fichte</a>, maar raakte vooral zeer sterk onder de invloed van <a href="/wiki/Georg_Hegel" class="mw-redirect" title="Georg Hegel">Georg Hegel</a>. Hegel zelf was in 1831 overleden, maar zijn filosofie beheerste de universiteit na zijn dood nog sterker dan bij zijn leven. Er tekenden zich onder zijn <a href="/wiki/Leerling" title="Leerling">leerlingen</a> verschillende stromingen af. Sommige waren zeer conservatief (de hegeliaanse filosofie gold in die tijd nog als de Pruisische staatsfilosofie), maar er waren ook linkse leerlingen. Aan deze laatste, die wel de <a href="/wiki/Jong-Hegelianen" title="Jong-Hegelianen">jong-Hegelianen</a> genoemd worden, voelde Marx zich verwant: <a href="/wiki/Bruno_Bauer" title="Bruno Bauer">Bruno Bauer</a>, Arnold Ruge. Zij waren vooral kritisch wat betreft de religie. </p><p>Marx besloot om niet in Berlijn op zijn proefschrift te promoveren, omdat het slecht ontvangen zou worden, vanwege zijn negatieve reputatie als jong-hegeliaan. Hierom ging Marx naar de <a href="/wiki/Friedrich-Schiller-Universit%C3%A4t_Jena" title="Friedrich-Schiller-Universität Jena">Universiteit van Jena</a> en promoveerde daar in 1841 op "Het verschil tussen de natuurfilosofie van Democritus en Epicurus". Na het beëindigen van zijn studie verhuisde Marx naar Bonn. Hij hoopte hier op een aanstelling als universitair docent. Dat lukte hem in het conservatieve Bonn echter niet. Marx werd toen journalist. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="1842_-_1843:_Keulen,_de_Rheinische_Zeitung"><span id="1842_-_1843:_Keulen.2C_de_Rheinische_Zeitung"></span>1842 - 1843: Keulen, de <i>Rheinische Zeitung</i></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: 1842 - 1843: Keulen, de Rheinische Zeitung" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: 1842 - 1843: Keulen, de Rheinische Zeitung"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De <i>Rheinische Zeitung</i> (Rijnlandse Courant) was een <a href="/wiki/Radicalisme" title="Radicalisme">radicaaldemocratische</a> krant die vanaf 1 januari 1842 in Keulen werd uitgegeven. <a href="/w/index.php?title=Mozes_Hess&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mozes Hess (de pagina bestaat niet)">Mozes Hess</a> vroeg Marx medewerker te worden van het blad waar ook Bruno Bauer voor werkte. In oktober 1842 werd Marx hoofdredacteur. De krant ontwikkelde zich tot spreekbuis voor jonge kooplieden, bankiers en industriëlen. Marx verhuisde naar Keulen. De krant werd steeds radicaler en de oplage steeg aanzienlijk, maar de censuur werd ook steeds strenger. In 1843 werd de krant verboden. Marx gaf zijn redacteurschap op maar dat kon de krant niet meer redden en in maart 1843 werd zij opgeheven. Marx publiceerde onder andere over de persvrijheid en over de armoede van de wijnboeren in de Moezelstreek. </p><p>Een reportage over houtdiefstal tilde Marx' sociaal-economisch en historisch bewustzijn op een hoger plan: de Pruisische overheid besloot op te treden tegen het sprokkelen van hout in de bossen, waar het vrije sprokkelen eerder als gewoonterecht van de armen gold; Marx analyseerde dit als het optreden van de staat voor het belang van private eigenaren en tegen het belang van de armen. </p><p>19 juni 1843 trouwden Jenny von Westphalen en Karl Marx, nadat ze elkaar al vanaf hun jeugd hadden gekend en zeven jaar verloofd waren geweest. Het huwelijk vond plaats in <a href="/wiki/Bad_Kreuznach_(stad)" title="Bad Kreuznach (stad)">Kreuznach</a>, waar ze enkele maanden bleven wonen. </p><p>Inmiddels had Marx kennisgemaakt met het werk van <a href="/wiki/Ludwig_Feuerbach" title="Ludwig Feuerbach">Ludwig Feuerbach</a>. Vooral diens in 1841 verschenen <i>Het wezen van het christendom</i> droeg belangrijk bij aan de ontwikkeling van het materialistische gezichtspunt bij Marx. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="1843_-_1844:_Parijs,_de_Deutsch-Französische_Jahrbücher"><span id="1843_-_1844:_Parijs.2C_de_Deutsch-Franz.C3.B6sische_Jahrb.C3.BCcher"></span>1843 - 1844: Parijs, de <i>Deutsch-Französische Jahrbücher</i></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: 1843 - 1844: Parijs, de Deutsch-Französische Jahrbücher" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: 1843 - 1844: Parijs, de Deutsch-Französische Jahrbücher"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Marx werd gevraagd als redacteur van de <i>Deutsch-Französische Jahrbücher</i> (Duits-Franse Jaarboeken). Daartoe diende hij te verhuizen naar Parijs. In de herfst van 1843 arriveerden Jenny von Westphalen en Karl Marx in Parijs. </p><p>Van de Jaarboeken zal slechts één (dubbel-)nummer verschijnen, in februari 1844. In dat nummer treffen we twee artikelen van de hand van Marx aan: </p> <ul><li>Karl Marx – <i>Kritiek op Hegels rechtsfilosofie. Inleiding</i></li> <li>Karl Marx – <i>Over godsdienst, staat en het Joodse vraagstuk</i> (<i>Zur Judenfrage</i>)</li></ul> <p>Het tweede artikel is een polemische reactie op Bruno Bauer, die had gesteld dat emancipatie van de Duitse Joden pas zou kunnen plaatsvinden als zij hun religie zouden afwerpen. Marx' reactie is omstreden vanwege het gebruik van <a href="/wiki/Antisemitisme" title="Antisemitisme">antisemitische</a> stereotypen (herhaald in latere werken en brieven, maar nooit zo uitgebreid als hier). Op de vraag of Marx zich een antisemiet betoont, wordt verschillend geantwoord. Haegens, bijvoorbeeld, meent van wel en vindt in dit geschrift een voorbeeld van blindheid op links voor een antisemitisch element in eigen gelederen.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Daar staat tegenover dat delen van <i>Over godsdienst</i>, inclusief de gelijkstelling van jodendom aan geldzucht, zijn overgenomen uit een stuk van de <a href="/wiki/Zionisme" title="Zionisme">zionist</a> <a href="/w/index.php?title=Moses_Hess&action=edit&redlink=1" class="new" title="Moses Hess (de pagina bestaat niet)">Moses Hess</a>. McLellan concludeert onder andere hieruit dat Marx een woordspeling uithaalt op <i>Judentum</i> (jodendom, maar ook handel) en Bauers anti-Joodse stellingen ombuigt tot een aanval op het kapitalisme waarmee de Joden geassocieerd werden.<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Verder verschenen in het enige nummer van de Duits-Franse Jaarboeken twee artikelen van <a href="/wiki/Friedrich_Engels" title="Friedrich Engels">Friedrich Engels</a>: </p> <ul><li>Friedrich Engels – Schets van een Kritiek der Politieke Economie (<i>Umrisse zu einer Kritik der Nationalökonomie</i>)</li> <li>Friedrich Engels – Bespreking van <a href="/wiki/Thomas_Carlyle_(schrijver)" title="Thomas Carlyle (schrijver)">Thomas Carlyles</a> <i>Verleden en heden</i></li></ul> <p>Ten slotte bevat het Jaarboek nog een aantal brieven van Marx. </p><p>De levenslange samenwerking tussen Karl Marx en Friedrich Engels heeft in dit Jaarboek voor het eerst vorm gekregen. Ze hadden elkaar in 1842 al ontmoet, maar die kennismaking bleef oppervlakkig. De "Schets" heeft mede Marx' belangstelling voor de klassieke politieke economie aangewakkerd. Marx werkte tussen april en augustus 1844 aan zijn <i><a href="/wiki/Parijse_manuscripten" title="Parijse manuscripten">Parijse manuscripten</a></i> (ook wel <i>Economische en filosofische manuscripten</i>), die een voorwerk vormden voor zijn latere economische werk. Deze werden pas postuum gepubliceerd in 1932. </p><p>Tijdens zijn verblijf in Parijs maakte Marx voor het eerst uitgebreid kennis met de Franse socialisten. <a href="/w/index.php?title=Th%C3%A9odore_Dezamy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Théodore Dezamy (de pagina bestaat niet)">Théodore Dezamy</a> maakte hem bekend met hun werken en bekeerde hem in een paar maanden tijd tot het communisme. </p><p>De activiteiten en publicaties van Marx bleven niet onopgemerkt. Na een positief artikel over een (mislukte) aanslag op <a href="/wiki/Frederik_Willem_IV" class="mw-redirect" title="Frederik Willem IV">Frederik Willem IV</a>, diende Pruisen een aanklacht tegen Marx in wegens <a href="/wiki/Majesteitsschennis" title="Majesteitsschennis">majesteitsschennis</a> en <a href="/wiki/Hoogverraad" title="Hoogverraad">hoogverraad</a> en vroeg de Franse regering hem uit te wijzen. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="1845_-_1847:_Brussel,_het_Communistisch_Manifest"><span id="1845_-_1847:_Brussel.2C_het_Communistisch_Manifest"></span>1845 - 1847: Brussel, het <i>Communistisch Manifest</i></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: 1845 - 1847: Brussel, het Communistisch Manifest" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: 1845 - 1847: Brussel, het Communistisch Manifest"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Begin 1845 verhuisde Karl Marx naar <a href="/wiki/Brussel_(stad)" title="Brussel (stad)">Brussel</a>, nadat hij afstand had gedaan van zijn <a href="/wiki/Koninkrijk_Pruisen" title="Koninkrijk Pruisen">Pruisisch</a> <a href="/wiki/Staatsburger" class="mw-redirect" title="Staatsburger">staatsburgerschap</a>. Hij schreef een afscheidsbrief aan <a href="/wiki/Heinrich_Heine" title="Heinrich Heine">Heinrich Heine</a>, met wie hij in Parijs vriendschap had gesloten. Hij verbleef er op vijf verschillende adressen, waaronder het pension Le Bois Sauvage op het <a href="/w/index.php?title=Sint-Goedeleplein&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sint-Goedeleplein (de pagina bestaat niet)">Sint-Goedeleplein</a>. Via een (Duitse) huisarts kwam Marx in contact met de jurist <a href="/w/index.php?title=Gustav_Mayntz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gustav Mayntz (de pagina bestaat niet)">Gustav Mayntz</a>, die zijn aanvraag tot verblijfsvergunning formuleerde. Hij moest hiervoor echter instemmen om in België niet te publiceren over actuele politiek. Tevens kwam hij er in contact met een kring van ca. drie- tot vierduizend Duitsers (in <a href="/wiki/Ballingschap" class="mw-redirect" title="Ballingschap">ballingschap</a>) die toen in de stad verbleven waaronder een groep dynamische (precisie)arbeiders met wie hij de 'ontwikkelingsclub' de <i><a href="/w/index.php?title=Deutscher_Bildungsverein_f%C3%BCr_Arbeiter&action=edit&redlink=1" class="new" title="Deutscher Bildungsverein für Arbeiter (de pagina bestaat niet)">Deutscher Bildungsverein für Arbeiter</a></i> oprichtte. Deze groep kwam tweemaal per week samen, eenmaal om te discussiëren, studeren en de kranten door te nemen en eenmaal om zich te amuseren.<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ook was hij betrokken als ondervoorzitter bij de <i><a href="/wiki/Association_D%C3%A9mocratique,_ayant_pour_but_l%E2%80%99union_et_la_fraternit%C3%A9_de_tous_les_peuples" class="mw-redirect" title="Association Démocratique, ayant pour but l’union et la fraternité de tous les peuples">Association Démocratique, ayant pour but l’union et la fraternité de tous les peuples</a></i> (opgericht 27 september 1847<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>) van de advocaten <a href="/wiki/Lucien_Jottrand" title="Lucien Jottrand">Lucien Jottrand</a> en <a href="/wiki/Charles-Louis_Spilthoorn" class="mw-redirect" title="Charles-Louis Spilthoorn">Charles-Louis Spilthoorn</a>. Ook waren er veel in België wonende buitenlanders bij de oprichting betrokken, onder meer <a href="/wiki/Polen_(volk)" title="Polen (volk)">Polen</a>, <a href="/wiki/Zwitsers" title="Zwitsers">Zwitsers</a>, <a href="/wiki/Fransen" title="Fransen">Fransen</a> en Duitsers. Deze groep trof elkaar onder meer in het <a href="/wiki/De_Zwaan_(Brussel)" title="De Zwaan (Brussel)">café De Zwaan</a> op de <a href="/wiki/Grote_Markt_(Brussel)" title="Grote Markt (Brussel)">Grote Markt</a> te Brussel.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Tijdens de drie jaar dat hij in Brussel verbleef verschenen enkele van zijn belangrijkste werken. In februari 1845 verscheen <i>De Heilige Familie</i>, het eerste gezamenlijk werk met <a href="/wiki/Friedrich_Engels" title="Friedrich Engels">Friedrich Engels</a>, en betrof een kritiek op <a href="/wiki/Bruno_Bauer" title="Bruno Bauer">Bruno Bauer</a> en de zijnen. In hetzelfde jaar begonnen Marx en Engels met het schrijven van <i><a href="/wiki/De_Duitse_Ideologie" class="mw-redirect" title="De Duitse Ideologie">De Duitse Ideologie</a></i> – een kritiek op <a href="/wiki/Ludwig_Feuerbach" title="Ludwig Feuerbach">Ludwig Feuerbach</a>, Bruno Bauer en <a href="/wiki/Max_Stirner" title="Max Stirner">Max Stirner</a> -, met daarin opgenomen de beroemde <i><a href="/wiki/Stellingen_over_Feuerbach" title="Stellingen over Feuerbach">Stellingen over Feuerbach</a></i>. Een uitgever werd echter niet gevonden, waardoor de eerste volledige publicatie dateerde van 1932. In 1847 verscheen <i>De armoede van de filosofie</i>, een kritiek op <i>De filosofie van de armoede</i> door <a href="/wiki/Pierre-Joseph_Proudhon" title="Pierre-Joseph Proudhon">Pierre-Joseph Proudhon</a>. Anders dan de titel deed vermoeden, was dit vooral een economische uiteenzetting, waarin de <a href="/wiki/Arbeidswaardetheorie" title="Arbeidswaardetheorie">waardetheorie</a> uitgebreid aan de orde kwam: de <a href="/wiki/Arbeidsdeling" title="Arbeidsdeling">arbeidsdeling</a> wordt besproken en het <a href="/wiki/Mededinging" title="Mededinging">concurrentie</a>-principe en het boek bevat ook een hoofdstuk over <a href="/wiki/Grondrente" class="mw-redirect" title="Grondrente">grondrente</a>. Eind 1847 vond een bijeenkomst plaats van de <i><a href="/w/index.php?title=Bond_der_Rechtvaardigen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bond der Rechtvaardigen (de pagina bestaat niet)">Bond der Rechtvaardigen</a></i> (later: <i><a href="/wiki/Bond_der_Communisten" title="Bond der Communisten">Bond der Communisten</a></i>) in <a href="/wiki/Londen" title="Londen">Londen</a> waarbij onder meer Engels aanwezig was. Aldaar kregen Marx en Engels de opdracht een programma te schrijven, het op 21 februari 1848 verschenen <i><a href="/wiki/Communistisch_Manifest" class="mw-redirect" title="Communistisch Manifest">Communistisch Manifest</a></i> met als motto: <i>Proletariërs aller landen, verenigt U!</i> De beroemde beginregel van dit Manifest luidde: <i>"Een spook waart door Europa – het spook van het communisme."</i> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="1848">1848</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: 1848" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: 1848"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het jaar 1848 wordt wel "<a href="/wiki/Revolutiejaar_1848" title="Revolutiejaar 1848">revolutiejaar</a>" genoemd. In Frankrijk, Italië en Oostenrijk braken opstanden uit. Toen Marx in zijn <i><a href="/wiki/Deutsche_Br%C3%BCsseler_Zeitung" class="mw-redirect" title="Deutsche Brüsseler Zeitung">Deutsche Brüsseler Zeitung</a></i> van 27 februari 1848 de Parijse <a href="/wiki/Februarirevolutie_(1848)" title="Februarirevolutie (1848)">februarirevolutie</a> loofde, vaardigde de Belgische overheid een verbod uit op de krant, arresteerde Marx wegens ordeverstoring en zette hem het land uit. Hij ging eerst terug naar Parijs en in april naar het Rijnland, waar hij zich in juni – samen met Engels – op de <i><a href="/wiki/Neue_Rheinische_Zeitung" title="Neue Rheinische Zeitung">Neue Rheinische Zeitung</a></i> stortte. Ook dit blad stond onder grote druk en bracht op 18 mei 1849 zijn laatste nummer uit, in vlammend rood. Marx was dan net weer uitgewezen. Na een nieuwe passage in Parijs, waar hij voor de keuze werd gesteld tussen het land verlaten of internering in <a href="/wiki/Bretagne_(schiereiland)" title="Bretagne (schiereiland)">Bretagne</a>, vertrok hij in 1850 met zijn familie naar <a href="/wiki/Londen" title="Londen">Londen</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="1850:_Londen">1850: Londen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: 1850: Londen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: 1850: Londen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Eleanor_Marx.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Eleanor_Marx.jpg/260px-Eleanor_Marx.jpg" decoding="async" width="260" height="367" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b5/Eleanor_Marx.jpg 1.5x" data-file-width="300" data-file-height="423" /></a><figcaption>dochter Eleanor Marx</figcaption></figure> <p>De rest van zijn leven leefde Marx in Londen. Hij stortte zich op zijn economische studies, in de leeszaal van het <a href="/wiki/British_Museum" title="British Museum">British Museum</a>. Financieel ging het hem lange tijd erg slecht: in maart 1850 werd hij met zijn gezin met vier kleine kinderen uit zijn woning gezet en werden zijn bezittingen verbeurd verklaard. Een bron van inkomsten waren voorschotten op zijn moeders erfenis, die hem door zijn oom <a href="/wiki/Lion_Philips" title="Lion Philips">Lion Philips</a> werden verstrekt. In 1851 werkte hij kortstondig voor de <a href="/w/index.php?title=New_York_Herald_Tribune&action=edit&redlink=1" class="new" title="New York Herald Tribune (de pagina bestaat niet)">New York Herald Tribune</a>.<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Pas einde jaren zestig werden de financiële zorgen iets minder: bij het overlijden van zijn moeder viel hem een flinke erfenis ten deel. </p><p>Zijn vrouw Jenny heeft hem bij zijn activiteiten altijd loyaal ondersteund en verrichtte vaak ook secretaressewerk voor hem. Hun huwelijksleven was echter niet vrij van spanningen. Het gezin leefde in armoedige omstandigheden, ook al kwam Marx' vriend Friedrich Engels niet zelden te hulp als de nood hoog werd. Vier van de zeven kinderen overleden al op jonge leeftijd. Alleen zijn dochters Jenny (1844-1883), Laura (1845-1911) en Eleanor (1855-1898) bereikten de volwassen leeftijd. <a href="/w/index.php?title=Eleanor_Marx&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eleanor Marx (de pagina bestaat niet)">Eleanor Marx</a> volgde haar vaders voetsporen en ging de politiek in. </p><p>De verhouding tussen de twee echtelieden werd er niet beter op toen Marx een buitenechtelijk kind verwekte, een zoon genaamd Frederick (1851-1929), bij de - uit Duitsland met het gezin meegekomen - inwonende dienstbode Helene Demuth. Of hij werkelijk vader was van het kind is overigens omstreden.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Zentralbibliothek_Z%C3%BCrich_Das_Kapital_Marx_1867.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Zentralbibliothek_Z%C3%BCrich_Das_Kapital_Marx_1867.jpg/260px-Zentralbibliothek_Z%C3%BCrich_Das_Kapital_Marx_1867.jpg" decoding="async" width="260" height="438" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Zentralbibliothek_Z%C3%BCrich_Das_Kapital_Marx_1867.jpg/390px-Zentralbibliothek_Z%C3%BCrich_Das_Kapital_Marx_1867.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Zentralbibliothek_Z%C3%BCrich_Das_Kapital_Marx_1867.jpg/520px-Zentralbibliothek_Z%C3%BCrich_Das_Kapital_Marx_1867.jpg 2x" data-file-width="997" data-file-height="1681" /></a><figcaption>Titelpagina van de eerste uitgave van <i>Das Kapital</i></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Marxhighgate.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Marxhighgate.jpg/260px-Marxhighgate.jpg" decoding="async" width="260" height="353" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Marxhighgate.jpg/390px-Marxhighgate.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Marxhighgate.jpg/520px-Marxhighgate.jpg 2x" data-file-width="971" data-file-height="1317" /></a><figcaption>Marx' graf te Londen. Het hoofd is een latere toevoeging.</figcaption></figure> <p>Ondertussen verschijnen: </p> <ul><li>1850: <i>De Klassenstrijd in Frankrijk</i> – een historisch materialistische interpretatie van de gebeurtenissen in het revolutiejaar.</li> <li>1852: <i>De Achttiende <a href="/wiki/Brumaire" title="Brumaire">Brumaire</a> van Lodewijk Napoleon</i> - eveneens een onderzoek naar de periode 1848 - 1851 in Frankrijk.</li> <li>1859: Bijdrage aan de kritiek der politieke economie (<i>Zur Kritik der Politischen Őkonomie</i>) – een voorstudie bij <i>Het Kapitaal</i>, met het bekende voorwoord en de veelgeciteerde inleiding.</li></ul> <p>Politiek bracht Marx een aantal jaren in betrekkelijke afzondering door. Aan dit isolement kwam pas een einde met de oprichting van de <i>International Working Men's Association</i> op 28 september 1864 (later bekend onder de naam: <i><a href="/wiki/Eerste_Internationale" title="Eerste Internationale">Eerste Internationale</a></i>). </p><p>In 1867 verscheen eindelijk het eerste deel van <i><a href="/wiki/Het_Kapitaal" title="Het Kapitaal">Das Kapital</a></i> (Het Kapitaal), Marx' "magnum opus". De volgende delen zouden niet meer tijdens Marx' leven verschijnen. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="De_laatste_jaren">De laatste jaren</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: De laatste jaren" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: De laatste jaren"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Gedurende de jaren na 1867 verschenen nog enkele belangrijke werken, waaronder in 1871: <i>De Burgeroorlog in Frankrijk</i>. In 1872 woonde Marx het <a href="/wiki/Haags_congres_van_de_Eerste_Internationale" title="Haags congres van de Eerste Internationale">Haags congres van de Eerste Internationale</a> bij. Pas in 1970 werd de volledige tekst gepubliceerd van een stuk dat Marx in 1875 schreef naar aanleiding van de oprichting van de Duitse sociaaldemocratische partij: de <i>Kritiek op het Program van Gotha</i>. </p> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Kritiek_op_het_program_van_Gotha" title="Kritiek op het program van Gotha">Kritiek op het program van Gotha</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>Toen op 2 december 1881 zijn vrouw Jenny overleed, was Marx zelf te ziek om haar begrafenis bij te wonen. Friedrich Engels sprak aan haar graf: </p> <dl><dd><i>"Ik behoef niet van haar persoonlijke eigenschappen te spreken. Haar vrienden kennen haar en zullen haar niet vergeten. Zo er ooit een vrouw geweest is, wier grootste geluk het was, anderen gelukkig te maken, dan was het deze vrouw."</i> En Engels voelde het goed aan toen hij op die sterfdag van Jenny Marx zei: <i>"De Moor is ook gestorven"</i> ("De Moor" was een bijnaam van Marx).</dd></dl> <p>Op 11 januari 1883 overleed plotseling Marx' dochter Jenny. Die klap kwam hij niet meer te boven: op 14 maart overleed Karl Marx. Toen de huisvrouw aan Marx op zijn sterfbed vroeg wat zijn laatste woorden waren, antwoordde die: "Maak dat je wegkomt, laatste woorden zijn voor idioten die nog niet genoeg gezegd hebben!". Op 17 maart werd hij bijgezet in het graf op <a href="/wiki/Highgate_Cemetery" title="Highgate Cemetery">Highgate</a>, aan de noordkant van Londen. Ook nu sprak Engels aan het graf: </p> <dl><dd><i>"....Want Marx was voor alles revolutionair. Mede te werken, op deze of gene wijze, aan den val van de kapitalistische maatschappij en de door haar geschapen staatsinrichtingen, mee te werken aan de bevrijding van het moderne proletariaat, aan wie hij het eerst het bewustzijn van zijn eigen positie en zijn behoeften, het bewustzijn van de voorwaarden voor zijn bevrijding gegeven had – dat was zijn werkelijke roeping. De strijd was zijn element. En hij heeft gestreden met een hartstocht, een taaiheid, een succes als weinigen....."</i></dd></dl> <dl><dd><i>"En daarom was Marx de meest gehate en meest belasterde man van zijn tijd. Regeringen, absolute zowel als republikeinse, wezen hem uit, bourgeois, conservatieve en uiterst-democratische, logen als om strijd hun lasteringen over hem. Hij schoof dat alles opzij als spinrag, sloeg er geen acht op en antwoordde slechts als er volstrekte noodzaak bestond. En hij is gestorven, vereerd, bemind, betreurd door miljoenen revolutionaire medearbeiders, die van de Siberische mijnen af over heel Europa en Amerika tot in Californië toe wonen en ik kan het ronduit zeggen: hij had wellicht nog menige tegenstander, maar nauwelijks nog één persoonlijke vijand."</i></dd></dl> <dl><dd><i>"Zijn naam zal door de eeuwen voortleven en zo ook zijn werk."</i></dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Denken">Denken</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: Denken" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: Denken"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Marx' denken beslaat uiteenlopende gebieden: <a href="/wiki/Filosofie" title="Filosofie">filosofie</a>, <a href="/wiki/Geschiedenis" title="Geschiedenis">geschiedenis</a>, <a href="/wiki/Politiek" title="Politiek">politiek</a> en <a href="/wiki/Economie_(wetenschap)" class="mw-redirect" title="Economie (wetenschap)">economie</a>. In zijn werk integreerde Marx op originele wijze de gedachten van diverse grote denkers vóór hem. Marx zelf stelde al zijn filosofisch en wetenschappelijk werk in dienst van één politiek-filosofisch doel: de <a href="/wiki/Klassenstrijd" title="Klassenstrijd">bevrijding van de onderdrukte klassen</a> in het kapitalisme, en daarmee de opheffing van de <a href="/wiki/Vervreemding" title="Vervreemding">vervreemding</a> die dit systeem in stand zou houden. </p><p> In zijn manifest geeft hij een historische beschouwing van, wat hij ziet, als een eeuwenlange klassenstrijd. In de overgang van de <a href="/wiki/Middeleeuwen" title="Middeleeuwen">Middeleeuwen</a> naar de moderne tijd zijn met de <a href="/wiki/Bourgeoisie" class="mw-redirect" title="Bourgeoisie">Bourgeoisie</a> of <a href="/wiki/Burgerij" title="Burgerij">burgerij</a> en de arbeiders nieuwe maatschappelijke klassen ontstaan. Daarbij zag Marx een enorm toegenomen welvaart als gevolg van de <a href="/wiki/Industri%C3%ABle_Revolutie" class="mw-redirect" title="Industriële Revolutie">Industriële Revolutie</a> bij de Burgerij die door het bezit van, vaak grote, ondernemingen veel economische macht en rijkdom kenden. Marx zag dat vooral de machines steeds vaker arbeiders vervingen.</p><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Hegel_portrait_by_Schlesinger_1831.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Hegel_portrait_by_Schlesinger_1831.jpg/260px-Hegel_portrait_by_Schlesinger_1831.jpg" decoding="async" width="260" height="329" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Hegel_portrait_by_Schlesinger_1831.jpg/390px-Hegel_portrait_by_Schlesinger_1831.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/08/Hegel_portrait_by_Schlesinger_1831.jpg 2x" data-file-width="452" data-file-height="572" /></a><figcaption><a href="/wiki/Georg_Wilhelm_Friedrich_Hegel" title="Georg Wilhelm Friedrich Hegel">G.W.F. Hegel</a></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Filosofie">Filosofie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: Filosofie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: Filosofie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Marx' vroege werk was vooral filosofisch van inslag, en is sterk beïnvloed door het <a href="/wiki/Dialectiek" title="Dialectiek">dialectische</a> denken van de Duitse filosoof <a href="/wiki/Georg_Wilhelm_Friedrich_Hegel" title="Georg Wilhelm Friedrich Hegel">Hegel</a>. Hegel combineerde <a href="/wiki/Verlichting_(stroming)" title="Verlichting (stroming)">Verlichting</a> en <a href="/wiki/Romantiek_(stroming)" title="Romantiek (stroming)">romantiek</a>, en stelde daarbij het verloop van de geschiedenis centraal: deze is volgens hem het ontvouwen van de <a href="/wiki/Rede" title="Rede">rede</a>, die hij als een reële kracht buiten de mens beschouwde. De geschiedenis van de rede voltrekt zich bij Hegels <a href="/wiki/Geschiedfilosofie" title="Geschiedfilosofie">geschiedfilosofie</a> in stadia van langzame kwantitatieve groei, onderbroken door dialectische sprongen, waarin kwalitatieve verandering optreedt. Elke nieuwe kwaliteit draagt echter de kiemen van haar eigen ondergang in zich, en zal hierdoor uiteindelijk opgeheven worden. </p><p>Deze filosofie krijgt een politieke neerslag in de ontwikkeling van de <a href="/wiki/Staat_(politiek)" title="Staat (politiek)">staat</a>. Deze is, volgens Hegels <i><a href="/wiki/Lezingen_over_de_filosofie_van_de_geschiedenis" title="Lezingen over de filosofie van de geschiedenis">Lezingen over de filosofie van de geschiedenis</a></i>, een afspiegeling van de rede en de belichaming van de wet. De laatste grote dialectische sprong was de <a href="/wiki/Franse_Revolutie" title="Franse Revolutie">Franse Revolutie</a> geweest, die voor het eerst politieke vrijheid had gebracht. Deze had echter de kiemen in zich gedragen van de <a href="/wiki/Terreur_(Franse_Revolutie)" title="Terreur (Franse Revolutie)">Terreur</a>, die op de grenzen van de vrijheid had gewezen. Het beste bewind, volgens Hegel, was een compromis van vrijheid en repressie. Hij vond dit compromis, en daarmee de culminatie van de wereldgeschiedenis, in de <a href="/wiki/Duitsers" title="Duitsers">Duitse natie</a> en de staat Pruisen. De <a href="/wiki/Paradox_(logica)" title="Paradox (logica)">paradox</a> in Hegels denken tussen enerzijds vooruitgang als centraal begrip en anderzijds het "einde van de geschiedenis" bij de repressieve Pruisische staat verdeelde zijn volgelingen in de <a href="/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme">liberale</a> <a href="/wiki/Jong-Hegelianen" title="Jong-Hegelianen">jong- of links-hegelianen</a> en de <a href="/wiki/Conservatisme" title="Conservatisme">conservatieve</a> <a href="/w/index.php?title=Oud-Hegelianen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oud-Hegelianen (de pagina bestaat niet)">oud- of rechts-hegelianen</a>. </p><p>Marx nam van Hegel het denken in termen van proces en ontwikkeling over en bleef altijd schrijven in het filosofische jargon van de hegelianen, maar hij verwierp de <a href="/wiki/Metafysica" title="Metafysica">metafysische</a> en <a href="/wiki/Mystiek" title="Mystiek">mystieke</a> elementen in Hegels filosofie. Voor Marx bestond er geen rede onafhankelijk van het menselijk <a href="/wiki/Subject_(filosofie)" title="Subject (filosofie)">subject</a>, waarmee hij zich een <a href="/wiki/Secularisme" title="Secularisme">seculiere</a> <a href="/wiki/Modern_humanisme" class="mw-redirect" title="Modern humanisme">humanist</a> betoont: </p> <blockquote style="margin:1em 0; padding:0 32px;"><p>De geschiedenis is niet iets als een individueel persoon dat mensen gebruikt om zijn doelen te bereiken. De geschiedenis is niets anders dan de daden van mensen die worden gebruikt om hun doeleinden te bereiken.</p><div style="padding-left:1.6em; font-size:90%;">— Marx en Engels, <i><a href="/w/index.php?title=De_heilige_familie&action=edit&redlink=1" class="new" title="De heilige familie (de pagina bestaat niet)">De heilige familie</a></i>, 1845</div></blockquote> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Feuerbach_Ludwig.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Feuerbach_Ludwig.jpg/260px-Feuerbach_Ludwig.jpg" decoding="async" width="260" height="338" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Feuerbach_Ludwig.jpg/390px-Feuerbach_Ludwig.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f6/Feuerbach_Ludwig.jpg 2x" data-file-width="504" data-file-height="656" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ludwig_Feuerbach" title="Ludwig Feuerbach">Ludwig Feuerbach</a> was de voornaamste materialist onder de jong-hegelianen en een sterke invloed op Marx.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Materialisme">Materialisme</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: Materialisme" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: Materialisme"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In plaats van Hegels <a href="/wiki/Idealisme" title="Idealisme">idealistische</a> opvatting van de geschiedenis ontwikkelde Marx een <a href="/wiki/Materialisme_(filosofie)" title="Materialisme (filosofie)">materialistische</a> visie. Niet een strijd van ideeën of "de rede" waren de (voornaamste) drijvende kracht van de geschiedenis, maar economische en technologische ontwikkelingen. De diverse stadia in de geschiedenis koppelde Marx niet aan ideeën, maar aan <i>productiewijzen</i>: maatschappijvormen gekenmerkt door een dominant technologisch en organisatorisch principe van economische productie. In zijn eigen tijd wees hij de kapitalistische productiewijze, de <a href="/wiki/Industri%C3%ABle_revolutie" title="Industriële revolutie">industriële</a> productie binnen een kader van contractvrijheid, ondernemingsvrijheid en <a href="/wiki/Markt_(economie)" title="Markt (economie)">marktverhoudingen</a>, aan als het dominante principe. Dit had in Europa de eerdere <a href="/wiki/Feodalisme" title="Feodalisme">feodale</a> productie vervangen, waarin het organiserende principe dat van de <a href="/wiki/Horigheid" title="Horigheid">horigheid</a> was. </p><p>Materialisme betekende voor Marx vooral het volgen van de principes van de (natuur-)wetenschap, niet een <a href="/wiki/Reductionisme" title="Reductionisme">reductie</a> van het menselijk handelen tot natuurkundige wetten of een ontkenning van de <a href="/wiki/Vrije_wil" title="Vrije wil">vrije wil</a>.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Bij Marx zijn maatschappelijke verhoudingen en bepaalde economische concepten <i>objectief maar immaterieel</i>: de waarde van een bepaald product op de markt, bijvoorbeeld, is meetbaar en kan een waarneembare uitwerking op de maatschappij hebben, hoewel de waarde zelf onstoffelijk is.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Daarnaast is zijn materialisme altijd ingebed in een historische context (<a href="/wiki/Historisch_materialisme" title="Historisch materialisme">historisch materialisme</a>): hij probeerde de werking van de kapitalistische maatschappij wetenschappelijk te begrijpen, zonder de pretentie om algemene, eeuwigdurende 'wetten' van het menselijk bestaan op te stellen.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Marx' denken wordt vaak <a href="/wiki/Determinisme_(filosofie)" title="Determinisme (filosofie)">deterministisch</a> genoemd, hoewel dit omstreden is; in sommige geschriften spreekt hij over 'onvermijdelijkheid' van bepaalde historische ontwikkelingen (<i>Communistisch manifest</i>) of over wetten waaraan de deelnemers aan een maatschappij niet lijken te kunnen ontkomen (zoals de wet van concurrentie in <i>Het kapitaal</i>). In andere geschriften is van dit determinisme geen spoor te bekennen (bijv. <i><a href="/w/index.php?title=De_achttiende_brumaire_van_Lodewijk_Napoleon&action=edit&redlink=1" class="new" title="De achttiende brumaire van Lodewijk Napoleon (de pagina bestaat niet)">De achttiende brumaire van Lodewijk Napoleon</a></i>). De economische en maatschappelijke wetmatigheden die hij aan het werk zag waren het gevolg van de maatschappijorganisatie en konden door (collectief) handelen doorbroken worden.<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Forschung_en_Darstellung"><i>Forschung</i> en <i>Darstellung</i></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: Forschung en Darstellung" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: Forschung en Darstellung"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Marx schiep een <a href="/wiki/Synthese_(filosofie)" class="mw-redirect" title="Synthese (filosofie)">synthese</a> van Hegel, Feuerbach en de oude materialisten, en plaatste zichzelf zo buiten beide stromingen. Zijn filosofie was origineel in haar nadruk op de <a href="/wiki/Creativiteit" title="Creativiteit">creativiteit</a> van menselijke <a href="/wiki/Arbeid_(economie)" title="Arbeid (economie)">arbeid</a> en gedrag in het algemeen. Marx "draait Hegel om" door de menselijke activiteit als motor van de geschiedenis te zien, en niet andersom. </p> <blockquote style="margin:1em 0; padding:0 32px;"><p>Die Dialektik steht bei ihm <i>[Hegel]</i> auf dem Kopf. Man muß sie umstülpen, um den rationellen Kern in der mystischen Hülle zu entdecken.</p><div style="padding-left:1.6em; font-size:90%;">— Marx, <i>Das Kapital. Band I</i>, 1873.<sup id="cite_ref-Marx18731969_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-Marx18731969-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div></blockquote> <p>Over Marx' relatie met Hegels dialectiek bestaan verschillende opvattingen: de traditionele marxistische lezing, gebaseerd op het bovenstaande citaat en andere passages in het nawoord van de Engelse uitgave van <i>Das Kapital</i>, is dat zijn filosofie slechts dialectisch is in presentatie. Marx stond in een lange Duitse traditie die onderscheid maakte tussen <i>Forschung</i>, onderzoek, en <i>Darstellung</i>, presentatie. Zijn onderzoek, vooral voor zijn economische werk, was sterk <a href="/wiki/Empirie" class="mw-redirect" title="Empirie">empirisch</a> van karakter, maar hij presenteerde de resultaten ervan in Hegels termen om de weg te wijzen naar verandering, naar een <i>neue Darstellung</i>.<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Marx schreef zelf dat de hegeliaanse <i>Darstellung</i> diende als eerbetoon aan zijn oude leermeester Hegel, die naar zijn idee in de jaren 1870 niet het respect kreeg dat hij verdiende: hij werd als een 'dode hond' behandeld, voor Marx aanleiding om met Hegels uitdrukkingswijze te "koketteren".<sup id="cite_ref-Marx18731969_23-1" class="reference"><a href="#cite_note-Marx18731969-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Het idee van <a href="/wiki/Klassenstrijd" title="Klassenstrijd">klassenstrijd</a> in het bijzonder moet dan niet gezien worden als een materialistische vertaling van economische conflicten in Hegels kader. Deze ontleende Marx, zoals hij zelf aangaf, aan historici als <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Guizot" title="François Guizot">Guizot</a> en Thierry, en aan economen als <a href="/wiki/Adam_Smith" title="Adam Smith">Smith</a> en <a href="/wiki/David_Ricardo" title="David Ricardo">Ricardo</a>.<sup id="cite_ref-Zeitlin1967_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zeitlin1967-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Is deze lezing correct, dan doet zich hier een verschil voor tussen Marx en Engels: waar Marx dialectiek zag als een instrument in de analyse van sociale verhoudingen, hield Engels er mogelijk andere ideeën op na. Diens precieze opvatting over de status van dialectiek als 'wetmatigheid' blijft open voor interpretatie.<sup id="cite_ref-Zeitlin1967_25-1" class="reference"><a href="#cite_note-Zeitlin1967-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Een andere opvatting is dat Marx veel sterker door Hegel beïnvloed was dan hij zelf wilde toegeven. Zijn distantiëring van Hegel zou dan een manier zijn om aan kritiek, inclusief zelfkritiek, te ontsnappen.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Vervreemding">Vervreemding</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=14" title="Bewerk dit kopje: Vervreemding" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=14" title="De broncode bewerken van de sectie: Vervreemding"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Vervreemding" title="Vervreemding">Vervreemding</a> is een concept van Hegel. De Jong-Hegelianen namen dit concept over, met name Feuerbach, en Marx bouwde daarop voort. Hij veranderde het echter van een filosofisch fenomeen, waar individuen direct invloed op hebben, in een <a href="/wiki/Maatschappij_(sociologie)" class="mw-redirect" title="Maatschappij (sociologie)">sociaal</a> fenomeen. Bij Marx treedt vervreemding (<i>Entfremdung</i> of <i>Entäußerung</i>) op wanneer het product van arbeid niet <i>eigen</i> is, in economische zin: arbeid wordt in het kapitalisme <a href="/wiki/Commodificatie" title="Commodificatie">verkocht als een waar</a>, waarna het product wordt <i>onteigend</i> door de kapitaalbezitter, die de <a href="/wiki/Meerwaarde_(Marx)" title="Meerwaarde (Marx)">meerwaarde</a> als winst incasseert of herinvesteert. Arbeid geeft dan geen bevrediging meer, geen idee van controle over de materie.<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De vervreemding uit zich in de aanbidding van een zelf geschapen macht buiten de mens, zij het in de vorm van religie (zoals bij Feuerbach; de "<a href="/wiki/Opium_van_het_volk" title="Opium van het volk">opium van het volk</a>") of als <a href="/wiki/Warenfetisjisme" title="Warenfetisjisme">warenfetisjisme</a>. </p><p>In latere jaren zou Marx kiezen voor preciezere en politiek effectievere termen als '<a href="/wiki/Uitbuiting" title="Uitbuiting">uitbuiting</a>'.<sup id="cite_ref-Zeitlin1967_25-2" class="reference"><a href="#cite_note-Zeitlin1967-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Henri_de_Saint-simon_portrait.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Henri_de_Saint-simon_portrait.jpg/260px-Henri_de_Saint-simon_portrait.jpg" decoding="async" width="260" height="342" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/59/Henri_de_Saint-simon_portrait.jpg 1.5x" data-file-width="360" data-file-height="474" /></a><figcaption><a href="/wiki/Claude_Henri_de_Saint-Simon" title="Claude Henri de Saint-Simon">Claude Henri de Saint-Simon</a></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Saint-Simon">Saint-Simon</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=15" title="Bewerk dit kopje: Saint-Simon" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=15" title="De broncode bewerken van de sectie: Saint-Simon"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Claude_Henri_de_Saint-Simon" title="Claude Henri de Saint-Simon">Saint-Simon</a> was midden jaren 1840, bijna twintig jaar na zijn dood, nog altijd de belangrijkste <a href="/wiki/Utopisch_socialisme" class="mw-redirect" title="Utopisch socialisme">socialist</a> van Frankrijk, en had grote invloed op Marx. Het was <a href="/w/index.php?title=Moses_Hess&action=edit&redlink=1" class="new" title="Moses Hess (de pagina bestaat niet)">Moses Hess</a> die Marx, op dat moment nog <a href="/wiki/Radicalisme" title="Radicalisme">radicaal-liberaal</a> maar teleurgesteld in Feuerbach, wees op het belang van de Franse socialisten. Mogelijk was Marx ook in zijn jeugd al in aanraking gekomen met de ideeën van de saint-simonisten, aangezien die rond Trier zo talrijk en actief waren dat de plaatselijke <a href="/wiki/Aartsbisschop" title="Aartsbisschop">aartsbisschop</a> zich gedwongen zag tegen hun <a href="/wiki/Ketterij" title="Ketterij">ketterij</a> op te treden.<sup id="cite_ref-Zeitlin1967_25-3" class="reference"><a href="#cite_note-Zeitlin1967-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>In Saint-Simons theorie spelen <a href="/wiki/Industrie" title="Industrie">industrie</a> en <a href="/wiki/Wetenschap" title="Wetenschap">wetenschap</a> een belangrijke rol bij de vestiging van de heerschappij van de industriële <a href="/wiki/Bourgeoisie" class="mw-redirect" title="Bourgeoisie">bourgeoisie</a>, die volgens hem de <a href="/wiki/Feodalisme" title="Feodalisme">feodale</a> orde volledig zou vervangen. Dit zag hij ook als de oorzaak van de <a href="/wiki/Franse_Revolutie" title="Franse Revolutie">Franse Revolutie</a>. Marx trok de lijn door tot de val van het <a href="/wiki/Kapitalisme" title="Kapitalisme">kapitalisme</a> door de opkomst van het klassenbewustzijn van de arbeiders. Hij had echter ook kritiek op Saint-Simon, omdat die als productieve klasse allen beschouwt die werken, bezitters en bezitlozen gelijk. Engels prijst Saint-Simon later om zijn inzicht, al in 1802, dat de Franse Revolutie een klassenstrijd was geweest.<sup id="cite_ref-SaintS_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-SaintS-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:David_ricardo.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/David_ricardo.jpg/260px-David_ricardo.jpg" decoding="async" width="260" height="290" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8d/David_ricardo.jpg 1.5x" data-file-width="363" data-file-height="405" /></a><figcaption><a href="/wiki/David_Ricardo" title="David Ricardo">David Ricardo</a></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="De_Engelse_klassieke_economen">De Engelse klassieke economen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=16" title="Bewerk dit kopje: De Engelse klassieke economen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=16" title="De broncode bewerken van de sectie: De Engelse klassieke economen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Vanaf zijn ontmoeting met Engels in 1844 begon Marx zich onder diens invloed steeds meer te verdiepen in de economie. Al in de <i><a href="/wiki/Parijse_manuscripten" title="Parijse manuscripten">Parijse manuscripten</a></i> van dat jaar zijn vele verwijzingen naar <i><a href="/wiki/The_Wealth_of_Nations" title="The Wealth of Nations">The Wealth of Nations</a></i> van <a href="/wiki/Adam_Smith" title="Adam Smith">Adam Smith</a> te vinden. Ook had Marx sporadisch <a href="/wiki/David_Ricardo" title="David Ricardo">Ricardo</a> gelezen, die een grote invloed zou worden, en <a href="/wiki/John_Stuart_Mill" title="John Stuart Mill">Mill</a>. Vrijwel al het empirische bewijs dat hij later, in ballingschap te Londen, gebruikte, was eveneens afkomstig uit Engelse bronnen: met name het financiële gedeelte van <i><a href="/wiki/The_Economist" title="The Economist">The Economist</a></i> en de rapporten van de <a href="/w/index.php?title=Royal_Commissions_of_Inquiry&action=edit&redlink=1" class="new" title="Royal Commissions of Inquiry (de pagina bestaat niet)">Royal Commissions of Inquiry</a>. De auteurs na Ricardo beschouwde Marx echter als te ideologisch en te weinig objectief.<sup id="cite_ref-Zeitlin1967_25-4" class="reference"><a href="#cite_note-Zeitlin1967-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>In tegenstelling tot zijn voorgangers integreerde Marx economie en sociale omstandigheden. Smith en Ricardo hadden eerder de neiging om deze te proberen te scheiden. Marx nam Ricardo's idee van drie klassen (grondbezitters, kapitaalbezitters en arbeiders) over en gebruikte deze in <i><a href="/wiki/Het_Kapitaal" title="Het Kapitaal">Das Kapital</a></i>. Ricardo zag overigens, in zijn latere werk, wel de negatieve sociale gevolgen van industrialisering in. Hij werd daarop door liberalen aangevallen omdat hij klassenstrijd zou aanwakkeren. </p><p>Zijn economisch onderzoek overtuigde Marx van de mogelijkheid tot vooruitgang: de voortschrijdende technologie dreef de arbeidsproductiviteit tot zulke hoogten dat in ieders noden voorzien kon worden. <a href="/wiki/Socialisme" title="Socialisme">Socialisme</a> of <a href="/wiki/Communisme" title="Communisme">communisme</a>, de heerschappij van de arbeiders, was nodig om tot de juiste verdeling te komen. De politieke omwenteling had echter uiteindelijk nog steeds tot doel de vervreemding op te heffen. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Klassenstrijd_en_revolutie">Klassenstrijd en revolutie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=17" title="Bewerk dit kopje: Klassenstrijd en revolutie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=17" title="De broncode bewerken van de sectie: Klassenstrijd en revolutie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Klassenstrijd" title="Klassenstrijd">klassenstrijd</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>Om de vervreemding/onteigening op te heffen moet de arbeidersklasse volgens Marx een strijd voeren die uitmondt in een <a href="/wiki/Socialisme" title="Socialisme">socialistische</a> <a href="/wiki/Revolutie" title="Revolutie">revolutie</a>. Over de precieze vorm en inhoud van de revolutie, laat staan de toestand die daarna ontstaat, is bij Marx geen uitgewerkt plan te vinden. Hij ontwikkelde geen theorie van de staat, behalve voor zover hij de verstrengeling van staat en bedrijfsleven in het kapitalisme analyseerde. Dit is te verklaren doordat Marx niet in de val van zijn <a href="/wiki/Vroege_socialisme" class="mw-redirect" title="Vroege socialisme">utopische</a> voorgangers wilde trappen, die blauwdrukken ontwikkelden voor toekomstige maatschappijen zonder een helder idee over hoe die tot stand moesten worden gebracht. </p><p>Alleen in het <i>Communistisch manifest</i> (1848) is een aantal specifieke politieke eisen te vinden, waaronder onteigening van de kapitalistische klasse door 'zware <a href="/wiki/Progressieve_inkomstenbelasting" title="Progressieve inkomstenbelasting">progressieve belasting</a>' en het in staatshanden plaatsen van banken en het communicatie- en transportwezen (zie ook <a href="/wiki/Dictatuur_van_het_proletariaat" title="Dictatuur van het proletariaat">dictatuur van het proletariaat</a>). In <i>Het Kapitaal</i> deel I (1867) heet het nog slechts dat de '<a href="/wiki/Arbeiderszelfbestuur" title="Arbeiderszelfbestuur">associatie van vrije arbeiders</a>' de markteconomie kan vervangen in de productie en verdeling van goederen, zonder dat die een specifieke politieke organisatievorm krijgt toegewezen. Hier grijpt Marx terug op de Franse utopisten en met name op zijn oude rivaal <a href="/wiki/Pierre-Joseph_Proudhon" title="Pierre-Joseph Proudhon">Proudhon</a>, zonder die bij naam te noemen.<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Marxisme">Marxisme</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=18" title="Bewerk dit kopje: Marxisme" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=18" title="De broncode bewerken van de sectie: Marxisme"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Marxisme" title="Marxisme">Marxisme</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>Het marxisme is een levensbeschouwing die voortbouwt op de ideeën van Karl Marx. Het is een theorie over <a href="/wiki/Filosofie" title="Filosofie">filosofie</a>, <a href="/wiki/Economie_(wetenschap)" class="mw-redirect" title="Economie (wetenschap)">economie</a> en <a href="/wiki/Politiek" title="Politiek">politiek</a> en vormde de grondslag voor de <a href="/wiki/Ideologie" title="Ideologie">ideologie</a> van de <a href="/wiki/Arbeidersbeweging" title="Arbeidersbeweging">arbeidersbeweging</a>. Vrijwel iedereen zal erkennen dat de invloed van deze theorieën enorm is geweest, ook al zijn er heel verschillende opvattingen over de vraag of deze invloed - in balans genomen - heilzaam of rampzalig is geweest. </p><p>Marx heeft bij de ontwikkeling van zijn filosofische denkbeelden onder meer invloed ondergaan van de <a href="/wiki/Dialectiek" title="Dialectiek">dialectiek</a> van <a href="/wiki/Georg_Wilhelm_Friedrich_Hegel" title="Georg Wilhelm Friedrich Hegel">Georg Hegel</a>, de economische inzichten van <a href="/wiki/Adam_Smith" title="Adam Smith">Adam Smith</a>, de <a href="/wiki/Athe%C3%AFsme" title="Atheïsme">atheïstische</a> denkbeelden van <a href="/wiki/Ludwig_Feuerbach" title="Ludwig Feuerbach">Ludwig Feuerbach</a> en de ideeën van de Franse socialisten van de eerste helft van de 19e eeuw, zoals <a href="/wiki/Pierre-Joseph_Proudhon" title="Pierre-Joseph Proudhon">Proudhon</a> en <a href="/wiki/Claude_Henri_de_Rouvroy,_graaf_de_Saint-Simon" class="mw-redirect" title="Claude Henri de Rouvroy, graaf de Saint-Simon">Saint-Simon</a>, die door Marx, die weinig respect had voor mensen die met hem van mening verschilden, overigens geringschattend "<a href="/wiki/Utopisch_socialisme" class="mw-redirect" title="Utopisch socialisme">utopische socialisten</a>" werden genoemd. </p><p>Deze invloeden verwerkte Marx op "dialectische" wijze. Daardoor heeft Marx ook scherpe kritiek op met name Hegel: die ging er in zijn dialectiek van uit dat ideeën de geschiedenis van de mens bepalen ('idealistische filosofie'), terwijl Marx van mening was dat deze ideeën niet van fundamentele betekenis waren, maar afgeleid waren van 'materialistische' verhoudingen, namelijk de door de mens ontwikkelde productie en de daaruit voortvloeiende productieverhoudingen (bijvoorbeeld tussen loonarbeid en kapitaal). "Bewustzijn is bewust zijn", schreef hij, of anders gezegd: "De mens maakt wel zijn eigen geschiedenis, maar niet onder zelfgekozen verhoudingen." Dat denken paste hij toe op de sociale vraagstukken van zijn tijd. </p><p>Nog fundamenteler was Marx' kritiek op Adam Smith, die van mening was dat het "vrije spel der maatschappelijke krachten" uiteindelijk voor iedereen de beste resultaten zou opleveren. Marx was ervan overtuigd dat grote delen van de bevolking hierbij aan het kortste eind zouden trekken. Hij was van mening dat aan het <a href="/wiki/Proletariaat" class="mw-redirect" title="Proletariaat">proletariaat</a> (degenen die in loondienst zijn, en die dus met hun arbeid de winst produceren) ook de winst (of nauwkeuriger gezegd de "<a href="/wiki/Meerwaarde_(Marx)" title="Meerwaarde (Marx)">meerwaarde</a>") moest toevallen. Alleen zo zouden deze werkelijke producenten meester kunnen worden van de <a href="/wiki/Productiemiddelen" class="mw-redirect" title="Productiemiddelen">productiemiddelen</a>, die door het eigendom van de kapitaalbezitters nu als vreemde, onteigende ("vervreemde") macht boven hen staan en hen zo beheersen. De kapitaalbezitters bezitten door die "uitbuiting" (toe-eigening van "meerwaarde") de kapitaalgoederen zoals: machines, fabrieken, maar ook de (landbouw)grond enz.: de productiemiddelen die nodig zijn om onze bestaansmiddelen voort te brengen. Marx vond dat het proletariaat in opstand moest komen om de politieke en economische macht weer bij het volk te brengen. Daarvoor was een revolutie nodig, waarin de proletariërs (met organisatorische steun van hen welgezinde intellectuelen) de macht zouden overnemen van de kapitaalbezitters. </p><p>Volgens Marx zou het kapitalisme "zijn eigen grafdelver" zijn, doordat het - vanwege de tendens tot vorming van supergrote ondernemingen en monopolies - in snel tempo de middenklasse van kleine ambachtslui en winkeliers zou vernietigen, die tot dusverre een belangrijke steunpilaar vormde voor de feodale en kapitalistische heersende klasse, omdat zij net als de boven haar gestelde klassen beducht was voor het proletariaat. De steeds toenemende industrialisatie en grootschaligheid leidt tot overproductie. Dit zal leiden tot een toename in de werkloosheid waardoor de koopkracht daalt en er meer productoverschot is. Zo wordt een spiraal opgewekt waarbij overproductie en werkloosheid steeds verder toenemen. Dit fenomeen staat in de marxistische economie bekend als <a href="/wiki/Economische_crisis" title="Economische crisis">economische crisis</a>. </p><p>Marx was van mening dat de "burgerlijke samenleving" uiteindelijk omver zou worden geworpen door een "<a href="/wiki/Proletarische_revolutie" title="Proletarische revolutie">revolutie van het proletariaat</a>" en dat er daarna een "klasseloze samenleving" zou komen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Hoe_Marx_zijn_ideeën_uitdroeg"><span id="Hoe_Marx_zijn_idee.C3.ABn_uitdroeg"></span>Hoe Marx zijn ideeën uitdroeg</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=19" title="Bewerk dit kopje: Hoe Marx zijn ideeën uitdroeg" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=19" title="De broncode bewerken van de sectie: Hoe Marx zijn ideeën uitdroeg"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Om zijn ideeën over een ruim publiek uit te dragen, schreef Marx daarover een aantal boeken en pamfletten. De bekendste twee daarvan zijn <i><a href="/wiki/Het_Kapitaal" title="Het Kapitaal">Das Kapital</a></i> en het <i><a href="/wiki/Communistisch_Manifest" class="mw-redirect" title="Communistisch Manifest">Communistisch Manifest</a></i>. </p><p>Medeauteur van het <i>Communistisch Manifest</i> was <a href="/wiki/Friedrich_Engels" title="Friedrich Engels">Friedrich Engels</a>, die ook na Marx' dood de laatste twee delen van <i>Das Kapital</i> zou redigeren en enkele werken van hem <a href="/wiki/Postuum" title="Postuum">postuum</a> zou uitgeven, waaronder zijn <a href="/wiki/Kritiek_op_het_program_van_Gotha" title="Kritiek op het program van Gotha">Kritiek op het program van Gotha</a>, waarin Marx enkele aanwijzingen gaf over hoe volgens hem een toekomstige klasseloze maatschappij eruit zou zien. </p><p>Het Communistisch Manifest is bedoeld als politiek programma voor de arbeidersbeweging, in het algemene Europese <a href="/wiki/Revolutiejaar_1848" title="Revolutiejaar 1848">Revolutiejaar 1848</a> uitgegeven door de <a href="/wiki/Bond_der_Communisten" title="Bond der Communisten">Bond der Communisten</a>. </p><p><i>Das Kapital</i> is een lijvig werk over economische theorie in drie delen. Het is een analyse van de veronderstelde economische wetten van het kapitalisme en de (sociale) gevolgen daarvan. In het <i>Communistisch Manifest</i> wordt de geschiedenis geanalyseerd als bepaald door klassenstrijd en wordt de kapitalistische <a href="/wiki/Kapitaalaccumulatie" title="Kapitaalaccumulatie">kapitaalaccumulatie</a> geanalyseerd. Dit welbewust opruiende pamflet heeft als belangrijkste conclusie: de <a href="/wiki/Productiemiddelen" class="mw-redirect" title="Productiemiddelen">productiemiddelen</a> moeten onder controle van de hele maatschappij worden gebracht in plaats van die van een steeds verder slinkende groep kapitalisten, die ieder voor zich over steeds groeiende vermogens beschikken. Daarvoor moeten de arbeiders zich organiseren om macht over de regering te krijgen. </p><p>In de vraag hoe de arbeiders deze productiemiddelen zouden moeten beheren, verdiepte Marx zich nauwelijks. Hij vond dat een detailkwestie, die wel geregeld kon worden wanneer de arbeiders eenmaal de macht in handen zouden hebben. Als voorbeeld van de daartoe noodzakelijke <a href="/wiki/Dictatuur_van_het_proletariaat" title="Dictatuur van het proletariaat">dictatuur van het proletariaat</a> beschouwde Marx de <a href="/wiki/Commune_van_Parijs_(1871)" title="Commune van Parijs (1871)">Parijse Commune</a>. </p><p>Karl Marx heeft Engels leren kennen toen Marx in Parijs bij het tijdschrift <i>Die Deutsch Französische Jahrbücher</i> werkte en een spottend artikel schreef over de politiek in Frankrijk. Engels reageerde op dit stuk en daarna werden ze vrienden voor het leven. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Karl-Marx-Stadt">Karl-Marx-Stadt</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=20" title="Bewerk dit kopje: Karl-Marx-Stadt" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=20" title="De broncode bewerken van de sectie: Karl-Marx-Stadt"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Karl-Marx-Stadt-Schild.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Karl-Marx-Stadt-Schild.jpg/260px-Karl-Marx-Stadt-Schild.jpg" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Karl-Marx-Stadt-Schild.jpg/390px-Karl-Marx-Stadt-Schild.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Karl-Marx-Stadt-Schild.jpg/520px-Karl-Marx-Stadt-Schild.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="768" /></a><figcaption>Een plaatsnaambord van Karl-Marx-Stadt</figcaption></figure> <p>Om Marx te eren besloot de Communistische regering van de <a href="/wiki/Duitse_Democratische_Republiek" title="Duitse Democratische Republiek">DDR</a> in <a href="/wiki/1953" title="1953">1953</a> om een stad naar hem te vernoemen. De stad <a href="/wiki/Chemnitz" title="Chemnitz">Chemnitz</a> werd omgedoopt in <a href="/wiki/Chemnitz" title="Chemnitz">Karl-Marx-Stadt</a>, daarmee de in de <a href="/wiki/Sovjet-Unie" title="Sovjet-Unie">Sovjet-Unie</a> al bekende traditie imiterend: waar steden werden genoemd naar haar grootste communistische leiders, <a href="/wiki/Vladimir_Lenin" title="Vladimir Lenin">Lenin</a> en <a href="/wiki/Jozef_Stalin" title="Jozef Stalin">Stalin</a>, <a href="/wiki/Jakov_Sverdlov" title="Jakov Sverdlov">Sverdlov</a> en zelfs <a href="/wiki/Leonid_Brezjnev" title="Leonid Brezjnev">Brezjnev</a> (die op den duur weer teruggedraaid werden). In <a href="/wiki/1990" title="1990">1990</a> werd na een referendum besloten dat met ingang van 1 juni 1990 de stad in het vervolg weer <a href="/wiki/Chemnitz" title="Chemnitz">Chemnitz</a> zou heten. Het enige dat nog herinnert aan de vroegere naamgever is een gigantische buste van Marx. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Literatuur_en_links">Literatuur en links</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=21" title="Bewerk dit kopje: Literatuur en links" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=21" title="De broncode bewerken van de sectie: Literatuur en links"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Recente_Nederlandstalige_literatuur_over_Marx">Recente Nederlandstalige literatuur over Marx</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=22" title="Bewerk dit kopje: Recente Nederlandstalige literatuur over Marx" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=22" title="De broncode bewerken van de sectie: Recente Nederlandstalige literatuur over Marx"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>K. Trompert, Marx voor niet-economen, Groenlo, in eigen beheer, 2007. 163 p.</li></ul> <p>Onderstaande (algemene) werken over Marx zijn in elke boekhandel verkrijgbaar: </p> <ul><li><b><a href="/wiki/Peter_Singer" title="Peter Singer">Peter Singer</a></b> - <i>Marx</i><br />in de reeks "Kopstukken van de Filosofie" van <a href="/wiki/Lemniscaat_(uitgeverij)" title="Lemniscaat (uitgeverij)">Lemniscaat</a> (in samenwerking met Oxford University Press), Rotterdam 1999<br />Inleiding op het denken van Marx uit 1980, door de filosoof Singer. In dit werk is veel plaats ingeruimd voor een uiteenzetting van Marx' theorie van de <a href="/wiki/Vervreemding" title="Vervreemding">vervreemding</a>. Dat hangt samen met het feit dat Singer sterk de nadruk op de betekenis van Marx als filosoof legt, eerder dan als econoom of socioloog.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wat_oudere_Nederlandstalige_bronnen">Wat oudere Nederlandstalige bronnen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=23" title="Bewerk dit kopje: Wat oudere Nederlandstalige bronnen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=23" title="De broncode bewerken van de sectie: Wat oudere Nederlandstalige bronnen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Enkele belangrijke werken over Marx die alleen nog tweedehands te krijgen zijn: </p> <ul><li><b><a href="/wiki/Franz_Mehring" title="Franz Mehring">Franz Mehring</a></b> - <i>Karl Marx, geschiedenis van zijn leven</i><br />Een van de eerste uitgebreide biografieën over Marx. De eerste uitgave (in het Duits) verscheen in 1918. De Nederlandse vertaling van 1923 was van de hand van <a href="/wiki/Jan_Romein" title="Jan Romein">Jan Romein</a>. Verschillende herdrukken (onder andere: <a href="/wiki/SUN_(uitgeverij)" title="SUN (uitgeverij)">Socialistische Uitgeverij Nijmegen (SUN)</a>, 1975).<br />Nog steeds zeer lezenswaardig.</li> <li><b><a href="/wiki/Ger_Harmsen" title="Ger Harmsen">Ger Harmsen</a></b> - <i>Marx contra de marxistische ideologen</i><br />Den Haag, eerste druk 1968, tweede druk 1972<br />Ger Harmsen was een van de grootste kenners van Marx in het Nederlands taalgebied in de tweede helft van de twintigste eeuw. Deze bundel artikelen bevat een aantal hoofdstukken die nog steeds heel leesbaar zijn.</li> <li><b>Jevgenia Stepanova</b> - <i>Marx, biografische schets</i><br />Uitgeverij Progres, Moskou 1988<br />een aardig geïllustreerd, maar nogal propagandistisch werk.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Nederlandse_vertalingen_van_het_werk_van_Marx">Nederlandse vertalingen van het werk van Marx</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=24" title="Bewerk dit kopje: Nederlandse vertalingen van het werk van Marx" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=24" title="De broncode bewerken van de sectie: Nederlandse vertalingen van het werk van Marx"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Uitgeverij L.J.C. Boucher (Den Haag) heeft in de reeks "Manifesten" verschillende delen uitgebracht met teksten van Marx (en Engels): </p> <ul><li><b>Karl Marx</b> – <i>Klassieke teksten</i> (1968)<br />Vertalingen door J. de Reus en <a href="/wiki/Herman_Gorter" title="Herman Gorter">Herman Gorter</a> van: Kritiek op Hegels rechtsfilosofie. Inleiding, Het vraagstuk der Joden, Het Communistisch Manifest, Voorwoord bij de Kritiek der Politieke Economie en delen uit Het Kapitaal.</li> <li><b>Karl Marx</b> - <i>Parijse Manuscripten</i>, en andere filosofische geschriften (1969)<br />Geselecteerd door <a href="/wiki/Erich_Fromm" title="Erich Fromm">Erich Fromm</a>; vertaling: <a href="/wiki/Paul_Rodenko" title="Paul Rodenko">Paul Rodenko</a>.<br />Voornamelijk delen uit de 'Economisch-filosofische manuscripten' van 1844. Te lezen in combinatie met: <b>Erich Fromm</b> – <i>Marx visie op de mens</i> (in dezelfde reeks; 1968)</li></ul> <p>Bij de SUN (Socialistische Uitgeverij Nijmegen) verscheen onder andere: </p> <ul><li><i>De Duitse Ideologie</i></li></ul> <p>In <a href="/wiki/Moskou" title="Moskou">Moskou</a> werden in de Sovjet-tijd (bij de uitgeverij Progres) een aantal werken van Marx (en Engels) in Nederlandse vertaling uitgegeven, onder andere: </p> <ul><li><b>Karl Marx</b> - <i>De armoede van de filosofie</i> (1986)</li></ul> <p>Uitgeverij <a href="/wiki/Pegasus_(uitgeverij)" title="Pegasus (uitgeverij)">Pegasus</a> in Amsterdam (de uitgeverij van de gewezen Communistische Partij van Nederland, CPN) bracht ook een groot aantal werken in Nederlandse vertaling uit, vaak in samenwerking met uitgeverij Progres in Moskou </p><p><a href="/wiki/EPO_(uitgeverij)" title="EPO (uitgeverij)">Uitgeverij EPO</a> gaf in 1998 ter gelegenheid van 150 jaar <a href="/wiki/Manifest_van_de_Communistische_Partij" title="Manifest van de Communistische Partij">Communistisch Manifest</a>, in de reeks Marxistische Studies, als nr. 41, het Communistisch Manifest opnieuw uit, met een historische toelichting van <a href="/wiki/Ludo_Martens" title="Ludo Martens">Ludo Martens</a>: "Het <b>Communistisch Manifest</b> - Het Manifest, 150 jaar jong in een geschiedenis die meet met eeuwen" <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9064450781" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 90-6445-078-1</a> </p><p><i>Voor (tamelijk) recente en oudere Nederlandstalige uitgaven van <b><a href="/wiki/Het_Kapitaal" title="Het Kapitaal">Het Kapitaal</a></b> zie aldaar.</i> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Externe_links">Externe links</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&veaction=edit&section=25" title="Bewerk dit kopje: Externe links" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Karl_Marx&action=edit&section=25" title="De broncode bewerken van de sectie: Externe links"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marxists.org/nederlands/marx-engels/index.htm">Karl Marx en Friedrich Engels-archief</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marxists.org/nederlands/lenin/1914/1914marxisme.htm">De leer van Karl Marx</a> door <a href="/wiki/Vladimir_Lenin" title="Vladimir Lenin">Lenin</a>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20041220125835/http://www.iisg.nl/collections/marxengelsnl.html">Karl Marx-archief</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iisg.nl/collections/marx/index-nl.php">Portretten van Karl Marx</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iisg.nl/collections/manifest/index-nl.php">Het Communistisch Manifest</a>.</li></ul> <div class="interProject commons mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Karl_Marx" class="extiw" title="commons:Karl Marx">Mediabestanden</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-groot toccolours" style="display:flex; gap:1em; align-items:center; clear:both; margin:1em 0 -0.5em 0;"> <div style="min-width:max-content;"><span class="noviewer noresize" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/25px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/38px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/50px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></div> <div>Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Karl_Marx" class="extiw" title="commons:Karl Marx">Karl Marx</a></b></i> op <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a>.</div> </div> <div class="interProject wikisource mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://nl.wikisource.org/wiki/Auteur:Karl_Marx" class="extiw" title="s:Auteur:Karl Marx">Wikisource</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-groot toccolours" style="display:flex; gap:1em; align-items:center; clear:both; margin:1em 0 -0.5em 0;"> <div style="min-width:max-content;"><span class="noviewer noresize" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Wikisource-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/25px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="26" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/38px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/50px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></a></span></div> <div>Originele werken van of over deze auteur zijn te vinden op de pagina <i><b><a href="https://nl.wikisource.org/wiki/Auteur:Karl_Marx" class="extiw" title="s:Auteur:Karl Marx">Karl Marx</a></b></i> op <a href="/wiki/Wikisource" title="Wikisource">Wikisource</a>.</div> </div> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div></div> <p><b>Bronnen</b> </p> <ul><li><a href="/wiki/Willem_Banning" title="Willem Banning">Willem Banning</a> (1960). <i>Karl Marx</i>. Het Spectrum.</li> <li><a href="/wiki/Michael_Hardt" title="Michael Hardt">Michael Hardt</a> en <a href="/wiki/Antonio_Negri" title="Antonio Negri">Antonio Negri</a> (2005). <i><a href="/wiki/De_menigte" title="De menigte">Multitude: War and Democracy in the Age of Empire</a></i>. Hamish Hamilton.</li> <li><a href="/wiki/David_Harvey" title="David Harvey">David Harvey</a> (2010). <i>A Companion to Marx's Capital</i>. Londen: Verso.</li> <li>R.C. Kwant (1975). <i>De visie van Marx</i>. Meppel: Boom.</li> <li>Karl Marx (1844/2004). <i><a href="/wiki/Parijse_manuscripten" title="Parijse manuscripten">Parijse manuscripten</a></i>. Marxists Internet Archive.</li> <li>Karl Marx (1873/1969). Voorwoord bij de Engelse editie van <i>Das Kapital. Band I: Der Produktionsprozes des Kapitals</i>. Berlijn: Dietz Verlag.</li> <li>David McGregor (1998). <i>Hegel and Marx after the fall of communism</i>. Cardiff: University of Wales Press.</li> <li>David McLellan (1973). <i>Karl Marx. His Life and Thought</i>. Londen/Basingstoke: Macmillan.<sup id="cite_ref-nl_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-nl-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>David McLellan (1995). <i>Karl Marx: A Biography</i>. Londen/Basingstoke: Macmillan.</li> <li>Maximilien Rubel (1975). <i>Marx Without Myth. A Chronological Study of his Life and Work</i>. Edinburgh: Blackwell. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0631157808" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-631-15780-8</a></li> <li><a href="/wiki/Bertrand_Russell" title="Bertrand Russell">Bertrand Russell</a> (1946/1990). <i><a href="/wiki/Geschiedenis_van_de_westerse_filosofie_(Russell)" title="Geschiedenis van de westerse filosofie (Russell)">Geschiedenis van de westerse filosofie</a></i>. Servire.</li> <li>Erik Olin Wright (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.newleftreview.org/?page=article&view=2638">Compass points</a>. New Left Review 41. geraadpleegd op 21 november 2006.</li> <li>Irving M. Zeitlin (1967). <i>Marxism: A Re-Examination</i>. D. Van Nostrand Company.</li> <li>Karl Marx (1848). "Manifesto of the Communist Party".</li></ul> <p><b>Noten</b> </p> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://duitslandinstituut.nl/naslagwerk/13/een-duitse-natie-zonder-rijk">Een Duitse natie zonder rijk</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210903213957/https://duitslandinstituut.nl/naslagwerk/13/een-duitse-natie-zonder-rijk">Gearchiveerd</a> op <span class="mw-formatted-date" title="2021-09-03">3 september 2021</span>. Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2021-09-03">3 september 2021</span>. </span> Vgl. ook <a href="/wiki/Rijnland_(Duitsland)#Rijnprovincie" title="Rijnland (Duitsland)">Rijnland (Duitsland)#Rijnprovincie</a></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">Mehring, Franz, <i>Karl Marx: The Story of His Life</i> (Routledge, 2003) pg. 75</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">John Bellamy Foster. "Marx's Theory of Metabolic Rift: Classical Foundations for Environmental Sociology", <i>American Journal of Sociology</i>, Vol. 105, No. 2 (September 1999), pp. 366-405.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">Allen Oakley, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.gr/books?id=L949AAAAIAAJ&dq"><i>Marx's Critique of Political Economy: 1844 to 1860</i></a>, Routledge, 1984, p. 51.</span> </li> <li id="cite_note-Kwant1975-15-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Kwant1975-15_5-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Kwant1975-15_5-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Kwant 1975, p. 15</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archief.ntr.nl/ijzereneeuw/stand/hoe-nederlands-was-marx/index.html">Kwant 1975</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221208133618/https://archief.ntr.nl/ijzereneeuw/stand/hoe-nederlands-was-marx/index.html">Gearchiveerd</a> op 8 december 2022.</span> </li> <li id="cite_note-McLellan1973-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-McLellan1973_7-0">↑</a></span> <span class="reference-text">McLellan 1973</span> </li> <li id="cite_note-Russell194690-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Russell194690_8-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Russell 1946/1990</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.denijmeegsestadskrant.nl/index.php?id=07&url=mei09">Denijmeegsestadskrant.nl. mei 2009</a></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archief.ntr.nl/ijzereneeuw/stand/hoe-nederlands-was-marx/index.html">[Archief.ntr.nl, <i>Hoe Nederlands was Marx</i></a>, bezocht 19 december 2022. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221208133618/https://archief.ntr.nl/ijzereneeuw/stand/hoe-nederlands-was-marx/index.html">Gearchiveerd</a> op 8 december 2022.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130520111306/http://www.rhcl.nl/page.asp?id=1001">Marx' verblijf in Maastricht</a>.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFFout:_ongeldige_tijd."><span style="font-variant:small-caps;">Koen Haegens</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.doorbraak.eu/gebladerte/10916f58.htm">Antisemitisme, een oude bekende van links</a>. <i>De Fabel van de Illegaal</i> (mei/juni 2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20201110122809/https://www.doorbraak.eu/gebladerte/10916f58.htm">Gearchiveerd</a> op <span class="mw-formatted-date" title="2020-11-10">10 november 2020</span>. </span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">McLellan (1995)</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bruzz.be/nl/nieuws/edward-de-maesschalck-over-karl-marx-brussel">Edward de Maesschalck over Karl Marx in Brussel</a>; <a href="/wiki/BRUZZ_(mediahuis)" class="mw-redirect" title="BRUZZ (mediahuis)">BRUZZ</a>; 13 maart 2005</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text">NICOLAIEVSKY, Boris & MAENCHEN-HELFEN, Otto; <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.be/books?id=-lehCAAAQBAJ">Karl Marx: Man and fighter</a> (p.131); Routledge; 2015; <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9781138855021" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978 11 388 5502 1</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220407103426/https://books.google.be/books?id=-lehCAAAQBAJ">Gearchiveerd</a> op 7 april 2022.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text">SEIFFERT, Sebastian; <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.goethe.de/ins/be/nl/kul/mag/20576059.html">Marx in Brussel</a>; Goethe Institut Brussel; november 2010. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220814225627/https://www.goethe.de/ins/be/nl/kul/mag/20576059.html">Gearchiveerd</a> op 14 augustus 2022.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100525103106/http://www.jfklibrary.org/Historical%20Resources/Archives/Reference%20Desk/Speeches/JFK/003POF03NewspaperPublishers04271961.htm">Speech van John F. Kennedy</a></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110701211623/http://marxmyths.org/terrell-carver/article.htm">Gresham's Law in the World of Scholarship by Terrell Carver</a></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text">Al in zijn <a href="/wiki/Proefschrift" title="Proefschrift">proefschrift</a>, waarin hij de natuurfilosofie van <a href="/wiki/Epicurus" title="Epicurus">Epicurus</a> en <a href="/wiki/Democritus" title="Democritus">Democritus</a> vergeleek, had hij een positiever oordeel over de eerste, omdat alleen die een ruimte voor de wil openliet in zijn <a href="/wiki/Atomisme_(natuurfilosofie)" title="Atomisme (natuurfilosofie)">atomentheorie</a>. Later verwierp hij de theorie van <a href="/w/index.php?title=Karl_Vogt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Karl Vogt (de pagina bestaat niet)">Karl Vogt</a>, die inhield dat al het menselijk handelen te verklaren zou zijn als een complex <a href="/wiki/Biochemie" title="Biochemie">biochemisch</a> proces.</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text">Harvey 2010, pp. 32-33.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">Harvey 2010, p. 199.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text">Zeitlin 1967; Banning (1960) schrijft hierover: "Marx moge deterministisch gedacht hebben, mechanistisch stellig niet". Volgens Wright (2006) combineert Marx een deterministische theorie van de ontwikkeling van het kapitalisme met een grotendeels <a href="/wiki/Voluntarisme" class="mw-redirect" title="Voluntarisme">voluntaristische</a> theorie over de opbouw van het alternatief.</span> </li> <li id="cite_note-Marx18731969-23"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Marx18731969_23-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Marx18731969_23-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Marx 1873/1969</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text">Hardt en Negri 2005, pp. 64-65.</span> </li> <li id="cite_note-Zeitlin1967-25"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Zeitlin1967_25-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Zeitlin1967_25-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Zeitlin1967_25-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Zeitlin1967_25-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Zeitlin1967_25-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Zeitlin 1967</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text">McGregor 1998</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text">Marx 1844/2004</span> </li> <li id="cite_note-SaintS-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-SaintS_28-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marxists.org/nederlands/marx-engels/1880/utopie/3.htm">Engels (1880)</a> - <i>De ontwikkeling van het socialisme van utopie tot wetenschap</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220407103426/https://www.marxists.org/nederlands/marx-engels/1880/utopie/3.htm">Gearchiveerd</a> op 7 april 2022.</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text">Harvey 2010, p. 51.</span> </li> <li id="cite_note-nl-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-nl_30-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Nederlandse vertaling: <span class="citation" id="CITEREFMcLellan1975"><span style="font-variant:small-caps;">McLellan, David</span>, <span style="font-variant:small-caps;">Hans Kraan (vert.)</span> (1975). <cite><i>Marx' leven en werk</i></cite>. <a href="/wiki/Van_Gennep" class="mw-redirect" title="Van Gennep">Van Gennep</a>, Amsterdam. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/90_6012_252_6" title="Speciaal:Boekbronnen/90 6012 252 6">ISBN 90 6012 252 6</a></span>.</span></span> </li> </ol></div></div> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67837862">.mw-parser-output .navigatie{position:relative;clear:both;overflow:auto;margin:1em auto -0.5em;padding:2px;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:87%}.mw-parser-output .navigatie-bewerken{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-bewerken .mw-ui-icon::before{background-size:0.9em}.mw-parser-output .navigatie-afb-links,.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{position:absolute}.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{right:2px}.mw-parser-output .navigatie-afb-groot{float:right;padding-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:#ddeef8;padding:2px 5.5em;font-weight:bold}.mw-parser-output .navigatie-inhoud{padding:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-inhoud p:first-child{margin:0}.mw-parser-output .navigatie div[style*="background-color"],.mw-parser-output .navigatie div[style*="background"]{color:inherit}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}</style><div class="navigatie mw-collapsible mw-collapsed" role="navigation" aria-labelledby="Bibliografische informatie" data-collapsetext="Inklappen" data-expandtext="Uitklappen"><div id="Bibliografische_informatie" class="navigatie-titel"><a href="/wiki/Wikipedia:Bibliografische_informatie" title="Wikipedia:Bibliografische informatie">Bibliografische informatie</a></div><div class="navigatie-inhoud mw-collapsible-content plainlist ta-left"><ul style="column-width:36em"><li><b><a href="/wiki/Bibsys" class="mw-redirect" title="Bibsys">Bibsys</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://authority.bibsys.no/authority/rest/authorities/html/90051270">90051270</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Chile" class="mw-redirect" title="Biblioteca Nacional de Chile">Biblioteca Nacional de Chile</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bncatalogo.cl/F?func=direct&local_base=red10&doc_number=000039902">000039902</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Espa%C3%B1a" title="Biblioteca Nacional de España">Biblioteca Nacional de España</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX949564">XX949564</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">Bibliothèque nationale de France</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11914934t">cb11914934t</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11914934t">(data)</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Cat%C3%A0leg_d%27autoritats_de_noms_i_t%C3%ADtols_de_Catalunya" title="Catàleg d'autoritats de noms i títols de Catalunya">Catàleg d'autoritats de noms i títols de Catalunya</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://cantic.bnc.cat/registre/981058521418106706">981058521418106706</a></span></li><li><b><a href="/wiki/CiNii" title="CiNii">CiNii</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://ci.nii.ac.jp/author/DA00034578?l=en">DA00034578</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Digitale_Bibliotheek_voor_de_Nederlandse_Letteren" title="Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren">Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=marx007">marx007</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">Gemeinsame Normdatei</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/118578537">118578537</a></span></li><li><b><a href="/wiki/International_Standard_Name_Identifier" title="International Standard Name Identifier">International Standard Name Identifier</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://isni.org/isni/0000000122796570">0000 0001 2279 6570</a></span></li><li><b><a href="/wiki/KulturNav" title="KulturNav">KulturNav</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://kulturnav.org/f790d039-2387-448b-ad61-8c6551d8b6a2">f790d039-2387-448b-ad61-8c6551d8b6a2</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">Library of Congress Control Number</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/names/n79006935">n79006935</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Nationale_Bibliotheek_van_Letland" title="Nationale Bibliotheek van Letland">Nationale Bibliotheek van Letland</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000042318&P_CON_LNG=ENG">000042318</a></span></li><li><b><a href="/wiki/MusicBrainz" title="MusicBrainz">MusicBrainz</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://musicbrainz.org/artist/22aff6e2-a76c-4511-a116-1f0905272e6f">22aff6e2-a76c-4511-a116-1f0905272e6f</a></span></li><li><b><a href="/wiki/National_Archives_and_Records_Administration" title="National Archives and Records Administration">National Archives and Records Administration</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalog.archives.gov/id/10580373">10580373</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Bibliotheek_van_het_Japanse_parlement" title="Bibliotheek van het Japanse parlement">Bibliotheek van het Japanse parlement</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00449037">00449037</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Nationale_Bibliotheek_van_Tsjechi%C3%AB" title="Nationale Bibliotheek van Tsjechië">Nationale Bibliotheek van Tsjechië</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jn19990005454&CON_LNG=ENG">jn19990005454</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Nationale_bibliotheek_van_Australi%C3%AB" title="Nationale bibliotheek van Australië">Nationale bibliotheek van Australië</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://nla.gov.au/anbd.aut-an35331985">35331985</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Nationale_Bibliotheek_van_Isra%C3%ABl" title="Nationale Bibliotheek van Israël">Nationale Bibliotheek van Israël</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007265013405171">987007265013405171</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Nationale_Bibliotheek_van_Polen" title="Nationale Bibliotheek van Polen">Nationale Bibliotheek van Polen</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dbn.bn.org.pl/descriptor-details/a0000001004037">a0000001004037</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Nationale_Bibliotheek_van_Roemeni%C3%AB" title="Nationale Bibliotheek van Roemenië">Nationale Bibliotheek van Roemenië</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://alephnew.bibnat.ro:8991/F?func=find-b&request=000138554&find_code=SYS&adjacent=Y&local_base=NLR10">000138554</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Nationale_en_Universitaire_bibliotheek_Zagreb" title="Nationale en Universitaire bibliotheek Zagreb">Nationale en Universitaire bibliotheek Zagreb</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://katalog.nsk.hr/F/?func=direct&doc_number=000100073&local_base=nsk10">000100073</a></span></li><li><b><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P1006" class="extiw" title="d:Property:P1006">Nederlandse Thesaurus van Auteursnamen</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bibliotheken.nl/id/thes/p068428421">068428421</a></span></li><li><b><a href="/wiki/R%C3%89RO" title="RÉRO">Réseau des bibliothèques de Suisse occidentale</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.rero.ch/02-A000111461">02-A000111461</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Istituto_Centrale_per_il_Catalogo_Unico" title="Istituto Centrale per il Catalogo Unico">Istituto Centrale per il Catalogo Unico</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://opac.sbn.it/opacsbn/opac/iccu/scheda_authority.jsp?bid=CFIV000882">CFIV000882</a></span></li><li><b><a href="/wiki/LIBRIS" title="LIBRIS">LIBRIS</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://libris.kb.se/auth/205490">205490</a></span></li><li><b><a href="/wiki/SNAC" title="SNAC">SNAC</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://snaccooperative.org/ark:/99166/w6fr00h5">w6fr00h5</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Syst%C3%A8me_universitaire_de_documentation" title="Système universitaire de documentation">Système universitaire de documentation</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.idref.fr/027329305">027329305</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Museum_of_New_Zealand_Te_Papa_Tongarewa" class="mw-redirect" title="Museum of New Zealand Te Papa Tongarewa">Museum of New Zealand Te Papa Tongarewa</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://collections.tepapa.govt.nz/agent/55259">55259</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Trove" title="Trove">Trove</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://trove.nla.gov.au/people/914696">914696</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Union_List_of_Artist_Names" title="Union List of Artist Names">Union List of Artist Names</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.getty.edu/vow/ULANFullDisplay?find=&role=&nation=&subjectid=500234949">500234949</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Virtual_International_Authority_File" title="Virtual International Authority File">Virtual International Authority File</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/49228757">49228757</a></span></li><li><b></b> <b><a href="/wiki/WorldCat" title="WorldCat">WorldCat</a></b> (via VIAF): <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/identities/containsVIAFID/49228757">49228757</a></li></ul></div></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karl_Marx&oldid=67809148">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karl_Marx&oldid=67809148</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Karl_Marx" title="Categorie:Karl Marx">Karl Marx</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:19e-eeuws_econoom" title="Categorie:19e-eeuws econoom">19e-eeuws econoom</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:19e-eeuws_filosoof" title="Categorie:19e-eeuws filosoof">19e-eeuws filosoof</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Duits_athe%C3%AFst" title="Categorie:Duits atheïst">Duits atheïst</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Balling" title="Categorie:Balling">Balling</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Economisch_historicus" title="Categorie:Economisch historicus">Economisch historicus</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Duits_communist" title="Categorie:Duits communist">Duits communist</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Duits_econoom" title="Categorie:Duits econoom">Duits econoom</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Duits_filosoof" title="Categorie:Duits filosoof">Duits filosoof</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Duits_revolutionair" title="Categorie:Duits revolutionair">Duits revolutionair</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Duits_socioloog" title="Categorie:Duits socioloog">Duits socioloog</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Geschiedfilosoof" title="Categorie:Geschiedfilosoof">Geschiedfilosoof</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Politiek_filosoof" title="Categorie:Politiek filosoof">Politiek filosoof</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Rechtsfilosoof" title="Categorie:Rechtsfilosoof">Rechtsfilosoof</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Marxisme" title="Categorie:Marxisme">Marxisme</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Politiek_econoom" title="Categorie:Politiek econoom">Politiek econoom</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Auteur_in_het_publiek_domein" title="Categorie:Auteur in het publiek domein">Auteur in het publiek domein</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Verborgen categorie: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Pagina%27s_die_ISBN_magische_links_gebruiken" title="Categorie:Wikipedia:Pagina's die ISBN magische links gebruiken">Wikipedia:Pagina's die ISBN magische links gebruiken</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 12 jul 2024 om 11:15.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Karl_Marx&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-blxk6","wgBackendResponseTime":185,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.267","walltime":"0.376","ppvisitednodes":{"value":3873,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":84909,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":43722,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":22,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":17874,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 230.580 1 -total"," 32.97% 76.014 1 Sjabloon:Appendix"," 31.73% 73.156 2 Sjabloon:Bevat"," 30.40% 70.105 1 Sjabloon:Infobox_filosoof"," 28.93% 66.698 1 Sjabloon:Infobox_generiek"," 19.84% 45.748 1 Sjabloon:Bibliografische_informatie"," 19.76% 45.562 1 Sjabloon:References"," 18.26% 42.112 1 Sjabloon:Wikidata_afbeelding"," 7.80% 17.974 2 Sjabloon:Citeer_web"," 5.45% 12.565 1 Sjabloon:Citeer_boek"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.044","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":973730,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5dc468848-bwqvh","timestamp":"20241122115328","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Karl Marx","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Karl_Marx","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9061","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9061","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2002-06-03T14:00:25Z","dateModified":"2024-07-12T10:15:22Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/d\/d4\/Karl_Marx_001.jpg","headline":"Duitse filosoof, econoom en socioloog (1818\u20131883)"}</script> </body> </html>