CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Boekdrukkunst - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"d7247c4f-85bf-44d9-8d18-bf04be7488e6","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Boekdrukkunst","wgTitle":"Boekdrukkunst","wgCurRevisionId":68978216,"wgRevisionId":68978216,"wgArticleId":23690,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Artikel mist referentie sinds december 2020","Wikipedia:Alle artikelen die een referentie missen","Wikipedia:Artikel mist referentie sinds oktober 2022","Wikipedia:Artikel mist referentie sinds september 2022","Boek","Druktechniek","Kopiëren","15e eeuw"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Boekdrukkunst","wgRelevantArticleId":23690,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q11034","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.tmh.player","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.21"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Old_book_bindings.jpg/1200px-Old_book_bindings.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Old_book_bindings.jpg/800px-Old_book_bindings.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="533"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Old_book_bindings.jpg/640px-Old_book_bindings.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="427"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Boekdrukkunst - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Boekdrukkunst"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Boekdrukkunst"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Boekdrukkunst rootpage-Boekdrukkunst skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Hoofdmenu" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/25_maart"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas"><span>Speciale pagina's</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Boekdrukkunst" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Boekdrukkunst" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Boekdrukkunst" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Boekdrukkunst" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Inleiding" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Inleiding"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Inleiding</span> </div> </a> <ul id="toc-Inleiding-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Geschiedenis" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Geschiedenis"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Geschiedenis</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Geschiedenis-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Geschiedenis-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Geschiedenis-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Uitvinders_in_Europa_en_China" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Uitvinders_in_Europa_en_China"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Uitvinders in Europa en China</span> </div> </a> <ul id="toc-Uitvinders_in_Europa_en_China-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lage_Landen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Lage_Landen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Lage Landen</span> </div> </a> <ul id="toc-Lage_Landen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Galerij" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Galerij"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Galerij</span> </div> </a> <ul id="toc-Galerij-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Digitaal_boekdrukken" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Digitaal_boekdrukken"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Digitaal boekdrukken</span> </div> </a> <ul id="toc-Digitaal_boekdrukken-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Letterpress" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Letterpress"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Letterpress</span> </div> </a> <ul id="toc-Letterpress-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zie_ook" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zie_ook"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Zie ook</span> </div> </a> <ul id="toc-Zie_ook-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Referenties" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Referenties"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Referenties</span> </div> </a> <ul id="toc-Referenties-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Literatuur_en_externe_links" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Literatuur_en_externe_links"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Literatuur en externe links</span> </div> </a> <ul id="toc-Literatuur_en_externe_links-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Inhoudsopgave" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Boekdrukkunst</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 117 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-117" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">117 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Drukkerswese" title="Drukkerswese – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Drukkerswese" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Buchdruck" title="Buchdruck – Zwitserduits" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Buchdruck" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Zwitserduits" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Impresi%C3%B3n" title="Impresión – Aragonees" lang="an" hreflang="an" data-title="Impresión" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragonees" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%B9%D8%A9" title="طباعة – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="طباعة" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Impresi%C3%B3n" title="Impresión – Asturisch" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Impresión" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturisch" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/M%C9%99tb%C9%99%C9%99" title="Mətbəə – Azerbeidzjaans" lang="az" hreflang="az" data-title="Mətbəə" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbeidzjaans" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BF_%D0%B1%D0%B0%D2%AB%D1%8B%D1%83" title="Китап баҫыу – Basjkiers" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Китап баҫыу" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Basjkiers" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Druck" title="Druck – Beiers" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Druck" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Beiers" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bbc mw-list-item"><a href="https://bbc.wikipedia.org/wiki/Pangaronghoman" title="Pangaronghoman – Batak Toba" lang="bbc" hreflang="bbc" data-title="Pangaronghoman" data-language-autonym="Batak Toba" data-language-local-name="Batak Toba" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Toba</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Imprenta" title="Imprenta – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Imprenta" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D0%BA" title="Друк – Belarussisch" lang="be" hreflang="be" data-title="Друк" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarussisch" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D0%BA" title="Друк – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Друк" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%87%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Печатарство – Bulgaars" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Печатарство" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgaars" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A3" title="মুদ্রণ – Bengaals" lang="bn" hreflang="bn" data-title="মুদ্রণ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengaals" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Moulla%C3%B1" title="Moullañ – Bretons" lang="br" hreflang="br" data-title="Moullañ" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Bretons" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/%C5%A0tamparstvo" title="Štamparstvo – Bosnisch" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Štamparstvo" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%8D%D0%B1%D0%BB%D1%8D%D0%BB" title="Хэблэл – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Хэблэл" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Impressi%C3%B3" title="Impressió – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Impressió" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B0%D1%88%D0%BD%D0%B0_%D0%B7%D0%BE%D1%80%D0%B1%D0%B0_%D1%82%D0%BE%D1%85%D0%B0%D1%80" title="Книгашна зорба тохар – Tsjetsjeens" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Книгашна зорба тохар" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="Tsjetsjeens" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D8%A7%D9%BE%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="چاپکردن – Soranî" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="چاپکردن" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Soranî" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Matbaac%C4%B1l%C4%B1q" title="Matbaacılıq – Krim-Tataars" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Matbaacılıq" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="Krim-Tataars" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Tisk" title="Tisk – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Tisk" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Argraffu" title="Argraffu – Welsh" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Argraffu" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Welsh" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Bogtryk" title="Bogtryk – Deens" lang="da" hreflang="da" data-title="Bogtryk" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Deens" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Buchdruck" title="Buchdruck – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Buchdruck" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%85%CF%80%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AF%CE%B1" title="Τυπογραφία – Grieks" lang="el" hreflang="el" data-title="Τυπογραφία" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Grieks" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Printing" title="Printing – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Printing" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Presarto" title="Presarto – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Presarto" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Impresi%C3%B3n" title="Impresión – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Impresión" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Tr%C3%BCkikunst" title="Trükikunst – Estisch" lang="et" hreflang="et" data-title="Trükikunst" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estisch" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Inprimatze" title="Inprimatze – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Inprimatze" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D8%A7%D9%BE" title="چاپ – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="چاپ" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Painaminen" title="Painaminen – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Painaminen" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Imprimerie" title="Imprimerie – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Imprimerie" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Boekdrukkeunst" title="Boekdrukkeunst – Fries" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Boekdrukkeunst" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%B3d%C3%B3ireacht" title="Clódóireacht – Iers" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Clódóireacht" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Iers" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%B0%E5%88%B7" title="印刷 – Ganyu" lang="gan" hreflang="gan" data-title="印刷" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="Ganyu" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%A8s_%C3%A9krit" title="Près ékrit – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Près ékrit" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%B2-bhualadh" title="Clò-bhualadh – Schots-Gaelisch" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Clò-bhualadh" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="Schots-Gaelisch" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Impresi%C3%B3n" title="Impresión – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Impresión" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Kuatia%C3%B1e%27%E1%BA%BD_apo" title="Kuatiañe'ẽ apo – Guaraní" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Kuatiañe'ẽ apo" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="Guaraní" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Printing" title="Printing – Hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Printing" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="Hausa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%93%D7%A4%D7%95%D7%A1" title="דפוס – Hebreeuws" lang="he" hreflang="he" data-title="דפוס" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebreeuws" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A3" title="मुद्रण – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="मुद्रण" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Chhaapna" title="Chhaapna – Fijisch Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Chhaapna" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fijisch Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Tiskarstvo" title="Tiskarstvo – Kroatisch" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Tiskarstvo" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Nyomtat%C3%A1s_(nyomd%C3%A1szat)" title="Nyomtatás (nyomdászat) – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Nyomtatás (nyomdászat)" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Գրատպություն – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Գրատպություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%8F%D5%BA%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB%D6%82%D5%B6" title="Տպագրութիւն – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Տպագրութիւն" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Percetakan" title="Percetakan – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Percetakan" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Imprim-arto" title="Imprim-arto – Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Imprim-arto" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Prentun" title="Prentun – IJslands" lang="is" hreflang="is" data-title="Prentun" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="IJslands" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Stampa" title="Stampa – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Stampa" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%B0%E5%88%B7" title="印刷 – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="印刷" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Printin" title="Printin – Jamaicaans Creools" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Printin" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaicaans Creools" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%AD%E1%83%93%E1%83%95%E1%83%90" title="ბეჭდვა – Georgisch" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ბეჭდვა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgisch" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Ta%C9%A3%CA%8A%CA%8A_t%CA%8Am%C9%A9y%C9%9B" title="Taɣʊʊ tʊmɩyɛ – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Taɣʊʊ tʊmɩyɛ" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%BF_%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%83_%D1%96%D1%81%D1%96" title="Кітап басу ісі – Kazachs" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Кітап басу ісі" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazachs" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B3%81%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%A3" title="ಮುದ್ರಣ – Kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಮುದ್ರಣ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9D%B8%EC%87%84" title="인쇄 – Koreaans" lang="ko" hreflang="ko" data-title="인쇄" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreaans" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Impressio" title="Impressio – Latijn" lang="la" hreflang="la" data-title="Impressio" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latijn" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Bookdr%C3%B6kk%C3%B3ns" title="Bookdrökkóns – Limburgs" lang="li" hreflang="li" data-title="Bookdrökkóns" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Stampa" title="Stampa – Ligurisch" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Stampa" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurisch" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Spauda" title="Spauda – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Spauda" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Iespie%C5%A1ana" title="Iespiešana – Lets" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Iespiešana" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Lets" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%87%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%9A%D0%B5" title="Печатење – Macedonisch" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Печатење" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonisch" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%85%E0%B4%9A%E0%B5%8D%E0%B4%9A%E0%B4%9F%E0%B4%BF" title="അച്ചടി – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="അച്ചടി" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A3" title="मुद्रण – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="मुद्रण" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Pencetakan" title="Pencetakan – Maleis" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Pencetakan" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Maleis" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%95%E1%80%AF%E1%80%B6%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%AD%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%BC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8" title="ပုံနှိပ်ခြင်း – Birmaans" lang="my" hreflang="my" data-title="ပုံနှိပ်ခြင်း" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Birmaans" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Bookdruck" title="Bookdruck – Nedersaksisch" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Bookdruck" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Nedersaksisch" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Bookdrukkunst" title="Bookdrukkunst – Nederduits" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Bookdrukkunst" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="Nederduits" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A7%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A5%87%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="ध्वायेज्या – Newari" lang="new" hreflang="new" data-title="ध्वायेज्या" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="Newari" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Trykking" title="Trykking – Noors - Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Trykking" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Noors - Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Trykking" title="Trykking – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Trykking" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Impression" title="Impression – Occitaans" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Impression" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Occitaans" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%8B%D1%85%D1%83%D1%8B%D1%80%D0%BA%C3%A6%D0%BD%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D0%B4" title="Мыхуыркæнынад – Ossetisch" lang="os" hreflang="os" data-title="Мыхуыркæнынад" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="Ossetisch" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%9B%E0%A8%AA%E0%A8%BE%E0%A8%88" title="ਛਪਾਈ – Punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਛਪਾਈ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Druk" title="Druk – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Druk" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Stampa" title="Stampa – Piëmontees" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Stampa" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piëmontees" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DA%86%DA%BE%D9%BE%D8%A7%D8%A6%DB%8C" title="چھپائی – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="چھپائی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D8%A7%D9%BE" title="چاپ – Pasjtoe" lang="ps" hreflang="ps" data-title="چاپ" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Pasjtoe" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Impress%C3%A3o" title="Impressão – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Impressão" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Liwru_ch%27ipachina" title="Liwru ch'ipachina – Quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Liwru ch'ipachina" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="Quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Tip%C4%83rire" title="Tipărire – Roemeens" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Tipărire" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Roemeens" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%87%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Печатание – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Печатание" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Друкарство – Roetheens" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Друкарство" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Roetheens" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Prentin" title="Prentin – Schots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Prentin" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="Schots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%DA%87%D9%BE%D8%A7%D8%A6%D9%8A" title="ڇپائي – Sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="ڇپائي" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="Sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/%C5%A0tamparstvo" title="Štamparstvo – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Štamparstvo" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B7%94%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B6%AB%E0%B6%BA" title="මුද්‍රණය – Singalees" lang="si" hreflang="si" data-title="මුද්‍රණය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="Singalees" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Printing" title="Printing – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Printing" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Kn%C3%ADhtla%C4%8D" title="Kníhtlač – Slowaaks" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Kníhtlač" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slowaaks" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Tisk" title="Tisk – Sloveens" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Tisk" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Sloveens" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Kutsikisa" title="Kutsikisa – Shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Kutsikisa" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="Shona" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Shtypi" title="Shtypi – Albanees" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Shtypi" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Albanees" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Штампарство – Servisch" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Штампарство" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Servisch" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Tryckteknik" title="Tryckteknik – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Tryckteknik" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Uchapaji" title="Uchapaji – Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Uchapaji" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%85%E0%AE%9A%E0%AF%8D%E0%AE%9A%E0%AE%BF%E0%AE%9F%E0%AE%B2%E0%AF%8D" title="அச்சிடல் – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="அச்சிடல்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%81%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%A3" title="ముద్రణ – Telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="ముద్రణ" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9E%E0%B8%B4%E0%B8%A1%E0%B8%9E%E0%B9%8C" title="การพิมพ์ – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="การพิมพ์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Paglilimbag" title="Paglilimbag – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Paglilimbag" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Matbaac%C4%B1l%C4%B1k" title="Matbaacılık – Turks" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Matbaacılık" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turks" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B1%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%87%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D0%BA" title="Матбагачылык – Tataars" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Матбагачылык" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tataars" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Друкарство – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Друкарство" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%B9%D8%AA" title="طباعت – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="طباعت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Kitob_bosish" title="Kitob bosish – Oezbeeks" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Kitob bosish" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Oezbeeks" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/In_%E1%BA%A5n" title="In ấn – Vietnamees" lang="vi" hreflang="vi" data-title="In ấn" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamees" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Imprimreye" title="Imprimreye – Waals" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Imprimreye" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="Waals" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Pagpapatik" title="Pagpapatik – Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Pagpapatik" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%B0%E5%88%B7" title="印刷 – Wuyu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="印刷" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wuyu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%93%D7%A8%D7%95%D7%A7%D7%A2%D7%A8%D7%99%D7%99" title="דרוקעריי – Jiddisch" lang="yi" hreflang="yi" data-title="דרוקעריי" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="Jiddisch" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Yaenq" title="Yaenq – Zhuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Yaenq" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="Zhuang" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%B0%E5%88%B7" title="印刷 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="印刷" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/%C3%8Cn-soat" title="Ìn-soat – Minnanyu" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Ìn-soat" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnanyu" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%B0%E5%88%B7" title="印刷 – Kantonees" lang="yue" hreflang="yue" data-title="印刷" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonees" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q11034#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Boekdrukkunst" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Boekdrukkunst" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Boekdrukkunst"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Boekdrukkunst"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Boekdrukkunst" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Boekdrukkunst" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&oldid=68978216" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Boekdrukkunst&id=68978216&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FBoekdrukkunst"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FBoekdrukkunst"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Boekdrukkunst"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Boekdrukkunst&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Printing" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q11034" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Old_book_bindings.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Old_book_bindings.jpg/260px-Old_book_bindings.jpg" decoding="async" width="260" height="173" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Old_book_bindings.jpg/390px-Old_book_bindings.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Old_book_bindings.jpg/520px-Old_book_bindings.jpg 2x" data-file-width="3072" data-file-height="2048" /></a><figcaption>Antieke boeken</figcaption></figure> <p>De <b>boekdrukkunst</b> is het mechanische proces om geschriften te vermenigvuldigen door middel van de <a href="/wiki/Drukpers" title="Drukpers">drukpers</a>. Meer in het bijzonder door middel van het combineren van verschillende (herbruikbare) delen een gedrukte tekst of afbeelding in <a href="/wiki/Oplage" title="Oplage">oplage</a> produceren. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Inleiding">Inleiding</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Inleiding" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Inleiding"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="toccolours" style="line-height:1.25em; float:right; clear:right; margin:1em 0 1em 1em;"> <tbody><tr> <th style="color:#000000; background-color:#e1ae05; line-height:1.5em;" colspan="2">Geschiedenis van de <br /><a class="mw-selflink selflink">boekdrukkunst</a> </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Blokdruk" title="Blokdruk">Blokdruk</a> </td> <td>200 v.Chr. </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Losse_letter" title="Losse letter">Losse letters</a> </td> <td>1040 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Drukpers" title="Drukpers">Drukpers</a> </td> <td>1453 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Ets" title="Ets">Ets</a> </td> <td>ca. 1515 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Mezzotint" title="Mezzotint">Mezzotint</a> </td> <td>1642 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Aquatint" title="Aquatint">Aquatint</a> </td> <td>1772 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Lithografie" title="Lithografie">Lithografie</a> </td> <td>1796 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Chromolithografie" title="Chromolithografie">Chromolithografie</a> </td> <td>1837 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Rotatiepers" title="Rotatiepers">Rotatiepers</a> </td> <td>1843 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Stencil" title="Stencil">Stencil</a> </td> <td>1869 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Offsetdruk" title="Offsetdruk">Offsetdruk</a> </td> <td>1875 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Loodzetten" title="Loodzetten">Loodzetten</a> </td> <td>1884 </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=Mimeograaf&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mimeograaf (de pagina bestaat niet)">Mimeograaf</a> </td> <td>1886 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Kopieerapparaat" title="Kopieerapparaat">Fotokopieerapparaat</a> </td> <td>1907 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Zeefdruk" title="Zeefdruk">Zeefdruk</a> </td> <td>1910 </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=Matrijzendruk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Matrijzendruk (de pagina bestaat niet)">Matrijzendruk</a> </td> <td>1923 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Xerografie" title="Xerografie">Xerografie</a> </td> <td>1938 </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=Fotozetwerk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fotozetwerk (de pagina bestaat niet)">Fotozetwerk</a> </td> <td>1949 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Inkjetprinter" title="Inkjetprinter">Inkjetprinter</a> </td> <td>1951 </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=Kleurstofsublimatiedruk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kleurstofsublimatiedruk (de pagina bestaat niet)">Kleurstofsublimatiedruk</a> </td> <td>1957 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Matrixprinter" title="Matrixprinter">Matrixprinter</a> </td> <td>1968 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Laserprinter" title="Laserprinter">Laserprinter</a> </td> <td>1969 </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=Thermoprinter&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thermoprinter (de pagina bestaat niet)">Thermoprinter</a> </td> <td>ca. 1972 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/3D-printer" title="3D-printer">3D-printer</a> </td> <td>1984 </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=Digitale_printer&action=edit&redlink=1" class="new" title="Digitale printer (de pagina bestaat niet)">Digitale printer</a> </td> <td>1993 </td></tr></tbody></table> <p>Voor de invoering van de boekdrukkunst werden <a href="/wiki/Boek_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Boek (hoofdbetekenis)">boeken</a> en andere geschriften met de hand overgeschreven als men meerdere exemplaren wilde maken. Boeken waren toen dus letterlijk <a href="/wiki/Handschrift_(document)" title="Handschrift (document)">handschriften</a>. Een typische oplage van een handschrift was vaak maar enkele honderden exemplaren of zelfs maar enkele tientallen. Zo zijn dan ook veel boeken uit de oudheid en middeleeuwen voor altijd verloren gegaan toen het laatste exemplaar ervan verdween. Met de introductie van de mechanische drukkunst werd een oplage al snel enkele duizenden exemplaren en was het gevaar van definitief verloren gaan van een bepaald werk een heel stuk kleiner geworden. Hiermee werd de verspreiding van <a href="/wiki/Kennis" title="Kennis">kennis</a> en nieuwe inzichten geweldig versneld. Het belang van de boekdrukkunst voor de massale verspreiding en het behoud van kennis is dan ook zeer groot. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geschiedenis">Geschiedenis</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Geschiedenis" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Geschiedenis"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het is onmogelijk te bepalen wanneer of door wie de boekdrukkunst is uitgevonden. De uitvinding wordt toegeschreven aan een aantal personen. Daarvan is de Chinees <a href="/wiki/B%C3%AC_Sh%C4%93ng" title="Bì Shēng">Bì Shēng</a>, die al in de elfde eeuw <a href="/wiki/Hanzi" class="mw-redirect" title="Hanzi">Chinese karakters</a> zou hebben gedrukt, de enige die historisch gezien voor de eer in aanmerking kan komen. </p><p>In de <a href="/wiki/Oudheid" title="Oudheid">oudheid</a> was het principe van drukken van afbeeldingen al bekend, zoals de vondsten van rolcilinders in <a href="/wiki/Mesopotami%C3%AB" title="Mesopotamië">Mesopotamië</a> bewijzen. Deze waren gegraveerd met afbeeldingen en <a href="/wiki/Spijkerschrift" title="Spijkerschrift">spijkerschrift</a> in spiegelschrift. Ook zijn stenen tabletten gevonden met afbeeldingen die met behulp van de cilinders zijn gedrukt. Hooggeplaatste personen gebruikten <a href="/wiki/Zegelring" title="Zegelring">zegelringen</a> om hun persoonlijke zegel op belangrijke berichten te drukken, overeenkomend met de huidige handtekening. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><span><video id="mwe_player_0" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/500_jaar_boekdrukkunst_in_Nederland_moderne_en_oude_druktechnieken-525043.ogv/260px-seek%3D127-500_jaar_boekdrukkunst_in_Nederland_moderne_en_oude_druktechnieken-525043.ogv.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="260" height="195" data-durationhint="172" data-mwtitle="500_jaar_boekdrukkunst_in_Nederland_moderne_en_oude_druktechnieken-525043.ogv" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/Bestand:500_jaar_boekdrukkunst_in_Nederland_moderne_en_oude_druktechnieken-525043.ogv"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/c/cc/500_jaar_boekdrukkunst_in_Nederland_moderne_en_oude_druktechnieken-525043.ogv/500_jaar_boekdrukkunst_in_Nederland_moderne_en_oude_druktechnieken-525043.ogv.480p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="480p.vp9.webm" data-width="640" data-height="480" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cc/500_jaar_boekdrukkunst_in_Nederland_moderne_en_oude_druktechnieken-525043.ogv" type="video/ogg; codecs="theora, vorbis"" data-width="768" data-height="576" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/c/cc/500_jaar_boekdrukkunst_in_Nederland_moderne_en_oude_druktechnieken-525043.ogv/500_jaar_boekdrukkunst_in_Nederland_moderne_en_oude_druktechnieken-525043.ogv.144p.mjpeg.mov" type="video/quicktime" data-transcodekey="144p.mjpeg.mov" data-width="192" data-height="144" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/c/cc/500_jaar_boekdrukkunst_in_Nederland_moderne_en_oude_druktechnieken-525043.ogv/500_jaar_boekdrukkunst_in_Nederland_moderne_en_oude_druktechnieken-525043.ogv.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="320" data-height="240" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/c/cc/500_jaar_boekdrukkunst_in_Nederland_moderne_en_oude_druktechnieken-525043.ogv/500_jaar_boekdrukkunst_in_Nederland_moderne_en_oude_druktechnieken-525043.ogv.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="480" data-height="360" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/c/cc/500_jaar_boekdrukkunst_in_Nederland_moderne_en_oude_druktechnieken-525043.ogv/500_jaar_boekdrukkunst_in_Nederland_moderne_en_oude_druktechnieken-525043.ogv.360p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="360p.vp9.webm" data-width="480" data-height="360" /></video></span><figcaption>Geschiedenis van de boekdrukkunst in <a href="/wiki/Polygoonjournaal" title="Polygoonjournaal">Polygoonjournaal</a> 1973</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Druckorte_Inkunabeln.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Druckorte_Inkunabeln.svg/260px-Druckorte_Inkunabeln.svg.png" decoding="async" width="260" height="281" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Druckorte_Inkunabeln.svg/390px-Druckorte_Inkunabeln.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Druckorte_Inkunabeln.svg/520px-Druckorte_Inkunabeln.svg.png 2x" data-file-width="1843" data-file-height="1995" /></a><figcaption>Boekdrukkunst 15e eeuw</figcaption></figure> <p>Vanaf het jaar <a href="/wiki/1000" title="1000">1000</a> zijn in Europa al boeken gedrukt met <a href="/wiki/Blokdruk" title="Blokdruk">blokdruk</a>. Hiervoor werd iedere pagina van een boek uitgesneden in een houtblok. Dit was een zeer arbeidsintensief proces, want iedere bladzijde van een geschrift vereiste een eigen uitgesneden houtblok. Na het drukken kon men de houten drukvormen, die ook nog snel afsleten tijdens het drukken, niet gebruiken voor een ander drukwerk. De productie van omvangrijke geschriften was hierdoor nog steeds een tijdrovende bezigheid. Iets later werd wel de massaproductie van bidprenten, heiligenafbeeldingen en vlugschriften door middel van blokdruk populair, omdat hiervoor maar een paar blokken nodig waren. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Metal_movable_type.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Metal_movable_type.jpg/260px-Metal_movable_type.jpg" decoding="async" width="260" height="173" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Metal_movable_type.jpg/390px-Metal_movable_type.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Metal_movable_type.jpg/520px-Metal_movable_type.jpg 2x" data-file-width="2288" data-file-height="1520" /></a><figcaption>Een letterkast met zethaak</figcaption></figure> <p>De grote verbetering voor het drukken van teksten kwam toen men op het idee kwam om <a href="/wiki/Losse_letters" class="mw-redirect" title="Losse letters">losse letters</a> samen te voegen tot een drukvorm voor een complete pagina. De techniek hiervoor is in de jaren 1040 uitgevonden in <a href="/wiki/China" title="China">China</a> door <a href="/wiki/Bi_Sheng" class="mw-redirect" title="Bi Sheng">Bi Sheng</a>, die experimenteerde met houten letters maar uiteindelijk opteerde voor <a href="/wiki/Porselein" title="Porselein">porselein</a>. Het gebruik van houten letters kwam in de 12e eeuw alsnog tot ontwikkeling bij de <a href="/wiki/Tangut" title="Tangut">Tangut</a>. Een Tibetaans-Boeddhistische tekst uit die periode, teruggevonden in 1991, wordt beschouwd als het oudste nog bestaande drukwerk gemaakt met losse letters. In 1234 werd 's werelds eerste drukpers op basis van metalen verplaatsbare letters in <a href="/wiki/Goryeo" title="Goryeo">Goryeo</a> uitgevonden. Het oudst bewaarde exemplaar van deze techniek is de <i><a href="/wiki/Jikji" title="Jikji">Jikji</a></i>, gedrukt in 1377. </p><p>In Europa werd de uitvinding van het drukken met losse letters gedaan in 1439 door <a href="/wiki/Johannes_Gutenberg" title="Johannes Gutenberg">Johannes Gutenberg</a>, die <a href="/wiki/Lood_(element)" title="Lood (element)">loden</a> <a href="/wiki/Lettergieterij" title="Lettergieterij">letters goot</a> met behulp van <a href="/wiki/Matrijs_(druktechniek)" title="Matrijs (druktechniek)">matrijzen</a>. Het procedé liet ook toe om eenvoudig een losse afbeelding – uitgesneden in hout of metaal – te plaatsen tussen de letters in de drukvorm. Na het drukken van de geplande oplage kon men de losse letters hergebruiken voor een ander te drukken boek. Dit was goedkoper dan blokdruk. De letters werden verdeeld in kapitalen (<a href="/wiki/Kapitaal_(typografie)" title="Kapitaal (typografie)">bovenkast</a>) die in het bovenste deel van de zetkast lagen, en kleine letters (<a href="/wiki/Onderkast" title="Onderkast">onderkast</a>) die in het onderste deel van de kast werden bewaard. Kasten werden opgeslagen in een zetbok. Door zijn talrijke innovaties in het drukproces maakte Gutenberg echte massaproductie mogelijk, wat grote maatschappelijke implicaties had. Men spreekt daarom over de <i>Printing Revolution</i>. De uitvinding van het drukken met losse letters wordt ook toegeschreven aan de Nederlander <a href="/wiki/Laurens_Janszoon_Coster" title="Laurens Janszoon Coster">Laurens Janszoon Coster</a>, doch dit berust vermoedelijk op een nationalistisch getinte legendevorming. Tot aan de <a href="/wiki/Industri%C3%ABle_revolutie" title="Industriële revolutie">industriële revolutie</a> bleef het drukproces in wezen onveranderd in deze vorm bestaan. </p><p>Heel weinig<sup class="noprint nopopups"><a href="/wiki/Wikipedia:Bronvermelding#Bron_gevraagd" title="Wikipedia:Bronvermelding"><span title="Voor deze uitspraak is sinds 21 december 2020 een bronvermelding gewenst. Motivering: Daar is vast wel wat over bekend. Er komt trouwens een hele alinea met uitleg.">[bron?]</span></a></sup> is bekend, hoe tot ver in de 19e eeuw boeken werden gedrukt. Om een boek te drukken moesten alle pagina's met de hand worden gezet. Om een vel van 16 pagina's te drukken moesten twee drukvormen worden samengesteld. Een pagina alleen betekent 4 à 5 kilo loodzetsel. Uit een letterlade - 20-25 kilo - kon men hoogstens vier tot zes pagina's zetten. Dan was er een vel, dat men aan het zetten was, een volgend vel was eerste correctie. Dat werd door de zetter gedaan: lezen en de eerste zetfouten verbeteren. Als dat gebeurd was, werd hier een proef van gemaakt, die aan de auteur werd gestuurd. Die had de vrijheid in zijn tekst nog verbeteringen aan te brengen. En veel auteurs deden dat ook. Die auteurs-correcties moesten daarna in het zetsel worden aangebracht. Dat leverde nog een vel van 16 pagina's zetsel. Ook daarvan werden proeven getrokken, om zetfouten eruit te halen. Als dan de proeven goedgekeurd waren, kon het vel in schoondruk en weerdruk op de pers voor de oplage. Als dat klaar was, werd het zetsel weer afgebroken, gedistribueerd. </p><p>Dat alles is snel 5 tot 6 vel zetsel: een vel in eerste zetsel, een vel in eerste proef, een vel in tweede proef, een vel om de oplage te drukken, een vel voor distributie. Al snel meer dan 20 letterladen letters, 500 tot 600 kilo broodletter. Meestal in corps 9 punt. Veel meer letters had een kleine drukkerij ook niet. Dan was er een lade met cursieve letters, en een kleine voorraad klein-kapitaal. Dat werd veel minder gebruikt in de tekst, hoogstens om accenten in de tekst aan te brengen. Verder nog wat letters in grotere corpsen, voor bijvoorbeeld titelpagina's. Letters waren een dure investering. </p><p>Staand zetsel langere tijd bewaren, dat werd pas mogelijk na de invoering van zetselgietmachines eind 19e eeuw. Daarvóór zijn er ook een aantal machines ontwikkeld waarmee met koud loodletterzetsel kon worden geproduceerd. </p><p>De heetlood-<a href="/wiki/Zetmachine" title="Zetmachine">regelzetmachine</a><sup class="noprint nopopups"><a href="/wiki/Wikipedia:Bronvermelding#Bron_gevraagd" title="Wikipedia:Bronvermelding"><span title="Voor deze uitspraak is sinds 02 oktober 2022 een bronvermelding gewenst. Motivering: Geen hits voor deze of anders geschreven term; idem in het lemma Monotype Imaging">[bron?]</span></a></sup> deed haar intrede rond 1890 vanuit Amerika (<a href="/wiki/Intertype" title="Intertype">Intertype</a>) en <a href="/wiki/Monotype_Imaging" title="Monotype Imaging">Lanston Monotype</a> en Europa (<a href="/wiki/Linotype" title="Linotype">Linotype</a>) en <a href="/w/index.php?title=Typograph&action=edit&redlink=1" class="new" title="Typograph (de pagina bestaat niet)">Typograph</a>. Deze regelzetmachines konden complete regels gieten die dan min of meer automatisch in drukplaten samengevoegd werden. Dat was in die tijd een enorme versnelling van het drukproces, mede doordat het gebruikte zetwerk niet weer hoefde te worden teruggelegd (gedistribueerd) in de letterkasten, maar na gebruik weer omgesmolten werd voor hergebruik. Voor krantenkoppen gebruikte men de <a href="/wiki/Ludlow_(gietmachine)" title="Ludlow (gietmachine)">Ludlow</a>. Vanaf begin jaren 70 van de 20e eeuw maakte de boekdrukkunst steeds meer plaats voor <a href="/wiki/Vlakdruk" title="Vlakdruk">vlakdruk</a> (<a href="/wiki/Offsetdruk" title="Offsetdruk">offset-</a> en <a href="/wiki/Rotatiepers" title="Rotatiepers">rotatiedruk</a>), omdat lood het af moest leggen tegen de opmars van <a href="/w/index.php?title=Fotozetmachine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fotozetmachine (de pagina bestaat niet)">fotozetmachines</a> en <a href="/wiki/Desktoppublishing" title="Desktoppublishing">desktoppublishing</a> (dtp). </p><p>Boek-<a href="/wiki/Hoogdruk" title="Hoogdruk">hoogdruk</a> wordt nog slechts zelden toegepast. Het is nu een liefhebberij van hobbyisten, toegepast voor gelegenheids-, grafiek- of bibliofiele producties.<sup class="noprint nopopups"><a href="/wiki/Wikipedia:Bronvermelding#Bron_gevraagd" title="Wikipedia:Bronvermelding"><span title="Voor deze uitspraak is sinds 20 september 2022 een bronvermelding gewenst.">[bron?]</span></a></sup> Sinds de jaren 1990 wordt mechanisch drukken meer en meer vervangen door <a href="#Digitaal_boekdrukken">digitaal boekdrukken</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Uitvinders_in_Europa_en_China">Uitvinders in Europa en China</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Uitvinders in Europa en China" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Uitvinders in Europa en China"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:De_uitvinding_van_de_boekdrukkunst,_anoniem,_Museum_Plantin-Moretus,_PK_OPB_0186_005.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/De_uitvinding_van_de_boekdrukkunst%2C_anoniem%2C_Museum_Plantin-Moretus%2C_PK_OPB_0186_005.jpg/450px-De_uitvinding_van_de_boekdrukkunst%2C_anoniem%2C_Museum_Plantin-Moretus%2C_PK_OPB_0186_005.jpg" decoding="async" width="450" height="327" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/De_uitvinding_van_de_boekdrukkunst%2C_anoniem%2C_Museum_Plantin-Moretus%2C_PK_OPB_0186_005.jpg/675px-De_uitvinding_van_de_boekdrukkunst%2C_anoniem%2C_Museum_Plantin-Moretus%2C_PK_OPB_0186_005.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/De_uitvinding_van_de_boekdrukkunst%2C_anoniem%2C_Museum_Plantin-Moretus%2C_PK_OPB_0186_005.jpg/900px-De_uitvinding_van_de_boekdrukkunst%2C_anoniem%2C_Museum_Plantin-Moretus%2C_PK_OPB_0186_005.jpg 2x" data-file-width="7016" data-file-height="5100" /></a><figcaption>De uitvinding van de boekdrukkunst, anoniem, naar ontwerp van <a href="/wiki/Stradanus" class="mw-redirect" title="Stradanus">Stradanus</a>, collectie <a href="/wiki/Museum_Plantin-Moretus" title="Museum Plantin-Moretus">Museum Plantin-Moretus</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Buchdruck-15-jahrhundert_1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Buchdruck-15-jahrhundert_1.jpg/260px-Buchdruck-15-jahrhundert_1.jpg" decoding="async" width="260" height="408" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Buchdruck-15-jahrhundert_1.jpg/390px-Buchdruck-15-jahrhundert_1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Buchdruck-15-jahrhundert_1.jpg/520px-Buchdruck-15-jahrhundert_1.jpg 2x" data-file-width="560" data-file-height="878" /></a><figcaption>Boekdrukkunst in de 16e eeuw</figcaption></figure> <p>In de <a href="/wiki/Westerse_wereld" title="Westerse wereld">westerse wereld</a> wordt de <a href="/wiki/Mainz" title="Mainz">Mainzer</a> <a href="/wiki/Johannes_Gutenberg" title="Johannes Gutenberg">Johannes Gutenberg</a> algemeen gezien als de uitvinder van het drukken met behulp van losse letters en een drukpers. Hij is waarschijnlijker dan de Hollander <a href="/wiki/Laurens_Janszoon_Coster" title="Laurens Janszoon Coster">Laurens Janszoon Coster</a>. Het staat wel vast dat in die tijd, rond <a href="/wiki/1450" title="1450">1450</a>, de bevolking in <a href="/wiki/Oost-Azi%C3%AB" title="Oost-Azië">Oost-Azië</a> al bekend was met zowel blokdruk als losse letterdruk (gebakken leem). De eerste vier boeken van <a href="/wiki/Confucius" title="Confucius">Confucius</a> werden lang voor Gutenberg in China gedrukt. Boeken werden uit China naar Rusland, het Midden-Oosten en Europa meegenomen door handelaren via de <a href="/wiki/Zijderoute" title="Zijderoute">zijderoutes</a>.<sup id="cite_ref-:0_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In Duitsland, Spanje en Italië zijn boeken gevonden die 500 jaar ouder zijn dan die van Gutenberg, enige bevinden zich in Engeland, in het museum van <i>The Royal Asiatic Society</i>.<sup id="cite_ref-:0_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Het <i><a href="/wiki/British_Museum" title="British Museum">British Museum</a></i> bezit 50 Chinese houten drukblokken uit een periode van vóór de 14e eeuw.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Daarmee is het in theorie mogelijk dat door de Europese 'uitvinders' de techniek uit het Oosten is overgenomen. In het Westen was het drukken met losse letters onmiddellijk een enorm succes en verspreidde het zich razendsnel over het continent, dit in tegenstelling tot het Oosten. Een van de belangrijkste oorzaken van dit succes was dat het westerse <a href="/wiki/Alfabet" title="Alfabet">alfabet</a> maar een beperkte hoeveelheid lettertekens heeft. Het Chinese schrift heeft een enorm aantal karakters (voor bijna ieder woord een apart teken) en zodoende was het samenstellen van een tekst nog steeds een zeer arbeidsintensief proces. Economisch gezien had in China de mechanisatie van de boekproductie dus aanvankelijk weinig zin. Ook had de staat<sup class="noprint nopopups"><a href="/wiki/Wikipedia:Bronvermelding#Bron_gevraagd" title="Wikipedia:Bronvermelding"><span title="Voor deze uitspraak is sinds 20 september 2022 een bronvermelding gewenst.">[bron?]</span></a></sup> een <a href="/wiki/Monopolie" title="Monopolie">monopolie</a> op de druktechniek, zodat iemand die iets wilde drukken hiervoor toestemming van de overheid moest verkrijgen.<sup class="noprint nopopups"><a href="/wiki/Wikipedia:Bronvermelding#Bron_gevraagd" title="Wikipedia:Bronvermelding"><span title="Voor deze uitspraak is sinds 20 september 2022 een bronvermelding gewenst.">[bron?]</span></a></sup> In Europa was door de lappendeken aan koninkrijken, vorstendommen en heerlijkheden geen monopolie te handhaven. Bij moeilijkheden verhuisden drukkers naar een vrijer, ander land in de buurt.<sup class="noprint nopopups"><a href="/wiki/Wikipedia:Bronvermelding#Bron_gevraagd" title="Wikipedia:Bronvermelding"><span title="Voor deze uitspraak is sinds 20 september 2022 een bronvermelding gewenst.">[bron?]</span></a></sup> In Engeland werd de boekdrukkunst geïntroduceerd door <a href="/wiki/William_Caxton" title="William Caxton">William Caxton</a>. </p><p>De vroegste drukwerken van vóór 1501 worden <a href="/wiki/Incunabel" title="Incunabel">incunabelen</a> of wiegendrukken genoemd; drukwerken van 1501 tot 1520 (soms tot 1540 of 1550, afhankelijk van de bron) <a href="/wiki/Postincunabel" title="Postincunabel">postincunabel</a>. In de eerste jaren dat de boekdrukkunst in de <a href="/wiki/Habsburgse_Nederlanden" title="Habsburgse Nederlanden">Noordelijke Nederlanden</a> gangbaar werd kwam vijftig procent van alle boeken daar uit <a href="/wiki/Deventer" title="Deventer">Deventer</a>, van de drukkers <a href="/wiki/Richard_Pafraet" title="Richard Pafraet">Richard Pafraet</a> (v.a. 1477) en <a href="/wiki/Jacob_van_Breda_(drukker)" title="Jacob van Breda (drukker)">Jacob van Breda</a> (v.a. 1483). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Lage_Landen">Lage Landen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Lage Landen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Lage Landen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In de Lage Landen vond de grootste bloei van de boekdrukkunst plaats in de <a href="/wiki/16e_eeuw" title="16e eeuw">16e</a> en <a href="/wiki/17e_eeuw" title="17e eeuw">17e eeuw</a>. In die tijd werden de producten van drukkers, zoals de in <a href="/wiki/Antwerpen_(stad)" title="Antwerpen (stad)">Antwerpen</a> en <a href="/wiki/Leiden" title="Leiden">Leiden</a> werkende <a href="/wiki/Christoffel_Plantijn" title="Christoffel Plantijn">Christoffel Plantijn</a>, algemeen als superieur beschouwd. In de <a href="/wiki/18e_eeuw" title="18e eeuw">18e eeuw</a> werd het eigene van de Nederlandse boekdrukkunst bewaard, maar de industrie ging mee in de algemene neergang van die tijd. In de <a href="/wiki/19e_eeuw" title="19e eeuw">19e eeuw</a> was er in Nederland niet langer sprake van een toonaangevende boekdrukkunst, en de eigen kenmerken gingen verloren tot er aan het eind van de eeuw een bewuste poging gedaan werd om ze te herscheppen. In deze vernieuwing waren de bijdragen van drukkerij <a href="/wiki/Koninklijke_Joh._Ensched%C3%A9" title="Koninklijke Joh. Enschedé">Enschedé</a> en lettergieterij <a href="/wiki/N._Tetterode" class="mw-redirect" title="N. Tetterode">Tetterode</a> van groot belang. Maar naast deze vernieuwing had ook de mechanisatie in die tijd een grote invloed op de boekdrukkunst. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Galerij">Galerij</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Galerij" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Galerij"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Europ%C3%A4ische_Produktion_von_gedruckten_B%C3%BCchern_ca._1450%E2%80%931800.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Europ%C3%A4ische_Produktion_von_gedruckten_B%C3%BCchern_ca._1450%E2%80%931800.png/120px-Europ%C3%A4ische_Produktion_von_gedruckten_B%C3%BCchern_ca._1450%E2%80%931800.png" decoding="async" width="120" height="81" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Europ%C3%A4ische_Produktion_von_gedruckten_B%C3%BCchern_ca._1450%E2%80%931800.png/180px-Europ%C3%A4ische_Produktion_von_gedruckten_B%C3%BCchern_ca._1450%E2%80%931800.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Europ%C3%A4ische_Produktion_von_gedruckten_B%C3%BCchern_ca._1450%E2%80%931800.png/240px-Europ%C3%A4ische_Produktion_von_gedruckten_B%C3%BCchern_ca._1450%E2%80%931800.png 2x" data-file-width="1404" data-file-height="953" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Verteilung_der_Inkunabeln_nach_Sprachen.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Verteilung_der_Inkunabeln_nach_Sprachen.png/120px-Verteilung_der_Inkunabeln_nach_Sprachen.png" decoding="async" width="120" height="82" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Verteilung_der_Inkunabeln_nach_Sprachen.png/180px-Verteilung_der_Inkunabeln_nach_Sprachen.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Verteilung_der_Inkunabeln_nach_Sprachen.png/240px-Verteilung_der_Inkunabeln_nach_Sprachen.png 2x" data-file-width="1394" data-file-height="950" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Verteilung_der_Inkunabeln_nach_Regionen.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Verteilung_der_Inkunabeln_nach_Regionen.png/120px-Verteilung_der_Inkunabeln_nach_Regionen.png" decoding="async" width="120" height="82" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Verteilung_der_Inkunabeln_nach_Regionen.png/180px-Verteilung_der_Inkunabeln_nach_Regionen.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Verteilung_der_Inkunabeln_nach_Regionen.png/240px-Verteilung_der_Inkunabeln_nach_Regionen.png 2x" data-file-width="1394" data-file-height="950" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Digitaal_boekdrukken">Digitaal boekdrukken</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Digitaal boekdrukken" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Digitaal boekdrukken"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Vanaf de eeuwwisseling 1999-2000 hebben <a href="/wiki/Druktechniek" title="Druktechniek">digitale druksystemen</a> een dusdanige kwaliteit, productiviteit en kostprijs bereikt, dat het mogelijk is geworden om concurrerend digitaal boeken te drukken in oplagen vanaf één tot ongeveer 500. Hiervoor worden voor het binnenwerk hoogproductieve laserprinters ingezet. De omslag wordt gemaakt met een digitale kleurenprinter. </p><p>Digitaal boekdrukken kan voor uitgevers en auteurs grote voordelen hebben: </p> <ul><li>Bij kleine oplagen zijn de productiekosten lager.</li> <li>Het is mogelijk om eenvoudig een voorloopserie te produceren om zo het boek in de markt te testen.</li> <li>Voorraadkosten en afschrijving van winkeldochters kan voorkomen worden door meerdere malen een kleine oplage te drukken in plaats van één keer een grote.</li> <li>Het is mogelijk om boeken permanent in de verkoop te houden, zelfs als de vraag heel klein is. Een winkel als <a href="/wiki/Amazon.com" title="Amazon.com">Amazon</a> is hier al heel ver mee.</li> <li>Iedereen kan nu zijn boeken professioneel laten produceren, zonder dat men daarvoor via een uitgever moet werken. Hiervoor zijn op internet zelfs speciale websites beschikbaar.</li></ul> <p>Digitaal drukken kan ook nadelen hebben. De kleurechtheid van veel printerinkten laat vaak veel te wensen over. En na enige tijd kan het geprinte/gedrukte blad verbleken, zeker als het blad vol aan het daglicht is tentoongesteld. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Letterpress">Letterpress</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Letterpress" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Letterpress"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Drukken met loden letters was in het verre verleden vooral handwerk. Medio 19e eeuw tijdens de industriële revolutie, werden diverse machines ontworpen om dit handwerk te minimaliseren. Zo kwamen zetmachines als de <a href="/wiki/Ludlow_(gietmachine)" title="Ludlow (gietmachine)">Ludlow (gietmachine)</a>, de <a href="/wiki/Intertype" title="Intertype">Intertype</a>, de <a href="/wiki/Linotype" title="Linotype">Linotype</a> en de <a href="/wiki/Monotype_Imaging" title="Monotype Imaging">Monotype-zetmachine</a> op de markt. Er werd gedrukt, maar het was zaak om zo min mogelijk met "moet" te drukken. Dat is de nederlandsche term, die drukkers gebruikten voor het relief, dat in papier ontstaat bij het drukken met loodletter en clicheés. </p><p>Begin 21e eeuw vond er een opmars plaats van de zogeheten letterpresstechniek. Letterpress is de Amerikaanse term voor boekdruk en wordt gebruikt voor de kenmerkende techniek waarbij er een moet (indruk) of preeg in het drukwerk gemaakt wordt. De vraag naar de oude drukpersen steeg daardoor weer. Waar eeuwenlang de drukvorm het papier moest 'kussen' – de druk werd dusdanig afgesteld dat er geen indruk zichtbaar was in het papier – wordt met deze techniek de kracht van de oude machines nu gebruikt om juist een diepe indruk te maken in het papier. </p><p>Letterpressdrukwerk wordt onder andere gebruikt voor geboortekaartjes, trouwkaarten en luxe visitekaartjes. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zie_ook">Zie ook</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: Zie ook" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: Zie ook"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Incunabel" title="Incunabel">Incunabel</a> (wiegendruk)</li> <li><a href="/wiki/William_Caxton" title="William Caxton">William Caxton</a></li> <li><a href="/wiki/Anton_Koberger" title="Anton Koberger">Anton Koberger</a></li> <li><a href="/wiki/Dirk_Martens_(drukker)" title="Dirk Martens (drukker)">Dirk Martens (drukker)</a></li> <li><a href="/wiki/Christoffel_Plantijn" title="Christoffel Plantijn">Christoffel Plantijn</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Referenties">Referenties</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: Referenties" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: Referenties"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-:0-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-:0_1-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-:0_1-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67679320">.mw-parser-output .taalaanduiding{font-family:sans-serif;font-size:85%;cursor:help;color:var(--color-subtle,#555)}.mw-parser-output .taalaanduiding span{border-bottom:1px dotted var(--color-subtle,#555)}</style><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;">Juan González de Mendoza</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.gutenberg.org/files/39009/39009-h/39009-h.htm#FNanchor_127_127">The History of the Great and Mighty Kingdom of China and the Situation Thereof. Deel 1 (van 2). Vertaling uit het Spaans door Robert Page</a> H. XVI. The Hakluyt Society.. Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2022-09-20">20 september 2022</span>. </span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320" /><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britishmuseum.org/collection/china/exploring-silk-roads">Exploring the Silk Roads</a>. <i>The British Museum</i>. Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2022-09-20">20 september 2022</span>. </span></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Literatuur_en_externe_links">Literatuur en externe links</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: Literatuur en externe links" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boekdrukkunst&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: Literatuur en externe links"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Lernout, Geert, <i>Een beknopte geschiedenis van het boek</i>, Antwerpen, Meulenhoff/Manteau, 2004, 352 p., <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/90-5990-004-9" title="Speciaal:Boekbronnen/90-5990-004-9">ISBN 90-5990-004-9</a></span>.</li> <li>Lommen, Mathieu, <i>Het boek van het gedrukte boek</i>, Amsterdam, Amsterdam University Press, 2012, 480 p., <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9789081489232" title="Speciaal:Boekbronnen/9789081489232">ISBN 9789081489232</a></span> geb.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bibliopolis.nl">Bibliopolis</a>. Website van de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag over de geschiedenis van de boekdrukkunst in Nederland.</li></ul> <div class="interProject commons mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Boekdrukkunst#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Boekdrukkunst">Mediabestanden</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-groot toccolours" style="display:flex; gap:1em; align-items:center; clear:both; margin:1em 0 -0.5em 0;"> <div style="min-width:max-content;"><span class="noviewer noresize" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/25px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/38px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/50px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></div> <div>Zie de categorie <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Printing#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Printing">Printing</a></b></i> van <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> voor mediabestanden over dit onderwerp.</div> </div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Boekdrukkunst&oldid=68978216">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Boekdrukkunst&oldid=68978216</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Boek" title="Categorie:Boek">Boek</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Druktechniek" title="Categorie:Druktechniek">Druktechniek</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Kopi%C3%ABren" title="Categorie:Kopiëren">Kopiëren</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:15e_eeuw" title="Categorie:15e eeuw">15e eeuw</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Verborgen categorieën: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Artikel_mist_referentie_sinds_december_2020" title="Categorie:Wikipedia:Artikel mist referentie sinds december 2020">Wikipedia:Artikel mist referentie sinds december 2020</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Alle_artikelen_die_een_referentie_missen" title="Categorie:Wikipedia:Alle artikelen die een referentie missen">Wikipedia:Alle artikelen die een referentie missen</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Artikel_mist_referentie_sinds_oktober_2022" title="Categorie:Wikipedia:Artikel mist referentie sinds oktober 2022">Wikipedia:Artikel mist referentie sinds oktober 2022</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Artikel_mist_referentie_sinds_september_2022" title="Categorie:Wikipedia:Artikel mist referentie sinds september 2022">Wikipedia:Artikel mist referentie sinds september 2022</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 3 mrt 2025 om 12:00.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Boekdrukkunst&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Boekdrukkunst</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>117 talen</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Onderwerp toevoegen</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.eqiad.main-65bf7dbd64-dsfms","wgBackendResponseTime":152,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.115","walltime":"0.190","ppvisitednodes":{"value":1211,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":10146,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":2028,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":11,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":5559,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 121.140 1 -total"," 51.60% 62.509 1 Sjabloon:Commonscat"," 48.55% 58.811 1 Sjabloon:Zusterproject_box"," 44.28% 53.643 2 Sjabloon:First_non_empty"," 24.81% 30.057 1 Sjabloon:References"," 18.74% 22.705 2 Sjabloon:Citeer_web"," 12.99% 15.735 6 Sjabloon:Bron?"," 5.89% 7.141 2 Sjabloon:Taal-en"," 4.77% 5.775 2 Sjabloon:Taalaanduiding"," 2.59% 3.139 1 Sjabloon:Zijbalk_boekdrukkunst"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.019","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":953453,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7fd96bd568-7cctp","timestamp":"20250316165236","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Boekdrukkunst","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Boekdrukkunst","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q11034","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q11034","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-09-27T21:04:42Z","dateModified":"2025-03-03T11:00:17Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/8\/87\/Old_book_bindings.jpg","headline":"de kunst van het vermenigvuldigen van geschriften met behulp van een drukpers"}</script> </body> </html>