CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Carboon - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"0893148e-865b-4b20-b217-8e564b348149","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Carboon","wgTitle":"Carboon","wgCurRevisionId":68283458,"wgRevisionId":68283458,"wgArticleId":308,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Pagina's die ISBN magische links gebruiken","Geologisch tijdperk","Carboon"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Carboon","wgRelevantArticleId":308,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true, "wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q133738","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading", "ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface", "ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="noindex,nofollow,max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Carboon - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Carboon"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Carboon&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Carboon"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Carboon rootpage-Carboon skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/1_december"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Carboon&returntoquery=veaction%3Dedit" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Carboon&returntoquery=veaction%3Dedit" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Carboon&returntoquery=veaction%3Dedit" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Carboon&returntoquery=veaction%3Dedit" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Naamgeving_en_onderverdeling" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Naamgeving_en_onderverdeling"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Naamgeving en onderverdeling</span> </div> </a> <ul id="toc-Naamgeving_en_onderverdeling-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Paleogeografie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Paleogeografie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Paleogeografie</span> </div> </a> <ul id="toc-Paleogeografie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Paleoklimaat_en_zeespiegel" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Paleoklimaat_en_zeespiegel"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Paleoklimaat en zeespiegel</span> </div> </a> <ul id="toc-Paleoklimaat_en_zeespiegel-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gesteenten_uit_het_Carboon" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Gesteenten_uit_het_Carboon"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Gesteenten uit het Carboon</span> </div> </a> <ul id="toc-Gesteenten_uit_het_Carboon-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Leven" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Leven"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Leven</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Leven-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Leven-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Leven-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Planten" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Planten"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Planten</span> </div> </a> <ul id="toc-Planten-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mariene_fauna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mariene_fauna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Mariene fauna</span> </div> </a> <ul id="toc-Mariene_fauna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Terrestrische_fauna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Terrestrische_fauna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Terrestrische fauna</span> </div> </a> <ul id="toc-Terrestrische_fauna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Zie_ook" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zie_ook"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Zie ook</span> </div> </a> <ul id="toc-Zie_ook-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Carboon</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 84 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-84" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">84 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Karboon" title="Karboon – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Karboon" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Karbon" title="Karbon – Zwitserduits" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Karbon" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Zwitserduits" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AD%D9%85%D9%8A" title="العصر الفحمي – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="العصر الفحمي" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Carbon%C3%ADferu" title="Carboníferu – Asturisch" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Carboníferu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturisch" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Da%C5%9F_k%C3%B6m%C3%BCr_d%C3%B6vr%C3%BC" title="Daş kömür dövrü – Azerbeidzjaans" lang="az" hreflang="az" data-title="Daş kömür dövrü" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbeidzjaans" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%B4" title="Каменнавугальны перыяд – Belarussisch" lang="be" hreflang="be" data-title="Каменнавугальны перыяд" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarussisch" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B1%D0%BE%D0%BD" title="Карбон – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Карбон" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B1%D0%BE%D0%BD" title="Карбон – Bulgaars" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Карбон" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgaars" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Karbon_(pariuda)" title="Karbon (pariuda) – Banjar" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Karbon (pariuda)" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="Banjar" class="interlanguage-link-target"><span>Banjar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Karbonifer" title="Karbonifer – Bretons" lang="br" hreflang="br" data-title="Karbonifer" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Bretons" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Carbon%C3%ADfer" title="Carbonífer – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Carbonífer" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Si%C5%8Fh-t%C3%A1ng-g%C4%AB" title="Siŏh-táng-gī – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Siŏh-táng-gī" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Karbon" title="Karbon – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Karbon" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Carbonifferaidd" title="Carbonifferaidd – Welsh" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Carbonifferaidd" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Welsh" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Karbon_(geologi)" title="Karbon (geologi) – Deens" lang="da" hreflang="da" data-title="Karbon (geologi)" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Deens" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Karbon" title="Karbon – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Karbon" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%B9%CE%B8%CE%B1%CE%BD%CE%B8%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CF%86%CF%8C%CF%81%CE%BF%CF%82_%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CF%82" title="Λιθανθρακοφόρος περίοδος – Grieks" lang="el" hreflang="el" data-title="Λιθανθρακοφόρος περίοδος" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Grieks" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Carboniferous" title="Carboniferous – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Carboniferous" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Karbonio" title="Karbonio – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Karbonio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Carbon%C3%ADfero" title="Carbonífero – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Carbonífero" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Karbon" title="Karbon – Estisch" lang="et" hreflang="et" data-title="Karbon" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estisch" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Karbonifero" title="Karbonifero – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Karbonifero" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86%DB%8C%D9%81%D8%B1" title="کربنیفر – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="کربنیفر" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Kivihiilikausi" title="Kivihiilikausi – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kivihiilikausi" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Carbonif%C3%A8re" title="Carbonifère – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Carbonifère" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Karboon_(Geologii)" title="Karboon (Geologii) – Noord-Fries" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Karboon (Geologii)" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="Noord-Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Tr%C3%A9imhse_Charb%C3%B3nmhar" title="An Tréimhse Charbónmhar – Iers" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Tréimhse Charbónmhar" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Iers" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Carbon%C3%ADfero" title="Carbonífero – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Carbonífero" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A7%D7%A8%D7%91%D7%95%D7%9F" title="קרבון – Hebreeuws" lang="he" hreflang="he" data-title="קרבון" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebreeuws" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AC%E0%A4%A8%E0%A5%80_%E0%A4%95%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AA" title="कार्बनी कल्प – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="कार्बनी कल्प" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Karbon_(geolo%C5%A1ko_razdoblje)" title="Karbon (geološko razdoblje) – Kroatisch" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Karbon (geološko razdoblje)" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Karbon" title="Karbon – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Karbon" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%94%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D5%AD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Քարածխային ժամանակաշրջան – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Քարածխային ժամանակաշրջան" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Karbon_(zaman)" title="Karbon (zaman) – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Karbon (zaman)" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Kolat%C3%ADmabili%C3%B0" title="Kolatímabilið – IJslands" lang="is" hreflang="is" data-title="Kolatímabilið" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="IJslands" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Carbonifero" title="Carbonifero – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Carbonifero" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E7%9F%B3%E7%82%AD%E7%B4%80" title="石炭紀 – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="石炭紀" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%91%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%90" title="კარბონული სისტემა – Georgisch" lang="ka" hreflang="ka" data-title="კარბონული სისტემა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgisch" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B1%D0%BE%D0%BD_%D0%BA%D0%B5%D0%B7%D0%B5%D2%A3%D1%96" title="Карбон кезеңі – Kazachs" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Карбон кезеңі" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazachs" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%84%9D%ED%83%84%EA%B8%B0" title="석탄기 – Koreaans" lang="ko" hreflang="ko" data-title="석탄기" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreaans" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%88_%D0%BA%D3%A9%D0%BC%D2%AF%D1%80_%D0%BC%D0%B5%D0%B7%D0%B3%D0%B8%D0%BB%D0%B8" title="Таш көмүр мезгили – Kirgizisch" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Таш көмүр мезгили" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Kirgizisch" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Carboniferum" title="Carboniferum – Latijn" lang="la" hreflang="la" data-title="Carboniferum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latijn" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Karbon" title="Karbon – Luxemburgs" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Karbon" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Luxemburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Carboniferosa" title="Carboniferosa – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Carboniferosa" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Carboon" title="Carboon – Limburgs" lang="li" hreflang="li" data-title="Carboon" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Karbonas" title="Karbonas – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Karbonas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Karbons" title="Karbons – Lets" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Karbons" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Lets" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B1%D0%BE%D0%BD" title="Карбон – Macedonisch" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Карбон" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonisch" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B4%BE%E0%B5%BC%E0%B4%AC%E0%B5%8B%E0%B4%A3%E0%B4%BF%E0%B4%AB%E0%B5%86%E0%B4%B1%E0%B4%B8%E0%B5%8D_%E0%B4%98%E0%B4%9F%E0%B5%8D%E0%B4%9F%E0%B4%82" title="കാർബോണിഫെറസ് ഘട്ടം – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="കാർബോണിഫെറസ് ഘട്ടം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Karbon_(geologi)" title="Karbon (geologi) – Maleis" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Karbon (geologi)" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Maleis" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%81%D8%B1" title="کربونیفر – Mazanderani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="کربونیفر" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="Mazanderani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%97" title="प्राङ्गारयुग – Nepalees" lang="ne" hreflang="ne" data-title="प्राङ्गारयुग" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="Nepalees" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Karbontida" title="Karbontida – Noors - Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Karbontida" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Noors - Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Karbon_(geologi)" title="Karbon (geologi) – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Karbon (geologi)" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Carbonif%C3%A8r" title="Carbonifèr – Occitaans" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Carbonifèr" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Occitaans" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Karbon" title="Karbon – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Karbon" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Carbon%C3%ACfer" title="Carbonìfer – Piëmontees" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Carbonìfer" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piëmontees" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%81%D8%B1%D8%B3" title="کاربونیفرس – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="کاربونیفرس" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Carbon%C3%ADfero" title="Carbonífero – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Carbonífero" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Carbonifer" title="Carbonifer – Roemeens" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Carbonifer" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Roemeens" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%83%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BE%D0%B4" title="Каменноугольный период – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Каменноугольный период" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Karbon_(period)" title="Karbon (period) – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Karbon (period)" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/Carboniferous" title="Carboniferous – Singalees" lang="si" hreflang="si" data-title="Carboniferous" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="Singalees" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Carboniferous" title="Carboniferous – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Carboniferous" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Karb%C3%B3n_(geochronologick%C3%A1_jednotka)" title="Karbón (geochronologická jednotka) – Slowaaks" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Karbón (geochronologická jednotka)" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slowaaks" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Karbon" title="Karbon – Sloveens" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Karbon" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Sloveens" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Kaarboon_(da%27da)" title="Kaarboon (da'da) – Somalisch" lang="so" hreflang="so" data-title="Kaarboon (da'da)" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="Somalisch" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B1%D0%BE%D0%BD_(%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BE%D0%B4%D0%B0)" title="Карбон (периода) – Servisch" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Карбон (периода)" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Servisch" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Karbon" title="Karbon – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Karbon" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%95%E0%AE%BE%E0%AE%B0%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AE%A9%E0%AE%BF%E0%AE%AA%E0%AF%86%E0%AE%B0%E0%AE%9A%E0%AF%81%E0%AE%95%E0%AF%8D_%E0%AE%95%E0%AE%BE%E0%AE%B2%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="கார்பனிபெரசுக் காலம் – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="கார்பனிபெரசுக் காலம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D1%88%D1%82_(%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D1%80%D0%B0%D0%B8_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D1%88%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D1%81%D3%A3)" title="Ангишт (давраи заминшиносӣ) – Tadzjieks" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Ангишт (давраи заминшиносӣ)" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="Tadzjieks" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A2%E0%B8%B8%E0%B8%84%E0%B8%84%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%9A%E0%B8%AD%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%9F%E0%B8%AD%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%AA" title="ยุคคาร์บอนิเฟอรัส – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="ยุคคาร์บอนิเฟอรัส" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Karbonipero" title="Karbonipero – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Karbonipero" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Karbonifer" title="Karbonifer – Turks" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Karbonifer" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turks" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%27%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%83%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%96%D0%BE%D0%B4" title="Кам'яновугільний період – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Кам'яновугільний період" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%81%DB%8C%D8%B1%D8%B3" title="کاربونیفیرس – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="کاربونیفیرس" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Toshko%CA%BBmir_sistemasi" title="Toshkoʻmir sistemasi – Oezbeeks" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Toshkoʻmir sistemasi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Oezbeeks" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/K%E1%BB%B7_Than_%C4%90%C3%A1" title="Kỷ Than Đá – Vietnamees" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Kỷ Than Đá" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamees" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Carboniferous" title="Carboniferous – Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Carboniferous" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%9F%B3%E7%82%AD%E7%BA%AA" title="石炭纪 – Wuyu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="石炭纪" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wuyu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/%C3%8Cgb%C3%A0_El%C3%A9%C3%A8%C3%A9d%C3%BA" title="Ìgbà Eléèédú – Yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Ìgbà Eléèédú" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="Yoruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%9F%B3%E7%82%AD%E7%BA%AA" title="石炭纪 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="石炭纪" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Chio%CC%8Dh-tho%C3%A0%E2%81%BF-k%C3%AD" title="Chio̍h-thoàⁿ-kí – Minnanyu" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Chio̍h-thoàⁿ-kí" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnanyu" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%9F%B3%E7%82%AD%E7%B4%80" title="石炭紀 – Kantonees" lang="yue" hreflang="yue" data-title="石炭紀" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonees" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q133738#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Carboon" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Carboon" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Carboon"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Carboon&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Carboon&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Carboon&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Carboon"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Carboon&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Carboon&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Carboon&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Carboon" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Carboon" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Carboon&oldid=68283458" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Carboon&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Carboon&id=68283458&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DCarboon%26veaction%3Dedit"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DCarboon%26veaction%3Dedit"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Carboon"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Carboon&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Carboon&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Carboniferous" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q133738" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><table class="wikitable" align="right" style="margin-left:20px; font-size:90%; clear:right;"> <tbody><tr> <th><a href="/wiki/Era_(tijdperk)" title="Era (tijdperk)">Era</a> </th> <th><a href="/wiki/Periode_(tijdperk)" title="Periode (tijdperk)">Periode</a> </th> <th>Tijd geleden<br /><small>(<a href="/wiki/Ma_(tijd)" class="mw-redirect" title="Ma (tijd)">Ma</a>)</small> </th></tr> <tr> <td rowspan="2" style="background-color: #7FAD51"><small><a href="/wiki/Mesozo%C3%AFcum" title="Mesozoïcum">Mesozoïcum</a></small> </td> <td rowspan="2" style="background-color: #8B498D;"><small><a href="/wiki/Trias" title="Trias"><span style="color: white;">Trias</span></a></small> </td> <td align="center"><small><b>jonger</b></small> </td></tr> <tr> <td rowspan="2">251,0 </td></tr> <tr> <td rowspan="12" style="background-color: #74A289;"><a href="/wiki/Paleozo%C3%AFcum" title="Paleozoïcum">Paleozoïcum</a> </td> <td rowspan="2" style="background-color: #E3422B;"><a href="/wiki/Perm_(periode)" title="Perm (periode)">Perm</a> </td></tr> <tr> <td rowspan="2">299,0 </td></tr> <tr> <td rowspan="2" style="background-color: #716E6B;"><a class="mw-selflink selflink"><span style="color: white;">Carboon</span></a> </td></tr> <tr> <td rowspan="2">359,2 </td></tr> <tr> <td rowspan="2" style="background-color: #CD9D5A;"><a href="/wiki/Devoon" title="Devoon">Devoon</a> </td></tr> <tr> <td rowspan="2">416,0 </td></tr> <tr> <td rowspan="2" style="background-color: #AED6B1;"><a href="/wiki/Siluur" title="Siluur">Siluur</a> </td></tr> <tr> <td rowspan="2">443,7 </td></tr> <tr> <td rowspan="2" style="background-color: #128F79;"><a href="/wiki/Ordovicium" title="Ordovicium"><span style="color: white;">Ordovicium</span></a> </td></tr> <tr> <td rowspan="2">488,3 </td></tr> <tr> <td rowspan="2" style="background-color: #8FA66C;"><a href="/wiki/Cambrium" title="Cambrium">Cambrium</a> </td></tr> <tr> <td rowspan="2">542,0 </td></tr> <tr> <td rowspan="2" style="background-color: #CAA595"><small><a href="/wiki/Neoproterozo%C3%AFcum" title="Neoproterozoïcum">Neoproterozoïcum</a></small> </td> <td rowspan="2" style="background-color: #EAD8BC"><small><a href="/wiki/Ediacarium" title="Ediacarium">Ediacarium</a></small> </td></tr> <tr> <td align="center"><small><b>ouder</b></small> </td></tr> <tr> <td colspan="5" style="background-color: #EAEAEA;">Indeling van het Paleozoïcum volgens de <a href="/wiki/International_Commission_on_Stratigraphy" title="International Commission on Stratigraphy">ICS</a><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr></tbody></table> <p>Het <b>Carboon</b> is een <a href="/wiki/Periode_(tijdperk)" title="Periode (tijdperk)">periode</a> in de <a href="/wiki/Geologische_tijdschaal" title="Geologische tijdschaal">geologische tijdschaal</a> (en een <a href="/wiki/Systeem_(stratigrafie)" title="Systeem (stratigrafie)">systeem</a> in de <a href="/wiki/Stratigrafie" title="Stratigrafie">stratigrafie</a>) die duurde van 358,9 ± 0,4 tot 298,9 ± 0,2 miljoen jaar geleden (<a href="/wiki/Ma_(tijd)" class="mw-redirect" title="Ma (tijd)">Ma</a>).<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Het Carboon is onderdeel van het <a href="/wiki/Paleozo%C3%AFcum" title="Paleozoïcum">Paleozoïcum</a>. Het volgt op het <a href="/wiki/Devoon" title="Devoon">Devoon</a> en wordt gevolgd door het <a href="/wiki/Perm_(periode)" title="Perm (periode)">Perm</a>. </p><p>Tijdens het Carboon kwam een einde aan de vorming van het <a href="/wiki/Supercontinent" title="Supercontinent">supercontinent</a> <a href="/wiki/Pangea" title="Pangea">Pangea</a>, het naar elkaar toe bewegen van de continenten was overigens al veel eerder begonnen. Het <a href="/wiki/Zeeniveau" title="Zeeniveau">zeeniveau</a> was relatief hoog en grote delen van het tegenwoordige Europa waren bedekt met moerassen. In deze moerassen werden afgestorven plantenresten opgeslagen die een groot deel van de tegenwoordige <a href="/wiki/Steenkool" title="Steenkool">steenkoolvoorraden</a> op Aarde vormen. Er verschenen veel nieuwe soorten <a href="/wiki/Insecten" title="Insecten">insecten</a> en <a href="/wiki/Amfibie%C3%ABn" title="Amfibieën">amfibieën</a> en ook de eerste <a href="/wiki/Reptielen" title="Reptielen">reptielen</a> en <a href="/wiki/Zaadplanten" title="Zaadplanten">zaadplanten</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Naamgeving_en_onderverdeling">Naamgeving en onderverdeling</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Carboon&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Naamgeving en onderverdeling" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Carboon&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Naamgeving en onderverdeling"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable" align="right" style="margin-left:20px; font-size:90%; clear:right;"> <tbody><tr> <th><a href="/wiki/Systeem_(stratigrafie)" title="Systeem (stratigrafie)">Systeem</a> </th> <th><a href="/wiki/Subperiode" title="Subperiode">Subsysteem</a><br /><small>(NW-Europa)</small> </th> <th><a href="/wiki/Etage_(stratigrafie)" title="Etage (stratigrafie)">Etage</a><br /><small>(NW-Europa)</small> </th> <th><a href="/wiki/Serie_(stratigrafie)" title="Serie (stratigrafie)">Serie</a><br /><small>(ICS)</small> </th> <th><a href="/wiki/Etage_(stratigrafie)" title="Etage (stratigrafie)">Etage</a><br /><small>(ICS)</small> </th> <th>Ouderdom (<a href="/wiki/Ma_(tijd)" class="mw-redirect" title="Ma (tijd)">Ma</a>) </th></tr> <tr> <td style="background-color: #E3422B;"><small><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Perm_(periode)" title="Perm (periode)">Perm</a></span></small> </td> <td style="background-color: #DA715A;"><small><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Rotliegend" title="Rotliegend">Rotliegend</a></span></small> </td> <td style="background-color: #D67B65;"><small><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Autunien" title="Autunien">Autunien</a></span></small> </td> <td style="background-color: #DA715A;"><small><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Cisuralien" title="Cisuralien">Cisuralien</a></span></small> </td> <td style="background-color: #D67B65;"><small><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Asselien" title="Asselien">Asselien</a></span></small> </td> <td align="center"><small><b>jonger</b></small> </td></tr> <tr> <td rowspan="8" style="background-color: #716E6B;"><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Carboon_(periode)" class="mw-redirect" title="Carboon (periode)">Carboon</a></span> </td> <td rowspan="6" style="background-color: #899B9B;"><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Silesien" title="Silesien">Silesien</a></span> </td> <td style="background-color: #B7C4C4"><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Stephanien" title="Stephanien">Stephanien</a></span> </td> <td rowspan="5" style="background-color: #A5C8CA;"><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Pennsylvanien" title="Pennsylvanien">Pennsylvanien</a></span> </td> <td style="background-color: #D4DBD6;"><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Gzhelien" title="Gzhelien">Gzhelien</a></span> </td> <td>298,9–303,7 </td></tr> <tr> <td rowspan="3" style="background-color: #A4B7B7;"><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Westfalien" title="Westfalien">Westfalien</a></span> </td> <td style="background-color: #C8D6D4;"><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Kasimovien" title="Kasimovien">Kasimovien</a></span> </td> <td>303,7–307,0 </td></tr> <tr> <td style="background-color: #BDCFC9;"><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Moscovien" title="Moscovien">Moscovien</a></span> </td> <td>307,0–315,2 </td></tr> <tr> <td rowspan="2" style="background-color: #A5C5C6;"><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Bashkirien" title="Bashkirien">Bashkirien</a></span> </td> <td rowspan="2">315,2–323,2 </td></tr> <tr> <td rowspan="2" style="background-color: #809292;"><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Namurien" title="Namurien">Namurien</a></span> </td></tr> <tr> <td rowspan="3" style="background-color: #7A9C7B;"><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Mississippien" title="Mississippien">Mississippien</a></span> </td> <td style="background-color: #C8C384;"><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Serpukhovien" title="Serpukhovien">Serpukhovien</a></span> </td> <td>323,2–330,9 </td></tr> <tr> <td rowspan="2" style="background-color: #739D8B;"><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Dinantien" title="Dinantien">Dinantien</a></span> </td> <td style="background-color: #B4BB84;"><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Vis%C3%A9en" title="Viséen">Viséen</a></span> </td> <td style="background-color: #B4BB84;"><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Vis%C3%A9en" title="Viséen">Viséen</a></span> </td> <td>330,9–346,7 </td></tr> <tr> <td style="background-color: #9CB382;"><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Tournaisien" title="Tournaisien">Tournaisien</a></span> </td> <td style="background-color: #9CB382;"><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Tournaisien" title="Tournaisien">Tournaisien</a></span> </td> <td>346,7–358,9 </td></tr> <tr> <td style="background-color: #CD9C50;"><small><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Devoon" title="Devoon">Devoon</a></span></small> </td> <td style="background-color: #D1C096;"><small><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;">Boven</span></small> </td> <td style="background-color: #E3DDB4;"><small><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Famennien" title="Famennien">Famennien</a></span></small> </td> <td style="background-color: #D1C096;"><small><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;">Boven</span></small> </td> <td style="background-color: #E3DDB4;"><small><span style="line-height:135%;background-color:cornsilk;border:dotted thin darkslategray;border-radius:10px;color:black;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><a href="/wiki/Famennien" title="Famennien">Famennien</a></span></small> </td> <td align="center"><small><b>ouder</b></small> </td></tr> <tr> <td colspan="6" style="background-color: #EDEDED;">Indeling van het Carboon gebruikt in Noord-Europa en volgens de <a href="/wiki/International_Commission_on_Stratigraphy" title="International Commission on Stratigraphy">ICS</a>.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr></tbody></table> <p>De naam voor het Carboon is afgeleid van <i>carbon</i> (=steenkool) vanwege het uitgebreid voorkomen van <a href="/wiki/Steenkool" title="Steenkool">steenkool</a> in West-Europa. Dit steenkool is het fossiele residu van vele miljoenen samengeperste resten van planten en bomen, lagen van wel tientallen meters dikte. Het systeem Carboon werd in 1822 gedefinieerd door de <a href="/wiki/Engeland" title="Engeland">Engelse</a> geologen <a href="/wiki/William_Conybeare" title="William Conybeare">William Conybeare</a> (1787-1857) en <a href="/wiki/William_Phillips_(geoloog)" title="William Phillips (geoloog)">William Phillips</a> (1775-1828). De <a href="/wiki/Engels" title="Engels">Engelse</a> naam <i>Carboniferous</i> betekent letterlijk "steenkool-houdend". </p><p>In Europa wordt het Carboon verdeeld in twee <a href="/wiki/Serie_(stratigrafie)" title="Serie (stratigrafie)">series</a>: Dinantien (Vroeg/Onder; genoemd naar de Belgische stad <a href="/wiki/Dinant" title="Dinant">Dinant</a>) en Silesien (Laat/Boven; genoemd naar <a href="/wiki/Silezi%C3%AB" title="Silezië">Silezië</a>). In <a href="/wiki/Rusland" title="Rusland">Rusland</a> wordt het Carboon in drie series (Onder, Midden en Boven) verdeeld. In tegenstelling tot Europa of Rusland werd in de <a href="/wiki/Verenigde_Staten" title="Verenigde Staten">Verenigde Staten</a> het Carboon vroeger beschouwd als twee systemen: <a href="/wiki/Mississippien" title="Mississippien">Mississippien</a> en <a href="/wiki/Pennsylvanien" title="Pennsylvanien">Pennsylvanien</a>. Dit komt doordat er in Noord-Amerika een grote <a href="/wiki/Discordantie" title="Discordantie">discordantie</a> tussen de twee ligt, die veroorzaakt werd door de <a href="/wiki/Alleghenische_orogenese" title="Alleghenische orogenese">Alleghenische orogenese</a>. In Europa is deze discordantie afwezig. Inmiddels heeft de <a href="/wiki/International_Commission_on_Stratigraphy" title="International Commission on Stratigraphy">ICS</a> de indeling in Mississippien en Pennsylvanien overgenomen in de officiële <a href="/wiki/Geologische_tijdschaal" title="Geologische tijdschaal">geologische tijdschaal</a>, daarbij hebben deze twee tijdperken de status van <a href="/wiki/Tijdvak_(geologie)" title="Tijdvak (geologie)">tijdvak</a> gekregen. Voor de Europese stratigrafie wordt normaal gesproken de Europese indeling gebruikt. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Paleogeografie">Paleogeografie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Carboon&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Paleogeografie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Carboon&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Paleogeografie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In het Devoon lag in het noorden het <a href="/wiki/Paleocontinent" title="Paleocontinent">paleocontinent</a> <a href="/wiki/Euramerika" title="Euramerika">Euramerika</a> (ook wel <i>Old Red Sandstone-continent</i> genoemd) en in het zuiden het grotere continent <a href="/wiki/Gondwana_(paleocontinent)" class="mw-redirect" title="Gondwana (paleocontinent)">Gondwana</a>. Deze twee continenten waren in het Carboon bezig met elkaar te <a href="/wiki/Continentale_collisie" title="Continentale collisie">collideren (botsten)</a> tijdens een fase van <a href="/wiki/Gebergtevorming" title="Gebergtevorming">gebergtevorming</a> die in Europa de <a href="/wiki/Hercynische_orogenese" title="Hercynische orogenese">Hercynische</a> en in Noord-Amerika de <a href="/wiki/Alleghenische_orogenese" title="Alleghenische orogenese">Alleghenische orogenese</a> wordt genoemd. Gondwana kwam daarbij tegen het westelijke gedeelte van de zuidrand van Euramerika aan te liggen en de <a href="/wiki/Rhe%C3%AFsche_Oceaan" title="Rheïsche Oceaan">Rheïsche Oceaan</a>, die zich in het Vroeg-Paleozoïcum tussen de twee continenten in bevond, verdween. In het oosten (het tegenwoordige Europa) was de situatie ingewikkelder omdat zich tussen Gondwana en Euramerika een aantal kleinere <a href="/wiki/Terrein_(geologie)" title="Terrein (geologie)">terreinen</a> bevond. Deze <a href="/wiki/Microcontinenten" class="mw-redirect" title="Microcontinenten">microcontinenten</a> (de <a href="/w/index.php?title=Hun-terreinen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hun-terreinen (de pagina bestaat niet)">Hun-terreinen</a>) werden als het ware tussen Euramerika en Gondwana in samengedrukt.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Het <a href="/wiki/Rheno-Hercynisch_Bekken" class="mw-redirect" title="Rheno-Hercynisch Bekken">Rheno-Hercynisch Bekken</a>, dat ten zuiden van Euramerika lag en een overblijfsel was van de Rheïsche Oceaan, sloot zich hierbij langzaam.<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Sporen van deze gebergtevorming zijn tegenwoordig nog te vinden in de <a href="/wiki/Appalachen" title="Appalachen">Appalachen</a> en de <a href="/wiki/Middelgebergte" title="Middelgebergte">middelgebergtes</a> van Centraal-Europa. </p><p>Ten zuiden van de Hun-terreinen en ten noordoosten van Gondwana lag de <a href="/wiki/Paleo-Tethysoceaan" title="Paleo-Tethysoceaan">Paleo-Tethysoceaan</a>, deze werd in het oosten begrensd door de twee kleinere continenten <a href="/w/index.php?title=Noord-China_(paleocontinent)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Noord-China (paleocontinent) (de pagina bestaat niet)">Noord-</a> en <a href="/w/index.php?title=Zuid-China&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zuid-China (de pagina bestaat niet)">Zuid-China</a>. Hier weer ten noorden van lag het continent <a href="/wiki/Siberisch_Kraton" title="Siberisch Kraton">Siberia</a>, dat zich in de loop van het Carboon vanuit het oosten bij Euramerika zou voegen tijdens de <a href="/wiki/Oeral-orogenese" title="Oeral-orogenese">Oeral-orogenese</a>. </p><p>Al deze samenvoegingen van continenten hadden tot gevolg dat het grootste gedeelte van de continentale massa tijdens het Carboon bij elkaar kwam te liggen. Dit noemt men het supercontinent Pangea. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Meyers_b15_s0272b.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Meyers_b15_s0272b.jpg/260px-Meyers_b15_s0272b.jpg" decoding="async" width="260" height="419" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Meyers_b15_s0272b.jpg/390px-Meyers_b15_s0272b.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Meyers_b15_s0272b.jpg/520px-Meyers_b15_s0272b.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="1290" /></a><figcaption>Een voorstelling van de steenkoolmoerassen uit het Carboon in <a href="/wiki/Meyers_Konversations-Lexikon" title="Meyers Konversations-Lexikon">Meyers Konversations-Lexikon</a> (1885-1890).</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Paleoklimaat_en_zeespiegel">Paleoklimaat en zeespiegel</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Carboon&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Paleoklimaat en zeespiegel" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Carboon&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Paleoklimaat en zeespiegel"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie over het klimaat tijdens het Carboon ook het artikel <a href="/wiki/Laat-Paleozo%C3%AFsche_ijstijd" title="Laat-Paleozoïsche ijstijd">Laat-Paleozoïsche ijstijd</a>.</i></div> <p>Een wereldwijde <a href="/wiki/Eustasie" title="Eustasie">eustatische</a> daling van het <a href="/wiki/Zeeniveau" title="Zeeniveau">zeeniveau</a> aan het einde van het Devoon werd weer tenietgedaan door een <a href="/wiki/Transgressie" title="Transgressie">transgressie</a> aan het begin van het Carboon. Overal lagen <a href="/w/index.php?title=Epicontinentaal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Epicontinentaal (de pagina bestaat niet)">epicontinentale</a> zeeën waar <a href="/wiki/Carbonaat" title="Carbonaat">carbonaat</a>-gesteenten werden afgezet of moerassen waar <a href="/wiki/Veen_(grondsoort)" title="Veen (grondsoort)">veen</a> werd gevormd.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Rond de evenaar (waar het tegenwoordige Noordwest-Europa zich bevond) groeiden uitgestrekte tropische kool-moerassen. Tegelijkertijd ontstonden er op het zuidelijk halfrond (op <a href="/wiki/Gondwana_(continent)" title="Gondwana (continent)">Gondwana</a>) echter <a href="/wiki/IJskap" title="IJskap">ijskappen</a>. De Aarde kwam daarmee in een <a href="/wiki/IJstijdvak" title="IJstijdvak">ijstijd</a>, die de Laat-Paleozoïsche ijstijd wordt genoemd en die tot in het Perm voortduurde. De algemeen aanvaarde hypothese is dat deze twee gebeurtenissen verband hielden. Door de enorme hoeveelheid planten vond veel <a href="/wiki/Fotosynthese" title="Fotosynthese">fotosynthese</a> plaats, waarbij <a href="/wiki/Koolstofdioxide" title="Koolstofdioxide">kooldioxide</a> aan de atmosfeer wordt onttrokken en <a href="/wiki/Dizuurstof" title="Dizuurstof">zuurstof</a> aan de atmosfeer wordt toegevoegd. Omdat kooldioxide een belangrijk <a href="/wiki/Broeikasgas" title="Broeikasgas">broeikasgas</a> is, moet de gemiddelde temperatuur zijn gedaald waardoor de ijskap op de Zuidpool kon groeien. Tegelijkertijd moet het klimaat rond de evenaar warm zijn gebleven. Het Carboon was dus een tijdperk waarin grote klimaatverschillen bestonden, vergelijkbaar met de huidige situatie. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gesteenten_uit_het_Carboon">Gesteenten uit het Carboon</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Carboon&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Gesteenten uit het Carboon" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Carboon&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Gesteenten uit het Carboon"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Arduin_petit_granit_zoom.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Arduin_petit_granit_zoom.JPG/260px-Arduin_petit_granit_zoom.JPG" decoding="async" width="260" height="193" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Arduin_petit_granit_zoom.JPG/390px-Arduin_petit_granit_zoom.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Arduin_petit_granit_zoom.JPG/520px-Arduin_petit_granit_zoom.JPG 2x" data-file-width="1244" data-file-height="924" /></a><figcaption>Blauwe hardsteen uit het Carboon van België</figcaption></figure> <p>Het Carboon in <a href="/wiki/Nederland" title="Nederland">Nederland</a>, <a href="/wiki/Belgi%C3%AB" title="België">België</a>, <a href="/wiki/Groot-Brittanni%C3%AB_(eiland)" title="Groot-Brittannië (eiland)">Groot-Brittannië</a>, <a href="/wiki/Duitsland" title="Duitsland">Duitsland</a> en <a href="/wiki/Centraal-Europa" title="Centraal-Europa">Centraal-Europa</a> werd gevormd in een gebied dat zich destijds rond de <a href="/wiki/Evenaar" title="Evenaar">evenaar</a> bevond, gekenmerkt door warme zeeën, <a href="/wiki/Mangrove" title="Mangrove">mangrovevegetaties</a> en <a href="/wiki/Rivierdelta" title="Rivierdelta">rivierdelta</a>'s. Door de hoge concentratie <a href="/wiki/Koolstofdioxide" title="Koolstofdioxide">CO<sub>2</sub></a> in de <a href="/wiki/Aardatmosfeer" title="Aardatmosfeer">atmosfeer</a> was er op het land uitgestrekte plantengroei mogelijk. In moerassen ontstond eerst <a href="/wiki/Veen_(grondsoort)" title="Veen (grondsoort)">veen</a>, waaruit later steenkool ontstond. In het totale systeem Carboon is steenkool echter maar een klein deel. Grote delen van de Carboon-bekkens werden gevuld met <a href="/wiki/Sedimentair_gesteente" title="Sedimentair gesteente">afzettingen</a> van <a href="/wiki/Rivierdelta" title="Rivierdelta">rivierdelta's</a> (vooral <a href="/wiki/Zandsteen" title="Zandsteen">zandsteen</a> en <a href="/wiki/Conglomeraat_(gesteente)" class="mw-redirect" title="Conglomeraat (gesteente)">conglomeraat</a>) of <a href="/wiki/Kalksteen" title="Kalksteen">kalksteen</a> uit ondiepe zeeën. </p><p>Het <a href="/wiki/Belgi%C3%AB" title="België">Belgische</a> <a href="/wiki/Dinantien" title="Dinantien">Dinantien</a> bestaat bijvoorbeeld grotendeels uit kalksteen (soms rijk aan fossielen als <a href="/wiki/Crino%C3%AFden" class="mw-redirect" title="Crinoïden">crinoïden</a>) en <a href="/wiki/Zandsteen" title="Zandsteen">zandsteen</a>. Het Silesien bestaat ook uit kalksteen, waaronder de <a href="/wiki/Anoxisch" class="mw-redirect" title="Anoxisch">anoxische</a> <a href="/wiki/Blauwe_hardsteen" title="Blauwe hardsteen">arduin</a>. Sommige lagen bevatten fossielen van onder andere <a href="/wiki/Mosdiertjes" title="Mosdiertjes">Bryozoa</a>, <a href="/wiki/Brachiopoden" class="mw-redirect" title="Brachiopoden">brachiopoden</a>, <a href="/wiki/Koraal_(zo%C3%B6logie)" title="Koraal (zoölogie)">koralen</a> en <a href="/wiki/Stromatoliet" title="Stromatoliet">stromatolieten</a>. Steenkoollagen komen vooral voor in het Namurien en Westfalien. </p><p>De steenkoollagen uit het Boven-Carboon liggen zowel in Europa als Noord-Amerika in zogenaamde <a href="/wiki/Cyclotheem" title="Cyclotheem">cyclothemen</a>, <a href="/wiki/Kringloop" title="Kringloop">cyclische</a> afwisselingen in sedimenten, die ontstonden door schommelingen van het zeeniveau. Een cyclotheem begint bij lagen die afgezet zijn tijdens een lage zeespiegel: continentale sedimenten waaronder ook steenkool. Daaroverheen liggen tijdens een <a href="/wiki/Transgressie" title="Transgressie">transgressie</a> gevormde steeds dieper mariene afzettingen, tot de hoogste stand van het water bereikt wordt en de <a href="/wiki/Sedimentaire_facies" title="Sedimentaire facies">facies</a> van het gesteente weer ondieper wordt. Bovenaan liggen ten slotte weer landafzettingen; daar begint de volgende cyclotheem. Vanwege de grote regelmatigheid vermoedt men dat de schommeling van het zeeniveau veroorzaakt werd door het cyclisch aangroeien en afsmelten van de gletsjers op de zuidpool (die destijds op Gondwana lag). Deze cyclische klimaatsveranderingen zijn waarschijnlijk gevolg van de <a href="/wiki/Milankovi%C4%87-parameters" title="Milanković-parameters">Milanković-cycli</a>, veranderingen in de baan en stand van de as van de Aarde. De situatie in het Carboon was daarmee te vergelijken met de ijstijden van het <a href="/wiki/Kwartair" title="Kwartair">Kwartair</a>. Het verschil was dat in het Carboon het zeeniveau gemiddeld hoger lag, ruim boven het continentaal plat, zodat een kleine zeespiegelverandering een grote verschuiving van de kustlijn tot gevolg had. In het Kwartair daalt de zeespiegel in de koudere periodes (<a href="/wiki/Glaciaal_(tijdvak)" class="mw-redirect" title="Glaciaal (tijdvak)">glacialen</a>) tot onder het continentaal plat, langs de <a href="/wiki/Continentale_helling" title="Continentale helling">continentale helling</a>. De continentale helling is een stuk steiler en zodoende verschuift de kustlijn niet zo ver. Daarom zijn in het Kwartair geen cyclothemen gevormd.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Het oudste gesteente dat in Nederland aan de oppervlakte komt is onderdeel van de <a href="/wiki/Formatie_van_Epen" title="Formatie van Epen">Formatie van Epen</a>, die alleen is ontsloten in het Geuldal ten zuiden van het Zuid-Limburgse Epen. <a href="/wiki/Eli_Heimans" title="Eli Heimans">Eli Heimans</a> vestigde in 1911 de aandacht op de bijzondere geologie van dit gebied in zijn boekje <i><a href="/wiki/Uit_ons_Krijtland" title="Uit ons Krijtland">Uit ons Krijtland</a></i>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Leven">Leven</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Carboon&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Leven" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Carboon&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Leven"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In het Carboon waren de tropen bedekt met wouden, moerassen en ondiepe, warme zeeën. Belangrijke ontwikkelingen waren het verschijnen van de eerste <a href="/wiki/Reptielen" title="Reptielen">reptielen</a> en de ontwikkeling van de <a href="/wiki/Insecten" title="Insecten">insecten</a> tot reusachtige vormen. In het water kwamen de <a href="/wiki/Crino%C3%AFden" class="mw-redirect" title="Crinoïden">crinoïden</a> op en onder de planten verschenen de eerste <a href="/wiki/Zaadplanten" title="Zaadplanten">zaadplanten</a>. In zowel het Midden-Carboon als het Laat-Carboon vond een belangrijke <a href="/wiki/Uitsterving" class="mw-redirect" title="Uitsterving">extinctie</a> plaats, die echter geen van beide zo ingrijpend waren als de <a href="/wiki/Laat-Devonische_massa-extinctie" class="mw-redirect" title="Laat-Devonische massa-extinctie">Laat-Devonische massa-extinctie</a> aan het einde van het Devoon. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Planten">Planten</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Carboon&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Planten" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Carboon&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Planten"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie hierbij ook de <a href="/wiki/Lijst_van_plantensoorten_uit_het_Carboon" title="Lijst van plantensoorten uit het Carboon">lijst van plantensoorten uit het Carboon</a>.</i></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Reticulopteris_muensteri.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Reticulopteris_muensteri.jpg/260px-Reticulopteris_muensteri.jpg" decoding="async" width="260" height="222" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Reticulopteris_muensteri.jpg/390px-Reticulopteris_muensteri.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Reticulopteris_muensteri.jpg/520px-Reticulopteris_muensteri.jpg 2x" data-file-width="1920" data-file-height="1636" /></a><figcaption>Fossiel van de <a href="/wiki/Zaadvaren" class="mw-redirect" title="Zaadvaren">zaadvaren</a> <i><a href="/wiki/Reticulopteris" class="mw-redirect" title="Reticulopteris">Reticulopteris</a> muensteri</i>, Boven-Carboon.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Senftenbergia_plumosa.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Senftenbergia_plumosa.jpg/260px-Senftenbergia_plumosa.jpg" decoding="async" width="260" height="163" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Senftenbergia_plumosa.jpg/390px-Senftenbergia_plumosa.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Senftenbergia_plumosa.jpg/520px-Senftenbergia_plumosa.jpg 2x" data-file-width="3072" data-file-height="1924" /></a><figcaption>Fossiele bladeren van de varen <i><a href="/w/index.php?title=Senftenbergia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Senftenbergia (de pagina bestaat niet)">Senftenbergia</a> plumosa</i>, Boven-Carboon.</figcaption></figure> <p>De flora van het Carboon ontwikkelde zich uit die van het Devoon, en de flora van het Vroeg-Carboon had dan ook veel overeenkomsten met die van het Laat-Devoon. De naam Carboon komt van de steenkoolmoerassen die de <a href="/wiki/Tropen_(geografie)" title="Tropen (geografie)">tropische zone</a> van Pangea (waaronder Noord- en Midden-Europa) bedekten. Het klimaat was vergelijkbaar met een huidig <a href="/wiki/Regenwoudklimaat" class="mw-redirect" title="Regenwoudklimaat">regenwoudklimaat</a> - nat, warm en veel regen. Gecombineerd met het hoge zeeniveau leidde dit ertoe dat het supercontinent van kust tot kust met wouden en moerassen bedekt was, afgewisseld met enorme <a href="/wiki/Mangrove" title="Mangrove">mangroves</a>, doorsneden door riviertjes. Als men bedenkt dat meerdere <a href="/wiki/Kubieke_meter" title="Kubieke meter">kubieke meters</a> veen nodig zijn om één kubieke meter steenkool te vormen kan men een inschatting maken van de enorme omvang van de steenkoolmoerassen van het Boven-Carboon. </p><p>Belangrijke groepen planten uit het Vroeg-Carboon waren de <a href="/wiki/Paardestaarten" class="mw-redirect" title="Paardestaarten">Equisetales</a>, <a href="/wiki/Sphenophyllales" title="Sphenophyllales">Sphenophyllales</a>, <a href="/wiki/Lycopodiales" title="Lycopodiales">Lycopodiales</a>, <a href="/w/index.php?title=Lepidodendrales&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lepidodendrales (de pagina bestaat niet)">Lepidodendrales</a>, <a href="/wiki/Varens" title="Varens">Filicales (varens)</a>, <a href="/w/index.php?title=Medullosales&action=edit&redlink=1" class="new" title="Medullosales (de pagina bestaat niet)">Medullosales</a> (soms tot de zaadvarens gerekend) en <a href="/wiki/Cordaitales" class="mw-redirect" title="Cordaitales">Cordaitales</a>. Tijdens het Laat-Carboon verschenen andere groepen, waaronder de <a href="/wiki/Palmvarens" title="Palmvarens">Cycadophyta (palmvarens)</a>, <a href="/w/index.php?title=Callistophytales&action=edit&redlink=1" class="new" title="Callistophytales (de pagina bestaat niet)">Callistophytales</a> (een groep zaadvarens) en <a href="/w/index.php?title=Voltziales&action=edit&redlink=1" class="new" title="Voltziales (de pagina bestaat niet)">Voltziales</a> (een groep coniferen). De belangrijkste planten-<a href="/wiki/Geslacht_(biologie)" title="Geslacht (biologie)">geslachten</a> in de steenkoolmoerassen waren <i><a href="/wiki/Lepidodendron" title="Lepidodendron">Lepidodendron</a></i> en <i><a href="/wiki/Sigillaria" title="Sigillaria">Sigillaria</a></i>, planten die grote hoogtes (tot 40 m) en stamdoorsnedes van meer dan een meter bereiken konden. Beide worden tot de <a href="/wiki/Lycophyta" class="mw-redirect" title="Lycophyta">Lycophyta</a> gerekend. Drogere gebieden waren vooral bedekt met varens. Onder de paardenstaarten en <i><a href="/wiki/Calamites" title="Calamites">Calamites</a></i> waren in het Carboon echter ook soorten die meer dan 20 m hoog konden worden. Over het algemeen zijn alleen stukken <a href="/wiki/Fossilisatie" title="Fossilisatie">gefossiliseerde</a> <a href="/wiki/Boomschors" class="mw-redirect" title="Boomschors">schors</a>, bladeren en takjes bewaard gebleven. </p><p>Ook onder de in het Devoon verschenen zaadvarens (pteridospermatophyta) kwamen soorten voor (zoals <i><a href="/wiki/Glossopteris" title="Glossopteris">Glossopteris</a></i> op Gondwana) die de afmetingen van hedendaagse bomen konden bereiken. In fossielen van deze planten worden <a href="/wiki/Jaarring" class="mw-redirect" title="Jaarring">jaarringen</a> gevonden. Men neemt aan dat het verschil in seizoenen veroorzaakt werd door de invloed van de nabijgelegen ijskap rond de Zuidpool. </p><p>In het Laat-Carboon verschenen de eerste vertegenwoordigers van de <a href="/wiki/Zaadplanten" title="Zaadplanten">zaadplanten</a> (Gymnosperma), voorbeelden van Carbone zaadplanten zijn soorten <a href="/wiki/Corda%C3%AFtes" title="Cordaïtes">Cordaïtes</a> of het tot de <a href="/wiki/Coniferen" title="Coniferen">coniferen</a> (<a href="/w/index.php?title=Voltza%C3%AFtes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Voltzaïtes (de pagina bestaat niet)">Voltzaïtes</a>) gerekende geslacht <i><a href="/wiki/Walchia" title="Walchia">Walchia</a></i>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mariene_fauna"><a href="/wiki/Marien" title="Marien">Mariene</a> <a href="/wiki/Fauna_(dierenleven)" class="mw-redirect" title="Fauna (dierenleven)">fauna</a></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Carboon&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Mariene fauna" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Carboon&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Mariene fauna"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Agaricocrinus_americanus_Carboniferous_Indiana.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Agaricocrinus_americanus_Carboniferous_Indiana.jpg/260px-Agaricocrinus_americanus_Carboniferous_Indiana.jpg" decoding="async" width="260" height="261" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Agaricocrinus_americanus_Carboniferous_Indiana.jpg/390px-Agaricocrinus_americanus_Carboniferous_Indiana.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Agaricocrinus_americanus_Carboniferous_Indiana.jpg/520px-Agaricocrinus_americanus_Carboniferous_Indiana.jpg 2x" data-file-width="1559" data-file-height="1564" /></a><figcaption><i><a href="/w/index.php?title=Agarocrinus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Agarocrinus (de pagina bestaat niet)">Agarocrinus</a> Americanus</i>, een <a href="/wiki/Crino%C3%AFde" class="mw-redirect" title="Crinoïde">crinoïde (zeelelie)</a> uit het <a href="/wiki/Mississippien" title="Mississippien">Mississippien</a> van <a href="/wiki/Indiana" title="Indiana">Indiana</a> (<a href="/wiki/Verenigde_Staten" title="Verenigde Staten">V.S.</a>).</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:LoganFauna011312.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/LoganFauna011312.jpg/260px-LoganFauna011312.jpg" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/LoganFauna011312.jpg/390px-LoganFauna011312.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/LoganFauna011312.jpg/520px-LoganFauna011312.jpg 2x" data-file-width="4000" data-file-height="3000" /></a><figcaption><i>Aviculopecten</i>, <i>Syringothyris</i>.</figcaption></figure> <p>De Laat-Devonische massa-extinctie had een aantal veranderingen in het water teweeggebracht. Beter uitgeruste soorten konden door <a href="/wiki/Adaptieve_radiatie" title="Adaptieve radiatie">adaptieve radiatie</a> veel <a href="/wiki/Niche_(ecologie)" title="Niche (ecologie)">ecologische niches</a> vullen die na het uitsterven van oude soorten waren vrijgekomen. Onder de <a href="/wiki/Koraal_(zo%C3%B6logie)" title="Koraal (zoölogie)">koralen</a> werden bijvoorbeeld de <a href="/wiki/Tabulata" title="Tabulata">Tabulata</a> en <a href="/wiki/Stromatoporen" title="Stromatoporen">stromatoporen</a> teruggedrongen terwijl nieuwe soorten koraal, <a href="/wiki/Sponzen" title="Sponzen">sponzen</a> en <a href="/wiki/Mosdiertjes" title="Mosdiertjes">bryozoa</a> zich konden ontwikkelen. Een belangrijke invloed was de stijging van de concentratie <a href="/wiki/Magnesium" title="Magnesium">magnesium</a> in het zeewater, waardoor het mineraal <a href="/wiki/Calciet" title="Calciet">calciet</a> relatief instabiel werd. Veel <a href="/wiki/Koraalrif" title="Koraalrif">rifbouwers</a> uit het Devoon maakten hun skeletjes van calciet, wat in magnesiumrijk water moeilijker is. Pas na de ontwikkeling van organismen die hun skeletjes uit <a href="/wiki/Aragoniet" title="Aragoniet">aragoniet</a> opbouwden in het Midden-Carboon kwamen er weer op grotere schaal riffen voor.<sup id="cite_ref-S404_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-S404-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Andere groepen die zich sterk diversificeerden waren <a href="/wiki/Stekelhuidigen" title="Stekelhuidigen">stekelhuidigen</a> (vooral <a href="/wiki/Crino%C3%AFden" class="mw-redirect" title="Crinoïden">crinoïden</a>) en <a href="/wiki/Brachiopoden" class="mw-redirect" title="Brachiopoden">brachiopoden</a>. De <a href="/wiki/Ammonieten_(weekdier)" class="mw-redirect" title="Ammonieten (weekdier)">ammonieten</a> kwamen de Devonische extinctie ook snel te boven en bleven ook in het Carboon een belangrijke ecologische rol spelen. <a href="/wiki/Trilobiet" class="mw-redirect" title="Trilobiet">Trilobieten</a> waren na de Devonische extinctie relatief zeldzaam geworden en zouden nooit meer zo divers worden als ervoor. Onder de grotere mariene roofdieren maakten de gepantserde logge <a href="/wiki/Placodermi" title="Placodermi">placodermen</a> uit het Devoon plaats voor <a href="/wiki/Kraakbeenvissen" title="Kraakbeenvissen">kraakbeenvissen</a> (zoals <a href="/wiki/Haaien" title="Haaien">haaien</a>, bijvoorbeeld <i><a href="/wiki/Stethacanthus" title="Stethacanthus">Stethacanthus</a></i>) en <a href="/wiki/Straalvinnigen" title="Straalvinnigen">straalvinnigen</a>, die sneller waren en daardoor <a href="/wiki/Evolutie_(biologie)" title="Evolutie (biologie)">evolutionair</a> voordeel hadden. </p><p>Een belangrijke ontwikkeling in de zee tijdens het Carboon was de verbreiding van <a href="/wiki/Foraminifera" title="Foraminifera">foraminifera</a>, <a href="/wiki/Eencelligen" class="mw-redirect" title="Eencelligen">eencelligen</a> die in dit tijdperk voor het eerst een dominante rol in de zee gaan spelen. Belangrijke <a href="/wiki/Geslacht_(biologie)" title="Geslacht (biologie)">geslachten</a> forams in het Carboon waren <i><a href="/w/index.php?title=Fusulina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fusulina (de pagina bestaat niet)">Fusulina</a></i> (wereldwijd), <i><a href="/w/index.php?title=Valvulina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Valvulina (de pagina bestaat niet)">Valvulina</a></i>, <i><a href="/wiki/Endothyra" title="Endothyra">Endothyra</a></i>, <i><a href="/w/index.php?title=Archaediscus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Archaediscus (de pagina bestaat niet)">Archaediscus</a></i> en <i><a href="/w/index.php?title=Saccammina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Saccammina (de pagina bestaat niet)">Saccammina</a></i> (veelvoorkomend in België en Engeland). Hoewel men bij <a href="/wiki/Foraminifera" title="Foraminifera">foraminifera</a> meestal aan microscopisch kleine organismen denkt, konden sommige soorten <i>Fusulina</i> in het Carboon tot 10 cm lang worden.<sup id="cite_ref-S404_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-S404-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Terrestrische_fauna"><a href="/w/index.php?title=Landdier&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landdier (de pagina bestaat niet)">Terrestrische</a> fauna</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Carboon&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: Terrestrische fauna" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Carboon&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: Terrestrische fauna"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In het Carboon komen voor het eerst ook in zoet water op grote schaal <a href="/wiki/Mollusk" class="mw-redirect" title="Mollusk">mollusken</a> als <a href="/wiki/Bivalve" class="mw-redirect" title="Bivalve">bivalven</a> (zoals <i><a href="/w/index.php?title=Anthracomya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anthracomya (de pagina bestaat niet)">Anthracomya</a></i>, <i><a href="/w/index.php?title=Naiadiles&action=edit&redlink=1" class="new" title="Naiadiles (de pagina bestaat niet)">Naiadiles</a></i> en <i><a href="/wiki/Carbonicola" title="Carbonicola">Carbonicola</a></i>) en <a href="/wiki/Kreeftachtigen" title="Kreeftachtigen">kreeftachtigen</a> voor. De <a href="/wiki/Zeeschorpioenen" title="Zeeschorpioenen">zeeschorpioen</a> <i><a href="/wiki/Megarachne" title="Megarachne">Megarachne</a></i> kon een lengte van 34 cm bereiken. </p><p><a href="/wiki/Insecten" title="Insecten">Insecten</a> gedijden in het warme, natte klimaat goed en sommige soorten bereikten enorme groottes. Belangrijk voor deze ontwikkeling was ook het hoge gehalte aan <a href="/wiki/Dizuurstof" title="Dizuurstof">zuurstof</a> in de atmosfeer (36% hoger dan tegenwoordig), waardoor insecten veel groter konden worden dan ze tegenwoordig zijn.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De op de moderne <a href="/wiki/Echte_libellen" title="Echte libellen">libellen</a> gelijkende <i><a href="/wiki/Meganeura" title="Meganeura">Meganeura</a></i> had een spanwijdte tot 71 <a href="/wiki/Centimeter" title="Centimeter">cm</a>. Het is mogelijk dat ze ook op kleine gewervelden joeg.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In het Laat-Carboon begonnen de vleugels moderner te worden en in het Perm zouden de eerste <a href="/wiki/Echte_libellen" title="Echte libellen">echte libellen</a> verschijnen. Andere groepen insecten waren <a href="/w/index.php?title=Syntonopterodea&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syntonopterodea (de pagina bestaat niet)">Syntonopterodea</a> (verwant aan tegenwoordige <a href="/wiki/Haften" title="Haften">haften</a>), <a href="/w/index.php?title=Palaeodictyopteroidea&action=edit&redlink=1" class="new" title="Palaeodictyopteroidea (de pagina bestaat niet)">Palaeodictyopteroidea</a>, <a href="/w/index.php?title=Protodonata&action=edit&redlink=1" class="new" title="Protodonata (de pagina bestaat niet)">Protodonata</a>, <a href="/w/index.php?title=Protorthoptera&action=edit&redlink=1" class="new" title="Protorthoptera (de pagina bestaat niet)">Protorthoptera</a> en <a href="/w/index.php?title=Basaal_(genetica)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Basaal (genetica) (de pagina bestaat niet)">basale</a> <a href="/wiki/Kakkerlakachtigen" title="Kakkerlakachtigen">Dictyoptera</a> (de voorouders van de tegenwoordige <a href="/wiki/Kakkerlakken" title="Kakkerlakken">kakkerlakken</a> en <a href="/wiki/Termieten" title="Termieten">termieten</a>). In het Laat-Carboon verschenen de eerste <a href="/wiki/Duizendpotigen" title="Duizendpotigen">duizendpotigen</a> (zoals <i><a href="/wiki/Arthropleura" title="Arthropleura">Arthropleura</a></i>) en de <a href="/wiki/Spinachtigen" title="Spinachtigen">spinachtigen</a>. Ook zijn in het Carboon van <a href="/wiki/Nova_Scotia" title="Nova Scotia">Nova Scotia</a> fossiele <a href="/wiki/Longslakken" title="Longslakken">landslakken</a> gevonden als <i><a href="/w/index.php?title=Archaeozonites&action=edit&redlink=1" class="new" title="Archaeozonites (de pagina bestaat niet)">Archaeozonites</a></i> of <i><a href="/w/index.php?title=Dendropupa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dendropupa (de pagina bestaat niet)">Dendropupa</a></i>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Pederpes22small.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pederpes22small.jpg/260px-Pederpes22small.jpg" decoding="async" width="260" height="85" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pederpes22small.jpg/390px-Pederpes22small.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Pederpes22small.jpg/520px-Pederpes22small.jpg 2x" data-file-width="1000" data-file-height="325" /></a><figcaption><i><a href="/wiki/Pederpes" title="Pederpes">Pederpes</a> finneyae</i>, een amfibie uit het Vroeg-Carboon.</figcaption></figure> <p>De enige <a href="/wiki/Gewervelden" title="Gewervelden">gewervelden</a> op het land waren in het Vroeg-Carboon <a href="/wiki/Amfibie%C3%ABn" title="Amfibieën">amfibieën</a>. Deze hoefden nog niet te concurreren met <a href="/wiki/Zoogdieren" title="Zoogdieren">zoogdieren</a> of <a href="/wiki/Reptielen" title="Reptielen">reptielen</a> en waren daarom diverser en groter dan tegenwoordig. Een aantal belangrijke groepen behoorden tot de <a href="/wiki/Superorde" title="Superorde">superorde</a> <a href="/wiki/Labyrinthodontia" title="Labyrinthodontia">Labyrinthodontia</a>. Ze hadden een lang lichaam (tot 2 m), een beplate kop en onderontwikkelde poten. De <a href="/wiki/Lepospondyli" title="Lepospondyli">Lepospondyli</a> waren kleinere (ongeveer 15 cm) amfibieën. Sommige amfibieën uit het Carboon leefden in het water (rivieren, meren; voorbeelden zijn <i><a href="/wiki/Loxomma" title="Loxomma">Loxomma</a></i>, <i><a href="/wiki/Eogyrinus" title="Eogyrinus">Eogyrinus</a></i> en <i><a href="/wiki/Proterogyrinus" title="Proterogyrinus">Proterogyrinus</a></i>), andere leefden half op het land (zoals <i><a href="/wiki/Ophiderpeton" title="Ophiderpeton">Ophiderpeton</a></i> en <i><a href="/wiki/Amphibamus" title="Amphibamus">Amphibamus</a></i>) en anderen leefden voornamelijk op het land (zoals <i><a href="/wiki/Dendrerpeton" title="Dendrerpeton">Dendrerpeton</a></i>, <i><a href="/wiki/Hyloplesion" title="Hyloplesion">Hyloplesion</a></i>, <i><a href="/wiki/Tuditanus" title="Tuditanus">Tuditanus</a></i> en <i><a href="/wiki/Anthracosaurus" title="Anthracosaurus">Anthracosaurus</a></i>). </p><p>In het Laat-Carboon verschenen de eerste <a href="/wiki/Amniota" title="Amniota">Amniota</a> (reptielen), dieren die hun <a href="/wiki/Ei_(dier)" title="Ei (dier)">eieren</a> op het land konden leggen en daarom niet meer altijd in de buurt van open water hoefden te leven, zoals amfibieën.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De oudst bekende <a href="/wiki/Sauropsiden" class="mw-redirect" title="Sauropsiden">sauropsiden</a> (voorouders van de <a href="/wiki/Dinosauri%C3%ABrs" title="Dinosauriërs">dinosauriërs</a> en <a href="/wiki/Vogels" title="Vogels">vogels</a>, zoals <i><a href="/wiki/Hylonomus" title="Hylonomus">Hylonomus</a></i> of <i><a href="/wiki/Petrolacosaurus" title="Petrolacosaurus">Petrolacosaurus</a></i>) en <a href="/wiki/Synapsiden" title="Synapsiden">synapsiden</a> (voorouders van de zoogdieren, zoals <i><a href="/wiki/Archaeothyris" title="Archaeothyris">Archaeothyris</a></i>) leefden in het Midden-Carboon. Reptielen werden echter pas in het Perm dominant. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zie_ook">Zie ook</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Carboon&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: Zie ook" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Carboon&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: Zie ook"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Paleozo%C3%AFcum" title="Paleozoïcum">Paleozoïcum</a></li> <li><a href="/wiki/Geschiedenis_van_de_Aarde" title="Geschiedenis van de Aarde">geschiedenis van de Aarde</a></li> <li><a href="/wiki/Steenkool" title="Steenkool">steenkool</a></li> <li><a href="/wiki/Ontstaan_van_de_Nederlandse_ondergrond" title="Ontstaan van de Nederlandse ondergrond">ontstaan van de Nederlandse ondergrond</a></li> <li><a href="/wiki/Hercynische_orogenese" title="Hercynische orogenese">Hercynische orogenese</a></li></ul> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div></div> <dl><dt>Voetnoten</dt></dl> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67679320">.mw-parser-output .taalaanduiding{font-family:sans-serif;font-size:85%;cursor:help;color:var(--color-subtle,#555)}.mw-parser-output .taalaanduiding span{border-bottom:1px dotted var(--color-subtle,#555)}</style><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;">Gradstein, F.M.; Ogg, J.G. & Smith, A.G.</span>; 2004: <i>A Geologic Time Scale 2004</i>, <a href="/wiki/Cambridge_University" class="mw-redirect" title="Cambridge University">Cambridge University</a> Press</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">Gradstein <i>et al</i> 2012</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">Gradstein <i>et al.</i> (2012)</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">Rey <i>et al</i> 1997</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text">Von Raumer <i>et al</i> 2003</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text">Stanley 1999, p. 414</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">Stanley 1999, p. 426-427</span> </li> <li id="cite_note-S404-8"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-S404_8-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-S404_8-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Stanley 1999, p. 404</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text">Dudley 1998</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">Riek & Kukolova-Peck 1984</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">Dawkins 2004, p. 293-296</span> </li> </ol></div></div> <dl><dt>Literatuur</dt></dl> <ul><li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;"><a href="/wiki/Richard_Dawkins" title="Richard Dawkins">Dawkins, R.</a></span>; 2004: <i>The Ancestor's Tale: A Pilgrimage to the Dawn of Life</i>, Houghton Mifflin Company, <a href="/wiki/Boston" title="Boston">Boston</a>, <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0618005838" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-618-00583-8</a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;">Dudley, R.</span>; 1998: <i>Atmospheric Oxygen, Giant Paleozoic Insects and the Evolution of Aerial Locomotor Performance</i>, Journal of Experimental Biology <b>201</b>, p. 1043-1050.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;">Gradstein, F.M.; Ogg, J.G.; Schmitz, M.D. & Ogg, G.M.</span>; <b>2012</b>: <i>A Geologic Time Scale 2012</i>, Elsevier, <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0444594256" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0444594256</a>.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;">Raumer, J.F. von; Stampfli, G.M.; Bussy, F.</span>; 2003: <i>Gondwana-derived microcontinents — the constituents of the Variscan and Alpine collisional orogens</i>, Tectonophysics <b>365</b>, p. 7-22.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;">Rey, P.; Burg, J.-P. & Casey, M.</span>; 1997: <i>The Scandinavian Caledonides and their relationship to the Variscan belt</i>, in: <span style="font-variant:small-caps;">Burg, J.P. & Ford, M.</span> (red.): <i>Orogeny through Time</i>, <a href="/wiki/Geological_Society" title="Geological Society">Geological Society</a> Special Publication <b>121</b>, pp. 179-200.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;">Riek, E.F. & Kukalova-Peck, J.</span>; 1984: <i>A new interpretation of dragonfly wing venation based on early Upper Carboniferous fossils from Argentina (Insecta: Odonatoida and basic character states in Pterygote wings.)</i>, Canadian Journal of Zoology <b>62</b>; p. 1150-1160</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;">Stanley, S.M.</span>; 1999: <i>Earth System History.</i>, W.H. Freeman & Company, <a href="/wiki/New_York_(stad)" title="New York (stad)">New York</a>, <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0716728826" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-7167-2882-6</a>.</li></ul> <p><b>Externe link:</b> </p> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.geo-lieven.com/erdzeitalter/karbon/karbon.htm">Voorbeelden van fossielen uit het Carboon</a></li></ul> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67837862">.mw-parser-output .navigatie{position:relative;clear:both;overflow:auto;margin:1em auto -0.5em;padding:2px;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:87%}.mw-parser-output .navigatie-bewerken{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-bewerken .mw-ui-icon::before{background-size:0.9em}.mw-parser-output .navigatie-afb-links,.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{position:absolute}.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{right:2px}.mw-parser-output .navigatie-afb-groot{float:right;padding-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:#ddeef8;padding:2px 5.5em;font-weight:bold}.mw-parser-output .navigatie-inhoud{padding:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-inhoud p:first-child{margin:0}.mw-parser-output .navigatie div[style*="background-color"],.mw-parser-output .navigatie div[style*="background"]{color:inherit}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}</style> <div class="navigatie" role="navigation" aria-labelledby="Tijdperken_van_de_geologische_tijdschaal"> <div class="navigatie-afb-links noviewer"><div class="navigatie-bewerken show-autoconfirmed nomobile"><span class="nowrap skin-invert-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_tijdvakken_geologie" title="Sjabloon:Navigatie tijdvakken geologie"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span class="ui-state-disabled" typeof="mw:File"><span title="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)"><img alt="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></span></span> · <span typeof="mw:File"><a href="//nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_tijdvakken_geologie&action=edit" title="Sjabloon bewerken"><img alt="Sjabloon bewerken" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></div></div> <div id="Tijdperken_van_de_geologische_tijdschaal" class="navigatie-titel"><a href="/wiki/Geologisch_tijdperk" title="Geologisch tijdperk">Tijdperken</a> van de <a href="/wiki/Geologische_tijdschaal" title="Geologische tijdschaal">geologische tijdschaal</a></div> <div class="navigatie-inhoud"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67785531">.mw-parser-output .navigatie-tabel{margin:0 auto 0 auto;text-align:left}.mw-parser-output .navigatie-tabel .links{text-align:right}.mw-parser-output .navigatie-tabel .rechts{padding-left:0.5em}@media screen and (max-width:640px){.mw-parser-output .navigatie-tabel tr{display:grid;grid-template-columns:1fr;width:100%;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-tabel tr:last-of-type{margin-bottom:0}.mw-parser-output .navigatie-tabel .links{text-align:unset}.mw-parser-output .navigatie-tabel .rechts{padding:unset}}</style><table class="navigatie-tabel vatop" cellpadding="0" cellspacing="0" style=""><tbody><tr><td class="links" style=""><b><a href="/wiki/Eon_(geologie)" title="Eon (geologie)">Eonen</a>:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Fanerozo%C3%AFcum" title="Fanerozoïcum">Fanerozoïcum</a> · <a href="/wiki/Proterozo%C3%AFcum" title="Proterozoïcum">Proterozoïcum</a> · <a href="/wiki/Arche%C3%AFcum" title="Archeïcum">Archeïcum</a> · <a href="/wiki/Hade%C3%AFcum" title="Hadeïcum">Hadeïcum</a></td></tr><tr><td class="links"><b><a href="/wiki/Era_(tijdperk)" title="Era (tijdperk)">Era's</a> (in Fanerozoïcum):</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Cenozo%C3%AFcum" title="Cenozoïcum">Cenozoïcum</a> · <a href="/wiki/Mesozo%C3%AFcum" title="Mesozoïcum">Mesozoïcum</a> · <a href="/wiki/Paleozo%C3%AFcum" title="Paleozoïcum">Paleozoïcum</a></td></tr><tr><td class="links"><b><a href="/wiki/Periode_(tijdperk)" title="Periode (tijdperk)">Periodes</a> (in Fanerozoïcum):</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Kwartair" title="Kwartair">Kwartair</a> · <a href="/wiki/Neogeen" title="Neogeen">Neogeen</a> · <a href="/wiki/Paleogeen" title="Paleogeen">Paleogeen</a> · <a href="/wiki/Krijt_(periode)" title="Krijt (periode)">Krijt</a> · <a href="/wiki/Jura_(periode)" title="Jura (periode)">Jura</a> · <a href="/wiki/Trias" title="Trias">Trias</a> · <a href="/wiki/Perm_(periode)" title="Perm (periode)">Perm</a> · <a class="mw-selflink selflink">Carboon</a> · <a href="/wiki/Devoon" title="Devoon">Devoon</a> · <a href="/wiki/Siluur" title="Siluur">Siluur</a> · <a href="/wiki/Ordovicium" title="Ordovicium">Ordovicium</a> · <a href="/wiki/Cambrium" title="Cambrium">Cambrium</a></td></tr><tr><td class="links"><b><a href="/wiki/Tijdvak_(geologie)" title="Tijdvak (geologie)">Tijdvakken</a> (in Cenozoïcum):</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Holoceen" title="Holoceen">Holoceen</a> · <a href="/wiki/Pleistoceen" title="Pleistoceen">Pleistoceen</a> · <a href="/wiki/Plioceen" title="Plioceen">Plioceen</a> · <a href="/wiki/Mioceen" title="Mioceen">Mioceen</a> · <a href="/wiki/Oligoceen" title="Oligoceen">Oligoceen</a> · <a href="/wiki/Eoceen" title="Eoceen">Eoceen</a> · <a href="/wiki/Paleoceen" title="Paleoceen">Paleoceen</a></td></tr></tbody></table> </div></div> <div class="interProject commons mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Carboniferous#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Carboniferous">Mediabestanden</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-groot toccolours" style="display:flex; gap:1em; align-items:center; clear:both; margin:1em 0 -0.5em 0;"> <div style="min-width:max-content;"><span class="noviewer noresize" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/25px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/38px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/50px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></div> <div>Zie de categorie <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Carboniferous#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Carboniferous">Carboon</a></b></i> van <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> voor mediabestanden over dit onderwerp.</div> </div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Carboon&oldid=68283458">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Carboon&oldid=68283458</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Geologisch_tijdperk" title="Categorie:Geologisch tijdperk">Geologisch tijdperk</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Carboon" title="Categorie:Carboon">Carboon</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Verborgen categorie: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Pagina%27s_die_ISBN_magische_links_gebruiken" title="Categorie:Wikipedia:Pagina's die ISBN magische links gebruiken">Wikipedia:Pagina's die ISBN magische links gebruiken</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 22 okt 2024 om 22:21.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Carboon&veaction=edit&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5c59558b9d-2v8f2","wgBackendResponseTime":149,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.165","walltime":"0.224","ppvisitednodes":{"value":2020,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":118083,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":56116,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":18,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":8445,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 138.148 1 -total"," 35.57% 49.133 1 Sjabloon:Appendix"," 33.63% 46.460 2 Sjabloon:Bevat"," 23.99% 33.146 1 Sjabloon:Commonscat"," 21.01% 29.027 1 Sjabloon:Zusterproject_box"," 20.84% 28.790 1 Sjabloon:Navigatie_tijdvakken_geologie"," 19.04% 26.301 1 Sjabloon:Navigatie"," 12.90% 17.821 1 Sjabloon:References"," 8.97% 12.392 1 Sjabloon:Zijbalk_indeling_tijdperk_Carboon"," 8.14% 11.240 1 Sjabloon:Navigatie/Tabel"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.010","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":971845,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5dc468848-7tgw6","timestamp":"20241124123757","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Carboon","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Carboon","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q133738","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q133738","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2002-08-30T14:28:41Z","dateModified":"2024-10-22T21:21:29Z","headline":"geologische periode"}</script> </body> </html>