CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Frans-Duitse Oorlog - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"9f9ca860-350c-46b7-9674-4821bdd9af37","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Frans-Duitse_Oorlog","wgTitle":"Frans-Duitse Oorlog","wgCurRevisionId":68360660,"wgRevisionId":68360660,"wgArticleId":24413,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Frans-Duitse Oorlog"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Frans-Duitse_Oorlog","wgRelevantArticleId":24413,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0, "wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q46083","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["architecture","bitness","brands","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options": "loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming", "ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.3"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f3/Battle-Mars-Le-Tour-large.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="827"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Battle-Mars-Le-Tour-large.jpg/800px-Battle-Mars-Le-Tour-large.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="551"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Battle-Mars-Le-Tour-large.jpg/640px-Battle-Mars-Le-Tour-large.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="441"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Frans-Duitse Oorlog - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Frans-Duitse_Oorlog"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Frans-Duitse_Oorlog"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Frans-Duitse_Oorlog rootpage-Frans-Duitse_Oorlog skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/18_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Frans-Duitse+Oorlog" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Frans-Duitse+Oorlog" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Frans-Duitse+Oorlog" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Frans-Duitse+Oorlog" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Achtergrond" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Achtergrond"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Achtergrond</span> </div> </a> <ul id="toc-Achtergrond-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Aanleiding" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Aanleiding"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Aanleiding</span> </div> </a> <ul id="toc-Aanleiding-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Verloop_van_de_oorlog" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Verloop_van_de_oorlog"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Verloop van de oorlog</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Verloop_van_de_oorlog-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Verloop van de oorlog-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Verloop_van_de_oorlog-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Uitgangssituatie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Uitgangssituatie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Uitgangssituatie</span> </div> </a> <ul id="toc-Uitgangssituatie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Beginfase" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Beginfase"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Beginfase</span> </div> </a> <ul id="toc-Beginfase-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Slag_bij_Sedan_en_de_val_van_het_Franse_keizerrijk" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Slag_bij_Sedan_en_de_val_van_het_Franse_keizerrijk"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Slag bij Sedan en de val van het Franse keizerrijk</span> </div> </a> <ul id="toc-Slag_bij_Sedan_en_de_val_van_het_Franse_keizerrijk-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Eindfase" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Eindfase"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Eindfase</span> </div> </a> <ul id="toc-Eindfase-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-De_zeeoorlog" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#De_zeeoorlog"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>De zeeoorlog</span> </div> </a> <ul id="toc-De_zeeoorlog-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vredesverdrag" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Vredesverdrag"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Vredesverdrag</span> </div> </a> <ul id="toc-Vredesverdrag-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gevolgen_voor_de_Europese_geschiedenis" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Gevolgen_voor_de_Europese_geschiedenis"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Gevolgen voor de Europese geschiedenis</span> </div> </a> <ul id="toc-Gevolgen_voor_de_Europese_geschiedenis-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pokkenepidemie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Pokkenepidemie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Pokkenepidemie</span> </div> </a> <ul id="toc-Pokkenepidemie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-België_en_de_Frans-Duitse_Oorlog" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#België_en_de_Frans-Duitse_Oorlog"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>België en de Frans-Duitse Oorlog</span> </div> </a> <ul id="toc-België_en_de_Frans-Duitse_Oorlog-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nederland_en_de_Frans-Duitse_Oorlog" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Nederland_en_de_Frans-Duitse_Oorlog"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Nederland en de Frans-Duitse Oorlog</span> </div> </a> <ul id="toc-Nederland_en_de_Frans-Duitse_Oorlog-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Naslagwerk" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Naslagwerk"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Naslagwerk</span> </div> </a> <ul id="toc-Naslagwerk-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Frans-Duitse Oorlog</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 86 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-86" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">86 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Frans-Duitse_Oorlog" title="Frans-Duitse Oorlog – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Frans-Duitse Oorlog" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Deutsch-Franz%C3%B6sischer_Krieg" title="Deutsch-Französischer Krieg – Zwitserduits" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Deutsch-Französischer Krieg" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Zwitserduits" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="الحرب الفرنسية البروسية – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الحرب الفرنسية البروسية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Guerra_franco-prusiana" title="Guerra franco-prusiana – Asturisch" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Guerra franco-prusiana" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturisch" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Fransa%E2%80%93Prussiya_m%C3%BCharib%C9%99si" title="Fransa–Prussiya müharibəsi – Azerbeidzjaans" lang="az" hreflang="az" data-title="Fransa–Prussiya müharibəsi" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbeidzjaans" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87_-%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B3_%D8%B3%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%B4%DB%8C" title="فرانسه -پروس ساواشی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="فرانسه -پروس ساواشی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0-%D0%BF%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Франка-пруская вайна – Belarussisch" lang="be" hreflang="be" data-title="Франка-пруская вайна" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarussisch" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D0%BF%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Френско-пруска война – Bulgaars" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Френско-пруска война" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgaars" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Brezel_Gall-Prusian_eus_1870" title="Brezel Gall-Prusian eus 1870 – Bretons" lang="br" hreflang="br" data-title="Brezel Gall-Prusian eus 1870" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Bretons" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Francusko-pruski_rat" title="Francusko-pruski rat – Bosnisch" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Francusko-pruski rat" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Guerra_francoprussiana" title="Guerra francoprussiana – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Guerra francoprussiana" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Prusko-francouzsk%C3%A1_v%C3%A1lka" title="Prusko-francouzská válka – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Prusko-francouzská válka" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="aanbevolen artikel"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Den_fransk-preussiske_krig" title="Den fransk-preussiske krig – Deens" lang="da" hreflang="da" data-title="Den fransk-preussiske krig" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Deens" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Deutsch-Franz%C3%B6sischer_Krieg" title="Deutsch-Französischer Krieg – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Deutsch-Französischer Krieg" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%BF%CF%80%CF%81%CF%89%CF%83%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%A0%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82" title="Γαλλοπρωσικός Πόλεμος – Grieks" lang="el" hreflang="el" data-title="Γαλλοπρωσικός Πόλεμος" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Grieks" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Franco-Prussian_War" title="Franco-Prussian War – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Franco-Prussian War" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Francia-Prusia_Milito" title="Francia-Prusia Milito – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Francia-Prusia Milito" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Guerra_franco-prusiana" title="Guerra franco-prusiana – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Guerra franco-prusiana" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Prantsuse-Preisi_s%C3%B5da" title="Prantsuse-Preisi sõda – Estisch" lang="et" hreflang="et" data-title="Prantsuse-Preisi sõda" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estisch" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Frantzia-Prusia_Gerra" title="Frantzia-Prusia Gerra – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Frantzia-Prusia Gerra" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87_%D9%88_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="جنگ فرانسه و پروس – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="جنگ فرانسه و پروس" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Saksan%E2%80%93Ranskan_sota" title="Saksan–Ranskan sota – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Saksan–Ranskan sota" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Prantsus%C3%B5-Preisi_s%C3%B5da" title="Prantsusõ-Preisi sõda – Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Prantsusõ-Preisi sõda" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Guerre_franco-allemande_de_1870" title="Guerre franco-allemande de 1870 – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Guerre franco-allemande de 1870" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Fr%C3%A2nsk-D%C3%BAtske_Oarloch" title="Frânsk-Dútske Oarloch – Fries" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Frânsk-Dútske Oarloch" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Cogadh_Franc-Phr%C3%BAiseach" title="An Cogadh Franc-Phrúiseach – Iers" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Cogadh Franc-Phrúiseach" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Iers" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Guerra_franco-prusiana" title="Guerra franco-prusiana – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Guerra franco-prusiana" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%9C%D7%97%D7%9E%D7%AA_%D7%A6%D7%A8%D7%A4%D7%AA%E2%80%93%D7%A4%D7%A8%D7%95%D7%A1%D7%99%D7%94" title="מלחמת צרפת–פרוסיה – Hebreeuws" lang="he" hreflang="he" data-title="מלחמת צרפת–פרוסיה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebreeuws" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AB%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%B8%E0%A5%80%E0%A4%B8%E0%A5%80_%E0%A4%9C%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%A8_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="फ्रांसीसी जर्मन युद्ध – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="फ्रांसीसी जर्मन युद्ध" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Francusko-pruski_rat" title="Francusko-pruski rat – Kroatisch" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Francusko-pruski rat" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/N%C4%9Bmsko-francoska_w%C3%B3jna" title="Němsko-francoska wójna – Oppersorbisch" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Němsko-francoska wójna" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="Oppersorbisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Porosz%E2%80%93francia_h%C3%A1bor%C3%BA" title="Porosz–francia háború – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Porosz–francia háború" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD-%D5%BA%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Ֆրանս-պրուսական պատերազմ – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ֆրանս-պրուսական պատերազմ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Perang_Prancis%E2%80%93Prusia" title="Perang Prancis–Prusia – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Perang Prancis–Prusia" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Milito_Franca-Prusiana" title="Milito Franca-Prusiana – Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Milito Franca-Prusiana" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Fransk-pr%C3%BAssneska_str%C3%AD%C3%B0i%C3%B0" title="Fransk-prússneska stríðið – IJslands" lang="is" hreflang="is" data-title="Fransk-prússneska stríðið" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="IJslands" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Guerra_franco-prussiana" title="Guerra franco-prussiana – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Guerra franco-prussiana" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E6%99%AE%E4%BB%8F%E6%88%A6%E4%BA%89" title="普仏戦争 – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="普仏戦争" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Franco-Proshan_Waar" title="Franco-Proshan Waar – Jamaicaans Creools" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Franco-Proshan Waar" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaicaans Creools" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A4%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%97-%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98" title="საფრანგეთ-პრუსიის ომი – Georgisch" lang="ka" hreflang="ka" data-title="საფრანგეთ-პრუსიის ომი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgisch" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/1870_you_t%C9%94m" title="1870 you tɔm – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="1870 you tɔm" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BA-%D0%BF%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81_%D1%81%D0%BE%D2%93%D1%8B%D1%81%D1%8B" title="Франк-прусс соғысы – Kazachs" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Франк-прусс соғысы" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazachs" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%ED%94%84%EB%A1%9C%EC%9D%B4%EC%84%BC-%ED%94%84%EB%9E%91%EC%8A%A4_%EC%A0%84%EC%9F%81" title="프로이센-프랑스 전쟁 – Koreaans" lang="ko" hreflang="ko" data-title="프로이센-프랑스 전쟁" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreaans" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F-%D0%9F%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F_%D1%81%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%88%D1%83" title="Франция-Пруссия согушу – Kirgizisch" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Франция-Пруссия согушу" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Kirgizisch" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Bellum_Germano-Francicum" title="Bellum Germano-Francicum – Latijn" lang="la" hreflang="la" data-title="Bellum Germano-Francicum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latijn" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/D%C3%A4itsch-Frans%C3%A9ische_Krich" title="Däitsch-Franséische Krich – Luxemburgs" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Däitsch-Franséische Krich" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Luxemburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Pranc%C5%ABzijos%E2%80%93Pr%C5%ABsijos_karas" title="Prancūzijos–Prūsijos karas – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Prancūzijos–Prūsijos karas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Francijas%E2%80%94Pr%C5%ABsijas_kar%C5%A1" title="Francijas—Prūsijas karš – Lets" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Francijas—Prūsijas karš" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Lets" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D0%BF%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D1%98%D0%BD%D0%B0" title="Француско-пруска војна – Macedonisch" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Француско-пруска војна" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonisch" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86-%D0%9F%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%B4%D0%B0%D0%B9%D0%BD" title="Франц-Пруссийн дайн – Mongools" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Франц-Пруссийн дайн" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Mongools" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AB%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%B8-%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="फ्रान्स-प्रशिया युद्ध – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="फ्रान्स-प्रशिया युद्ध" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Perang_Perancis-Prusia" title="Perang Perancis-Prusia – Maleis" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Perang Perancis-Prusia" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Maleis" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Guerra_Franco-Prussiana" title="Guerra Franco-Prussiana – Mirandees" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Guerra Franco-Prussiana" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="Mirandees" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/D%C3%BC%C3%BCtsch-Franz%C3%B6%C3%B6sch_Krieg" title="Düütsch-Franzöösch Krieg – Nedersaksisch" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Düütsch-Franzöösch Krieg" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Nedersaksisch" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Fraans-Pruusischen_oorlog" title="Fraans-Pruusischen oorlog – Nederduits" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Fraans-Pruusischen oorlog" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="Nederduits" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Den_fransk-pr%C3%B8yssiske_krigen" title="Den fransk-prøyssiske krigen – Noors - Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Den fransk-prøyssiske krigen" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Noors - Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Den_fransk-tyske_krig" title="Den fransk-tyske krig – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Den fransk-tyske krig" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Gu%C3%A8rra_franco-prussiana" title="Guèrra franco-prussiana – Occitaans" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Guèrra franco-prussiana" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Occitaans" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojna_francusko-pruska" title="Wojna francusko-pruska – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Wojna francusko-pruska" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Gu%C3%A8ra_franco_prussian-a" title="Guèra franco prussian-a – Piëmontees" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Guèra franco prussian-a" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piëmontees" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%86%DA%A9%D9%88_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C%D8%A7_%D9%84%DA%91%D8%A7%D8%A6%DB%8C" title="فرینکو پروشیا لڑائی – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="فرینکو پروشیا لڑائی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%90_%D8%A7%D9%88_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B3_%D8%AC%DA%AB%DA%93%D9%87" title="د فرانسې او پروس جګړه – Pasjtoe" lang="ps" hreflang="ps" data-title="د فرانسې او پروس جګړه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Pasjtoe" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Guerra_Franco-Prussiana" title="Guerra Franco-Prussiana – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Guerra Franco-Prussiana" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/R%C4%83zboiul_Franco-German" title="Războiul Franco-German – Roemeens" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Războiul Franco-German" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Roemeens" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%BE-%D0%BF%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Франко-прусская война – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Франко-прусская война" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Francusko-pruski_rat" title="Francusko-pruski rat – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Francusko-pruski rat" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Franco-Prussian_War" title="Franco-Prussian War – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Franco-Prussian War" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Prusko-franc%C3%BAzska_vojna" title="Prusko-francúzska vojna – Slowaaks" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Prusko-francúzska vojna" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slowaaks" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Francosko-pruska_vojna" title="Francosko-pruska vojna – Sloveens" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Francosko-pruska vojna" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Sloveens" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D0%BF%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%80%D0%B0%D1%82" title="Француско-пруски рат – Servisch" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Француско-пруски рат" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Servisch" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Fransk-tyska_kriget" title="Fransk-tyska kriget – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Fransk-tyska kriget" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Vita_ya_Ufaransa_dhidi_ya_Ujerumani_ya_1870" title="Vita ya Ufaransa dhidi ya Ujerumani ya 1870 – Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Vita ya Ufaransa dhidi ya Ujerumani ya 1870" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%9D%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B9%88%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%A8%E0%B8%AA-%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%AA%E0%B9%80%E0%B8%8B%E0%B8%B5%E0%B8%A2" title="สงครามฝรั่งเศส-ปรัสเซีย – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="สงครามฝรั่งเศส-ปรัสเซีย" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Digmaang_Prangko-Pruso" title="Digmaang Prangko-Pruso – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Digmaang Prangko-Pruso" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Fransa-Prusya_Sava%C5%9F%C4%B1" title="Fransa-Prusya Savaşı – Turks" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Fransa-Prusya Savaşı" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turks" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D1%8C%D0%BA%D0%BE-%D0%BF%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D0%B2%D1%96%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Французько-прусська війна – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Французько-прусська війна" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%AC%D8%B1%D9%85%D9%86_%D8%AC%D9%86%DA%AF" title="فرانسیسی جرمن جنگ – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="فرانسیسی جرمن جنگ" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Fransiya-Prussiya_urushi" title="Fransiya-Prussiya urushi – Oezbeeks" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Fransiya-Prussiya urushi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Oezbeeks" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Guera_franco-prusiana" title="Guera franco-prusiana – Venetiaans" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Guera franco-prusiana" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Ph%C3%A1p_%E2%80%93_Ph%E1%BB%95" title="Chiến tranh Pháp – Phổ – Vietnamees" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Chiến tranh Pháp – Phổ" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamees" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Guere_di_1870" title="Guere di 1870 – Waals" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Guere di 1870" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="Waals" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Gyera_han_Franses_ngan_Prusya" title="Gyera han Franses ngan Prusya – Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Gyera han Franses ngan Prusya" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%99%AE%E6%B3%95%E6%88%98%E4%BA%89" title="普法战争 – Wuyu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="普法战争" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wuyu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%99%AE%E6%B3%95%E6%88%B0%E7%88%AD" title="普法戰爭 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="普法戰爭" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%B3%CD%98-Hoat_Chi%C3%A0n-cheng" title="Phó͘-Hoat Chiàn-cheng – Minnanyu" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Phó͘-Hoat Chiàn-cheng" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnanyu" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%99%AE%E6%B3%95%E6%88%B0%E7%88%AD" title="普法戰爭 – Kantonees" lang="yue" hreflang="yue" data-title="普法戰爭" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonees" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q46083#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Frans-Duitse_Oorlog" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Frans-Duitse_Oorlog" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Frans-Duitse_Oorlog"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Frans-Duitse_Oorlog"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Frans-Duitse_Oorlog" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Frans-Duitse_Oorlog" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&oldid=68360660" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Frans-Duitse_Oorlog&id=68360660&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FFrans-Duitse_Oorlog"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FFrans-Duitse_Oorlog"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Frans-Duitse+Oorlog"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Frans-Duitse_Oorlog&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Franco-Prussian_War" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q46083" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><table class="infobox" cellpadding="1" cellspacing="1"> <tbody><tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:lightsteelblue; color:inherit; text-align:center; font-size:120%;" colspan="3">Frans-Duitse Oorlog </th></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:lightsteelblue; color:inherit; text-align:center;" colspan="3">Onderdeel van de oorlogen van de <a href="/wiki/Duitse_eenwording" title="Duitse eenwording">Duitse eenwording</a> </th></tr> <tr> <td style="text-align:center; padding:0;" colspan="3"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Battle-Mars-Le-Tour-large.jpg" class="mw-file-description"><img alt="De Pruisische kurassiers vallen de Franse kanonnen aan tijdens de Slag bij Mars-la-Tour op 16 augustus 1870." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Battle-Mars-Le-Tour-large.jpg/266px-Battle-Mars-Le-Tour-large.jpg" decoding="async" width="266" height="183" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Battle-Mars-Le-Tour-large.jpg/399px-Battle-Mars-Le-Tour-large.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Battle-Mars-Le-Tour-large.jpg/532px-Battle-Mars-Le-Tour-large.jpg 2x" data-file-width="1100" data-file-height="758" /></a></span> </td></tr> <tr> <td style="text-align:center;" colspan="3"><div style="font-size:90%">De Pruisische <a href="/wiki/Kurassier" title="Kurassier">kurassiers</a> vallen de Franse kanonnen aan tijdens de <a href="/wiki/Slag_bij_Mars-la-Tour" title="Slag bij Mars-la-Tour">Slag bij Mars-la-Tour</a> op <a href="/wiki/16_augustus" title="16 augustus">16 augustus</a> <a href="/wiki/1870" title="1870">1870</a>.</div> </td></tr> <tr> <th>Datum </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/19_juli" title="19 juli">19 juli</a> <a href="/wiki/1870" title="1870">1870</a> - <a href="/wiki/10_mei" title="10 mei">10 mei</a> <a href="/wiki/1871" title="1871">1871</a> </td></tr> <tr> <th>Locatie </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Frankrijk_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Frankrijk (hoofdbetekenis)">Frankrijk</a> en <a href="/wiki/Duitsland_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Duitsland (hoofdbetekenis)">Duitsland</a> </td></tr> <tr> <th>Resultaat </th> <td colspan="2">Beslissende Duitse overwinning, <a href="/wiki/Vrede_van_Frankfurt_(1871)" title="Vrede van Frankfurt (1871)">Vrede van Frankfurt</a> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:lightsteelblue; color:inherit;" colspan="3">Strijdende partijen </th></tr> <tr> <td colspan="3"><span> <table style="width:100%;" cellspacing="0" cellpadding="0"> <tbody><tr> <td style="width:50%; border-right:1px dotted var(--border-color-base,#a2a9b1);"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_France.svg" class="mw-file-description" title="Vlag van Frankrijk"><img alt="Vlag van Frankrijk" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/20px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/30px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/40px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Tweede_Franse_Keizerrijk" title="Tweede Franse Keizerrijk">Tweede Franse Keizerrijk</a> </td> <td style="width:50%; padding-left:0.25em;"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_Germany_(1867%E2%80%931918).svg" class="mw-file-description" title="Vlag van Duitse Keizerrijk"><img alt="Vlag van Duitse Keizerrijk" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/20px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/30px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/40px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Noord-Duitse_Bond" title="Noord-Duitse Bond">Noord-Duitse Bond</a>: <ul><li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_(1803-1892).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg/20px-Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg/30px-Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg/40px-Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span> <a href="/wiki/Pruisen_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Pruisen (hoofdbetekenis)">Pruisen</a> (leidend lid van de Noord-Duitse Bond)</li></ul> <p><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_the_Grand_Duchy_of_Baden_(1855%E2%80%931891).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Flag_of_the_Grand_Duchy_of_Baden_%281855%E2%80%931891%29.svg/20px-Flag_of_the_Grand_Duchy_of_Baden_%281855%E2%80%931891%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Flag_of_the_Grand_Duchy_of_Baden_%281855%E2%80%931891%29.svg/30px-Flag_of_the_Grand_Duchy_of_Baden_%281855%E2%80%931891%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Flag_of_the_Grand_Duchy_of_Baden_%281855%E2%80%931891%29.svg/40px-Flag_of_the_Grand_Duchy_of_Baden_%281855%E2%80%931891%29.svg.png 2x" data-file-width="500" data-file-height="300" /></a></span> <a href="/wiki/Groothertogdom_Baden" title="Groothertogdom Baden">Baden</a><br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_Bavaria_(striped).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Flag_of_Bavaria_%28striped%29.svg/20px-Flag_of_Bavaria_%28striped%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Flag_of_Bavaria_%28striped%29.svg/30px-Flag_of_Bavaria_%28striped%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Flag_of_Bavaria_%28striped%29.svg/40px-Flag_of_Bavaria_%28striped%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Koninkrijk_Beieren" title="Koninkrijk Beieren">Beieren</a><br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flagge_Gro%C3%9Fherzogtum_Hessen_ohne_Wappen.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Flagge_Gro%C3%9Fherzogtum_Hessen_ohne_Wappen.svg/20px-Flagge_Gro%C3%9Fherzogtum_Hessen_ohne_Wappen.svg.png" decoding="async" width="20" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Flagge_Gro%C3%9Fherzogtum_Hessen_ohne_Wappen.svg/30px-Flagge_Gro%C3%9Fherzogtum_Hessen_ohne_Wappen.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Flagge_Gro%C3%9Fherzogtum_Hessen_ohne_Wappen.svg/40px-Flagge_Gro%C3%9Fherzogtum_Hessen_ohne_Wappen.svg.png 2x" data-file-width="500" data-file-height="400" /></a></span> <a href="/wiki/Groothertogdom_Hessen" title="Groothertogdom Hessen">Hessen</a><br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flagge_K%C3%B6nigreich_W%C3%BCrttemberg.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Flagge_K%C3%B6nigreich_W%C3%BCrttemberg.svg/20px-Flagge_K%C3%B6nigreich_W%C3%BCrttemberg.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Flagge_K%C3%B6nigreich_W%C3%BCrttemberg.svg/30px-Flagge_K%C3%B6nigreich_W%C3%BCrttemberg.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Flagge_K%C3%B6nigreich_W%C3%BCrttemberg.svg/40px-Flagge_K%C3%B6nigreich_W%C3%BCrttemberg.svg.png 2x" data-file-width="500" data-file-height="300" /></a></span> <a href="/wiki/Koninkrijk_W%C3%BCrttemberg" title="Koninkrijk Württemberg">Württemberg</a> </p> </td></tr> </tbody></table></span> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:lightsteelblue; color:inherit;" colspan="3">Leiders en commandanten </th></tr> <tr> <td colspan="3"><span> <table style="width:100%;" cellspacing="0" cellpadding="0"> <tbody><tr> <td style="width:50%; border-right:1px dotted var(--border-color-base,#a2a9b1);"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_France.svg" class="mw-file-description" title="Vlag van Frankrijk"><img alt="Vlag van Frankrijk" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/20px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/30px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/40px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Napoleon_III" title="Napoleon III">Napoleon III</a><br /><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_France.svg" class="mw-file-description" title="Vlag van Frankrijk"><img alt="Vlag van Frankrijk" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/20px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/30px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/40px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Achille_Bazaine" title="François Achille Bazaine">François Achille Bazaine</a><br /><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_France.svg" class="mw-file-description" title="Vlag van Frankrijk"><img alt="Vlag van Frankrijk" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/20px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/30px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/40px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Patrice_de_Mac_Mahon" title="Patrice de Mac Mahon">Patrice de Mac Mahon</a> </td> <td style="width:50%; padding-left:0.25em;"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_Germany_(1867%E2%80%931918).svg" class="mw-file-description" title="Vlag van Duitse Keizerrijk"><img alt="Vlag van Duitse Keizerrijk" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/20px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/30px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/40px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Otto_von_Bismarck" title="Otto von Bismarck">Otto von Bismarck</a><br /><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_Germany_(1867%E2%80%931918).svg" class="mw-file-description" title="Vlag van Duitse Keizerrijk"><img alt="Vlag van Duitse Keizerrijk" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/20px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/30px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/40px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Helmuth_Karl_Bernhard_von_Moltke" title="Helmuth Karl Bernhard von Moltke">Helmuth von Moltke</a> </td></tr> </tbody></table></span> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:lightsteelblue; color:inherit;" colspan="3">Troepensterkte </th></tr> <tr> <td colspan="3"><span> <table style="width:100%;" cellspacing="0" cellpadding="0"> <tbody><tr> <td style="width:50%; border-right:1px dotted var(--border-color-base,#a2a9b1);"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_France.svg" class="mw-file-description" title="Vlag van Frankrijk"><img alt="Vlag van Frankrijk" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/20px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/30px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/40px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> Frankrijk: 500.000 </td> <td style="width:50%; padding-left:0.25em;"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Flag_of_Germany_(1867%E2%80%931918).svg" class="mw-file-description" title="Vlag van Duitse Keizerrijk"><img alt="Vlag van Duitse Keizerrijk" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/20px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/30px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/40px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> Duitse Bond: 550.000 </td></tr></tbody></table></span> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:lightsteelblue; color:inherit;" colspan="3">Verliezen </th></tr> <tr> <td colspan="3"><span> <table style="width:100%;" cellspacing="0" cellpadding="0"> <tbody><tr> <td style="width:50%; border-right:1px dotted var(--border-color-base,#a2a9b1);">150.000 dood of gewond<br />284.000 gevangenen<br />350.000 burgers </td> <td style="width:50%; padding-left:0.25em;">100.000 dood of gewond<br />200.000 burgers Noord-Duitse Bond </td></tr> </tbody></table></span> </td></tr> </tbody></table> <table class="infobox" cellpadding="1" cellspacing="1"> <tbody><tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:#B0C4DE; color:inherit;" colspan="3"><a class="mw-selflink selflink">Frans-Duitse Oorlog</a> </th></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:#B0C4DE;" colspan="3">Aanleiding </th></tr> <tr> <td class="ta-center" colspan="3"> <p><a href="/wiki/Spaanse_revolutie_van_1868" title="Spaanse revolutie van 1868">Spaanse successie</a> · <a href="/wiki/Emser_Depesche" title="Emser Depesche">Emser Depesche</a> </p> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:#B0C4DE;" colspan="3">Veldslagen en belegeringen </th></tr> <tr> <td class="ta-center" colspan="3"> <p><a href="/wiki/Slag_bij_Wissembourg" title="Slag bij Wissembourg">Wissembourg</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Spicheren" title="Slag bij Spicheren">Spicheren</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_W%C5%93rth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Wœrth (de pagina bestaat niet)">Wœrth</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Colombey&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Colombey (de pagina bestaat niet)">Colombey</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Straatsburg" title="Beleg van Straatsburg">Straatsburg</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Mars-la-Tour" title="Slag bij Mars-la-Tour">Mars-La-Tour</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Gravelotte" title="Slag bij Gravelotte">Gravelotte</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Beaumont&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Beaumont (de pagina bestaat niet)">Beaumont</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Sedan" title="Slag bij Sedan">Sedan</a> · <a href="/w/index.php?title=Beleg_van_Metz_(1870)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beleg van Metz (1870) (de pagina bestaat niet)">Metz</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Montm%C3%A9dy_(1870)" title="Beleg van Montmédy (1870)">Montmédy</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Parijs_(1870-1871)" title="Beleg van Parijs (1870-1871)">Parijs</a> · <a href="/w/index.php?title=Beleg_van_Belfort&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beleg van Belfort (de pagina bestaat niet)">Belfort</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Le_Mans" title="Slag bij Le Mans">Le Mans</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Saint-Quentin_(1871)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Saint-Quentin (1871) (de pagina bestaat niet)">St. Quentin</a> </p> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:#B0C4DE;" colspan="3">Vrede </th></tr> <tr> <td class="ta-center" colspan="3"> <p><a href="/wiki/Vrede_van_Frankfurt_(1871)" title="Vrede van Frankfurt (1871)">Vrede van Frankfurt</a> </p> </td></tr> </tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Kleve,_Forstgarten_Obelisk_3.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Kleve%2C_Forstgarten_Obelisk_3.jpg/260px-Kleve%2C_Forstgarten_Obelisk_3.jpg" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Kleve%2C_Forstgarten_Obelisk_3.jpg/390px-Kleve%2C_Forstgarten_Obelisk_3.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Kleve%2C_Forstgarten_Obelisk_3.jpg/520px-Kleve%2C_Forstgarten_Obelisk_3.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a><figcaption>Monument in <a href="/wiki/Kleef_(stad)" title="Kleef (stad)">Kleef</a> met de namen van Kleefse gesneuvelde soldaten tijdens de Frans-Pruisische oorlog</figcaption></figure> <p>De <b>Frans-Duitse</b> of <b>Frans-Pruisische Oorlog</b> was een gewapend conflict tussen <a href="/wiki/Tweede_Franse_Keizerrijk" title="Tweede Franse Keizerrijk">Frankrijk</a> en een door <a href="/wiki/Koninkrijk_Pruisen" title="Koninkrijk Pruisen">Pruisen</a> aangevoerde coalitie van de <a href="/wiki/Noord-Duitse_Bond" title="Noord-Duitse Bond">Noord-Duitse Bond</a> en een aantal Zuid-Duitse koninkrijken dat duurde van <a href="/wiki/19_juli" title="19 juli">19 juli</a> <a href="/wiki/1870" title="1870">1870</a> tot <a href="/wiki/10_mei" title="10 mei">10 mei</a> <a href="/wiki/1871" title="1871">1871</a>. Het eindresultaat was een overwinning voor Pruisen en zijn bondgenoten. Dit leidde tot de val van het <a href="/wiki/Tweede_Franse_Keizerrijk" title="Tweede Franse Keizerrijk">Tweede Franse Keizerrijk</a>, de afzetting van de Franse keizer <a href="/wiki/Napoleon_III" title="Napoleon III">Napoleon III</a> en de oprichting van het <a href="/wiki/Duitse_Keizerrijk" title="Duitse Keizerrijk">Duitse Keizerrijk</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Achtergrond">Achtergrond</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Achtergrond" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Achtergrond"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Frankrijk was beducht geraakt voor de snel groeiende Pruisisch-Duitse macht. Tot 1870 was Frankrijk de overheersende natie op het vasteland in <a href="/wiki/Europa_(werelddeel)" title="Europa (werelddeel)">Europa</a> geweest, maar het zag zijn dominante positie nu bedreigd door de Noord-Duitse Bond onder leiding van kanselier <a href="/wiki/Otto_von_Bismarck" title="Otto von Bismarck">Otto von Bismarck</a>. </p><p>De oorlogsverklaring van Frankrijk aan Pruisen paste in het plan van Bismarcks <i><a href="/wiki/Realpolitik" title="Realpolitik">Realpolitik</a></i>: zijn plannen voor het verenigen van de Duitse staten tot één Duits Rijk. Dit werd door Frankrijk en <a href="/wiki/Keizerrijk_Oostenrijk" title="Keizerrijk Oostenrijk">Oostenrijk</a> echter geblokkeerd; deze staten wensten op het Europese continent geen vierde grootmacht naast Rusland, Frankrijk en Oostenrijk. Deze wens zou uiteindelijk niet in vervulling gaan: door de afloop van de <a href="/wiki/Pruisisch-Oostenrijkse_Oorlog" class="mw-redirect" title="Pruisisch-Oostenrijkse Oorlog">Pruisisch-Oostenrijkse Oorlog</a> was in <a href="/wiki/1866" title="1866">1866</a> Oostenrijk reeds uitgeschakeld en in 1870 zou ook Frankrijk volgen. </p><p>De <a href="/wiki/Luxemburgse_kwestie" title="Luxemburgse kwestie">Luxemburgse kwestie</a> van 1866, waarbij Nederland het <a href="/wiki/Groothertogdom_Luxemburg_(1815-1890)" title="Groothertogdom Luxemburg (1815-1890)">Groothertogdom Luxemburg</a> aan Frankrijk wilde verkopen en Pruisen naar aanleiding hiervan met oorlog dreigde, liep met een sisser af. Dit bracht de spanningen tussen Frankrijk en Pruisen duidelijk aan het licht, die in 1870 tot ontlading zouden komen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Aanleiding">Aanleiding</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Aanleiding" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Aanleiding"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De directe aanleiding van de oorlog was het Franse verzet tegen de bestijging van de troon van <a href="/wiki/Koninkrijk_Spanje_(1716-1873)" title="Koninkrijk Spanje (1716-1873)">koninkrijk Spanje</a> door een Duitse prins, <a href="/wiki/Leopold_van_Hohenzollern-Sigmaringen" title="Leopold van Hohenzollern-Sigmaringen">Leopold van Hohenzollern</a>. Als deze prins het koningschap van Spanje zou verkrijgen, zou Frankrijk geografisch ingesloten raken tussen twee staten waar Pruisische <a href="/wiki/Huis_Hohenzollern" title="Huis Hohenzollern">Hohenzollern</a> het koningschap bekleedden, zowel in het zuiden als in het noordoosten. Frankrijk eiste daarom dat de Pruisische koning <a href="/wiki/Wilhelm_I_van_Pruisen" class="mw-redirect" title="Wilhelm I van Pruisen">Wilhelm I</a> zijn steun voor de Pruisische prins introk. Wilhelm I ging akkoord. </p><p>Korte tijd later stuurde <a href="/wiki/Napoleon_III" title="Napoleon III">Napoleon III</a> de Franse ambassadeur in Pruisen, <a href="/wiki/Vincent_Benedetti" title="Vincent Benedetti">graaf Benedetti</a>, naar Wilhelm I om te eisen dat de Pruisische prins zich niet alleen nu, maar ook in de toekomst nooit meer kandidaat zou stellen voor de Spaanse troon. Wilhelm I vond dat hij de Fransen al genoeg tegemoet was gekomen en weigerde ditmaal. Hij verbleef op dat moment in <a href="/wiki/Bad_Ems" title="Bad Ems">Bad Ems</a> en stuurde de tekst van zijn weigering om voor het gezag van Napoleon te buigen op <a href="/wiki/13_juli" title="13 juli">13 juli</a> <a href="/wiki/1870" title="1870">1870</a> in een <a href="/wiki/Telegrafie" title="Telegrafie">telegram</a> op naar zijn kanselier <a href="/wiki/Otto_von_Bismarck" title="Otto von Bismarck">Otto von Bismarck</a>. Dit telegram staat bekend als de <i><a href="/wiki/Emser_Depesche" title="Emser Depesche">Emser Depesche</a></i>. </p><p>Bismarck zag direct de mogelijkheid om met dit telegram een oorlog met Frankrijk uit te lokken en alle Duitse staten achter Pruisen te verenigen. Hij verspreidde vervolgens een verkorte versie aan de internationale pers en de rest ging vanzelf. De door bewuste verkorting ontstane stugge toon provoceerde de publieke opinie en het parlement van Frankrijk. Vijf dagen later, op 19 juli 1870, verklaarde het beledigde Frankrijk aan Pruisen de oorlog. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Verloop_van_de_oorlog">Verloop van de oorlog</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Verloop van de oorlog" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Verloop van de oorlog"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Uitgangssituatie">Uitgangssituatie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Uitgangssituatie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Uitgangssituatie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De oorlog verliep desastreus voor Frankrijk. Door de valse verwachting dat de Zuid-Duitse staten het Pruisische oorlogsavontuur niet zouden willen meemaken, paaide Frankrijk hen met zijn economische en politieke steun. De Zuid-Duitse staten sloten zich onder druk van hun publieke opinies echter juist aan bij Pruisen; Pruisen was immers een Duitse "broederstaat" en de Fransen hadden zich met hun eerdere beleid in Europa en de Napoleontische Oorlogen niet populair gemaakt. De Fransen hoopten verder Denemarken en Oostenrijk te porren zich aan de Franse zijde aan te sluiten voor een revanche voor hun eerdere nederlagen tegen Pruisen. Oostenrijk wilde echter alleen meedoen als de Zuid-Duitse staten zich ook aan Franse zijde zouden scharen, wat ze niet deden. Zonder Oostenrijk en deze staten wilde ook Denemarken niet meedoen. Frankrijk kwam hierdoor alleen te staan tegenover Pruisen en de Noord-Duitse Bond, Baden, Württemberg, Beieren en Hessen. </p><p>In tegenstelling tot Oostenrijk in 1866 had Frankrijk weliswaar geen achterstand in moderne bewapening en ook de krachtsverhoudingen wat betreft aantallen manschappen en wapens waren ongeveer gelijk. De Fransen bezaten evenwel betere (<a href="/w/index.php?title=Chassepot&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chassepot (de pagina bestaat niet)">Chassepot</a>) geweren dan de Duitse en bovendien <a href="/wiki/Montigny-mitrailleuse" title="Montigny-mitrailleuse">mitrailleuse</a>s, primitieve machinegeweren met roterende lopen die 120 zware kogels per minuut konden afvuren. Hiermee zouden ze tijdens de oorlog grote aantallen Duitse slachtoffers maken. De Duitsers bezaten echter betere (Krupp) artillerie dan de Fransen. Hierdoor kwam het regelmatig voor dat de Franse infanterie de Duitsers grote verliezen kon toebrengen, maar uiteindelijk door de betere Duitse artillerie werd neergemaaid. </p><p>De organisatie van het Franse leger liet verder veel te wensen over. Pruisen en diens Duitse bondgenoten hadden binnen achttien dagen na de oorlogsverklaring 380.000 soldaten aan de Franse grens geconcentreerd, waaronder op grote schaal opgeroepen <a href="/wiki/Militaire_reserve" title="Militaire reserve">reservisten</a>, terwijl de Fransen in het grensgebied hooguit over half zoveel manschappen beschikten. De Duitsers hadden zich bovendien beter voorbereid, waardoor ze sneller grote legers bij de grens konden concentreren. De Franse legerleiding meende dat reservisten in mobiele oorlogvoering van geringe waarde zouden zijn en hadden daarom geen reservisten gemobiliseerd, maar de successen van de Duitse strijdmacht toonden het tegendeel aan. Het Franse leger werd namelijk geplaagd door <a href="/wiki/Nepotisme" title="Nepotisme">nepotisme</a> waardoor het animo voor een militaire carrière niet groot was en ook kon de <a href="/wiki/Dienstplicht" title="Dienstplicht">dienstplicht</a> worden afgekocht. Hierdoor was er een gebrek aan talent, plus dat de Franse officieren veel minder dan de Duitse geneigd waren zelfstandig te opereren. Ook was er veel drankmisbruik in het Franse leger, wat de slagkracht ondermijnde. Daarbij kampte keizer Napoleon III met een slechte gezondheid, wat door de autoriteiten zorgvuldig verborgen werd gehouden. Toen deze met zijn legers ten strijde trok, zagen de troepen met eigen ogen hoe slecht hun keizer eraan toe was. Dit had een negatief effect op het moreel. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Beginfase">Beginfase</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Beginfase" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Beginfase"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De Fransen zetten in op een offensief voor de Duitsers zich volledig zouden kunnen ontplooien. Het plan was het Rijnland binnen te trekken en de Zuid-Duitse staten over te halen zich tegen Pruisen te keren. De inschatting bleek volledig verkeerd: Pruisen mobiliseerde veel sneller dan de Fransen en de Zuid-Duitse staten kozen de kant van Pruisen. Generaal <a href="/w/index.php?title=Charles_Auguste_Frossard&action=edit&redlink=1" class="new" title="Charles Auguste Frossard (de pagina bestaat niet)">Frossards</a> IIe Corps en <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Achille_Bazaine" title="François Achille Bazaine">maarschalk Bazaine</a>'s IIIe Corps staken op 2 augustus de Duitse grens over en bezetten <a href="/wiki/Saarbr%C3%BCcken" title="Saarbrücken">Saarbrücken</a>. De Fransen behaalden ondanks Duits verzet een overwinning waarbij bovendien de betere kwaliteit van de Franse geweren zich direct liet gelden. De Fransen bejubelden dit als de eerste stap naar de bezetting van het <a href="/wiki/Rijnland_(Duitsland)" title="Rijnland (Duitsland)">Rijnland</a> en een mars naar <a href="/wiki/Berlijn" title="Berlijn">Berlijn</a>, maar de bezetting van Saarbrücken was een valse victorie. De stad had slechte verbindingen met het achterland en de rivieren liepen parallel aan de grens, waardoor de stad weinig strategische waarde had. Bovendien was het al snel duidelijk dat de Duitsers een tweevoudige overmacht in het veld konden brengen en na twee dagen (toen de Duitsers de Fransen bij Wissembourg versloegen) werd Saarbrücken alweer door de Fransen verlaten. Op 4 augustus maakte het Duitse leger contact met de Fransen in de <a href="/wiki/Slag_bij_Wissembourg" title="Slag bij Wissembourg">slag bij Wissembourg</a>, gevolgd door de <a href="/wiki/Slag_bij_Spicheren" title="Slag bij Spicheren">slag bij Spicheren</a> een dag later en de <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_W%C5%93rth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Wœrth (de pagina bestaat niet)">slag bij Wœrth</a> nog een dag later. In alle drie deze slagen werden de Fransen verslagen. </p><p>De Duitse legers ageerden heel offensief en namen daarbij zware verliezen voor lief. Daarbij opereerden ze ook door middel van omtrekkende manoeuvres waardoor de Franse legers werden ingesloten. De Franse legers werden door de overmacht verpletterd. Na de slag bij <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_W%C5%93rth-Fr%C5%93schwiller&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Wœrth-Frœschwiller (de pagina bestaat niet)">Wœrth-Frœschwiller</a> (6 augustus) trok de Franse opperbevelhebber, maarschalk <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Achille_Bazaine" title="François Achille Bazaine">Bazaine</a>, met een groot deel van het Franse leger terug uit Oost-Frankrijk en gaf dit derhalve feitelijk op. Bij <a href="/wiki/Slag_bij_Mars-la-Tour" title="Slag bij Mars-la-Tour">Mars-la-Tour</a> kwam het echter op 16 augustus tot een treffen met vooruitgeschoven Duitse troepen die hem de pas afsneden. Feitelijk wilden de Duitsers met deze kleine troepenmacht de Franse achterhoede bestoken, maar omdat de Franse terugtocht door slechte organisatie traag verliep, stuitte deze onverwachts op de hoofdmacht. Door zeer offensief te opereren en dankzij versterkingen wisten de Duitsers met aanvankelijk een minderheid de Fransen tegen te houden; hoewel de slag onbeslist eindigde braken de Fransen hun tocht naar het westen af en trokken ze naar het noorden. Bij <a href="/wiki/Slag_bij_Gravelotte" title="Slag bij Gravelotte">Gravelotte</a> kwam het op 18 augustus nogmaals tot een treffen, waardoor Bazaine zich gedwongen zag tot terugtrekking in de <a href="/wiki/Vesting_(verdedigingswerk)" title="Vesting (verdedigingswerk)">vesting</a> van <a href="/wiki/Metz_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Metz (hoofdbetekenis)">Metz</a>. Hier werd hij door de Duitse legers belegerd. Ook <a href="/wiki/Straatsburg" title="Straatsburg">Straatsburg</a> – de belangrijkste stad in de <a href="/wiki/Elzas" title="Elzas">Elzas</a> – werd door de Duitsers belegerd. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Slag_bij_Sedan_en_de_val_van_het_Franse_keizerrijk">Slag bij Sedan en de val van het Franse keizerrijk</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Slag bij Sedan en de val van het Franse keizerrijk" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Slag bij Sedan en de val van het Franse keizerrijk"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De Franse keizerin <a href="/wiki/Eug%C3%A9nie_de_Montijo" title="Eugénie de Montijo">Eugénie</a> vreesde voor het voortbestaan van de <a href="/wiki/Dynastie" title="Dynastie">dynastie</a>. Alleen een overwinning van Napoleon III zelf zou die kunnen redden. Keizer Napoleon III voerde daarop een nieuw leger van 120.000 man aan, dat onder leiding van maarschalk <a href="/wiki/Patrice_de_Mac_Mahon" title="Patrice de Mac Mahon">Mac Mahon</a> oprukte om de vesting van Metz te <a href="/wiki/Ontzet" title="Ontzet">ontzetten</a>. Door de lange geforceerde marsen via een omweg om de Duitsers te omzeilen putte het leger uit en stelde de flanken bloot aan aanvallen. Dit leger werd bovendien opgewacht en in de tang genomen door een Pruisisch-Duitse strijdmacht van 200.000 man en op <a href="/wiki/2_september" title="2 september">2 september</a> <a href="/wiki/1870" title="1870">1870</a> verslagen in de <a href="/wiki/Slag_bij_Sedan" title="Slag bij Sedan">Slag bij Sedan</a>, waarbij de Franse keizer zich persoonlijk overgaf aan Bismarck, evenals maarschalk Mac Mahon en de resterende 100.000 soldaten. Dit leidde tot de ondergang van het <a href="/wiki/Tweede_Franse_Keizerrijk" title="Tweede Franse Keizerrijk">Tweede Franse Keizerrijk</a> en de instelling van de <a href="/wiki/Derde_Franse_Republiek" title="Derde Franse Republiek">Derde Franse Republiek</a>. De in Metz ingesloten maarschalk Bazaine, een verstokt <a href="/wiki/Bonapartisme" title="Bonapartisme">bonapartist</a>, trachtte vanuit zijn hopeloze belegerde positie met de Duitsers te onderhandelen teneinde het met hen op een akkoordje te gooien en met hun steun de republiek omver te werpen. Hoewel dit plan niet serieus werd genomen, werd het door de Duitse pers breed uitgemeten en derhalve als propagandavoordeel uitgemolken. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Eindfase">Eindfase</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Eindfase" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Eindfase"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Bazaine had nu geen hoop meer op ontzetting en capituleerde op 26 oktober. De vesting van Straatsburg had iets eerder ook al gecapituleerd. Frankrijk had nu bijna geen geregelde troepen meer over en de Pruisische troepen marcheerden zonder moeite door tot <a href="/wiki/Parijs_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Parijs (hoofdbetekenis)">Parijs</a>, dat op 19 september omsingeld werd. Andere Duitse legers stootten vanuit Noord-Frankrijk door tot de <a href="/wiki/Loire_(rivier)" title="Loire (rivier)">rivier de Loire</a> in het midden van Frankrijk en tot aan <a href="/wiki/Le_Mans_(stad)" title="Le Mans (stad)">Le Mans</a> in West-Frankrijk. Deze veldtochten waren overigens niet bedoeld om heel Frankrijk te bezetten of te vernederen, maar om de legers die de nieuwe Franse regering in alle hoeken van het land rekruteerde snel te verslaan voor ze een bedreiging konden worden. De overgave van Metz was hierin cruciaal, omdat grote aantallen door de belegering gebonden Duitse troepen nu vrijkwamen voor deze veldtochten. De Duitsers hadden nu namelijk in tegenstelling tot het begin van de oorlog geen numerieke superioriteit meer, en moesten hun troepen over een steeds groter gebied uitsmeren. De Fransen behaalden hier op 9 november 1870 hun enige grote overwinning van de oorlog in de <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Coulmiers&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Coulmiers (de pagina bestaat niet)">slag bij Coulmiers</a>, waarbij ze een <a href="/wiki/Beiers_leger" title="Beiers leger">Beiers leger</a> dwongen <a href="/wiki/Orl%C3%A9ans" title="Orléans">Orléans</a> op te geven. Het nieuws leidde tot grote opwinding in het belegerde Parijs en gaf een prikkel de strijd voort te zetten in de hoop dat het tij gekeerd was. De Fransen konden hun voordeel echter niet uitbuiten en generaal D´Aurelle rukte niet verder op omdat zijn troepen rust nodig zouden hebben. Op 3 en 4 december 1870 zouden de Duitsers terugkomen en de Fransen in de (tweede) <a href="/wiki/Slag_bij_Orl%C3%A9ans" title="Slag bij Orléans">slag bij Orléans</a> op hun beurt verslaan, waardoor de overwinning uiteindelijk weinig effect had. </p><p>Op 19 september was het <a href="/wiki/Beleg_van_Parijs_(1870-1871)" title="Beleg van Parijs (1870-1871)">Beleg van Parijs</a> begonnen, waar al spoedig honger begon te heersen. De Duitse legers gingen in januari 1871 bovendien over tot zware bombardementen om Parijs en Frankrijk tot overgave te dwingen, uit angst dat de internationale diplomatieke situatie in hun nadeel zou veranderen. Aan het begin was op algemene opinie in het voordeel van Duitsland geweest, maar nu werden de Duitsers meer en meer als agressor gezien. Ook was er de angst dat besmettelijke ziekten in de legers zouden uitbreken. Tijdens het beleg riep Bismarck op <a href="/wiki/18_januari" title="18 januari">18 januari</a> <a href="/wiki/1871" title="1871">1871</a> in de <a href="/wiki/Spiegelzaal_(kasteel_van_Versailles)" title="Spiegelzaal (kasteel van Versailles)">Spiegelzaal</a> van het <a href="/wiki/Kasteel_van_Versailles" title="Kasteel van Versailles">paleis</a> van <a href="/wiki/Versailles_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Versailles (hoofdbetekenis)">Versailles</a> het <a href="/wiki/Duitse_Keizerrijk" title="Duitse Keizerrijk">Duitse Keizerrijk</a> uit. De Zuid-Duitse en Noord-Duitse vorsten verenigden zich onder de nieuwe keizer Wilhelm I. De Franse regering had zich inmiddels teruggetrokken naar <a href="/wiki/Tours_(Indre-et-Loire)" title="Tours (Indre-et-Loire)">Tours</a> en zou zich later tijdelijk in <a href="/wiki/Bordeaux_(stad)" title="Bordeaux (stad)">Bordeaux</a> vestigen. </p><p>De oorlog was voorspoedig begonnen voor de Duitsers, maar de nieuwe Franse republiek bleef zich verdedigen en organiseren. Onder leiding van kopstukken als <a href="/wiki/L%C3%A9on_Gambetta" title="Léon Gambetta">Léon Gambetta</a> slaagde zij er na verloop van tijd in telkens weer legers te mobiliseren. Dit dwong de Duitsers telkens hun legers diep Frankrijk in te sturen, iets waar ze niet op hadden gerekend. Daarnaast kregen de Duitsers te maken met <a href="/wiki/Franc-tireur" title="Franc-tireur">franc-tireurs</a>: het burgerverzet. Hierdoor duurde de oorlog toch nog een volle winter. De Duitsers, die dit als een vorm van valsspelen beschouwden, traden zeer hard tegen burgers op. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="De_zeeoorlog">De zeeoorlog</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: De zeeoorlog" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: De zeeoorlog"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Combat_du_Bouvet_et_du_M%C3%A9t%C3%A9ot_2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Combat_du_Bouvet_et_du_M%C3%A9t%C3%A9ot_2.jpg/260px-Combat_du_Bouvet_et_du_M%C3%A9t%C3%A9ot_2.jpg" decoding="async" width="260" height="126" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Combat_du_Bouvet_et_du_M%C3%A9t%C3%A9ot_2.jpg/390px-Combat_du_Bouvet_et_du_M%C3%A9t%C3%A9ot_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Combat_du_Bouvet_et_du_M%C3%A9t%C3%A9ot_2.jpg/520px-Combat_du_Bouvet_et_du_M%C3%A9t%C3%A9ot_2.jpg 2x" data-file-width="2085" data-file-height="1010" /></a><figcaption>De <i>Bouvet</i> en de <i>SMS Meteor (1865)</i> in gevecht bij Havana</figcaption></figure> <p>De Franse en Duitse marine speelden een ondergeschikte rol in het conflict. De <a href="/wiki/Franse_marine" title="Franse marine">Franse marine</a> was op dat moment veel groter dan de marine van de Duitse Bond: de tijd dat Duitsland ter zee Engeland naar de kroon zou proberen te steken moest nog komen. De Fransen wilden de Noord-Duitse havens blokkeren, waar de Duitsers weinig tot niets tegen konden doen. De blokkade was echter niet erg effectief omdat veel dienstplichtige Franse matrozen ook beroepszeeman waren en elders op zee waren. Hierdoor kon de Franse vloot maar ten dele gemobiliseerd worden wegens gebrek aan voldoende matrozen. Bovendien heerste er een tekort aan kolen en was er een onrealistische discussie of de marine ook de Baltische Duitse havens moest blokkeren of alleen de <a href="/wiki/Noordzee" title="Noordzee">Noordzeehavens</a>. Het kwam uiteindelijk tot een niet erg effectieve blokkade van de oorlogshaven <a href="/wiki/Wilhelmshaven" title="Wilhelmshaven">Wilhelmshaven</a> bij <a href="/wiki/Bremen_(stad)" title="Bremen (stad)">Bremen</a>. </p><p>De Fransen hadden voor aanvang van de oorlog ook een alternatief plan: een invasie in <a href="/wiki/Noord-Duitsland" title="Noord-Duitsland">Noord-Duitsland</a> om de druk op de <a href="/wiki/Elzas" title="Elzas">Elzas</a> en <a href="/wiki/Lotharingen_(Frankrijk)" class="mw-redirect" title="Lotharingen (Frankrijk)">Lotharingen</a>, waar het Duitse leger geacht werd binnen te komen, te verlichten, eventueel gecombineerd met een Deense of Deens-Oostenrijkse aanval. De Fransen hoopten dan wel dat <a href="/wiki/Denemarken" title="Denemarken">Denemarken</a> en Oostenrijk, wrokkig over hun eigen verliezen tegen de Pruisen, de Franse zijde zouden kiezen, wat de Pruisen zou afleiden van de kustverdediging. De Noord-Duitse kust was echter zwaar versterkt en bovendien vormde de <a href="/wiki/Wad_(zeegebied)" title="Wad (zeegebied)">waddenkust</a> moeilijk terrein voor een invasie. Denemarken en Oostenrijk bleven echter neutraal omdat Oostenrijk zonder de Zuid-Duitse staten niet meer tegen Pruisen ten strijde wilde trekken en Denemarken dit in dat geval ook niet wilde. De voor de afwending van een mogelijke invasie in Noord-Duitsland bestemde Pruisische troepen konden dus ook aan het front in Frankrijk worden ingezet. </p><p>Tegen de herfst verslechterde het weer en konden de Fransen weinig anders dan hun schepen naar hun havens terug te laten keren waar zij werkeloos bleven gedurende de oorlog. De zeeoorlog bleef beperkt tot onbetekenende schermutselingen in exotische oorden als <a href="/wiki/Havana" title="Havana">Havana</a> en <a href="/wiki/Nagasaki_(stad)" title="Nagasaki (stad)">Nagasaki</a>, wanneer daar toevallig Franse en Duitse schepen elkaar ontmoetten. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Vredesverdrag">Vredesverdrag</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: Vredesverdrag" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: Vredesverdrag"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Prussians_parade_thru_Paris_March_1871.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Prussians_parade_thru_Paris_March_1871.jpg/260px-Prussians_parade_thru_Paris_March_1871.jpg" decoding="async" width="260" height="194" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Prussians_parade_thru_Paris_March_1871.jpg/390px-Prussians_parade_thru_Paris_March_1871.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Prussians_parade_thru_Paris_March_1871.jpg/520px-Prussians_parade_thru_Paris_March_1871.jpg 2x" data-file-width="564" data-file-height="421" /></a><figcaption>Triomftocht van de Pruisische troepen in Parijs, maart 1871</figcaption></figure> <p>Op <a href="/wiki/26_februari" title="26 februari">26 februari</a> <a href="/wiki/1871" title="1871">1871</a> sloot de voorlopige republikeinse regering van Frankrijk een wapenstilstand met het nieuwe Duitse Rijk en werd er een begin gemaakt met vredesonderhandelingen. Het Duitse leger bedong dat het op 1 maart een zegetocht over de <a href="/wiki/Champs_%C3%89lys%C3%A9es" class="mw-redirect" title="Champs Élysées">Champs Élysées</a> kon maken. </p><p>De Parijse bevolking vond dat de nieuwe regering veel te toegeeflijk was ten opzichte van de Duitsers. Ook had zij sociale en economische grieven tegen het nieuwe bewind, dat in haar ogen te veel de belangen diende van de <i><a href="/wiki/Bourgeoisie" class="mw-redirect" title="Bourgeoisie">grande bourgeoisie</a></i> en de <a href="/wiki/Proletariaat" class="mw-redirect" title="Proletariaat">arbeidersklasse</a> daarvoor de prijs liet betalen. Dit had tot gevolg dat de stad eind maart in handen viel van het revolutionaire bewind van de <a href="/wiki/Commune_van_Parijs_(1871)" title="Commune van Parijs (1871)">Commune</a>. Deze communistische opstand verontrustte Bismarck zeer maar hij besloot niet tussenbeide te komen en stond de Fransen toe zelf orde op zaken te gaan stellen. Wel werd hij milder in de onderhandelingen met de nieuwe republikeinse regering van Frankrijk, die inmiddels van Bordeaux naar Versailles was verhuisd. </p><p>Op <a href="/wiki/10_mei" title="10 mei">10 mei</a> <a href="/wiki/1871" title="1871">1871</a> tekende Frankrijk de <a href="/wiki/Vrede_van_Frankfurt_(1871)" title="Vrede van Frankfurt (1871)">Vrede van Frankfurt</a> en werd de oorlog beëindigd. Nu kon op 21 mei het nieuwe Franse regime van Versailles de aanval inzetten op de Commune van Parijs. De oude stad was inmiddels gebarricadeerd maar stap voor stap werd het verzet met groot geweld en massa-executies neergeslagen en na een week van harde gevechten (<i>Semaine sanglante</i>, Bloedige week) waren tegen de 20.000 revolutionairen om het leven gekomen. </p><p>Nu moest de definitieve vrede getekend worden tussen Frankrijk en het nieuwe Duitsland. Aanvankelijk was Bismarck tegen harde vredesvoorwaarden, zoals territoriale eisen, aan de verslagen Fransen geweest want hij had zijn doel, de vereniging van Duitsland onder leiding van Pruisen, immers bereikt, en achteraf gezien had hij gelijk. Maar uiteindelijk, onder de grote druk van de <a href="/wiki/Generale_Staf" class="mw-redirect" title="Generale Staf">Generale Staf</a> en de keizer die de opvattingen van de Duitse publieke opinie vertolkten, ging hij toch een hardere koers varen. Men wilde de Fransen straffen voor hun "valsspelerij" nadat de Duitsers "de rechtmatige overwinning" hadden behaald. Bovendien had Bismarck, naar men vond ten onrechte, geen gebiedsafstand van Oostenrijk geëist in 1866. De Duitse publieke opinie was ervan overtuigd dat het Duitstalige <a href="/wiki/Elzas-Lotharingen" title="Elzas-Lotharingen">Elzas-Lotharingen</a> eigenlijk bij het nieuwe Duitse Rijk hoorde. Deze provincies van het <a href="/wiki/Heilige_Roomse_Rijk" title="Heilige Roomse Rijk">'oude' Duitse Rijk</a> waren in de 17de en 18de eeuw door Frankrijk geannexeerd. Het noordoosten van Lotharingen was bovendien een rijk mijnbouwgebied en had economisch grote waarde. Frankrijk werd daarom gedwongen deze gebieden onder de naam <a href="/wiki/Elzas-Lotharingen" title="Elzas-Lotharingen">Elzas-Lotharingen</a> 'terug te geven' aan Duitsland. Dit werd als een diepe vernedering opgevat in Frankrijk en heeft decennialang het <a href="/wiki/Revanchisme" title="Revanchisme">revanchisme</a> tegen Duitsland gevoed. Het verklaart waarom Frankrijk onmiddellijk, en zelfs (aanvankelijk) enthousiast, deelnam aan de oorlog, toen Duitsland de oorlog aan Frankrijk verklaarde en daarop België binnenviel in 1914 (<a href="/wiki/Eerste_Wereldoorlog" title="Eerste Wereldoorlog">Eerste Wereldoorlog</a>), bijna vijfenveertig jaar later. </p><p>In ruil voor de Duitse triomfmars over de Champs Élysées, mocht Frankrijk wel de tot de Elzas behorende, maar Franstalige stad <a href="/wiki/Belfort_(stad)" title="Belfort (stad)">Belfort</a> en het omliggende gebied behouden. Echter niet de Franstalige stad <a href="/wiki/Metz_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Metz (hoofdbetekenis)">Metz</a> die als militaire vesting grote waarde had. </p><p>Frankrijk moest ook aan Duitsland een oorlogsschatting betalen van 5 miljard <a href="/wiki/Goudstandaard" class="mw-redirect" title="Goudstandaard">goud</a><a href="/wiki/Franse_frank" title="Franse frank">frank</a>, ruim het dubbele van de jaarlijkse staatsbegroting. Zolang die schatting niet betaald was, zouden Duitse troepen het grootste deel van Noord-Frankrijk bezet houden, waarbij de bezettingskosten gedragen zouden worden door het bezette gebied. Het was een groot succes voor de nieuwe premier <a href="/wiki/Adolphe_Thiers" title="Adolphe Thiers">Adolphe Thiers</a> dat de republikeinse regering in korte tijd erin slaagde voldoende geld bij de Franse bourgeoisie te lenen, zodat de schatting binnen drie jaar kon worden afbetaald. Tegen eind 1871 hadden de Duitse troepen het grootste deel van Noord-Frankrijk ontruimd. Pas in de loop van 1872 en 1873 werden de bezette gebieden in het noordoosten ontruimd, met als laatste <a href="/wiki/Verdun_(Meuse)" title="Verdun (Meuse)">Verdun</a> (juli 1873) en Belfort (augustus 1873).<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gevolgen_voor_de_Europese_geschiedenis">Gevolgen voor de Europese geschiedenis</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: Gevolgen voor de Europese geschiedenis" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: Gevolgen voor de Europese geschiedenis"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Historici zijn het er tegenwoordig over eens dat deze oorlog Bismarck, die al langere tijd een verenigd Duitsland onder Pruisische leiding wilde verwezenlijken, danig in de kaart speelde. Bismarck kon nu een beroep doen op de legers van de andere Duitse staten om zich onder Pruisische leiding te scharen. Saksische, Beierse en Württembergse legerkorpsen werden door hun staatshoofden onder de wapenen geroepen en trokken mee op naar Frankrijk. Dat zou bij een overwinning betekenen dat de <i><a href="/wiki/Ad_hoc" title="Ad hoc">ad hoc</a></i> ontstane militaire eenheid in een permanente staatkundige eenheid kon worden omgezet. Het multinationale Oostenrijk bleef daarbuiten hoewel de Duitstalige Oostenrijkers enthousiast de oorlog volgden en Oostenrijkse vrijwilligers er ook aan deelnamen. Het resultaat was een Franse nederlaag en de oprichting van het <a href="/wiki/Duitse_Keizerrijk" title="Duitse Keizerrijk">Duitse Keizerrijk</a>. </p><p>Deze nieuwe verenigde Duitse staat, onder de leiding van Pruisen, had van Duitsland een dominante staat gemaakt binnen Europa. Met deze oorlog werd de basis gelegd voor decennia van spanningen tussen Duitsland en Frankrijk. Pruisen en diens bondgenoten hadden weliswaar deze keer gewonnen, waarbij het Duitse Rijk was gesticht en ook de vrede was getekend tussen Frankrijk en het nieuwe Duitsland, maar de beide landen bleven aartsvijanden. Want Frankrijk wilde vroeg of laat deze vernedering wreken, een kans die Frankrijk uiteindelijk veertig jaar later kreeg bij het uitbreken van de <a href="/wiki/Eerste_Wereldoorlog" title="Eerste Wereldoorlog">Eerste Wereldoorlog</a>. Door de Duitsers in <a href="/wiki/1919" title="1919">1919</a> zeer vernederende voorwaarden voor vrede in het <a href="/wiki/Verdrag_van_Versailles_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Verdrag van Versailles (hoofdbetekenis)">Verdrag van Versailles</a> te laten ondertekenen en Duitsland zeer grote oorlogsschattingen op te leggen, werd echter de basis voor een nog grotere onvrede gelegd, nu aan Duitse zijde. Deze onvrede zou nog weer twintig jaar later mede aanleiding vormen tot het uitbreken van de <a href="/wiki/Tweede_Wereldoorlog" title="Tweede Wereldoorlog">Tweede Wereldoorlog</a>. De <a href="/wiki/Nazi-Duitsland" title="Nazi-Duitsland">Nazi</a>'s wilden de Duitse nederlaag in de Eerste Wereldoorlog wreken. Duitsland en Frankrijk zouden na de Tweede Wereldoorlog uiteindelijk pas halfweg de <a href="/wiki/20e_eeuw" title="20e eeuw">20e eeuw</a>, bijna honderd jaar na de Frans-Duitse oorlog, bondgenoten en handelspartners worden. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pokkenepidemie">Pokkenepidemie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: Pokkenepidemie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: Pokkenepidemie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Herinneringsmedaille_1870_1871_van_de_Nederlandsche_Vereeniging_tot_het_verleenen_van_hulp_aan_zieke_en_gewonde_krijgslieden_in_tijd_van_oorlog.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Herinneringsmedaille_1870_1871_van_de_Nederlandsche_Vereeniging_tot_het_verleenen_van_hulp_aan_zieke_en_gewonde_krijgslieden_in_tijd_van_oorlog.jpg/150px-Herinneringsmedaille_1870_1871_van_de_Nederlandsche_Vereeniging_tot_het_verleenen_van_hulp_aan_zieke_en_gewonde_krijgslieden_in_tijd_van_oorlog.jpg" decoding="async" width="150" height="184" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Herinneringsmedaille_1870_1871_van_de_Nederlandsche_Vereeniging_tot_het_verleenen_van_hulp_aan_zieke_en_gewonde_krijgslieden_in_tijd_van_oorlog.jpg/225px-Herinneringsmedaille_1870_1871_van_de_Nederlandsche_Vereeniging_tot_het_verleenen_van_hulp_aan_zieke_en_gewonde_krijgslieden_in_tijd_van_oorlog.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Herinneringsmedaille_1870_1871_van_de_Nederlandsche_Vereeniging_tot_het_verleenen_van_hulp_aan_zieke_en_gewonde_krijgslieden_in_tijd_van_oorlog.jpg/300px-Herinneringsmedaille_1870_1871_van_de_Nederlandsche_Vereeniging_tot_het_verleenen_van_hulp_aan_zieke_en_gewonde_krijgslieden_in_tijd_van_oorlog.jpg 2x" data-file-width="431" data-file-height="529" /></a><figcaption>De Herinneringsmedaille 1870-1871</figcaption></figure> <p>De Frans-Pruisische Oorlog veroorzaakte een <a href="/wiki/Pokken" title="Pokken">pokkenepidemie</a> die aan 500.000 mensen het leven kostte. Door het transporteren van Franse krijgsgevangenen en het meenemen van uniformen van dode soldaten kon de ziekte zich in Duitsland en onder Franse krijgsgevangenen verspreiden. Bij repatriëring van de krijgsgevangenen namen ze de ziekte mee naar Frankrijk. In Nederland overleden ten gevolge van de epidemie bijna 23.000 mensen.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="België_en_de_Frans-Duitse_Oorlog"><span id="Belgi.C3.AB_en_de_Frans-Duitse_Oorlog"></span>België en de Frans-Duitse Oorlog</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: België en de Frans-Duitse Oorlog" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: België en de Frans-Duitse Oorlog"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Belgi%C3%AB_in_de_Frans-Duitse_Oorlog" title="België in de Frans-Duitse Oorlog">België in de Frans-Duitse Oorlog</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>Hoewel België niet deelnam aan de oorlog, werd het Belgische leger wel gemobiliseerd in <a href="/wiki/1870" title="1870">1870</a>. Er heerste namelijk een grote angst dat Duitsland of Frankrijk het neutrale België onder de voet zou lopen. De mobilisering verliep chaotisch en gebrekkig, maar hieruit werden belangrijke lessen getrokken. Zo werd na afloop van de oorlog het leger gemoderniseerd, de dienstplicht hervormd en werden fortengordels aan de Belgische grenzen versterkt. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nederland_en_de_Frans-Duitse_Oorlog">Nederland en de Frans-Duitse Oorlog</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: Nederland en de Frans-Duitse Oorlog" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: Nederland en de Frans-Duitse Oorlog"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Nederland was evenmin direct bij de oorlog betrokken, maar mobiliseerde, net als België, wel het leger en zette de <a href="/wiki/Nieuwe_Hollandse_Waterlinie" title="Nieuwe Hollandse Waterlinie">Nieuwe Hollandse Waterlinie</a> gedeeltelijk onder water. Dat ging zo moeizaam en chaotisch dat de <a href="/wiki/Minister_van_Oorlog" class="mw-redirect" title="Minister van Oorlog">minister van Oorlog</a>, generaal <a href="/wiki/Joannes_Josephus_van_Mulken" title="Joannes Josephus van Mulken">Van Mulken</a>, moest aftreden. Fransgezinde of liberaal georiënteerde Nederlanders zagen in de vierde Pruisische overwinning op een rij een bedreiging voor de onafhankelijkheid van Nederland. Maar er waren ook veel Nederlanders die de vernedering van vroegere aartsvijand Frankrijk toejuichten. Deze verdeeldheid liep zelfs door het koningshuis: koningin <a href="/wiki/Sophie_van_W%C3%BCrttemberg" title="Sophie van Württemberg">Sophie</a> was jaren voor de Frans-Duitse oorlog al anti-Pruisisch gezind. Maar andere Oranjes, prins <a href="/wiki/Frederik_der_Nederlanden_(1797-1881)" title="Frederik der Nederlanden (1797-1881)">Frederik</a> voorop, waren daarentegen pro-Duits. </p> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie ook <a href="/wiki/Inzet_van_Nederlandse_ambulances_in_het_buitenland#Frans-Duitse_Oorlog" title="Inzet van Nederlandse ambulances in het buitenland">Inzet van Nederlandse ambulances in het buitenland#Frans-Duitse Oorlog</a></i></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Franse_krijgsgevangen_in_Wesel_(D),_1870.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Franse_krijgsgevangen_in_Wesel_%28D%29%2C_1870.jpg/260px-Franse_krijgsgevangen_in_Wesel_%28D%29%2C_1870.jpg" decoding="async" width="260" height="142" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Franse_krijgsgevangen_in_Wesel_%28D%29%2C_1870.jpg/390px-Franse_krijgsgevangen_in_Wesel_%28D%29%2C_1870.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Franse_krijgsgevangen_in_Wesel_%28D%29%2C_1870.jpg/520px-Franse_krijgsgevangen_in_Wesel_%28D%29%2C_1870.jpg 2x" data-file-width="1974" data-file-height="1075" /></a><figcaption>Franse krijgsgevangenen in een tentenkamp bij <a href="/wiki/Wesel_(stad)" class="mw-redirect" title="Wesel (stad)">Wesel</a>. Nederlandse artsen werkten in een vlakbij gelegen kamp (V. Stoltenberg Lerche, 1870)</figcaption></figure> <p>Na het uitbreken van de oorlog stuurde het <a href="/wiki/Het_Nederlandse_Rode_Kruis" title="Het Nederlandse Rode Kruis">Nederlandsche Roode Kruis</a> al in augustus de eerste <a href="/wiki/Veldhospitaal" title="Veldhospitaal">veldhospitalen</a> naar België, Luxemburg en Frankrijk. De Nederlandse afdeling van het in 1863 in <a href="/wiki/Gen%C3%A8ve_(stad)" title="Genève (stad)">Genève</a> opgerichte <a href="/wiki/Rode_Kruis" title="Rode Kruis">Internationale Roode Kruis</a> bestond sinds 1867 met als voorzitter <a href="/wiki/Willem_III_der_Nederlanden" title="Willem III der Nederlanden">koning Willem III</a>. Incidenteel zond men ook individuele artsen en <a href="/wiki/Officier_van_gezondheid" title="Officier van gezondheid">officieren van gezondheid</a> naar kampen met Franse of Duitse krijgsgevangenen, waar de militaire medische staf het werk niet aankon. De Nederlandse vrijwilligers moesten daartoe verlof aanvragen bij de <a href="/wiki/Regiment_Geneeskundige_Troepen" title="Regiment Geneeskundige Troepen">Militaire Geneeskundige Dienst</a> en het <a href="/wiki/Ministerie_van_Oorlog" title="Ministerie van Oorlog">Ministerie van Oorlog</a>. Een van die artsen was de later bekend geworden chirurg <a href="/wiki/Lambert_van_Kleef" title="Lambert van Kleef">Lambert van Kleef</a>, die met enkele studiegenoten werd uitgezonden naar <a href="/wiki/Wesel_(stad)" class="mw-redirect" title="Wesel (stad)">Wesel</a>, waar op dat moment dertigduizend Franse krijgsgevangenen verbleven.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Naslagwerk">Naslagwerk</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&veaction=edit&section=14" title="Bewerk dit kopje: Naslagwerk" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&action=edit&section=14" title="De broncode bewerken van de sectie: Naslagwerk"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67679320">.mw-parser-output .taalaanduiding{font-family:sans-serif;font-size:85%;cursor:help;color:var(--color-subtle,#555)}.mw-parser-output .taalaanduiding span{border-bottom:1px dotted var(--color-subtle,#555)}</style><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">Wawro, Geoffrey</span> <i>The Franco-Prussian War, The German Conquest of France in 1870-1871</i>, Cambridge University Press, 2003, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-521-58436-1" title="Speciaal:Boekbronnen/0-521-58436-1">ISBN 0-521-58436-1</a></span></li></ul> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div><span style="font-weight:bold">Voetnoten</span></div> <hr /> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFPécout2007_p._34,_87"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Frans">(<span>fr</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;">Pécout, Gilles</span> (2007). <cite><i>Atlas de l'histoire de France, XIXe-XXIe siècle</i></cite>. Autrement, p. 34, 87. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/978_2_7467_0882_2" title="Speciaal:Boekbronnen/978 2 7467 0882 2">ISBN 978 2 7467 0882 2</a></span>.</span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">K. Hoppenbrouwers, R. Burgmeijer, "Handboek vaccinaties", (Uitgeverij Van Gorcum, 2007), p. 11.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Ingrid_Evers" title="Ingrid Evers">Ingrid M.H. Evers</a> & Jacques J.F. Schmitz, 'Van Den Haag naar Maastricht: wordingsjaren van een chirurg', pp. 59-71. In: <span style="font-variant:small-caps;">I. Evers, G. Kootstra, J. Meijers, F. Roebroeks, J. Schmitz, T. Swinkels</span> (2016): <i>‘Een man van zeldzame talenten’. Lambert Th. van Kleef 1846-1928. Chirurg en pionier op de grens van de oude en nieuwe geneeskunde</i>. Verschenen als deel 45 in de reeks Vierkant Maastricht. Stichting Historische Reeks Maastricht, Maastricht. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/978-90-5842-052-7" title="Speciaal:Boekbronnen/978-90-5842-052-7">ISBN 978-90-5842-052-7</a></span>.</span> </li> </ol></div></div> </div> <div class="interProject commons mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Franco-Prussian_War#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Franco-Prussian War">Mediabestanden</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-groot toccolours" style="display:flex; gap:1em; align-items:center; clear:both; margin:1em 0 -0.5em 0;"> <div style="min-width:max-content;"><span class="noviewer noresize" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/25px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/38px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/50px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></div> <div>Zie de categorie <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Franco-Prussian_War#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Franco-Prussian War">Frans-Duitse Oorlog</a></b></i> van <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> voor mediabestanden over dit onderwerp.</div> </div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&oldid=68360660">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&oldid=68360660</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Frans-Duitse_Oorlog" title="Categorie:Frans-Duitse Oorlog">Frans-Duitse Oorlog</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 10 nov 2024 om 10:42.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Frans-Duitse_Oorlog&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-77bc9d5b54-fh2ss","wgBackendResponseTime":196,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.165","walltime":"0.513","ppvisitednodes":{"value":2374,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":29513,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":17733,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":13,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":2799,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 168.192 1 -total"," 33.44% 56.236 1 Sjabloon:Infobox_militair_conflict"," 31.21% 52.487 1 Sjabloon:Infobox_generiek"," 22.08% 37.130 1 Sjabloon:Appendix"," 20.67% 34.761 1 Sjabloon:References"," 17.68% 29.743 1 Sjabloon:Zijbalk_Frans-Duitse_Oorlog"," 13.45% 22.617 1 Sjabloon:Wikidata_afbeelding"," 11.03% 18.555 1 Sjabloon:Commonscat"," 9.75% 16.394 1 Sjabloon:Citeer_boek"," 8.81% 14.825 1 Sjabloon:Zusterproject_box"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.006","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":898903,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7769799cfb-2jxx5","timestamp":"20241113113245","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Frans-Duitse Oorlog","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Frans-Duitse_Oorlog","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q46083","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q46083","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-10-06T10:18:42Z","dateModified":"2024-11-10T09:42:59Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/f\/f3\/Battle-Mars-Le-Tour-large.jpg","headline":"gewapend conflict tussen Frankrijk en Pruisen"}</script> </body> </html>