CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>John Berger - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"4d768c0c-9109-4e8a-ae8e-f284825a7642","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"John_Berger","wgTitle":"John Berger","wgCurRevisionId":67839625,"wgRevisionId":67839625,"wgArticleId":2043340,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Engels schrijver","Engels dichter","Brits criticus","Brits essayist"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"John_Berger","wgRelevantArticleId":2043340,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault": true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q382604","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user": "ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth", "ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/20/John_Berger-2009_%286%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1348"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/20/John_Berger-2009_%286%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="899"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="719"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="John Berger - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/John_Berger"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=John_Berger&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/John_Berger"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-John_Berger rootpage-John_Berger skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/24_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=John+Berger" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=John+Berger" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=John+Berger" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=John+Berger" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Leven_en_werk" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Leven_en_werk"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Leven en werk</span> </div> </a> <ul id="toc-Leven_en_werk-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Literair_schrijver" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Literair_schrijver"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Literair schrijver</span> </div> </a> <ul id="toc-Literair_schrijver-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Het_schrijfproces" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Het_schrijfproces"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Het schrijfproces</span> </div> </a> <ul id="toc-Het_schrijfproces-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kijken_naar_kunst" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kijken_naar_kunst"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Kijken naar kunst</span> </div> </a> <ul id="toc-Kijken_naar_kunst-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografie_(selectie)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografie_(selectie)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Bibliografie (selectie)</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografie_(selectie)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Prijzen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Prijzen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Prijzen</span> </div> </a> <ul id="toc-Prijzen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">John Berger</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 37 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-37" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">37 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%88%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%B1" title="جون برجر – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="جون برجر" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%88%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%B1" title="جون برجر – Egyptisch Arabisch" lang="arz" hreflang="arz" data-title="جون برجر" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptisch Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Con_B%C3%B6rcer" title="Con Börcer – Azerbeidzjaans" lang="az" hreflang="az" data-title="Con Börcer" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbeidzjaans" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%B1" title="جان برجر – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="جان برجر" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%A8_%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="জন বার্জার – Bengaals" lang="bn" hreflang="bn" data-title="জন বার্জার" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengaals" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/John_Berger" title="John Berger – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="John Berger" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/John_Berger" title="John Berger – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="John Berger" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/John_Berger" title="John Berger – Welsh" lang="cy" hreflang="cy" data-title="John Berger" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Welsh" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/John_Berger_(Schriftsteller)" title="John Berger (Schriftsteller) – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="John Berger (Schriftsteller)" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/John_Berger" title="John Berger – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="John Berger" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/John_Berger" title="John Berger – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="John Berger" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/John_Berger" title="John Berger – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="John Berger" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/John_Berger" title="John Berger – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="John Berger" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D8%AC%D8%B1" title="جان برجر – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="جان برجر" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/John_Berger" title="John Berger – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="John Berger" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/John_Berger" title="John Berger – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="John Berger" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/John_Berger" title="John Berger – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="John Berger" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/John_Berger" title="John Berger – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="John Berger" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D4%B2%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%A5%D6%80" title="Ջոն Բերջեր – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ջոն Բերջեր" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/John_Berger" title="John Berger – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="John Berger" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/John_Berger" title="John Berger – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="John Berger" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%B8%E3%83%A7%E3%83%B3%E3%83%BB%E3%83%90%E3%83%BC%E3%82%B8%E3%83%A3%E3%83%BC" title="ジョン・バージャー – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ジョン・バージャー" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%9C%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B3%8D_%E0%B2%AC%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%9C%E0%B2%B0%E0%B3%8D" title="ಜಾನ್ ಬರ್ಜರ್ – Kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಜಾನ್ ಬರ್ಜರ್" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%A1%B4_%EB%B2%84%EA%B1%B0" title="존 버거 – Koreaans" lang="ko" hreflang="ko" data-title="존 버거" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreaans" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Ioannes_Berger_(scriptor)" title="Ioannes Berger (scriptor) – Latijn" lang="la" hreflang="la" data-title="Ioannes Berger (scriptor)" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latijn" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9C%E0%A5%89%E0%A4%A8_%E0%A4%AC%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9C%E0%A4%B0" title="जॉन बर्जर – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="जॉन बर्जर" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/John_Berger_(forfatter)" title="John Berger (forfatter) – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="John Berger (forfatter)" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%9C%E0%A9%8C%E0%A8%A8_%E0%A8%AC%E0%A8%B0%E0%A8%9C%E0%A8%B0" title="ਜੌਨ ਬਰਜਰ – Punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਜੌਨ ਬਰਜਰ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/John_Berger_(pisarz)" title="John Berger (pisarz) – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="John Berger (pisarz)" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/John_Berger" title="John Berger – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="John Berger" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%91%D1%80%D0%B4%D0%B6%D0%B5%D1%80,_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%BD" title="Бёрджер, Джон – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Бёрджер, Джон" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/John_Berger" title="John Berger – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="John Berger" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/John_Berger" title="John Berger – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="John Berger" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/John_Berger_(f%C3%B6rfattare)" title="John Berger (författare) – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="John Berger (författare)" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/John_Berger" title="John Berger – Turks" lang="tr" hreflang="tr" data-title="John Berger" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turks" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%BD_%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D1%80" title="Джон Бергер – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Джон Бергер" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%BA%A6%E7%BF%B0%C2%B7%E4%BC%AF%E6%A0%BC" title="约翰·伯格 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="约翰·伯格" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q382604#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/John_Berger" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Overleg:John_Berger&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Overleg over deze pagina (de pagina bestaat niet) [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/John_Berger"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=John_Berger&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=John_Berger&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=John_Berger&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/John_Berger"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=John_Berger&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=John_Berger&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=John_Berger&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/John_Berger" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/John_Berger" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=John_Berger&oldid=67839625" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=John_Berger&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=John_Berger&id=67839625&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FJohn_Berger"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FJohn_Berger"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=John+Berger"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=John_Berger&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=John_Berger&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:John_Berger" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q382604" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><table class="infobox" cellpadding="1" cellspacing="1"> <tbody><tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:#F0E68C; color:inherit; text-align:center; font-size:120%;" colspan="3">John Berger </th></tr> <tr> <td style="text-align:center; padding:0;" colspan="3"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:John_Berger-2009_(6).jpg" class="mw-file-description"><img alt="2009" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/John_Berger-2009_%286%29.jpg/266px-John_Berger-2009_%286%29.jpg" decoding="async" width="266" height="299" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/John_Berger-2009_%286%29.jpg/399px-John_Berger-2009_%286%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/John_Berger-2009_%286%29.jpg/532px-John_Berger-2009_%286%29.jpg 2x" data-file-width="544" data-file-height="611" /></a></span> </td></tr> <tr> <td style="text-align:center;" colspan="3"><div style="font-size:90%">2009</div> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:#F0E68C; color:inherit; text-align:center;" colspan="3">Persoonsgegevens </th></tr> <tr> <th>Geboren </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Londen_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Londen (hoofdbetekenis)">Londen</a>, <a href="/wiki/5_november" title="5 november">5 november</a> <a href="/wiki/1926" title="1926">1926</a> </td></tr> <tr> <th>Overleden </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Parijs_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Parijs (hoofdbetekenis)">Parijs</a>, <a href="/wiki/2_januari" title="2 januari">2 januari</a> <a href="/wiki/2017" title="2017">2017</a> </td></tr> <tr> <th>Geboorteland </th> <td colspan="2"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_the_United_Kingdom_(3-5).svg" class="mw-file-description" title="Vlag van het Verenigd Koninkrijk"><img alt="Vlag van Verenigd Koninkrijk" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/20px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/30px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/40px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Verenigd_Koninkrijk_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Verenigd Koninkrijk (hoofdbetekenis)">Verenigd Koninkrijk</a> </td></tr> <tr> <th>Nationaliteit </th> <td colspan="2"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_the_United_Kingdom_(3-5).svg" class="mw-file-description" title="Vlag van het Verenigd Koninkrijk"><img alt="Vlag van Verenigd Koninkrijk" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/20px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/30px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/40px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Verenigd_Koninkrijk_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Verenigd Koninkrijk (hoofdbetekenis)">Verenigd Koninkrijk</a> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:#F0E68C; color:inherit;" colspan="3"> </th></tr> <tr> <td class="ta-center" colspan="3"><a rel="nofollow" class="external text" href="//rkd.nl/artists/386098">RKD-profiel</a> </td></tr> <tr> <td class="ta-center" colspan="3"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67679320">.mw-parser-output .taalaanduiding{font-family:sans-serif;font-size:85%;cursor:help;color:var(--color-subtle,#555)}.mw-parser-output .taalaanduiding span{border-bottom:1px dotted var(--color-subtle,#555)}</style><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.imdb.com/name/nm0074237/">IMDb-profiel</a> </td></tr> <tr> <td class="ta-center" colspan="3"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.johnberger.org">Website</a> </td></tr> <tr> <td class="infobox-kop notheme center" style="background-color:#F0E68C; color:inherit;" colspan="3"> <table cellspacing="0" cellpadding="0"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle;"><b>Portaal</b>  <span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Portal.svg" class="mw-file-description" title="Portaalicoon"><img alt="Portaalicoon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/22px-Portal.svg.png" decoding="async" width="22" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/33px-Portal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/44px-Portal.svg.png 2x" data-file-width="36" data-file-height="32" /></a></span>   </td> <td class="ta-left"><b><a href="/wiki/Portaal:Kunst_%26_Cultuur" title="Portaal:Kunst & Cultuur">Kunst & Cultuur</a> </b> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> <p><b>John Peter Berger</b> (<a href="/wiki/Londen_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Londen (hoofdbetekenis)">Londen</a>, <a href="/wiki/5_november" title="5 november">5 november</a> <a href="/wiki/1926" title="1926">1926</a> – <a href="/wiki/Parijs_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Parijs (hoofdbetekenis)">Parijs</a>, <a href="/wiki/2_januari" title="2 januari">2 januari</a> <a href="/wiki/2017" title="2017">2017</a>) was een <a href="/wiki/Engeland_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Engeland (hoofdbetekenis)">Engelse</a> schilder, kunstcriticus en schrijver. Door zijn televisieserie <i>Ways of seeing</i> was hij medebepalend voor de manier waarop een hele generatie naar kunst keek. Ook zijn boeken inspireerden tot een andere blik op de wereld.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Terugkerend thema in zijn werk is het gevoel van ontheemd zijn. De ouderdom stemde hem niet milder; zijn denkbeelden, als rechtgeaard <a href="/wiki/Marxisme" title="Marxisme">marxist</a>, werden steeds radicaler. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Leven_en_werk">Leven en werk</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=John_Berger&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Leven en werk" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=John_Berger&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Leven en werk"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>John Berger groeide op in Londen. Zijn vader, Joseph, was de zoon van immigranten uit <a href="/wiki/Tri%C3%ABst_(stad)" title="Triëst (stad)">Triëst</a>, en hij vocht vier jaar lang als infanterie-officier aan het westelijk front in de <a href="/wiki/Eerste_Wereldoorlog" title="Eerste Wereldoorlog">Eerste Wereldoorlog</a>. Hij kreeg daarvoor de <a href="/wiki/OBE" class="mw-redirect" title="OBE">Orde van het Britse Rijk</a>. Hoewel hij zich tegenover zijn zoon vriendelijk en joviaal betoonde, voelde John de <i>psychische</i> pijn die hij aan de oorlog had overgehouden. </p><p>Zijn moeder kwam uit <a href="/wiki/Birmingham_(Verenigd_Koninkrijk)" title="Birmingham (Verenigd Koninkrijk)">Birmingham</a> en streed als <a href="/wiki/Suffragette" title="Suffragette">suffragette</a> voor de emancipatie van de vrouw. Berger omschrijft haar als een gesloten, geheimzinnig persoon. In zijn tienerjaren vertelde zijn moeder hem, dat ze, al voor zijn geboorte, de wens koesterde dat ze een zoon zou krijgen die schrijver zou worden. Maar jaren later, toen Berger al een gevierd schrijver was geworden, gaf ze er blijk van geen enkele behoefte te hebben om zijn boeken te lezen. Het was geen gelukkige jeugd, maar op hoge leeftijd keek Berger om zonder wrok. </p><p>Zijn ouders stuurden hem naar een privé lagere school in <a href="/wiki/Guildford_(stad)" title="Guildford (stad)">Guildford</a>. Hij belandde in een klein <a href="/wiki/Totalitair" class="mw-redirect" title="Totalitair">totalitair</a> systeem, waar <a href="/wiki/Sadisme" title="Sadisme">sadisme</a>, marteling en pesten de normale praktijk waren, ook vanuit het personeel. Maar Berger kon er met niemand uit de buitenwereld over praten; ze zouden hem toch niet geloven. Hij moest zichzelf zien te redden.<sup id="cite_ref-:0_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>In 1944 ging John Berger bij het <a href="/wiki/Verenigd_Koninkrijk_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Verenigd Koninkrijk (hoofdbetekenis)">Britse</a> leger en hij diende tot 1946. Het zou het begin zijn van zijn politieke vorming. Zijn dienstmaten waren over het algemeen afkomstig uit de arbeidersklasse en voor een groot deel <a href="/wiki/Analfabetisme" title="Analfabetisme">analfabeet</a>. Hij hielp hen met het schrijven van brieven aan het thuisfront. In ruil daarvoor beschermden ze hem tegen pesterijen. Door de verhalen van zijn dienstmaten maakte hij voor de eerste keer kennis met armoede en ongelijkheid. De strijd hiertegen bepaalde de rest van zijn leven.<sup id="cite_ref-:0_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Na zijn diensttijd studeerde hij <a href="/wiki/Kunstgeschiedenis" title="Kunstgeschiedenis">kunstgeschiedenis</a> aan het <a href="/wiki/Central_Saint_Martins_College_of_Art_and_Design" title="Central Saint Martins College of Art and Design">Central Saint Martins College of Art and Design</a> en werkte korte tijd als tekenleraar. Daarnaast maakte hij schilderijen en tekeningen, waarin invloeden van <a href="/wiki/Pablo_Picasso" title="Pablo Picasso">Picasso</a> en <a href="/wiki/Fernand_L%C3%A9ger" title="Fernand Léger">Léger</a> te ontdekken zijn. In 1956 stopte Berger met schilderen. </p><p> Vanaf de jaren vijftig maakte hij snel naam als criticus en <a href="/wiki/Essay" title="Essay">essayist</a>, niet alleen op het gebied van de kunst, maar vele maatschappelijke onderwerpen voorzag hij van een kritisch commentaar. Als kunstcriticus van het literaire tijdschrift <a href="/wiki/New_Statesman" title="New Statesman">New Statesman</a> voerde hij een <a href="/wiki/Polemiek" title="Polemiek">polemiek</a> tegen de reguliere kunstscene van die tijd. Hij vond het systeem dat eraan ten grondslag lag onrechtvaardig, omdat het vooral gedreven werd door geldzucht. Hij bepleitte een einde aan eigenaarschap. Zo schreef hij in 1979:</p><blockquote><p>Ik ben er nu van overtuigd dat kunst en privé-eigendom onverenigbaar zijn, evenals kunst en staatseigendom – tenzij de staat een <a href="/wiki/Volksdemocratie" class="mw-redirect" title="Volksdemocratie">volksdemocratie</a> is. Eigendom moet vernietigd worden, dan pas kan verbeelding zich verder ontwikkelen.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Literair_schrijver">Literair schrijver</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=John_Berger&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Literair schrijver" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=John_Berger&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Literair schrijver"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Als een van de belangrijkste drijfveren in zijn leven noemde hij het verlangen elders te zijn en het gevoel op de verkeerde plaats te zijn. Onder zijn vrienden in Londen telde hij veel ontheemden, immigranten uit <a href="/wiki/Hongarije" title="Hongarije">Hongarije</a>, <a href="/wiki/Duitsland_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Duitsland (hoofdbetekenis)">Duitsland</a> en <a href="/wiki/Itali%C3%AB_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Italië (hoofdbetekenis)">Italië</a>. </p><p>In 1958 debuteerde Berger als literair schrijver met de roman <i>A Painter of Our Time</i>, over een verdwenen <a href="/wiki/Hongarije" title="Hongarije">Hongaarse</a> schilder, waarvan het dagboek werd teruggevonden. Het boek is een weerslag van Bergers vriendschappen met geïmmigreerde kunstenaars uit het <a href="/wiki/Oostblok" title="Oostblok">Oostblok</a> in Londen, met op de achtergrond de <a href="/wiki/Hongaarse_opstand" class="mw-redirect" title="Hongaarse opstand">Hongaarse opstand</a>. Bergers politieke inzichten waren goed herkenbaar in het boek en riepen zoveel protest op dat de uitgever het boek moest terugtrekken.<sup id="cite_ref-:1_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Het bekendste werk van Berger is <i>G.</i> (1972), een experimentele roman waarvoor hij de <a href="/wiki/Booker_Prize" title="Booker Prize">Booker Prize</a> ontving. De hoofdpersoon is een soort <a href="/wiki/Giacomo_Casanova" title="Giacomo Casanova">Casanova</a> die door het Europa van voor de Eerste Wereldoorlog reis en daardoor politiek bewust wordt. Berger verklaarde de helft van het geld van de Booker Prize te zullen schenken aan de Engelse afdeling van de <a href="/wiki/Black_Panther_Party" title="Black Panther Party">Black Panther Party</a>, omdat de naamgever van de prijs, de familie Booker, haar rijkdom had vergaard met <a href="/wiki/Slavernij" title="Slavernij">slavernij</a> op hun <a href="/wiki/Suikerrietplantage" title="Suikerrietplantage">suikerrietplantages</a>. De andere helft is naar een project rond <a href="/wiki/Arbeidsmigrant" class="mw-redirect" title="Arbeidsmigrant">arbeidsmigranten</a> gegaan.<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>In 1962 emigreerde Berger uit Engeland. Eerst woonde hij in <a href="/wiki/Gen%C3%A8ve_(stad)" title="Genève (stad)">Genève</a> en twaalf jaar later verhuisde hij naar het kleine dorpje <a href="/wiki/Quincy_(Frankrijk)" title="Quincy (Frankrijk)">Quincy</a> in het Franse departement <a href="/wiki/Cher_(departement)" title="Cher (departement)">Cher</a>. Hij legde contacten met de inwoners, maar had nooit het gevoel een van hen te zijn. Wel leerde hij van de boeren in het dorp hoe je met elkaar samenleeft en tradities in stand houdt. Hij vond dat ze, net als hij, <i>geschiedschrijver</i> waren van hun tijd. Hij werkte er vijftien jaar aan zijn trilogie <i>De vrucht van mijn arbeid</i> over de verdwijnende plattelandscultuur.<sup id="cite_ref-DatoG_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-DatoG-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hij zei over die periode: "Ik was achter in de veertig toen ik het gevoel had dat ik voor het eerst in mijn leven naar de universiteit ging. En mijn docenten waren de mannen en vrouwen van deze dorpen en deze boerderijen." Hij leerde "alles": praktische zaken zoals sneeuwruimen, ook levenswijsheid over samenleven en tact, maar hij ontdekte tevens de aard van geweld, leerde over jaloezie en intolerantie.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Zijn vertrek uit Engeland naar het <a href="/wiki/Continentaal_Europa" title="Continentaal Europa">Europese vasteland</a> bezorgde hem veel opdrachten van kranten en organisaties voor commentaar over diverse thema's en het leverde hem de nodige roem op bij een groter publiek. De thema’s van Bergers <a href="/wiki/Non-fictie" title="Non-fictie">non-fictie</a> waren uitermate divers. Zijn essays en boeken behandelen onder meer kunst, politiek, geheugen, fotografie, <a href="/wiki/Aids" title="Aids">aids</a> en de verhouding tussen mens en dier. In 2006 riep Berger op tot een boycot van <a href="/wiki/Isra%C3%ABl_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Israël (hoofdbetekenis)">Israël</a> vanwege de <a href="/wiki/Door_Isra%C3%ABl_bezette_gebieden" title="Door Israël bezette gebieden">bezetting van Palestijnse gebieden</a>. </p><p>In de jaren zeventig maakte Berger, samen met de <a href="/wiki/Zwitserland" title="Zwitserland">Zwitserse</a> producer <a href="/wiki/Alain_Tanner" title="Alain Tanner">Alain Tanner</a>, diverse films, waarvan <i>Jonah Who Will Be 25 in the Year 2000</i> (1976) het meeste succes had. Veel van het werk van Berger getuigt van zijn maatschappelijke betrokkenheid, zoals <i>A Fortunate Man: The Story of a Country Doctor</i> (1967) en <i>A Seventh Man: Migrant Workers in Europe</i> (1975). Zijn onderzoek voor dat laatste boek leidde hem naar de wereld van de arbeidsmigranten. Samen met fotograaf Jean Mohr documenteerde hij het leven van de miljoenen buitenlandse werknemers in Europa. Hij noteerde nauwgezet het verhaal van deze gastarbeiders, veelal over dromen die nooit waren uitgekomen. </p><p>Met het klimmen der jaren voelde Berger zich radicaler dan ooit tevoren en hij voorzag een zegetocht van het <a href="/wiki/Vrijemarkteconomie" class="mw-redirect" title="Vrijemarkteconomie">vrijemarktdenken</a> en het <a href="/wiki/Economisch_liberalisme" title="Economisch liberalisme">economisch liberalisme</a>. In de Nederlandse documentaire <i>A touch of grace</i> uit 1996 zag hij de boeren gemarginaliseerd, uitgebannen worden, waarbij een wereld ontstond waarin naamloze, onverkozen mannen de dienst uitmaken en meer economische macht hebben dan welke staat ook. Zij nemen beslissingen die de hele planeet aangaan maar baseren die enkel op winstbejag, wat hij een <a href="/wiki/Triviaal" title="Triviaal">triviaal</a> verlangen vond. De snelheid van het proces verbaasde hem.<sup id="cite_ref-DatoG_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-DatoG-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Berger schreef ook veelgeprezen boeken, onder anderen over <a href="/wiki/Albrecht_D%C3%BCrer" title="Albrecht Dürer">Albrecht Dürer</a>, <a href="/wiki/Pablo_Picasso" title="Pablo Picasso">Pablo Picasso</a> en de <a href="/wiki/Dissident" title="Dissident">dissidente</a> Russische beeldhouwer <a href="/w/index.php?title=Ernst_Neizvestny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ernst Neizvestny (de pagina bestaat niet)">Ernst Neizvestny</a>. Bergers roman <i>From A to X</i> (2008) werd eveneens genomineerd voor de Booker Prize. Een van zijn laatste boeken was <i>Rondo: Elégie pour Beverly</i>. Samen met zijn zoon Yves schreef hij dit eerbetoon aan zijn vrouw Beverly Bancroft, die in 2013 was overleden. Bergers laatste woonplaats was <a href="/wiki/Antony_(Frankrijk)" title="Antony (Frankrijk)">Antony</a>, een voorstad van Parijs, waar hij thuis op 90-jarige leeftijd stierf.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Het_schrijfproces">Het schrijfproces</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=John_Berger&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Het schrijfproces" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=John_Berger&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Het schrijfproces"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In al zijn romans probeerde Berger zo dicht mogelijk bij de mensen te komen door wie hij geboeid was. Hij beschrijft het als "het naderen van een bepaald moment van ervaring, waarbij de nabijheid het vermogen brengt te verbinden. Daarna neem je weer afstand. De beweging van het schrijven lijkt op die van een <a href="/wiki/Schietspoel" title="Schietspoel">schietspoel</a>: steeds weer nadert hij en trekt zich daarna terug."<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hoe minder de schrijver zijn eigen aanwezigheid benadrukt, des te meer ruimte hij voor de lezer laat. </p><p>Hij zocht naar de mogelijkheid om innerlijkheid en de buitenkant met elkaar te verbinden. Hij vergeleek het met zijn passie voor tekenen en schilderen van mensen, waarbij de sporen van de biografie op het gezicht te zien zijn. </p><p>Hij vond de vraag of de verhalen die hij vertelde wel of <a href="/wiki/Fictie" title="Fictie">niet waar</a> waren irrelevant. Hij stelde dat je van alle grote schrijvers kunt zeggen dat ze alles bedacht hebben en dat ze totaal niets bedacht hebben, want niets is origineel. Alles is een variatie van iets dat al eerder gemaakt is. </p><p>Een ander onderliggend motief in zijn boeken is <a href="/wiki/Mededogen" class="mw-redirect" title="Mededogen">mededogen</a>. Niet zozeer als een gevoel van bevoogdende menslievendheid, maar hij wilde zich zoveel mogelijk vereenzelvigen met mensen in een moeilijke positie. Wat we volgens hem vooral nodig hebben is <a href="/wiki/Solidariteit_(begrip)" title="Solidariteit (begrip)">solidariteit</a>; het vermogen om te delen en te begrijpen, wanneer iemand door het lot getroffen is en het uitschreeuwt: "Waarom overkomt dit mij?" Zo kreeg zijn schoondochter te horen dat zij <a href="/wiki/Hiv" title="Hiv">hiv</a> had en zij stierf daaraan. Pas jaren later vond Berger een vorm voor zijn verdriet in de roman <i>To the wedding</i> (in het Nederlands verschenen als <i>Ten huwelijk</i>.)<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kijken_naar_kunst">Kijken naar kunst</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=John_Berger&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Kijken naar kunst" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=John_Berger&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Kijken naar kunst"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In 1972 maakte hij onder de titel <i>Ways of Seeing</i> een spraakmakende vierdelige televisieserie voor de <a href="/wiki/British_Broadcasting_Corporation" title="British Broadcasting Corporation">BBC</a> over <a href="/wiki/Esthetiek" class="mw-redirect" title="Esthetiek">esthetische</a> waarden in de westerse cultuur, deels gebaseerd op <a href="/wiki/Walter_Benjamin" title="Walter Benjamin">Walter Benjamins</a> hoofdwerk <i>Das Kunstwerk im Zeitalter seiner technischen Reproduzierbarkeit</i>. Berger benadrukte dat je kunst en de kunstenaar niet los kan zien van de tijd waarin zij leefden en de plaats die zij innamen in de tijd van toen. </p><p>In <i>Ways of seeing</i><sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> nodigt Berger de kijker uit om zelf op ontdekkingstocht uit te gaan en zijn ogen goed te gebruiken. Het oog, zo legt hij uit, is in staat om maar één beeld tegelijk zien. Kunst als beeld op zichzelf vindt Berger daarom overschat. Hij benadrukt het belang van de context en hij stelt dat kijken niet passief is, maar een actief proces van aandacht en interpretatie, wat destijds een revolutionaire gedachte was.<sup id="cite_ref-:2_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-:2-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Hij had er geen moeite mee om wereldberoemde kunstwerken te laten zien naast rauwe beelden uit de alledaagse werkelijkheid of advertenties voor damesmode. Of een vrouwenfiguur van <a href="/wiki/Peter_Paul_Rubens" title="Peter Paul Rubens">Rubens</a> te vergelijken met een foto van een <a href="/wiki/Pin-upgirl" title="Pin-upgirl">pin-upgirl</a>. In beide gevallen gaat het om een vrouw die je met een verleidelijke blik in de ogen aankijkt.<sup id="cite_ref-:1_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-:1-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Ter illustratie monteert Berger het geluid van de stilte, terwijl we naar een beroemd zelfportret van <a href="/wiki/Rembrandt_van_Rijn" title="Rembrandt van Rijn">Rembrandt</a> kijken. Daarna komt de camera in beweging en zoomt in op een detail van het schilderij. Vervolgens voegt hij muziek toe en plaatst het schilderij naast andere voorwerpen. Ieder moment verandert het beeld. Vandaar dat hij opmerkt dat meeste wat we van kunstwerken te zien krijgen niet anders is dan manipulatie en gezichtsbedrog.<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Berger hekelt de veelvuldige mystificatie rond kunst, met ingewikkelde theorieën en verklaringen die het onnodig elitair maken. Het programma nodigt uit kritischer naar kunst te kijken, hoewel Berger erop wijst dat er ook nu sprake is van eenrichtingsverkeer, want de kijker is gedwongen naar hem te kijken en te luisteren, als presentator. </p><p>Kunstenaars, zo zegt hij, zijn in hun aard conservatief. Hoe vernieuwend en verrassend hun werk ook moge zijn, ze zijn zich altijd bewust van wat er voor hun tijd gedaan of gemaakt is. <a href="/wiki/Pablo_Picasso" title="Pablo Picasso">Picasso</a> schilderde in het begin ook naar <a href="/wiki/Diego_Vel%C3%A1zquez_(kunstschilder)" title="Diego Velázquez (kunstschilder)">Velazquez</a>. Kunst, benadrukt Berger, dient een vorm te vinden die niet zal verdwijnen. Kunst zoekt naar het verbeelden van ervaringen, zoals <a href="/wiki/Vincent_van_Gogh_(predikant)" title="Vincent van Gogh (predikant)">Van Gogh</a> deed met zijn schilderijen van boeren; het lichamelijke, de ontberingen en de aardsheid waren nog nooit op zo’n manier verbeeld. </p><p>De serie <i>Ways of seeing</i> werd een jaar later, in 1973, herhaald en daarna pas weer in juli 1994, maar is via internet te zien. Van het boekje dat op de serie gebaseerd is, werden in het <a href="/wiki/Verenigd_Koninkrijk_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Verenigd Koninkrijk (hoofdbetekenis)">Verenigd Koninkrijk</a> meer dan anderhalf miljoen exemplaren verkocht, maar in Nederland is het zo goed als vergeten. Volgens de filosoof en criticus <a href="/w/index.php?title=Geerdt_Magiels&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geerdt Magiels (de pagina bestaat niet)">Geerdt Magiels</a> is deze goedkope pocket van 160 bladzijden het belangrijkste kunstboek in een halve eeuw.<sup id="cite_ref-:2_12-1" class="reference"><a href="#cite_note-:2-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografie_(selectie)"><span id="Bibliografie_.28selectie.29"></span>Bibliografie (selectie)</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=John_Berger&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Bibliografie (selectie)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=John_Berger&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Bibliografie (selectie)"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i>A Painter of Our Time</i> (1958)</li> <li><i>Permanent Red</i> (1960)</li> <li><i>The Foot of Clive</i> (1962)</li> <li><i>Corker's Freedom</i> (1964)</li> <li><i>The Success and Failure of Picasso</i> (1965)</li> <li><i>A Fortunate Man</i> (1967)</li> <li><i>Art and Revolution: Ernst Neizvestny And the Role of the Artist in the U.S.S.R</i> (1969)</li> <li><i>The Moment of Cubism and Other Essays</i> (1969); Nederlands: <i>Het moment van kubisme</i></li> <li><i>The Look of Things: Selected Essays and Articles</i> (1972)</li> <li><i>Ways of Seeing</i> (1972); Nederlands: <i>Anders zien</i></li> <li><i>G.</i> (1972); Nederlands: <i>G.</i></li> <li><i>A Seventh Man</i> (1975); Nederlands: <i>Een zevende man</i></li> <li><i>Ernst Neizvestny: etsen en tekeningen</i> (1976)</li> <li><i>About Looking</i> (1980)</li> <li><i>Into Their Labours</i> (<i>Pig Earth</i>, <i>Once in Europa</i>, <i>Lilac and Flag</i>. Trilogie);<br />Nederlands: <i>De vrucht van hun arbeid</i> (hele trilogie, delen ook afzonderlijk vertaald als <i>Varken aarde</i>, <i>Ver weg in Europa</i> en <i>Sering en vlag</i>)</li> <li><i>Another Way of Telling</i> (1982)</li> <li><i>And Our Faces, My Heart, Brief as Photos</i> (1984); Nederlands: <i>En onze gezichten, mijn hart, vluchtig als foto's</i></li> <li><i>The White Bird</i> (1985)</li> <li><i>Keeping a Rendezvous</i> (1992)</li> <li><i>Calling out: living the last three years: a view</i> (1992); Nederlands: <i>Stemverheffing: een visie op de afgelopen drie jaar</i></li> <li><i>Pages of the Wound</i> (1994)</li> <li><i>To the Wedding</i> (1995); Nederlands: <i>Ten huwelijk</i></li> <li><i>Photocopies</i> (1996); Nederlands: <i>Een man en een vrouw bij een pruimenboom</i></li> <li><i>King: A Street Story</i> (1999)</li> <li><i>Selected Essays</i> (2001)</li> <li><i>The Shape of a Pocket</i></li> <li><i>I Send You This Cadmium Red</i> (met John Christie)</li> <li><i>Titian: Nymph and Shepherd</i> (met Katya Berger)</li> <li><i>Here is Where We Meet</i> (2005)</li> <li><i>Hold Everything Dear</i> (2007)</li> <li><i>From A to X</i> (2008)</li> <li><i>Why look at animals?</i> (2009); Nederlands: <i>Waarom wij naar dieren kijken</i></li> <li><i>Bento's Sketchbook</i> (2011)</li> <li><i>Confabulations (Essays)</i> (2016)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Prijzen">Prijzen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=John_Berger&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Prijzen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=John_Berger&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Prijzen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>1972 - <a href="/wiki/Booker_Prize" title="Booker Prize">Booker Prize</a></li> <li>2011 - <a href="/wiki/Groeneveldprijs" title="Groeneveldprijs">Groeneveldprijs</a></li></ul> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div><span style="font-weight:bold">Bronnen, noten en/of referenties</span></div> <p><b>Externe links</b> </p> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170105081910/http://www.johnberger.org/home.htm">John Berger: Here Is Where We Meet, season of events in London, April - May 2005</a>, website, archivering 2005</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/commentisfree/2006/dec/15/johnberger">We must speak out | John Berger</a> Bergers oproep tot culturele boycot Israël</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bl.uk/johnberger">John Berger Archive</a> Het John Berger-archief bij <a href="/wiki/British_Library" title="British Library">British Library</a></li></ul> <p><b>Literatuur</b> </p> <ul><li>Dyer, Geoff <i>Ways of Telling: The Work of John Berger</i>, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-7453-0097-9" title="Speciaal:Boekbronnen/0-7453-0097-9">ISBN 0-7453-0097-9</a></span>.</li> <li>Hochschild, Adam <i>Finding the Trapdoor: Essays, Portraits, Travels</i> (Syracuse University Press, 1997), "Broad Jumper in the Alps," pp. 50–64.</li></ul> <p><b>Referenties</b> </p> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFBrown2017"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;">Brown, Mark</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/books/2017/jan/02/john-berger-art-critic-and-author-dies-aged-90">John Berger, art critic and author, dies aged 90</a>. <i><a href="/wiki/The_Guardian_(Britse_krant)" title="The Guardian (Britse krant)">the Guardian</a></i> (<span class="mw-formatted-date" title="2017-01-02">2 januari 2017</span>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220922070155/https://www.theguardian.com/books/2017/jan/02/john-berger-art-critic-and-author-dies-aged-90">Gearchiveerd</a> op <span class="mw-formatted-date" title="2022-09-22">22 september 2022</span>. Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2022-10-13">13 oktober 2022</span>. </span></span> </li> <li id="cite_note-:0-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:0_2-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:0_2-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREF2013"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><cite><i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=VLwmv-1AZDg">Face to Face - John Berger</a></i></cite>. <a href="/wiki/British_Broadcasting_Corporation" title="British Broadcasting Corporation">BBC</a>, via <a href="/wiki/YouTube" title="YouTube">YouTube</a> (<span class="mw-formatted-date" title="2013-12-19">19 december 2013</span>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230626131721/https://www.youtube.com/watch?v=VLwmv-1AZDg">Gearchiveerd</a> op <span class="mw-formatted-date" title="2023-06-26">26 juni 2023</span>.</span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.counterfire.org/articles/opinion/18685-seeing-red-the-wisdom-of-john-berger">Seeing red: the wisdom of John Berger</a>. <i>Counterfire</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221013173115/https://www.counterfire.org/articles/opinion/18685-seeing-red-the-wisdom-of-john-berger">Gearchiveerd</a> op <span class="mw-formatted-date" title="2022-10-13">13 oktober 2022</span>. Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2022-10-13">13 oktober 2022</span>. “But on the central issue I would be even more intransigent. I now believe there is an absolute incompatibility between art and private property, or between art and state property – unless the state is a plebeian democracy. Property must be destroyed before imagination can develop further.” </span></span> </li> <li id="cite_note-:1-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:1_4-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:1_4-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFMinto2017"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;">Minto, Robert</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://lareviewofbooks.org/article/a-smuggling-operation-john-bergers-theory-of-art/">A Smuggling Operation: John Berger’s Theory of Art</a>. <a href="/w/index.php?title=Los_Angeles_Review_of_Books&action=edit&redlink=1" class="new" title="Los Angeles Review of Books (de pagina bestaat niet)">Los Angeles Review of Books</a> (<span class="mw-formatted-date" title="2017-01-02">2 januari 2017</span>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221013185028/https://lareviewofbooks.org/article/a-smuggling-operation-john-bergers-theory-of-art/">Gearchiveerd</a> op <span class="mw-formatted-date" title="2022-10-13">13 oktober 2022</span>. Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2022-10-13">13 oktober 2022</span>. </span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;">Hopkinson, Natalie</span>, "<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nytimes.com/2017/10/17/opinion/man-booker-bad-history.html">Opinion | The Booker Prize’s Bad History</a>", <i>The New York Times</i>, <span class="mw-formatted-date" title="2017-10-17">17 oktober 2017</span>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221024021535/https://www.nytimes.com/2017/10/17/opinion/man-booker-bad-history.html">Gearchiveerd</a> op <span class="mw-formatted-date" title="2022-10-24">24 oktober 2022</span>. Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2022-10-13">13 oktober 2022</span>.</span> </li> <li id="cite_note-DatoG-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-DatoG_6-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-DatoG_6-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation audio-visual"><a href="/wiki/Humanistische_Omroep_Stichting" class="mw-redirect" title="Humanistische Omroep Stichting">Humanistische Omroep Stichting</a>, via <a href="/wiki/YouTube" title="YouTube">YouTube</a> (1996). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230601140123/https://www.youtube.com/watch?v=JzcQUPnm3Z0"><i>A Touch of Grace Portrait of John Berger</i></a>. Archived from the original on 2023-06-01<span class="reference-accessdate">. Bezocht <span class="nowrap">2022-10-13</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=A+Touch+of+Grace+Portrait+of+John+Berger&rft.date=1996&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DJzcQUPnm3Z0&rfr_id=info%3Asid%2Fnl.wikipedia.org%3AJohn+Berger" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r53221931">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/12px-Wikisource-logo.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style>. op 1 juni 2023.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation audio-visual"><a href="/wiki/Humanistische_Omroep_Stichting" class="mw-redirect" title="Humanistische Omroep Stichting">Humanistische Omroep Stichting</a>, via <a href="/wiki/YouTube" title="YouTube">YouTube</a> (1996). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230601140123/https://www.youtube.com/watch?v=JzcQUPnm3Z0"><i>A Touch of Grace Portrait of John Berger</i></a>. Gebeurt bij 4:58. Archived from the original on 2023-06-01<span class="reference-accessdate">. Bezocht <span class="nowrap">2022-10-13</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=A+Touch+of+Grace+Portrait+of+John+Berger&rft.date=1996&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DJzcQUPnm3Z0&rfr_id=info%3Asid%2Fnl.wikipedia.org%3AJohn+Berger" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r53221931">. op 1 juni 2023.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="TEST__CITEREFKennedy2017"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;">Kennedy, Randy</span><span style="font-variant:small-caps;"></span>  (<span class="mw-formatted-date" title="2017-01-02">2 januari 2017</span>). <cite><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nytimes.com/2017/01/02/arts/design/john-berger-provocative-art-critic-dies-at-90.html">John Berger, Provocative Art Critic, Dies at 90</a></cite>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221013171616/https://www.nytimes.com/2017/01/02/arts/design/john-berger-provocative-art-critic-dies-at-90.html">Gearchiveerd</a> op <span class="mw-formatted-date" title="2022-10-13">13 oktober 2022</span>. <i><a href="/wiki/The_New_York_Times" title="The New York Times">The New York Times</a></i> . <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldcat.org/issn/0362-4331">0362-4331</a></span></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation audio-visual">Arda (Director); <a href="/wiki/British_Broadcasting_Corporation" title="British Broadcasting Corporation">BBC</a>, via <a href="/wiki/YouTube" title="YouTube">YouTube</a> (2013-12-19). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230626131721/https://www.youtube.com/watch?v=VLwmv-1AZDg"><i>Face to Face - John Berger</i></a>. Archived from the original on 2023-06-26<span class="reference-accessdate">. Bezocht <span class="nowrap">2022-10-13</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Face+to+Face+-+John+Berger&rft.date=2013-12-19&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DVLwmv-1AZDg&rfr_id=info%3Asid%2Fnl.wikipedia.org%3AJohn+Berger" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r53221931">. op 26 juni 2023.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFOffermans2017"><span style="font-variant:small-caps;">Offermans, Cyrille</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.groene.nl/artikel/ten-huwelijk">John Berger herovert de sentimentaliteit geloofwaardig op de kitsch</a>. <i><a href="/wiki/De_Groene_Amsterdammer" title="De Groene Amsterdammer">De Groene Amsterdammer</a></i> (<span class="mw-formatted-date" title="2017-07-12">12 juli 2017</span>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230321082805/https://www.groene.nl/artikel/ten-huwelijk">Gearchiveerd</a> op <span class="mw-formatted-date" title="2023-03-21">21 maart 2023</span>. Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2022-10-13">13 oktober 2022</span>. </span></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation audio-visual"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230812171911/https://www.youtube.com/watch?v=0pDE4VX_9Kk"><i>John Berger / Ways of Seeing, Episode 1 (1972)</i></a>. Archived from the original on 2023-08-12<span class="reference-accessdate">. Bezocht <span class="nowrap">2022-10-13</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=John+Berger+%2F+Ways+of+Seeing%2C+Episode+1+%281972%29&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3D0pDE4VX_9Kk&rfr_id=info%3Asid%2Fnl.wikipedia.org%3AJohn+Berger" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r53221931">. op 12 augustus 2023.</span> </li> <li id="cite_note-:2-12"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:2_12-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:2_12-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.standaard.be/cnt/dmf20221006_95812227">Het pocketboekje dat ons leerde kijken</a>. <i>De Standaard</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221013154525/https://www.standaard.be/cnt/dmf20221006_95812227">Gearchiveerd</a> op <span class="mw-formatted-date" title="2022-10-13">13 oktober 2022</span>. Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2022-10-13">13 oktober 2022</span>. </span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFPontzen2017"><span style="font-variant:small-caps;">Pontzen, Rutger</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.volkskrant.nl/gs-bacbad74">De waarde die wij toekennen aan alle beelden is relatief</a>. <i><a href="/wiki/De_Volkskrant" title="De Volkskrant">de Volkskrant</a></i> (<span class="mw-formatted-date" title="2017-01-20">20 januari 2017</span>). </span></span> </li> </ol></div></div> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67837862">.mw-parser-output .navigatie{position:relative;clear:both;overflow:auto;margin:1em auto -0.5em;padding:2px;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:87%}.mw-parser-output .navigatie-bewerken{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-bewerken .mw-ui-icon::before{background-size:0.9em}.mw-parser-output .navigatie-afb-links,.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{position:absolute}.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{right:2px}.mw-parser-output .navigatie-afb-groot{float:right;padding-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:#ddeef8;padding:2px 5.5em;font-weight:bold}.mw-parser-output .navigatie-inhoud{padding:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-inhoud p:first-child{margin:0}.mw-parser-output .navigatie div[style*="background-color"],.mw-parser-output .navigatie div[style*="background"]{color:inherit}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}</style><div class="navigatie mw-collapsible mw-collapsed" role="navigation" aria-labelledby="Bibliografische informatie" data-collapsetext="Inklappen" data-expandtext="Uitklappen"><div id="Bibliografische_informatie" class="navigatie-titel"><a href="/wiki/Wikipedia:Bibliografische_informatie" title="Wikipedia:Bibliografische informatie">Bibliografische informatie</a></div><div class="navigatie-inhoud mw-collapsible-content plainlist ta-left"><ul style="column-width:36em"><li><b><a href="/wiki/Bibsys" class="mw-redirect" title="Bibsys">Bibsys</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://authority.bibsys.no/authority/rest/authorities/html/90067832">90067832</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Espa%C3%B1a" title="Biblioteca Nacional de España">Biblioteca Nacional de España</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX1039110">XX1039110</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">Bibliothèque nationale de France</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11891388v">cb11891388v</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11891388v">(data)</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Cat%C3%A0leg_d%27autoritats_de_noms_i_t%C3%ADtols_de_Catalunya" title="Catàleg d'autoritats de noms i títols de Catalunya">Catàleg d'autoritats de noms i títols de Catalunya</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://cantic.bnc.cat/registre/981058510280806706">981058510280806706</a></span></li><li><b><a href="/wiki/CiNii" title="CiNii">CiNii</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://ci.nii.ac.jp/author/DA00393311?l=en">DA00393311</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Digitale_Bibliotheek_voor_de_Nederlandse_Letteren" title="Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren">Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=berg310">berg310</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">Gemeinsame Normdatei</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/118891413">118891413</a></span></li><li><b><a href="/wiki/International_Standard_Name_Identifier" title="International Standard Name Identifier">International Standard Name Identifier</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://isni.org/isni/0000000122767972">0000 0001 2276 7972</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">Library of Congress Control Number</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/names/n79135220">n79135220</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Nationale_Bibliotheek_van_Letland" title="Nationale Bibliotheek van Letland">Nationale Bibliotheek van Letland</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000135511&P_CON_LNG=ENG">000135511</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Bibliotheek_van_het_Japanse_parlement" title="Bibliotheek van het Japanse parlement">Bibliotheek van het Japanse parlement</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00433007">00433007</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Nationale_Bibliotheek_van_Tsjechi%C3%AB" title="Nationale Bibliotheek van Tsjechië">Nationale Bibliotheek van Tsjechië</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jn19990000706&CON_LNG=ENG">jn19990000706</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Nationale_bibliotheek_van_Australi%C3%AB" title="Nationale bibliotheek van Australië">Nationale bibliotheek van Australië</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://nla.gov.au/anbd.aut-an36580978">36580978</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Nationale_Bibliotheek_van_Isra%C3%ABl" title="Nationale Bibliotheek van Israël">Nationale Bibliotheek van Israël</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007301772905171">987007301772905171</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Nationale_Bibliotheek_van_Polen" title="Nationale Bibliotheek van Polen">Nationale Bibliotheek van Polen</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dbn.bn.org.pl/descriptor-details/a0000002682657">a0000002682657</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Nationale_en_Universitaire_bibliotheek_Zagreb" title="Nationale en Universitaire bibliotheek Zagreb">Nationale en Universitaire bibliotheek Zagreb</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://katalog.nsk.hr/F/?func=direct&doc_number=000166928&local_base=nsk10">000166928</a></span></li><li><b><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P1006" class="extiw" title="d:Property:P1006">Nederlandse Thesaurus van Auteursnamen</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bibliotheken.nl/id/thes/p068420781">068420781</a></span></li><li><b><a href="/wiki/R%C3%89RO" title="RÉRO">Réseau des bibliothèques de Suisse occidentale</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.rero.ch/02-A016362966">02-A016362966</a></span></li><li><b><a href="/wiki/RKD-Nederlands_Instituut_voor_Kunstgeschiedenis" title="RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis">RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://rkd.nl/nl/explore/artists/386098">386098</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Istituto_Centrale_per_il_Catalogo_Unico" title="Istituto Centrale per il Catalogo Unico">Istituto Centrale per il Catalogo Unico</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://opac.sbn.it/opacsbn/opac/iccu/scheda_authority.jsp?bid=RAVV025792">RAVV025792</a></span></li><li><b><a href="/wiki/LIBRIS" title="LIBRIS">LIBRIS</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://libris.kb.se/auth/177588">177588</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Syst%C3%A8me_universitaire_de_documentation" title="Système universitaire de documentation">Système universitaire de documentation</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.idref.fr/031150217">031150217</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Trove" title="Trove">Trove</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://trove.nla.gov.au/people/381962">381962</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Union_List_of_Artist_Names" title="Union List of Artist Names">Union List of Artist Names</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.getty.edu/vow/ULANFullDisplay?find=&role=&nation=&subjectid=500076794">500076794</a></span></li><li><b><a href="/wiki/Virtual_International_Authority_File" title="Virtual International Authority File">Virtual International Authority File</a>:</b> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/14766158">14766158</a></span></li><li><b></b> <b><a href="/wiki/WorldCat" title="WorldCat">WorldCat</a></b> (via VIAF): <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/identities/containsVIAFID/14766158">14766158</a></li></ul></div></div> <div class="interProject commons mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:John_Berger#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:John Berger">Mediabestanden</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-groot toccolours" style="display:flex; gap:1em; align-items:center; clear:both; margin:1em 0 -0.5em 0;"> <div style="min-width:max-content;"><span class="noviewer noresize" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/25px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/38px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/50px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></div> <div>Zie de categorie <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:John_Berger#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:John Berger">John Berger</a></b></i> van <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> voor mediabestanden over dit onderwerp.</div> </div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=John_Berger&oldid=67839625">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=John_Berger&oldid=67839625</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Engels_schrijver" title="Categorie:Engels schrijver">Engels schrijver</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Engels_dichter" title="Categorie:Engels dichter">Engels dichter</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Brits_criticus" title="Categorie:Brits criticus">Brits criticus</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Brits_essayist" title="Categorie:Brits essayist">Brits essayist</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 18 jul 2024 om 08:17.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=John_Berger&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-n2fsv","wgBackendResponseTime":148,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.373","walltime":"0.473","ppvisitednodes":{"value":4826,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":46215,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":12815,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":14,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":25968,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 409.310 1 -total"," 46.22% 189.176 1 Sjabloon:Infobox_kunstenaar"," 45.34% 185.566 1 Sjabloon:Infobox_generiek"," 39.49% 161.641 1 Sjabloon:Appendix"," 38.23% 156.489 1 Sjabloon:References"," 17.10% 69.980 1 Sjabloon:Wikidata"," 16.40% 67.131 4 Sjabloon:Cite_AV_media"," 10.55% 43.181 6 Sjabloon:Citeer_web"," 7.17% 29.364 1 Sjabloon:Bibliografische_informatie"," 4.57% 18.715 1 Sjabloon:Commonscat"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.170","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3418838,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-ext.eqiad.main-68c6447cdb-62n54","timestamp":"20241118102642","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"John Berger","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/John_Berger","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q382604","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q382604","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2010-11-14T22:27:39Z","dateModified":"2024-07-18T07:17:21Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/2\/20\/John_Berger-2009_%286%29.jpg","headline":"Brits auteur"}</script> </body> </html>