CINXE.COM
Évangile — Wikipédia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Évangile — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"051599e5-378d-4fbb-8a94-854f0ebb5067","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Évangile","wgTitle":"Évangile","wgCurRevisionId":222125712,"wgRevisionId":222125712,"wgArticleId":31417,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Catégorie Commons avec lien local différent sur Wikidata","Page utilisant un modèle Bases inactif","Page utilisant P3219","Page pointant vers des bases externes","Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes","Article de Wikipédia avec notice d'autorité","Portail:Christianisme/Articles liés","Portail:Religions et croyances/Articles liés","Portail:Bible/Articles liés","Évangile"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel": "wikitext","wgRelevantPageName":"Évangile","wgRelevantArticleId":31417,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q492807","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true, "wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.gadget.Wdsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init", "ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.14"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/The_Snyders_Triptych_LACMA_M.2008.90a-c_%282_of_2%29.jpg/1200px-The_Snyders_Triptych_LACMA_M.2008.90a-c_%282_of_2%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1394"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/The_Snyders_Triptych_LACMA_M.2008.90a-c_%282_of_2%29.jpg/800px-The_Snyders_Triptych_LACMA_M.2008.90a-c_%282_of_2%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="929"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/The_Snyders_Triptych_LACMA_M.2008.90a-c_%282_of_2%29.jpg/640px-The_Snyders_Triptych_LACMA_M.2008.90a-c_%282_of_2%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="743"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Évangile — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/%C3%89vangile"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89vangile"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Évangile rootpage-Évangile skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact"><span>Contact</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=%C3%89vangile" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=%C3%89vangile" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=%C3%89vangile" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=%C3%89vangile" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Le_genre_«_évangile_»" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_genre_«_évangile_»"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Le genre « évangile »</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Le_genre_«_évangile_»-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Le genre « évangile »</span> </button> <ul id="toc-Le_genre_«_évangile_»-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Étymologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Étymologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Étymologie</span> </div> </a> <ul id="toc-Étymologie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Genre_littéraire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Genre_littéraire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Genre littéraire</span> </div> </a> <ul id="toc-Genre_littéraire-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Auteurs_et_datation_des_textes_canoniques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Auteurs_et_datation_des_textes_canoniques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Auteurs et datation des textes canoniques</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Auteurs_et_datation_des_textes_canoniques-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Auteurs et datation des textes canoniques</span> </button> <ul id="toc-Auteurs_et_datation_des_textes_canoniques-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Attribution_traditionnelle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Attribution_traditionnelle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Attribution traditionnelle</span> </div> </a> <ul id="toc-Attribution_traditionnelle-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Attribution_historique,_datation_et_composition" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Attribution_historique,_datation_et_composition"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Attribution historique, datation et composition</span> </div> </a> <ul id="toc-Attribution_historique,_datation_et_composition-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Synoptiques_et_quatrième_évangile" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Synoptiques_et_quatrième_évangile"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Synoptiques et quatrième évangile</span> </div> </a> <ul id="toc-Synoptiques_et_quatrième_évangile-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Établissement_des_textes_canoniques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Établissement_des_textes_canoniques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Établissement des textes canoniques</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Établissement_des_textes_canoniques-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Établissement des textes canoniques</span> </button> <ul id="toc-Établissement_des_textes_canoniques-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Transmission" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Transmission"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Transmission</span> </div> </a> <ul id="toc-Transmission-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Manuscrits" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Manuscrits"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Manuscrits</span> </div> </a> <ul id="toc-Manuscrits-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Canon" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Canon"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Canon</span> </div> </a> <ul id="toc-Canon-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Concordance" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Concordance"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Concordance</span> </div> </a> <ul id="toc-Concordance-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Contenu_des_textes_canoniques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Contenu_des_textes_canoniques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Contenu des textes canoniques</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Contenu_des_textes_canoniques-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Contenu des textes canoniques</span> </button> <ul id="toc-Contenu_des_textes_canoniques-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Analyse_des_textes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Analyse_des_textes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Analyse des textes</span> </div> </a> <ul id="toc-Analyse_des_textes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Biographie_de_Jésus" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Biographie_de_Jésus"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Biographie de Jésus</span> </div> </a> <ul id="toc-Biographie_de_Jésus-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Évangiles_«_apocryphes_»" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Évangiles_«_apocryphes_»"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Évangiles « apocryphes »</span> </div> </a> <ul id="toc-Évangiles_«_apocryphes_»-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Notes_et_références-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Notes et références</span> </button> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Notes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Notes</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Références</span> </div> </a> <ul id="toc-Références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ouvrages_généraux" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ouvrages_généraux"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1.1</span> <span>Ouvrages généraux</span> </div> </a> <ul id="toc-Ouvrages_généraux-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sur_les_Évangiles_canoniques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Sur_les_Évangiles_canoniques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1.2</span> <span>Sur les Évangiles canoniques</span> </div> </a> <ul id="toc-Sur_les_Évangiles_canoniques-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.3</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Évangile</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 17 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-17" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">17 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0_(%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%A4%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AC)" title="সুসমাচার (ধর্মতত্ত্ব) – bengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="সুসমাচার (ধর্মতত্ত্ব)" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Evangelium_(Glaube)" title="Evangelium (Glaube) – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Evangelium (Glaube)" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/The_gospel" title="The gospel – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="The gospel" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/El_Evangelio" title="El Evangelio – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="El Evangelio" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%AA_(%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA)" title="بشارت (مسیحیت) – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="بشارت (مسیحیت)" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%81%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%9A%E0%A4%BE%E0%A4%B0_(%E0%A4%88%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%88_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE)" title="सुसमाचार (ईसाई धर्म) – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="सुसमाचार (ईसाई धर्म)" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Kabar_Baik" title="Kabar Baik – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Kabar Baik" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%B3%B5%EC%9D%8C" title="복음 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="복음" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Evanjely_(karazan-dahatsoratra)" title="Evanjely (karazan-dahatsoratra) – malgache" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Evanjely (karazan-dahatsoratra)" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgache" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Evangelium_(Gloven)" title="Evangelium (Gloven) – bas-allemand" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Evangelium (Gloven)" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="bas-allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Evangel" title="Evangel – piémontais" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Evangel" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piémontais" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Radosna_vijest" title="Radosna vijest – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Radosna vijest" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Evanjelium_(u%C4%8Denie)" title="Evanjelium (učenie) – slovaque" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Evanjelium (učenie)" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaque" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Evangelium_(budskap)" title="Evangelium (budskap) – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Evangelium (budskap)" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%A8%E0%AE%B1%E0%AF%8D%E0%AE%9A%E0%AF%86%E0%AE%AF%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AE%BF" title="நற்செய்தி – tamoul" lang="ta" hreflang="ta" data-title="நற்செய்தி" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamoul" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%BAc_%C3%82m" title="Phúc Âm – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Phúc Âm" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%A6%8F%E9%9F%B3_(%E8%80%B6%E7%A8%A3)" title="福音 (耶稣) – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="福音 (耶稣)" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q492807#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%89vangile" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:%C3%89vangile" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%89vangile"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%89vangile"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/%C3%89vangile" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/%C3%89vangile" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales" title="Liste de toutes les pages spéciales [q]" accesskey="q"><span>Pages spéciales</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&oldid=222125712" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&page=%C3%89vangile&id=222125712&wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25C3%2589vangile"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25C3%2589vangile"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&bookcmd=book_creator&referer=%C3%89vangile"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&page=%C3%89vangile&action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Gospels" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q492807" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour les articles homonymes, voir <a href="/wiki/%C3%89vangile_(homonymie)" class="mw-disambig" title="Évangile (homonymie)">évangile (homonymie)</a>. </p> </div></div> <div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Confusion_colour.svg/20px-Confusion_colour.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Confusion_colour.svg/30px-Confusion_colour.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Confusion_colour.svg/40px-Confusion_colour.svg.png 2x" data-file-width="260" data-file-height="200" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Cet article traite des évangiles en tant que livres. Pour la diffusion de l'évangile en tant que « bonne nouvelle » du christianisme, voir <a href="/wiki/%C3%89vang%C3%A9lisation" title="Évangélisation">Évangélisation</a>. </p> </div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:The_Snyders_Triptych_LACMA_M.2008.90a-c_(2_of_2).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/The_Snyders_Triptych_LACMA_M.2008.90a-c_%282_of_2%29.jpg/260px-The_Snyders_Triptych_LACMA_M.2008.90a-c_%282_of_2%29.jpg" decoding="async" width="260" height="302" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/The_Snyders_Triptych_LACMA_M.2008.90a-c_%282_of_2%29.jpg/390px-The_Snyders_Triptych_LACMA_M.2008.90a-c_%282_of_2%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/The_Snyders_Triptych_LACMA_M.2008.90a-c_%282_of_2%29.jpg/520px-The_Snyders_Triptych_LACMA_M.2008.90a-c_%282_of_2%29.jpg 2x" data-file-width="1808" data-file-height="2100" /></a><figcaption><i>Les Évangélistes</i>, <i>Triptyque Snyders</i>, <a href="/wiki/Jan_Boeckhorst" title="Jan Boeckhorst">Jan Boeckhorst</a> (v. 1659), <a href="/wiki/Mus%C3%A9e_d%27Art_du_comt%C3%A9_de_Los_Angeles" title="Musée d'Art du comté de Los Angeles">musée d'Art du comté de Los Angeles</a>. Chacun des quatre évangélistes est représenté par son symbole : l'ange (<a href="/wiki/Matthieu_(ap%C3%B4tre)" title="Matthieu (apôtre)">Matthieu</a>), le lion (<a href="/wiki/Marc_(%C3%A9vang%C3%A9liste)" title="Marc (évangéliste)">Marc</a>), le taureau (<a href="/wiki/Luc_(%C3%A9vang%C3%A9liste)" title="Luc (évangéliste)">Luc</a>) et l'aigle (<a href="/wiki/Jean_(ap%C3%B4tre)" title="Jean (apôtre)">Jean</a>).</figcaption></figure> <p>Un <b>évangile</b> (du <a href="/wiki/Latin" title="Latin">latin</a> <i>evangelium</i>, lui-même emprunté au <a href="/wiki/Grec_ancien" title="Grec ancien">grec ancien</a> <span class="lang-grc" lang="grc">εὐαγγέλιον</span> / <span class="lang-grc-latn" lang="grc-latn"><i>euangélion</i></span>, <span class="citation">« bonne nouvelle »</span>) est un écrit en langue grecque qui relate la vie et l'enseignement de <a href="/wiki/J%C3%A9sus_de_Nazareth" title="Jésus de Nazareth">Jésus de Nazareth</a>, appelé par les chrétiens <a href="/wiki/J%C3%A9sus-Christ" title="Jésus-Christ">Jésus-Christ</a>. </p><p>Quatre sont reconnus comme <a href="/wiki/Canon_(Bible)" class="mw-redirect" title="Canon (Bible)">canoniques</a> par les Églises chrétiennes : les évangiles dits selon <a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Matthieu" title="Évangile selon Matthieu">Matthieu</a>, <a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Marc" title="Évangile selon Marc">Marc</a>, <a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Luc" title="Évangile selon Luc">Luc</a> et <a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Jean" title="Évangile selon Jean">Jean</a>. Ils forment la partie la plus longue du <a href="/wiki/Nouveau_Testament" title="Nouveau Testament">Nouveau Testament</a> et sont appelés <b>l'Évangile</b>. </p><p>De nombreux évangiles ont circulé pendant les premiers siècles du <a href="/wiki/Christianisme" title="Christianisme">christianisme</a>. Les évangiles qui n'ont pas été reconnus sont dits <a href="/wiki/Apocryphe_biblique" title="Apocryphe biblique">apocryphes</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Le_genre_«_évangile_»"><span id="Le_genre_.C2.AB_.C3.A9vangile_.C2.BB"></span>Le genre « évangile »</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=1" title="Modifier la section : Le genre « évangile »" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=1" title="Modifier le code source de la section : Le genre « évangile »"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Étymologie"><span id=".C3.89tymologie"></span>Étymologie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=2" title="Modifier la section : Étymologie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=2" title="Modifier le code source de la section : Étymologie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le mot « évangile » provient du <a href="/wiki/Grec_ancien" title="Grec ancien">grec ancien</a> <span class="lang-grc" lang="grc">εὐαγγέλιον</span> (<i><span class="transcription lang-grc" lang="grc-Latn" dir="ltr">euangélion</span></i>), qui, à l'<a href="/wiki/%C3%89poque_classique" title="Époque classique">époque classique</a>, désigne une récompense pour une bonne nouvelle puis, à l'<a href="/wiki/Empire_romain" title="Empire romain">époque impériale</a> la bonne nouvelle elle-même, voire plus simplement une nouvelle<sup id="cite_ref-:0_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Dans la <a href="/wiki/Septante" title="Septante">Septante</a>, le terme apparait dans deux passages (dans le <a href="/wiki/Deuxi%C3%A8me_Livre_des_Rois" title="Deuxième Livre des Rois">Deuxième Livre des Rois</a> et dans le <a href="/wiki/Deuxi%C3%A8me_Livre_de_Samuel" title="Deuxième Livre de Samuel">Deuxième Livre de Samuel</a>)<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> où il signifie « nouvelle » ; on trouve également dans le <a href="/wiki/Second_Isa%C3%AFe" class="mw-redirect" title="Second Isaïe">Second Isaïe</a><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> le verbe <i>euangelizomai qui</i> indique, avec une connotation théologique, l'annonce de la libération du peuple<sup id="cite_ref-:0_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Consécutivement à la mise en place du <a href="/wiki/Calendrier_julien" title="Calendrier julien">calendrier Julien</a>, on trouve des inscriptions à l'<a href="/wiki/Auguste" title="Auguste">époque augustéenne</a> qui attestent que la propagande impériale confère au terme un sens fort, exprimant l'ouverture d'une nouvelle ère que constitue la <i><a href="/wiki/Ara_Pacis" title="Ara Pacis">Pax Augusta</a><sup id="cite_ref-:0_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-:0-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></i>. </p><p>Le terme « évangile » est repris par les auteurs du <a href="/wiki/Nouveau_Testament" title="Nouveau Testament">Nouveau Testament</a>, où il figure à 76 reprises, notamment pour annoncer le <a href="/wiki/Salut_(th%C3%A9ologie)" title="Salut (théologie)">salut</a> éternel pour quiconque se repent de ses péchés et place sa foi en <a href="/wiki/J%C3%A9sus-Christ" title="Jésus-Christ">Jésus-Christ</a><sup id="cite_ref-TLFIév_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-TLFIév-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. C'est dans les <a href="/wiki/Paul_de_Tarse" title="Paul de Tarse">écrits pauliniens</a> que l'on trouve le plus grand nombre d'occurrences du terme, soixante<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, où il semble attester de l'usage qu'en font les communautés chrétiennes judéo-hellénistiques contemporaines de l'auteur, où le mot « évangile » semble lié à différentes formules de <a href="/wiki/Profession_de_foi" title="Profession de foi">professions de foi</a> en <a href="/wiki/J%C3%A9sus-Christ" title="Jésus-Christ">Jésus-Christ</a><sup id="cite_ref-:0_1-3" class="reference"><a href="#cite_note-:0-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L'auteur de l'<a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Marc" title="Évangile selon Marc">évangile selon Marc</a> est le premier à faire de l'expression <span class="citation">« évangile de Jésus »</span> l'annonce du <a href="/wiki/Royaume_de_Dieu" title="Royaume de Dieu">règne de Dieu</a> contenue dans la prédication de <a href="/wiki/J%C3%A9sus_de_Nazareth" title="Jésus de Nazareth">Jésus de Nazareth</a>. </p><p>Ainsi, dans les premiers temps de la littérature <a href="/wiki/Christianisme_primitif" title="Christianisme primitif">paléochrétienne</a>, le terme désigne non un texte écrit déterminé, mais le message de <a href="/wiki/Salut_(christianisme)" title="Salut (christianisme)">salut</a> relatif à Jésus<sup id="cite_ref-:0_1-4" class="reference"><a href="#cite_note-:0-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il semble que ce soit à <a href="/wiki/Marcion" title="Marcion">Marcion</a> que l'on doive, vers le milieu du <abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, l'usage du terme pour désigner un texte écrit donné puis, à partir de la fin du siècle, <i>euaggelion</i> désigne couramment un <a href="/wiki/Genre_litt%C3%A9raire" title="Genre littéraire">genre littéraire</a> propre qui traite de cette même <span class="citation">« bonne nouvelle »</span><sup id="cite_ref-TLFIév_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-TLFIév-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, les titres « Évangile selon… » communs aux quatre évangiles dits « <a href="/wiki/Canon_biblique" title="Canon biblique">canoniques</a> » (<a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Matthieu" title="Évangile selon Matthieu">Matthieu</a>, <a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Marc" title="Évangile selon Marc">Marc</a>, <a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Luc" title="Évangile selon Luc">Luc</a> et <a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Jean" title="Évangile selon Jean">Jean</a>) étant le fait de scribes ultérieurs<sup id="cite_ref-:0_1-5" class="reference"><a href="#cite_note-:0-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Dans un sens plus général, « l'Évangile », sans autre précision, désigne l'ensemble de ces quatre évangiles<sup id="cite_ref-TLFIév_4-2" class="reference"><a href="#cite_note-TLFIév-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le terme apparaît également dans certains écrits de Qumran<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Enfin, il existe d'autres textes plus tardifs et non reconnus par le christianisme : les <a href="/wiki/Apocryphe_biblique" title="Apocryphe biblique">évangiles dits « apocryphes »</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Genre_littéraire"><span id="Genre_litt.C3.A9raire"></span>Genre littéraire</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=3" title="Modifier la section : Genre littéraire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=3" title="Modifier le code source de la section : Genre littéraire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les évangiles font le choix de raconter la vie de Jésus de Nazareth sous une forme narrative. La théorie défendue au début du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle par les tenants de la <i><a href="/wiki/Formgeschichte" title="Formgeschichte">Formgeschichte</a></i> (« histoire de la forme »), suivant laquelle les évangiles constitueraient un genre <i><a href="/wiki/Sui_generis" title="Sui generis">sui generis</a></i> né spontanément au sein des communautés <a href="/wiki/Christianisme_ancien" class="mw-redirect" title="Christianisme ancien">paléochrétiennes</a>, n'est plus suivie, du moins d'un point de vue littéraire, même si, sur le plan théologique, ces textes constituent effectivement quelque chose de singulier<sup id="cite_ref-:2_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-:2-7"><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les évangiles puisent en effet dans différents genres littéraires de l'Antiquité. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Page_from_13th-century_manuscript,_depicting_the_four_Gospels.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Page_from_13th-century_manuscript%2C_depicting_the_four_Gospels.jpg/220px-Page_from_13th-century_manuscript%2C_depicting_the_four_Gospels.jpg" decoding="async" width="220" height="336" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Page_from_13th-century_manuscript%2C_depicting_the_four_Gospels.jpg/330px-Page_from_13th-century_manuscript%2C_depicting_the_four_Gospels.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Page_from_13th-century_manuscript%2C_depicting_the_four_Gospels.jpg/440px-Page_from_13th-century_manuscript%2C_depicting_the_four_Gospels.jpg 2x" data-file-width="1006" data-file-height="1536" /></a><figcaption>Les quatre Évangiles, manuscrit du <abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle.</figcaption></figure> <p>Ils connaissent un précédent littéraire et théologique avec le <a href="/wiki/Tanakh" title="Tanakh">Tanakh</a>, particulièrement les <a href="/wiki/Livres_historiques_de_l%27Ancien_Testament" title="Livres historiques de l'Ancien Testament">livres historiques</a> qui développent un genre littéraire alliant historiographie et profession de foi et auquel s'apparentent les évangiles ; néanmoins, à la différence de la Bible juive, qui raconte l'histoire de Dieu et de son peuple, les évangiles abordent une approche biographique centrée sur <a href="/wiki/J%C3%A9sus_de_Nazareth" title="Jésus de Nazareth">Jésus de Nazareth</a><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite_crochet">[</span>8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Cette approche biographique a pour équivalent les <i>Bios</i> grecques ou <i>Vitae</i> latines, les <a href="/wiki/Biographie" title="Biographie">biographies</a> de la culture gréco-romaine, dont le genre évangélique constitue une sous-catégorie<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, bien qu'il s'agisse d'une littérature plus populaire qui s'éloigne des normes culturelles plus exigeantes des biographies antiques<sup id="cite_ref-:1_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-10"><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Si les évangiles partagent avec celles-ci l'objectif de combiner « la fixation sur la vie d'un personnage et l'intérêt de son inscription dans l'histoire », leur objet, avant tout théologique, est d'inscrire l'<a href="/wiki/Incarnation_(christianisme)" title="Incarnation (christianisme)">incarnation de Dieu</a> dans la vie de Jésus de Nazareth plutôt que d'illustrer des valeurs destinées à l'édification morale des lecteurs<sup id="cite_ref-:1_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-:1-10"><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Les évangiles puisent également des éléments dans certaines <span class="citation">« biographies idéales »</span> présentes dans les <a href="/wiki/Nevi%27im" title="Nevi'im">livres prophétiques</a>, notamment dans le <a href="/wiki/Livre_de_J%C3%A9r%C3%A9mie" title="Livre de Jérémie">Livre de Jérémie</a><sup id="cite_ref-:2_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-:2-7"><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, qui décrivent « la naissance, les paroles, les actions symboliques, la mort et la sépulture des saints hommes » et avec lesquels les évangiles partagent la dimension théologique de la biographie ou encore l'absence de mention de l'auteur<sup id="cite_ref-:3_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-:3-11"><span class="cite_crochet">[</span>11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Enfin, les évangiles puisent également dans les <a href="/wiki/Ar%C3%A9talogie" title="Arétalogie">arétalogies</a>, qui décrivent les prodiges réalisés par des <span class="citation">« hommes divins »</span>, ou encore dans le <a href="/wiki/Roman_grec" title="Roman grec">roman grec</a> qui a pu inspirer les évangélistes pour la mise en récit de leur christologie caractérisée par une structuration en épisodes, le déploiement d'une intrigue ou encore l'aménagement d'effets dramatiques<sup id="cite_ref-:3_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-:3-11"><span class="cite_crochet">[</span>11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Si la nature littéraire des évangiles, en rassemblant plusieurs traditions au sein d'un récit biographique sur Jésus de Nazareth, s'affilie à différents genres circulant à l'époque, le type d'écrit initié par l'auteur de l'Évangile selon Marc — imité ensuite par les auteurs des trois autres évangiles canoniques et, jusqu'au <abbr class="abbr" title="6ᵉ siècle"><span class="romain">VI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, par les auteurs des évangiles apocryphes<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite_crochet">[</span>12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> — constitue un type d'œuvre jusque-là inédit<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite_crochet">[</span>13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> dont l'<span class="citation">« originalité (…) tient à l'émergence d'un phénomène historiquement identifiable : le développement de la foi en Jésus [dont] la vie est racontée comme le tournant de l'histoire du Monde »</span><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite_crochet">[</span>14<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Auteurs_et_datation_des_textes_canoniques">Auteurs et datation des textes canoniques</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=4" title="Modifier la section : Auteurs et datation des textes canoniques" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=4" title="Modifier le code source de la section : Auteurs et datation des textes canoniques"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Karolingischer_Buchmaler_um_820_001.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Karolingischer_Buchmaler_um_820_001.jpg/220px-Karolingischer_Buchmaler_um_820_001.jpg" decoding="async" width="220" height="275" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Karolingischer_Buchmaler_um_820_001.jpg/330px-Karolingischer_Buchmaler_um_820_001.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Karolingischer_Buchmaler_um_820_001.jpg/440px-Karolingischer_Buchmaler_um_820_001.jpg 2x" data-file-width="1256" data-file-height="1571" /></a><figcaption><i>Les Quatre Évangélistes</i>, miniature des <i><a href="/wiki/%C3%89vangiles_d%27Aix-la-Chapelle" title="Évangiles d'Aix-la-Chapelle">Évangiles d'Aix-la-Chapelle</a></i> (v. 800).</figcaption></figure> <p>Les évangiles canoniques sont les quatre évangiles reconnus par les Églises chrétiennes <a href="/wiki/Catholicisme" title="Catholicisme">catholique</a>, <a href="/wiki/Protestantisme" title="Protestantisme">protestantes</a> et <a href="/wiki/%C3%89glise_orthodoxe" title="Église orthodoxe">orthodoxes</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Attribution_traditionnelle">Attribution traditionnelle</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=5" title="Modifier la section : Attribution traditionnelle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=5" title="Modifier le code source de la section : Attribution traditionnelle"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les évangiles canoniques sont traditionnellement attribués à des disciples de Jésus (pour l'<a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Matthieu" title="Évangile selon Matthieu">Évangile selon Matthieu</a> et l'<a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Jean" title="Évangile selon Jean">Évangile selon Jean</a>), ou à des proches de ses disciples (pour l'<a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Marc" title="Évangile selon Marc">Évangile selon Marc</a> et l'<a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Luc" title="Évangile selon Luc">Évangile selon Luc</a>)<sup id="cite_ref-aune_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-aune-15"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <ul><li><a href="/wiki/Matthieu_(ap%C3%B4tre)" title="Matthieu (apôtre)">Matthieu</a>, dit <i>le <a href="/wiki/Publicain" title="Publicain">publicain</a></i>, <i>l'<a href="/wiki/Ap%C3%B4tre" title="Apôtre">apôtre</a></i> ou <i>l'<a href="/wiki/%C3%89vang%C3%A9listes" title="Évangélistes">évangéliste</a></i> ;</li> <li><a href="/wiki/Marc_(%C3%A9vang%C3%A9liste)" title="Marc (évangéliste)">Marc</a> (disciple de <a href="/wiki/Pierre_(ap%C3%B4tre)" title="Pierre (apôtre)">Pierre</a>) ;</li> <li><a href="/wiki/Luc_(%C3%A9vang%C3%A9liste)" title="Luc (évangéliste)">Luc</a>, dit <i>le médecin bien-aimé</i> (disciple de <a href="/wiki/Paul_de_Tarse" title="Paul de Tarse">Paul de Tarse</a>, et à qui est aussi attribuée la rédaction des <a href="/wiki/Actes_des_Ap%C3%B4tres" title="Actes des Apôtres">Actes des Apôtres</a>) ;</li> <li><a href="/wiki/Jean_(ap%C3%B4tre)" title="Jean (apôtre)">Jean</a> dit <i>l'apôtre</i> ou <i>l'évangéliste</i>.</li></ul> <p>Aucune mention d'auteur n'apparaît dans ces quatre textes à l'époque de leur rédaction : ils ont d'abord circulé sous une forme anonyme<sup id="cite_ref-Ehrman182_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ehrman182-16"><span class="cite_crochet">[</span>16<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L'attribution à des apôtres n'apparaît qu'un siècle plus tard<sup id="cite_ref-Ehrman182_16-1" class="reference"><a href="#cite_note-Ehrman182-16"><span class="cite_crochet">[</span>16<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le plus ancien témoin littéraire de cette attribution est <a href="/wiki/Ir%C3%A9n%C3%A9e_de_Lyon" title="Irénée de Lyon">Irénée de Lyon</a><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite_crochet">[</span>17<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, qui, vers 180, définit ces quatre évangiles canoniques comme <a href="/wiki/Inspiration_biblique" title="Inspiration biblique">inspirés divinement</a>, probablement en réaction aux thèses de <a href="/wiki/Marcion" title="Marcion">Marcion</a><sup id="cite_ref-Davis_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-Davis-18"><span class="cite_crochet">[</span>18<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite_crochet">[</span>19<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-p368_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-p368-20"><span class="cite_crochet">[</span>20<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite_crochet">[</span>21<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Attribution_historique,_datation_et_composition"><span id="Attribution_historique.2C_datation_et_composition"></span>Attribution historique, datation et composition</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=6" title="Modifier la section : Attribution historique, datation et composition" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=6" title="Modifier le code source de la section : Attribution historique, datation et composition"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Datation_de_la_Bible" title="Datation de la Bible">Datation de la Bible</a> et <a href="/wiki/%C3%89vangiles_synoptiques" title="Évangiles synoptiques">Évangiles synoptiques</a>.</div></div> <p>Les évangiles selon Marc, Matthieu et Luc, qui racontent l'histoire de Jésus d'une manière relativement semblable, sont dits « <a href="/wiki/%C3%89vangiles_synoptiques" title="Évangiles synoptiques">synoptiques</a> ». L'<a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Jean" title="Évangile selon Jean">Évangile selon Jean</a> relève d'une <a href="/wiki/Christologie" title="Christologie">christologie</a> complémentaire appelée « johannique ». </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Jevan%C4%91elje_iz_Crkoleza,_XIII_vek.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Jevan%C4%91elje_iz_Crkoleza%2C_XIII_vek.jpg/220px-Jevan%C4%91elje_iz_Crkoleza%2C_XIII_vek.jpg" decoding="async" width="220" height="142" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Jevan%C4%91elje_iz_Crkoleza%2C_XIII_vek.jpg/330px-Jevan%C4%91elje_iz_Crkoleza%2C_XIII_vek.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Jevan%C4%91elje_iz_Crkoleza%2C_XIII_vek.jpg/440px-Jevan%C4%91elje_iz_Crkoleza%2C_XIII_vek.jpg 2x" data-file-width="2829" data-file-height="1829" /></a><figcaption>Les Évangiles, manuscrit serbe <a href="/wiki/%C3%89glise_orthodoxe" title="Église orthodoxe">orthodoxe</a> du <abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle.</figcaption></figure> <p>Les évangiles ont été rédigés en plusieurs phases, par la deuxième ou troisième génération de disciples, dans une fourchette qui oscille entre les années <a href="/wiki/65" title="65">65</a> et <a href="/wiki/110" title="110">110</a> d'après les différentes options historiographiques. <a href="/wiki/Michel_Quesnel" title="Michel Quesnel">Michel Quesnel</a> et <a href="/wiki/Daniel_Marguerat" title="Daniel Marguerat">Daniel Marguerat</a> parlent de 65 et 95<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite_crochet">[</span>22<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite_crochet">[</span>23<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, comme la majorité des historiens et des exégètes, et <a href="/wiki/Raymond_Edward_Brown" title="Raymond Edward Brown">Raymond Edward Brown</a><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite_crochet">[</span>24<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> donne la fourchette 70-années 90, à plus ou moins 10 ans près. Les textes sont le fruit d'un long processus de recueil des paroles de <a href="/wiki/J%C3%A9sus_de_Nazareth" title="Jésus de Nazareth">Jésus de Nazareth</a>. Ces paroles, parfois adaptées voire complétées, sont reprises dans les diverses situations de la vie des premières communautés chrétiennes et ensuite agencées à la manière d'une <i>Vie</i> (une <i>Vita</i>) à l'antique, qui ne relève néanmoins pas de la <a href="/wiki/Biographie" title="Biographie">biographie</a><sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite_crochet">[</span>25<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ils ne sont appelés <i>évangiles</i> que vers <a href="/wiki/150" title="150">150</a><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite_crochet">[</span>26<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Si les spécialistes insistent sur les difficultés d'une datation plus précise de ces écrits, l'ordre chronologique de leur apparition est admis par la plupart d'entre eux. Les évangiles ne sont pas les textes les plus anciens du Nouveau Testament : leur rédaction est précédée par d'autres, comme une partie des <a href="/wiki/%C3%89p%C3%AEtres_de_Paul" title="Épîtres de Paul">épîtres de Paul</a> (50 - 57) ou par l'<a href="/wiki/%C3%89p%C3%AEtre_de_Jacques" title="Épître de Jacques">épître de Jacques</a> (vers 60). Pour la recherche actuelle, le <a href="/wiki/Ant%C3%A9riorit%C3%A9_de_Marc" title="Antériorité de Marc">premier évangile</a> est <a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Marc" title="Évangile selon Marc">celui de Marc</a>, écrit vers 70 à l'exception de la finale (<a href="/wiki/Marc_16" title="Marc 16">Marc 16</a>), largement ultérieure ; l'<a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Matthieu" title="Évangile selon Matthieu">évangile selon Matthieu</a> le suit, vers 80-90. L'<a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Luc" title="Évangile selon Luc">évangile selon Luc</a>, rédigé séparément de celui de Matthieu mais à peu près contemporain, est daté de 80-85 ; son auteur est le même que celui des <a href="/wiki/Actes_des_ap%C3%B4tres" class="mw-redirect" title="Actes des apôtres">Actes des apôtres</a>, écrits à la même époque et dans un même style littéraire. Pour finir, celui selon Jean se situe entre 90 et 100<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite_crochet">[</span>27<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, voire 110<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite_crochet">[</span>28<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Dans les <span class="nowrap"><a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1980" title="Années 1980">années 1980</a></span>, une école minoritaire a défendu l'hypothèse de dates antérieures à l'année 70. Dans ce courant se trouvaient notamment <a href="/wiki/John_Arthur_Thomas_Robinson" title="John Arthur Thomas Robinson">John A. T. Robinson</a><sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite_crochet">[</span>29<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, <a href="/wiki/Claude_Tresmontant" title="Claude Tresmontant">Claude Tresmontant</a><sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite_crochet">[</span>30<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et <a href="/wiki/Philippe_Rolland" title="Philippe Rolland">Philippe Rolland</a><sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite_crochet">[</span>31<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ce dernier a supposé l'existence d'un évangile <span class="citation">« sémitique »</span> qui aurait été traduit en grec pour donner les écrits « pré-Matthieu » et « pré-Luc »<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite_crochet">[</span>32<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ces théories, qui se fondaient sur <a href="/wiki/Eus%C3%A8be_de_C%C3%A9sar%C3%A9e" title="Eusèbe de Césarée">Eusèbe de Césarée</a> (<i><a href="/wiki/Histoire_eccl%C3%A9siastique" title="Histoire ecclésiastique">Histoire ecclésiastique</a></i> III, 39, 16), lui-même se référant à <a href="/wiki/Papias_d%27Hi%C3%A9rapolis" title="Papias d'Hiérapolis">Papias</a><sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite_crochet">[</span>33<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, sont aujourd'hui abandonnées. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Synoptiques_et_quatrième_évangile"><span id="Synoptiques_et_quatri.C3.A8me_.C3.A9vangile"></span>Synoptiques et quatrième évangile</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=7" title="Modifier la section : Synoptiques et quatrième évangile" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=7" title="Modifier le code source de la section : Synoptiques et quatrième évangile"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/%C3%89vangiles_synoptiques" title="Évangiles synoptiques">Évangiles synoptiques</a>, <a href="/wiki/Probl%C3%A8me_synoptique" title="Problème synoptique">Problème synoptique</a>, <a href="/wiki/Source_Q" title="Source Q">Source Q</a> et <a href="/wiki/Ant%C3%A9riorit%C3%A9_de_Marc" title="Antériorité de Marc">Antériorité de Marc</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Th%C3%A9orie_des_deux_sources.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Th%C3%A9orie_des_deux_sources.png/260px-Th%C3%A9orie_des_deux_sources.png" decoding="async" width="260" height="94" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Th%C3%A9orie_des_deux_sources.png/390px-Th%C3%A9orie_des_deux_sources.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Th%C3%A9orie_des_deux_sources.png/520px-Th%C3%A9orie_des_deux_sources.png 2x" data-file-width="5580" data-file-height="2021" /></a><figcaption>Les <a href="/wiki/Th%C3%A9orie_des_deux_sources" title="Théorie des deux sources">deux sources</a> de <a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Matthieu" title="Évangile selon Matthieu">Matthieu</a> et de <a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Luc" title="Évangile selon Luc">Luc</a> : l'<a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Marc" title="Évangile selon Marc">Évangile selon Marc</a> et la <a href="/wiki/Source_Q" title="Source Q">Source Q</a>, auxquels s'ajoutent leurs contenus spécifiques (<i><a href="/wiki/Sondergut" title="Sondergut">Sondergut</a></i>).</figcaption></figure> <p>Les trois premiers évangiles (par ordre chronologique, <a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Marc" title="Évangile selon Marc">Marc</a>, <a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Matthieu" title="Évangile selon Matthieu">Matthieu</a> et <a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Luc" title="Évangile selon Luc">Luc</a>) sont qualifiés de « synoptiques » car ils présentent plus ou moins les mêmes épisodes, à la différence du quatrième, celui de <a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Jean" title="Évangile selon Jean">Jean</a>, qui apporte d'autres éléments<sup id="cite_ref-aune_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-aune-15"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Une autre différence est que les synoptiques comptent une cinquantaine de <a href="/wiki/Parabole_(%C3%A9vangile)" class="mw-redirect" title="Parabole (évangile)">paraboles</a> au total, alors que l'Évangile selon Jean n'en contient aucune. </p><p>Selon la <a href="/wiki/Th%C3%A9orie_des_deux_sources" title="Théorie des deux sources">théorie des deux sources</a>, admise par la quasi-totalité des chercheurs, les parties communes à Matthieu et à Luc dépendent à la fois de l'<a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Marc" title="Évangile selon Marc">évangile selon Marc</a> (600 versets chez Matthieu et 350 chez Luc) et d'un document perdu (235 versets présents chez Matthieu et Luc, mais absents de Marc) appelé la <a href="/wiki/Source_Q" title="Source Q">source Q</a><sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite_crochet">[</span>34<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Établissement_des_textes_canoniques"><span id=".C3.89tablissement_des_textes_canoniques"></span>Établissement des textes canoniques</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=8" title="Modifier la section : Établissement des textes canoniques" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=8" title="Modifier le code source de la section : Établissement des textes canoniques"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Transmission">Transmission</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=9" title="Modifier la section : Transmission" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=9" title="Modifier le code source de la section : Transmission"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Transmission_orale_des_%C3%A9vangiles" title="Transmission orale des évangiles">Transmission orale des évangiles</a>, <a href="/wiki/Source_Q" title="Source Q">Source Q</a> et <a href="/wiki/Logion" title="Logion">Logion</a>.</div></div> <p>Les récits évangéliques sont marqués, comme la plupart des textes de la Bible, par de nombreuses structures orales<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite_crochet">[</span>35<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les travaux du jésuite <a href="/wiki/Marcel_Jousse" title="Marcel Jousse">Marcel Jousse</a> ont montré l'importance de cette oralité dans les quatre évangiles. Cette approche permet de redonner vie aux Évangiles par une approche anthropologique du texte. Plus proche de nous, <a href="/wiki/Pierre_Perrier_(scientifique)" title="Pierre Perrier (scientifique)">Pierre Perrier</a> a tenté de retrouver les collections orales primitives mises en ordre par les apôtres avant la mise par écrit des Évangiles. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Manuscrits">Manuscrits</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=10" title="Modifier la section : Manuscrits" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=10" title="Modifier le code source de la section : Manuscrits"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:P52_recto.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/P52_recto.jpg/180px-P52_recto.jpg" decoding="async" width="180" height="283" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/P52_recto.jpg/270px-P52_recto.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/32/P52_recto.jpg 2x" data-file-width="349" data-file-height="549" /></a><figcaption>Le <a href="/wiki/Papyrus_P52" title="Papyrus P52">Papyrus P52</a>, qui contient deux passages du <span class="nowrap">chapitre 18</span> de l'<a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Jean" title="Évangile selon Jean">Évangile selon Jean</a>.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles connexes : <a href="/wiki/Liste_de_papyrus_du_Nouveau_Testament" title="Liste de papyrus du Nouveau Testament">Liste de papyrus du Nouveau Testament</a> et <a href="/wiki/Liste_des_manuscrits_du_Nouveau_Testament_en_onciales_grecques" title="Liste des manuscrits du Nouveau Testament en onciales grecques">Liste des manuscrits du Nouveau Testament en onciales grecques</a>.</div></div> <p>Le plus ancien fragment reconnu d'un évangile est le <a href="/wiki/Papyrus_P52" title="Papyrus P52">Papyrus P52</a>, daté d'environ <a href="/wiki/125" title="125">125</a> et qui est un très court extrait de l'évangile selon Jean<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite_crochet">[</span>36<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Les principaux codex contenant des versions à peu près complètes des évangiles, écrits en langue grecque, sont le <i><a href="/wiki/Codex_Vaticanus" title="Codex Vaticanus">codex Vaticanus</a></i> et le <i><a href="/wiki/Codex_Sinaiticus" title="Codex Sinaiticus">codex Sinaiticus</a></i> qui datent du milieu du <a href="/wiki/IVe_si%C3%A8cle" title="IVe siècle"><abbr class="abbr" title="4ᵉ siècle"><span class="romain">IV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Canon">Canon</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=11" title="Modifier la section : Canon" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=11" title="Modifier le code source de la section : Canon"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Canon_(Bible)" class="mw-redirect" title="Canon (Bible)">Canon (Bible)</a>.</div></div> <p>À la fin du <a href="/wiki/IIe_si%C3%A8cle" title="IIe siècle"><abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, les témoignages concordants de <a href="/wiki/Cl%C3%A9ment_d%27Alexandrie" title="Clément d'Alexandrie">Clément d'Alexandrie</a>, <a href="/wiki/Tertullien" title="Tertullien">Tertullien</a> et d'<a href="/wiki/Ir%C3%A9n%C3%A9e_de_Lyon" title="Irénée de Lyon">Irénée de Lyon</a> (voir par exemple le <i><a href="/wiki/Contre_les_h%C3%A9r%C3%A9sies" title="Contre les hérésies">Contre les hérésies</a></i>, daté de 180 environ) suggèrent que les quatre évangiles sont réputés canoniques pour l'Église de Rome<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite_crochet">[</span>37<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite_crochet">[</span>38<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. À peu près à la même époque, aurait été établi à Rome le premier canon, plus tard connu sous le nom de <a href="/wiki/Fragment_de_Muratori" title="Fragment de Muratori">canon de Muratori</a> qui correspond au refus d'inclure les autres <a href="/wiki/%C3%89vangiles_apocryphes" class="mw-redirect" title="Évangiles apocryphes">évangiles apocryphes</a> qui commencent à circuler au <a href="/wiki/IIe_si%C3%A8cle" title="IIe siècle"><abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a><sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite_crochet">[</span>39<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Le <a href="/wiki/Concile_de_Laodic%C3%A9e" title="Concile de Laodicée">concile de Laodicée</a>, vers 363, confirme la limitation du nombre des Évangiles canoniques à quatre. En 397, un concile réuni à Carthage précisa dans son <span class="nowrap">canon 47</span>, le contenu des Saintes Écritures, en particulier celui du Nouveau Testament où apparaissent à côté des Quatre évangiles, les Actes des apôtres, treize épitres de Paul, une épitre aux hébreux, deux épitres de Pierre, trois épitres de Jean, une de Jacques et une de Jean. Le synode sollicitait en outre la confirmation de l'évêque de Rome et de ceux des environs<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite_crochet">[</span>40<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Enfin en 495, le <a href="/wiki/D%C3%A9cret_de_G%C3%A9lase" title="Décret de Gélase">Décret de Gélase</a> fixe le contenu des Évangiles du Nouveau Testament et liste les évangiles apocryphes qui sont interdits à la lecture<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite_crochet">[</span>41<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Concordance">Concordance</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=12" title="Modifier la section : Concordance" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=12" title="Modifier le code source de la section : Concordance"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>À partir de la fin du <a href="/wiki/IIe_si%C3%A8cle" title="IIe siècle"><abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, se pose la question de la concordance des quatre évangiles canoniques et de la synthèse qu'ils peuvent offrir sur la vie et l'enseignement de Jésus. Un nouveau genre littéraire apparaît alors, celui de l'« <a href="/wiki/Harmonie_des_%C3%89vangiles" title="Harmonie des Évangiles">harmonie des Évangiles</a> » : il s'agit d'ouvrages de compilation qui reprennent par ordre chronologique les éléments de la vie de Jésus contenus dans chacun des quatre textes. </p><p>Parmi les plus anciennes « harmonies évangéliques » figurent le <i><a href="/wiki/Diatessaron" title="Diatessaron">Diatessaron</a></i>, les <a href="/wiki/Canon_eus%C3%A9bien" title="Canon eusébien">canons eusébiens</a> et le <i><a href="/wiki/De_consensu_evangelistarum" title="De consensu evangelistarum">De consensu evangelistarum</a></i> d'<a href="/wiki/Augustin_d%27Hippone" title="Augustin d'Hippone">Augustin d'Hippone</a>. La tradition s'est perpétuée au long des siècles chez les catholiques comme chez les protestants, avec des auteurs tels que <a href="/wiki/Jean_de_Gerson" title="Jean de Gerson">Gerson</a> et <a href="/wiki/Jean_Calvin" title="Jean Calvin">Calvin</a> ou au <a href="/wiki/XXe_si%C3%A8cle" title="XXe siècle"><abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> <a href="/wiki/Xavier_L%C3%A9on-Dufour" title="Xavier Léon-Dufour">Xavier Léon-Dufour</a><sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite_crochet">[</span>42<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et <a href="/wiki/Kurt_Aland" title="Kurt Aland">Kurt Aland</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Contenu_des_textes_canoniques">Contenu des textes canoniques</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=13" title="Modifier la section : Contenu des textes canoniques" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=13" title="Modifier le code source de la section : Contenu des textes canoniques"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Analyse_des_textes">Analyse des textes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=14" title="Modifier la section : Analyse des textes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=14" title="Modifier le code source de la section : Analyse des textes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Ex%C3%A9g%C3%A8se_historico-critique" class="mw-redirect" title="Exégèse historico-critique">Exégèse historico-critique</a>, <a href="/wiki/Quatre_sens_de_l%27%C3%89criture" title="Quatre sens de l'Écriture">Quatre sens de l'Écriture</a>, <a href="/wiki/Rh%C3%A9torique_s%C3%A9mitique" title="Rhétorique sémitique">Rhétorique sémitique</a>, <a href="/wiki/Qu%C3%AAte_du_J%C3%A9sus_historique" title="Quête du Jésus historique">Quête du Jésus historique</a> et <a href="/wiki/Crise_moderniste" title="Crise moderniste">Crise moderniste</a>.</div></div> <p>Pour définir le sens des évangiles, les chercheurs ont recours à l'<a href="/wiki/Ex%C3%A9g%C3%A8se_biblique" title="Exégèse biblique">exégèse</a><sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite_crochet">[</span>43<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cette discipline existe dès le <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle dans la tradition protestante, suivie à partir du <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle par quelques auteurs catholiques qui se heurtent à l'opposition de l'<a href="/wiki/%C3%89glise_catholique" title="Église catholique">Église</a>. L'<a href="/wiki/Ex%C3%A9g%C3%A8se_historico-critique" class="mw-redirect" title="Exégèse historico-critique">exégèse historico-critique</a>, en particulier, est condamnée jusqu'au <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle. </p><p>Pendant le <a href="/wiki/IIe_concile_%C5%93cum%C3%A9nique_du_Vatican" class="mw-redirect" title="IIe concile œcuménique du Vatican">concile <span class="nowrap">Vatican <abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></span></a>, la <a href="/wiki/Commission_biblique_pontificale" title="Commission biblique pontificale">Commission biblique pontificale</a> publie une <i>Instruction sur la vérité historique des évangiles</i> (<time class="nowrap" datetime="1964-04-21" data-sort-value="1964-04-21">21 avril 1964</time>) qui est favorablement accueillie comme guide de travail par les exégètes, puis l'Église catholique accepte officiellement, dans sa constitution <i><a href="/wiki/Dei_Verbum" title="Dei Verbum">Dei Verbum</a></i> de 1965, l'utilisation de la méthode historico-critique. L'<a href="/wiki/Encyclique" title="Encyclique">encyclique</a> <i><a href="/wiki/Fides_et_ratio" title="Fides et ratio">Fides et ratio</a></i> (<span class="nowrap">numéro 94</span>) précise quelques années plus tard que les textes bibliques <span class="citation">« exposent des événements dont la vérité se situe au-delà du simple fait historique : elle se trouve dans leur signification dans et pour l'histoire du salut »</span>. </p><p>Les exégètes actuels vont dans le même sens en considérant les évangiles comme des œuvres de foi dont les auteurs ont plus une visée doctrinale qu'un souci historique<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite_crochet">[</span>44<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite_crochet">[</span>45<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Biographie_de_Jésus"><span id="Biographie_de_J.C3.A9sus"></span>Biographie de Jésus</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=15" title="Modifier la section : Biographie de Jésus" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=15" title="Modifier le code source de la section : Biographie de Jésus"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/J%C3%A9sus-Christ" title="Jésus-Christ">Jésus-Christ</a>, <a href="/wiki/J%C3%A9sus_de_Nazareth" title="Jésus de Nazareth">Jésus de Nazareth</a> et <a href="/wiki/J%C3%A9sus_selon_l%27ex%C3%A9g%C3%A8se_contemporaine" title="Jésus selon l'exégèse contemporaine">Jésus selon l'exégèse contemporaine</a>.</div></div> <p>Les Évangiles canoniques portent essentiellement sur la vie et l'enseignement de <a href="/wiki/J%C3%A9sus-Christ" title="Jésus-Christ">Jésus-Christ</a>, qu'ils abordent chacun selon une perspective particulière. Ils en constituent la plus ancienne source documentaire. </p><p>Deux d'entre eux évoquent l'<a href="/wiki/%C3%89vangiles_de_l%27enfance" title="Évangiles de l'enfance">enfance de Jésus</a> et en particulier la <a href="/wiki/Nativit%C3%A9" title="Nativité">Nativité</a> et la <a href="/wiki/Fuite_en_%C3%89gypte" title="Fuite en Égypte">fuite en Égypte</a><sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite_crochet">[</span>46<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il s'agit des évangiles <a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Matthieu" title="Évangile selon Matthieu">selon Matthieu</a> et <a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Luc" title="Évangile selon Luc">Luc</a>, rédigés dans les <span class="nowrap"><a href="/wiki/Ann%C3%A9es_80" title="Années 80">années 80</a></span>, soit une cinquantaine d'années après la <a href="/wiki/Crucifixion_de_J%C3%A9sus" class="mw-redirect" title="Crucifixion de Jésus">crucifixion de Jésus</a> (vers 30). L'évangile le plus ancien, <a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Marc" title="Évangile selon Marc">celui de Marc</a> (écrit vers 68-75), n'y fait aucune allusion et il n'existe à ce jour aucun document sur les « <a href="/wiki/Vie_cach%C3%A9e_de_J%C3%A9sus" title="Vie cachée de Jésus">années cachées</a> » de la biographie de <a href="/wiki/J%C3%A9sus_de_Nazareth" title="Jésus de Nazareth">Jésus de Nazareth</a>. </p><p>Ces récits d'enfance sont des éléments classiques dans la « biographie » d'un grand homme de l'Antiquité et <span class="citation">« doivent donner la clé de l'homme et de l'action à venir »</span><sup id="cite_ref-Baslez_193_47-0" class="reference"><a href="#cite_note-Baslez_193-47"><span class="cite_crochet">[</span>47<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il s'agit de récits hautement symboliques, comme celui de l'étoile qui guide les <a href="/wiki/Rois_mages" title="Rois mages">rois mages</a> : celle-ci est un signe de prédestination royale dans le monde antique, et un symbole messianique pour les juifs<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite_crochet">[</span>48<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ils ont été prolongés par les écrits plus tardifs des <a href="/wiki/%C3%89vangiles_apocryphes" class="mw-redirect" title="Évangiles apocryphes">apocryphes</a> et forment un des éléments de la <a href="/wiki/Mythologie_chr%C3%A9tienne" title="Mythologie chrétienne">mythologie chrétienne</a>. </p><p>Hormis l'épisode lucanien de la visite au <a href="/wiki/Temple_de_J%C3%A9rusalem" title="Temple de Jérusalem">Temple de Jérusalem</a> à l'âge de douze ans, la jeunesse de Jésus jusqu'au début de son ministère vers l'âge de trente ans<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite_crochet">[</span>49<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> n'est pas mentionnée dans les évangiles. </p><p>Les Évangiles canoniques relatent la « vie publique » de Jésus sur une période qui dure moins de trois ans. L'<a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Jean" title="Évangile selon Jean">Évangile selon Jean</a>, plus tardif que les trois <a href="/wiki/%C3%89vangiles_synoptiques" title="Évangiles synoptiques">Évangiles synoptiques</a>, s'en distingue à la fois par son schéma narratif, sa chronologie et ses développements <a href="/wiki/Christologie" title="Christologie">christologiques</a>. </p><p>C'est à partir des textes canoniques mais aussi apocryphes que de nombreux auteurs, romanciers, historiens, théologiens et chercheurs, ont rédigé leurs « <span class="page_h"><a href="/wiki/Vie_de_J%C3%A9sus" class="mw-disambig" title="Vie de Jésus">Vies de Jésus</a></span> », qui forment un <a href="/wiki/Genre_litt%C3%A9raire" title="Genre littéraire">genre littéraire</a> à part entière. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Évangiles_«_apocryphes_»"><span id=".C3.89vangiles_.C2.AB_apocryphes_.C2.BB"></span>Évangiles « apocryphes »</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=16" title="Modifier la section : Évangiles « apocryphes »" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=16" title="Modifier le code source de la section : Évangiles « apocryphes »"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article connexe : <a href="/wiki/Apocryphe_biblique#Écrits_apocryphes_chrétiens" title="Apocryphe biblique">Apocryphe biblique#Écrits apocryphes chrétiens</a>.</div></div> <p>Les récits de la vie de Jésus qui n'ont pas été retenus comme faisant partie du <a href="/wiki/Canon_biblique" title="Canon biblique">canon</a> officiel ont été désignés sous le terme d'<span class="citation">« évangiles <a href="/wiki/Apocryphe_(litt%C3%A9rature_et_art)" title="Apocryphe (littérature et art)">apocryphes</a> »</span> (étymologiquement : <span class="citation">« évangiles cachés »</span>)<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite_crochet">[</span>50<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ils ont été longtemps délaissés, mais l'exégèse moderne s'y intéresse à nouveau. </p><p>Les artistes, au cours des âges, en ont souvent retenu des légendes pieuses qui ont joué un assez grand rôle. Des collections de maximes, comme l'<a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Thomas" title="Évangile selon Thomas">Évangile selon Thomas</a>, revêtent un intérêt historique. De même, l'<a href="/wiki/%C3%89vangile_de_Pierre" title="Évangile de Pierre">Évangile de Pierre</a>, dont un fragment a été retrouvé en Égypte en 1884, est le seul à contenir une description de la résurrection de Jésus. Elles semblent défendre des <a href="/wiki/Gnosticisme" title="Gnosticisme">doctrines gnostiques</a><sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite_crochet">[</span>51<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Certains de ces évangiles sont proches de légendes populaires tendant à combler les vides du récit des quatre évangiles réputés plus anciens. Parmi les traditions bien présentes dans l'Église catholique mais n'apparaissant pas dans les évangiles officiels, on trouve le nom des parents de Marie, mère de <a href="/wiki/J%C3%A9sus" class="mw-redirect" title="Jésus">Jésus</a> (qui se prénommeraient <a href="/wiki/Anne_(m%C3%A8re_de_Marie)" title="Anne (mère de Marie)">Anne</a> et <a href="/wiki/Joachim_(p%C3%A8re_de_Marie)" title="Joachim (père de Marie)">Joachim</a>), ou la présence du bœuf et de l'âne dans la <a href="/wiki/Cr%C3%A8che_de_No%C3%ABl" title="Crèche de Noël">crèche</a> où est né Jésus. </p><p>L'<a href="/wiki/%C3%89vangile_de_Barnab%C3%A9" title="Évangile de Barnabé">Évangile de Barnabé</a>, qui date au plus tard du <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, fournit une vision de Jésus compatible avec l'islam. Il est considéré comme une « <a href="/wiki/Fraude_pieuse" title="Fraude pieuse">fraude pieuse</a> ». </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=17" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=17" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Notes">Notes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=18" title="Modifier la section : Notes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=18" title="Modifier le code source de la section : Notes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Références"><span id="R.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Références</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=19" title="Modifier la section : Références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=19" title="Modifier le code source de la section : Références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-:0-1"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_1-0">a</a> <a href="#cite_ref-:0_1-1">b</a> <a href="#cite_ref-:0_1-2">c</a> <a href="#cite_ref-:0_1-3">d</a> <a href="#cite_ref-:0_1-4">e</a> et <a href="#cite_ref-:0_1-5">f</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="MoreschiniNorelli2000"><span class="ouvrage" id="Claudio_MoreschiniEnrico_Norelli2000">Claudio <span class="nom_auteur">Moreschini</span> et <a href="/wiki/Enrico_Norelli" title="Enrico Norelli">Enrico <span class="nom_auteur">Norelli</span></a>, <cite class="italique">Histoire de la littérature ancienne grecque et latine</cite>, Genève, <a href="/wiki/Labor_et_Fides" title="Labor et Fides">Labor et Fides</a>, <time>2000</time>, 516 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-8309-0942-5" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-8309-0942-5"><span class="nowrap">978-2-8309-0942-5</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=dOfCplxDzmwC&printsec=frontcover">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">65-67</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Histoire+de+la+litt%C3%A9rature+ancienne+grecque+et+latine&rft.place=Gen%C3%A8ve&rft.pub=Labor+et+Fides&rft.aulast=Moreschini&rft.aufirst=Claudio&rft.au=Norelli%2C+Enrico&rft.date=2000&rft.pages=65-67&rft.tpages=516&rft.isbn=978-2-8309-0942-5&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biblegateway.com/bible?language=fr&version=2;32&passage=2KGS%204,10">2 R 4,10</a> , <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biblegateway.com/bible?language=fr&version=2;32&passage=2SAM%2018,22-25">2 S 18,22-25</a></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biblegateway.com/bible?language=fr&version=2;32&passage=ISA%2040,9">Is 40,9</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biblegateway.com/bible?language=fr&version=2;32&passage=ISA%2052,7">Is 52,7</a></span> </li> <li id="cite_note-TLFIév-4"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-TLFIév_4-0">a</a> <a href="#cite_ref-TLFIév_4-1">b</a> et <a href="#cite_ref-TLFIév_4-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text">Informations <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cnrtl.fr/lexicographie/évangile/0">lexicographiques</a> et <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cnrtl.fr/etymologie/évangile/0">étymologiques</a> de « évangile » dans le <i><a href="/wiki/Tr%C3%A9sor_de_la_langue_fran%C3%A7aise_informatis%C3%A9" title="Trésor de la langue française informatisé">Trésor de la langue française informatisé</a></i>, sur le site du <a href="/wiki/Centre_national_de_ressources_textuelles_et_lexicales" title="Centre national de ressources textuelles et lexicales">Centre national de ressources textuelles et lexicales</a></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Biblique_De_Jérusalem2021"><span class="ouvrage" id="École_Biblique_De_Jérusalem2021">École Biblique De Jérusalem, <cite class="italique">Dictionnaire Jésus</cite>, Paris, Laffont, <time>2021</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dictionnaire+J%C3%A9sus&rft.place=Paris&rft.pub=Laffont&rft.au=%C3%89cole+Biblique+De+J%C3%A9rusalem&rft.date=2021&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="biblique_de_Jérusalem2021"><span class="ouvrage" id="Ecole_biblique_de_Jérusalem2021">Ecole biblique de Jérusalem, <cite class="italique">Dictionnaire Jésus</cite>, Paris, Laffont, <time>2021</time>, 1274 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 335<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dictionnaire+J%C3%A9sus&rft.place=Paris&rft.pub=Laffont&rft.au=Ecole+biblique+de+J%C3%A9rusalem&rft.date=2021&rft.pages=335&rft.tpages=1274&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-:2-7"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:2_7-0">a</a> et <a href="#cite_ref-:2_7-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Marguerat2008"><span class="ouvrage" id="Daniel_Marguerat2008"><a href="/wiki/Daniel_Marguerat" title="Daniel Marguerat">Daniel <span class="nom_auteur">Marguerat</span></a>, <cite style="font-style:normal">« Le problème synoptique »</cite>, dans Daniel Marguerat (dir.), <cite class="italique">Introduction au Nouveau Testament : Son histoire, son écriture, sa théologie</cite>, Genève, Labor et Fides, <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="quatrième">4<sup>e</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-8309-1289-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-8309-1289-0"><span class="nowrap">978-2-8309-1289-0</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 49<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Introduction+au+Nouveau+Testament&rft.atitle=Le+probl%C3%A8me+synoptique&rft.place=Gen%C3%A8ve&rft.pub=Labor+et+Fides&rft.edition=4&rft.stitle=Son+histoire%2C+son+%C3%A9criture%2C+sa+th%C3%A9ologie&rft.aulast=Marguerat&rft.aufirst=Daniel&rft.date=2008&rft.pages=49&rft.isbn=978-2-8309-1289-0&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Marguerat2008"><span class="ouvrage" id="Daniel_Marguerat2008"><a href="/wiki/Daniel_Marguerat" title="Daniel Marguerat">Daniel <span class="nom_auteur">Marguerat</span></a>, <cite style="font-style:normal">« Le problème synoptique »</cite>, dans Daniel Marguerat (dir.), <cite class="italique">Introduction au Nouveau Testament : Son histoire, son écriture, sa théologie</cite>, Genève, Labor et Fides, <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="quatrième">4<sup>e</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-8309-1289-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-8309-1289-0"><span class="nowrap">978-2-8309-1289-0</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 28<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Introduction+au+Nouveau+Testament&rft.atitle=Le+probl%C3%A8me+synoptique&rft.place=Gen%C3%A8ve&rft.pub=Labor+et+Fides&rft.edition=4&rft.stitle=Son+histoire%2C+son+%C3%A9criture%2C+sa+th%C3%A9ologie&rft.aulast=Marguerat&rft.aufirst=Daniel&rft.date=2008&rft.pages=28&rft.isbn=978-2-8309-1289-0&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Marguerat2008"><span class="ouvrage" id="Daniel_Marguerat2008"><a href="/wiki/Daniel_Marguerat" title="Daniel Marguerat">Daniel <span class="nom_auteur">Marguerat</span></a>, <cite style="font-style:normal">« Le problème synoptique »</cite>, dans Daniel Marguerat (dir.), <cite class="italique">Introduction au Nouveau Testament : Son histoire, son écriture, sa théologie</cite>, Genève, Labor et Fides, <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="quatrième">4<sup>e</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-8309-1289-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-8309-1289-0"><span class="nowrap">978-2-8309-1289-0</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 29<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Introduction+au+Nouveau+Testament&rft.atitle=Le+probl%C3%A8me+synoptique&rft.place=Gen%C3%A8ve&rft.pub=Labor+et+Fides&rft.edition=4&rft.stitle=Son+histoire%2C+son+%C3%A9criture%2C+sa+th%C3%A9ologie&rft.aulast=Marguerat&rft.aufirst=Daniel&rft.date=2008&rft.pages=29&rft.isbn=978-2-8309-1289-0&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-:1-10"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:1_10-0">a</a> et <a href="#cite_ref-:1_10-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Marguerat2008"><span class="ouvrage" id="Daniel_Marguerat2008"><a href="/wiki/Daniel_Marguerat" title="Daniel Marguerat">Daniel <span class="nom_auteur">Marguerat</span></a>, <cite style="font-style:normal">« Le problème synoptique »</cite>, dans Daniel Marguerat (dir.), <cite class="italique">Introduction au Nouveau Testament : Son histoire, son écriture, sa théologie</cite>, Genève, Labor et Fides, <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="quatrième">4<sup>e</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-8309-1289-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-8309-1289-0"><span class="nowrap">978-2-8309-1289-0</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 51<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Introduction+au+Nouveau+Testament&rft.atitle=Le+probl%C3%A8me+synoptique&rft.place=Gen%C3%A8ve&rft.pub=Labor+et+Fides&rft.edition=4&rft.stitle=Son+histoire%2C+son+%C3%A9criture%2C+sa+th%C3%A9ologie&rft.aulast=Marguerat&rft.aufirst=Daniel&rft.date=2008&rft.pages=51&rft.isbn=978-2-8309-1289-0&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-:3-11"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:3_11-0">a</a> et <a href="#cite_ref-:3_11-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Marguerat2008"><span class="ouvrage" id="Daniel_Marguerat2008"><a href="/wiki/Daniel_Marguerat" title="Daniel Marguerat">Daniel <span class="nom_auteur">Marguerat</span></a>, <cite style="font-style:normal">« Le problème synoptique »</cite>, dans Daniel Marguerat (dir.), <cite class="italique">Introduction au Nouveau Testament : Son histoire, son écriture, sa théologie</cite>, Genève, Labor et Fides, <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="quatrième">4<sup>e</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-8309-1289-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-8309-1289-0"><span class="nowrap">978-2-8309-1289-0</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 50<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Introduction+au+Nouveau+Testament&rft.atitle=Le+probl%C3%A8me+synoptique&rft.place=Gen%C3%A8ve&rft.pub=Labor+et+Fides&rft.edition=4&rft.stitle=Son+histoire%2C+son+%C3%A9criture%2C+sa+th%C3%A9ologie&rft.aulast=Marguerat&rft.aufirst=Daniel&rft.date=2008&rft.pages=50&rft.isbn=978-2-8309-1289-0&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Marguerat2008"><span class="ouvrage" id="Daniel_Marguerat2008"><a href="/wiki/Daniel_Marguerat" title="Daniel Marguerat">Daniel <span class="nom_auteur">Marguerat</span></a>, <cite style="font-style:normal">« Le problème synoptique »</cite>, dans Daniel Marguerat (dir.), <cite class="italique">Introduction au Nouveau Testament : Son histoire, son écriture, sa théologie</cite>, Genève, Labor et Fides, <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="quatrième">4<sup>e</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-8309-1289-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-8309-1289-0"><span class="nowrap">978-2-8309-1289-0</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 47<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Introduction+au+Nouveau+Testament&rft.atitle=Le+probl%C3%A8me+synoptique&rft.place=Gen%C3%A8ve&rft.pub=Labor+et+Fides&rft.edition=4&rft.stitle=Son+histoire%2C+son+%C3%A9criture%2C+sa+th%C3%A9ologie&rft.aulast=Marguerat&rft.aufirst=Daniel&rft.date=2008&rft.pages=47&rft.isbn=978-2-8309-1289-0&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Marguerat2008"><span class="ouvrage" id="Daniel_Marguerat2008"><a href="/wiki/Daniel_Marguerat" title="Daniel Marguerat">Daniel <span class="nom_auteur">Marguerat</span></a>, <cite style="font-style:normal">« Le problème synoptique »</cite>, dans Daniel Marguerat (dir.), <cite class="italique">Introduction au Nouveau Testament : Son histoire, son écriture, sa théologie</cite>, Genève, Labor et Fides, <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="quatrième">4<sup>e</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-8309-1289-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-8309-1289-0"><span class="nowrap">978-2-8309-1289-0</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 48<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Introduction+au+Nouveau+Testament&rft.atitle=Le+probl%C3%A8me+synoptique&rft.place=Gen%C3%A8ve&rft.pub=Labor+et+Fides&rft.edition=4&rft.stitle=Son+histoire%2C+son+%C3%A9criture%2C+sa+th%C3%A9ologie&rft.aulast=Marguerat&rft.aufirst=Daniel&rft.date=2008&rft.pages=48&rft.isbn=978-2-8309-1289-0&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Marguerat2008"><span class="ouvrage" id="Daniel_Marguerat2008"><a href="/wiki/Daniel_Marguerat" title="Daniel Marguerat">Daniel <span class="nom_auteur">Marguerat</span></a>, <cite style="font-style:normal">« Le problème synoptique »</cite>, dans Daniel Marguerat (dir.), <cite class="italique">Introduction au Nouveau Testament : Son histoire, son écriture, sa théologie</cite>, Genève, Labor et Fides, <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="quatrième">4<sup>e</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-8309-1289-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-8309-1289-0"><span class="nowrap">978-2-8309-1289-0</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 52<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Introduction+au+Nouveau+Testament&rft.atitle=Le+probl%C3%A8me+synoptique&rft.place=Gen%C3%A8ve&rft.pub=Labor+et+Fides&rft.edition=4&rft.stitle=Son+histoire%2C+son+%C3%A9criture%2C+sa+th%C3%A9ologie&rft.aulast=Marguerat&rft.aufirst=Daniel&rft.date=2008&rft.pages=52&rft.isbn=978-2-8309-1289-0&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-aune-15"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-aune_15-0">a</a> et <a href="#cite_ref-aune_15-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Aune2010"><span class="ouvrage" id="David_E._Aune2010"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> David E. Aune, <cite class="italique" lang="en">The Blackwell Companion to The New Testament</cite>, USA, <a href="/wiki/John_Wiley_%26_Sons" title="John Wiley & Sons">John Wiley & Sons</a>, <time>2010</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 6<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Blackwell+Companion+to+The+New+Testament&rft.place=USA&rft.pub=John+Wiley+%26+Sons&rft.aulast=Aune&rft.aufirst=David+E.&rft.date=2010&rft.pages=6&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Ehrman182-16"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Ehrman182_16-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Ehrman182_16-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Bart_D._Ehrman" title="Bart D. Ehrman">Bart D. Ehrman</a>, <i>Jésus avant les Évangiles : Comment les premiers chrétiens se sont rappelé, ont transformé et inventé l'histoire du Sauveur</i>, Bayard, 2017 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-227-48913-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-227-48913-4"><span class="nowrap">978-2-227-48913-4</span></a>)</small>, p. 182-190.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Marguerat2008"><span class="ouvrage" id="Daniel_Marguerat2008"><a href="/wiki/Daniel_Marguerat" title="Daniel Marguerat">Daniel Marguerat</a>, <cite class="italique">Introduction au Nouveau Testament : son histoire, son écriture, sa théologie</cite>, <a href="/wiki/Labor_et_Fides" title="Labor et Fides">Labor et Fides</a>, <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 13<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Introduction+au+Nouveau+Testament+%3A+son+histoire%2C+son+%C3%A9criture%2C+sa+th%C3%A9ologie&rft.pub=Labor+et+Fides&rft.aulast=Marguerat&rft.aufirst=Daniel&rft.date=2008&rft.pages=13&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Davis-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Davis_18-0">↑</a> </span><span class="reference-text">Glenn Davis, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ntcanon.org/Irenaeus.shtml">The Development of the Canon of the New Testament: Irenaeus of Lyons</a></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Edward_Brown1997"><span class="ouvrage" id="Raymond_Edward_Brown1997"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Raymond Edward Brown, <cite class="italique" lang="en">An Introduction to the New Testament</cite>, Anchor Bible, <time>1997</time>, <abbr class="abbr" title="première">1<sup>re</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-385-24767-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-385-24767-2"><span class="nowrap">978-0-385-24767-2</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 14<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=An+Introduction+to+the+New+Testament&rft.pub=Anchor+Bible&rft.edition=1&rft.au=Raymond+Edward+Brown&rft.date=1997&rft.pages=14&rft.isbn=978-0-385-24767-2&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-p368-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-p368_20-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Brown1997">Brown 1997</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 368.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Brown1997">Brown 1997</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 267.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Les sources littéraires de la vie de Jésus</i>, in <i>Aux origines du christianisme</i>, éd. Gallimard/Le Monde de la Bible, 2000, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 191.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Daniel_Marguerat" title="Daniel Marguerat">Daniel Marguerat</a>, <i>Le Dieu des premiers chrétiens</i>, Genève, éd. Labor et Fides, <a href="/wiki/1990" title="1990">1990</a>, p. 195-211.</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>101 questions sur la Bible et leurs réponses</i>, Lexio/Cerf, 1993 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-204-11305-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-204-11305-2"><span class="nowrap">978-2-204-11305-2</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 87.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a> </span><span class="reference-text">Jacques Schlosser, <i>A la recherche du Jésus historique : un innovateur ou un rénovateur ?</i>, in <i>Les Premiers Temps de l'Église</i>, éd. Gallimard/Le Monde de la Bible, 2004, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 133</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Pierre_Geoltrain" title="Pierre Geoltrain">Pierre Geoltrain</a>, <i>Les origines du christianisme : comment en écrire l'histoire</i>, in <i>Aux origines du christianisme</i>, éd. Gallimard/Le Monde de la Bible, 2000, p. XVII.</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a> </span><span class="reference-text">Ces dates sont reprises de l'ouvrage collectif dirigé par <a href="/wiki/Daniel_Marguerat" title="Daniel Marguerat">Daniel Marguerat</a>, <i>Introduction au Nouveau Testament</i>, éd. Labor et Fides, 2004 (<abbr class="abbr" title="Troisième">3<sup>e</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr>)</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Raymond_E._Brown" class="mw-redirect" title="Raymond E. Brown">Raymond E. Brown</a>, <i>Que sait-on du Nouveau Testament ?</i>, éd. Bayard, 2000.</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Thomas_Arthur_Robinson1987"><span class="ouvrage" id="John_Thomas_Arthur_Robinson1987">John Thomas Arthur Robinson, <cite class="italique">Redater le Nouveau Testament (traduction de l'anglais)</cite>, Paris, Lethielleux, <time>1987</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Redater+le+Nouveau+Testament+%28traduction+de+l%27anglais%29&rft.place=Paris&rft.pub=Lethielleux&rft.au=John+Thomas+Arthur+Robinson&rft.date=1987&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/rhr_0035-1423_1989_num_206_3_1813">Recension</a> par <a href="/wiki/Andr%C3%A9_M%C3%A9hat" title="André Méhat">André Méhat</a>.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a> </span><span class="reference-text">Dans son ouvrage <i><a href="/wiki/Le_Christ_h%C3%A9breu" title="Le Christ hébreu">Le Christ hébreu</a></i>.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Rolland1987"><span class="ouvrage" id="Philippe_Rolland1987">Philippe Rolland, <cite class="italique">L'origine et la date des Evangiles</cite>, Paris, Desclée, <time>1987</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27origine+et+la+date+des+Evangiles&rft.place=Paris&rft.pub=Descl%C3%A9e&rft.aulast=Rolland&rft.aufirst=Philippe&rft.date=1987&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Rolland1984"><span class="ouvrage" id="Philippe_Rolland1984">Philippe Rolland, <cite class="italique">Les premiers évangiles. Un nouveau regard sur le problème synoptique</cite>, Paris, O.E.I.L., <time>1984</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Les+premiers+%C3%A9vangiles.+Un+nouveau+regard+sur+le+probl%C3%A8me+synoptique&rft.place=Paris&rft.pub=O.E.I.L.&rft.aulast=Rolland&rft.aufirst=Philippe&rft.date=1984&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Vermes2011"><span class="ouvrage" id="Geza_Vermes2011"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="/wiki/Geza_Vermes" class="mw-redirect" title="Geza Vermes">Geza Vermes</a>, <cite class="italique" lang="en">The Changing Faces of Jesus</cite>, Penguin UK, <time>2011</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 77<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Changing+Faces+of+Jesus&rft.pub=Penguin+UK&rft.aulast=Vermes&rft.aufirst=Geza&rft.date=2011&rft.pages=77&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Michel_Quesnel" title="Michel Quesnel">Michel Quesnel</a>, in <i>Les Sources littéraires de la vie de jésus</i>, op. cit.</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a> </span><span class="reference-text"> Lee Martin McDonald, <i>The Formation of the Biblical Canon: Volume 2: The New Testament: Its Authority and Canonicity</i>, Bloomsbury Publishing, UK, 2017, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 18</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="CarsonMoo2009"><span class="ouvrage" id="D._A._CarsonDouglas_J._Moo2009"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> D. A. <span class="nom_auteur">Carson</span> et Douglas J. <span class="nom_auteur">Moo</span>, <cite class="italique" lang="en">An Introduction to the New Testament</cite>, USA, Zondervan Academic, <time>2009</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 273<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=An+Introduction+to+the+New+Testament&rft.place=USA&rft.pub=Zondervan+Academic&rft.aulast=Carson&rft.aufirst=D.+A.&rft.au=Moo%2C+Douglas+J.&rft.date=2009&rft.pages=273&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Benoît1960"><span class="ouvrage" id="André_Benoît1960">André Benoît, <cite class="italique">Saint Irénée : introduction à l'étude de sa théologie</cite>, <a href="/wiki/Presses_universitaires_de_France" title="Presses universitaires de France">Presses universitaires de France</a>, <time>1960</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 112<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Saint+Ir%C3%A9n%C3%A9e+%3A+introduction+%C3%A0+l%27%C3%A9tude+de+sa+th%C3%A9ologie&rft.pub=Presses+universitaires+de+France&rft.aulast=Beno%C3%AEt&rft.aufirst=Andr%C3%A9&rft.date=1960&rft.pages=112&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a> </span><span class="reference-text">La thèse du <a href="/wiki/XIXe_si%C3%A8cle" title="XIXe siècle"><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> selon laquelle <a href="/wiki/Papias_d%27Hi%C3%A9rapolis" title="Papias d'Hiérapolis">Papias d'Hiérapolis</a> serait le témoin d'un recueil (quasi) canonique des quatre évangiles n'est plus retenue par la critique actuelle, cf. <span class="ouvrage" id="Amsler2005"><span class="ouvrage" id="Frédéric_Amsler2005">Frédéric Amsler, <cite class="italique">Le canon du Nouveau Testament : regards nouveaux sur l'histoire de sa formation</cite>, <a href="/wiki/Labor_et_Fides" title="Labor et Fides">Labor et Fides</a>, <time>2005</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">35-85</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+canon+du+Nouveau+Testament+%3A+regards+nouveaux+sur+l%27histoire+de+sa+formation&rft.pub=Labor+et+Fides&rft.aulast=Amsler&rft.aufirst=Fr%C3%A9d%C3%A9ric&rft.date=2005&rft.pages=35-85&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Gamble2003"><span class="ouvrage" id="Harry_Gamble2003"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Harry <span class="nom_auteur">Gamble</span>, <cite style="font-style:normal" lang="en">« The Formation of the New Testament Canon and Its Significance for the History of Biblical Interpretation »</cite>, dans Alan J. Hauser et Duane F. Watson (éds.), <cite class="italique" lang="en">A History of Biblical Interpretation</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> I : <span class="lang-en italique" lang="en">The Ancient Period</span>, Wm. Β. Eerdmans Publishing,‎ <time>2003</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-8028-4273-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-8028-4273-9"><span class="nowrap">0-8028-4273-9</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 410<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=A+History+of+Biblical+Interpretation&rft.atitle=The+Formation+of+the+New+Testament+Canon+and+Its+Significance+for+the+History+of+Biblical+Interpretation&rft.pub=Wm.+%CE%92.+Eerdmans+Publishing&rft.aulast=Gamble&rft.aufirst=Harry&rft.date=2003&rft.volume=I&rft.pages=410&rft.isbn=0-8028-4273-9&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2005"><cite class="italique">Denzinger. Symboles et définitions de la foi catholique. Note et contenu concernant le synode de Carthage de 397</cite>, Paris, Cerf, <time>2005</time>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 66 et n° 186<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Denzinger.+Symboles+et+d%C3%A9finitions+de+la+foi+catholique.+Note+et+contenu+concernant+le+synode+de+Carthage+de+397&rft.place=Paris&rft.pub=Cerf&rft.date=2005&rft.pages=66+et+n%C2%B0+186&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Holladay2005"><span class="ouvrage" id="Carl_R._Holladay2005"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Carl R. Holladay, <cite class="italique" lang="en">A Critical Introduction to the New Testament : Interpreting the Message and Meaning of Jesus Christ</cite>, Abingdon Press, <time>2005</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 28<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Critical+Introduction+to+the+New+Testament+%3A+Interpreting+the+Message+and+Meaning+of+Jesus+Christ&rft.pub=Abingdon+Press&rft.aulast=Holladay&rft.aufirst=Carl+R.&rft.date=2005&rft.pages=28&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.persee.fr/doc/rhr_0035-1423_1958_num_153_1_8788">« Concordance des Évangiles synoptiques »</a>, recension dans la <i><a href="/wiki/Revue_de_l%27histoire_des_religions" title="Revue de l'histoire des religions">Revue de l'histoire des religions</a></i> (1958) sur <i>persee.fr</i>.</span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#CarsonMoo2009">Carson et Moo 2009</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 9.</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Wiarda2010"><span class="ouvrage" id="Timothy_Wiarda2010"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Timothy Wiarda, <cite class="italique" lang="en">Interpreting Gospel Narratives : Scenes, People, and Theology</cite>, B&H Academic, <time>2010</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">75–78</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Interpreting+Gospel+Narratives&rft.pub=B%26H+Academic&rft.stitle=Scenes%2C+People%2C+and+Theology&rft.aulast=Wiarda&rft.aufirst=Timothy&rft.date=2010&rft.pages=75%E2%80%9378&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Hill2004"><span class="ouvrage" id="Brennan_R._Hill2004"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Brennan R. Hill, <cite class="italique" lang="en">Jesus, the Christ : Contemporary Perspectives</cite>, Twenty-Third Publications, <time>2004</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 89<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Jesus%2C+the+Christ&rft.pub=Twenty-Third+Publications&rft.stitle=Contemporary+Perspectives&rft.aulast=Hill&rft.aufirst=Brennan+R.&rft.date=2004&rft.pages=89&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#CarsonMoo2009">Carson et Moo 2009</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 136-142.</span> </li> <li id="cite_note-Baslez_193-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Baslez_193_47-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Baslez"><span class="ouvrage" id="Marie-Françoise_Baslez"><a href="/wiki/Marie-Fran%C3%A7oise_Baslez" title="Marie-Françoise Baslez">Marie-Françoise Baslez</a>, <cite class="italique">Bible et histoire</cite>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">193-195</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Bible+et+histoire&rft.aulast=Baslez&rft.aufirst=Marie-Fran%C3%A7oise&rft.pages=193-195&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Baslez"><span class="ouvrage" id="Marie-Françoise_Baslez"><a href="/wiki/Marie-Fran%C3%A7oise_Baslez" title="Marie-Françoise Baslez">Marie-Françoise Baslez</a>, <cite class="italique">Bible et histoire</cite>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 189<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Bible+et+histoire&rft.aulast=Baslez&rft.aufirst=Marie-Fran%C3%A7oise&rft.pages=189&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Luc" title="Évangile selon Luc">Lc</a> 3, 23</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#CarsonMoo2009">Carson et Moo 2009</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 141.</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Meier"><span class="ouvrage" id="John_P._Meier">John P. Meier, <cite class="italique">Un certain Jésus, les Données de l'histoire</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> <abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr>, Paris, Cerf, <abbr class="abbr" title="chapitre(s)">chap.</abbr> <abbr class="abbr" title="5"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">V</span></abbr> (« Les Sources : Les Agrapha et les Évangiles apocryphes »), <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">71-100</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Un+certain+J%C3%A9sus%2C+les+Donn%C3%A9es+de+l%27histoire&rft.atitle=Les+Sources+%3A+Les+Agrapha+et+les+%C3%89vangiles+apocryphes&rft.place=Paris&rft.pub=Cerf&rft.aulast=Meier&rft.aufirst=John+P.&rft.volume=%3Cabbr+class%3D%22abbr+%22+title%3D%221%22+%3E%3Cspan+class%3D%22romain%22+style%3D%22text-transform%3Auppercase%22%3EI%3C%2Fspan%3E%3C%2Fabbr%3E&rft.pages=71-100&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3A%C3%89vangile"></span></span></span></span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=20" title="Modifier la section : Voir aussi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=20" title="Modifier le code source de la section : Voir aussi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia :</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Paintings_of_four_Evangelists?uselang=fr">Évangile</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li><li class="wikisource"><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Bible_Segond_1910/Nouveau_Testament" class="extiw" title="s:Bible Segond 1910/Nouveau Testament">Nouveau Testament, traduction Segond, 1910</a>, <span class="nowrap">sur <span class="project">Wikisource</span></span></li><li class="wikisource"><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Nouveau_Testament_-_Crampon" class="extiw" title="s:Nouveau Testament - Crampon">Nouveau Testament, traduction Crampon, 1923</a>, <span class="nowrap">sur <span class="project">Wikisource</span></span></li><li class="wikisource"><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Le_Nouveau_Testament_(Martin,_1861)" class="extiw" title="s:Le Nouveau Testament (Martin, 1861)">Nouveau Testament, traduction Martin, 1861</a>, <span class="nowrap">sur <span class="project">Wikisource</span></span></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=21" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=21" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ouvrages_généraux"><span id="Ouvrages_g.C3.A9n.C3.A9raux"></span>Ouvrages généraux</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=22" title="Modifier la section : Ouvrages généraux" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=22" title="Modifier le code source de la section : Ouvrages généraux"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Marie-Fran%C3%A7oise_Baslez" title="Marie-Françoise Baslez">Marie-Françoise Baslez</a>, <i>Jésus : Dictionnaire historique des évangiles</i>, Omnibus, 2017 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-258-13631-1" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-258-13631-1"><span class="nowrap">978-2-258-13631-1</span></a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Paul_Beauchamp" title="Paul Beauchamp">Paul Beauchamp</a>, <i>Le Récit, la Lettre et le Corps</i>, Cerf, 1992 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2204046620" title="Spécial:Ouvrages de référence/2204046620"><span class="nowrap">2204046620</span></a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Raymond_E._Brown" class="mw-redirect" title="Raymond E. Brown">Raymond E. Brown</a>, <i>101 Questions sur la Bible</i>, Lexio/Cerf, 1993 et 2004 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-204-11305-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-204-11305-2"><span class="nowrap">978-2-204-11305-2</span></a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Raymond_E._Brown" class="mw-redirect" title="Raymond E. Brown">Raymond E. Brown</a>, <i>Que sait-on du Nouveau Testament ?</i>, <a href="/wiki/%C3%89ditions_Bayard" class="mw-redirect" title="Éditions Bayard">éditions Bayard</a>, 2011 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-227-48252-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-227-48252-4"><span class="nowrap">978-2-227-48252-4</span></a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Hans_Conzelmann" title="Hans Conzelmann">Hans Conzelmann</a> et <a href="/wiki/Andreas_Lindemann" title="Andreas Lindemann">Andreas Lindemann</a>, <i>Guide pour l'étude du Nouveau Testament</i>, <a href="/wiki/Labor_et_Fides" title="Labor et Fides">Labor et Fides</a>, 1999 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-8309-0943-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-8309-0943-7"><span class="nowrap">2-8309-0943-7</span></a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Bart_D._Ehrman" title="Bart D. Ehrman">Bart D. Ehrman</a>, <i>Jésus avant les Évangiles : Comment les premiers chrétiens se sont rappelé, ont transformé et inventé leurs histoires du Sauveur</i>, Bayard, 2017 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-227-48913-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-227-48913-4"><span class="nowrap">978-2-227-48913-4</span></a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Camille_Focant" title="Camille Focant">Camille Focant</a> et <a href="/wiki/Daniel_Marguerat" title="Daniel Marguerat">Daniel Marguerat</a> (dir.), <i>Le Nouveau Testament commenté</i>, Bayard/Labor et Fides, 2012, <abbr class="abbr" title="Quatrième">4<sup>e</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-227-48708-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-227-48708-6"><span class="nowrap">978-2-227-48708-6</span></a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Pierre_Gibert_(j%C3%A9suite)" class="mw-redirect" title="Pierre Gibert (jésuite)">Pierre Gibert</a> et <a href="/wiki/Christoph_Theobald" title="Christoph Theobald">Christoph Theobald</a> (éd.), <i>Le Cas Jésus-Christ. Exégètes, historiens et théologiens en confrontation</i>, Bayard, 2002</li> <li><a href="/wiki/Daniel_Marguerat" title="Daniel Marguerat">Daniel Marguerat</a> (dir.), <i>Introduction au Nouveau Testament : Son histoire, son écriture, sa théologie</i>, Labor et Fides, 2008 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-8309-1289-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-8309-1289-0"><span class="nowrap">978-2-8309-1289-0</span></a>)</small></li> <li><a href="/wiki/John_Paul_Meier" title="John Paul Meier">John Paul Meier</a>, <i>Un certain Juif : Jésus. Les données de l'histoire</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> <abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr>, <abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr>, <abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr>, <abbr class="abbr" title="4"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">IV</span></abbr>, <abbr class="abbr" title="5"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">V</span></abbr>, Cerf, 2004-2018</li> <li><a href="/wiki/Michel_Quesnel" title="Michel Quesnel">Michel Quesnel</a>, <i>L'Histoire des évangiles</i>, Cerf, 2009</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Sur_les_Évangiles_canoniques"><span id="Sur_les_.C3.89vangiles_canoniques"></span>Sur les Évangiles canoniques</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=23" title="Modifier la section : Sur les Évangiles canoniques" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=23" title="Modifier le code source de la section : Sur les Évangiles canoniques"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Jacques_Dupont_(b%C3%A9n%C3%A9dictin)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jacques Dupont (bénédictin) (page inexistante)">Jacques Dupont</a>, <i>Études sur les évangiles synoptiques</i>, Leuven University Press, 1985</li> <li><a href="/wiki/Camille_Focant" title="Camille Focant">Camille Focant</a>, <i>L'Évangile selon Marc</i>, <a href="/wiki/%C3%89ditions_du_Cerf" title="Éditions du Cerf">éditions du Cerf</a>, 2004 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-204-07407-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-204-07407-0"><span class="nowrap">978-2-204-07407-0</span></a>)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Beno%C3%AEt_Standaert&action=edit&redlink=1" class="new" title="Benoît Standaert (page inexistante)">Benoît Standaert</a>, <i>L'Évangile selon Marc</i>, Cerf, 1997</li> <li><a href="/wiki/%C3%89tienne_Trocm%C3%A9" title="Étienne Trocmé">Étienne Trocmé</a>, <i>L'Évangile selon saint Marc</i>, Labor et Fides, 2000 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-8309-0972-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-8309-0972-0"><span class="nowrap">2-8309-0972-0</span></a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Daniel_Marguerat" title="Daniel Marguerat">Daniel Marguerat</a>, <i>Jésus et Matthieu : À la recherche du Jésus de l'histoire</i>, Labor et Fides/Bayard, 2016 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-8309-1589-1" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-8309-1589-1"><span class="nowrap">978-2-8309-1589-1</span></a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Bovon" title="François Bovon">François Bovon</a>, <i>L'Œuvre de Luc</i>, Cerf, 1987</li> <li><a href="/wiki/Roland_Meynet" title="Roland Meynet">Roland Meynet</a>, <i>L'Évangile de Luc</i>, coll. « Rhétorique sémitique 1 », Lethielleux, Paris, 2005 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-283-61239-X" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-283-61239-X"><span class="nowrap">2-283-61239-X</span></a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Jean_Zumstein" title="Jean Zumstein">Jean Zumstein</a>, <i>L'Évangile selon saint Jean</i>, Labor et Fides, 2007</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=24" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=24" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Canon_(Bible)" class="mw-redirect" title="Canon (Bible)">Canon (Bible)</a></li> <li><a href="/wiki/Canons_de_concordances" class="mw-redirect" title="Canons de concordances">Canons de concordances</a></li> <li><a href="/wiki/Ex%C3%A9g%C3%A8se_historico-critique" class="mw-redirect" title="Exégèse historico-critique">Exégèse historico-critique</a></li> <li><a href="/wiki/Historicit%C3%A9_de_la_Bible" class="mw-redirect" title="Historicité de la Bible">Historicité de la Bible</a></li> <li><a href="/wiki/J%C3%A9sus_selon_l%27ex%C3%A9g%C3%A8se_contemporaine" title="Jésus selon l'exégèse contemporaine">Jésus selon l'exégèse contemporaine</a></li> <li><a href="/wiki/Probl%C3%A8me_synoptique" title="Problème synoptique">Problème synoptique</a></li> <li><a href="/wiki/T%C3%A9tramorphe" title="Tétramorphe">Tétramorphe</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&veaction=edit&section=25" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C3%89vangile&action=edit&section=25" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers">Notice dans un dictionnaire ou une encyclopédie généraliste<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q492807?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/evangiles/"><i>Universalis</i></a></li> </ul></div></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers"><a href="/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)" title="Autorité (sciences de l'information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q492807?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4015915-2">GND</a></span></li> </ul></div></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pagesorthodoxes.net/bible/evangile.htm">Index des Évangiles</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.erudit.org/revue/ltp/2002/v58/n2/000359ar.html">« Le genre "évangile" en fonction des effets produits par la mise en intrigue de Jésus »</a>, <i><a href="/wiki/Laval_th%C3%A9ologique_et_philosophique" title="Laval théologique et philosophique">Laval théologique et philosophique</a></i> 58, n° 2, <time class="nowrap" datetime="2002-06" data-sort-value="2002-06">juin 2002</time></li></ul> <div class="navbox-container" style="clear:both;"> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Livres_du_Nouveau_Testament" title="Modèle:Palette Livres du Nouveau Testament"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a> · <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Livres_du_Nouveau_Testament&action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%">Livres du <a href="/wiki/Nouveau_Testament" title="Nouveau Testament">Nouveau Testament</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:200px;"><a class="mw-selflink selflink">Évangiles</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Matthieu" title="Évangile selon Matthieu">Évangile selon Matthieu</a> <small>(Mt)</small></li> <li><a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Marc" title="Évangile selon Marc">Évangile selon Marc</a> <small>(Mc)</small></li> <li><a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Luc" title="Évangile selon Luc">Évangile selon Luc</a><small> (Lc)</small></li> <li><a href="/wiki/%C3%89vangile_selon_Jean" title="Évangile selon Jean">Évangile selon Jean</a><small> (Jn)</small></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:200px;"><a href="/wiki/Ap%C3%B4tre" title="Apôtre">Histoire apostolique</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><a href="/wiki/Actes_des_Ap%C3%B4tres" title="Actes des Apôtres">Actes des Apôtres</a> <small>(Ac)</small></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:200px;"><a href="/wiki/%C3%89p%C3%AEtres_de_Paul" title="Épîtres de Paul">Épîtres pauliniennes</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/%C3%89p%C3%AEtre_aux_Romains" title="Épître aux Romains">Épître aux Romains</a> <small>(Rm)</small></li> <li><a href="/wiki/Premi%C3%A8re_%C3%A9p%C3%AEtre_aux_Corinthiens" title="Première épître aux Corinthiens">Première épître aux Corinthiens</a> <small>(1 Co)</small></li> <li><a href="/wiki/Deuxi%C3%A8me_%C3%A9p%C3%AEtre_aux_Corinthiens" title="Deuxième épître aux Corinthiens">Deuxième épître aux Corinthiens</a> <small>(2 Co)</small></li> <li><a href="/wiki/%C3%89p%C3%AEtre_aux_Galates" title="Épître aux Galates">Épître aux Galates</a> <small>(Ga)</small></li> <li><a href="/wiki/%C3%89p%C3%AEtre_aux_Philippiens" title="Épître aux Philippiens">Épître aux Philippiens</a> <small>(Ph)</small></li> <li><a href="/wiki/Premi%C3%A8re_%C3%A9p%C3%AEtre_aux_Thessaloniciens" title="Première épître aux Thessaloniciens">Première épître aux Thessaloniciens</a> <small>(1 Th)</small></li> <li><a href="/wiki/%C3%89p%C3%AEtre_%C3%A0_Phil%C3%A9mon" title="Épître à Philémon">Épître à Philémon</a> <small>(Phm)</small></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:200px;"><a href="/wiki/%C3%89p%C3%AEtres_de_Paul#Épîtres_deutéro-pauliniennes" title="Épîtres de Paul">Épîtres deutéro-pauliniennes</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/%C3%89p%C3%AEtre_aux_%C3%89ph%C3%A9siens" title="Épître aux Éphésiens">Épître aux Éphésiens</a> <small>(Ép)</small></li> <li><a href="/wiki/%C3%89p%C3%AEtre_aux_Colossiens" title="Épître aux Colossiens">Épître aux Colossiens</a> <small>(Col)</small></li> <li><a href="/wiki/Deuxi%C3%A8me_%C3%A9p%C3%AEtre_aux_Thessaloniciens" title="Deuxième épître aux Thessaloniciens">Deuxième épître aux Thessaloniciens</a> <small>(2 Th)</small></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:200px;"><a href="/wiki/%C3%89p%C3%AEtre_pastorale" title="Épître pastorale">Épîtres pastorales</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Premi%C3%A8re_%C3%A9p%C3%AEtre_%C3%A0_Timoth%C3%A9e" title="Première épître à Timothée">Première épître à Timothée</a> <small>(1 Tm)</small></li> <li><a href="/wiki/Deuxi%C3%A8me_%C3%A9p%C3%AEtre_%C3%A0_Timoth%C3%A9e" title="Deuxième épître à Timothée">Deuxième épître à Timothée</a> <small>(2 Tm)</small></li> <li><a href="/wiki/%C3%89p%C3%AEtre_%C3%A0_Tite" title="Épître à Tite">Épître à Tite</a> <small>(Tt)</small></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:200px;"><a href="/wiki/%C3%89p%C3%AEtre_catholique" title="Épître catholique">Épîtres catholiques</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/%C3%89p%C3%AEtre_aux_H%C3%A9breux" title="Épître aux Hébreux">Épître aux Hébreux</a> <small>(He)</small></li> <li><a href="/wiki/%C3%89p%C3%AEtre_de_Jacques" title="Épître de Jacques">Épître de Jacques</a> <small>(Jc)</small></li> <li><a href="/wiki/Premi%C3%A8re_%C3%A9p%C3%AEtre_de_Pierre" title="Première épître de Pierre">Première épître de Pierre</a> <small>(1 P)</small></li> <li><a href="/wiki/Deuxi%C3%A8me_%C3%A9p%C3%AEtre_de_Pierre" title="Deuxième épître de Pierre">Deuxième épître de Pierre</a> <small>(2 P)</small></li> <li><a href="/wiki/Premi%C3%A8re_%C3%A9p%C3%AEtre_de_Jean" title="Première épître de Jean">Première épître de Jean</a> <small>(1 Jn)</small></li> <li><a href="/wiki/Deuxi%C3%A8me_%C3%A9p%C3%AEtre_de_Jean" title="Deuxième épître de Jean">Deuxième épître de Jean</a> <small>(2 Jn)</small></li> <li><a href="/wiki/Troisi%C3%A8me_%C3%A9p%C3%AEtre_de_Jean" title="Troisième épître de Jean">Troisième épître de Jean</a> <small>(3 Jn)</small></li> <li><a href="/wiki/%C3%89p%C3%AEtre_de_Jude" title="Épître de Jude">Épître de Jude</a> <small>(Jude)</small></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="width:200px;"><a href="/wiki/Apocalyptique" title="Apocalyptique">Apocalypse</a></th> <td class="navbox-list" style=""><a href="/wiki/Apocalypse" title="Apocalypse">Apocalypse</a> <small>(Ap)</small></td> </tr> </tbody></table> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="3" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Ex%C3%A9g%C3%A8se_du_Nouveau_Testament" title="Modèle:Palette Exégèse du Nouveau Testament"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a> · <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Ex%C3%A9g%C3%A8se_du_Nouveau_Testament&action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%">Exégèse du <a href="/wiki/Nouveau_Testament" title="Nouveau Testament">Nouveau Testament</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#DDDDFF;"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Ex%C3%A9g%C3%A8se_du_Nouveau_Testament" title="Catégorie:Exégèse du Nouveau Testament">Recherches</a></th> <td class="navbox-list" style="text-align:center;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Bibliographie_sur_l%27ex%C3%A9g%C3%A8se_du_Nouveau_Testament" title="Bibliographie sur l'exégèse du Nouveau Testament">Bibliographie</a></li> <li><a href="/wiki/Ex%C3%A9g%C3%A8se_biblique" title="Exégèse biblique">Exégèse biblique</a></li> <li><a href="/wiki/Ex%C3%A9g%C3%A8se_historico-critique_de_la_Bible" title="Exégèse historico-critique de la Bible">Exégèse historico-critique</a></li> <li><a href="/wiki/Datation_de_la_Bible" title="Datation de la Bible">Datation de la Bible</a></li> <li><a href="/wiki/Transmission_orale_des_%C3%A9vangiles" title="Transmission orale des évangiles">Transmission orale des évangiles</a></li> <li><a href="/wiki/Sources_sur_la_vie_de_J%C3%A9sus_de_Nazareth" title="Sources sur la vie de Jésus de Nazareth">Sources sur la vie de Jésus</a></li> <li><a href="/wiki/Qu%C3%AAte_du_J%C3%A9sus_historique" title="Quête du Jésus historique">Quête du Jésus historique</a></li> <li><a href="/wiki/J%C3%A9sus_selon_l%27ex%C3%A9g%C3%A8se_contemporaine" title="Jésus selon l'exégèse contemporaine">Jésus selon l'exégèse contemporaine</a></li> <li><a href="/wiki/Secret_messianique" title="Secret messianique">Secret messianique</a></li></ul> </div></td> <td class="navbox-image" rowspan="10" style="vertical-align:middle;padding-left:7px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:P46.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/P46.jpg/200px-P46.jpg" decoding="async" width="200" height="282" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/P46.jpg/300px-P46.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/P46.jpg/400px-P46.jpg 2x" data-file-width="580" data-file-height="819" /></a></span></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#DDDDFF;">Interprétations</th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:center; background:#ECECFF;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Herm%C3%A9neutique_biblique" title="Herméneutique biblique">Herméneutique</a></li> <li><a href="/wiki/Quatre_sens_de_l%27%C3%89criture" title="Quatre sens de l'Écriture">Les quatre sens</a></li> <li><a href="/wiki/All%C3%A9gor%C3%A8se" title="Allégorèse">Allégorèse</a></li> <li><a href="/wiki/D%C3%A9mythologisation" title="Démythologisation">Démythologisation</a></li> <li><a href="/wiki/Typologie_biblique" title="Typologie biblique">Typologie biblique</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#DDDDFF;"><a href="/wiki/%C3%89vangiles_synoptiques" title="Évangiles synoptiques">Synoptiques</a></th> <td class="navbox-list" style="text-align:center;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Probl%C3%A8me_synoptique" title="Problème synoptique">Problème synoptique</a></li> <li><a href="/wiki/Sondergut" title="Sondergut">Sondergut</a></li> <li><a href="/wiki/Th%C3%A9orie_des_deux_sources" title="Théorie des deux sources">Théorie des deux sources</a></li> <li><a href="/wiki/Ant%C3%A9riorit%C3%A9_de_Marc" title="Antériorité de Marc">Antériorité de Marc</a></li> <li><a href="/wiki/Marc_16" title="Marc 16">Marc 16</a></li> <li><a href="/wiki/Source_Q" title="Source Q">Source Q</a></li></ul> </div> <div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/De_consensu_evangelistarum" title="De consensu evangelistarum">De consensu evangelistarum</a></li> <li><a href="/wiki/Harmonie_des_%C3%89vangiles" title="Harmonie des Évangiles">Harmonie des Évangiles</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#DDDDFF;">Méthodes</th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:center; background:#ECECFF;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Critique_textuelle" title="Critique textuelle">Critique textuelle</a></li> <li><a href="/wiki/Rh%C3%A9torique_s%C3%A9mitique" title="Rhétorique sémitique">Analyse rhétorique</a></li> <li><a href="/wiki/Formgeschichte" title="Formgeschichte">Formgeschichte</a></li> <li><a href="/wiki/Redaktionsgeschichte" title="Redaktionsgeschichte">Redaktionsgeschichte</a></li> <li><a href="/wiki/Sitz_im_Buch" title="Sitz im Buch">Sitz im Buch</a></li> <li><a href="/wiki/Sitz_im_Leben" title="Sitz im Leben">Sitz im Leben</a></li> <li><a href="/wiki/Th%C3%A9orie_des_compl%C3%A9ments" title="Théorie des compléments">Théorie des compléments</a></li> <li><a href="/wiki/Th%C3%A9orie_des_fragments" title="Théorie des fragments">Théorie des fragments</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#DDDDFF;"><a href="/wiki/Crit%C3%A8re_d%27historicit%C3%A9" title="Critère d'historicité">Critères d'historicité</a></th> <td class="navbox-list" style="text-align:center;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Attestation_multiple" title="Attestation multiple">Attestation multiple</a></li> <li><a href="/wiki/Crit%C3%A8re_de_coh%C3%A9rence" title="Critère de cohérence">Cohérence</a></li> <li><a href="/wiki/Crit%C3%A8re_de_dissimilarit%C3%A9" title="Critère de dissimilarité">Dissimilarité</a></li> <li><a href="/wiki/Embarras_eccl%C3%A9siastique" title="Embarras ecclésiastique">Embarras ecclésiastique</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#DDDDFF;">Critères de lecture</th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:center; background:#ECECFF;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Lectio_brevior_potior" title="Lectio brevior potior">Lectio brevior potior</a></li> <li><a href="/wiki/Lectio_difficilior_potior" title="Lectio difficilior potior">Lectio difficilior potior</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#DDDDFF;">Concepts</th> <td class="navbox-list" style="text-align:center;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Novum_Testamentum_Graece" title="Novum Testamentum Graece">Novum Testamentum Graece</a></li> <li><a href="/wiki/Ad_fontes" title="Ad fontes">Ad fontes</a></li> <li><a href="/wiki/Logion" title="Logion">Logion</a></li> <li><a href="/wiki/Par%C3%A9n%C3%A8se" title="Parénèse">Parénèse</a></li> <li><a href="/wiki/P%C3%A9ricope" title="Péricope">Péricope</a></li> <li><a href="/wiki/Pseud%C3%A9pigraphe_(Nouveau_Testament)" title="Pseudépigraphe (Nouveau Testament)">Pseudépigraphie</a></li> <li><a href="/wiki/Stemma_codicum" title="Stemma codicum">Stemma codicum</a></li> <li><a href="/wiki/Variantes_textuelles_du_Nouveau_Testament" title="Variantes textuelles du Nouveau Testament">Variantes textuelles</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#DDDDFF;">Institutions</th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:center; background:#ECECFF;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/%C3%89cole_de_T%C3%BCbingen" title="École de Tübingen">École de Tübingen</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89cole_de_l%27histoire_des_religions" title="École de l'histoire des religions">École de l'histoire des religions</a></li> <li><a href="/wiki/Society_of_Biblical_Literature" class="mw-redirect" title="Society of Biblical Literature">Society of Biblical Literature</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89cole_biblique_et_arch%C3%A9ologique_fran%C3%A7aise_de_J%C3%A9rusalem" title="École biblique et archéologique française de Jérusalem">École biblique de Jérusalem</a></li> <li><a href="/wiki/Commission_biblique_pontificale" title="Commission biblique pontificale">Commission biblique pontificale</a></li> <li><a href="/wiki/Institut_biblique_pontifical" title="Institut biblique pontifical">Institut biblique pontifical</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%A9daille_Burkitt" title="Médaille Burkitt">Médaille Burkitt</a></li> <li><a href="/wiki/Studiorum_Novi_Testamenti_Societas" title="Studiorum Novi Testamenti Societas">Studiorum Novi Testamenti Societas</a></li> <li><a href="/wiki/Institut_f%C3%BCr_neutestamentliche_Textforschung" title="Institut für neutestamentliche Textforschung">Institut für neutestamentliche Textforschung</a></li> <li><a href="/wiki/Association_catholique_fran%C3%A7aise_pour_l%27%C3%A9tude_de_la_Bible" title="Association catholique française pour l'étude de la Bible">ACFEB</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9seau_de_recherche_en_analyse_narrative_des_textes_bibliques" title="Réseau de recherche en analyse narrative des textes bibliques">RRENAB</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#DDDDFF;"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Sp%C3%A9cialiste_du_Nouveau_Testament" title="Catégorie:Spécialiste du Nouveau Testament">Exégètes</a><br /> <small>(années 1970-années 2020)</small></th> <td class="navbox-list" style="text-align:center;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Barbara_Aland" title="Barbara Aland">Barbara Aland</a></li> <li><a href="/wiki/Kurt_Aland" title="Kurt Aland">Kurt Aland</a></li> <li><a href="/wiki/Jean-No%C3%ABl_Aletti" title="Jean-Noël Aletti">Jean-Noël Aletti</a></li> <li><a href="/wiki/Christian_Amphoux" title="Christian Amphoux">Christian Amphoux</a></li> <li><a href="/wiki/Richard_Bauckham" title="Richard Bauckham">Richard Bauckham</a></li> <li><a href="/wiki/Paul_Beauchamp" title="Paul Beauchamp">Paul Beauchamp</a></li> <li><a href="/wiki/Pierre_Benoit_(dominicain)" title="Pierre Benoit (dominicain)">Pierre Benoit</a></li> <li><a href="/wiki/Matthew_Black" title="Matthew Black">Matthew Black</a></li> <li><a href="/wiki/Marie-%C3%89mile_Boismard" title="Marie-Émile Boismard">Marie-Émile Boismard</a></li> <li><a href="/wiki/G%C3%BCnther_Bornkamm" title="Günther Bornkamm">Günther Bornkamm</a></li> <li><a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Bovon" title="François Bovon">François Bovon</a></li> <li><a href="/wiki/Raymond_Edward_Brown" title="Raymond Edward Brown">Raymond Brown</a></li> <li><a href="/wiki/Rudolf_Bultmann" title="Rudolf Bultmann">Rudolf Bultmann</a></li> <li><a href="/wiki/Maurice_Casey" title="Maurice Casey">Maurice Casey</a></li> <li><a href="/wiki/Henri_Cazelles" title="Henri Cazelles">Henri Cazelles</a></li> <li><a href="/wiki/Philip_Comfort" title="Philip Comfort">Philip Comfort</a></li> <li><a href="/wiki/Hans_Conzelmann" title="Hans Conzelmann">Hans Conzelmann</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89douard_Cothenet" title="Édouard Cothenet">Édouard Cothenet</a></li> <li><a href="/wiki/Oscar_Cullmann" title="Oscar Cullmann">Oscar Cullmann</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89lian_Cuvillier" title="Élian Cuvillier">Élian Cuvillier</a></li> <li><a href="/wiki/Andreas_Dettwiler" title="Andreas Dettwiler">Andreas Dettwiler</a></li> <li><a href="/wiki/James_Dunn_(th%C3%A9ologien)" title="James Dunn (théologien)">James Dunn</a></li> <li><a href="/wiki/Bart_D._Ehrman" title="Bart D. Ehrman">Bart Ehrman</a></li> <li><a href="/wiki/Joseph_Fitzmyer" title="Joseph Fitzmyer">Joseph Fitzmyer</a></li> <li><a href="/wiki/Camille_Focant" title="Camille Focant">Camille Focant</a></li> <li><a href="/wiki/Andr%C3%A9_Gounelle" title="André Gounelle">André Gounelle</a></li> <li><a href="/wiki/Christian_Grappe" title="Christian Grappe">Christian Grappe</a></li> <li><a href="/wiki/Ernst_K%C3%A4semann" title="Ernst Käsemann">Ernst Käsemann</a></li> <li><a href="/wiki/Helmut_Koester" title="Helmut Koester">Helmut Koester</a></li> <li><a href="/wiki/Simon_L%C3%A9gasse" title="Simon Légasse">Simon Légasse</a></li> <li><a href="/wiki/Xavier_L%C3%A9on-Dufour" title="Xavier Léon-Dufour">Xavier Léon-Dufour</a></li> <li><a href="/wiki/Andreas_Lindemann" title="Andreas Lindemann">Andreas Lindemann</a></li> <li><a href="/wiki/Ulrich_Luz" title="Ulrich Luz">Ulrich Luz</a></li> <li><a href="/wiki/Daniel_Marguerat" title="Daniel Marguerat">Daniel Marguerat</a></li> <li><a href="/wiki/Pierre_de_Martin_de_Vivi%C3%A9s" title="Pierre de Martin de Viviés">Pierre de Martin de Viviés</a></li> <li><a href="/wiki/Carlo_Maria_Martini" title="Carlo Maria Martini">Carlo Maria Martini</a></li> <li><a href="/wiki/John_Paul_Meier" title="John Paul Meier">John Paul Meier</a></li> <li><a href="/wiki/Bruce_Metzger" title="Bruce Metzger">Bruce Metzger</a></li> <li><a href="/wiki/Roland_Meynet" title="Roland Meynet">Roland Meynet</a></li> <li><a href="/wiki/Charles_Perrot" title="Charles Perrot">Charles Perrot</a></li> <li><a href="/wiki/Michel_Quesnel_(th%C3%A9ologien)" class="mw-redirect" title="Michel Quesnel (théologien)">Michel Quesnel</a></li> <li><a href="/wiki/Rudolf_Schnackenburg" title="Rudolf Schnackenburg">Rudolf Schnackenburg</a></li> <li><a href="/wiki/Eduard_Schweizer_(th%C3%A9ologien)" title="Eduard Schweizer (théologien)">Eduard Schweizer</a></li> <li><a href="/wiki/Graham_Stanton" title="Graham Stanton">Graham Stanton</a></li> <li><a href="/wiki/Gerd_Theissen" title="Gerd Theissen">Gerd Theissen</a></li> <li><a href="/wiki/David_Trobisch" title="David Trobisch">David Trobisch</a></li> <li><a href="/wiki/Christopher_Tuckett" title="Christopher Tuckett">Christopher Tuckett</a></li> <li><a href="/wiki/Albert_Vanhoye" title="Albert Vanhoye">Albert Vanhoye</a></li> <li><a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Vouga" title="François Vouga">François Vouga</a></li> <li><a href="/wiki/Francis_Watson" title="Francis Watson">Francis Watson</a></li> <li><a href="/wiki/Allen_Wikgren" title="Allen Wikgren">Allen Wikgren</a></li> <li><a href="/wiki/Jean_Zumstein" title="Jean Zumstein">Jean Zumstein</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="background:#DDDDFF;"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Revue_de_sciences_religieuses" title="Catégorie:Revue de sciences religieuses">Revues</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:center; background:#ECECFF;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><i><a href="/wiki/Journal_of_Biblical_Literature" title="Journal of Biblical Literature">Journal of Biblical Literature</a></i> <small>(1881)</small></li> <li><i><a href="/wiki/Zeitschrift_f%C3%BCr_die_Neutestamentliche_Wissenschaft" title="Zeitschrift für die Neutestamentliche Wissenschaft">Zeitschrift für die Neutestamentliche Wissenschaft</a></i> <small>(1900)</small></li> <li><i><a href="/wiki/Revue_des_sciences_religieuses" title="Revue des sciences religieuses">Revue des sciences religieuses</a></i> <small>(1921)</small></li> <li><i><a href="/wiki/New_Testament_Studies" title="New Testament Studies">New Testament Studies</a></i> <small>(1955)</small></li> <li><i><a href="/wiki/Novum_Testamentum" title="Novum Testamentum">Novum Testamentum</a></i> <small>(1956)</small></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Christianisme" title="Portail du christianisme"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Latin_Cross.svg/17px-Latin_Cross.svg.png" decoding="async" width="17" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Latin_Cross.svg/25px-Latin_Cross.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Latin_Cross.svg/33px-Latin_Cross.svg.png 2x" data-file-width="280" data-file-height="400" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Christianisme" title="Portail:Christianisme">Portail du christianisme</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Bible" title="Portail de la Bible"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/Bible-open.jpg/33px-Bible-open.jpg" decoding="async" width="33" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/Bible-open.jpg/49px-Bible-open.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/Bible-open.jpg/65px-Bible-open.jpg 2x" data-file-width="1000" data-file-height="737" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Bible" title="Portail:Bible">Portail de la Bible</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐api‐int.codfw.main‐69fd9c8dd5‐vnc7q Cached time: 20250131164243 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.719 seconds Real time usage: 0.972 seconds Preprocessor visited node count: 7316/1000000 Post‐expand include size: 173215/2097152 bytes Template argument size: 29770/2097152 bytes Highest expansion depth: 14/100 Expensive parser function count: 0/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 53753/5000000 bytes Lua time usage: 0.243/10.000 seconds Lua memory usage: 5485521/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 797.717 1 -total 28.93% 230.763 2 Modèle:Références 18.83% 150.249 1 Modèle:Liens 12.80% 102.142 20 Modèle:Ouvrage 5.99% 47.793 1 Modèle:Autres_projets 5.58% 44.509 1 Modèle:Palette 5.29% 42.218 1 Modèle:Voir_homonymie 4.79% 38.185 1 Modèle:Méta_bandeau_de_note 4.74% 37.809 1 Modèle:Portail 4.65% 37.131 2 Modèle:Méta_bandeau --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:31417:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250131164243 and revision id 222125712. Rendering was triggered because: api-parse --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de « <a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Évangile&oldid=222125712">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Évangile&oldid=222125712</a> ».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégorie</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:%C3%89vangile" title="Catégorie:Évangile">Évangile</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Cat%C3%A9gorie_Commons_avec_lien_local_diff%C3%A9rent_sur_Wikidata" title="Catégorie:Catégorie Commons avec lien local différent sur Wikidata">Catégorie Commons avec lien local différent sur Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_un_mod%C3%A8le_Bases_inactif" title="Catégorie:Page utilisant un modèle Bases inactif">Page utilisant un modèle Bases inactif</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3219" title="Catégorie:Page utilisant P3219">Page utilisant P3219</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_externes" title="Catégorie:Page pointant vers des bases externes">Page pointant vers des bases externes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_dictionnaires_ou_encyclop%C3%A9dies_g%C3%A9n%C3%A9ralistes" title="Catégorie:Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes">Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_Wikip%C3%A9dia_avec_notice_d%27autorit%C3%A9" title="Catégorie:Article de Wikipédia avec notice d'autorité">Article de Wikipédia avec notice d'autorité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Christianisme/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Christianisme/Articles liés">Portail:Christianisme/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Religions_et_croyances/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Religions et croyances/Articles liés">Portail:Religions et croyances/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Bible/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Bible/Articles liés">Portail:Bible/Articles liés</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 15 janvier 2025 à 21:52.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a> : les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a> ; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/%C3%89vangile" title="Spécial:Citer/Évangile">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%C3%89vangile&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Évangile</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>17 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-dd7b9dc85-nkss8","wgBackendResponseTime":158,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.719","walltime":"0.972","ppvisitednodes":{"value":7316,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":173215,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":29770,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":14,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":53753,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 797.717 1 -total"," 28.93% 230.763 2 Modèle:Références"," 18.83% 150.249 1 Modèle:Liens"," 12.80% 102.142 20 Modèle:Ouvrage"," 5.99% 47.793 1 Modèle:Autres_projets"," 5.58% 44.509 1 Modèle:Palette"," 5.29% 42.218 1 Modèle:Voir_homonymie"," 4.79% 38.185 1 Modèle:Méta_bandeau_de_note"," 4.74% 37.809 1 Modèle:Portail"," 4.65% 37.131 2 Modèle:Méta_bandeau"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.243","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":5485521,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-int.codfw.main-69fd9c8dd5-vnc7q","timestamp":"20250131164243","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u00c9vangile","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/%C3%89vangile","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q492807","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q492807","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-10-21T11:03:51Z","dateModified":"2025-01-15T20:52:02Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/9\/9e\/The_Snyders_Triptych_LACMA_M.2008.90a-c_%282_of_2%29.jpg","headline":"ensemble des \u00e9crits qui relatent la vie et l'enseignement de J\u00e9sus de Nazareth"}</script> </body> </html>