CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Vrijmaking - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"f7cbcb41-73b6-4287-9b3b-cc7b0f093812","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Vrijmaking","wgTitle":"Vrijmaking","wgCurRevisionId":68291535,"wgRevisionId":68291535,"wgArticleId":7473,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Gereformeerd","Schisma (kerkgeschiedenis)"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Vrijmaking","wgRelevantArticleId":7473,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0, "wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":8000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q4674525","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options": "loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth", "ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Vrijmaking - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Vrijmaking"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Vrijmaking&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Vrijmaking"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Vrijmaking rootpage-Vrijmaking skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/28_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Vrijmaking" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Vrijmaking" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Vrijmaking" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Vrijmaking" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Oorzaken_en_aanleiding" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Oorzaken_en_aanleiding"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Oorzaken en aanleiding</span> </div> </a> <ul id="toc-Oorzaken_en_aanleiding-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ongelukkig_moment" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ongelukkig_moment"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Ongelukkig moment</span> </div> </a> <ul id="toc-Ongelukkig_moment-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Verdriet" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Verdriet"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Verdriet</span> </div> </a> <ul id="toc-Verdriet-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nieuwe_scheuring" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Nieuwe_scheuring"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Nieuwe scheuring</span> </div> </a> <ul id="toc-Nieuwe_scheuring-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nieuwe_vrijmaking" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Nieuwe_vrijmaking"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Nieuwe <i>vrijmaking</i></span> </div> </a> <ul id="toc-Nieuwe_vrijmaking-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Vrijmaking</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Dit artikel bestaat alleen in deze taal. Het artikel in andere talen toevoegen." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Talen toevoegen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span><span class="wb-langlinks-add wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q4674525#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen toevoegen" class="wbc-editpage">Koppelingen toevoegen</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Vrijmaking" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Vrijmaking" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Vrijmaking"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Vrijmaking&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Vrijmaking&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Vrijmaking&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Vrijmaking"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Vrijmaking&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Vrijmaking&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Vrijmaking&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Vrijmaking" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Vrijmaking" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Vrijmaking&oldid=68291535" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Vrijmaking&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Vrijmaking&id=68291535&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FVrijmaking"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FVrijmaking"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Vrijmaking"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Vrijmaking&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Vrijmaking&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q4674525" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><table class="toccolours" align="right" style="float:right; width:270px; font-size: 85%; clear:right; margin:0px 0px 1em 1em;"> <tbody><tr> <td style="text-align:center;"><b><a href="/wiki/Protestantisme" title="Protestantisme">Protestantisme</a></b> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Statenvertaling_title_page.jpg" class="mw-file-description" title="Titelpagina Statenvertaling"><img alt="Titelpagina Statenvertaling" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Statenvertaling_title_page.jpg/100px-Statenvertaling_title_page.jpg" decoding="async" width="100" height="163" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Statenvertaling_title_page.jpg/150px-Statenvertaling_title_page.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Statenvertaling_title_page.jpg/200px-Statenvertaling_title_page.jpg 2x" data-file-width="860" data-file-height="1403" /></a></span> <br /><br /> in <a href="/wiki/Protestantisme_in_Nederland" title="Protestantisme in Nederland">Nederland</a> </p> </td></tr> <tr> <td><div class="mw-collapsible mw-collapsed" style="font-size:100%; text-align:center; border:0"> <div style="padding-left:0em; text-align:center; font-size:105%; background:#F9F9F9;"><span style="color:#F9F9F9;">..</span><b>Geschiedenis</b></div> <div class="mw-collapsible-content" style="background:#F9F9F9;"> <p><a href="/wiki/Reformatie" title="Reformatie">Reformatie (16e eeuw)</a><br /> <a href="/wiki/Protestantisme_in_Nederland" title="Protestantisme in Nederland">Protestantisme in Nederland</a><br /> <a href="/wiki/Doopsgezinden" title="Doopsgezinden">Doopsgezinden (16e eeuw)</a><br /> <a href="/wiki/Gereformeerd_protestantisme" title="Gereformeerd protestantisme">Gereformeerd protestantisme</a><br /> <a href="/wiki/Nederduitse_Gereformeerde_Kerk_(later_Nederlandse_Hervormde_Kerk)" title="Nederduitse Gereformeerde Kerk (later Nederlandse Hervormde Kerk)">Nederduitse Gereformeerde Kerk (16e eeuw)</a><br /> <a href="/wiki/Synode_van_Dordrecht" title="Synode van Dordrecht">Synode van Dordrecht (1618-1619)</a><br /> <a href="/wiki/Nadere_Reformatie" title="Nadere Reformatie">Nadere Reformatie (17e-18e eeuw)</a><br /> <a href="/wiki/Nederlandse_Hervormde_Kerk_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Nederlandse Hervormde Kerk (hoofdbetekenis)">Nederlands Hervormde Kerk (1816)</a><br /> <a href="/wiki/Afscheiding_van_1834" title="Afscheiding van 1834">Afscheiding (1834)</a><br /> <a href="/wiki/Ledeboeriaanse_Gemeenten" title="Ledeboeriaanse Gemeenten">Ledeboeriaanse Gemeenten (1840)</a><br /> <a href="/wiki/Doleantie" title="Doleantie">Doleantie (1886)</a><br /> <a href="/wiki/Gereformeerde_Kerken_in_Nederland_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Gereformeerde Kerken in Nederland (hoofdbetekenis)">Gereformeerde Kerken in Nederland (1892)</a><br /> <a href="/wiki/Gereformeerde_Gemeenten" title="Gereformeerde Gemeenten">De Vereniging (1907)</a><br /> <a class="mw-selflink selflink">Vrijmaking (1944)</a><br /> <a href="/wiki/Samen_op_Weg-proces" title="Samen op Weg-proces">Samen op Weg-proces (vanaf 1961)</a><br /> </p> <a href="/wiki/Protestantse_Kerk_in_Nederland" title="Protestantse Kerk in Nederland">Protestantse Kerk in Nederland (2004)</a></div></div> </td></tr> <tr> <td><div class="mw-collapsible mw-collapsed" style="font-size:100%; text-align:center; border:0"> <div style="padding-left:0em; text-align:center; font-size:105%; background:#F9F9F9;"><span style="color:#F9F9F9;">..</span><b>Stromingen</b></div> <div class="mw-collapsible-content" style="background:#F9F9F9;text-align:center;"> <p><i><b>Lutheranisme</b></i><br /> <a href="/wiki/Lutheranisme" title="Lutheranisme">Lutheranisme</a><br /> <i><b>Vrijzinnig protestantisme</b></i><br /> <a href="/wiki/Vrijzinnig_protestantisme" title="Vrijzinnig protestantisme">Vrijzinnig protestantisme</a><br /> <i><b>Midden-orthodoxie</b></i><br /> <a href="/wiki/Protestantse_Kerk_in_Nederland" title="Protestantse Kerk in Nederland">Protestantse Kerk in Nederland</a><br /> <i><b>Modern-gereformeerd</b></i><br /> <a href="/wiki/Voortgezette_Gereformeerde_Kerken_in_Nederland" title="Voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland">Voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland</a><br /> <i><b>Orthodox-protestantisme</b></i><br /> <a href="/wiki/Calvinisme" title="Calvinisme">Calvinisme</a><br /> <a href="/wiki/Gereformeerd_protestantisme" title="Gereformeerd protestantisme">Gereformeerd protestantisme</a><br /> <a href="/wiki/Orthodox-protestantisme" title="Orthodox-protestantisme">Orthodox-protestantisme</a><br /> <i><b>Orthodox-gereformeerd</b></i><br /> <a href="/wiki/Orthodox-gereformeerden" title="Orthodox-gereformeerden">Orthodox-gereformeerden</a><br /> <i><b>Bevindelijk gereformeerden</b></i><br /> <a href="/wiki/Bevindelijk_gereformeerden" title="Bevindelijk gereformeerden">Bevindelijk gereformeerden</a><br /> <i><b>Evangelisch</b></i><br /> </p> <a href="/wiki/Evangelisch_christendom" title="Evangelisch christendom">Evangelisch christendom</a></div></div> </td></tr> <tr> <td><div class="mw-collapsible mw-collapsed" style="font-size:100%; text-align:center; border:0"> <div style="padding-left:0em; text-align:center; font-size:105%; background:#F9F9F9;"><span style="color:#F9F9F9;">..</span><b>Denominaties en verenigingen</b></div> <div class="mw-collapsible-content" style="background:#F9F9F9;"> <p><i><b>Vrijzinnig-protestants</b></i><br /> <a href="/wiki/Doopsgezinden" title="Doopsgezinden">Algemene Doopsgezinde Sociëteit</a><br /> <a href="/wiki/Remonstranten" title="Remonstranten">Remonstrantse Broederschap</a><br /> <a href="/wiki/Vrijzinnige_Geloofsgemeenschap_NPB" title="Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB">Vrijzinnige Geloofsgemeenschap NPB</a><br /> <a href="/wiki/Quakers" title="Quakers">Quakers</a><br /> <i><b>Protestantse Kerk in Nederland</b></i><br /> <a href="/wiki/Protestantse_Kerk_in_Nederland" title="Protestantse Kerk in Nederland">Protestantse Kerk in Nederland</a><br /> <a href="/wiki/Confessionele_Beweging" title="Confessionele Beweging">Confessionele Beweging</a><br /> <a href="/wiki/Gereformeerde_Bond_in_de_Protestantse_Kerk_in_Nederland" title="Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland">Gereformeerde Bond</a><br /> <i><b>Orthodox-gereformeerden</b></i><br /> <a href="/wiki/Confessionele_Beweging" title="Confessionele Beweging">Confessionele Beweging (PKN)</a><br /> <a href="/wiki/Gereformeerde_Bond_in_de_Protestantse_Kerk_in_Nederland" title="Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland">Gereformeerde Bond (PKN)</a><br /> <a href="/wiki/Nederlandse_Gereformeerde_Kerken" title="Nederlandse Gereformeerde Kerken">Nederlandse Gereformeerde Kerken</a><br /> <a href="/wiki/Gereformeerde_Kerken" title="Gereformeerde Kerken">Gereformeerde Kerken</a><br /> <a href="/wiki/Voortgezette_Gereformeerde_Kerken_in_Nederland" title="Voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland">Voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland</a><br /> <a href="/wiki/Christelijke_Gereformeerde_Kerken" title="Christelijke Gereformeerde Kerken">Christelijke Gereformeerde Kerken</a><br /> <i><b>Bevindelijk gereformeerden</b></i><br /> <a href="/wiki/Gereformeerde_Bond_in_de_Protestantse_Kerk_in_Nederland" title="Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland">Gereformeerde Bond (PKN)</a><br /> <a href="/wiki/Hersteld_Hervormde_Kerk" title="Hersteld Hervormde Kerk">Hersteld Hervormde Kerk</a><br /> <a href="/wiki/Christelijke_Gereformeerde_Kerken" title="Christelijke Gereformeerde Kerken">Christelijke Gereformeerde Kerken</a><br /> <a href="/wiki/Gereformeerde_Gemeenten" title="Gereformeerde Gemeenten">Gereformeerde Gemeenten</a><br /> <a href="/wiki/Gereformeerde_Gemeenten_in_Nederland" title="Gereformeerde Gemeenten in Nederland">Gereformeerde Gemeenten in Nederland</a><br /> <a href="/wiki/Gereformeerde_Gemeenten_in_Nederland_(buiten_verband)" title="Gereformeerde Gemeenten in Nederland (buiten verband)">Gereformeerde Gemeenten in Nederland (buiten verband)</a><br /> <a href="/wiki/Oud_Gereformeerde_Gemeenten_in_Nederland" title="Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland">Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland</a><br /> <a href="/wiki/Oud_Gereformeerde_Gemeenten_in_Nederland_(buiten_verband)" title="Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland (buiten verband)">Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland (buiten verband)</a><br /> <a href="/wiki/Vrije_gemeente" title="Vrije gemeente">Vrije gemeente</a><br /> <a href="/wiki/Thuislezers" title="Thuislezers">Thuislezers</a><br /> <i><b>Evangelisch christendom</b></i><br /> <a href="/wiki/Baptisme" title="Baptisme">Baptisten</a><br /> <a href="/wiki/Evangelische_gemeenten" title="Evangelische gemeenten">Evangelische gemeenten</a><br /> </p> <a href="/wiki/Pinksterbeweging" title="Pinksterbeweging">Pinkstergemeenten</a></div></div> </td></tr></tbody></table> <p>De <b>Vrijmaking</b> is een kerkscheuring die in <a href="/wiki/1944" title="1944">1944</a> plaatsvond in de <a href="/wiki/Gereformeerde_Kerken_in_Nederland" title="Gereformeerde Kerken in Nederland">Gereformeerde Kerk</a> van <a href="/wiki/Nederland_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Nederland (hoofdbetekenis)">Nederland</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Oorzaken_en_aanleiding">Oorzaken en aanleiding</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Vrijmaking&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Oorzaken en aanleiding" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Vrijmaking&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Oorzaken en aanleiding"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Gereformeerd.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Gereformeerd.svg/260px-Gereformeerd.svg.png" decoding="async" width="260" height="190" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Gereformeerd.svg/390px-Gereformeerd.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Gereformeerd.svg/520px-Gereformeerd.svg.png 2x" data-file-width="820" data-file-height="600" /></a><figcaption>Ontstaan van de verschillende stromingen in Nederland</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Ontstaansgeschiedenis_van_kerken_in_Nederland.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Ontstaansgeschiedenis_van_kerken_in_Nederland.svg/260px-Ontstaansgeschiedenis_van_kerken_in_Nederland.svg.png" decoding="async" width="260" height="301" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Ontstaansgeschiedenis_van_kerken_in_Nederland.svg/390px-Ontstaansgeschiedenis_van_kerken_in_Nederland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Ontstaansgeschiedenis_van_kerken_in_Nederland.svg/520px-Ontstaansgeschiedenis_van_kerken_in_Nederland.svg.png 2x" data-file-width="1873" data-file-height="2165" /></a><figcaption>Ontstaansgeschiedenis van kerken in Nederland</figcaption></figure> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie ook <a href="/wiki/Protestantisme_in_Nederland" title="Protestantisme in Nederland">Protestantisme in Nederland</a></i></div> <p>Bij deze scheuring splitste een vleugel van de <a href="/wiki/Gereformeerde_Kerken_in_Nederland" title="Gereformeerde Kerken in Nederland">Gereformeerde Kerk</a> onder leiding van professor <a href="/wiki/Klaas_Schilder" title="Klaas Schilder">Klaas Schilder</a> zich af en ging de <i>Gereformeerde Kerken (onderhoudende art. 31)</i> vormen, later zijn die de <i><a href="/wiki/Gereformeerde_Kerken_vrijgemaakt" title="Gereformeerde Kerken vrijgemaakt">Gereformeerde Kerken vrijgemaakt</a></i> gaan heten. De aanleiding tot deze ontwikkeling was onder meer de onenigheid die ontstaan was over de precieze betekenis van de <a href="/wiki/Doop_(sacrament)" title="Doop (sacrament)">doop</a>. Eenvoudig gesteld was dit het probleem: was de doop alleen geldig als de gedoopte de rest van zijn/haar leven gelovig bleef, en doopte je op grond van een <a href="/wiki/Veronderstelde_wedergeboorte" title="Veronderstelde wedergeboorte">veronderstelde wedergeboorte</a> (de <i>synodalen</i>)? Of is de doop een teken van Gods belofte dat je Zijn kind mag zijn, waarbij de dopeling geroepen wordt om ook als kind van God te leven (de <i>vrijgemaakten</i>)? Daarnaast speelden kerkrechtelijke zaken een belangrijke rol, vooral of kerken synodebesluiten moesten goedkeuren (vrijgemaakten) of moesten accepteren en bij volgende synode bezwaar maken (Synodalen). Naast verschil over de leer speelden ook meer persoonlijke elementen bij deze kerkscheuring een rol. Schilder was een polemisch gezind man, die zijn opponenten nogal eens tegen zich in het harnas joeg. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ongelukkig_moment">Ongelukkig moment</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Vrijmaking&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Ongelukkig moment" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Vrijmaking&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Ongelukkig moment"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De Vrijmaking kwam op een uiterst ongelukkig moment in de geschiedenis. In <a href="/wiki/1944" title="1944">1944</a> was de <a href="/wiki/Nederland_in_de_Tweede_Wereldoorlog" title="Nederland in de Tweede Wereldoorlog">Duitse bezetting</a> op zijn ergst en het was dan ook niet eenvoudig een <a href="/wiki/Synode" title="Synode">synode</a> bijeen te roepen. <a href="/wiki/Openbaar_vervoer" title="Openbaar vervoer">Openbaar vervoer</a> was er nauwelijks en liep het risico bestookt te worden door de <a href="/wiki/Geallieerden_(Tweede_Wereldoorlog)" title="Geallieerden (Tweede Wereldoorlog)">geallieerde</a> luchtmacht. Een aantal kopstukken (waaronder Schilder) van de Kerk waren ondergedoken, vanwege hun aandeel in ondergrondse activiteiten. </p><p>Volgens de vrijgemaakten werden ze op de synode van 1944 niet netjes behandeld. Maar ook de koppige houding van Schilder heeft bijgedragen aan het conflict. Er werden besluiten doorgedrukt, waarvoor een verlenging van de synode nodig was - een verlenging die volgens de vrijgemaakten onreglementair was. Belangrijke opponenten konden er door oorlogsomstandigheden niet bij zijn. Er werd een uitspraak gedaan over de doop die noodzakelijk werd gevonden om de erfenis van <a href="/wiki/Abraham_Kuyper" title="Abraham Kuyper">Abraham Kuyper</a> te beschermen. Hiermee werd een compromisformule opengebroken over Kuypers leer van de 'veronderstelde wedergeboorte', die in 1905, dus in Kuypers tijd, tot stand was gekomen. De synode handelde volgens de vrijgemaakten in strijd met artikel 31 van haar eigen Dordtse Kerkenordening en legde de nieuwe uitspraak op als enig aanvaardbare uitleg. Met dit besluit ging de synode verder dan Kuyper zelf ooit had gedaan; de synode vroeg van ieder die zich kandidaat wilde stellen voor het ambt van predikant de recente synodebesluiten te onderschrijven, de zogenaamde "kandidatenbinding". </p><p>Schilder en zijn collega Greijdanus verzetten zich tegen deze besluiten. Reden voor de synode om deze theologen te schorsen en uiteindelijk te ontslaan en uit het ambt te zetten. Schilder kwam van zijn onderduikadres om de "Acte van vrijmaking of wederkeer" voor te lezen (<a href="/wiki/Den_Haag" title="Den Haag">Den Haag</a>, 1944). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Verdriet">Verdriet</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Vrijmaking&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Verdriet" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Vrijmaking&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Verdriet"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De kerkscheuring van 1944 veroorzaakte veel leed in de ooit zo hechte gereformeerde kring. Het rukte families, soms gezinnen uiteen. <a href="/wiki/Herman_Ridderbos" title="Herman Ridderbos">Herman Ridderbos</a>, synodelid en collega van Schilder aan de <a href="/wiki/Protestantse_Theologische_Universiteit_vestiging_Kampen" title="Protestantse Theologische Universiteit vestiging Kampen">Theologische Universiteit</a> te Kampen zou later over de Vrijmaking verklaren: "Het is verschrikkelijk wat er toen is gebeurd, maar wat ik blijkbaar moeilijk bij mensen over het voetlicht kan krijgen is: Schilder heeft ons gemanoeuvreerd in een situatie waarin we het móesten doen."<br /> De ontwikkelingen rond Schilder dwongen de synode een uitspraak te doen. Het conflict was (niet het minst door toedoen van Schilder zelf) in de oorlogsjaren op de spits gedreven. Overigens hebben de Gereformeerde Kerken in Nederland later hun schuld in het conflict beleden, iets wat de Vrijgemaakte Kerken nooit hebben gedaan. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nieuwe_scheuring">Nieuwe scheuring</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Vrijmaking&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Nieuwe scheuring" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Vrijmaking&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Nieuwe scheuring"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In 1966 verscheen de <a href="/wiki/Open_brief_uit_1966_over_de_Vrijmaking_in_1944" title="Open brief uit 1966 over de Vrijmaking in 1944">Open brief uit 1966 over de Vrijmaking in 1944</a>, die een nieuwe verdeeldheid aan het licht bracht. Het meningsverschil ging over de verhouding tot de <i>synodale</i> <a href="/wiki/Gereformeerde_Kerken_in_Nederland" title="Gereformeerde Kerken in Nederland">Gereformeerde Kerken in Nederland</a> en eigenlijk of men de <i>Vrijmaking</i> in 1944 moest zien als ingrijpen van God of als menselijk handelen. Een deel van de <i>vrijgemaakte</i> kerken kwam <i>buiten</i> het kerk<i>verband</i> te staan en vormde later de <a href="/wiki/Nederlands_Gereformeerde_Kerken" title="Nederlands Gereformeerde Kerken">Nederlands Gereformeerde Kerken</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nieuwe_vrijmaking">Nieuwe <i>vrijmaking</i></h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Vrijmaking&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Nieuwe vrijmaking" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Vrijmaking&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Nieuwe vrijmaking"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In 2003 voelde een deel van de leden van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) zich genoodzaakt tot een nieuwe vrijmaking te komen, omdat zij vonden dat de koers van de kerk afweek van de <a href="/wiki/Bijbel_(christendom)" title="Bijbel (christendom)">Heilige Schrift</a> en de daarop gebaseerde <a href="/wiki/Geloofsbelijdenis" title="Geloofsbelijdenis">belijdenisgeschriften</a>. </p><p>Deze ontwikkeling volgde op een discussie in verschillende kerkbladen (waaronder het behoudende <a href="/wiki/Reformanda" title="Reformanda">Reformanda</a>) en op internetfora over de betekenis van de <a href="/wiki/Tien_geboden" title="Tien geboden">Tien geboden</a> in het dagelijks leven. Volgens de bezwaarden werden vooral het vierde gebod, maar ook het zevende gebod, door de synodes van Leusden (1999), Zuidhorn (2002) en Amersfoort (2005) feitelijk afgeschaft. Ook de invoering van een aantal liederen uit het <a href="/wiki/Liedboek_voor_de_Kerken" title="Liedboek voor de Kerken">Liedboek voor de Kerken</a> werd gezien als een teken van een afwijking van de juiste koers in de Gereformeerde kerken vrijgemaakt.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Op 20 september 2003 werd er een zogenoemde "Vrijmakingsvergadering" gehouden te <a href="/wiki/Zwolle" title="Zwolle">Zwolle</a>. Na deze vergadering zijn er verschillende streekgemeenten ontstaan. Dit nieuwe kerkverband wordt informeel wel aangeduid als <a href="/wiki/Gereformeerde_Kerken_in_Nederland_(hersteld)" class="mw-redirect" title="Gereformeerde Kerken in Nederland (hersteld)">Nieuwe Vrijgemaakte Kerken</a>. Ook deze breuk heeft gezorgd voor veel leed, onderlinge zwartmakerij en gescheurde families. </p><p>In 2005 werd er een eerste synodevergadering bijeengeroepen te <a href="/wiki/Mari%C3%ABnberg" title="Mariënberg">Mariënberg</a>. Hier werd onder andere over de naam van het te vormen kerkverband gesproken. Het voorstel was om de kerken "Gereformeerde Kerken" te laten heten. Dit oorspronkelijke voorstel bleek echter niet uitvoerbaar, aangezien (onder andere) de <a href="/wiki/Protestantse_Kerk_in_Nederland" title="Protestantse Kerk in Nederland">Protestantse Kerk in Nederland</a> (PKN), waarin de <a href="/wiki/Gereformeerde_Kerken_in_Nederland" title="Gereformeerde Kerken in Nederland">Gereformeerde Kerken in Nederland</a> zijn opgegaan, daar bezwaar tegen maakte. Bijna alle plaatselijke gereformeerde kerken die behoren tot de PKN noemen zich nog altijd 'Gereformeerde Kerk'. Dat zou voor verwarring kunnen zorgen. De 'nieuwe vrijgemaakten' hebben zich '<a href="/wiki/Gereformeerde_Kerken_in_Nederland_(hersteld)" class="mw-redirect" title="Gereformeerde Kerken in Nederland (hersteld)">Gereformeerde Kerken in Nederland (hersteld)</a>' genoemd.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Op 5 oktober 2024 is dit kerkverband gefuseerd met de <a href="/wiki/Gereformeerde_Kerken_Nederland" title="Gereformeerde Kerken Nederland">Gereformeerde Kerken Nederland</a>. Het gevormde kerkverband kreeg nu wel de naam <a href="/wiki/Gereformeerde_Kerken" title="Gereformeerde Kerken">Gereformeerde Kerken</a>.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div><span style="font-weight:bold">Bronnen, noten en/of referenties</span></div> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.digibron.nl/viewer/collectie/Digibron/id/tag:RD.nl,20020719:newsml_b69930eed49a239be2dc6a55e14c25ce"><i>"Dwaling is nu wettig erkend"</i></a>, <i>Reformatorisch Dagblad</i>, 19 juli 2002. Interview met dr. S. de Marie, voorzitter van Reformanda, door K. van der Zwaag</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gereformeerde-kerken-hersteld.nl/files/acta_generale_synode_marienberg_2005.pdf">Acta Generale Synode Mariënberg 2005</a></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFDe_JongFout:_ongeldige_tijd."><span style="font-variant:small-caps;">De Jong, Addy</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.rd.nl/artikel/1080034-dgk-en-gkn-vanaf-nu-een">DGK en GKN vanaf nu één</a>. Reformatorisch Dagblad (<span class="mw-formatted-date" title="2024-10-05">5 oktober 2024</span>). Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2024-10-15">15 oktober 2024</span>. </span></span> </li> </ol></div></div> </div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Vrijmaking&oldid=68291535">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Vrijmaking&oldid=68291535</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Gereformeerd" title="Categorie:Gereformeerd">Gereformeerd</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Schisma_(kerkgeschiedenis)" title="Categorie:Schisma (kerkgeschiedenis)">Schisma (kerkgeschiedenis)</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 24 okt 2024 om 19:31.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Vrijmaking&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6b8d669998-p9xkv","wgBackendResponseTime":118,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.079","walltime":"0.101","ppvisitednodes":{"value":482,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":6704,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":643,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":13,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":1894,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 55.212 1 -total"," 72.76% 40.171 1 Sjabloon:Appendix"," 67.24% 37.127 1 Sjabloon:References"," 30.81% 17.010 1 Sjabloon:Citeer_web"," 9.92% 5.478 1 Sjabloon:Zijbalk_protestantisme_Nederland"," 9.54% 5.268 1 Sjabloon:Zie_ook"," 5.01% 2.764 1 Sjabloon:Zie_hoofdartikel"," 4.79% 2.645 1 Sjabloon:Sfnref"," 4.08% 2.251 1 Sjabloon:Aut"," 2.68% 1.482 1 Sjabloon:Infobox/breedte"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.004","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":623495,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-784b4976fd-ck55v","timestamp":"20241125153009","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Vrijmaking","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Vrijmaking","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q4674525","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q4674525","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-01-18T20:01:25Z","dateModified":"2024-10-24T18:31:57Z","headline":"kerkscheuring in de Nederlandse gereformeerde kerk in 1944"}</script> </body> </html>