CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Stromatoliet - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"04010a25-0008-42e0-8312-a8d16c16296a","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Stromatoliet","wgTitle":"Stromatoliet","wgCurRevisionId":68014817,"wgRevisionId":68014817,"wgArticleId":634566,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Pagina's die ISBN magische links gebruiken","Paleontologie","Precambrium","Bacterie"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Stromatoliet","wgRelevantArticleId":634566,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true, "wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q176739","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready", "user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents", "ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Stromatolites_in_Sharkbay.jpg/1200px-Stromatolites_in_Sharkbay.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="893"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Stromatolites_in_Sharkbay.jpg/800px-Stromatolites_in_Sharkbay.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="595"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Stromatolites_in_Sharkbay.jpg/640px-Stromatolites_in_Sharkbay.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="476"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Stromatoliet - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Stromatoliet"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Stromatoliet&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Stromatoliet"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Stromatoliet rootpage-Stromatoliet skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/1_december"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Stromatoliet" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Stromatoliet" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Stromatoliet" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Stromatoliet" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Ontstaan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ontstaan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Ontstaan</span> </div> </a> <ul id="toc-Ontstaan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fossielen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Fossielen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Fossielen</span> </div> </a> <ul id="toc-Fossielen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hedendaagse_populaties" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Hedendaagse_populaties"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Hedendaagse populaties</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Hedendaagse_populaties-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Hedendaagse populaties-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Hedendaagse_populaties-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Algemeen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Algemeen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Algemeen</span> </div> </a> <ul id="toc-Algemeen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hamelin_Pool_Marine_Nature_Reserve" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hamelin_Pool_Marine_Nature_Reserve"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Hamelin Pool Marine Nature Reserve</span> </div> </a> <ul id="toc-Hamelin_Pool_Marine_Nature_Reserve-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lake_Thetis" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Lake_Thetis"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Lake Thetis</span> </div> </a> <ul id="toc-Lake_Thetis-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Stromatolieten_als_indicator_voor_het_ontstaan_van_zuurstof" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Stromatolieten_als_indicator_voor_het_ontstaan_van_zuurstof"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Stromatolieten als indicator voor het ontstaan van zuurstof</span> </div> </a> <ul id="toc-Stromatolieten_als_indicator_voor_het_ontstaan_van_zuurstof-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zie_ook" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zie_ook"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Zie ook</span> </div> </a> <ul id="toc-Zie_ook-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Externe_links" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Externe_links"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Externe links</span> </div> </a> <ul id="toc-Externe_links-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Literatuur" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Literatuur"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Literatuur</span> </div> </a> <ul id="toc-Literatuur-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Stromatoliet</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 47 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-47" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">47 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Stromatoliet" title="Stromatoliet – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Stromatoliet" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%8A%D8%AA" title="ستروماتوليت – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="ستروماتوليت" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D1%8B" title="Страматаліты – Belarussisch" lang="be" hreflang="be" data-title="Страматаліты" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarussisch" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82" title="Строматолит – Bulgaars" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Строматолит" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgaars" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Estromat%C3%B2lit" title="Estromatòlit – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Estromatòlit" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Stromatolit" title="Stromatolit – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Stromatolit" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Stromatolit" title="Stromatolit – Deens" lang="da" hreflang="da" data-title="Stromatolit" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Deens" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Stromatolith" title="Stromatolith – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Stromatolith" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%84%CF%81%CF%89%CE%BC%CE%B1%CF%84%CF%8C%CE%BB%CE%B9%CE%B8%CE%BF%CF%82" title="Στρωματόλιθος – Grieks" lang="el" hreflang="el" data-title="Στρωματόλιθος" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Grieks" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Stromatolite" title="Stromatolite – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Stromatolite" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Stromatolito" title="Stromatolito – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Stromatolito" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Estromatolito" title="Estromatolito – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Estromatolito" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Stromatoliit" title="Stromatoliit – Estisch" lang="et" hreflang="et" data-title="Stromatoliit" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estisch" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Estromatolito" title="Estromatolito – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Estromatolito" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AA" title="استروماتولیت – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="استروماتولیت" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Stromatoliitti" title="Stromatoliitti – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Stromatoliitti" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Stromatolithe" title="Stromatolithe – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Stromatolithe" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Estromat%C3%B3lito" title="Estromatólito – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Estromatólito" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A1%D7%98%D7%A8%D7%95%D7%9E%D7%98%D7%95%D7%9C%D7%99%D7%98" title="סטרומטוליט – Hebreeuws" lang="he" hreflang="he" data-title="סטרומטוליט" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebreeuws" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A5%88%E0%A4%9F%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%9F" title="स्ट्रोमैटोलाइट – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="स्ट्रोमैटोलाइट" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Stromatolit" title="Stromatolit – Kroatisch" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Stromatolit" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Sztromatolit" title="Sztromatolit – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Sztromatolit" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%B4%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%BF" title="Ստրոմատոլիտ – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ստրոմատոլիտ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Stromatolit" title="Stromatolit – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Stromatolit" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Stromatoliti" title="Stromatoliti – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Stromatoliti" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%B9%E3%83%88%E3%83%AD%E3%83%9E%E3%83%88%E3%83%A9%E3%82%A4%E3%83%88" title="ストロマトライト – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ストロマトライト" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82" title="Строматолит – Kazachs" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Строматолит" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazachs" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%8A%A4%ED%8A%B8%EB%A1%9C%EB%A7%88%ED%86%A8%EB%9D%BC%EC%9D%B4%ED%8A%B8" title="스트로마톨라이트 – Koreaans" lang="ko" hreflang="ko" data-title="스트로마톨라이트" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreaans" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Stromatolitas" title="Stromatolitas – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Stromatolitas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Stromatol%C4%ABti" title="Stromatolīti – Lets" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Stromatolīti" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Lets" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82" title="Строматолит – Macedonisch" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Строматолит" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonisch" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Stromatolitt" title="Stromatolitt – Noors - Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Stromatolitt" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Noors - Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Stromatolitter" title="Stromatolitter – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Stromatolitter" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Stromatolity" title="Stromatolity – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Stromatolity" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Stromatolita" title="Stromatolita – Piëmontees" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Stromatolita" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piëmontees" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Estromat%C3%B3lito" title="Estromatólito – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Estromatólito" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D1%8B" title="Строматолиты – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Строматолиты" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Stromatoliti" title="Stromatoliti – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Stromatoliti" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Stromatolite" title="Stromatolite – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Stromatolite" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Stromatolit" title="Stromatolit – Slowaaks" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Stromatolit" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slowaaks" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Stromatolit" title="Stromatolit – Sloveens" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Stromatolit" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Sloveens" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Stromatolit" title="Stromatolit – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Stromatolit" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B9%82%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B9%82%E0%B8%95%E0%B9%84%E0%B8%A5%E0%B8%95%E0%B9%8C" title="สโตรมาโตไลต์ – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="สโตรมาโตไลต์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Stromatolit" title="Stromatolit – Turks" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Stromatolit" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turks" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B8" title="Строматоліти – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Строматоліти" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Stromatolit" title="Stromatolit – Vietnamees" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Stromatolit" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamees" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%96%8A%E5%B1%A4%E7%9F%B3" title="疊層石 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="疊層石" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q176739#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Stromatoliet" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Stromatoliet" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Stromatoliet"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Stromatoliet"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Stromatoliet" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Stromatoliet" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&oldid=68014817" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Stromatoliet&id=68014817&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FStromatoliet"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FStromatoliet"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Stromatoliet"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Stromatoliet&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Stromatolites" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q176739" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Stromatolites_in_Sharkbay.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Stromatolites_in_Sharkbay.jpg/260px-Stromatolites_in_Sharkbay.jpg" decoding="async" width="260" height="194" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Stromatolites_in_Sharkbay.jpg/390px-Stromatolites_in_Sharkbay.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Stromatolites_in_Sharkbay.jpg/520px-Stromatolites_in_Sharkbay.jpg 2x" data-file-width="2440" data-file-height="1816" /></a><figcaption> Moderne stromatolietenkolonie in de West-Australische Shark Bay (<a href="/w/index.php?title=Hamelin_Pool_Marine_Nature_Reserve&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hamelin Pool Marine Nature Reserve (de pagina bestaat niet)">Hamelin Pool</a>)</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Stromatolites_Huy_01.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Stromatolites_Huy_01.jpg/260px-Stromatolites_Huy_01.jpg" decoding="async" width="260" height="167" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Stromatolites_Huy_01.jpg/390px-Stromatolites_Huy_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Stromatolites_Huy_01.jpg/520px-Stromatolites_Huy_01.jpg 2x" data-file-width="3650" data-file-height="2350" /></a><figcaption><a href="/wiki/Fossiel" title="Fossiel">Fossiele</a> stromatolieten in de Onder <a href="/wiki/Buntsandstein" title="Buntsandstein">Buntsandstein</a> bij Wilhelmshall (<a href="/wiki/Huy_(Duitsland)" title="Huy (Duitsland)">Huy</a>, Sachsen-Anhalt)</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Stromatolith_Typ_Asse_Kalkowsky.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Stromatolith_Typ_Asse_Kalkowsky.jpg/260px-Stromatolith_Typ_Asse_Kalkowsky.jpg" decoding="async" width="260" height="177" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Stromatolith_Typ_Asse_Kalkowsky.jpg/390px-Stromatolith_Typ_Asse_Kalkowsky.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Stromatolith_Typ_Asse_Kalkowsky.jpg/520px-Stromatolith_Typ_Asse_Kalkowsky.jpg 2x" data-file-width="3525" data-file-height="2398" /></a><figcaption>Stromatoliet uit het <a href="/wiki/Asse_(Duitsland)" title="Asse (Duitsland)">Assegebergte</a> bij Braunschweig, een van de exemplaren die Kalkowsky gebruikte voor zijn beschrijving (1908)</figcaption></figure> <p><b>Stromatolieten</b> (van het Griekse <span lang="grc" title="Oudgrieks">στρῶμα</span> <i>stroma</i>=laag en <span lang="grc" title="Oudgrieks">λίθος</span> <i>lithos</i>=steen) zijn <a href="/wiki/Sedimentair_gesteente" title="Sedimentair gesteente">sedimentaire gesteentes</a> van biologische oorsprong. Ze ontstaan doordat tijdens de groei en de <a href="/wiki/Stofwisseling" title="Stofwisseling">stofwisseling</a> van <a href="/wiki/Micro-organismen" class="mw-redirect" title="Micro-organismen">micro-organismen</a> onder water <a href="/wiki/Sediment" title="Sediment">sedimentdeeltjes</a> worden ingevangen of doordat opgeloste stoffen <a href="/wiki/Neerslag_(scheikunde)" title="Neerslag (scheikunde)">neerslaan</a>. Ze zijn gelaagd en bestaan uit dunne laagjes <a href="/wiki/Kalksteen" title="Kalksteen">kalksteen</a>. Deze lagen kunnen vlak of <a href="/wiki/Concaaf" title="Concaaf">concaaf</a> naar boven gebogen zijn, of samengegroeid uit meer van zulke vormen, als zuilen naast elkaar. Stromatolieten zien er knolvormig uit en de gegolfde "schillen" lijken soms op een <a href="/wiki/Bloemkool" title="Bloemkool">bloemkool</a>. Een variant van stromatoliet die niet gelaagd is, maar geclusterd is <a href="/wiki/Thromboliet" title="Thromboliet">thromboliet</a>. </p><p>De oudst bekende <a href="/wiki/Fossiel" title="Fossiel">fossielen</a> zijn overwegend stromatolieten. Daarom vermoedt men dat deze aanwijzingen kunnen geven over hoe <a href="/wiki/Oorsprong_van_het_leven" class="mw-redirect" title="Oorsprong van het leven">het leven op aarde</a> zich tot complexere vormen heeft ontwikkeld.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ontstaan">Ontstaan</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Ontstaan" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Ontstaan"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Voor het ontstaan van een stromatoliet is een <a href="/wiki/Biofilm" title="Biofilm">biofilm</a> nodig: een laag van micro-organismen die omgeven is door een zelfgeproduceerde slijmlaag en die aan een oppervlak hecht. Bij hedendaagse stromatolieten is de biofilm 1-10mm dik en bestaat uit een basislaag van <a href="/wiki/Heterotroof" title="Heterotroof">heterotrofe</a> <a href="/wiki/Bacteri%C3%ABn" title="Bacteriën">bacteriën</a>, dat wil zeggen bacteriën die van <a href="/wiki/Organisch_materiaal" class="mw-redirect" title="Organisch materiaal">organisch materiaal</a> leven. In de bovenlaag bevinden zich hoofdzakelijk <a href="/wiki/Fototroof" title="Fototroof">fototrofe</a> micro-organismen samen met een klein aantal heterotrofe. In deze laag kan onder invloed van licht nieuw <a href="/wiki/Organische_stof" title="Organische stof">organisch materiaal</a> geproduceerd worden. Het slijm bestaat uit <a href="/wiki/Polysacharide" title="Polysacharide">polysachariden</a> en andere <a href="/wiki/Biopolymeer" title="Biopolymeer">biopolymeren</a> en speelt een wezenlijk rol bij het binden van sedimentdeeltjes. </p><p>De meeste stromatolieten bestaan uit <a href="/wiki/Kalksteen" title="Kalksteen">kalksteen</a> die door neerslag ontstaat. Daarvoor is gewoonlijk zeewater met een hoge concentratie aan <a href="/wiki/Calcium" title="Calcium">calcium</a>- en <a href="/wiki/Diwaterstofcarbonaat" title="Diwaterstofcarbonaat">carbonaationen</a> (opgeloste kalk) nodig. Door de intensieve <a href="/wiki/Assimilatie_(biochemie)" title="Assimilatie (biochemie)">omzetting</a> van <a href="/wiki/Kooldioxide" class="mw-redirect" title="Kooldioxide">kooldioxide</a> door de micro-organismen, wordt de directe omgeving <a href="/wiki/Base_(scheikunde)" title="Base (scheikunde)">alkalisch</a> en vermindert de <a href="/wiki/Oplosbaarheid" title="Oplosbaarheid">oplosbaarheid</a> van <a href="/wiki/Calciumcarbonaat" title="Calciumcarbonaat">calciumcarbonaat</a>, dat daardoor als kalk neerslaat. Bepaalde biopolymeren functioneren als <a href="/wiki/Nucleatie" title="Nucleatie">kristalisatiekernen</a> doordat ze negatief geladen atoomgroepen bereidstellen. Bij hedendaagse stromatolieten zijn het vooral marine benthonische <a href="/wiki/Cyanobacteri%C3%ABn" class="mw-redirect" title="Cyanobacteriën">cyanobacteriën</a> ('blauwalgen') die dit veroorzaken. Hoofdzakelijk gaat het daarbij om oxygene <a href="/wiki/Fotosynthese" title="Fotosynthese">fotosynthese</a>, waarbij kooldioxide <a href="/wiki/Reductie_(scheikunde)" title="Reductie (scheikunde)">gereduceerd</a> wordt en zuurstof ontstaat. Deels gaat het om <a href="/wiki/Anoxygene_fotosynthese" title="Anoxygene fotosynthese">anoxygene fotosynthese</a> waarbij <a href="/wiki/Waterstofsulfide" title="Waterstofsulfide">waterstofsulfide</a> gereduceerd wordt en <a href="/wiki/Zwavel" title="Zwavel">zwavel</a> of <a href="/wiki/Sulfaat" title="Sulfaat">sulfaat</a> ontstaat. <sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Door de opeenhoping van gevangen sedimentdeeltjes en/of neergeslagen kalk raken de micro-organismen ingesloten en worden ze bedekt. Door voortdurende groei, c.q. <a href="/wiki/Celdeling" title="Celdeling">celdeling</a> in de hoogte, wordt de biofilm aan de basis inactief en sterft af, maar groeit naar boven verder.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Daardoor groeit de stromatoliet als geheel steeds verder naar boven. Het ontstaan van de laagstructuur is niet compleet verklaard. Het is vermoedelijk een complex proces waarbij onder meer de dag-nacht cyclus, wisselingen in de sedimentafzetting, seizoengebonden wisselingen in de waterchemie en veranderingen in de levensgemeenschap van de biofilm een rol spelen. Over de groeisnelheden is weinig bekend. De hedendaagse stromatolieten in de <a href="/w/index.php?title=Hamelin_Pool&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hamelin Pool (de pagina bestaat niet)">Hamelin Pool</a> (zie onder) groeien ongeveer 0,3mm per jaar. </p><p>Stromatolieten kunnen alleen ontstaan als de voor de groei noodzakelijk biofilm niet door andere organismen wordt <a href="/wiki/Grazen_(biologie)" title="Grazen (biologie)">afgegraasd</a>. Tijdens het <a href="/wiki/Precambrium" title="Precambrium">Precambrium</a> bestonden dergelijke organismen nog niet. In die tijd ontstonden vele stromatolieten die als <a href="/wiki/Fossiel" title="Fossiel">fossielen</a> zijn gevonden. Later konden stromatolieten alleen daar groeien waar het <a href="/wiki/Milieu" title="Milieu">milieu</a> voor ander leven vijandig was, bijvoorbeeld in hogere zout<a href="/wiki/Concentratie_(oplossing)" title="Concentratie (oplossing)">concentraties</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Fossielen">Fossielen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Fossielen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Fossielen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Stromatolites_Cochabamba.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Stromatolites_Cochabamba.jpg/260px-Stromatolites_Cochabamba.jpg" decoding="async" width="260" height="332" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Stromatolites_Cochabamba.jpg/390px-Stromatolites_Cochabamba.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Stromatolites_Cochabamba.jpg/520px-Stromatolites_Cochabamba.jpg 2x" data-file-width="3516" data-file-height="4494" /></a><figcaption>In deze stromatolieten uit de oostelijke <a href="/wiki/Andes" title="Andes">Andes</a>, ten zuiden van de Boliviaanse stad <a href="/wiki/Cochabamba_(stad)" title="Cochabamba (stad)">Cochabamba</a> is de fijne laagstructuur goed te herkennen. Ze zijn circa 70 miljoen jaar oud</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Stromatolites.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Stromatolites.jpg/260px-Stromatolites.jpg" decoding="async" width="260" height="175" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Stromatolites.jpg/390px-Stromatolites.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Stromatolites.jpg/520px-Stromatolites.jpg 2x" data-file-width="550" data-file-height="371" /></a><figcaption>Meer dan 1 miljard jaar oude stromatolieten uit de Siyeh Formatie <a href="/wiki/Glacier_National_Park_(Verenigde_Staten)" title="Glacier National Park (Verenigde Staten)">Glacier National Park</a>, Montana, USA.</figcaption></figure> <p>Het begrip <i>Stromatoliet</i> werd in 1908 voor het eerst door <a href="/w/index.php?title=Ernst_Kalkowsky&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ernst Kalkowsky (de pagina bestaat niet)">Ernst Kalkowsky</a> gebruikt met betrekking tot vondsten in Noordduitse <a href="/wiki/Bontzandsteen" class="mw-redirect" title="Bontzandsteen">bontzandsteen</a>. Het <a href="/wiki/Holotype" title="Holotype">Holotype</a> waarop deze eerstbeschrijving gebaseerd is bevindt zich in het <a href="/w/index.php?title=Museum_f%C3%BCr_Mineralogie_und_Geologie_Dresden&action=edit&redlink=1" class="new" title="Museum für Mineralogie und Geologie Dresden (de pagina bestaat niet)">Museum für Mineralogie und Geologie Dresden</a>.<sup id="cite_ref-Kalkowsky_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kalkowsky-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Stromatolieten gelden als de vroegste structuren die zijn ontstaan door levende organismen. Ze ontstonden al 3,5 miljard jaar geleden, in het Precambrium. Volgens een studie uit 2016 is de vondst in Groenland in de <a href="/w/index.php?title=Isua&action=edit&redlink=1" class="new" title="Isua (de pagina bestaat niet)">Isua</a> <a href="/wiki/Gneiss" class="mw-redirect" title="Gneiss">gneiss</a> zelfs 3,7 miljard jaar oud.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De <a href="/w/index.php?title=Warrawoona&action=edit&redlink=1" class="new" title="Warrawoona (de pagina bestaat niet)">Warrawoona</a>-serie in <a href="/wiki/West-Australi%C3%AB" title="West-Australië">West-Australië</a> is 3,5 miljard jaar oud.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De stromatolieten uit de Fig-tree-<a href="/wiki/Groep_(stratigrafie)" title="Groep (stratigrafie)">groep</a>, Swaziland supergroep in <a href="/w/index.php?title=Barberton_Mountain_Land&action=edit&redlink=1" class="new" title="Barberton Mountain Land (de pagina bestaat niet)">Barberton Mountain Land</a>, Zuid-Afrika, zijn circa 3,4 miljard jaar oud. <sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Lang voordat er <a href="/wiki/Koraal_(zo%C3%B6logie)" title="Koraal (zoölogie)">koralen</a> bestonden, ontstonden er al belangrijke <a href="/wiki/Rif_(ondiepte)" title="Rif (ondiepte)">riffen</a> uit stromatolieten. Tot voor een miljard jaar kwamen stromatolieten in vrijwel alle kustgebieden voor. 700 miljoen jaar geleden nam de verbreiding en veelvoud van stromatolieten af en sinds ca. 450 miljoen jaar geleden tot op heden zijn ze zeer zeldzaam.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Het wordt aangenomen dat de opkomende <a href="/wiki/Eukaryoten" title="Eukaryoten">eukaryoten</a> de biofilmen afgraasden. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Hedendaagse_populaties">Hedendaagse populaties</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Hedendaagse populaties" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Hedendaagse populaties"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Algemeen">Algemeen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Algemeen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Algemeen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Hedendaagse, groeiende stromatolieten bestaan alleen nog in enkele <a href="/wiki/Niche_(ecologie)" title="Niche (ecologie)">ecologische niches</a> die gekenmerkt worden door een verhoogde zoutconcentratie, bijvoorbeeld <a href="/wiki/Lagune" title="Lagune">lagunes</a> en zout- of sodameren. Deze omstandigheden beschermen de stromatoliet-bouwende cyanobacteriën tegen begrazing door dieren en andere organismen.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Dit betekent niet dat vroegere stromatolieten onder vergelijkbare omstandigheden groeiden. </p><p>Groeiende stromatolieten komen voor in Australië in de <a href="/wiki/Shark_Bay" title="Shark Bay">Shark Bay</a>, in het <a href="/w/index.php?title=Pink_Lake&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pink Lake (de pagina bestaat niet)">Pink Lake</a> en in het <a href="/w/index.php?title=Spencer_Lake&action=edit&redlink=1" class="new" title="Spencer Lake (de pagina bestaat niet)">Spencer Lake</a> in <a href="/wiki/West-Australi%C3%AB" title="West-Australië">West-Australië</a>, in Egypte (<a href="/wiki/Sina%C3%AF_(schiereiland)" title="Sinaï (schiereiland)">Sinaï</a>) in het <a href="/w/index.php?title=Solar_Lake&action=edit&redlink=1" class="new" title="Solar Lake (de pagina bestaat niet)">Solar Lake</a>, in China op <a href="/w/index.php?title=Han-Nan-Island&action=edit&redlink=1" class="new" title="Han-Nan-Island (de pagina bestaat niet)">Han-Nan-Island</a>, in de <a href="/wiki/Perzische_Golf" title="Perzische Golf">Perzische Golf</a>, in Brazilië in <a href="/wiki/Lagoa_Salgada" title="Lagoa Salgada">Lagoa Salgada</a>, in de VS in <a href="/w/index.php?title=Green_Lake_(Texas)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Green Lake (Texas) (de pagina bestaat niet)">Green Lake</a> (<a href="/wiki/Texas_(staat)" title="Texas (staat)">Texas</a>), <a href="/wiki/Mono_Lake" title="Mono Lake">Mono Lake</a> (<a href="/wiki/Californi%C3%AB" title="Californië">Californië</a>), in het <a href="/wiki/Yellowstone_National_Park" title="Yellowstone National Park">Yellowstone National Park</a>, op de <a href="/wiki/Bermuda" title="Bermuda">Bermudas</a>, in Mexico in de <a href="/w/index.php?title=Lagune_van_Bacalar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lagune van Bacalar (de pagina bestaat niet)">Lagune van Bacalar</a>, op Antarctica in <a href="/w/index.php?title=Lake_Untersee&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lake Untersee (de pagina bestaat niet)">Lake Untersee</a>, in Turkije in het <a href="/wiki/Vanmeer" title="Vanmeer">Vanmeer</a>. Ook zijn ze te vinden in een aantal alkalische kratermeren: <a href="/w/index.php?title=Satonda&action=edit&redlink=1" class="new" title="Satonda (de pagina bestaat niet)">Satonda</a> in Indonesië, <a href="/wiki/Niuafo%CA%BBou" title="Niuafoʻou">Niuafoʻou</a> op <a href="/wiki/Tonga_(land)" title="Tonga (land)">Tonga</a>, Kauhako op <a href="/wiki/Molokai" title="Molokai">Molokai</a> (Hawai) en <a href="/w/index.php?title=Alchichica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alchichica (de pagina bestaat niet)">Alchichica</a> in <a href="/wiki/Puebla_(staat)" title="Puebla (staat)">Puebla</a> (Mexico). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hamelin_Pool_Marine_Nature_Reserve">Hamelin Pool Marine Nature Reserve</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Hamelin Pool Marine Nature Reserve" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Hamelin Pool Marine Nature Reserve"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Red-capped_domes.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Red-capped_domes.JPG/260px-Red-capped_domes.JPG" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Red-capped_domes.JPG/390px-Red-capped_domes.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Red-capped_domes.JPG/520px-Red-capped_domes.JPG 2x" data-file-width="1632" data-file-height="1224" /></a><figcaption>Rode koepels, Shark Bay, West-Australië</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Tufted_mats.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Tufted_mats.JPG/260px-Tufted_mats.JPG" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Tufted_mats.JPG/390px-Tufted_mats.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Tufted_mats.JPG/520px-Tufted_mats.JPG 2x" data-file-width="1632" data-file-height="1224" /></a><figcaption>"Viltmatten", Shark Bay, West-Australië</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Lake_Thetis-Stromatolites-LaRuth.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Lake_Thetis-Stromatolites-LaRuth.jpg/260px-Lake_Thetis-Stromatolites-LaRuth.jpg" decoding="async" width="260" height="190" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Lake_Thetis-Stromatolites-LaRuth.jpg/390px-Lake_Thetis-Stromatolites-LaRuth.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Lake_Thetis-Stromatolites-LaRuth.jpg/520px-Lake_Thetis-Stromatolites-LaRuth.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="584" /></a><figcaption>Een levende stromatolietenkolonie bij <a href="/wiki/Lake_Thetis" title="Lake Thetis">Lake Thetis</a> in West-Australië</figcaption></figure> <p>In <a href="/wiki/Shark_Bay" title="Shark Bay">Shark Bay</a> in West-Australië werden in juni 1956 nog steeds groeiende stromatolieten ontdekt. Zij gelden als <a href="/wiki/UNESCO" title="UNESCO">UNESCO</a>-werelderfgoed. Het water is ongeveer dubbel zo zout als in de vrije oceaan, waardoor grazende organismen zoals slakken wegblijven. In afwezigheid van natuurlijke vijanden groeien de stromatolieten hier maximaal 1 cm per 30 jaar. De cyanobacteriën in de biofilm assimileren hier ongeveer 17–113 mg koolstof uit kooldioxide per uur en per vierkante meter. <sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>In Hamelin Pool Marine Nature Reserve komen de volgende vormen voor: </p> <ul><li>"Bloemkool"-structuren, de oudste daarvan zijn 1-1,5m groot.</li> <li>Koepels met rode kap ("red-capped domes"): grijszwarte vlakke structuren aan het strand met een roestrode "hoed". Sinds 500-1000 jaar groeien ze niet meer, doordat de waterspiegel gezakt is. De rode kleur is mogelijk door contact met ijzerhoudend water of door bacteriën ontstaan; de oorzaak staat nog ter discussie.</li> <li>Tapijten ("tufted matts") die uit de verte op viltmatten lijken. Deze structuren zijn amper een centimeter hoog en nog heel jong.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Lake_Thetis">Lake Thetis</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Lake Thetis" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Lake Thetis"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In West-Australië bevindt zich ook een populatie in <a href="/wiki/Lake_Thetis" title="Lake Thetis">Lake Thetis</a> nabij de kleine plaats <a href="/wiki/Cervantes_(West-Australi%C3%AB)" title="Cervantes (West-Australië)">Cervantes</a>. Het gaat om een licht-alkalisch zoutmeer met een zoutgehalte van 53g zout per liter, een pH van 8,5-9 en een diepte van 2-3 meter. Hier bevinden zich koepelvormige stromatolieten met een doorsnee van 30-40 centimeter en een hoogte van circa 1 meter. Ze bestaan hoofdzakelijk uit <a href="/wiki/Aragoniet" title="Aragoniet">aragoniet</a>, een kalksteensoort. De bovenlaag van de biofilm bevat cyanobacteriën uit de <i><a href="/w/index.php?title=Entophysalis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Entophysalis (de pagina bestaat niet)">Entophysalis</a></i>-groep.<sup id="cite_ref-Reitner_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-Reitner-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Stromatolieten_als_indicator_voor_het_ontstaan_van_zuurstof">Stromatolieten als indicator voor het ontstaan van zuurstof</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Stromatolieten als indicator voor het ontstaan van zuurstof" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Stromatolieten als indicator voor het ontstaan van zuurstof"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Stromatolite_with_FeS2_Thueste.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Stromatolite_with_FeS2_Thueste.jpg/260px-Stromatolite_with_FeS2_Thueste.jpg" decoding="async" width="260" height="189" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Stromatolite_with_FeS2_Thueste.jpg/390px-Stromatolite_with_FeS2_Thueste.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Stromatolite_with_FeS2_Thueste.jpg/520px-Stromatolite_with_FeS2_Thueste.jpg 2x" data-file-width="3334" data-file-height="2423" /></a><figcaption>Stromatoliet met insluitingen van ijzer(II)disulfide uit Thüste, Niedersachsen</figcaption></figure> <p>Het voorkomen van stromatolieten tezamen met zogenaamde "<a href="/wiki/Banded_iron_formations" class="mw-redirect" title="Banded iron formations">banded iron formations</a>", een gesteente dat bestaat uit afwisselende lagen van <a href="/wiki/Kwartsiet" title="Kwartsiet">kwartsiet</a> en ijzeroxides, wordt gezien als teken dat moleculaire zuurstof, ontstaan door fotosynthese, voorkwam.<sup id="cite_ref-Schidlowski_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-Schidlowski-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Umschau_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-Umschau-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Voor het ontstaan van zuurstof was ijzer als makkelijk oplosbaar Fe<sup>2+</sup> In het water aanwezig. In aanwezigheid van een sterke oxidator zoals zuurstof wordt Fe<sup>2+</sup> echter vrij snel door redoxreacties omgezet in het veel minder makkelijk oplosbare Fe<sup>3+</sup>, dat combineert met zuurstofatomen om mineralen zoals Hematiet en Magnetiet te vormen. Dit resulteert in een laag ijzeroxides in het sediment, die vervolgens wordt afgewisseld met een zuurstofarme periode, waarin alleen kwartzand wordt afgezet, waarna de zuurstofproductie weer toeneemt en de volgende ijzeroxidelaag wordt afgezet, resulterend in een kenmerkend gestreept patroon.<sup id="cite_ref-Schidlowski_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-Schidlowski-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Omdat het opkomen van stromatolieten ongeveer tegelijk gebeurde, dat cyanobacteriën als zuurstofproducent op de stromatolieten domineerden. Deze theorie is van een aantal dingen afhankelijk: </p> <ul><li>Voor die tijd was hoogstens een lage concentratie moleculaire zuurstof beschikbaar die door <a href="/wiki/Fotolyse" class="mw-redirect" title="Fotolyse">fotolyse</a> van water ontstond en die onvoldoende was voor de oxidatie van tweewaardig ijzer.<sup id="cite_ref-Schidlowski_15-2" class="reference"><a href="#cite_note-Schidlowski-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Analoog aan de groei van moderne stromatolieten moeten de cyanobacteriën op fossiele stromatolieten ook zuurstof geproduceerd hebben.<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>In de fossiele stromatolieten heeft men resten gevonden van mikroorganismen die lijken af te stammen van organismen die eruitzagen als hedendaagse cyanobacteriën. <sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <p>Al vroeg werd deze opvatting ter discussie gesteld en werden onduidelijkheden benoemd.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Verder onderzoek verduidelijkte de bezwaren.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Meerdere inzichten stelden de absoluutheid van het model ter discussie: </p> <ul><li>Onder invloed van UV-straling en blauw licht is de oxidatie van tweewaardig ijzer wel mogelijk (2 Fe<sup>2+</sup> + 2 H<sup>+</sup> → 2 Fe<sup>3+</sup> + H<sub>2</sub>) en kunnen de genoemde ijzerertsen ook zonder moleculaire zuurstof ontstaan.<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Stromatolieten kunnen ook <a href="/wiki/Abiotisch" class="mw-redirect" title="Abiotisch">abiotisch</a> ontstaan.<sup id="cite_ref-Walter_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-Walter-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Sommige onderzoekers denken dat de structuur in sommige van de oudste fossiele stromatolieten uit West-Australië en West-Groenland (respectievelijk 3,465 en 3,8 miljard jaar oud) niet van organismen stamt maar abiotisch ontstaan is.<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Er zijn wel enkele mogelijke aanwijzingen dat deze stromatolieten wel biologisch van oorsprong zijn. Dit zijn onder meer de grote gelijkenis met latere, zeker wel biogene stromatolieten, inclusief de aanwezigheid van bepaalde als kenmerkend beschouwde microstructuren en de aanwezigheid van zogenaamde organische globules in de structuur.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ook zijn er microkristallen van Aragoniet aanwezig die waarschijnlijk een biologische oorsprong hebben.<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <ul><li>De resten van micro-organismen in jongere stromatolieten kunnen qua vorm ook stammen van andere micro-organismen dan cyanobacteriën. Maar zelfs als ze van de laatste stammen, is nog niet gezegd dat ze toentertijd oxygene fotosynthese bedreven, want ook moderne cyanobacteriën kunnen in plaats daarvan waterstofsulfide reduceren en dan wordt geen zuurstof geproduceerd.<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Inderdaad schijnt dit het geval te zijn bij relatief jonge stromatolieten uit het bovenste <a href="/wiki/Malm" title="Malm">Malm</a> gevonden bij Thüste (SW Hildesheim). Deze zijn waarschijnlijk ontstaan in een zuurstofloos milieu en bevatten ijzer(II)disulfiet.<sup id="cite_ref-Reitner_14-1" class="reference"><a href="#cite_note-Reitner-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <p>Samenvattend kan op basis van de huidige kennis worden aangenomen dat het voorkomen van banded iron formations en stromatolieten een aanwijzing zijn dat moleculaire zuurstof toentertijd al bestond. Die indicaties zijn echter geen eenduidig bewijs, de zuurstof kan ook pas later in de geschiedenis van de aarde zijn ontstaan door oxygene fotosynthese. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zie_ook">Zie ook</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: Zie ook" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: Zie ook"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Cyanobacteri%C3%ABn" class="mw-redirect" title="Cyanobacteriën">Cyanobacteriën</a></li> <li><a href="/wiki/Geologische_tijdschaal" title="Geologische tijdschaal">Geologische tijdschaal</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Externe_links">Externe links</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: Externe links" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: Externe links"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.nature.com/nature/journal/v441/n7094/abs/nature04764.html">http://www.nature.com/nature/journal/v441/n7094/abs/nature04764.html</a> Abigail C. Allwood, Malcolm R. Walter, Balz S. Kamber, Craig P. Marshall, Ian W. Burch: Stromatolite reef from the Early Archaean era of Australia, Nature 441, 8. Juni 2006</li> <li><a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20160305210301/http://naturebase.net/component/option,com_hotproperty/task,view/id,56/itemid,755">https://web.archive.org/web/20160305210301/http://naturebase.net/component/option,com_hotproperty/task,view/id,56/itemid,755</a> Hamelin Pool Marine Nature Reserve</li> <li><a rel="nofollow" class="external free" href="https://spacescience.arc.nasa.gov/microbes/about/stromatolites.html">http://spacescience.arc.nasa.gov/microbes/about/stromatolites.html</a> NASA: What are stromatolites?</li> <li><a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20190121132532/http://www-cyanosite.bio.purdue.edu/images/images.html">https://web.archive.org/web/20190121132532/http://www-cyanosite.bio.purdue.edu/images/images.html</a> Fotos van stromatoliten, "stromatolites" ingeven in de zoekfunktie</li> <li><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.fossilmall.com/Science/About_Stromatolite.htm">http://www.fossilmall.com/Science/About_Stromatolite.htm</a> Stromatolite Fossils - The Oldest Fossils</li> <li><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.equisetites.de/palbot/taxa/cyanobacteria.html">http://www.equisetites.de/palbot/taxa/cyanobacteria.html</a> Cyanobacteria and Stromatolites Links</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Literatuur">Literatuur</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: Literatuur" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stromatoliet&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: Literatuur"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>M. Walter und A. Allwood: <i>Life on Earth, Primitive Organisms and Microfossils, Biosediments and Biofilms</i>. In: <i>Encyclopaedia of Geology</i>, Vol. 1. Elsevier, London 2004. S. 279–294.</li> <li>A. Allwood und A. Brown: <i>Seeking the oldest evidence of life on Earth</i>. In: <i>Microbiology Australia</i>, Vol. 25 (1), 2004, S. 26–27.</li> <li>A. Knoll: <i>Life on a Young Planet: The First Three Billion Years ofEvolution on Earth</i>. Princeton University Press, Princeton, New Jersey, U.S.A. 2003, <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0691120293" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-691-12029-3</a>.</li> <li>A. Olcott, F. Corsetti und A. Stanley: <i>A New Look at Stromatolite Form Diversity</i>, 2002 Geological Annual Meeting, Denver, Oktober 2002.</li></ul> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div><span style="font-weight:bold">Bronnen en referenties</span></div> <ul><li>Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://de.wikipedia.org/wiki/Stromatolith?oldid=184501839">Stromatolith</a> op de Duitstalige Wikipedia, dat onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a> valt. Zie de <a class="external text" href="https://de.wikipedia.org/wiki/Stromatolith?offset=20190107235959&action=history">bewerkingsgeschiedenis</a></span> aldaar.<style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r66936091">.mw-parser-output .error-bronvermelding{color:#ff0000;font-weight:bold}.mw-parser-output .error-bronvermelding span{font-size:larger}</style></li></ul> <hr /> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREF2010"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.astrobio.net/news-exclusive/stepping-stones-through-time/">Stepping Stones through Time</a>. Astrobiology Magazin (<span class="mw-formatted-date" title="2010-10-04">4 oktober 2010</span>). </span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">W. E. Krumbein, H. Buchholz, P. Franke, D. Giani, C. Giele, K. Wonneberger: <i>O<sub>2</sub> and H<sub>2</sub>S Coexistence in Stromatolites - A Model for the Origin of Mineralogical Lamination in Stromatolites and Banded Iron Formations</i> In: <i><a href="/wiki/Naturwissenschaften" title="Naturwissenschaften">Naturwissenschaften</a></i>. Bd. 66, 1979, S. 381–389.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67679320">.mw-parser-output .taalaanduiding{font-family:sans-serif;font-size:85%;cursor:help;color:var(--color-subtle,#555)}.mw-parser-output .taalaanduiding span{border-bottom:1px dotted var(--color-subtle,#555)}</style><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nps.gov/articles/park-paleo-fall-2018-stromatolites.htm">The Stromatolites of Glacier National Park (U.S. National Park Service)</a>. <i>www.nps.gov</i>. Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2024-01-25">25 januari 2024</span>. </span></span> </li> <li id="cite_note-Kalkowsky-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Kalkowsky_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Ernst Kalkowsky: <i>Über Oolith und Stromatolith im norddeutschen Buntsandstein</i>. In: Zeitschrift der Deutschen Geologischen Gesellschaft. Bd. 60, 1908, S. 68–125.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFGehler2011_3–11"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;">Gehler, Alexander</span> (2011). <cite><i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1007/978-3-642-10415-2_1">Founding of the Term ‘Stromatolite’: Ernst Louis Kalkowsky (1851–1938) and His Early Stromatolite Research</a></i></cite>. Springer, Berlin, Heidelberg, 3–11. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/978-3-642-10415-2" title="Speciaal:Boekbronnen/978-3-642-10415-2">ISBN 978-3-642-10415-2</a></span>.</span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ucmp.berkeley.edu/bacteria/bacteriafr.html"><i>Bacteria: Fossil Record.</i></a> Webseite des <i>University of California Paleontological Museum (UCPM).</i></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">Allen P. Nutman et al.: <i>Rapid emergence of life shown by discovery of 3,700-million-year-old microbial structures.</i> In: <i>Nature.</i> Band 537, 2016, S. 535–538, <a href="//doi.org/10.1038/nature19355" class="extiw" title="doi:10.1038/nature19355">doi:10.1038/nature19355</a></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130218173201/http://nai.arc.nasa.gov/nai2005/abstracts/803%20-%20ALLWOOD_NAI_abstract.doc.pdf"><i>A kilometer-scale study of the habitat of 3.43 Ga stromatolites: Strelley Pool Chert, Pilbara Craton, Western Australia.</i></a>. Gearchiveerd op <span class="mw-formatted-date" title="2013-02-18">18 februari 2013</span>. Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2019-01-31">31 januari 2019</span>. </span></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080501145847/http://www.ucmp.berkeley.edu/precambrian/archaean.html"><i>The Archean Eon and the Hadean.</i></a> Auf: <i>ucmp.berkeley.edu</i>, Geraadpleegd: 2019-01-29</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">Gary R. Byerly, Donald R. Lower, Maud M. Walsh: <i>Stromatolites from the 3,300-3,500-Myr Swaziland Supergroup, Barberton Mountain Land, South Africa.</i> In: <i><a href="/wiki/Nature" title="Nature">Nature</a></i>. Band 319, 1986, S. 489–491. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" title="Digital object identifier">DOI</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1038%2F319489a0">10.1038/319489a0</a></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ucmp.berkeley.edu/precambrian/proterolife.html">UCMP: Life of the Proterozoic Era</a> (geraadpleegd: 2019-01-29)</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/science/stromatolite">Stromatolite | Fossilized, Microbial Mats | Britannica</a>. <i>www.britannica.com</i>. Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2024-01-25">25 januari 2024</span>. </span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">J. Bauld, L. A. Chambers, G. W. Skyring: <i>Primary productivity, sulfate reduction and sulfur isotope fractionation in algal mats and sediments of Hamelin Pool, Shark Bay, W. A.</i> In: <i>Australian journal of marine and freshwater research</i>. Bd. 60, Nr. 6, 1979, S. 753–764.</span> </li> <li id="cite_note-Reitner-14"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Reitner_14-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Reitner_14-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Joachim Reitner: <i>Stromatolithe und andere Mikrobialithe</i>. In: Fritz F. Steininger, Dietrich Maronde (Hrsg.): <i>Städte unter Wasser – 2 Milliarden Jahre</i>. Kleine Senckenbergreihe Nr. 24, Senckenbergische Naturforschende Gesellschaft, Frankfurt am Main 1997, S. 19–37, S. 31.</span> </li> <li id="cite_note-Schidlowski-15"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Schidlowski_15-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Schidlowski_15-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Schidlowski_15-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=Manfred_Schidlowski&action=edit&redlink=1" class="new" title="Manfred Schidlowski (de pagina bestaat niet)">Manfred Schidlowski</a>: <i>Archean atmosphere and evolution of the terrestrial oxygen budget</i>. In: Brian F. Windley (Hrsg.): <i>The early history of the earth</i>. John Wiley, Chichester u. a. O. 1976.</span> </li> <li id="cite_note-Umschau-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Umschau_16-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Manfred Schidlowski, Rudolf Eichmann, Christian E. Junge: <i>Evolution des irdischen Sauerstoff-Budgets und Entwicklung der Erdatmosphäre</i>. In: <i>Umschau</i>. Bd. 74, Nr. 22, 1974, S. 703–707.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text">J. William Schopf: <i>Cradle of Life: The discovery of earth's earliest fossils</i>. Princeton University Press, Princeton 1999, <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0691002304" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-691-00230-4</a>.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text">J. W. Schopf, B. M. Packer: <i>Early archean (3.3 billion to 3.5 billion year old) microfossils from Warrawoona Group, Australia</i> In: <i><a href="/wiki/Science" title="Science">Science</a></i>. Bd. 237, 1987, S. 70–73.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text">S. J. Mojzsis, G. Arrhenius, K. D. McKeegan, T. M. Harrison, A. P. Nutman, C. R. L. Friend: <i>Evidence for life on earth before 3,800 million years ago</i>. In: <i><a href="/wiki/Nature" title="Nature">Nature</a></i>. Bd. 384, 1996, S. 55–59</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text">S. M. Awramik, P. Cloud, C. D. Curtis, R. E. Folinsbee, H. D. Holland, H. C. Jenkyns, J. Langridge, A. Lerman, S. L. Miller, A. Nissenbaum, J. Veizer: <i>Biochemical evolution of the ocean-atmosphere system – State of the art report</i>. In: H. D. Holland, M. Schidlowski (Hrsg.): <i>Mineral deposits and the evolution of the biosphere</i>. Dahlem Konferenzen, Springer-Verlag, Berlin u. a. O. 1982.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">Sarah Simpson: <i>Questioning the oldest signs of life</i>. In: <i>Scientific American</i>. April 2003, S. 52–59.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text">P. S. Braterman, A. G. Cairns-Smith, R. W. Sloper: <i>Photo-oxidation of hydrated Fe<sup>2+</sup> - Significance for banded iron formations</i>. In: <i><a href="/wiki/Nature" title="Nature">Nature</a></i>. Bd. 303 , 1983, S. 163 f.</span> </li> <li id="cite_note-Walter-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Walter_23-0">↑</a></span> <span class="reference-text">M. R. Walter, A. C. Allwood: <i>Biosediments and biofilms</i>. In: Richard C. Selley, L. Robin M. Cocks, Ian R. Plimer (Hrsg.): <i>Encyclopedia of geology</i>. Elsevier Academic Press, Amsterdam u. a. O. 2005, <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0126363803" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-12-636380-3</a>, Bd. 1, S. 279–294.</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text">Christopher M. Fedo, Martin J. Whitehouse: <i>Metasomatic origin of quartz-pyroxene rock, Akilia, Greenland, and implications for earths earliest life</i>. In: <i>Science</i>. Bd. 296, 2002, S. 1448–1452.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text">Martin D. Brasier, Owen R. Green, Andrew P. Jephcoat, Annette K. Kleppe, Martin J. Van Kranendonk, John F. Lindsay, Andrew Steele, Nathalie V. Grassineau: <i>Questioning the evidence for earth's oldest fossils</i>. In: <i>Nature</i>. Bd. 416, 2002, S. 76–81.</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="TEST__CITEREFAllwoodGrotzingerKnollBurch2009"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;">Allwood, Abigail C.</span><span style="font-variant:small-caps;">, Grotzinger, John P., Knoll, Andrew H., Burch, Ian W., Anderson, Mark S.</span>  (<span class="mw-formatted-date" title="2009-06-16">16 juni 2009</span>). <cite><a rel="nofollow" class="external text" href="https://pnas.org/doi/full/10.1073/pnas.0903323106">Controls on development and diversity of Early Archean stromatolites</a></cite>. <i>Proceedings of the National Academy of Sciences</i> 106 (24): 9548–9555. <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldcat.org/issn/0027-8424">0027-8424</a>. <a href="/wiki/PubMed" title="PubMed">PMID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19515817">19515817</a>. <a href="/wiki/PubMed_Central" title="PubMed Central">PMC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMCPMC2700989">PMC2700989</a>. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" title="Digital object identifier">DOI</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1073/pnas.0903323106">10.1073/pnas.0903323106</a>.</span></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="TEST__CITEREFLepotBenzeraraBrownPhilippot2008"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;">Lepot, Kevin</span><span style="font-variant:small-caps;">, Benzerara, Karim, Brown, Gordon E., Philippot, Pascal</span>  (2008-02). <cite><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nature.com/articles/ngeo107">Microbially influenced formation of 2,724-million-year-old stromatolites</a></cite>. <i>Nature Geoscience</i> 1 (2): 118–121. <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldcat.org/issn/1752-0908">1752-0908</a>. <a href="/wiki/Digital_object_identifier" title="Digital object identifier">DOI</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1038/ngeo107">10.1038/ngeo107</a>.</span></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text">Y. Cohen, B. B. Jörgensen, E. Padan, M. Shilo: <i>Sulphide-dependent anoxygenic photosynthesis in the cyanobacterium Oscillatoria limnetica</i>. In: <i>Nature</i>. Bd. 257, 1975, S. 489–492</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text">Etana Padan: <i>Facultative anoxygenic photosynthesis in cyanobacteria</i>. In: <i>Annual Review of Plant Physiology</i>. Bd. 30, 1979, S. 27–40</span> </li> </ol></div></div> </div> <div class="interProject commons mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Stromatolites#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Stromatolites">Mediabestanden</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-groot toccolours" style="display:flex; gap:1em; align-items:center; clear:both; margin:1em 0 -0.5em 0;"> <div style="min-width:max-content;"><span class="noviewer noresize" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/25px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/38px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/50px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></div> <div>Zie de categorie <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Stromatolites#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Stromatolites">Stromatolieten</a></b></i> van <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> voor mediabestanden over dit onderwerp.</div> </div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stromatoliet&oldid=68014817">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stromatoliet&oldid=68014817</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Paleontologie" title="Categorie:Paleontologie">Paleontologie</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Precambrium" title="Categorie:Precambrium">Precambrium</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Bacterie" title="Categorie:Bacterie">Bacterie</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Verborgen categorie: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Pagina%27s_die_ISBN_magische_links_gebruiken" title="Categorie:Wikipedia:Pagina's die ISBN magische links gebruiken">Wikipedia:Pagina's die ISBN magische links gebruiken</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 25 aug 2024 om 03:11.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Stromatoliet&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5c59558b9d-cbdpm","wgBackendResponseTime":169,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.291","walltime":"0.485","ppvisitednodes":{"value":3062,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":16449,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":5892,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":14,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":20882,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 404.706 1 -total"," 60.13% 243.366 2 Sjabloon:Polytonic"," 59.48% 240.737 2 Sjabloon:Lang"," 28.35% 114.750 1 Sjabloon:Appendix"," 22.11% 89.482 1 Sjabloon:References"," 8.06% 32.608 4 Sjabloon:Citeer_web"," 7.28% 29.445 1 Sjabloon:Commonscat"," 6.25% 25.301 1 Sjabloon:Zusterproject_box"," 5.55% 22.474 1 Sjabloon:Bronvermelding_anderstalige_Wikipedia"," 4.27% 17.263 1 Sjabloon:Citeer_boek"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.118","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":10196238,"limit":52428800},"limitreport-logs":"grc\ngrc\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f7b5ccf54-pnkrs","timestamp":"20241125153028","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Stromatoliet","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Stromatoliet","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q176739","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q176739","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-10-05T06:52:25Z","dateModified":"2024-08-25T02:11:22Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/1\/1b\/Stromatolites_in_Sharkbay.jpg","headline":"sedimentair gesteente van biologische oorsprong"}</script> </body> </html>