CINXE.COM

Anafilassi - Wikipedia

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="it" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Anafilassi - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )itwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","gennaio","febbraio","marzo","aprile","maggio","giugno","luglio","agosto","settembre","ottobre","novembre","dicembre"],"wgRequestId":"765daf8c-b2dc-4b02-b0b7-aec4dac89d58","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Anafilassi","wgTitle":"Anafilassi","wgCurRevisionId":143711771,"wgRevisionId":143711771,"wgArticleId":523481,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Voci con modulo citazione e parametro coautori","Pagine che utilizzano collegamenti magici PMID","Pagine che utilizzano collegamenti magici ISBN","Voci con disclaimer medico","P493 letta da Wikidata","P494 letta da Wikidata","P486 letta da Wikidata","P604 letta da Wikidata","P673 letta da Wikidata","P1995 letta da Wikidata","P1417 letta da Wikidata","Voci con codice Thesaurus BNCF","Voci con codice LCCN","Voci con codice J9U","Voci con codice NDL", "Voci non biografiche con codici di controllo di autorità","Voci di qualità - medicina","Voci di qualità valutate nel mese di luglio 2012","Voci di qualità su it.wiki","Malattie immunomediate","Shock"],"wgPageViewLanguage":"it","wgPageContentLanguage":"it","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Anafilassi","wgRelevantArticleId":523481,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"it","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"it"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false, "wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q168800","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media", "site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.MainPageWikiList","ext.gadget.stru-commonsupload","ext.gadget.HiddenCat","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.TitoloErrato","ext.gadget.NewSection","ext.gadget.RichiediRevisioneBozza","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=it&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=it&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=it&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.18"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Angioedema2010.JPG/1200px-Angioedema2010.JPG"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1692"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Angioedema2010.JPG/800px-Angioedema2010.JPG"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1128"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Angioedema2010.JPG/640px-Angioedema2010.JPG"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="903"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Anafilassi - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//it.m.wikipedia.org/wiki/Anafilassi"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifica" href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (it)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//it.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://it.wikipedia.org/wiki/Anafilassi"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.it"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Feed Atom di Wikipedia" href="/w/index.php?title=Speciale:UltimeModifiche&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Anafilassi rootpage-Anafilassi skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Vai al contenuto</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sito"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principale" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principale" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principale</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principale</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">sposta nella barra laterale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">nascondi</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigazione </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pagina_principale" title="Visita la pagina principale [z]" accesskey="z"><span>Pagina principale</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:UltimeModifiche" title="Elenco delle ultime modifiche del sito [r]" accesskey="r"><span>Ultime modifiche</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:PaginaCasuale" title="Mostra una pagina a caso [x]" accesskey="x"><span>Una voce a caso</span></a></li><li id="n-nearby-pages-title" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:NelleVicinanze"><span>Nelle vicinanze</span></a></li><li id="n-vetrina" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Vetrina"><span>Vetrina</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aiuto:Aiuto" title="Pagine di aiuto"><span>Aiuto</span></a></li><li id="n-Sportello-informazioni" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aiuto:Sportello_informazioni"><span>Sportello informazioni</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:PagineSpeciali"><span>Pagine speciali</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Comunità" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Comunità" > <div class="vector-menu-heading"> Comunità </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portale:Comunit%C3%A0" title="Descrizione del progetto, cosa puoi fare, dove trovare le cose"><span>Portale Comunità</span></a></li><li id="n-villagepump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Bar"><span>Bar</span></a></li><li id="n-wikipediano" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wikipediano"><span>Il Wikipediano</span></a></li><li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Contatti"><span>Contatti</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Pagina_principale" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="L&#039;enciclopedia libera" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-it.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciale:Ricerca" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Cerca in Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Ricerca</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Cerca in Wikipedia" aria-label="Cerca in Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Cerca in Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciale:Ricerca"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Ricerca</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Strumenti personali"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Aspetto"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifica la dimensione, la larghezza e il colore del testo" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Aspetto" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Aspetto</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=it.wikipedia.org&amp;uselang=it" class=""><span>Fai una donazione</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciale:CreaUtenza&amp;returnto=Anafilassi" title="Si consiglia di registrarsi e di effettuare l&#039;accesso, anche se non è obbligatorio" class=""><span>registrati</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciale:Entra&amp;returnto=Anafilassi" title="Si consiglia di effettuare l&#039;accesso, anche se non è obbligatorio [o]" accesskey="o" class=""><span>entra</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Altre opzioni" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Strumenti personali" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Strumenti personali</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utente" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=it.wikipedia.org&amp;uselang=it"><span>Fai una donazione</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:CreaUtenza&amp;returnto=Anafilassi" title="Si consiglia di registrarsi e di effettuare l&#039;accesso, anche se non è obbligatorio"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>registrati</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:Entra&amp;returnto=Anafilassi" title="Si consiglia di effettuare l&#039;accesso, anche se non è obbligatorio [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>entra</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagine per utenti anonimi <a href="/wiki/Aiuto:Benvenuto" aria-label="Ulteriori informazioni sulla contribuzione"><span>ulteriori informazioni</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:MieiContributi" title="Un elenco delle modifiche fatte da questo indirizzo IP [y]" accesskey="y"><span>contributi</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:MieDiscussioni" title="Discussioni sulle modifiche fatte da questo indirizzo IP [n]" accesskey="n"><span>discussioni</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sito"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Indice" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Indice</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">sposta nella barra laterale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">nascondi</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Inizio</div> </a> </li> <li id="toc-Storia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Storia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Storia</span> </div> </a> <ul id="toc-Storia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Epidemiologia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Epidemiologia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Epidemiologia</span> </div> </a> <ul id="toc-Epidemiologia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Eziologia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Eziologia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Eziologia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Eziologia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Attiva/disattiva la sottosezione Eziologia</span> </button> <ul id="toc-Eziologia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Alimenti" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Alimenti"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Alimenti</span> </div> </a> <ul id="toc-Alimenti-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Farmaci" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Farmaci"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Farmaci</span> </div> </a> <ul id="toc-Farmaci-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Veleni" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Veleni"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Veleni</span> </div> </a> <ul id="toc-Veleni-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fattori_di_rischio" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Fattori_di_rischio"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Fattori di rischio</span> </div> </a> <ul id="toc-Fattori_di_rischio-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Fisiopatologia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Fisiopatologia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Fisiopatologia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Fisiopatologia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Attiva/disattiva la sottosezione Fisiopatologia</span> </button> <ul id="toc-Fisiopatologia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Meccanismi_immunologici" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Meccanismi_immunologici"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Meccanismi immunologici</span> </div> </a> <ul id="toc-Meccanismi_immunologici-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Meccanismi_non_immunologici" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Meccanismi_non_immunologici"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Meccanismi non immunologici</span> </div> </a> <ul id="toc-Meccanismi_non_immunologici-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Clinica" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Clinica"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Clinica</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Clinica-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Attiva/disattiva la sottosezione Clinica</span> </button> <ul id="toc-Clinica-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Segni_e_sintomi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Segni_e_sintomi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Segni e sintomi</span> </div> </a> <ul id="toc-Segni_e_sintomi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Pelle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Pelle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1.1</span> <span>Pelle</span> </div> </a> <ul id="toc-Pelle-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Apparato_respiratorio" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Apparato_respiratorio"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1.2</span> <span>Apparato respiratorio</span> </div> </a> <ul id="toc-Apparato_respiratorio-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cuore_e_apparato_circolatorio" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Cuore_e_apparato_circolatorio"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1.3</span> <span>Cuore e apparato circolatorio</span> </div> </a> <ul id="toc-Cuore_e_apparato_circolatorio-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Altri_effetti" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Altri_effetti"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1.4</span> <span>Altri effetti</span> </div> </a> <ul id="toc-Altri_effetti-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Diagnostica" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Diagnostica"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Diagnostica</span> </div> </a> <ul id="toc-Diagnostica-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Test_allergologici" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Test_allergologici"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2.1</span> <span>Test allergologici</span> </div> </a> <ul id="toc-Test_allergologici-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Diagnosi_differenziale" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Diagnosi_differenziale"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2.2</span> <span>Diagnosi differenziale</span> </div> </a> <ul id="toc-Diagnosi_differenziale-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Classificazione_per_gravità" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Classificazione_per_gravità"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Classificazione per gravità</span> </div> </a> <ul id="toc-Classificazione_per_gravità-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Trattamento" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Trattamento"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Trattamento</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Trattamento-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Attiva/disattiva la sottosezione Trattamento</span> </button> <ul id="toc-Trattamento-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Adrenalina" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Adrenalina"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Adrenalina</span> </div> </a> <ul id="toc-Adrenalina-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Altri_farmaci" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Altri_farmaci"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Altri farmaci</span> </div> </a> <ul id="toc-Altri_farmaci-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Prognosi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Prognosi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Prognosi</span> </div> </a> <ul id="toc-Prognosi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Prevenzione" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Prevenzione"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Prevenzione</span> </div> </a> <ul id="toc-Prevenzione-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Note" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Note"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Note</span> </div> </a> <ul id="toc-Note-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voci_correlate" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Voci_correlate"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Voci correlate</span> </div> </a> <ul id="toc-Voci_correlate-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Altri_progetti" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Altri_progetti"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Altri progetti</span> </div> </a> <ul id="toc-Altri_progetti-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Collegamenti_esterni" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Collegamenti_esterni"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Collegamenti esterni</span> </div> </a> <ul id="toc-Collegamenti_esterni-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Indice" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Indice" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Mostra/Nascondi l&#039;indice" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Mostra/Nascondi l&#039;indice</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Anafilassi</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Vai a una voce in un&#039;altra lingua. Disponibile in 74 lingue" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-74" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">74 lingue</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B5%D8%AF%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="صدمة الحساسية - arabo" lang="ar" hreflang="ar" data-title="صدمة الحساسية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabo" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%8F%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AB%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%9B" title="এনাফাইলেক্সিছ - assamese" lang="as" hreflang="as" data-title="এনাফাইলেক্সিছ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="assamese" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Anafilaksiya" title="Anafilaksiya - azerbaigiano" lang="az" hreflang="az" data-title="Anafilaksiya" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaigiano" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Анафилаксия - bulgaro" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Анафилаксия" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgaro" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AE_%E0%A6%85%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE" title="বিষম অতিপ্রতিক্রিয়া - bengalese" lang="bn" hreflang="bn" data-title="বিষম অতিপ্রতিক্রিয়া" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalese" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Anafilaksa" title="Anafilaksa - bosniaco" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Anafilaksa" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniaco" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Anafilaxi" title="Anafilaxi - catalano" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Anafilaxi" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalano" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C" title="ئانافیلاکسی - curdo centrale" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ئانافیلاکسی" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="curdo centrale" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Anafylaktick%C3%BD_%C5%A1ok" title="Anafylaktický šok - ceco" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Anafylaktický šok" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="ceco" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Anaffylacsis" title="Anaffylacsis - gallese" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Anaffylacsis" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="gallese" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Anaphylaxie" title="Anaphylaxie - tedesco" lang="de" hreflang="de" data-title="Anaphylaxie" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="tedesco" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CE%B1%CF%86%CF%85%CE%BB%CE%B1%CE%BE%CE%AF%CE%B1" title="Αναφυλαξία - greco" lang="el" hreflang="el" data-title="Αναφυλαξία" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="greco" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="voce di qualità"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Anaphylaxis" title="Anaphylaxis - inglese" lang="en" hreflang="en" data-title="Anaphylaxis" data-language-autonym="English" data-language-local-name="inglese" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Anafilaksio" title="Anafilaksio - esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Anafilaksio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Anafilaxia" title="Anafilaxia - spagnolo" lang="es" hreflang="es" data-title="Anafilaxia" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="spagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Anaf%C3%BClaksia" title="Anafülaksia - estone" lang="et" hreflang="et" data-title="Anafülaksia" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estone" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Anafilaxi" title="Anafilaxi - basco" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Anafilaxi" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basco" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C" title="آنافیلاکسی - persiano" lang="fa" hreflang="fa" data-title="آنافیلاکسی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persiano" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Anafylaksia" title="Anafylaksia - finlandese" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Anafylaksia" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finlandese" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Anaf%C3%BClaktilin%C3%B5_%C5%A1okk" title="Anafülaktilinõ šokk - võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Anafülaktilinõ šokk" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Choc_anaphylactique" title="Choc anaphylactique - francese" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Choc anaphylactique" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francese" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Anaifiolacsas" title="Anaifiolacsas - irlandese" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Anaifiolacsas" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandese" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Anafilaxe" title="Anafilaxe - galiziano" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Anafilaxe" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galiziano" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Anaphylaxis" title="Anaphylaxis - hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Anaphylaxis" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="hausa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%A0%D7%A4%D7%99%D7%9C%D7%A7%D7%A1%D7%99%D7%A1" title="אנפילקסיס - ebraico" lang="he" hreflang="he" data-title="אנפילקסיס" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="ebraico" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A5%80%E0%A4%B5%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A4%BE" title="तीव्रग्राहिता - hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="तीव्रग्राहिता" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Anafilaksija" title="Anafilaksija - croato" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Anafilaksija" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croato" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="voce in vetrina"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Anafilaxia" title="Anafilaxia - ungherese" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Anafilaxia" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="ungherese" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A1%D6%86%D5%AB%D5%AC%D5%A1%D6%84%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Անաֆիլաքսիա - armeno" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Անաֆիլաքսիա" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="armeno" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="voce in vetrina"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Anafilaksis" title="Anafilaksis - indonesiano" lang="id" hreflang="id" data-title="Anafilaksis" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonesiano" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A2%E3%83%8A%E3%83%95%E3%82%A3%E3%83%A9%E3%82%AD%E3%82%B7%E3%83%BC" title="アナフィラキシー - giapponese" lang="ja" hreflang="ja" data-title="アナフィラキシー" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="giapponese" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="voce in vetrina"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Anafilaksis" title="Anafilaksis - giavanese" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Anafilaksis" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="giavanese" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90" title="ანაფილაქსია - georgiano" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ანაფილაქსია" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="georgiano" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Анафилаксия - kazako" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Анафилаксия" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazako" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EA%B3%BC%EB%AF%BC%EC%A6%9D" title="과민증 - coreano" lang="ko" hreflang="ko" data-title="과민증" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coreano" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Anaf%C3%AElaks%C3%AE_(soran%C3%AE)" title="Anafîlaksî (soranî) - curdo" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Anafîlaksî (soranî)" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="curdo" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BA%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Анафилакция - kirghiso" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Анафилакция" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirghiso" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Anafilakse" title="Anafilakse - lettone" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Anafilakse" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="lettone" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B0" title="Анафилакса - macedone" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Анафилакса" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedone" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%85%E0%B4%A8%E0%B4%BE%E0%B4%AB%E0%B5%88%E0%B4%B2%E0%B4%BE%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B8%E0%B4%BF%E0%B4%B8%E0%B5%8D" title="അനാഫൈലാക്സിസ് - malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="അനാഫൈലാക്സിസ്" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Anafilaksi" title="Anafilaksi - malese" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Anafilaksi" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malese" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A5%80%E0%A4%B5%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A4%BE" title="तीव्रग्राहिता - nepalese" lang="ne" hreflang="ne" data-title="तीव्रग्राहिता" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="nepalese" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%8F%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%AB%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%B8" title="एनाफाइल्याक्सिस - newari" lang="new" hreflang="new" data-title="एनाफाइल्याक्सिस" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="newari" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Anafylaxie" title="Anafylaxie - olandese" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Anafylaxie" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="olandese" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Anafylaksi" title="Anafylaksi - norvegese nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Anafylaksi" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvegese nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Anafylaksi" title="Anafylaksi - norvegese bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Anafylaksi" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvegese bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%86%E0%AC%A8%E0%AC%BE%E0%AC%AB%E0%AC%BE%E0%AC%87%E0%AC%B2%E0%AC%BE%E0%AC%95%E0%AD%8D%E2%80%8C%E0%AC%B8%E0%AC%BF%E0%AC%B8" title="ଆନାଫାଇଲାକ୍‌ସିସ - odia" lang="or" hreflang="or" data-title="ଆନାଫାଇଲାକ୍‌ସିସ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="odia" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%90%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%AB%E0%A8%BC%E0%A8%BE%E0%A8%88%E0%A8%B2%E0%A9%88%E0%A8%95%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A8%B8" title="ਐਨਾਫ਼ਾਈਲੈਕਸਿਸ - punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਐਨਾਫ਼ਾਈਲੈਕਸਿਸ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Anafilaksja" title="Anafilaksja - polacco" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Anafilaksja" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polacco" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9%D8%B3%DB%8C" title="انافیلیکسی - Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="انافیلیکسی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%81%D9%84%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D9%8A" title="انافلاکسي - pashto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="انافلاکسي" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="pashto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Anafilaxia" title="Anafilaxia - portoghese" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Anafilaxia" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portoghese" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Anaphilaksiya" title="Anaphilaksiya - quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Anaphilaksiya" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="voce di qualità"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Anafilaxie" title="Anafilaxie - rumeno" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Anafilaxie" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumeno" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru badge-Q70894304 mw-list-item" title=""><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Анафилаксия - russo" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Анафилаксия" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russo" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Anafilaksija" title="Anafilaksija - serbo-croato" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Anafilaksija" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croato" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Anaphylaxis" title="Anaphylaxis - Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Anaphylaxis" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Anafylaxia" title="Anafylaxia - slovacco" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Anafylaxia" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovacco" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Anafilaksija" title="Anafilaksija - sloveno" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Anafilaksija" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="sloveno" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B0" title="Анафилакса - serbo" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Анафилакса" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbo" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Anafylaxi" title="Anafylaxi - svedese" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Anafylaxi" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="svedese" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Mmenyuko_wa_mzio" title="Mmenyuko wa mzio - swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Mmenyuko wa mzio" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Анафилаксия - tagico" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Анафилаксия" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tagico" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%81%E0%B8%AD%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%9F%E0%B8%B4%E0%B9%81%E0%B8%A5%E0%B9%87%E0%B8%81%E0%B8%8B%E0%B8%B4%E0%B8%AA" title="แอนาฟิแล็กซิส - thailandese" lang="th" hreflang="th" data-title="แอนาฟิแล็กซิส" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thailandese" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Anapilaksis" title="Anapilaksis - tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Anapilaksis" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Anafilaksi" title="Anafilaksi - turco" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Anafilaksi" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turco" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%84%D1%96%D0%BB%D0%B0%D0%BA%D1%81%D1%96%D1%8F" title="Анафілаксія - ucraino" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Анафілаксія" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ucraino" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C_%D9%84%D8%AD%D9%85%D9%8A%D8%A7%D8%AA" title="خارجی لحميات - urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="خارجی لحميات" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Anafilaksiya" title="Anafilaksiya - uzbeco" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Anafilaksiya" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbeco" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%E1%BA%A3n_v%E1%BB%87" title="Phản vệ - vietnamita" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Phản vệ" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamita" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%BF%87%E6%95%8F%E6%80%A7%E4%BC%91%E5%85%8B" title="过敏性休克 - wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="过敏性休克" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90" title="ანაფილაქსია - mengrelio" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ანაფილაქსია" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="mengrelio" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Anafilasisi" title="Anafilasisi - yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Anafilasisi" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="yoruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%A5%E9%87%8D%E8%BF%87%E6%95%8F%E5%8F%8D%E5%BA%94" title="严重过敏反应 - cinese" lang="zh" hreflang="zh" data-title="严重过敏反应" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="cinese" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q168800#sitelinks-wikipedia" title="Modifica collegamenti interlinguistici" class="wbc-editpage">Modifica collegamenti</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Namespace"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Anafilassi" title="Vedi la voce [c]" accesskey="c"><span>Voce</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussione:Anafilassi" rel="discussion" title="Vedi le discussioni relative a questa pagina [t]" accesskey="t"><span>Discussione</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambia versione linguistica" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">italiano</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Visite"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Anafilassi"><span>Leggi</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit" title="Modifica questa pagina [v]" accesskey="v"><span>Modifica</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit" title="Modifica il wikitesto di questa pagina [e]" accesskey="e"><span>Modifica wikitesto</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=history" title="Versioni precedenti di questa pagina [h]" accesskey="h"><span>Cronologia</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Strumenti pagine"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Strumenti" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Strumenti</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Strumenti</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">sposta nella barra laterale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">nascondi</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Altre opzioni" > <div class="vector-menu-heading"> Azioni </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Anafilassi"><span>Leggi</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit" title="Modifica questa pagina [v]" accesskey="v"><span>Modifica</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit" title="Modifica il wikitesto di questa pagina [e]" accesskey="e"><span>Modifica wikitesto</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=history"><span>Cronologia</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Generale </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:PuntanoQui/Anafilassi" title="Elenco di tutte le pagine che sono collegate a questa [j]" accesskey="j"><span>Puntano qui</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:ModificheCorrelate/Anafilassi" rel="nofollow" title="Elenco delle ultime modifiche alle pagine collegate a questa [k]" accesskey="k"><span>Modifiche correlate</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;oldid=143711771" title="Collegamento permanente a questa versione di questa pagina"><span>Link permanente</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=info" title="Ulteriori informazioni su questa pagina"><span>Informazioni pagina</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:Cita&amp;page=Anafilassi&amp;id=143711771&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Informazioni su come citare questa pagina"><span>Cita questa voce</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Fit.wikipedia.org%2Fwiki%2FAnafilassi"><span>Ottieni URL breve</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Fit.wikipedia.org%2Fwiki%2FAnafilassi"><span>Scarica codice QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Stampa/esporta </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:Libro&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=Anafilassi"><span>Crea un libro</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:DownloadAsPdf&amp;page=Anafilassi&amp;action=show-download-screen"><span>Scarica come PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;printable=yes" title="Versione stampabile di questa pagina [p]" accesskey="p"><span>Versione stampabile</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In altri progetti </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Anaphylaxis" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q168800" title="Collegamento all&#039;elemento connesso dell&#039;archivio dati [g]" accesskey="g"><span>Elemento Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Strumenti pagine"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Aspetto"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Aspetto</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">sposta nella barra laterale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">nascondi</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-qualità" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Voci_di_qualit%C3%A0" title="Questa è una voce di qualità. Clicca qui per maggiori informazioni"><img alt="Questa è una voce di qualità. Clicca qui per maggiori informazioni" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Crystal_Clear_action_bookmark_Silver.svg/30px-Crystal_Clear_action_bookmark_Silver.svg.png" decoding="async" width="30" height="30" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Crystal_Clear_action_bookmark_Silver.svg/45px-Crystal_Clear_action_bookmark_Silver.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Crystal_Clear_action_bookmark_Silver.svg/60px-Crystal_Clear_action_bookmark_Silver.svg.png 2x" data-file-width="128" data-file-height="128" /></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Da Wikipedia, l&#039;enciclopedia libera.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="it" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r139142988">.mw-parser-output .hatnote-content{align-items:center;display:flex}.mw-parser-output .hatnote-icon{flex-shrink:0}.mw-parser-output .hatnote-icon img{display:flex}.mw-parser-output .hatnote-text{font-style:italic}body:not(.skin-minerva) .mw-parser-output .hatnote{border:1px solid #CCC;display:flex;margin:.5em 0;padding:.2em .5em}body:not(.skin-minerva) .mw-parser-output .hatnote-text{padding-left:.5em}body.skin-minerva .mw-parser-output .hatnote-icon{padding-right:8px}body.skin-minerva .mw-parser-output .hatnote-icon img{height:auto;width:16px}body.skin--responsive .mw-parser-output .hatnote a.new{color:#d73333}body.skin--responsive .mw-parser-output .hatnote a.new:visited{color:#a55858}</style> <div class="hatnote noprint disclaimer"> <div class="hatnote-content"><span class="noviewer hatnote-icon" typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Nuvola_apps_important.svg/18px-Nuvola_apps_important.svg.png" decoding="async" width="18" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Nuvola_apps_important.svg/27px-Nuvola_apps_important.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Nuvola_apps_important.svg/36px-Nuvola_apps_important.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="500" /></span></span> <span class="hatnote-text">Le informazioni riportate non sono consigli medici e potrebbero non essere accurate. I contenuti hanno solo fine illustrativo e non sostituiscono il parere medico: <a href="/wiki/Wikipedia:Disclaimer_medico" title="Wikipedia:Disclaimer medico">leggi le avvertenze</a>.</span></div> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r143074810">.mw-parser-output .sinottico{background-color:#f8f9fa;border:1px solid #c8ccd1;border-spacing:0;clear:right;float:right;font-size:95%;line-height:1.4em;margin:0 0 1em 1.5em;width:280px}.mw-parser-output .sinottico caption{font-weight:bold}.mw-parser-output .sinottico>tbody>tr>th:not(:only-child),.mw-parser-output .sinottico_annidata>tbody>tr>th:not(:only-child){background-color:#f3f3f3;border-right:1px solid #e5e5e8;text-align:left;vertical-align:top}.mw-parser-output .sinottico>tbody>tr:not(:last-child)>td,.mw-parser-output .sinottico>tbody>tr:not(:last-child)>th,.mw-parser-output .sinottico_annidata>tbody>tr>td,.mw-parser-output .sinottico_annidata>tbody>tr>th{border-bottom:1px solid #e0e0e0}.mw-parser-output .sinottico>tbody>tr>td,.mw-parser-output .sinottico>tbody>tr>th:not(:only-child),.mw-parser-output .sinottico_annidata>tbody>tr>td,.mw-parser-output .sinottico_annidata>tbody>tr>th:not(:only-child){padding:.25em .4em}.mw-parser-output .sinottico>tbody>tr>td,.mw-parser-output .sinottico_annidata>tbody>tr>td{vertical-align:middle}.mw-parser-output .sinottico>tbody>tr>td>hr:only-child{margin:0.4em 0.2em}.mw-parser-output .sinottico ul{margin:0 0 0 1em;padding:0}.mw-parser-output .sinottico_annidata{border-spacing:0;margin:0 -.4em;width:calc(100% + calc(.4em*2))}.mw-parser-output .sinottico_annidata:last-child{margin-bottom:-.2em}.mw-parser-output .sinottico_annidata:last-child>tbody>tr:last-child>td,.mw-parser-output .sinottico_annidata:last-child>tbody>tr:last-child>th{border-bottom:none}.mw-parser-output .sinottico_divisione+.sinottico_divisione>th,.mw-parser-output .sinottico_testata+.sinottico_divisione>th{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .sinottico_divisione th{background-color:#eeeeee;padding:.15em .4em;text-align:center}.mw-parser-output .sinottico_piede{text-align:center;font-size:90%;background:#EFEFEF}.mw-parser-output .sinottico_piede2{background-color:white;font-size:xx-small;padding-bottom:0;text-align:right}.mw-parser-output .sinottico_sottotitolo{font-size:80%}.mw-parser-output .sinottico_testata th{background-color:#dedede;font-size:116%;padding:.2em .4em;text-align:center}.mw-parser-output .sinottico_testo_centrale{text-align:center}</style><table class="infobox sinottico" summary="Tabella sinottica che riassume i principali dati del soggetto"><tbody><tr class="sinottico_testata"><th colspan="2" style="background:Navy; color:#ffffff;">Anafilassi</th></tr><tr><td class="sinottico_testo_centrale" colspan="2"><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/File:Angioedema2010.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Angioedema2010.JPG/213px-Angioedema2010.JPG" decoding="async" width="213" height="300" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Angioedema2010.JPG/319px-Angioedema2010.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Angioedema2010.JPG/425px-Angioedema2010.JPG 2x" data-file-width="1926" data-file-height="2716" /></a><figcaption></figcaption></figure><a href="/wiki/Angioedema" title="Angioedema">Angioedema</a> del viso del bambino che non gli permette di aprire gli occhi. Questa reazione è dovuta all'esposizione a un allergene.</td></tr><tr><th>Specialità</th><td><a href="/wiki/Medicina_d%27emergenza-urgenza" title="Medicina d&#39;emergenza-urgenza">medicina d'emergenza-urgenza</a> e <a href="/wiki/Immunologia" title="Immunologia">immunologia</a> </td></tr><tr class="sinottico_divisione"><th colspan="2">Classificazione e risorse esterne (<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>)</th></tr><tr><th><a href="/wiki/Classificazione_ICD" title="Classificazione ICD">ICD-9</a>-CM</th><td><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.icd9data.com/getICD9Code.ashx?icd9=995.0">995.0</a> </td></tr><tr><th><a href="/wiki/Classificazione_ICD" title="Classificazione ICD">ICD-10</a></th><td><a rel="nofollow" class="external text" href="http://apps.who.int/classifications/icd10/browse/2010/en#/T78.2">T78.2</a> </td></tr><tr><th><a href="/wiki/Medical_Subject_Headings" title="Medical Subject Headings">MeSH</a></th><td><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nlm.nih.gov/cgi/mesh/2025/MB_cgi?field=uid&amp;term=D000707">D000707</a> </td></tr><tr><th><a href="/wiki/MedlinePlus" title="MedlinePlus">MedlinePlus</a></th><td><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000844.htm">000844</a> </td></tr><tr><th><a href="/wiki/EMedicine" title="EMedicine">eMedicine</a></th><td><a rel="nofollow" class="external text" href="http://emedicine.medscape.com/article/135065">135065</a> </td></tr><tr><td class="sinottico_piede2 noprint nomobile metadata" colspan="2"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q168800" class="extiw" title="d:Q168800"><span title="Modifica i dati della voce Anafilassi su Wikidata">Modifica dati su Wikidata</span></a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Template:Malattia/man" title="Template:Malattia/man"><span title="Manuale del template Malattia">Manuale</span></a></td></tr></tbody></table> <p>L'<b>anafilassi</b> è definita come «una grave reazione allergica a rapida comparsa e che può causare la morte».<sup id="cite_ref-Tint10_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Tint10-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Nelle forme più gravi si parla di «<b><a href="/wiki/Shock" title="Shock">shock</a> anafilattico</b>». </p><p>È causata da una <a href="/wiki/Reazione_di_ipersensibilit%C3%A0" title="Reazione di ipersensibilità">reazione di ipersensibilità</a> di tipo 1, comunemente detta "<a href="/wiki/Allergia" title="Allergia">allergia</a>", verso una sostanza <a href="/wiki/Antigene" title="Antigene">antigenica</a> (detta <a href="/wiki/Allergene" title="Allergene">allergene</a>). A livello fisiopatologico, l'anafilassi è dovuta alla liberazione di mediatori da parte di alcuni tipi di <a href="/wiki/Leucocita" title="Leucocita">globuli bianchi</a> attivati da meccanismi <a href="/wiki/Sistema_immunitario" title="Sistema immunitario">immunitari</a> e no. La reazione di anafilassi propriamente detta avviene nei confronti di un antigene con cui il soggetto è già entrato in contatto precedentemente. </p><p>Le cause più comuni di reazioni allergiche comprendono punture di insetti, alimenti e farmaci. L'esposizione alla sostanza può avvenire per <a href="/wiki/Inalazione" class="mw-redirect" title="Inalazione">inalazione</a>, <a href="/wiki/Ingestione" class="mw-redirect" title="Ingestione">ingestione</a>, contatto cutaneo o <a href="/wiki/Inoculazione" class="mw-disambig" title="Inoculazione">inoculazione</a> dell'allergene. </p><p>In genere si presenta con una serie di manifestazioni cliniche tra cui <a href="/wiki/Prurito" title="Prurito">prurito</a>, <a href="/wiki/Eritema" title="Eritema">eritema</a>, gonfiore fino all'<a href="/wiki/Angioedema" title="Angioedema">angioedema</a> della faccia e della gola, o shock con rapido calo della <a href="/wiki/Pressione_arteriosa_sistemica" title="Pressione arteriosa sistemica">pressione arteriosa sistemica</a>. Viene diagnosticata sulla base dei <a href="/wiki/Sintomo" title="Sintomo">sintomi</a> e dei <a href="/wiki/Segno_(medicina)" title="Segno (medicina)">segni</a> che si presentano. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Storia">Storia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=1" title="Modifica la sezione Storia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=1" title="Edit section&#39;s source code: Storia"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La condizione era stata descritta fin dai tempi antichi.<sup id="cite_ref-His10_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-His10-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Il termine inglese <i>aphylaxis</i> fu coniato nel 1902 da <a href="/wiki/Charles_Robert_Richet" title="Charles Robert Richet">Charles Richet</a> e successivamente modificato in <i>anaphylaxis</i><sup id="cite_ref-His11_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-His11-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, dal <a href="/wiki/Lingua_greca_antica" title="Lingua greca antica">greco antico</a>: <span dir="ltr" lang="grc" class="polytonic">ἀνά</span><span style="font:bold 80% sans-serif; text-decoration:none; padding:0 .1em;"><sup><a href="/wiki/Aiuto:Greco_antico" title="Aiuto:Greco antico">?</a></sup></span>&#160;("contro")&#160;e <span dir="ltr" lang="grc" class="polytonic">φύλαξις</span>&#160;("protezione") .<sup id="cite_ref-Dict_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-Dict-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Richet fu insignito nel 1913 del <a href="/wiki/Premio_Nobel_per_la_medicina" title="Premio Nobel per la medicina">premio Nobel per la medicina</a> per i suoi studi al riguardo.<sup id="cite_ref-Rosen2010_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-Rosen2010-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Epidemiologia">Epidemiologia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=2" title="Modifica la sezione Epidemiologia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=2" title="Edit section&#39;s source code: Epidemiologia"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'<a href="/wiki/Incidenza_(epidemiologia)" title="Incidenza (epidemiologia)">incidenza</a> dei casi di anafilassi è di 4-5 casi su 100&#160;000 persone per anno<sup id="cite_ref-CEA11_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, con un rischio cumulativo nella vita del 0,5-2%.<sup id="cite_ref-World11_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> I valori risultano però essere in aumento: nel 1980 l'incidenza era di circa 20 per 100&#160;000 per anno, mentre nel 1990 era il 50 per 100&#160;000 per anno.<sup id="cite_ref-Review09_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-Review09-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> L'incremento sembra essere causato soprattutto dai casi indotti dall'alimentazione.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">&#91;</span>9<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Il rischio è maggiore nei giovani e nel sesso femminile.<sup id="cite_ref-CEA11_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-Review09_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-Review09-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Attualmente, l'anafilassi provoca ogni anno 500-1&#160;000 decessi (2,4 casi per milione di persone) negli <a href="/wiki/Stati_Uniti_d%27America" title="Stati Uniti d&#39;America">Stati Uniti</a>, 20 nel <a href="/wiki/Regno_Unito" title="Regno Unito">Regno Unito</a> (0,33 per milione) e 15 in <a href="/wiki/Australia" title="Australia">Australia</a> (0,64 per milione).<sup id="cite_ref-CEA11_6-2" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> I <a href="/wiki/Tasso_di_mortalit%C3%A0" title="Tasso di mortalità">tassi di mortalità</a> sono diminuiti tra il 1970 e il 2000.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">&#91;</span>10<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> In Australia la morte indotta dall'anafilassi dovuta a sostanze alimentari si verifica soprattutto nelle donne, mentre i decessi causati da punture di insetti si verificano soprattutto nei maschi.<sup id="cite_ref-CEA11_6-3" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Comunemente i casi a <a href="/wiki/Morte" title="Morte">prognosi infausta</a> sono provocati da assunzione di <a href="/wiki/Farmaco" title="Farmaco">farmaci</a>.<sup id="cite_ref-CEA11_6-4" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Aneddoticamente è anche un metodo di <a href="/wiki/Suicidio" title="Suicidio">suicidio</a>, per esempio con penicillina o pesce.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">&#91;</span>11<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">&#91;</span>12<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Eziologia">Eziologia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=3" title="Modifica la sezione Eziologia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=3" title="Edit section&#39;s source code: Eziologia"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/File:CauseAnafilassi.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/CauseAnafilassi.svg/310px-CauseAnafilassi.svg.png" decoding="async" width="310" height="204" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/CauseAnafilassi.svg/465px-CauseAnafilassi.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/CauseAnafilassi.svg/620px-CauseAnafilassi.svg.png 2x" data-file-width="413" data-file-height="272" /></a><figcaption>Rapporti tra le principali cause di anafilassi (fonte:<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">&#91;</span>13<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>)</figcaption></figure> <p>L'anafilassi può verificarsi come risposta a quasi tutte le sostanze estranee che entrano in contatto con l'organismo.<sup id="cite_ref-His11_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-His11-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Tra le cause più comuni vi sono le <a href="/wiki/Puntura_di_insetto" title="Puntura di insetto">punture di insetti</a>, l'assunzione di alcuni alimenti o di farmaci.<sup id="cite_ref-CEA11_6-5" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">&#91;</span>14<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Gli alimenti sono la causa di anafilassi più comune per bambini e adulti, mentre le punture di insetti e i farmaci risultano esserlo per la popolazione anziana.<sup id="cite_ref-World11_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Cause meno frequenti includono anche fattori fisici, agenti biologici come <a href="/wiki/Sperma" title="Sperma">sperma</a>, <a href="/wiki/Lattice" title="Lattice">lattice</a>, variazioni <a href="/wiki/Ormone" title="Ormone">ormonali</a>, additivi alimentari come il <a href="/wiki/Glutammato_monosodico" title="Glutammato monosodico">glutammato monosodico</a>, coloranti alimentari e farmaci topici.<sup id="cite_ref-Aus06_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-Aus06-15"><span class="cite-bracket">&#91;</span>15<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Fattori fisici, come l'attività fisica (nella cosiddetta "<a href="/wiki/Anafilassi_indotta_dall%27esercizio_fisico" title="Anafilassi indotta dall&#39;esercizio fisico">anafilassi indotta dall'esercizio</a>") o variazioni di temperatura (sia verso il caldo sia verso il freddo) possono inoltre agire come innesco attraverso i loro effetti diretti sui <a href="/wiki/Mastocita" title="Mastocita">mastociti</a>.<sup id="cite_ref-World11_7-2" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-APLS07_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-APLS07-16"><span class="cite-bracket">&#91;</span>16<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Gli eventi scatenati dall'attività fisica sono però frequentemente associati all'ingestione di alcuni alimenti.<sup id="cite_ref-Rosen2010_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-Rosen2010-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> <a href="/wiki/Anestesia" title="Anestesia">Anestesia</a>, somministrazione di <a href="/wiki/Miorilassante" title="Miorilassante">farmaci miorilassanti</a> o <a href="/wiki/Antibiotico" title="Antibiotico">antibiotici</a> e utilizzo di presidi in <a href="/wiki/Lattice" title="Lattice">lattice</a> sembrano essere le cause più comuni di reazione anafilattica.<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">&#91;</span>17<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Nel 32%-50% dei casi, la causa scatenante rimane sconosciuta e la condizione viene denominata «anafilassi idiopatica».<sup id="cite_ref-castells_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-castells-18"><span class="cite-bracket">&#91;</span>18<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Alimenti">Alimenti</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=4" title="Modifica la sezione Alimenti" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=4" title="Edit section&#39;s source code: Alimenti"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Molti <a href="/wiki/Alimento" title="Alimento">alimenti</a> possono portare a una reazione anafilattica; questa si verifica generalmente alla prima assunzione.<sup id="cite_ref-CEA11_6-6" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Gli alimenti responsabili variano in tutto il mondo. Nelle popolazioni occidentali, l'ingestione o l'esposizione alle <a href="/wiki/Arachis_hypogaea" title="Arachis hypogaea">arachidi</a>, al <a href="/wiki/Triticum" title="Triticum">grano</a>, alle <a href="/wiki/Noce_(botanica)" title="Noce (botanica)">noci</a>, ai <a href="/wiki/Crustacea" title="Crustacea">crostacei</a>, al <a href="/wiki/Pesce" title="Pesce">pesce</a>, al <a href="/wiki/Latte" title="Latte">latte</a> e alle <a href="/wiki/Uovo_(alimento)" title="Uovo (alimento)">uova</a> sono le cause più frequenti.<sup id="cite_ref-World11_7-3" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-Review09_8-2" class="reference"><a href="#cite_note-Review09-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Il <a href="/wiki/Sesamum_indicum" title="Sesamum indicum">sesamo</a> è invece causa comune in <a href="/wiki/Medio_Oriente" title="Medio Oriente">Medio Oriente</a>, mentre il <a href="/wiki/Riso_(alimento)" title="Riso (alimento)">riso</a> e i <a href="/wiki/Cicer_arietinum" title="Cicer arietinum">ceci</a> sono spesso riscontrati come fonti di reazione anafilattica in <a href="/wiki/Asia" title="Asia">Asia</a>.<sup id="cite_ref-World11_7-4" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> I casi più gravi sono di solito il risultato dell'ingestione dell'allergene,<sup id="cite_ref-CEA11_6-7" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> ma alcune persone sperimentano una grave reazione anche al solo contatto. I bambini, crescendo, possono diventare più <a href="/wiki/Tolleranza_immunologica" title="Tolleranza immunologica">tolleranti</a> verso l'allergene. Dopo i 16 anni di età, l'80% dei bambini che presentavano reazioni anafilattiche dal latte o dalle uova, diventa in grado di assumere normalmente questi alimenti.<sup id="cite_ref-His11_3-2" class="reference"><a href="#cite_note-His11-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Farmaci">Farmaci</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=5" title="Modifica la sezione Farmaci" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=5" title="Edit section&#39;s source code: Farmaci"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/File:Penicillin-nucleus-3D-balls.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Penicillin-nucleus-3D-balls.png/220px-Penicillin-nucleus-3D-balls.png" decoding="async" width="220" height="162" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Penicillin-nucleus-3D-balls.png/330px-Penicillin-nucleus-3D-balls.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Penicillin-nucleus-3D-balls.png/440px-Penicillin-nucleus-3D-balls.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="810" /></a><figcaption>Struttura tridimensionale della molecola di <a href="/wiki/Penicillina" title="Penicillina">penicillina</a>, potenziale causa di anafilassi</figcaption></figure> <p>Qualsiasi farmaco può essere causa di anafilassi. I più comuni sono gli <a href="/wiki/Beta-lattamici" title="Beta-lattamici">antibiotici β-lattamici</a> (come la <a href="/wiki/Penicillina" title="Penicillina">penicillina</a>), seguiti da <a href="/wiki/Acido_acetilsalicilico" title="Acido acetilsalicilico">aspirina</a> e altri <a href="/wiki/FANS" title="FANS">FANS</a>.<sup id="cite_ref-Review09_8-3" class="reference"><a href="#cite_note-Review09-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-Book2009_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-Book2009-19"><span class="cite-bracket">&#91;</span>19<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Altri <a href="/wiki/Antibiotico" title="Antibiotico">antibiotici</a> sono coinvolti meno frequentemente e le reazioni ai FANS sono solitamente specifiche per un singolo principio attivo, ragion per cui un soggetto allergico a un particolare FANS può generalmente tollerarne un altro.<sup id="cite_ref-Book2009_19-1" class="reference"><a href="#cite_note-Book2009-19"><span class="cite-bracket">&#91;</span>19<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Altre cause relativamente comuni includono i <a href="/wiki/Chemioterapia" title="Chemioterapia">chemioterapici</a>, i <a href="/wiki/Vaccino" title="Vaccino">vaccini</a>, i sali <a href="/wiki/Protamina_cloridrato" title="Protamina cloridrato">cloridrato</a> e <a href="/wiki/Solfato_di_protamina" title="Solfato di protamina">solfato</a> di <a href="/wiki/Protammina" title="Protammina">protammina</a> utilizzati come <a href="/w/index.php?title=Antiemorragico&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Antiemorragico (la pagina non esiste)">antiemorragici</a> e alcuni preparati a base di erbe.<sup id="cite_ref-World11_7-5" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-Book2009_19-2" class="reference"><a href="#cite_note-Book2009-19"><span class="cite-bracket">&#91;</span>19<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Alcuni farmaci (ad esempio <a href="/wiki/Vancomicina" title="Vancomicina">vancomicina</a>, <a href="/wiki/Morfina" title="Morfina">morfina</a>, <a href="/wiki/Mezzo_di_contrasto" title="Mezzo di contrasto">mezzi di contrasto</a> <a href="/wiki/Radiologia" title="Radiologia">radiologici</a>) possono causare anafilassi attivando direttamente la degranulazione dei mastociti.<sup id="cite_ref-CEA11_6-8" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>La frequenza di una reazione a un agente dipende in parte dalla frequenza del suo uso e in parte dalle sue proprietà intrinseche.<sup id="cite_ref-Drug01_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-Drug01-20"><span class="cite-bracket">&#91;</span>20<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> L'anafilassi alle penicilline o <a href="/wiki/Cefalosporine" title="Cefalosporine">cefalosporine</a> si verifica solo dopo che si legano alle <a href="/wiki/Proteine" title="Proteine">proteine</a> all'interno del corpo; alcuni tipi di legame sono più pericolosi di altri.<sup id="cite_ref-Rosen2010_5-2" class="reference"><a href="#cite_note-Rosen2010-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> L'anafilassi alla penicillina si verifica in un caso su 2&#160;000 o 10&#160;000 cicli di trattamento, mentre il decesso si osserva in meno di un caso ogni 50&#160;000 cicli di trattamento.<sup id="cite_ref-Rosen2010_5-3" class="reference"><a href="#cite_note-Rosen2010-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> L'anafilassi da <a href="/wiki/Acido_acetilsalicilico" title="Acido acetilsalicilico">aspirina</a> o FANS si verifica all'incirca in un caso ogni 50&#160;000 persone.<sup id="cite_ref-Rosen2010_5-4" class="reference"><a href="#cite_note-Rosen2010-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Un soggetto che ha già sperimentato una reazione alla penicillina ha un maggiore rischio di una reazione alle cefalosporine, ma comunque inferiore a uno su 1&#160;000.<sup id="cite_ref-Rosen2010_5-5" class="reference"><a href="#cite_note-Rosen2010-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> I <a href="/wiki/Mezzo_di_contrasto" title="Mezzo di contrasto">mezzi di contrasto</a> <a href="/wiki/Radiologia" title="Radiologia">radiologici</a> di vecchio tipo provocavano reazioni nell'1% dei casi, mentre gli agenti più recenti, a bassa <a href="/wiki/Osmolarit%C3%A0" title="Osmolarità">osmolarità</a>, causano reazioni nello 0,04% dei casi.<sup id="cite_ref-Drug01_20-1" class="reference"><a href="#cite_note-Drug01-20"><span class="cite-bracket">&#91;</span>20<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Veleni">Veleni</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=6" title="Modifica la sezione Veleni" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=6" title="Edit section&#39;s source code: Veleni"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>I veleni assunti tramite punture di insetti, come <a href="/wiki/Hymenoptera" title="Hymenoptera">imenotteri</a> (<a href="/wiki/Apis" title="Apis">api</a> e <a href="/wiki/Vespidae" title="Vespidae">vespe</a>) o <i><a href="/wiki/Triatominae" title="Triatominae">triatominae</a></i><sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">&#91;</span>21<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> possono indurre anafilassi in soggetti predisposti.<sup id="cite_ref-Review09_8-4" class="reference"><a href="#cite_note-Review09-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-Klotz_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-Klotz-22"><span class="cite-bracket">&#91;</span>22<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Precedenti reazioni sistemiche, ovvero reazioni patologiche alla sostanza che coinvolgono tutto l'organismo (come ad esempio malessere generalizzato, senso di calore, <a href="/wiki/Edema" title="Edema">edema</a> dei tessuti molli o della <a href="/wiki/Glottide" title="Glottide">glottide</a>, <a href="/wiki/Shock" title="Shock">shock</a>), sono un fattore di rischio per sviluppare anafilassi in futuro;<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">&#91;</span>23<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">&#91;</span>24<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> tuttavia la metà delle persone decedute per anafilassi non aveva mai avuto precedenti reazioni sistemiche.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">&#91;</span>25<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Fattori_di_rischio">Fattori di rischio</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=7" title="Modifica la sezione Fattori di rischio" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=7" title="Edit section&#39;s source code: Fattori di rischio"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Persone affette da malattie atopiche come l'<a href="/wiki/Asma" title="Asma">asma</a>, l'<a href="/wiki/Eczema" title="Eczema">eczema</a> o la <a href="/wiki/Rinite" title="Rinite">rinite</a> allergica sono ad alto rischio di reazioni anafilattiche da alimenti, dal lattice, dai farmaci e dalle punture d'insetto.<sup id="cite_ref-CEA11_6-9" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-World11_7-6" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> In uno studio svolto su un <a href="/wiki/Campionamento_statistico" title="Campionamento statistico">campione</a> di bambini, il 60% aveva una storia di precedenti malattie atopiche e tra i decessi di ogni età, oltre il 90% presentava una storia di asma.<sup id="cite_ref-CEA11_6-10" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Pazienti con <a href="/wiki/Mastocitosi" title="Mastocitosi">mastocitosi</a> o con uno status socioeconomico più elevato sono maggiormente a rischio.<sup id="cite_ref-CEA11_6-11" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-World11_7-7" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Maggiore è il tempo trascorso dall'ultima esposizione all'allergene, minore è il rischio.<sup id="cite_ref-Rosen2010_5-6" class="reference"><a href="#cite_note-Rosen2010-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Fisiopatologia">Fisiopatologia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=8" title="Modifica la sezione Fisiopatologia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=8" title="Edit section&#39;s source code: Fisiopatologia"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'anafilassi è una <a href="/wiki/Allergia" title="Allergia">reazione allergica</a> grave, di rapida insorgenza, che interessa molti distretti corporei.<sup id="cite_ref-Tint10_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-Tint10-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-Khan11_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-Khan11-26"><span class="cite-bracket">&#91;</span>26<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> La causa è la liberazione di mediatori infiammatori e di <a href="/wiki/Citochina" title="Citochina">citochine</a> dai <a href="/wiki/Mastocita" title="Mastocita">mastociti</a> e dai <a href="/wiki/Granulocita_basofilo" title="Granulocita basofilo">granulociti basofili</a>. Solitamente ciò avviene a causa di una reazione immunologica, ma a volte il meccanismo è di tipo non immunologico.<sup id="cite_ref-Khan11_26-1" class="reference"><a href="#cite_note-Khan11-26"><span class="cite-bracket">&#91;</span>26<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Meccanismi_immunologici">Meccanismi immunologici</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=9" title="Modifica la sezione Meccanismi immunologici" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=9" title="Edit section&#39;s source code: Meccanismi immunologici"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Nel meccanismo immunologico più frequente, le <a href="/wiki/IgE" title="IgE">immunoglobuline E</a> (IgE) si legano all'<a href="/wiki/Antigene" title="Antigene">antigene</a> responsabile dell'inizio della reazione allergica. Questo attiva i recettori <a href="/w/index.php?title=Fc%CE%B5RI&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="FcεRI (la pagina non esiste)">FcεRI</a> nei <a href="/wiki/Mastocita" title="Mastocita">mastociti</a> e <a href="/wiki/Granulocita_basofilo" title="Granulocita basofilo">basofili</a> portandoli a liberare mediatori infiammatori, come l'<a href="/wiki/Istamina" title="Istamina">istamina</a>. Questi mediatori successivamente aumentano la contrazione della muscolatura liscia bronchiale, provocano <a href="/wiki/Vasodilatazione" title="Vasodilatazione">vasodilatazione</a>, aumentano le perdite di liquidi dai vasi sanguigni e riducono la forza di contrazione del muscolo cardiaco.<sup id="cite_ref-Rosen2010_5-7" class="reference"><a href="#cite_note-Rosen2010-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-Khan11_26-2" class="reference"><a href="#cite_note-Khan11-26"><span class="cite-bracket">&#91;</span>26<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Esistono poi reazioni anafilattiche di tipo immunologico non IgE-mediate, come quelle causate da <a href="/wiki/Infliximab" title="Infliximab">infliximab</a><sup id="cite_ref-Vultaggio-2010_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-Vultaggio-2010-27"><span class="cite-bracket">&#91;</span>27<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, da <a href="/wiki/Destrano" title="Destrano">destrani</a><sup id="cite_ref-Novadzki-2010_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-Novadzki-2010-28"><span class="cite-bracket">&#91;</span>28<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> o che si osservano in occasione di <a href="/wiki/Radiologia" title="Radiologia">esami radiologici</a> con <a href="/wiki/Mezzo_di_contrasto" title="Mezzo di contrasto">mezzi di contrasto</a>. Si ritiene che in questi casi la reazione anafilattica sia a partire dalla formazione di complessi immuni.<sup id="cite_ref-Ring-2010_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ring-2010-29"><span class="cite-bracket">&#91;</span>29<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Meccanismi_non_immunologici">Meccanismi non immunologici</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=10" title="Modifica la sezione Meccanismi non immunologici" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=10" title="Edit section&#39;s source code: Meccanismi non immunologici"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Meccanismi non immunologici coinvolgono sostanze o fattori che in casi rari causano direttamente la degranulazione dei mastociti e dei basofili. Tra questi agenti si trovano i <a href="/wiki/Mezzo_di_contrasto" title="Mezzo di contrasto">mezzi di contrasto</a> utilizzati in <a href="/wiki/Radiologia" title="Radiologia">radiologia</a>, gli <a href="/wiki/Oppioide" title="Oppioide">oppioidi</a>, la <a href="/wiki/Vancomicina" title="Vancomicina">vancomicina</a>, la temperatura e le vibrazioni.<sup id="cite_ref-APLS07_16-1" class="reference"><a href="#cite_note-APLS07-16"><span class="cite-bracket">&#91;</span>16<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-Khan11_26-3" class="reference"><a href="#cite_note-Khan11-26"><span class="cite-bracket">&#91;</span>26<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Clinica">Clinica</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=11" title="Modifica la sezione Clinica" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=11" title="Edit section&#39;s source code: Clinica"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Segni_e_sintomi">Segni e sintomi</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=12" title="Modifica la sezione Segni e sintomi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=12" title="Edit section&#39;s source code: Segni e sintomi"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/File:Signs_and_symptoms_of_anaphylaxis-IT.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Signs_and_symptoms_of_anaphylaxis-IT.png/400px-Signs_and_symptoms_of_anaphylaxis-IT.png" decoding="async" width="400" height="337" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Signs_and_symptoms_of_anaphylaxis-IT.png/600px-Signs_and_symptoms_of_anaphylaxis-IT.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Signs_and_symptoms_of_anaphylaxis-IT.png/800px-Signs_and_symptoms_of_anaphylaxis-IT.png 2x" data-file-width="1400" data-file-height="1178" /></a><figcaption>Segni e sintomi dell'anafilassi</figcaption></figure> <p>Il meccanismo e la sintomatologia dello shock anafilattico sono causati dalle <a href="/wiki/IgE" title="IgE">immunoglobuline E</a> e da altre anafilatossine che inducono la liberazione di grandi quantità di <a href="/wiki/Istamina" title="Istamina">istamina</a> e di altre sostanze. </p><p>L'anafilassi si presenta tipicamente con molti sintomi diversi che emergono in pochi minuti o nelle ore successive al contatto,<sup id="cite_ref-Review09_8-5" class="reference"><a href="#cite_note-Review09-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">&#91;</span>30<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> con un esordio medio da 5 a 30 minuti se l'esposizione è per via endovenosa e 2 ore per i prodotti alimentari.<sup id="cite_ref-Rosen2010_5-8" class="reference"><a href="#cite_note-Rosen2010-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Le aree più comunemente colpite sono: <a href="/wiki/Pelle" title="Pelle">pelle</a> (80-90%), vie respiratorie (70%), <a href="/wiki/Apparato_gastrointestinale" title="Apparato gastrointestinale">apparato gastrointestinale</a> (30-45%), <a href="/wiki/Cuore" title="Cuore">cuore</a> e vasi (10-45%), <a href="/wiki/Sistema_nervoso_centrale" title="Sistema nervoso centrale">sistema nervoso centrale</a> (10-15%).<sup id="cite_ref-Review09_8-6" class="reference"><a href="#cite_note-Review09-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Possono essere coinvolti anche più apparati contemporaneamente.<sup id="cite_ref-World11_7-8" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Pelle">Pelle</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=13" title="Modifica la sezione Pelle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=13" title="Edit section&#39;s source code: Pelle"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Tra i segni e i sintomi tipici si annoverano: <a href="/wiki/Orticaria" title="Orticaria">orticaria</a> generalizzata, <a href="/wiki/Prurito" title="Prurito">prurito</a>, rossore o gonfiore delle labbra.<sup id="cite_ref-Diag06_31-0" class="reference"><a href="#cite_note-Diag06-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> I pazienti che sperimentano gonfiore o <a href="/wiki/Angioedema" title="Angioedema">angioedema</a> descrivono una sensazione di bruciore della pelle, o di prurito.<sup id="cite_ref-Rosen2010_5-9" class="reference"><a href="#cite_note-Rosen2010-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Il gonfiore della <a href="/wiki/Lingua_(anatomia)" title="Lingua (anatomia)">lingua</a> o della <a href="/wiki/Gola_(anatomia)" title="Gola (anatomia)">gola</a> si verifica in un massimo di circa il 20% dei casi.<sup id="cite_ref-Shock10_32-0" class="reference"><a href="#cite_note-Shock10-32"><span class="cite-bracket">&#91;</span>32<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Altre possibili manifestazioni sono la <a href="/wiki/Rinorrea" title="Rinorrea">rinorrea</a> e il gonfiore della <a href="/wiki/Congiuntiva" title="Congiuntiva">congiuntiva</a>.<sup id="cite_ref-CEA11_6-12" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Se l'edema coinvolge le alte o basse vie respiratorie, la pelle può anche assumere colore bluastro (<a href="/wiki/Cianosi" title="Cianosi">cianosi</a>) a causa della mancanza di <a href="/wiki/Ossigeno" title="Ossigeno">ossigeno</a> (<a href="/wiki/Ipossiemia" title="Ipossiemia">ipossiemia</a>).<sup id="cite_ref-CEA11_6-13" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Apparato_respiratorio">Apparato respiratorio</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=14" title="Modifica la sezione Apparato respiratorio" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=14" title="Edit section&#39;s source code: Apparato respiratorio"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Nell'anafilassi possono presentarsi alcuni segni e sintomi respiratori, tra cui la mancanza di fiato, attacchi d'<a href="/wiki/Asma" title="Asma">asma</a>, la presenza all'<a href="/wiki/Auscultazione" title="Auscultazione">auscultazione</a> di sibili o stridore.<sup id="cite_ref-Diag06_31-1" class="reference"><a href="#cite_note-Diag06-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> I sibili sono di solito dovuti a spasmi della <a href="/wiki/Muscolo" title="Muscolo">muscolatura</a> bronchiale<sup id="cite_ref-Cardio08_33-0" class="reference"><a href="#cite_note-Cardio08-33"><span class="cite-bracket">&#91;</span>33<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> mentre lo stridore è legato a ostruzione delle vie aeree superiori dovuto a un importante stato <a href="/wiki/Infiammazione" title="Infiammazione">infiammatorio</a> o, nei casi più gravi, ad <a href="/wiki/Angioedema" title="Angioedema">angioedema</a>.<sup id="cite_ref-CEA11_6-14" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Possono inoltre verificarsi raucedine e dolore in seguito a <a href="/wiki/Deglutizione" title="Deglutizione">deglutizione</a> o a colpi di <a href="/wiki/Tosse" title="Tosse">tosse</a>.<sup id="cite_ref-Rosen2010_5-10" class="reference"><a href="#cite_note-Rosen2010-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Cuore_e_apparato_circolatorio">Cuore e apparato circolatorio</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=15" title="Modifica la sezione Cuore e apparato circolatorio" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=15" title="Edit section&#39;s source code: Cuore e apparato circolatorio"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Nei pazienti colpiti può verificarsi uno <a href="/wiki/Angina_pectoris" title="Angina pectoris">spasmo coronarico</a> con conseguenti possibili <a href="/wiki/Infarto_miocardico_acuto" title="Infarto miocardico acuto">infarto del miocardio</a>, <a href="/wiki/Aritmia" title="Aritmia">aritmie</a> o <a href="/wiki/Arresto_cardiaco" title="Arresto cardiaco">arresto cardiaco</a>.<sup id="cite_ref-World11_7-9" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-Review09_8-7" class="reference"><a href="#cite_note-Review09-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> I pazienti che hanno precedenti di <a href="/wiki/Coronaropatia" title="Coronaropatia">malattia coronarica</a> hanno un maggior rischio che l'episodio anafilattico possa colpire il cuore.<sup id="cite_ref-Cardio08_33-1" class="reference"><a href="#cite_note-Cardio08-33"><span class="cite-bracket">&#91;</span>33<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Lo spasmo coronarico è legato alla presenza di <a href="/wiki/Istamina" title="Istamina">istamina</a> liberata dalle cellule nel cuore.<sup id="cite_ref-Cardio08_33-2" class="reference"><a href="#cite_note-Cardio08-33"><span class="cite-bracket">&#91;</span>33<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> L'instaurarsi di una <a href="/wiki/Tachicardia" title="Tachicardia">tachicardia</a> è frequente per via dell'abbassamento della <a href="/wiki/Pressione_del_sangue" title="Pressione del sangue">pressione del sangue</a> (<a href="/wiki/Ipotensione" title="Ipotensione">ipotensione</a>)<sup id="cite_ref-CEA11_6-15" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>; un <a href="/wiki/Riflesso_di_Bezold-Jarisch" title="Riflesso di Bezold-Jarisch">riflesso di Bezold-Jarisch</a> è stato descritto nel 10% dei casi: questo comporta un rallentamento del battito cardiaco (<a href="/wiki/Bradicardia" title="Bradicardia">bradicardia</a>) con bassa pressione sanguigna.<sup id="cite_ref-CEA11_6-16" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Il calo della pressione arteriosa o shock (sia distributivo sia cardiogeno) può provocare la sensazione di stordimento o portare alla perdita di coscienza.<sup id="cite_ref-Cardio08_33-3" class="reference"><a href="#cite_note-Cardio08-33"><span class="cite-bracket">&#91;</span>33<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Raramente l'abbassamento della pressione arteriosa può essere l'unico segno di anafilassi.<sup id="cite_ref-Shock10_32-1" class="reference"><a href="#cite_note-Shock10-32"><span class="cite-bracket">&#91;</span>32<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Altri_effetti">Altri effetti</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=16" title="Modifica la sezione Altri effetti" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=16" title="Edit section&#39;s source code: Altri effetti"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le manifestazioni gastrointestinali possono includere <a href="/wiki/Crampo" title="Crampo">crampi</a> <a href="/wiki/Addome" title="Addome">addominali</a>, <a href="/wiki/Diarrea" title="Diarrea">diarrea</a> e <a href="/wiki/Vomito" title="Vomito">vomito</a>.<sup id="cite_ref-Diag06_31-2" class="reference"><a href="#cite_note-Diag06-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Sono inoltre possibili confusione, <a href="/wiki/Incontinenza_urinaria" title="Incontinenza urinaria">perdita di controllo della vescica</a> o dolore pelvico simile a crampi.<sup id="cite_ref-CEA11_6-17" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-Diag06_31-3" class="reference"><a href="#cite_note-Diag06-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> La dilatazione dei vasi sanguigni del cervello può provocare mal di testa.<sup id="cite_ref-Rosen2010_5-11" class="reference"><a href="#cite_note-Rosen2010-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Alcuni soggetti colpiti da anafilassi hanno inoltre descritto una sensazione di <a href="/wiki/Ansia" title="Ansia">ansia</a> variabile fino al senso di "morte imminente"<sup id="cite_ref-World11_7-10" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> probabilmente dovuti alle difficoltà respiratorie. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Diagnostica">Diagnostica</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=17" title="Modifica la sezione Diagnostica" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=17" title="Edit section&#39;s source code: Diagnostica"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'anafilassi viene diagnosticata sulla base di criteri clinici.<sup id="cite_ref-World11_7-11" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Quando uno dei tre seguenti segni si verifica a pochi minuti o ore dall'esposizione a un allergene, vi è un'alta probabilità che si tratti di una reazione anafilattica:<sup id="cite_ref-World11_7-12" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <ol><li>Coinvolgimento della pelle o del tessuto della mucosa con difficoltà respiratorie o <a href="/wiki/Ipotensione" title="Ipotensione">ipotensione</a>;</li> <li>Due o più dei seguenti sintomi: <dl><dd>a. Coinvolgimento della cute o della mucosa</dd> <dd>b. Difficoltà respiratorie</dd> <dd>c. <a href="/wiki/Ipotensione" title="Ipotensione">Ipotensione</a> (riduzione della <a href="/wiki/Pressione_arteriosa_sistemica" title="Pressione arteriosa sistemica">pressione arteriosa sistemica</a> del 30% rispetto a quella basale del paziente o al di sotto dei valori standard<sup id="cite_ref-Shock10_32-2" class="reference"><a href="#cite_note-Shock10-32"><span class="cite-bracket">&#91;</span>32<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>)</dd> <dd>d. Sintomi gastrointestinali;</dd></dl></li> <li>Bassa pressione sanguigna dopo l'esposizione a un allergene noto.</li></ol> <p>Durante un attacco, gli esami del sangue per la <a href="/wiki/Triptasi" title="Triptasi">triptasi</a> o l'<a href="/wiki/Istamina" title="Istamina">istamina</a> liberate dai <a href="/wiki/Mastocita" title="Mastocita">mastociti</a> possono essere utili nella diagnosi di anafilassi per le punture di insetti o farmaci. Tuttavia questi test sono di utilità limitata se la causa scatenante è dovuta all'assunzione di cibo o se la persona ha una pressione sanguigna normale,<sup id="cite_ref-World11_7-13" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> e inoltre non sono specifici per la diagnosi.<sup id="cite_ref-His11_3-3" class="reference"><a href="#cite_note-His11-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Test_allergologici">Test allergologici</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=18" title="Modifica la sezione Test allergologici" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=18" title="Edit section&#39;s source code: Test allergologici"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/File:Allergy_skin_testing.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Allergy_skin_testing.JPG/220px-Allergy_skin_testing.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Allergy_skin_testing.JPG/330px-Allergy_skin_testing.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Allergy_skin_testing.JPG/440px-Allergy_skin_testing.JPG 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></a><figcaption>Test allergologico cutaneo</figcaption></figure> <p>I test allergologici possono aiutare a determinare il fattore scatenante. Le prove cutanee sono disponibili per alcuni alimenti e veleni.<sup id="cite_ref-His11_3-4" class="reference"><a href="#cite_note-His11-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Gli <a href="/wiki/Sierologia" title="Sierologia">esami sierologici</a> per la ricerca di <a href="/wiki/Anticorpo" title="Anticorpo">immunoglobuline</a> specifiche possono essere utili per confermare l'allergia al latte, alle uova, agli <a href="/wiki/Arachide_(seme)" title="Arachide (seme)">arachidi</a>, alle noci e al pesce.<sup id="cite_ref-His11_3-5" class="reference"><a href="#cite_note-His11-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Test cutanei sono, inoltre, disponibili per confermare l'allergia alla <a href="/wiki/Penicillina" title="Penicillina">penicillina</a>, ma non ne esistono per altri farmaci.<sup id="cite_ref-His11_3-6" class="reference"><a href="#cite_note-His11-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Le forme di anafilassi di origine non immunitaria possono essere determinate soltanto conoscendo la <a href="/wiki/Anamnesi_(medicina)" title="Anamnesi (medicina)">storia del paziente</a> o mediante l'esposizione all'allergene in esame, e non da esami cutanei o sierologici.<sup id="cite_ref-His10_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-His10-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Diagnosi_differenziale">Diagnosi differenziale</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=19" title="Modifica la sezione Diagnosi differenziale" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=19" title="Edit section&#39;s source code: Diagnosi differenziale"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>A volte può essere difficile distinguere l'anafilassi da <a href="/wiki/Asma" title="Asma">asma</a>, <a href="/wiki/Sincope_(medicina)" title="Sincope (medicina)">sincope</a> o <a href="/wiki/Attacco_di_panico" title="Attacco di panico">attacchi di panico</a>.<sup id="cite_ref-World11_7-14" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> L'asma, tuttavia, non si presenta solitamente con prurito o sintomi gastrointestinali; la sincope invece si manifesta con pallore, o con un'eruzione cutanea. Infine, l'attacco di panico può provocare vampate di calore ma non l'orticaria.<sup id="cite_ref-World11_7-15" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Altre condizioni mediche che si manifestano in modo simile all'anafilassi sono la <a href="/wiki/Sindrome_sgombroide" title="Sindrome sgombroide">sindrome sgombroide</a> e l'<a href="/wiki/Anisakis" title="Anisakis">anisakiasi</a>.<sup id="cite_ref-CEA11_6-18" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Classificazione_per_gravità"><span id="Classificazione_per_gravit.C3.A0"></span>Classificazione per gravità</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=20" title="Modifica la sezione Classificazione per gravità" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=20" title="Edit section&#39;s source code: Classificazione per gravità"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Di seguito sono riportate le classificazioni delle reazioni anafilattiche per gravità nei pazienti sia adulti sia pediatrici: </p> <table class="wikitable" style="font-size:90%; margin-left: auto; margin-right: auto;"> <caption><span style="font-size: 120%;">Classificazione della gravità della reazione anafilattica negli adulti</span><sup id="cite_ref-His10_2-2" class="reference"><a href="#cite_note-His10-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </caption> <tbody><tr> <th>Grado</th> <th>Sintomi cutanei</th> <th>Sintomi gastrointestinali</th> <th>Sintomi respiratori</th> <th>Sintomi cardiovascolari </th></tr> <tr> <td><div align="center"><b>1</b></div></td> <td> <ul><li><a href="/wiki/Prurito" title="Prurito">Prurito</a></li> <li>Arrossamento</li> <li><a href="/wiki/Orticaria" title="Orticaria">Orticaria</a></li> <li><a href="/wiki/Angioedema" title="Angioedema">Angioedema</a></li></ul> </td> <td>-</td> <td>-</td> <td>- </td></tr> <tr> <td><div align="center"><b>2</b></div></td> <td> <ul><li><i>Come sopra</i></li> <li><a href="/wiki/Angioedema" title="Angioedema">Angioedema</a> (non sempre)</li></ul> </td> <td> <ul><li><a href="/wiki/Nausea" title="Nausea">Nausea</a></li> <li><a href="/wiki/Crampo" title="Crampo">Crampi</a></li></ul> </td> <td> <ul><li><a href="/wiki/Rinorrea" title="Rinorrea">Rinorrea</a></li> <li><a href="/wiki/Raucedine" title="Raucedine">Raucedine</a></li> <li><a href="/wiki/Dispnea" title="Dispnea">Dispnea</a></li></ul> </td> <td> <ul><li><a href="/wiki/Tachicardia" title="Tachicardia">Tachicardia</a></li> <li>Aumento pressione arteriosa</li> <li><a href="/wiki/Aritmia" title="Aritmia">Aritmia</a></li></ul> </td></tr> <tr> <td><div align="center"><b>3</b></div></td> <td> <ul><li><i>Come sopra</i></li></ul> </td> <td> <ul><li><a href="/wiki/Vomito" title="Vomito">Vomito</a></li> <li><a href="/wiki/Defecazione" title="Defecazione">Defecazione</a></li> <li><a href="/wiki/Diarrea" title="Diarrea">Diarrea</a></li></ul> </td> <td> <ul><li>Edema <a href="/wiki/Laringe" title="Laringe">laringeo</a></li> <li><a href="/wiki/Broncospasmo" title="Broncospasmo">Broncospasmo</a></li> <li><a href="/wiki/Cianosi" title="Cianosi">Cianosi</a></li></ul> </td> <td> <ul><li><a href="/wiki/Shock" title="Shock">Shock</a></li></ul> </td></tr> <tr> <td><div align="center"><b>4</b></div></td> <td> <ul><li><i>Come sopra</i></li></ul> </td> <td> <ul><li><i>Come sopra</i></li></ul> </td> <td> <ul><li>Arresto respiratorio</li></ul> </td> <td> <ul><li><a href="/wiki/Arresto_cardiaco" title="Arresto cardiaco">Arresto cardiaco</a></li></ul> </td></tr> </tbody></table> <table class="wikitable" style="font-size:90%; margin-left: auto; margin-right: auto;"> <caption><span style="font-size: 120%;">Classificazione della gravità della reazione anafilattica nei bambini</span><sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">&#91;</span>34<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </caption> <tbody><tr> <th colspan="2">Grado</th> <th>Sintomi cutanei</th> <th>Sintomi gastrointestinali</th> <th>Sintomi respiratori</th> <th>Sintomi cardiovascolari</th> <th>Sintomi neurologici </th></tr> <tr> <td rowspan="2">Lieve </td> <td><div align="center"><b>1</b></div></td> <td> <ul><li>Prurito, eruzione cutanea, orticaria, angioedema localizzati</li></ul> </td> <td> <ul><li>Prurito in bocca</li> <li>Gonfiore delle labbra</li></ul> </td> <td>-</td> <td>-</td> <td>- </td></tr> <tr> <td><div align="center"><b>2</b></div></td> <td> <ul><li>Prurito, eruzione cutanea, orticaria e angioedema diffusi</li></ul> </td> <td> <ul><li>Prurito in bocca</li> <li>Gonfiore delle labbra</li></ul> </td> <td> <ul><li>Ostruzione nasale e/o ripetuti starnuti</li></ul> </td> <td> <p>- </p> </td> <td> <ul><li>Variazioni del comportamento o malessere</li></ul> </td></tr> <tr> <td>Moderata </td> <td><div align="center"><b>3</b></div></td> <td> <ul><li><i>Come sopra</i></li></ul> </td> <td> <ul><li><i>Come sopra</i></li> <li>Vomito ripetuto o rigonfiamento della lingua</li></ul> </td> <td> <ul><li>Secrezione e marcata ostruzione nasale</li> <li>Sensazione di prurito o gonfiore o ostruzione della gola</li></ul> </td> <td> <ul><li>Tachicardia</li> <li>Pallore</li></ul> </td> <td> <ul><li><i>Come sopra</i></li></ul> </td></tr> <tr> <td rowspan="2">Grave </td> <td><div align="center"><b>4</b></div></td> <td> <ul><li><i>Come sopra</i></li></ul> </td> <td> <ul><li><i>Come sopra</i></li> <li>Diarrea</li></ul> </td> <td> <ul><li><i>Come sopra</i></li> <li>Raucedine</li> <li>Tosse abbaiante</li> <li>Difficoltà nel deglutire o nel respirare</li> <li>Asma</li> <li>Cianosi delle estremità</li></ul> </td> <td> <ul><li><i>Come sopra</i></li></ul> </td> <td> <ul><li><i>Come sopra</i></li> <li>Confusione mentale</li> <li>Possibile collasso</li></ul> </td></tr> <tr> <td><div align="center"><b>5</b></div></td> <td> <ul><li><i>Come sopra</i></li></ul> </td> <td> <ul><li><i>Come sopra</i></li> <li>Perdita di controllo dell'intestino</li></ul> </td> <td> <ul><li><i>Come sopra</i></li> <li>Arresto respiratorio</li></ul> </td> <td> <ul><li>Severa bradicardia e ipotensione o arresto cardiaco</li></ul> </td> <td> <ul><li>Perdita di coscienza</li></ul> </td></tr> </tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Trattamento">Trattamento</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=21" title="Modifica la sezione Trattamento" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=21" title="Edit section&#39;s source code: Trattamento"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'anafilassi è un'emergenza medica che può richiedere misure <a href="/w/index.php?title=Rianimazione_(disciplina_medica)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Rianimazione (disciplina medica) (la pagina non esiste)">rianimatorie</a>, quali la <a href="/wiki/Gestione_delle_vie_aeree" title="Gestione delle vie aeree">gestione delle vie aeree</a> con somministrazione di <a href="/wiki/Ossigeno" title="Ossigeno">ossigeno</a>, <a href="/wiki/Rianimazione_fluidica" title="Rianimazione fluidica">rianimazione fluidica</a> per via endovenosa e uno stretto monitoraggio delle condizioni del paziente.<sup id="cite_ref-Review09_8-8" class="reference"><a href="#cite_note-Review09-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>La somministrazione di <a href="/wiki/Adrenalina" title="Adrenalina">adrenalina</a>, con l'aggiunta di <a href="/wiki/Antistaminico" title="Antistaminico">antistaminici</a> e <a href="/wiki/Steroide" title="Steroide">steroidi</a> come adiuvanti, è il trattamento di scelta in caso di condizioni critiche.<sup id="cite_ref-World11_7-16" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Un periodo di osservazione in ospedale, che può variare dalle 2 alle 24 ore, è raccomandato per le persone che hanno superato la crisi, per la possibilità che i sintomi si ripresentino anche senza esposizione all'allergene (anafilassi bifasica).<sup id="cite_ref-Rosen2010_5-12" class="reference"><a href="#cite_note-Rosen2010-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-CEA11_6-19" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-BI05_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-BI05-35"><span class="cite-bracket">&#91;</span>35<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-UK08_36-0" class="reference"><a href="#cite_note-UK08-36"><span class="cite-bracket">&#91;</span>36<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Adrenalina">Adrenalina</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=22" title="Modifica la sezione Adrenalina" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=22" title="Edit section&#39;s source code: Adrenalina"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/File:Epipen.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Epipen.jpg/310px-Epipen.jpg" decoding="async" width="310" height="74" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Epipen.jpg/465px-Epipen.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/60/Epipen.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="120" /></a><figcaption>Autoiniettore di <a href="/wiki/Adrenalina" title="Adrenalina">adrenalina</a></figcaption></figure> <p>La somministrazione di <a href="/wiki/Adrenalina" title="Adrenalina">adrenalina</a> è il trattamento primario per l'anafilassi. Il suo utilizzo ha anche il vantaggio di essere privo di controindicazioni assolute.<sup id="cite_ref-Review09_8-9" class="reference"><a href="#cite_note-Review09-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Le linee guida consigliano, in assenza di disponibilità di un accesso venoso, di somministrare una soluzione di adrenalina per via <a href="/wiki/Intramuscolare" class="mw-redirect" title="Intramuscolare">intramuscolare</a> nella metà anterolaterale della <a href="/wiki/Coscia" title="Coscia">coscia</a>, non appena si sospetti il verificarsi di una reazione anafilattica.<sup id="cite_ref-World11_7-17" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> L'iniezione può essere ripetuta ogni 5 - 15 minuti, in caso di risposta insufficiente.<sup id="cite_ref-World11_7-18" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Una seconda dose diviene necessaria nel 16-35% degli eventi, ma la somministrazione di più di due dosi è raramente necessaria.<sup id="cite_ref-World11_7-19" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> La via intramuscolare viene preferita rispetto alla somministrazione sottocutanea, poiché quest'ultima può ritardare l'assorbimento.<sup id="cite_ref-Epi10_37-0" class="reference"><a href="#cite_note-Epi10-37"><span class="cite-bracket">&#91;</span>37<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Gli <a href="/wiki/Autoiniettore_di_adrenalina" title="Autoiniettore di adrenalina">autoiniettori di adrenalina</a> possono essere utilizzati per l'auto-somministrazione. Generalmente esistono due autoiniettori: uno per adulti e bambini con un peso di almeno 25&#160;kg e uno per i bambini di peso compreso tra i 10 e i 25&#160;kg.<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">&#91;</span>38<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>L'adrenalina per via endovenosa è stata correlata a episodi di <a href="/wiki/Aritmia" title="Aritmia">aritmia</a> e di <a href="/wiki/Infarto_miocardico_acuto" title="Infarto miocardico acuto">infarto del miocardio</a>.<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">&#91;</span>39<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Effetti indesiderati dalla somministrazione di adrenalina includono tremori, <a href="/wiki/Ansia" title="Ansia">stato ansioso</a>, mal di testa e <a href="/wiki/Cardiopalmo" title="Cardiopalmo">palpitazioni</a>.<sup id="cite_ref-World11_7-20" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Persone in cura con <a href="/wiki/Betabloccanti" title="Betabloccanti">betabloccanti</a> possono risultare resistenti agli effetti dell'adrenalina.<sup id="cite_ref-CEA11_6-20" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> In questa situazione, qualora l'adrenalina non sia efficace, può essere somministrato per via endovenosa <a href="/wiki/Glucagone" title="Glucagone">glucagone</a>, il quale presenta un meccanismo d'azione indipendente dai <a href="/wiki/Recettore_adrenergico" title="Recettore adrenergico">β-recettori</a>.<sup id="cite_ref-CEA11_6-21" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Altri_farmaci">Altri farmaci</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=23" title="Modifica la sezione Altri farmaci" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=23" title="Edit section&#39;s source code: Altri farmaci"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Il <a href="/wiki/Salbutamolo" title="Salbutamolo">salbutamolo</a> nebulizzato può essere efficace per fronteggiare il <a href="/wiki/Broncospasmo" title="Broncospasmo">broncospasmo</a> che non si risolva con l'adrenalina.<sup id="cite_ref-CEA11_6-22" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>I <a href="/wiki/Corticosteroide" title="Corticosteroide">corticosteroidi</a> non riescono a fare la differenza durante l'episodio acuto di anafilassi, ma possono essere utilizzati con l'obiettivo di diminuire il rischio di anafilassi bifasica. La loro efficacia <a href="/wiki/Profilassi" title="Profilassi">profilattica</a> in queste situazioni è però incerta.<sup id="cite_ref-BI05_35-1" class="reference"><a href="#cite_note-BI05-35"><span class="cite-bracket">&#91;</span>35<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Nonostante siano comunemente utilizzati, l'efficacia degli <a href="/wiki/Antistaminico" title="Antistaminico">antistaminici</a> è scarsamente supportata da evidenze cliniche. Nel 2007 una revisione dei dati raccolti non ha evidenziato alcuno studio di buona qualità che potesse suggerirne l'uso e si ritiene che essi non abbiano effetto sull'<a href="/wiki/Edema" title="Edema">edema</a> o sullo spasmo delle vie aeree.<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">&#91;</span>40<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-CEA11_6-23" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Prognosi">Prognosi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=24" title="Modifica la sezione Prognosi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=24" title="Edit section&#39;s source code: Prognosi"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Per i pazienti in cui la causa è nota e il trattamento è disponibile rapidamente, la <a href="/wiki/Prognosi" title="Prognosi">prognosi</a> è buona.<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">&#91;</span>41<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Anche nel caso in cui la causa rimanga sconosciuta, se si ha a disposizione velocemente un farmaco preventivo, le probabilità di sopravvivenza rimangono generalmente alte.<sup id="cite_ref-Rosen2010_5-13" class="reference"><a href="#cite_note-Rosen2010-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>La morte si verifica, solitamente, per un <a href="/wiki/Arresto_cardiaco" title="Arresto cardiaco">arresto cardiorespiratorio</a> tipicamente per <a href="/wiki/Asfissia" title="Asfissia">asfissia</a>.<sup id="cite_ref-CEA11_6-24" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-Khan11_26-4" class="reference"><a href="#cite_note-Khan11-26"><span class="cite-bracket">&#91;</span>26<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Ciò si verifica dallo 0,7% al 20% dei casi risultanti mortali.<sup id="cite_ref-Rosen2010_5-14" class="reference"><a href="#cite_note-Rosen2010-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-Cardio08_33-4" class="reference"><a href="#cite_note-Cardio08-33"><span class="cite-bracket">&#91;</span>33<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Sono stati riportati in letteratura dei casi in cui la morte è avvenuta in pochi minuti dall'evento scatenante la reazione anafilattica.<sup id="cite_ref-World11_7-21" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Nei soggetti che sperimentano un episodio di anafilassi sopravvenuto durante l'esercizio fisico, la situazione si evolve generalmente con esito positivo, con un attacco di breve durata e meno grave.<sup id="cite_ref-castells_18-1" class="reference"><a href="#cite_note-castells-18"><span class="cite-bracket">&#91;</span>18<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>L'anafilassi bifasica è la ricorrenza dei sintomi tra 1 e 72 ore senza una successiva esposizione all'allergene.<sup id="cite_ref-World11_7-22" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Gli studi sostengono che ciò avvenga nel 20% dei casi.<sup id="cite_ref-BI05_35-2" class="reference"><a href="#cite_note-BI05-35"><span class="cite-bracket">&#91;</span>35<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> La recidiva si verifica in genere entro 8 ore<sup id="cite_ref-CEA11_6-25" class="reference"><a href="#cite_note-CEA11-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> e viene gestita nello stesso modo dell'anafilassi.<sup id="cite_ref-Review09_8-10" class="reference"><a href="#cite_note-Review09-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Prevenzione">Prevenzione</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=25" title="Modifica la sezione Prevenzione" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=25" title="Edit section&#39;s source code: Prevenzione"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Evitare che si inneschi il meccanismo di anafilassi è la strategia di prevenzione maggiormente raccomandata. Nei casi in cui ciò non sia possibile, si può procedere con tecniche di <a href="/w/index.php?title=Desensibilizzazione_(medicina)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Desensibilizzazione (medicina) (la pagina non esiste)">desensibilizzazione</a>. </p><p>L'immunoterapia con veleni di imenotteri risulta efficace nella desensibilizzazione dell'80-90% degli adulti, arrivando al 98% nei bambini, contro le allergie alle punture di <a href="/wiki/Apis" title="Apis">api</a>, <a href="/wiki/Vespidae" title="Vespidae">vespe</a>, <a href="/wiki/Vespa_crabro" title="Vespa crabro">calabroni</a> e <a href="/wiki/Formica_rufa" title="Formica rufa">formiche rosse</a>. L'immunoterapia orale può essere efficace nella desensibilizzazione in alcuni soggetti e per alcuni tipi di alimenti (tra cui il latte, le uova, le noci e le arachidi), ma gli effetti collaterali di questo trattamento sono frequenti. La desensibilizzazione è possibile anche per molti farmaci, tuttavia è consigliabile per la maggioranza delle persone evitare semplicemente l'agente in questione. In coloro che reagiscono al <a href="/wiki/Lattice" title="Lattice">lattice</a> può essere d'aiuto evitare alimenti cross-reattivi (alimenti che contengono allergeni simili e quindi in grado di portare alla stessa reazione allergica) come, ad esempio, <a href="/wiki/Persea_americana" title="Persea americana">avocado</a>, <a href="/wiki/Banana" title="Banana">banane</a> e <a href="/wiki/Solanum_tuberosum" title="Solanum tuberosum">patate</a>.<sup id="cite_ref-World11_7-23" class="reference"><a href="#cite_note-World11-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Note">Note</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=26" title="Modifica la sezione Note" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=26" title="Edit section&#39;s source code: Note"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-Tint10-1"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-Tint10_1-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Tint10_1-1">b</a></i></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation cita" style="font-style:normal"><a href="#CITEREFtintianelli">Tintianelli</a>,&#160;pp. 177-182</cite>.</span> </li> <li id="cite_note-His10-2"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-His10_2-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-His10_2-1">b</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-His10_2-2">c</a></i></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) J Ring, Behrendt, H, de Weck, A, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://media.wiley.com/product_data/excerpt/42/04708611/0470861142.pdf"><span style="font-style:italic;">History and classification of anaphylaxis.</span></a> (<span style="font-weight: bolder; font-size:80%"><abbr title="documento in formato PDF">PDF</abbr></span>), in <span style="font-style:italic;">Chemical immunology and allergy</span>, vol.&#160;95, 2010, pp.&#160;1–11, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20519878">20519878</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-His11-3"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-His11_3-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-His11_3-1">b</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-His11_3-2">c</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-His11_3-3">d</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-His11_3-4">e</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-His11_3-5">f</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-His11_3-6">g</a></i></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) SR Boden, Wesley Burks, A, <span style="font-style:italic;">Anaphylaxis: a history with emphasis on food allergy</span>, in <span style="font-style:italic;">Immunological reviews</span>, vol.&#160;242, n.&#160;1, 2011 Jul, pp.&#160;247–57, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21682750">21682750</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Dict-4"><a href="#cite_ref-Dict_4-0"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation web" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.merriam-webster.com/dictionary/anaphylaxis"><span style="font-style:italic;">anaphylaxis</span></a>, su <span style="font-style:italic;">merriam-webster.com</span>. <small>URL consultato il 21 novembre 2009</small>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Rosen2010-5"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-Rosen2010_5-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Rosen2010_5-1">b</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Rosen2010_5-2">c</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Rosen2010_5-3">d</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Rosen2010_5-4">e</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Rosen2010_5-5">f</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Rosen2010_5-6">g</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Rosen2010_5-7">h</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Rosen2010_5-8">i</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Rosen2010_5-9">j</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Rosen2010_5-10">k</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Rosen2010_5-11">l</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Rosen2010_5-12">m</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Rosen2010_5-13">n</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Rosen2010_5-14">o</a></i></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation libro" style="font-style:normal"> John Marx, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/rosensemergencym00mdjo"><span style="font-style:italic;">Rosen's emergency medicine: concepts and clinical practice 7th edition</span></a>, Philadelphia, PA, Mosby/Elsevier, 2010, pp.&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/rosensemergencym00mdjo/page/n1531">1511</a>-1528, <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Speciale:RicercaISBN/978-0-323-05472-0" title="Speciale:RicercaISBN/978-0-323-05472-0">978-0-323-05472-0</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-CEA11-6"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-1">b</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-2">c</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-3">d</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-4">e</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-5">f</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-6">g</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-7">h</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-8">i</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-9">j</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-10">k</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-11">l</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-12">m</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-13">n</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-14">o</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-15">p</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-16">q</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-17">r</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-18">s</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-19">t</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-20">u</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-21">v</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-22">w</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-23">x</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-24">y</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-CEA11_6-25">z</a></i></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) JK Lee, Vadas, P, <span style="font-style:italic;">Anaphylaxis: mechanisms and management.</span>, in <span style="font-style:italic;">Clinical and experimental allergy: journal of the British Society for Allergy and Clinical Immunology</span>, vol.&#160;41, n.&#160;7, 2011 Jul, pp.&#160;923–38, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21668816">21668816</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-World11-7"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-1">b</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-2">c</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-3">d</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-4">e</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-5">f</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-6">g</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-7">h</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-8">i</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-9">j</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-10">k</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-11">l</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-12">m</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-13">n</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-14">o</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-15">p</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-16">q</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-17">r</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-18">s</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-19">t</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-20">u</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-21">v</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-22">w</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-World11_7-23">x</a></i></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) FE Simons, World Allergy, Organization, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120426002319/http://www.csaci.ca/include/files/WAO_Anaphylaxis_Guidelines_2011.pdf"><span style="font-style:italic;">World Allergy Organization survey on global availability of essentials for the assessment and management of anaphylaxis by allergy-immunology specialists in health care settings</span></a> (<span style="font-weight: bolder; font-size:80%"><abbr title="documento in formato PDF">PDF</abbr></span>), in <span style="font-style:italic;">Annals of allergy, asthma &amp; immunology: official publication of the American College of Allergy, Asthma, &amp; Immunology</span>, vol.&#160;104, n.&#160;5, 2010 maggio, pp.&#160;405–12, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20486330">20486330</a>. <small>URL consultato il 17 gennaio 2012</small> <small>(archiviato dall'<abbr title="http&#58;//www.csaci.ca/include/files/WAO_Anaphylaxis_Guidelines_2011.pdf">url originale</abbr> il 26 aprile 2012)</small>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Review09-8"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-Review09_8-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Review09_8-1">b</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Review09_8-2">c</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Review09_8-3">d</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Review09_8-4">e</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Review09_8-5">f</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Review09_8-6">g</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Review09_8-7">h</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Review09_8-8">i</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Review09_8-9">j</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Review09_8-10">k</a></i></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) Simons FE, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130627084618/https://secure.muhealth.org/~ed/students/articles/JAClinImmun_124_p0625.pdf"><span style="font-style:italic;">Anaphylaxis: Recent advances in assessment and treatment</span></a> (<span style="font-weight: bolder; font-size:80%"><abbr title="documento in formato PDF">PDF</abbr></span>), in <span style="font-style:italic;">J. Allergy Clin. Immunol.</span>, vol.&#160;124, n.&#160;4, ottobre 2009, pp.&#160;625–36; quiz 637–8, <a href="/wiki/Digital_object_identifier" title="Digital object identifier">DOI</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.jaci.2009.08.025">10.1016/j.jaci.2009.08.025</a>, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19815109">19815109</a>. <small>URL consultato il 17 gennaio 2012</small> <small>(archiviato dall'<abbr title="https&#58;//secure.muhealth.org/~ed/students/articles/JAClinImmun_124_p0625.pdf">url originale</abbr> il 27 giugno 2013)</small>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-9"><a href="#cite_ref-9"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) JJ Koplin, Martin, PE, Allen, KJ, <span style="font-style:italic;">An update on epidemiology of anaphylaxis in children and adults</span>, in <span style="font-style:italic;">Current opinion in allergy and clinical immunology</span>, vol.&#160;11, n.&#160;5, 2011 Oct, pp.&#160;492–6, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21760501">21760501</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-10"><a href="#cite_ref-10"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) JG Demain, Minaei, AA, Tracy, JM, <span style="font-style:italic;">Anaphylaxis and insect allergy</span>, in <span style="font-style:italic;">Current opinion in allergy and clinical immunology</span>, vol.&#160;10, n.&#160;4, 2010 Aug, pp.&#160;318–22, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20543675">20543675</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-11"><a href="#cite_ref-11"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) Vera Sterzik, Vanessa Drendel e Michael Will, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0379073812000564"><span style="font-style:italic;">Suicide of a man with known allergy to fish protein by ingesting tinned fish</span></a>, in <span style="font-style:italic;">Forensic Science International</span>, vol.&#160;221, n.&#160;1, 10 settembre 2012, pp.&#160;e4–e6, <a href="/wiki/Digital_object_identifier" title="Digital object identifier">DOI</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.forsciint.2012.02.002">10.1016/j.forsciint.2012.02.002</a>. <small>URL consultato il 24 maggio 2020</small>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-12"><a href="#cite_ref-12"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) Bryce Templeton, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/655396"><span style="font-style:italic;">Suicide by Anaphylaxis Attempted With Penicillin</span></a>, in <span style="font-style:italic;">JAMA</span>, vol.&#160;192, n.&#160;3, 19 aprile 1965, pp.&#160;264–264, <a href="/wiki/Digital_object_identifier" title="Digital object identifier">DOI</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1001%2Fjama.1965.03080160084041">10.1001/jama.1965.03080160084041</a>. <small>URL consultato il 24 maggio 2020</small>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-13"><a href="#cite_ref-13"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) Sampson HA, Muñoz-Furlong A, Bock SA, Schmitt C, Bass R, Chowdhury BA, Decker WW, Furlong TJ, Galli SJ, Golden DB, Gruchalla RS, Harlor AD Jr, Hepner DL, Howarth M, Kaplan AP, Levy JH, Lewis LM, Lieberman PL, Metcalfe DD, Murphy R, Pollart SM, Pumphrey RS, Rosenwasser LJ, Simons FE, Wood JP, Camargo CA Jr, <span style="font-style:italic;">Symposium on the definition and management of anaphylaxis: summary report</span>, in <span style="font-style:italic;">J Allergy Clin Immunol</span>, 2005, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15753908">15753908</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-14"><a href="#cite_ref-14"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) M Worm, <span style="font-style:italic;">Epidemiology of anaphylaxis</span>, in <span style="font-style:italic;">Chemical immunology and allergy</span>, vol.&#160;95, 2010, pp.&#160;12–21, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20519879">20519879</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Aus06-15"><a href="#cite_ref-Aus06_15-0"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) SG Brown, Mullins, RJ, Gold, MS, <span style="font-style:italic;">Anaphylaxis: diagnosis and management</span>, in <span style="font-style:italic;">The Medical journal of Australia</span>, vol.&#160;185, n.&#160;5, 4 settembre 2006, pp.&#160;283–9, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16948628">16948628</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-APLS07-16"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-APLS07_16-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-APLS07_16-1">b</a></i></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation libro" style="font-style:normal"> Marianne Gausche-Hill, Susan Fuchs, Loren Yamamoto, editors, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.ca/books?id=lLVfDC2dh54C&amp;pg=PA69"><span style="font-style:italic;">The pediatric emergency medicine resource</span></a>, Rev. 4. ed., Sudbury, Mass., Jones &amp; Bartlett, 2007, p.&#160;69, <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Speciale:RicercaISBN/978-0-7637-4414-4" title="Speciale:RicercaISBN/978-0-7637-4414-4">978-0-7637-4414-4</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-17"><a href="#cite_ref-17"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) P Dewachter, Mouton-Faivre, C, Emala, CW, <span style="font-style:italic;">Anaphylaxis and anesthesia: controversies and new insights</span>, in <span style="font-style:italic;">Anesthesiology</span>, vol.&#160;111, n.&#160;5, 2009 Nov, pp.&#160;1141–50, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19858877">19858877</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-castells-18"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-castells_18-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-castells_18-1">b</a></i></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation libro" style="font-style:normal"> Mariana C. Castells, editor, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.ca/books?id=bEvnfm7V-LIC&amp;pg=PA223"><span style="font-style:italic;">Anaphylaxis and hypersensitivity reactions</span></a>, New York, Humana Press, 2010, p.&#160;223, <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Speciale:RicercaISBN/978-1-60327-950-5" title="Speciale:RicercaISBN/978-1-60327-950-5">978-1-60327-950-5</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Book2009-19"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-Book2009_19-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Book2009_19-1">b</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Book2009_19-2">c</a></i></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation libro" style="font-style:normal"> Gerald W. Volcheck, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.ca/books?id=pWZLkZB7EW8C&amp;pg=PA442"><span style="font-style:italic;">Clinical allergy&#160;: diagnosis and management</span></a>, Totowa, N.J., Humana Press, 2009, p.&#160;442, <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Speciale:RicercaISBN/978-1-58829-616-0" title="Speciale:RicercaISBN/978-1-58829-616-0">978-1-58829-616-0</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Drug01-20"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-Drug01_20-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Drug01_20-1">b</a></i></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) KL Drain, Volcheck, GW, <span style="font-style:italic;">Preventing and managing drug-induced anaphylaxis.</span>, in <span style="font-style:italic;">Drug safety: an international journal of medical toxicology and drug experience</span>, vol.&#160;24, n.&#160;11, 2001, pp.&#160;843–53, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11665871">11665871</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-21"><a href="#cite_ref-21"><b>^</b></a> <span class="reference-text">Una sottofamiglia di insetti diffusa in Asia, Australia, Africa e soprattutto America.</span> </li> <li id="cite_note-Klotz-22"><a href="#cite_ref-Klotz_22-0"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) JH Klotz, Dorn, PL, Logan, JL, Stevens, L, Pinnas, JL, Schmidt, JO, Klotz, SA, <span style="font-style:italic;">"Kissing bugs": potential disease vectors and cause of anaphylaxis</span>, in <span style="font-style:italic;">Clinical infectious diseases: an official publication of the Infectious Diseases Society of America</span>, vol.&#160;50, n.&#160;12, 15 giugno 2010, pp.&#160;1629–34, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20462351">20462351</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-23"><a href="#cite_ref-23"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) MB Bilò, <span style="font-style:italic;">Anaphylaxis caused by Hymenoptera stings: from epidemiology to treatment.</span>, in <span style="font-style:italic;">Allergy</span>, 66 Suppl 95, 2011 Jul, pp.&#160;35–7, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21668850">21668850</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-24"><a href="#cite_ref-24"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) L Cox, Larenas-Linnemann, D, Lockey, RF, Passalacqua, G, <span style="font-style:italic;">Speaking the same language: The World Allergy Organization Subcutaneous Immunotherapy Systemic Reaction Grading System</span>, in <span style="font-style:italic;">The Journal of allergy and clinical immunology</span>, vol.&#160;125, n.&#160;3, 2010 Mar, pp.&#160;569–74, 574.e1-574.e7, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20144472">20144472</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-25"><a href="#cite_ref-25"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) BM Bilò, Bonifazi, F, <span style="font-style:italic;">Epidemiology of insect-venom anaphylaxis</span>, in <span style="font-style:italic;">Current opinion in allergy and clinical immunology</span>, vol.&#160;8, n.&#160;4, 2008 Aug, pp.&#160;330–7, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18596590">18596590</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Khan11-26"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-Khan11_26-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Khan11_26-1">b</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Khan11_26-2">c</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Khan11_26-3">d</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Khan11_26-4">e</a></i></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal"> BQ Khan, Kemp, SF, <span style="font-style:italic;">Pathophysiology of anaphylaxis</span>, in <span style="font-style:italic;">Current opinion in allergy and clinical immunology</span>, vol.&#160;11, n.&#160;4, 2011 Aug, pp.&#160;319–25, <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21659865?dopt=Abstract">PMID 21659865</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Vultaggio-2010-27"><a href="#cite_ref-Vultaggio-2010_27-0"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal"> A. Vultaggio, A. Matucci, F. Nencini, S. Pratesi, P. Parronchi, O. Rossi, S. Romagnani e E. Maggi, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://oadoi.org/10.1111/j.1398-9995.2009.02280.x"><span style="font-style:italic;">Anti-infliximab IgE and non-IgE antibodies and induction of infusion-related severe anaphylactic reactions.</span></a>, in <span style="font-style:italic;">Allergy</span>, vol.&#160;65, n.&#160;5, maggio 2010, pp.&#160;657-61, <a href="/wiki/Digital_object_identifier" title="Digital object identifier">DOI</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1111%2Fj.1398-9995.2009.02280.x">10.1111/j.1398-9995.2009.02280.x</a>, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19951375">19951375</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Novadzki-2010-28"><a href="#cite_ref-Novadzki-2010_28-0"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal"> IM. Novadzki e N. Rosario Filho, <span style="font-style:italic;">Anaphylaxis associated with the vaccine against measles, mumps and rubella.</span>, in <span style="font-style:italic;">Rev Saude Publica</span>, vol.&#160;44, n.&#160;2, aprile 2010, pp.&#160;372-6, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20339639">20339639</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Ring-2010-29"><a href="#cite_ref-Ring-2010_29-0"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal"> J. Ring, H. Behrendt e A. de Weck, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://oadoi.org/10.1159/000315934"><span style="font-style:italic;">History and classification of anaphylaxis.</span></a>, in <span style="font-style:italic;">Chem Immunol Allergy</span>, vol.&#160;95, 2010, pp.&#160;1-11, <a href="/wiki/Digital_object_identifier" title="Digital object identifier">DOI</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1159%2F000315934">10.1159/000315934</a>, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20519878">20519878</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-30"><a href="#cite_ref-30"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) Oswalt ML, Kemp SF, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://oadoi.org/10.1016/j.iac.2007.03.004"><span style="font-style:italic;">Anaphylaxis: office management and prevention</span></a>, in <span style="font-style:italic;">Immunol Allergy Clin North Am</span>, vol.&#160;27, n.&#160;2, maggio 2007, pp.&#160;177–91, vi, <a href="/wiki/Digital_object_identifier" title="Digital object identifier">DOI</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.iac.2007.03.004">10.1016/j.iac.2007.03.004</a>, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17493497">17493497</a>.<br /><div class="cite-q">«Clinically, anaphylaxis is considered likely to be present if any one of three criteria is satisfied within minutes to hours»</div></cite></span> </li> <li id="cite_note-Diag06-31"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-Diag06_31-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Diag06_31-1">b</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Diag06_31-2">c</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Diag06_31-3">d</a></i></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) Sampson HA, Muñoz-Furlong A, Campbell RL, <i>et al.</i>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_journal-of-allergy-and-clinical-immunology_2006-02_117_2/page/391"><span style="font-style:italic;">Second symposium on the definition and management of anaphylaxis: summary report—Second National Institute of Allergy and Infectious Disease/Food Allergy and Anaphylaxis Network symposium</span></a>, in <span style="font-style:italic;">J. Allergy Clin. Immunol</span>, vol.&#160;117, n.&#160;2, febbraio 2006, pp.&#160;391–7, <a href="/wiki/Digital_object_identifier" title="Digital object identifier">DOI</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.jaci.2005.12.1303">10.1016/j.jaci.2005.12.1303</a>, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16461139">16461139</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Shock10-32"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-Shock10_32-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Shock10_32-1">b</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Shock10_32-2">c</a></i></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) T Limsuwan, Demoly, P, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120426041514/http://smschile.cl/documentos/cursos2010/MedicalClinicsNorthAmerica/Acute%20Symptoms%20of%20Drug%20Hypersensitivity%20(Urticaria,%20Angioedema,%20Anaphylaxis,%20Anaphylactic%20Shock).pdf"><span style="font-style:italic;">Acute symptoms of drug hypersensitivity (urticaria, angioedema, anaphylaxis, anaphylactic shock)</span></a> (<span style="font-weight: bolder; font-size:80%"><abbr title="documento in formato PDF">PDF</abbr></span>), in <span style="font-style:italic;">The Medical clinics of North America</span>, vol.&#160;94, n.&#160;4, 2010 Jul, pp.&#160;691–710, x, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20609858">20609858</a>. <small>URL consultato il 17 gennaio 2012</small> <small>(archiviato dall'<abbr title="http&#58;//smschile.cl/documentos/cursos2010/MedicalClinicsNorthAmerica/Acute%20Symptoms%20of%20Drug%20Hypersensitivity%20(Urticaria,%20Angioedema,%20Anaphylaxis,%20Anaphylactic%20Shock).pdf">url originale</abbr> il 26 aprile 2012)</small>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Cardio08-33"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-Cardio08_33-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Cardio08_33-1">b</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Cardio08_33-2">c</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Cardio08_33-3">d</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-Cardio08_33-4">e</a></i></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) M Triggiani, Patella, V, Staiano, RI, Granata, F, Marone, G, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2515352/?tool=pubmed"><span style="font-style:italic;">Allergy and the cardiovascular system</span></a>, in <span style="font-style:italic;">Clinical and experimental immunology</span>, 153 Suppl 1, 2008 Sep, pp.&#160;7–11, <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18721322">18721322</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-34"><a href="#cite_ref-34"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal"> Calvani M, Cardinale F, Martelli A, Muraro A, Pucci N, Savino F, <span style="font-style:italic;">Indicazioni alla prescrizione e somministrazione dell'Adrenalina nel bambino affetto da anafilassi</span>, in <span style="font-style:italic;">Rivista di Immunologia e Allergologia Pediatrica</span>, 2005;3;11-19.</cite></span> </li> <li id="cite_note-BI05-35"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-BI05_35-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-BI05_35-1">b</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-BI05_35-2">c</a></i></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal"> Lieberman P, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_annals-of-allergy-asthma-and-immunology_2005-09_95_3/page/217"><span style="font-style:italic;">Biphasic anaphylactic reactions</span></a>, in <span style="font-style:italic;">Ann. Allergy Asthma Immunol.</span>, vol.&#160;95, n.&#160;3, settembre 2005, pp.&#160;217–26; quiz 226, 258, <a href="/wiki/Digital_object_identifier" title="Digital object identifier">DOI</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1016%2FS1081-1206%2810%2961217-3">10.1016/S1081-1206(10)61217-3</a>, <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16200811?dopt=Abstract">PMID 16200811</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-UK08-36"><a href="#cite_ref-UK08_36-0"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation web" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.resus.org.uk/pages/reaction.pdf"><span style="font-style:italic;">Emergency treatment of anaphylactic reactions – Guidelines for healthcare providers</span></a> (<span style="font-weight: bolder; font-size:80%"><abbr title="documento in formato PDF">PDF</abbr></span>), su <span style="font-style:italic;">resus.org.uk</span>, Resuscitation Council (UK), gennaio 2008. <small>URL consultato il 22 aprile 2008</small>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Epi10-37"><a href="#cite_ref-Epi10_37-0"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal"> KJ Simons, Simons, FE, <span style="font-style:italic;">Epinephrine and its use in anaphylaxis: current issues.</span>, in <span style="font-style:italic;">Current opinion in allergy and clinical immunology</span>, vol.&#160;10, n.&#160;4, 2010 Aug, pp.&#160;354–61, <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20543673?dopt=Abstract">PMID 20543673</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-38"><a href="#cite_ref-38"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal"> SH Sicherer, Simons, FE, Section on Allergy and Immunology, American Academy of, Pediatrics, <span style="font-style:italic;">Self-injectable epinephrine for first-aid management of anaphylaxis.</span>, in <span style="font-style:italic;">Pediatrics</span>, vol.&#160;119, n.&#160;3, 2007 Mar, pp.&#160;638–46, <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17332221?dopt=Abstract">PMID 17332221</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-39"><a href="#cite_ref-39"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal"> UR Mueller, <span style="font-style:italic;">Cardiovascular disease and anaphylaxis.</span>, in <span style="font-style:italic;">Current opinion in allergy and clinical immunology</span>, vol.&#160;7, n.&#160;4, 2007 Aug, pp.&#160;337–41, <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17620826?dopt=Abstract">PMID 17620826</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-40"><a href="#cite_ref-40"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal"> Sheikh A, Ten Broek V, Brown SG, Simons FE, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://oadoi.org/10.1111/j.1398-9995.2007.01435.x"><span style="font-style:italic;">H1-antihistamines for the treatment of anaphylaxis: Cochrane systematic review</span></a>, in <span style="font-style:italic;">Allergy</span>, vol.&#160;62, n.&#160;8, agosto 2007, pp.&#160;830–7, <a href="/wiki/Digital_object_identifier" title="Digital object identifier">DOI</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1111%2Fj.1398-9995.2007.01435.x">10.1111/j.1398-9995.2007.01435.x</a>, <a class="external mw-magiclink-pmid" rel="nofollow" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17620060?dopt=Abstract">PMID 17620060</a>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-41"><a href="#cite_ref-41"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation libro" style="font-style:normal"> edited by Jeffrey Harris, Weisman, Micheal S., <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.ca/books?id=31yUl-V90XoC&amp;pg=PA325"><span style="font-style:italic;">Head and neck manifestations of systemic disease</span></a>, Londra, Informa Healthcare, 2007, pp.&#160;325, <a href="/wiki/Speciale:RicercaISBN/9780849340505" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-8493-4050-5</a>.</cite></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=27" title="Modifica la sezione Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=27" title="Edit section&#39;s source code: Bibliografia"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) <cite id="CITEREFtintianelli" class="citation libro" style="font-style:normal"> Tintinalli, Judith E., <span style="font-style:italic;">Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (Emergency Medicine (Tintinalli))</span>, New York, McGraw-Hill Companies, 2010, <a href="/wiki/Speciale:RicercaISBN/0071484809" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-07-148480-9</a>.</cite></li> <li>(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) <cite id="CITEREFrosen" class="citation libro" style="font-style:normal"> John Marx, <span style="font-style:italic;">Rosen's emergency medicine: concepts and clinical practice 7th edition</span>, Philadelphia, PA, Mosby/Elsevier, 2010, <a href="/wiki/Speciale:RicercaISBN/9780323054720" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-323-05472-0</a>.</cite></li> <li>(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) <cite class="citation libro" style="font-style:normal"> Marianne Gausche-Hill, Susan Fuchs, Loren Yamamoto, editors, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.ca/books?id=lLVfDC2dh54C&amp;pg=PA69"><span style="font-style:italic;">The pediatric emergency medicine resource</span></a>, Rev. 4. ed., Sudbury, Mass., Jones &amp; Bartlett, 2007, pp.&#160;p. 69, <a href="/wiki/Speciale:RicercaISBN/9780763744144" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-7637-4414-4</a>.</cite></li> <li>(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) <cite class="citation libro" style="font-style:normal"> Mariana C. Castells, editor, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.ca/books?id=bEvnfm7V-LIC&amp;pg=PA223"><span style="font-style:italic;">Anaphylaxis and hypersensitivity reactions</span></a>, New York, Humana Press, 2010, pp.&#160;p. 223, <a href="/wiki/Speciale:RicercaISBN/9781603279505" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-1-60327-950-5</a>.</cite></li> <li>(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) <cite class="citation libro" style="font-style:normal"> Gerald W. Volcheck, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.ca/books?id=pWZLkZB7EW8C&amp;pg=PA442"><span style="font-style:italic;">Clinical allergy: diagnosis and management</span></a>, Totowa, N.J., Humana Press, 2009, pp.&#160;p. 442, <a href="/wiki/Speciale:RicercaISBN/9781588296160" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-1-58829-616-0</a>.</cite></li> <li><cite class="citation libro" style="font-style:normal"> Harrison, <span style="font-style:italic;">Principi di medicina interna</span>, 16ª&#160;ed., Milano, McGraw-Hill, 2005, <a href="/wiki/Speciale:RicercaISBN/8838629994" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 88-386-2999-4</a>.</cite></li> <li><cite class="citation libro" style="font-style:normal"> Robbins &amp; Cotran, <span style="font-style:italic;">La basi patologiche delle malattie</span>, Milano, Elsevier Italia, 2006, <a href="/wiki/Speciale:RicercaISBN/8885675530" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 88-85675-53-0</a>.</cite></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voci_correlate">Voci correlate</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=28" title="Modifica la sezione Voci correlate" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=28" title="Edit section&#39;s source code: Voci correlate"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Reazioni_di_ipersensibilit%C3%A0" class="mw-redirect" title="Reazioni di ipersensibilità">Reazioni di ipersensibilità</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Altri_progetti">Altri progetti</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=29" title="Modifica la sezione Altri progetti" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=29" title="Edit section&#39;s source code: Altri progetti"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div id="interProject" class="toccolours" style="display: none; clear: both; margin-top: 2em"><p id="sisterProjects" style="background-color: #efefef; color: black; font-weight: bold; margin: 0"><span>Altri progetti</span></p><ul title="Collegamenti verso gli altri progetti Wikimedia"> <li class="" title=""><a href="https://it.wiktionary.org/wiki/anafilassi" class="extiw" title="wikt:anafilassi">Wikizionario</a></li> <li class="" title=""><span class="plainlinks" title="commons:Category:Anaphylaxis"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Anaphylaxis?uselang=it">Wikimedia Commons</a></span></li></ul></div> <ul><li><span typeof="mw:File"><a href="https://it.wiktionary.org/wiki/" title="Collabora a Wikizionario"><img alt="Collabora a Wikizionario" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Wiktionary_small.svg/18px-Wiktionary_small.svg.png" decoding="async" width="18" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Wiktionary_small.svg/27px-Wiktionary_small.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Wiktionary_small.svg/36px-Wiktionary_small.svg.png 2x" data-file-width="350" data-file-height="350" /></a></span> <a href="https://it.wiktionary.org/wiki/" class="extiw" title="wikt:">Wikizionario</a> contiene il lemma di dizionario «<b><a href="https://it.wiktionary.org/wiki/anafilassi" class="extiw" title="wikt:anafilassi">anafilassi</a></b>»</li> <li><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/?uselang=it" title="Collabora a Wikimedia Commons"><img alt="Collabora a Wikimedia Commons" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="18" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/27px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/36px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/?uselang=it">Wikimedia Commons</a></span> contiene immagini o altri file su <b><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Anaphylaxis?uselang=it">anafilassi</a></span></b></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Collegamenti_esterni">Collegamenti esterni</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;veaction=edit&amp;section=30" title="Modifica la sezione Collegamenti esterni" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Anafilassi&amp;action=edit&amp;section=30" title="Edit section&#39;s source code: Collegamenti esterni"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li><cite id="CITEREFBritannica.com" class="citation web" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/science/anaphylaxis"><span style="font-style:italic;">anaphylaxis</span></a>, su <span style="font-style:italic;"><a href="/wiki/Enciclopedia_Britannica" title="Enciclopedia Britannica">Enciclopedia Britannica</a></span>, Encyclopædia Britannica, Inc.</cite> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q168800#P1417" title="Modifica su Wikidata"><img alt="Modifica su Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r141815314">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid #aaa;clear:both;margin:auto;padding:2px;width:100%}.mw-parser-output .navbox th{padding-left:1em;padding-right:1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>tbody>tr:first-child>th{background:#ccf;font-size:90%;width:100%;color:var(--color-base,black)}.mw-parser-output .navbox_navbar{float:left;margin:0;padding:0 10px 0 0;text-align:left;width:6em}.mw-parser-output .navbox_title{font-size:110%}.mw-parser-output .navbox_abovebelow{background:#ddf;font-size:90%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbox_group{background:#ddf;font-size:90%;padding:0 10px;white-space:nowrap}.mw-parser-output .navbox_list{font-size:90%;width:100%}.mw-parser-output .navbox_list a{white-space:nowrap}html:not(.vector-feature-night-mode-enabled) .mw-parser-output .navbox_odd{background:#fdfdfd;color:var(--color-base,black)}html:not(.vector-feature-night-mode-enabled) .mw-parser-output .navbox_even{background:#f7f7f7;color:var(--color-base,black)}.mw-parser-output .navbox a.mw-selflink{color:var(--color-base,black)}.mw-parser-output .navbox_center{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .navbox_image{padding-left:7px;vertical-align:middle;width:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox .mw-collapsible-toggle{font-weight:normal;text-align:right;width:7em}body.skin--responsive .mw-parser-output .navbox_image img{max-width:none!important}.mw-parser-output .subnavbox{margin:-3px;width:100%}.mw-parser-output .subnavbox_group{background:#e6e6ff;padding:0 10px}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr:first-child>th{background:var(--background-color-interactive)!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox th{color:var(--color-base)!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox_abovebelow,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox_group{background:var(--background-color-interactive-subtle)!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .subnavbox_group{background:var(--background-color-neutral-subtle)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr:first-child>th{background:var(--background-color-interactive)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox th{color:var(--color-base)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox_abovebelow,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox_group{background:var(--background-color-interactive-subtle)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .subnavbox_group{background:var(--background-color-neutral-subtle)!important}}</style><table class="navbox mw-collapsible mw-collapsed noprint metadata" id="navbox-Ipersensibilità_e_malattie_autoimmuni"><tbody><tr><th colspan="2"><div class="navbox_navbar"><div class="noprint plainlinks" style="background-color:transparent; padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-base, #000000); white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Template:Ipersensibilit%C3%A0_e_malattie_autoimmuni" title="Template:Ipersensibilità e malattie autoimmuni"><span title="Vai alla pagina del template">V</span></a>&#160;·&#160;<a href="/wiki/Discussioni_template:Ipersensibilit%C3%A0_e_malattie_autoimmuni" title="Discussioni template:Ipersensibilità e malattie autoimmuni"><span title="Discuti del template">D</span></a>&#160;·&#160;<a class="external text" href="https://it.wikipedia.org/w/index.php?title=Template:Ipersensibilit%C3%A0_e_malattie_autoimmuni&amp;action=edit"><span title="Modifica il template. Usa l&#39;anteprima prima di salvare">M</span></a></div></div><span class="navbox_title"><a href="/wiki/Ipersensibilit%C3%A0" class="mw-redirect" title="Ipersensibilità">Ipersensibilità</a> e <a href="/wiki/Malattia_autoimmune" title="Malattia autoimmune">malattie autoimmuni</a></span></th></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group"><a href="/wiki/Reazioni_di_ipersensibilit%C3%A0#Ipersensibilit.C3.A0_di_Tipo_I_-_Tipo_anafilattico" class="mw-redirect" title="Reazioni di ipersensibilità">Tipo I</a>/<a href="/wiki/Allergia" title="Allergia">allergia</a>/<a href="/wiki/Atopia" title="Atopia">atopia</a><br />(<a href="/wiki/IgE" title="IgE">IgE</a>)</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd"><table class="subnavbox"><tbody><tr><th class="subnavbox_group">Estranea</th><td colspan="1"><a href="/wiki/Dermatite_atopica" title="Dermatite atopica">Dermatite atopica</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Orticaria" title="Orticaria">Orticaria allergica</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Rinite_allergica" title="Rinite allergica">Rinite allergica</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Asma" title="Asma">Asma allergico</a><b>&#160;·</b> <a class="mw-selflink selflink">Anafilassi</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Allergia_alimentare" title="Allergia alimentare">Allergia alimentare</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Allergia_al_latte" title="Allergia al latte">Allergia al latte</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Allergia_alla_penicillina&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Allergia alla penicillina (la pagina non esiste)">Allergia alla penicillina</a></td></tr><tr><th class="subnavbox_group">Autoimmune</th><td colspan="1"><a href="/wiki/Esofagite_eosinofila" title="Esofagite eosinofila">Esofagite eosinofila</a></td></tr></tbody></table></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group"><a href="/wiki/Reazioni_di_ipersensibilit%C3%A0#Ipersensibilit.C3.A0_di_Tipo_II_-_Tipo_citotossico" class="mw-redirect" title="Reazioni di ipersensibilità">Tipo II</a>/<a href="/wiki/Citotossicit%C3%A0_mediata_da_cellule_dipendente_da_anticorpi" title="Citotossicità mediata da cellule dipendente da anticorpi">ADCC</a><br /> (<a href="/wiki/IgM" title="IgM">IgM</a> <b>&#160;·</b> <a href="/wiki/IgG" title="IgG">IgG</a>)</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_even"><table class="subnavbox"><tbody><tr><th class="subnavbox_group">Estranea</th><td colspan="1"><a href="/wiki/Eritroblastosi_fetale" title="Eritroblastosi fetale">Eritroblastosi fetale</a></td></tr><tr><th class="subnavbox_group">Autoimmune</th><td colspan="1"><table class="subnavbox"><tbody><tr><th class="subnavbox_group"><a href="/wiki/Citotossicit%C3%A0" title="Citotossicità">Citotossico</a></th><td colspan="1"><a href="/wiki/Anemia_emolitica_autoimmune" title="Anemia emolitica autoimmune">Anemia emolitica autoimmune</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Porpora_trombocitopenica_immune" title="Porpora trombocitopenica immune">Porpora trombocitopenica idiopatica</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Pemfigoide_bolloso" title="Pemfigoide bolloso">Pemfigoide bolloso</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Pemfigo_volgare" title="Pemfigo volgare">Pemfigo volgare</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Febbre_reumatica" title="Febbre reumatica">Febbre reumatica</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sindrome_di_Goodpasture" title="Sindrome di Goodpasture">Sindrome di Goodpasture</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sindrome_di_Guillain-Barr%C3%A9" title="Sindrome di Guillain-Barré">Sindrome di Guillain-Barré</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Neuropatia_motoria_multifocale" title="Neuropatia motoria multifocale">Neuropatia motoria multifocale</a></td></tr><tr><th class="subnavbox_group">"<a href="/wiki/Reazioni_di_ipersensibilit%C3%A0#Ipersensibilit.C3.A0_di_Tipo_V_-_Mediato_da_anticorpi_stimolanti" class="mw-redirect" title="Reazioni di ipersensibilità">Tipo V-VI</a>"/<a href="/wiki/Recettore_(biochimica)" title="Recettore (biochimica)">recettore</a></th><td colspan="1"><a href="/wiki/Malattia_di_Basedow-Graves" title="Malattia di Basedow-Graves">Malattia di Basedow-Graves</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Miastenia_gravis" title="Miastenia gravis">Miastenia gravis</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Anemia_perniciosa" title="Anemia perniciosa">Anemia perniciosa</a></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group"><a href="/wiki/Reazioni_di_ipersensibilit%C3%A0#Ipersensibilit.C3.A0_di_Tipo_III_-_Mediata_da_immunocomplessi" class="mw-redirect" title="Reazioni di ipersensibilità">Tipo III</a><br />(<a href="/wiki/Complesso_immune" title="Complesso immune">Complesso immune</a>)</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd"><table class="subnavbox"><tbody><tr><th class="subnavbox_group">Estranea</th><td colspan="1"><a href="/wiki/Porpora_di_Sch%C3%B6nlein-Henoch" title="Porpora di Schönlein-Henoch">Porpora di Schönlein-Henoch</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Vasculite_leucocitoclastica" title="Vasculite leucocitoclastica">Vasculite leucocitoclastica</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Artrite_reattiva" title="Artrite reattiva">Artrite reattiva</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Polmone_del_contadino" title="Polmone del contadino">Polmone del contadino</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Glomerulonefrite_post-infettiva" title="Glomerulonefrite post-infettiva">Glomerulonefrite post-infettiva</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Malattia_da_siero" title="Malattia da siero">Malattia da siero</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Vasculite" title="Vasculite">Vasculite</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Reazione_di_Arthus" title="Reazione di Arthus">Reazione di Arthus</a></td></tr><tr><th class="subnavbox_group">Autoimmune</th><td colspan="1"><a href="/wiki/Lupus_eritematoso_sistemico" title="Lupus eritematoso sistemico">Lupus eritematoso sistemico</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Endocardite_batterica_subacuta&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Endocardite batterica subacuta (la pagina non esiste)">Endocardite batterica subacuta</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Artrite_reumatoide" title="Artrite reumatoide">Artrite reumatoide</a></td></tr></tbody></table></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group"><a href="/wiki/Reazioni_di_ipersensibilit%C3%A0#Ipersensibilit.C3.A0_di_Tipo_IV_-_Mediata_da_cellule" class="mw-redirect" title="Reazioni di ipersensibilità">Tipo IV</a>/<a href="/wiki/Immunit%C3%A0_cellulo-mediata" title="Immunità cellulo-mediata">cellulo-mediata</a><br />(<a href="/wiki/Linfocita_T" title="Linfocita T">Linfocita T</a>)</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_even"><table class="subnavbox"><tbody><tr><th class="subnavbox_group">Estranea</th><td colspan="1"><a href="/wiki/Dermatite_allergica_da_contatto" title="Dermatite allergica da contatto">Dermatite allergica da contatto</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Test_di_Mantoux" title="Test di Mantoux">Test di Mantoux</a></td></tr><tr><th class="subnavbox_group">Autoimmune</th><td colspan="1"><a href="/wiki/Diabete_mellito_di_tipo_1" title="Diabete mellito di tipo 1">Diabete mellito di tipo 1</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Tiroidite_di_Hashimoto" title="Tiroidite di Hashimoto">Tiroidite di Hashimoto</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sclerosi_multipla" title="Sclerosi multipla">Sclerosi multipla</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Celiachia" title="Celiachia">Malattia celiaca</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Arterite_temporale" title="Arterite temporale">Arterite temporale</a></td></tr><tr><th class="subnavbox_group"><a href="/wiki/Graft-versus-host_disease" title="Graft-versus-host disease">GVHD</a></th><td colspan="1"><a href="/wiki/Graft_versus_host_disease_associata_a_trasfusione" title="Graft versus host disease associata a trasfusione">Graft versus host disease associata a trasfusione</a></td></tr></tbody></table></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group">Sconosciuta/<br />multipla</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd"><table class="subnavbox"><tbody><tr><th class="subnavbox_group">Estranea</th><td colspan="1"><a href="/wiki/Polmonite_da_ipersensibilit%C3%A0" title="Polmonite da ipersensibilità">Polmonite da ipersensibilità</a> (<a href="/wiki/Aspergillosi_broncopolmonare_allergica" title="Aspergillosi broncopolmonare allergica">Aspergillosi broncopolmonare allergica</a>)<b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Rigetto_di_trapianto" title="Rigetto di trapianto">Rigetto di trapianto</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Allergia_al_lattice" title="Allergia al lattice">Allergia al lattice</a> (I+IV)</td></tr><tr><th class="subnavbox_group">Autoimmune</th><td colspan="1"><a href="/wiki/Sindrome_di_Sj%C3%B6gren" title="Sindrome di Sjögren">Sindrome di Sjögren</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Epatite_autoimmune" title="Epatite autoimmune">Epatite autoimmune</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sindrome_poliendocrina_autoimmune" title="Sindrome poliendocrina autoimmune">Sindrome poliendocrina autoimmune</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Malattia_di_Addison" title="Malattia di Addison">Malattia di Addison</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Malattia_autoimmune" title="Malattia autoimmune">Malattia autoimmune sistemica</a></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r141815314" /><table class="navbox mw-collapsible mw-collapsed noprint metadata" id="navbox-Malattie_del_sistema_immunitario"><tbody><tr><th colspan="2"><div class="navbox_navbar"><div class="noprint plainlinks" style="background-color:transparent; padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-base, #000000); white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Template:Malattie_del_sistema_immunitario" title="Template:Malattie del sistema immunitario"><span title="Vai alla pagina del template">V</span></a>&#160;·&#160;<a href="/w/index.php?title=Discussioni_template:Malattie_del_sistema_immunitario&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Discussioni template:Malattie del sistema immunitario (la pagina non esiste)"><span title="Discuti del template">D</span></a>&#160;·&#160;<a class="external text" href="https://it.wikipedia.org/w/index.php?title=Template:Malattie_del_sistema_immunitario&amp;action=edit"><span title="Modifica il template. Usa l&#39;anteprima prima di salvare">M</span></a></div></div><span class="navbox_title"><a href="/wiki/Malattie_del_sistema_immunitario" title="Malattie del sistema immunitario">Malattie del sistema immunitario</a></span></th></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group" style="text-align:right;"><a href="/wiki/Immunodeficienza" title="Immunodeficienza">Immunodeficienze primitive</a></th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Immunodeficienza_combinata_grave" title="Immunodeficienza combinata grave">Immunodeficienza combinata grave</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sindrome_da_delezione_22q11" title="Sindrome da delezione 22q11">Sindrome di DiGeorge</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Atassia-teleangectasia" title="Atassia-teleangectasia">Atassia-teleangectasia</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Agammaglobulinemia_legata_al_sesso" title="Agammaglobulinemia legata al sesso">Agammaglobulinemia legata al sesso</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Agammaglobulinemia_autosomica_recessiva" title="Agammaglobulinemia autosomica recessiva">Agammaglobulinemia autosomica recessiva</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Ipogammaglobulinemia_transitoria_dell%27infanzia" title="Ipogammaglobulinemia transitoria dell&#39;infanzia">Ipogammaglobulinemia transitoria dell'infanzia</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Deficit_di_IgA" title="Deficit di IgA">Deficit di IgA</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Immunodeficienza_comune_variabile" title="Immunodeficienza comune variabile">Immunodeficienza comune variabile</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sindrome_da_iper-IgM" title="Sindrome da iper-IgM">Sindrome da iper-IgM</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sindrome_da_iper-IgE" title="Sindrome da iper-IgE">Sindrome da iper-IgE</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sindrome_di_Wiskott-Aldrich" title="Sindrome di Wiskott-Aldrich">Sindrome di Wiskott-Aldrich</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group" style="text-align:right;"><a href="/wiki/Allergia" title="Allergia">Allergia</a> e <a class="mw-selflink selflink">anafilassi</a></th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_even" style="text-align:left;"><a class="mw-selflink selflink">Anafilassi</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Orticaria" title="Orticaria">Orticaria</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Angioedema" title="Angioedema">Angioedema</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Mastocitosi_sistemica" title="Mastocitosi sistemica">Mastocitosi sistemica</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Rinite_allergica" title="Rinite allergica">Rinite allergica</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group" style="text-align:right;"><a href="/wiki/Malattia_autoimmune" title="Malattia autoimmune">Malattie autoimmuni</a></th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Lupus_eritematoso_sistemico" title="Lupus eritematoso sistemico">Lupus eritematoso sistemico</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sclerodermia" title="Sclerodermia">Sclerodermia</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Connettivite_mista" title="Connettivite mista">Connettivite mista</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sindrome_di_Sj%C3%B6gren" title="Sindrome di Sjögren">Sindrome di Sjögren</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sclerosi_multipla" title="Sclerosi multipla">Sclerosi multipla</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group" style="text-align:right;"><a href="/wiki/Miosite" title="Miosite">Miositi</a></th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_even" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Polimiosite" title="Polimiosite">Polimiosite</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Dermatomiosite" title="Dermatomiosite">Dermatomiosite</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Miosite_da_corpi_inclusi" title="Miosite da corpi inclusi">Miosite da corpi inclusi</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Miosite_eosinofilica" title="Miosite eosinofilica">Miosite eosinofilica</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Miosite_granulomatosa" title="Miosite granulomatosa">Miosite granulomatosa</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Dermatomiosite_amiopatica" title="Dermatomiosite amiopatica">Dermatomiosite amiopatica</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group" style="text-align:right;"><a href="/wiki/Vasculite" title="Vasculite">Sindromi vasculitiche</a></th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Arterite_di_Takayasu" title="Arterite di Takayasu">Arterite di Takayasu</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Arterite_temporale" title="Arterite temporale">Arterite temporale</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Poliarterite_nodosa" title="Poliarterite nodosa">Poliarterite nodosa</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sindrome_di_Kawasaki" title="Sindrome di Kawasaki">Sindrome di Kawasaki</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Granulomatosi_di_Wegener" class="mw-redirect" title="Granulomatosi di Wegener">Granulomatosi di Wegener</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sindrome_di_Churg-Strauss" title="Sindrome di Churg-Strauss">Sindrome di Churg-Strauss</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Poliangioite_microscopica" title="Poliangioite microscopica">Poliangioite microscopica</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Porpora_di_Sch%C3%B6nlein-Henoch" title="Porpora di Schönlein-Henoch">Porpora di Schönlein-Henoch</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Crioglobulinemia_mista_essenziale" title="Crioglobulinemia mista essenziale">Crioglobulinemia mista essenziale</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Vasculite_leucocitoclastica" title="Vasculite leucocitoclastica">Vasculite leucocitoclastica</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group" style="text-align:right;"><a href="/wiki/Artrite_reumatoide" title="Artrite reumatoide">Artrite reumatoide</a></th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_even" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Sindrome_di_Felty" title="Sindrome di Felty">Sindrome di Felty</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sindrome_di_Caplan" title="Sindrome di Caplan">Sindrome di Caplan</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Nodulosi_reumatoide" title="Nodulosi reumatoide">Nodulosi reumatoide</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Malattia_di_Still_dell%27adulto" title="Malattia di Still dell&#39;adulto">Malattia di Still dell'adulto</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Artrite_cronica_indifferenziata" title="Artrite cronica indifferenziata">Artrite cronica indifferenziata</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group" style="text-align:right;"><a href="/wiki/Spondiloartriti_sieronegative" title="Spondiloartriti sieronegative">Spondiloartropatie</a></th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Spondilite_anchilosante" title="Spondilite anchilosante">Spondilite anchilosante</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Artrite_psoriasica" title="Artrite psoriasica">Artrite psoriasica</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Artrite_reattiva" title="Artrite reattiva">Artrite reattiva</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Artrite_enteropatica" title="Artrite enteropatica">Artrite enteropatica</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Spondiloartriti_sieronegative#Entesoartriti_indifferenziate" title="Spondiloartriti sieronegative">Entesoartriti indifferenziate</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sindrome_SAPHO" title="Sindrome SAPHO">Sindrome SAPHO</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group" style="text-align:right;"><a href="/wiki/Artrite_idiopatica_giovanile" title="Artrite idiopatica giovanile">Artriti croniche primarie giovanili</a></th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_even" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Malattia_di_Still" title="Malattia di Still">Malattia di Still</a> (artrite sistemica)<b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Poliartrite_sieropositiva_per_il_fattore_reumatoide" title="Poliartrite sieropositiva per il fattore reumatoide">Poliartrite sieropositiva per il fattore reumatoide</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Poliartrite_sieronegativa_per_il_fattore_reumatoide" title="Poliartrite sieronegativa per il fattore reumatoide">Poliartrite sieronegativa per il fattore reumatoide</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Oligoartrite" title="Oligoartrite">Oligoartrite cronica dell'infanzia</a></td></tr></tbody></table> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r141815314" /><table class="navbox mw-collapsible mw-collapsed noprint metadata" id="navbox-Condizioni_allergiche"><tbody><tr><th colspan="2"><div class="navbox_navbar"><div class="noprint plainlinks" style="background-color:transparent; padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-base, #000000); white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Template:Condizioni_allergiche" title="Template:Condizioni allergiche"><span title="Vai alla pagina del template">V</span></a>&#160;·&#160;<a href="/w/index.php?title=Discussioni_template:Condizioni_allergiche&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Discussioni template:Condizioni allergiche (la pagina non esiste)"><span title="Discuti del template">D</span></a>&#160;·&#160;<a class="external text" href="https://it.wikipedia.org/w/index.php?title=Template:Condizioni_allergiche&amp;action=edit"><span title="Modifica il template. Usa l&#39;anteprima prima di salvare">M</span></a></div></div><span class="navbox_title"><a href="/wiki/Allergia" title="Allergia">Condizioni allergiche</a></span></th></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group"><a href="/wiki/Sistema_respiratorio" class="mw-redirect" title="Sistema respiratorio">Sistema respiratorio</a></th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd"><a href="/wiki/Rinite_allergica" title="Rinite allergica">Rinite allergica</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Asma" title="Asma">Asma</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Polmonite_da_ipersensibilit%C3%A0" title="Polmonite da ipersensibilità">Polmonite da ipersensibilità</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Polmonite_eosinofila" title="Polmonite eosinofila">Polmonite eosinofila</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sindrome_di_Churg-Strauss" title="Sindrome di Churg-Strauss">Sindrome di Churg-Strauss</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Aspergillosi_broncopolmonare_allergica" title="Aspergillosi broncopolmonare allergica">Aspergillosi broncopolmonare allergica</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Polmone_del_contadino" title="Polmone del contadino">Polmone del contadino</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group"><a href="/wiki/Cute" class="mw-redirect" title="Cute">Cute</a></th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_even"><a href="/wiki/Angioedema" title="Angioedema">Angioedema</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Orticaria" title="Orticaria">Orticaria</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Dermatite_atopica" title="Dermatite atopica">Dermatite atopica</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Dermatite_da_contatto" class="mw-redirect" title="Dermatite da contatto">Dermatite da contatto</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Vasculite_leucocitoclastica" title="Vasculite leucocitoclastica">Vasculite leucocitoclastica</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group"><a href="/wiki/Ematologia" title="Ematologia">Sangue e sistema immunitario</a></th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd"><a href="/wiki/Malattia_da_siero" title="Malattia da siero">Malattia da siero</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group"><a href="/wiki/Sistema_circolatorio" class="mw-redirect" title="Sistema circolatorio">Sistema circolatorio</a></th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_even"><a class="mw-selflink selflink">Anafilassi</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group"><a href="/wiki/Sistema_digestivo" class="mw-redirect" title="Sistema digestivo">Sistema digestivo</a></th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd"><a href="/wiki/Malattia_celiaca" class="mw-redirect" title="Malattia celiaca">Malattia celiaca</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Gastroenterite_eosinofila" title="Gastroenterite eosinofila">Gastroenterite eosinofila</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Esofagite_eosinofila" title="Esofagite eosinofila">Esofagite eosinofila</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Allergia_alimentare" title="Allergia alimentare">Allergia alimentare</a> (<a href="/wiki/Allergia_alle_uova" title="Allergia alle uova">Allergia alle uova</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Allergia_al_latte" title="Allergia al latte">Allergia al latte</a>)</td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group"><a href="/wiki/Sistema_nervoso" title="Sistema nervoso">Sistema nervoso</a></th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_even"><a href="/w/index.php?title=Meningite_eosinofila&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Meningite eosinofila (la pagina non esiste)">Meningite eosinofila</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group"><a href="/wiki/Sistema_urinario" class="mw-redirect" title="Sistema urinario">Sistema urinario</a></th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd"><a href="/wiki/Nefropatia_tubulointerstiziale" title="Nefropatia tubulointerstiziale">Nefropatia tubulointerstiziale</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group">Altre condizioni</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_even"><a href="/w/index.php?title=Allergia_alle_sostanze&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Allergia alle sostanze (la pagina non esiste)">Allergia alle sostanze</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Congiuntivite_allergica" title="Congiuntivite allergica">Congiuntivite allergica</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Allergia_al_lattice" title="Allergia al lattice">Allergia al lattice</a></td></tr></tbody></table> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r141815314" /><table class="navbox mw-collapsible mw-collapsed noprint metadata" id="navbox-Medicina_d&#39;emergenza-urgenza_e_terapia_intensiva"><tbody><tr><th colspan="2"><div class="navbox_navbar"><div class="noprint plainlinks" style="background-color:transparent; padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-base, #000000); white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Template:Medicina_d%27emergenza-urgenza_e_terapia_intensiva" title="Template:Medicina d&#39;emergenza-urgenza e terapia intensiva"><span title="Vai alla pagina del template">V</span></a>&#160;·&#160;<a href="/w/index.php?title=Discussioni_template:Medicina_d%27emergenza-urgenza_e_terapia_intensiva&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Discussioni template:Medicina d&#39;emergenza-urgenza e terapia intensiva (la pagina non esiste)"><span title="Discuti del template">D</span></a>&#160;·&#160;<a class="external text" href="https://it.wikipedia.org/w/index.php?title=Template:Medicina_d%27emergenza-urgenza_e_terapia_intensiva&amp;action=edit"><span title="Modifica il template. Usa l&#39;anteprima prima di salvare">M</span></a></div></div><span class="navbox_title"><a href="/wiki/Medicina_d%27emergenza-urgenza" title="Medicina d&#39;emergenza-urgenza">Medicina d'emergenza-urgenza</a> e <a href="/wiki/Terapia_intensiva" title="Terapia intensiva">terapia intensiva</a></span></th></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group">Terminologia generale</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd"><a href="/wiki/Terapia_intensiva" title="Terapia intensiva">Terapia intensiva</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Terapia_intensiva_neonatale" title="Terapia intensiva neonatale">Terapia intensiva neonatale</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Terapia_intensiva_pediatrica&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Terapia intensiva pediatrica (la pagina non esiste)">Terapia intensiva pediatrica</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Unit%C3%A0_coronarica" class="mw-redirect" title="Unità coronarica">Unità coronarica</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group">Condizioni</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_even"><table class="subnavbox"><tbody><tr><th class="subnavbox_group">Disfunzione d'organo</th><td colspan="1"><a href="/wiki/Sepsi" title="Sepsi">Sepsi</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Shock_settico" title="Shock settico">Shock settico</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Shock_cardiogeno" title="Shock cardiogeno">Shock cardiogeno</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Shock_distributivo" title="Shock distributivo">Shock distributivo</a><b>&#160;·</b> <a class="mw-selflink selflink">Anafilassi</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Shock_ostruttivo" title="Shock ostruttivo">Shock ostruttivo</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Shock_neurogenico&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Shock neurogenico (la pagina non esiste)">Shock neurogenico</a> (<a href="/wiki/Shock_spinale" title="Shock spinale">Shock spinale</a>) <p><b><a href="/wiki/Insufficienza_d%27organo" title="Insufficienza d&#39;organo">Insufficienza d'organo</a>:</b> <a href="/wiki/Insufficienza_renale_acuta" title="Insufficienza renale acuta">Insufficienza renale acuta</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sindrome_da_distress_respiratorio" title="Sindrome da distress respiratorio">Sindrome da distress respiratorio</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Insufficienza_epatica" title="Insufficienza epatica">Insufficienza epatica</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Insufficienza_respiratoria" title="Insufficienza respiratoria">Insufficienza respiratoria</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sindrome_da_disfunzione_multiorgano" title="Sindrome da disfunzione multiorgano">MODS</a> </p> <a href="/wiki/Politrauma" title="Politrauma">Politrauma</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Coma" title="Coma">Coma</a></td></tr><tr><th class="subnavbox_group">Complicanze</th><td colspan="1"><a href="/w/index.php?title=Polimioneuropatia_in_corso_di_patologie_critiche&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Polimioneuropatia in corso di patologie critiche (la pagina non esiste)">Polimioneuropatia in corso di patologie critiche</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Ulcera_da_decubito" class="mw-redirect" title="Ulcera da decubito">Ulcera da decubito</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Fungemia" title="Fungemia">Fungemia</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Iperglicemia_da_stress&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Iperglicemia da stress (la pagina non esiste)">Iperglicemia da stress</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Ulcera_da_stress&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ulcera da stress (la pagina non esiste)">Ulcera da stress</a></td></tr><tr><th class="subnavbox_group"><a href="/wiki/Iatrogenesi" title="Iatrogenesi">Iatrogene</a></th><td colspan="1"><a href="/wiki/Staphylococcus_aureus_resistente_alla_meticillina" title="Staphylococcus aureus resistente alla meticillina"><i>Staphylococcus aureus</i> resistente alla meticillina</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Tossicit%C3%A0_dell%27ossigeno" title="Tossicità dell&#39;ossigeno">Tossicità dell'ossigeno</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sindrome_da_rialimentazione" title="Sindrome da rialimentazione">Sindrome da rialimentazione</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Danno_polmonare_correlato_alla_ventilazione&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Danno polmonare correlato alla ventilazione (la pagina non esiste)">Danno polmonare correlato alla ventilazione</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Polmonite_correlata_alla_ventilazione&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Polmonite correlata alla ventilazione (la pagina non esiste)">Polmonite correlata alla ventilazione</a></td></tr></tbody></table></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group">Diagnostica e presidi</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd"><a href="/wiki/Emogasanalisi" title="Emogasanalisi">Emogasanalisi</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Catetere" title="Catetere">Cateteri</a> (<a href="/w/index.php?title=Cateterismo_arterioso&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Cateterismo arterioso (la pagina non esiste)">Cateterismo arterioso</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Catetere_venoso_centrale" title="Catetere venoso centrale">Catetere venoso centrale</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Catetere_venoso_periferico" title="Catetere venoso periferico">Catetere venoso periferico</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Catetere_di_Swan-Ganz" title="Catetere di Swan-Ganz">Catetere di Swan-Ganz</a>)<b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Emocoltura" title="Emocoltura">Emocoltura</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group">Trattamenti</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_even"><a href="/wiki/Gestione_delle_vie_aeree" title="Gestione delle vie aeree">Gestione delle vie aeree</a> (<a href="/wiki/Intubazione" title="Intubazione">Intubazione tracheale</a>)<b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Tubo_toracico" class="mw-redirect" title="Tubo toracico">Tubo toracico</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Emodialisi" title="Emodialisi">Emodialisi</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sonda_gastrica_per_nutrizione" title="Sonda gastrica per nutrizione">Sonda gastrica per nutrizione</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Coma_farmacologico" title="Coma farmacologico">Coma farmacologico</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Ventilazione_artificiale" title="Ventilazione artificiale">Ventilazione artificiale</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Ipotermia_terapeutica&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ipotermia terapeutica (la pagina non esiste)">Ipotermia terapeutica</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Nutrizione_parenterale" title="Nutrizione parenterale">Nutrizione parenterale</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group">Farmaci</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd"><a href="/wiki/Analgesici" class="mw-redirect" title="Analgesici">Analgesici</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Antibiotici" class="mw-redirect" title="Antibiotici">Antibiotici</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Antitrombotici&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Antitrombotici (la pagina non esiste)">Antitrombotici</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Inotropi&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Inotropi (la pagina non esiste)">Inotropi</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Fleboclisi" title="Fleboclisi">Fleboclisi</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Farmaci_bloccanti_neuromuscolari&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Farmaci bloccanti neuromuscolari (la pagina non esiste)">Farmaci bloccanti neuromuscolari</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Drotrecogin_alfa&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Drotrecogin alfa (la pagina non esiste)">Ricombinante della proteina C attivata</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sedativi" class="mw-redirect" title="Sedativi">Sedativi</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Vasopressori&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Vasopressori (la pagina non esiste)">Vasopressori</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Plasma_expander" title="Plasma expander">Plasma expander</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group">Scale di valutazione in area critica</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_even"><a href="/w/index.php?title=APACHE_II&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="APACHE II (la pagina non esiste)">APACHE&#160;II</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Glasgow_Coma_Scale" title="Glasgow Coma Scale">Glasgow Coma Scale</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=PIM2&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="PIM2 (la pagina non esiste)">PIM2</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/SAPS_II" title="SAPS II">SAPS&#160;II</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=SAPS_III&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="SAPS III (la pagina non esiste)">SAPS&#160;III</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/SOFA_score" class="mw-redirect" title="SOFA score">SOFA</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group">Fisiologia</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd"><a href="/wiki/Emodinamica" title="Emodinamica">Emodinamica</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Ipotensione" title="Ipotensione">Ipotensione</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Alterazione_del_livello_di_coscienza&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Alterazione del livello di coscienza (la pagina non esiste)">Alterazione del livello di coscienza</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Squilibrio_acido_base&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Squilibrio acido base (la pagina non esiste)">Squilibrio acido base</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Squilibrio_idro-elettrolitico&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Squilibrio idro-elettrolitico (la pagina non esiste)">Squilibrio idro-elettrolitico</a></td></tr><tr><th colspan="2" class="navbox_abovebelow"><a href="/wiki/Anestesia" title="Anestesia">Anestesia</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Cardiologia" title="Cardiologia">Cardiologia</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Medicina_interna" title="Medicina interna">Medicina interna</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Neurologia" title="Neurologia">Neurologia</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Pediatria" title="Pediatria">Pediatria</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Pneumologia" title="Pneumologia">Pneumologia</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Chirurgia" title="Chirurgia">Chirurgia</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Traumatologia" title="Traumatologia">Traumatologia</a></th></tr></tbody></table> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r140554510">.mw-parser-output .CdA{border:1px solid #aaa;width:100%;margin:auto;font-size:90%;padding:2px}.mw-parser-output .CdA th{background-color:#f2f2f2;font-weight:bold;width:20%}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .CdA{border-color:#54595D}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .CdA th{background-color:#202122}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .CdA{border-color:#54595D}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .CdA th{background-color:#202122}}</style><table class="CdA"><tbody><tr><th><a href="/wiki/Aiuto:Controllo_di_autorit%C3%A0" title="Aiuto:Controllo di autorità">Controllo di autorità</a></th><td><a href="/wiki/Nuovo_soggettario" title="Nuovo soggettario">Thesaurus BNCF</a> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://thes.bncf.firenze.sbn.it/termine.php?id=21718">21718</a></span><span style="font-weight:bold;">&#160;·</span> <a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a> <span class="uid">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>)&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/subjects/sh85004806">sh85004806</a></span><span style="font-weight:bold;">&#160;·</span> <a href="/wiki/Biblioteca_nazionale_di_Israele" title="Biblioteca nazionale di Israele">J9U</a> <span class="uid">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr>,&#160;<abbr title="ebraico">HE</abbr></span>)&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nli.org.il/en/authorities/987007294863705171">987007294863705171</a></span><span style="font-weight:bold;">&#160;·</span> <a href="/wiki/Biblioteca_della_Dieta_nazionale_del_Giappone" title="Biblioteca della Dieta nazionale del Giappone">NDL</a> <span class="uid">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr>,&#160;<abbr title="giapponese">JA</abbr></span>)&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/01163594">01163594</a></span></td></tr></tbody></table> <div class="noprint" style="width:100%; padding: 3px 0; display: flex; flex-wrap: wrap; row-gap: 4px; column-gap: 8px; box-sizing: border-box;"><div style="flex-grow: 1"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r140555418">.mw-parser-output .itwiki-template-occhiello{width:100%;line-height:25px;border:1px solid #CCF;background-color:#F0EEFF;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .itwiki-template-occhiello-progetto{background-color:#FAFAFA}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .itwiki-template-occhiello{background-color:#202122;border-color:#54595D}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .itwiki-template-occhiello-progetto{background-color:#282929}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .itwiki-template-occhiello{background-color:#202122;border-color:#54595D}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .itwiki-template-occhiello-progetto{background-color:#282929}}</style><div class="itwiki-template-occhiello"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Asclepius_staff.svg" class="mw-file-description" title="Medicina"><img alt="&#160;" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Asclepius_staff.svg/13px-Asclepius_staff.svg.png" decoding="async" width="13" height="25" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Asclepius_staff.svg/19px-Asclepius_staff.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Asclepius_staff.svg/25px-Asclepius_staff.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="995" /></a></span>&#32;<b><a href="/wiki/Portale:Medicina" title="Portale:Medicina">Portale Medicina</a></b>&#58; accedi alle voci di Wikipedia che trattano di medicina</div></div></div> <div class="noprint rad noviewer" style="clear:both; padding: 1em 0.5em 0.5em 0.5em; margin-top:.5em; border:1px solid #aaa; font-size:95%; background:#f9f9f9"> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Silver_Medal_IT.svg" class="mw-file-description" title="Wikimedaglia"><img alt="Wikimedaglia" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Silver_Medal_IT.svg/40px-Silver_Medal_IT.svg.png" decoding="async" width="40" height="65" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Silver_Medal_IT.svg/60px-Silver_Medal_IT.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Silver_Medal_IT.svg/80px-Silver_Medal_IT.svg.png 2x" data-file-width="80" data-file-height="130" /></a><figcaption>Wikimedaglia</figcaption></figure> <div style="margin-left: 50px;">Questa è una <b><a href="/wiki/Wikipedia:Voci_di_qualit%C3%A0" title="Wikipedia:Voci di qualità">voce di qualità</a></b>.<br />È stata riconosciuta come tale il giorno 22 luglio 2012 — <a href="/wiki/Wikipedia:Voci_di_qualit%C3%A0/Segnalazioni/Anafilassi" title="Wikipedia:Voci di qualità/Segnalazioni/Anafilassi">vai alla segnalazione</a>.<br />Naturalmente sono ben accetti altri <b><a href="/wiki/Discussione:Anafilassi" title="Discussione:Anafilassi">suggerimenti</a></b> e modifiche che migliorino ulteriormente il lavoro svolto. <p style="font-size:80%"><a href="/wiki/Wikipedia:Riconoscimenti_di_qualit%C3%A0/Segnalazioni" title="Wikipedia:Riconoscimenti di qualità/Segnalazioni">Segnalazioni</a>&#160;&#160;·&#160;&#160;<a href="/wiki/Wikipedia:Riconoscimenti_di_qualit%C3%A0/Criteri" title="Wikipedia:Riconoscimenti di qualità/Criteri">Criteri di ammissione</a>&#160;&#160;·&#160;&#160;<a href="/wiki/Wikipedia:Voci_di_qualit%C3%A0_in_altre_lingue" title="Wikipedia:Voci di qualità in altre lingue">Voci di qualità in altre lingue</a></p></div></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐api‐ext.eqiad.main‐57cccd9777‐6ck72 Cached time: 20250222182024 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [vary‐revision‐sha1, show‐toc] CPU time usage: 0.608 seconds Real time usage: 0.819 seconds Preprocessor visited node count: 5986/1000000 Post‐expand include size: 137263/2097152 bytes Template argument size: 1696/2097152 bytes Highest expansion depth: 10/100 Expensive parser function count: 13/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 76365/5000000 bytes Lua time usage: 0.308/10.000 seconds Lua memory usage: 7464829/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 11/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 667.572 1 -total 32.60% 217.622 1 Template:Malattia 16.86% 112.524 1 Template:Infobox 15.09% 100.722 10 Template:Controllo_Wikidata 14.53% 96.985 1 Template:Collegamenti_esterni 14.26% 95.228 32 Template:Cita_pubblicazione 9.68% 64.597 4 Template:Navbox 7.58% 50.625 1 Template:Ipersensibilità_e_malattie_autoimmuni 4.74% 31.617 12 Template:Wikidata 3.36% 22.439 1 Template:Portale --> <!-- Saved in parser cache with key itwiki:pcache:523481:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250222182024 and revision id 143711771. Rendering was triggered because: api-parse --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Estratto da "<a dir="ltr" href="https://it.wikipedia.org/w/index.php?title=Anafilassi&amp;oldid=143711771">https://it.wikipedia.org/w/index.php?title=Anafilassi&amp;oldid=143711771</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categoria:Categorie" title="Categoria:Categorie">Categorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categoria:Malattie_immunomediate" title="Categoria:Malattie immunomediate">Malattie immunomediate</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Shock" title="Categoria:Shock">Shock</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Categorie nascoste: <ul><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_con_modulo_citazione_e_parametro_coautori" title="Categoria:Voci con modulo citazione e parametro coautori">Voci con modulo citazione e parametro coautori</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Pagine_che_utilizzano_collegamenti_magici_PMID" title="Categoria:Pagine che utilizzano collegamenti magici PMID">Pagine che utilizzano collegamenti magici PMID</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Pagine_che_utilizzano_collegamenti_magici_ISBN" title="Categoria:Pagine che utilizzano collegamenti magici ISBN">Pagine che utilizzano collegamenti magici ISBN</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_con_disclaimer_medico" title="Categoria:Voci con disclaimer medico">Voci con disclaimer medico</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:P493_letta_da_Wikidata" title="Categoria:P493 letta da Wikidata">P493 letta da Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:P494_letta_da_Wikidata" title="Categoria:P494 letta da Wikidata">P494 letta da Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:P486_letta_da_Wikidata" title="Categoria:P486 letta da Wikidata">P486 letta da Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:P604_letta_da_Wikidata" title="Categoria:P604 letta da Wikidata">P604 letta da Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:P673_letta_da_Wikidata" title="Categoria:P673 letta da Wikidata">P673 letta da Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:P1995_letta_da_Wikidata" title="Categoria:P1995 letta da Wikidata">P1995 letta da Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:P1417_letta_da_Wikidata" title="Categoria:P1417 letta da Wikidata">P1417 letta da Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_con_codice_Thesaurus_BNCF" title="Categoria:Voci con codice Thesaurus BNCF">Voci con codice Thesaurus BNCF</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_con_codice_LCCN" title="Categoria:Voci con codice LCCN">Voci con codice LCCN</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_con_codice_J9U" title="Categoria:Voci con codice J9U">Voci con codice J9U</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_con_codice_NDL" title="Categoria:Voci con codice NDL">Voci con codice NDL</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_non_biografiche_con_codici_di_controllo_di_autorit%C3%A0" title="Categoria:Voci non biografiche con codici di controllo di autorità">Voci non biografiche con codici di controllo di autorità</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_di_qualit%C3%A0_-_medicina" title="Categoria:Voci di qualità - medicina">Voci di qualità - medicina</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_di_qualit%C3%A0_valutate_nel_mese_di_luglio_2012" title="Categoria:Voci di qualità valutate nel mese di luglio 2012">Voci di qualità valutate nel mese di luglio 2012</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_di_qualit%C3%A0_su_it.wiki" title="Categoria:Voci di qualità su it.wiki">Voci di qualità su it.wiki</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Questa pagina è stata modificata per l'ultima volta il&#160;22 feb 2025 alle 19:20.</li> <li id="footer-info-copyright">Il testo è disponibile secondo la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.it">licenza Creative Commons Attribuzione-Condividi allo stesso modo</a>; possono applicarsi condizioni ulteriori. Vedi le <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/it">condizioni d'uso</a> per i dettagli.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/it">Informativa sulla privacy</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Sala_stampa/Wikipedia">Informazioni su Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Avvertenze_generali">Avvertenze</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Codice di condotta</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Sviluppatori</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/it.wikipedia.org">Statistiche</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Dichiarazione sui cookie</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//it.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Anafilassi&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Versione mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Ricerca</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Cerca in Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciale:Ricerca"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Ricerca</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Indice" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Mostra/Nascondi l&#039;indice" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Mostra/Nascondi l&#039;indice</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Anafilassi</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>74 lingue</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Aggiungi argomento</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-7d5db9ff5-fmcg8","wgBackendResponseTime":194,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.608","walltime":"0.819","ppvisitednodes":{"value":5986,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":137263,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":1696,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":10,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":13,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":76365,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":11,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 667.572 1 -total"," 32.60% 217.622 1 Template:Malattia"," 16.86% 112.524 1 Template:Infobox"," 15.09% 100.722 10 Template:Controllo_Wikidata"," 14.53% 96.985 1 Template:Collegamenti_esterni"," 14.26% 95.228 32 Template:Cita_pubblicazione"," 9.68% 64.597 4 Template:Navbox"," 7.58% 50.625 1 Template:Ipersensibilità_e_malattie_autoimmuni"," 4.74% 31.617 12 Template:Wikidata"," 3.36% 22.439 1 Template:Portale"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.308","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7464829,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-ext.eqiad.main-57cccd9777-6ck72","timestamp":"20250222182024","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Anafilassi","url":"https:\/\/it.wikipedia.org\/wiki\/Anafilassi","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q168800","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q168800","author":{"@type":"Organization","name":"Contributori ai progetti Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-07-22T16:09:26Z","dateModified":"2025-02-22T18:20:21Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/b\/b9\/Angioedema2010.JPG","headline":"grave reazione allergica"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10