CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Friese beweging - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"0ab8f3f5-9365-4c2c-9eca-3ac4f7c5c7e7","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Friese_beweging","wgTitle":"Friese beweging","wgCurRevisionId":68242813,"wgRevisionId":68242813,"wgArticleId":1032176,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Cultuur in Friesland"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Friese_beweging","wgRelevantArticleId":1032176,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0, "wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":10000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q2361935","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options": "loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions", "wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Friese beweging - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Friese_beweging"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Friese_beweging&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Friese_beweging"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Friese_beweging rootpage-Friese_beweging skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/26_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Friese+beweging" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Friese+beweging" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Friese+beweging" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Friese+beweging" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Voorgeschiedenis" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Voorgeschiedenis"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Voorgeschiedenis</span> </div> </a> <ul id="toc-Voorgeschiedenis-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Volksverhalen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Volksverhalen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Volksverhalen</span> </div> </a> <ul id="toc-Volksverhalen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kristlik_Selskip" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kristlik_Selskip"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Kristlik Selskip</span> </div> </a> <ul id="toc-Kristlik_Selskip-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fedde_Schurer" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Fedde_Schurer"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Fedde Schurer</span> </div> </a> <ul id="toc-Fedde_Schurer-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zie_ook" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zie_ook"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Zie ook</span> </div> </a> <ul id="toc-Zie_ook-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Literatuur" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Literatuur"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Literatuur</span> </div> </a> <ul id="toc-Literatuur-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Friese beweging</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 1 taal" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-1" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">1 taal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Fryske_Beweging" title="Fryske Beweging – Fries" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Fryske Beweging" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2361935#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Friese_beweging" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Overleg:Friese_beweging&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Overleg over deze pagina (de pagina bestaat niet) [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Friese_beweging"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Friese_beweging"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Friese_beweging" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Friese_beweging" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&oldid=68242813" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Friese_beweging&id=68242813&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FFriese_beweging"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FFriese_beweging"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Friese+beweging"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Friese_beweging&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2361935" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i><a href="/wiki/De_Fryske_Beweging" title="De Fryske Beweging">Zie ook: De Fryske Beweging (organisatie)</a></i></div> <p>Tot de <b>Friese beweging</b> (<a href="/wiki/Westerlauwers_Fries" title="Westerlauwers Fries">Fries</a>: <i>Fryske beweging</i>) kunnen alle personen en instanties gerekend worden die zich inzetten of ingezet hebben voor het behoud en versterken van de <a href="/wiki/Friese_talen" title="Friese talen">Friese taal</a>, <a href="/wiki/Friesland#Cultuur" title="Friesland">cultuur</a> en identiteit van de Friezen in de provincie <a href="/wiki/Friesland" title="Friesland">Friesland</a>. Voor sommige leden van deze beweging betekende dit tegelijk streven in naar (meer) onafhankelijkheid van het centraal Nederlands gezag. </p><p>De hoofdstroom van de Friese beweging kan worden opgevat als een uiting van cultureel <a href="/wiki/Nationalisme" title="Nationalisme">nationalisme</a> dat in tegenstelling tot politiek nationalisme niet streeft naar afscheiding van de het moederland. Het verschilt echter ook van <a href="/wiki/Regionalisme_(politiek)" title="Regionalisme (politiek)">regionalisme</a>, doordat de eigen taal en vermeende gemeenschappelijke afstamming in de Friese beweging wel degelijk centraal staan. </p><p>Historici als Goffe Jensma en Philippus Breuker hebben laten zien dat de Friese beweging zich heeft ontwikkeld uit opeenvolgende sociale bewegingen, waarin telkens nieuwe groepen het Fries gebruikten om hun aanhang te mobiliseren. Eerst was dit een zaak van de hogere burgerij (<a href="/wiki/Koninklijk_Fries_Genootschap_voor_Geschiedenis_en_Cultuur" title="Koninklijk Fries Genootschap voor Geschiedenis en Cultuur">Friesch Genootschap</a>), daarna van de nieuwe middenklassen (<a href="/w/index.php?title=Selskip_1844&action=edit&redlink=1" class="new" title="Selskip 1844 (de pagina bestaat niet)">Selskip 1844</a><span class="noprint" style="font-size:85%; font-style: normal;"> [<a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Selskip_foar_Fryske_Taal-_en_Skriftekennisse" class="extiw" title="fy:Selskip foar Fryske Taal- en Skriftekennisse">fy</a>]</span>) en ten slotte van de socialistische arbeidersbeweging, de orthodox-protestantse bevolkingsgroep (<a href="/w/index.php?title=Kristlik_Frysk_Selskip&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kristlik Frysk Selskip (de pagina bestaat niet)">Kristlik Frysk Selskip</a><span class="noprint" style="font-size:85%; font-style: normal;"> [<a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Kristlik_Frysk_Selskip" class="extiw" title="fy:Kristlik Frysk Selskip">fy</a>]</span>) en de katholieke minderheid (<a href="/w/index.php?title=Roomsk_Frysk_Boun&action=edit&redlink=1" class="new" title="Roomsk Frysk Boun (de pagina bestaat niet)">Roomsk Frysk Boun</a><span class="noprint" style="font-size:85%; font-style: normal;"> [<a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Roomsk_Frysk_Boun" class="extiw" title="fy:Roomsk Frysk Boun">fy</a>]</span>). </p><p>De term Friese beweging is rond 1900 ontstaan en ontleend aan verwante termen als <a href="/wiki/Arbeidersbeweging" title="Arbeidersbeweging">arbeidersbeweging</a>, <a href="/wiki/Vrouwenbeweging" title="Vrouwenbeweging">vrouwenbeweging</a>, <a href="/wiki/Jeugdbeweging" title="Jeugdbeweging">jeugdbeweging</a>, maar ook aan termen als <a href="/wiki/Verlichting_(stroming)" title="Verlichting (stroming)">verlichtings-</a> en <a href="/wiki/Opwekking_(christendom)" title="Opwekking (christendom)">opwekkingsbeweging</a>. De term werd tevens gebruikt om specifieke organisaties als de <a href="/w/index.php?title=Jongfryske_Mienskip&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jongfryske Mienskip (de pagina bestaat niet)">Jongfryske Mienskip</a><span class="noprint" style="font-size:85%; font-style: normal;"> [<a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Jongfryske_Mienskip" class="extiw" title="fy:Jongfryske Mienskip">fy</a>]</span> uit 1915 aan te duiden. De benaming geeft aan dat de Friese beweging zichzelf zag als een emancipatiebeweging die streefde naar gelijkberechtiging van de eigen taal en cultuur. </p><p>De Friese beweging wordt wel eens opgevat als een vorm van <a href="/wiki/Verzuiling" title="Verzuiling">verzuiling</a>, waarbij Friestaligen zich binnen Nederland als afzonderlijke belangengroep organiseerden. De bestaande opdeling de Friese samenleving langs politieke en religieuze scheidslijnen zette zich echter ook binnen de Friese beweging door. De beweging had daardoor in verschillende delen van Friesland een andere kleur: in de <a href="/wiki/Friese_Wouden" title="Friese Wouden">Wouden</a> en het Lage Midden overwoog het seculiere en socialistische element, in <a href="/wiki/Westergo" title="Westergo">Westergo</a> domineerden de orthodox-hervormden, terwijl rond <a href="/wiki/Dokkum" title="Dokkum">Dokkum</a> het gereformeerde volksdeel zwaar telde. De geschiedenis van de Friese beweging als geheel is eerder te vergelijken met sociaal-culturele emancipatiebewegingen elders in Europa, zoals het <a href="/w/index.php?title=Grundtvigianisme&action=edit&redlink=1" class="new" title="Grundtvigianisme (de pagina bestaat niet)">Grundtvigianisme</a><span class="noprint" style="font-size:85%; font-style: normal;"> [<a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Grundtvigianisme" class="extiw" title="dk:Grundtvigianisme">dk</a>]</span> in Denemarken, waar de Deense taal en cultuur een belangrijke rol speelde in het mobiliseren van telkens nieuwe sociale groepen. </p><p>De term beweging kreeg in de jaren dertig een nieuwe lading, doordat stromingen die de bestaande scheidslijnen wilden doorbreken zich eveneens als zodanig gingen betitelen. Dat geldt zowel voor fascistische stromingen als voor de linkse <a href="/wiki/Doorbraak_(politiek)" title="Doorbraak (politiek)">doorbraak</a>. Het engagement dat hiermee samenhing werkte ook door binnen de Friese beweging. </p><p>Ook in <a href="/wiki/Kreis_Nordfriesland" title="Kreis Nordfriesland">Noord-Friesland</a> wordt naar Nederlands voorbeeld gesproken van een Friese beweging. De Friestalige taalgemeenschap is daar echter veel kleiner dan in Nederland en vanouds sterk verbonden met de <a href="/wiki/Duits" title="Duits">Duits-</a> en <a href="/wiki/Nederduits" title="Nederduits">Nederduitstalige</a> meerderheid in het district. Een minderheid oriënteert zich hier op Denemarken. In <a href="/wiki/Oost-Friesland" title="Oost-Friesland">Oost-Friesland</a>, waar het <a href="/wiki/Nedersaksisch" title="Nedersaksisch">Nedersaksisch</a> de voertaal is, wordt zelden van een Friese beweging gesproken, evenmin als bij de Friestalige minderheden in <a href="/wiki/Saterland" title="Saterland">Saterland</a> en op <a href="/wiki/Helgoland" title="Helgoland">Helgoland</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voorgeschiedenis">Voorgeschiedenis</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Voorgeschiedenis" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Voorgeschiedenis"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Oorspronkelijk was de Friese beweging een reactie op centralisatie van de politieke macht in Nederland. In de <a href="/wiki/Bataafse_Revolutie" title="Bataafse Revolutie">Bataafse Revolutie</a> van eind 18e eeuw lag sterk de klemtoon op natievorming en eenheid. De Nederlandse taal had daarin een prominente functie. Het <a href="/wiki/Staatsbewind" title="Staatsbewind">Staatsbewind</a> liet door de Leidse hoogleraar <a href="/wiki/Matthijs_Siegenbeek" title="Matthijs Siegenbeek">Siegenbeek</a> een eenheidsspelling maken, die in het onderwijs maatgevend moest zijn. </p><p>De voorlopers van de Friese beweging verzetten zich niet tegen gebruik van het Nederlands, maar legden de nadruk op de Friese bijdrage aan het het ontstaan van de natie. Pas binnen het <a href="/w/index.php?title=Selskip_foar_Fryske_Taal-_en_Skriftekennisse&action=edit&redlink=1" class="new" title="Selskip foar Fryske Taal- en Skriftekennisse (de pagina bestaat niet)">Selskip foar Fryske Taal- en Skriftekennisse</a><span class="noprint" style="font-size:85%; font-style: normal;"> [<a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Selskip_foar_Fryske_Taal-_en_Skriftekennisse" class="extiw" title="fy:Selskip foar Fryske Taal- en Skriftekennisse">fy</a>]</span>), opgericht in 1844, ging de Friese taal een grotere rol spelen. Eerst rond 1900 kwam de Friese taal centraal te staan in de strijd van de Friese beweging voor gelijkberechtiging van het Fries en de Friezen. </p><p>Het <a href="/wiki/Koninklijk_Fries_Genootschap_voor_Geschiedenis_en_Cultuur" title="Koninklijk Fries Genootschap voor Geschiedenis en Cultuur">Fries Genootschap van Geschiedenis-, Oudheid- en Taalkunde</a> werd in 1827 opgericht. In 1835 gaf het <i>Thet Freske Riim</i>, met aantekeningen van de inmiddels overleden <a href="/w/index.php?title=Ecco_Epkema&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ecco Epkema (de pagina bestaat niet)">Ecco Epkema</a> uit, die al in 1824 een woordenboek op het werk van <a href="/wiki/Gysbert_Japicx" title="Gysbert Japicx">Gysbert Japicx</a> (1603-1666) had gepubliceerd, en daarmee een basis had gelegd voor de latere Friese spelling. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Volksverhalen">Volksverhalen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Volksverhalen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Volksverhalen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=Tiede_Roelofs_Dykstra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tiede Roelofs Dykstra (de pagina bestaat niet)">Tiede Roelofs Dykstra</a><span class="noprint" style="font-size:85%; font-style: normal;"> [<a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Tiede_Roelofs_Dykstra" class="extiw" title="fy:Tiede Roelofs Dykstra">fy</a>]</span> (1820-1862), een van de oprichters van het Selskip 1844 begon in de provincie Friesland als een der eersten volksverhalen te verzamelen. Hij was eerder in contact gekomen met de Duitse mytholoog en volksverhaalverzamelaar <a href="/w/index.php?title=Johann_WIlhelm_Wolf&action=edit&redlink=1" class="new" title="Johann WIlhelm Wolf (de pagina bestaat niet)">Johann WIlhelm Wolf</a><span class="noprint" style="font-size:85%; font-style: normal;"> [<a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Johann_WIlhelm_Wolf" class="extiw" title="de:Johann WIlhelm Wolf">de</a>]</span>. Tiede Dykstra verzamelde ongeveer 120 verhalen, waarvan een deel dertig jaar later door een van zijn correspondenten (Waling Dykstra) zou worden gepubliceerd. Ook de broers <a href="/wiki/Joost_Hiddes_Halbertsma" title="Joost Hiddes Halbertsma">Joost</a> en <a href="/wiki/Eeltsje_Halbertsma" class="mw-redirect" title="Eeltsje Halbertsma">Eeltsje Halbertsma</a> verzamelden volksverhalen; zij hadden nauwe contacten met de Duitse <a href="/wiki/Gebroeders_Grimm" title="Gebroeders Grimm">gebroeders Grimm</a>. </p><p>Het tijdschrift <a href="/wiki/Iduna_(tijdschrift)" title="Iduna (tijdschrift)"><i>Iduna</i></a>, geschreven in een zelf ontworpen Friese spelling, richtte zich op geschiedenis, folklore, taal en literatuur. Zo ontstonden ontmoetingsplaatsen voor de Friese taal en cultuur, zij het dat het nog om een kleine kring ging. </p><p>De schrijver <a href="/wiki/Waling_Dykstra" title="Waling Dykstra">Waling Dykstra</a> (1821-1914) werd in de tweede helft van de 19e eeuw beschouwd als de grote man van de Friese beweging. Zijn eerste <a href="/wiki/Lied" title="Lied">liederenbundel</a>, uit 1848, werd vijfmaal herdrukt. Van zijn <a href="/wiki/Roman_(literatuur)" title="Roman (literatuur)">romans</a> werden vooral de eerste twee vele malen herdrukt. </p><p>De voordrachtsavonden die hij met <a href="/wiki/Tjibbe_Geerts_van_der_Meulen" title="Tjibbe Geerts van der Meulen">Tjibbe Geerts van der Meulen</a> organiseerde, de <i>Winterjoenenocht</i> (winteravondvermaak), ontwikkelden zich tot een soort Friestalig <a href="/wiki/Cabaret_(kleinkunst)" title="Cabaret (kleinkunst)">cabaret</a>. Het gevarieerde programma bestond uit rijmstukken, samenspraken en schetsen uit het volksleven, waarin de orthodox-protestanten en hun predikanten vaak behoorlijk op de hak werden genomen. Zij vormden een tegenhanger van de protestantse evangelisatiebewegingen, die de bevolking vaak eveneens in het Fries benaderden. </p><p>Verschillende door Dykstra opgezette of geredigeerde bladen en jaarboekjes vonden een brede verspreiding, bijvoorbeeld <i><a href="/w/index.php?title=Sljucht_en_Rjucht&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sljucht en Rjucht (de pagina bestaat niet)">Sljucht en Rjucht</a></i> (vanaf 1897), <i>De Fryske Skoeralmenak</i>, het jaarboekje <i>As jimme it leije meije</i> (1899-1910). Zijn werk aan de Friese <a href="/wiki/Spelling" title="Spelling">spelling</a> en aan het <i>Friesch Woordenboek</i> is van veel betekenis geweest, evenals zijn <a href="/wiki/Folklore" title="Folklore">folkloristische</a> werk. Hij was de belangrijkste verzamelaar van Friese volksverhalen in de negentiende eeuw. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kristlik_Selskip">Kristlik Selskip</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Kristlik Selskip" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Kristlik Selskip"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De Friese beweging vond aanvankelijk voornamelijk aanhang in de liberale bovenlaag van de burgerij, daarna ook bij onderwijzers, ambachtslieden, middenstanders en arbeiders. De afstand tot het orthodox-christelijk volksdeel was aanzienlijk groter dan die tot het deel van de arbeiders dat het socialisme omarmde. Rond 1900 veranderde dat, toen ook protestantse voorlieden de Friese beweging omarmden. </p><p>In <a href="/wiki/Geert_Aeilco_Wumkes" title="Geert Aeilco Wumkes">Geert Aeilco Wumkes</a>' werk speelde het Fries een centrale rol. Deze taal was voor hem echter "gjin doel, mar middel" en hij zag haar dan ook niet als de kern van het Friese leven, maar als "de draechster fan ús fielings en tinzen" ("de draagster van onze gevoelens en gedachten"), die hij als wezen van de Friese identiteit belangrijker achtte. Wumkes was van grote betekenis voor de Friese Beweging, niet alleen door zijn betrokkenheid bij verschillende Friese organisaties, maar vooral ook door zijn inspanningen voor de acceptatie van het gebruik van het Fries in de kerk. In 1908 was hij betrokken bij de oprichting van het <a href="/w/index.php?title=Kristlik_Selskip_for_Fryske_Tael_en_Skriftekennisse&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kristlik Selskip for Fryske Tael en Skriftekennisse (de pagina bestaat niet)">Kristlik Selskip for Fryske Tael en Skriftekennisse</a><span class="noprint" style="font-size:85%; font-style: normal;"> [<a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Kristlik_Frysk_Selskip" class="extiw" title="fy:Kristlik Frysk Selskip">fy</a>]</span> (later omgedoopt tot Kristlik Frysk Selskip). Deze vereniging richtte zich aanvankelijk op de bestudering van de Friese taal en literatuur, maar legde zich in de jaren twintig meer toe op de maatschappelijke emancipatie van het geformeerde en orthodox-hervormde volksdeel. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Fedde_Schurer">Fedde Schurer</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Fedde Schurer" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Fedde Schurer"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De Friese beweging kreeg een belangrijke stimulans doordat vooraanstaande protestanten zich losmaakten van de conservatieve politiek van de confessionele partijen en zich aansloten bij de <a href="/wiki/Doorbraak_(politiek)" title="Doorbraak (politiek)">Doorbraak</a>. Een ervan was de gereformeerde onderwijzer, dichter en journalist <a href="/wiki/Fedde_Schurer" title="Fedde Schurer">Fedde Schurer</a>, die al in de jaren '20 als christen-pacifist gebruik maakte van in de Friese taal. In de jaren '30 en '40 verbleef hij in Amsterdam, maar na de oorlog keerde hij naar Friesland terug. Als hoofdredacteur van de Friese Koerier schreef hij het bekende hoofdartikel 'De laatste man van de Zwarte Hoop', over de rechtszaak tegen de Lemster veearts Van der Burg, het artikel waar de rel mee begon die bekend is onder de naam <a href="/wiki/Kneppelfreed" title="Kneppelfreed">Kneppelfreed</a>. De zaak handelde om het gebruik van de Friese taal in de rechtszaal, dat door de magistratuur slechts werd toegestaan als iemand zich onvoldoende in het Nederlands kon uitdrukken. Schurer noemde deze houding "kinderachtig", en werd vervolgens gedagvaard wegens belediging. Op de dag van de rechtszitting braken buiten het gerechtsgebouw rellen uit, waarbij de politie zeer hardhandig optrad. Dit incident rond de ook in het westen bekende en gewaardeerde Schurer zette de Friese taalstrijd op de nationale agenda. Een commissie-Wesselings boog zich over de positie van het Fries en haar eindrapport van 8 juni 1953 werd in 1956 gevolgd door de wettelijke erkenning van de Friese taal. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zie_ook">Zie ook</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Zie ook" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Zie ook"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/De_Fryske_Beweging" title="De Fryske Beweging">De Fryske Beweging</a></li> <li><a href="/wiki/Fryske_Rie" title="Fryske Rie">Fryske Rie</a></li> <li><a href="/wiki/Fryske_Nasjonale_Partij" title="Fryske Nasjonale Partij">Fryske Nasjonale Partij</a></li> <li><a href="/wiki/Friezen_om_utens" title="Friezen om utens">Friezen um utens</a></li> <li><a href="/wiki/Slag_bij_Warns#Herdenking" title="Slag bij Warns">Herdenking Slag bij Warns</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Literatuur">Literatuur</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Literatuur" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Friese_beweging&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Literatuur"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Philippus Breuker, <i>Opkomst en bloei van het Friese nationalisme, 1740-1875</i>, Leeuwarden 2014</li> <li>Goffe Jensma, <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.academia.edu/31410027/Het_rode_tasje_van_Salverda_pdf">Het rode tasje van Salverda: burgerlijk bewustzijn en Friese identiteit in de negentiende eeuw</a></i>, Leeuwarden 1997</li> <li>Goffe Jensma, <i>Exit Fryslân. Plaats, taal en verbeelding in Friesland (1800-2022),</i> Gorredijk 2023</li> <li>Sjoerd van der Schaaf, <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dbnl.org/tekst/scha005skie01_01/">Skiednis fan de Fryske biweging</a>,</i> Leeuwarden 1977</li> <li>Gerben R. Zondergeld, <i>De Friese Beweging in het tijdvak der beide wereldoorlogen</i>, Leeuwarden 1978</li></ul>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Friese_beweging&oldid=68242813">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Friese_beweging&oldid=68242813</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Cultuur_in_Friesland" title="Categorie:Cultuur in Friesland">Cultuur in Friesland</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 13 okt 2024 om 12:41.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Friese_beweging&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-694cf4987f-9f8w9","wgBackendResponseTime":137,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.041","walltime":"0.064","ppvisitednodes":{"value":1436,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":5694,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":1436,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":10,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":9,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 39.816 1 -total"," 88.93% 35.410 9 Sjabloon:Ill"," 20.92% 8.330 9 Sjabloon:Join"," 14.31% 5.699 9 Sjabloon:Main_other"," 9.76% 3.886 1 Sjabloon:Zie_ook"," 4.47% 1.780 1 Sjabloon:Zie_hoofdartikel"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-75c465f4c6-b8vc4","timestamp":"20241125123956","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Friese beweging","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Friese_beweging","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2361935","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2361935","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2007-09-21T17:10:50Z","dateModified":"2024-10-13T11:41:47Z","headline":"alles wat deelnam aan de Friese instandhouding"}</script> </body> </html>