CINXE.COM
XVIIe siècle — Wikipédia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>XVIIe siècle — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"2518f124-ae25-48d8-aaec-ea5eb7fe5d2e","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"XVIIe_siècle","wgTitle":"XVIIe siècle","wgCurRevisionId":222766749,"wgRevisionId":222766749,"wgArticleId":3328,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Article contenant un appel à traduction en anglais","Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata","Article de Wikipédia avec notice d'autorité","Article utilisant le modèle Dictionnaires inactif","Page utilisant P486","Page pointant vers des bases externes","Page pointant vers des bases relatives à la santé","Portail:XVIIe siècle/Articles liés","Portail:Époque moderne/Articles liés","Portail:Histoire/Articles liés","XVIIe siècle"],"wgPageViewLanguage":"fr", "wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"XVIIe_siècle","wgRelevantArticleId":3328,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":50000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q7016","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"], "GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.gadget.Wdsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin", "mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.18"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="XVIIe siècle — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/XVIIe_si%C3%A8cle"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/XVIIe_si%C3%A8cle"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-XVIIe_siècle rootpage-XVIIe_siècle skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact"><span>Contact</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales"><span>Pages spéciales</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=XVIIe+si%C3%A8cle" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=XVIIe+si%C3%A8cle" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=XVIIe+si%C3%A8cle" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=XVIIe+si%C3%A8cle" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Généralités_datées_du_XVIIe_siècle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Généralités_datées_du_XVIIe_siècle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Généralités datées du <span>XVII</span><sup>e</sup> siècle</span> </div> </a> <ul id="toc-Généralités_datées_du_XVIIe_siècle-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Événements" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Événements"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Événements</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Événements-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Événements</span> </button> <ul id="toc-Événements-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Afrique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Afrique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Afrique</span> </div> </a> <ul id="toc-Afrique-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Madagascar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Madagascar"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.1</span> <span>Madagascar</span> </div> </a> <ul id="toc-Madagascar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Amérique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Amérique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Amérique</span> </div> </a> <ul id="toc-Amérique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Asie_et_Pacifique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Asie_et_Pacifique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Asie et Pacifique</span> </div> </a> <ul id="toc-Asie_et_Pacifique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Europe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Europe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Europe</span> </div> </a> <ul id="toc-Europe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Personnages_significatifs" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Personnages_significatifs"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Personnages significatifs</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Personnages_significatifs-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Personnages significatifs</span> </button> <ul id="toc-Personnages_significatifs-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Politiques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Politiques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Politiques</span> </div> </a> <ul id="toc-Politiques-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Écrivains_et_Dramaturges" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Écrivains_et_Dramaturges"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Écrivains et Dramaturges</span> </div> </a> <ul id="toc-Écrivains_et_Dramaturges-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Philosophes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Philosophes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Philosophes</span> </div> </a> <ul id="toc-Philosophes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linguistes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Linguistes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Linguistes</span> </div> </a> <ul id="toc-Linguistes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Architectes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Architectes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Architectes</span> </div> </a> <ul id="toc-Architectes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Scientifiques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Scientifiques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.6</span> <span>Scientifiques</span> </div> </a> <ul id="toc-Scientifiques-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Peintres" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Peintres"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.7</span> <span>Peintres</span> </div> </a> <ul id="toc-Peintres-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Musiciens" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Musiciens"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.8</span> <span>Musiciens</span> </div> </a> <ul id="toc-Musiciens-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Religieux" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Religieux"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.9</span> <span>Religieux</span> </div> </a> <ul id="toc-Religieux-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Inventions,_découvertes,_introductions" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Inventions,_découvertes,_introductions"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Inventions, découvertes, introductions</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Inventions,_découvertes,_introductions-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Inventions, découvertes, introductions</span> </button> <ul id="toc-Inventions,_découvertes,_introductions-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Astronomie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Astronomie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Astronomie</span> </div> </a> <ul id="toc-Astronomie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Physique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Physique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Physique</span> </div> </a> <ul id="toc-Physique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mathématiques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mathématiques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Mathématiques</span> </div> </a> <ul id="toc-Mathématiques-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Explorations" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Explorations"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.4</span> <span>Explorations</span> </div> </a> <ul id="toc-Explorations-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Médecine" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Médecine"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5</span> <span>Médecine</span> </div> </a> <ul id="toc-Médecine-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Transports" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Transports"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.6</span> <span>Transports</span> </div> </a> <ul id="toc-Transports-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Arts_et_culture" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Arts_et_culture"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Arts et culture</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Arts_et_culture-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Arts et culture</span> </button> <ul id="toc-Arts_et_culture-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Littérature" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Littérature"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Littérature</span> </div> </a> <ul id="toc-Littérature-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Architecture" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Architecture"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Architecture</span> </div> </a> <ul id="toc-Architecture-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Peinture" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Peinture"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Peinture</span> </div> </a> <ul id="toc-Peinture-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Musique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Musique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.4</span> <span>Musique</span> </div> </a> <ul id="toc-Musique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 146 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-146" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">146 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/17de_eeu" title="17de eeu – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="17de eeu" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/17._Jahrhundert" title="17. Jahrhundert – alémanique" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="17. Jahrhundert" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="alémanique" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/17%E1%8A%9B%E1%8B%8D_%E1%88%9D%E1%8B%95%E1%89%B0_%E1%8B%93%E1%88%98%E1%89%B5" title="17ኛው ምዕተ ዓመት – amharique" lang="am" hreflang="am" data-title="17ኛው ምዕተ ዓመት" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharique" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Sieglo_XVII" title="Sieglo XVII – aragonais" lang="an" hreflang="an" data-title="Sieglo XVII" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonais" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_17" title="القرن 17 – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="القرن 17" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A8%D8%B9%D8%AA%D8%A7%D8%B4%D8%B1" title="القرن السبعتاشر – arabe égyptien" lang="arz" hreflang="arz" data-title="القرن السبعتاشر" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="arabe égyptien" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Sieglu_XVII" title="Sieglu XVII – asturien" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Sieglu XVII" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturien" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/XVII_%D0%B3%D3%80%D0%B0%D1%81%D1%80%D1%83" title="XVII гӀасру – avar" lang="av" hreflang="av" data-title="XVII гӀасру" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="avar" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/17-eafa_decemda" title="17-eafa decemda – kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="17-eafa decemda" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="kotava" class="interlanguage-link-target"><span>Kotava</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/XVII_%C9%99sr" title="XVII əsr – azerbaïdjanais" lang="az" hreflang="az" data-title="XVII əsr" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaïdjanais" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DB%B1%DB%B7._%DB%8C%D9%88%D8%B2_%D8%A7%DB%8C%D9%84" title="۱۷. یوز ایل – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="۱۷. یوز ایل" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/XVII_%D0%B1%D1%8B%D1%83%D0%B0%D1%82" title="XVII быуат – bachkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="XVII быуат" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="bachkir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Abad_ka-17" title="Abad ka-17 – balinais" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Abad ka-17" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="balinais" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/XVII_om%C5%BEios" title="XVII omžios – samogitien" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="XVII omžios" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="samogitien" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/XVII_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B4%D0%B7%D0%B5" title="XVII стагоддзе – biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="XVII стагоддзе" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/XVII_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%8C%D0%B4%D0%B7%D0%B5" title="XVII стагодзьдзе – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="XVII стагодзьдзе" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/17_%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="17 век – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="17 век" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/XVIIvet_kantved" title="XVIIvet kantved – breton" lang="br" hreflang="br" data-title="XVIIvet kantved" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/17._vijek" title="17. vijek – bosniaque" lang="bs" hreflang="bs" data-title="17. vijek" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniaque" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Segle_XVII" title="Segle XVII – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Segle XVII" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/17_si%C3%A9-g%C4%AB" title="17 sié-gī – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="17 sié-gī" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/XVII_%D0%B1%D3%80%D0%B5%D1%88%D0%BE" title="XVII бӀешо – tchétchène" lang="ce" hreflang="ce" data-title="XVII бӀешо" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="tchétchène" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%95%D8%AF%DB%95%DB%8C_%D9%A1%D9%A7%DB%8C%DB%95%D9%85" title="سەدەی ١٧یەم – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="سەدەی ١٧یەم" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/17._stolet%C3%AD" title="17. století – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="17. století" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/XVII_%C4%95%D0%BC%C4%95%D1%80" title="XVII ĕмĕр – tchouvache" lang="cv" hreflang="cv" data-title="XVII ĕмĕр" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="tchouvache" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/17eg_ganrif" title="17eg ganrif – gallois" lang="cy" hreflang="cy" data-title="17eg ganrif" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="gallois" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/17._%C3%A5rhundrede" title="17. århundrede – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="17. århundrede" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/17._Jahrhundert" title="17. Jahrhundert – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="17. Jahrhundert" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Seserra_17%C4%B1ne" title="Seserra 17ıne – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Seserra 17ıne" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/17%CE%BF%CF%82_%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BD%CE%B1%CF%82" title="17ος αιώνας – grec" lang="el" hreflang="el" data-title="17ος αιώνας" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/XVII_s%C3%A9col" title="XVII sécol – Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="XVII sécol" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/17th_century" title="17th century – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="17th century" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/17-a_jarcento" title="17-a jarcento – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="17-a jarcento" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Siglo_XVII" title="Siglo XVII – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Siglo XVII" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/17._sajand" title="17. sajand – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="17. sajand" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/XVII._mendea" title="XVII. mendea – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="XVII. mendea" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Sigru_XVII" title="Sigru XVII – estrémègne" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Sigru XVII" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="estrémègne" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="سده هفدهم میلادی – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="سده هفدهم میلادی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/1600-luku" title="1600-luku – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="1600-luku" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/17._aastagasada" title="17. aastagasada – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="17. aastagasada" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/17._%C3%B8ld" title="17. øld – féroïen" lang="fo" hreflang="fo" data-title="17. øld" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="féroïen" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/XVII%C3%A9mo_si%C3%A8cllo" title="XVIIémo siècllo – francoprovençal" lang="frp" hreflang="frp" data-title="XVIIémo siècllo" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="francoprovençal" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/17._juarhunert" title="17. juarhunert – frison septentrional" lang="frr" hreflang="frr" data-title="17. juarhunert" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="frison septentrional" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/17e_iuw" title="17e iuw – frison occidental" lang="fy" hreflang="fy" data-title="17e iuw" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="frison occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/17%C3%BA_haois" title="17ú haois – irlandais" lang="ga" hreflang="ga" data-title="17ú haois" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/17%E4%B8%96%E7%B4%80" title="17世紀 – gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="17世紀" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/17mh_Linn" title="17mh Linn – gaélique écossais" lang="gd" hreflang="gd" data-title="17mh Linn" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="gaélique écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/S%C3%A9culo_XVII" title="Século XVII – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Século XVII" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/17oo_eash" title="17oo eash – mannois" lang="gv" hreflang="gv" data-title="17oo eash" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="mannois" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%9E%D7%90%D7%94_%D7%94-17" title="המאה ה-17 – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="המאה ה-17" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%B9%E0%A4%B5%E0%A5%80%E0%A4%82_%E0%A4%B6%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A5%80" title="सत्रहवीं शताब्दी – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="सत्रहवीं शताब्दी" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/17th_century" title="17th century – hindi fidjien" lang="hif" hreflang="hif" data-title="17th century" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="hindi fidjien" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/17._stolje%C4%87e" title="17. stoljeće – croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="17. stoljeće" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/17._sz%C3%A1zad" title="17. század – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="17. század" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/17-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="17-րդ դար – arménien" lang="hy" hreflang="hy" data-title="17-րդ դար" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="arménien" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Seculo_17" title="Seculo 17 – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Seculo 17" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Abad_ke-17" title="Abad ke-17 – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Abad ke-17" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/17ma_yarcento" title="17ma yarcento – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="17ma yarcento" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/17._%C3%B6ldin" title="17. öldin – islandais" lang="is" hreflang="is" data-title="17. öldin" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandais" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/XVII_secolo" title="XVII secolo – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="XVII secolo" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/17%E4%B8%96%E7%B4%80" title="17世紀 – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="17世紀" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Abad_ping_17" title="Abad ping 17 – javanais" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Abad ping 17" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="javanais" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/XVII_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94" title="XVII საუკუნე – géorgien" lang="ka" hreflang="ka" data-title="XVII საუკუნე" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="géorgien" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/XVII_%D2%93%D0%B0%D1%81%D1%8B%D1%80" title="XVII ғасыр – kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="XVII ғасыр" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B3%A7%E0%B3%AD%E0%B2%A8%E0%B3%87_%E0%B2%B6%E0%B2%A4%E0%B2%AE%E0%B2%BE%E0%B2%A8" title="೧೭ನೇ ಶತಮಾನ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="೧೭ನೇ ಶತಮಾನ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/17%EC%84%B8%EA%B8%B0" title="17세기 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="17세기" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Sedsala_17an" title="Sedsala 17an – kurde" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Sedsala 17an" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurde" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/17ves_kansbledhen" title="17ves kansbledhen – cornique" lang="kw" hreflang="kw" data-title="17ves kansbledhen" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="cornique" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Saeculum_17" title="Saeculum 17 – latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Saeculum 17" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/17._Joerhonnert" title="17. Joerhonnert – luxembourgeois" lang="lb" hreflang="lb" data-title="17. Joerhonnert" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luxembourgeois" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/XVII_%D0%B2%D0%B8%D1%88_%D0%B9%D0%B8%D1%81" title="XVII виш йис – lezghien" lang="lez" hreflang="lez" data-title="XVII виш йис" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezghien" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Sentenio_17" title="Sentenio 17 – lingua franca nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Sentenio 17" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="lingua franca nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Zeventiende_iew" title="Zeventiende iew – limbourgeois" lang="li" hreflang="li" data-title="Zeventiende iew" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limbourgeois" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/XVII_secolo" title="XVII secolo – ligure" lang="lij" hreflang="lij" data-title="XVII secolo" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="ligure" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/S%C3%A9cul_XVII" title="Sécul XVII – lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Sécul XVII" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/XVII_am%C5%BEius" title="XVII amžius – lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="XVII amžius" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/17._gadsimts" title="17. gadsimts – letton" lang="lv" hreflang="lv" data-title="17. gadsimts" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letton" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Abad_kaping-17" title="Abad kaping-17 – Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Abad kaping-17" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/XVII_%D0%BA%D1%83%D1%80%D1%8B%D0%BC" title="XVII курым – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="XVII курым" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Rautau_17" title="Rautau 17 – maori" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Rautau 17" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="maori" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/17_%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="17 век – macédonien" lang="mk" hreflang="mk" data-title="17 век" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macédonien" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/17-%D1%80_%D0%B7%D1%83%D1%83%D0%BD" title="17-р зуун – mongol" lang="mn" hreflang="mn" data-title="17-р зуун" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongol" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87.%E0%A4%B8.%E0%A4%9A%E0%A5%87_%E0%A5%A7%E0%A5%AD_%E0%A4%B5%E0%A5%87_%E0%A4%B6%E0%A4%A4%E0%A4%95" title="इ.स.चे १७ वे शतक – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="इ.स.चे १७ वे शतक" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Abad_ke-17" title="Abad ke-17 – malais" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Abad ke-17" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malais" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Seklu_17" title="Seklu 17 – maltais" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Seklu 17" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="maltais" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%81%81%E1%81%87_%E1%80%9B%E1%80%AC%E1%80%85%E1%80%AF%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%85%E1%80%BA" title="၁၇ ရာစုနှစ် – birman" lang="my" hreflang="my" data-title="၁၇ ရာစုနှစ်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birman" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/XVII_%D0%BF%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%B5" title="XVII пинге – erzya" lang="myv" hreflang="myv" data-title="XVII пинге" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="erzya" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Macuilpohualxihuitl_XVII" title="Macuilpohualxihuitl XVII – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Macuilpohualxihuitl XVII" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/XVII_seculo" title="XVII seculo – napolitain" lang="nap" hreflang="nap" data-title="XVII seculo" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="napolitain" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/17._Johrhunnert" title="17. Johrhunnert – bas-allemand" lang="nds" hreflang="nds" data-title="17. Johrhunnert" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="bas-allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/17e_eeuw" title="17e eeuw – bas-saxon néerlandais" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="17e eeuw" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="bas-saxon néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/17e_eeuw" title="17e eeuw – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="17e eeuw" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/1600-talet" title="1600-talet – norvégien nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="1600-talet" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvégien nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/17._%C3%A5rhundre" title="17. århundre – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="17. århundre" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/17esmi_sekle" title="17esmi sekle – novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="17esmi sekle" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/XVIIe_s." title="XVIIe s. – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="XVIIe s." data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nso mw-list-item"><a href="https://nso.wikipedia.org/wiki/Ngwagakgolo_17" title="Ngwagakgolo 17 – sotho du Nord" lang="nso" hreflang="nso" data-title="Ngwagakgolo 17" data-language-autonym="Sesotho sa Leboa" data-language-local-name="sotho du Nord" class="interlanguage-link-target"><span>Sesotho sa Leboa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/S%C3%A8gle_XVII" title="Sègle XVII – occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Sègle XVII" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/XVII_%C3%A6%D0%BD%D1%83%D1%81" title="XVII æнус – ossète" lang="os" hreflang="os" data-title="XVII æнус" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="ossète" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/17%E0%A8%B5%E0%A9%80%E0%A8%82_%E0%A8%B8%E0%A8%A6%E0%A9%80" title="17ਵੀਂ ਸਦੀ – pendjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="17ਵੀਂ ਸਦੀ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Siglo_17" title="Siglo 17 – papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Siglo 17" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="papiamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/XVII_wiek" title="XVII wiek – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="XVII wiek" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%81%D9%88%D9%8A%DA%BA_%D8%B5%D8%AF%DB%8C" title="ستارہويں صدی – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="ستارہويں صدی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/S%C3%A9culo_XVII" title="Século XVII – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Século XVII" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/17_%C3%B1iqin_pachakwata" title="17 ñiqin pachakwata – quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="17 ñiqin pachakwata" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Secolul_al_XVII-lea" title="Secolul al XVII-lea – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Secolul al XVII-lea" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/XVII_%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="XVII век – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="XVII век" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/XVII._%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BE%D1%87%D0%B0" title="XVII. стороча – ruthène" lang="rue" hreflang="rue" data-title="XVII. стороча" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="ruthène" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/XVII_%D2%AF%D0%B9%D1%8D" title="XVII үйэ – iakoute" lang="sah" hreflang="sah" data-title="XVII үйэ" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="iakoute" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/S%C3%A8culu_XVII" title="Sèculu XVII – sicilien" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Sèculu XVII" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sicilien" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/17t_century" title="17t century – écossais" lang="sco" hreflang="sco" data-title="17t century" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/1600-lohku_(jahke%C4%8Duohti)" title="1600-lohku (jahkečuohti) – same du Nord" lang="se" hreflang="se" data-title="1600-lohku (jahkečuohti)" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="same du Nord" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/17._vijek" title="17. vijek – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="17. vijek" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shn mw-list-item"><a href="https://shn.wikipedia.org/wiki/%E1%80%95%E1%80%AE%E1%82%81%E1%80%B0%E1%80%9D%E1%80%BA%E1%80%95%E1%81%A2%E1%81%B5%E1%80%BA%E1%82%87_17" title="ပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 17 – shan" lang="shn" hreflang="shn" data-title="ပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 17" data-language-autonym="တႆး" data-language-local-name="shan" class="interlanguage-link-target"><span>တႆး</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/17th_century" title="17th century – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="17th century" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/17._storo%C4%8Die" title="17. storočie – slovaque" lang="sk" hreflang="sk" data-title="17. storočie" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaque" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/17._stoletje" title="17. stoletje – slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="17. stoletje" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Shekulli_XVII" title="Shekulli XVII – albanais" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Shekulli XVII" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanais" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/17._%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="17. век – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="17. век" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/17._Jierhunnert" title="17. Jierhunnert – saterlandais" lang="stq" hreflang="stq" data-title="17. Jierhunnert" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="saterlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Abad_ka-17" title="Abad ka-17 – soundanais" lang="su" hreflang="su" data-title="Abad ka-17" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="soundanais" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/1600-talet" title="1600-talet – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="1600-talet" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Karne_ya_17" title="Karne ya 17 – swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Karne ya 17" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/17-%E0%AE%86%E0%AE%AE%E0%AF%8D_%E0%AE%A8%E0%AF%82%E0%AE%B1%E0%AF%8D%E0%AE%B1%E0%AE%BE%E0%AE%A3%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AF%81" title="17-ஆம் நூற்றாண்டு – tamoul" lang="ta" hreflang="ta" data-title="17-ஆம் நூற்றாண்டு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamoul" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/17_%E0%B0%B5_%E0%B0%B6%E0%B0%A4%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B1%8D%E0%B0%A6%E0%B0%82" title="17 వ శతాబ్దం – télougou" lang="te" hreflang="te" data-title="17 వ శతాబ్దం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="télougou" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%B8_XVII" title="Садаи XVII – tadjik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Садаи XVII" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadjik" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B4%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B9%8C%E0%B8%A8%E0%B8%95%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A9%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88_17" title="คริสต์ศตวรรษที่ 17 – thaï" lang="th" hreflang="th" data-title="คริสต์ศตวรรษที่ 17" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thaï" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/17-nji_asyr" title="17-nji asyr – turkmène" lang="tk" hreflang="tk" data-title="17-nji asyr" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="turkmène" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Ika-17_dantaon" title="Ika-17 dantaon – tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Ika-17 dantaon" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Sasoron%D3%99_17" title="Sasoronә 17 – talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Sasoronә 17" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/17._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="17. yüzyıl – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="17. yüzyıl" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/XVII_%D0%B3%D0%B0%D1%81%D1%8B%D1%80" title="XVII гасыр – tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="XVII гасыр" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/XVII_%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%82%D1%82%D1%8F" title="XVII століття – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="XVII століття" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%81%D9%88%DB%8C%DA%BA_%D8%B5%D8%AF%DB%8C" title="سترہویں صدی – ourdou" lang="ur" hreflang="ur" data-title="سترہویں صدی" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ourdou" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/XVII_asr" title="XVII asr – ouzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="XVII asr" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ouzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/XVII_seco%C5%82o" title="XVII secoło – vénitien" lang="vec" hreflang="vec" data-title="XVII secoło" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="vénitien" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BA%BF_k%E1%BB%B7_17" title="Thế kỷ 17 – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Thế kỷ 17" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/17inme_sieke" title="17inme sieke – wallon" lang="wa" hreflang="wa" data-title="17inme sieke" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="wallon" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Ika-17_nga_gatostuig" title="Ika-17 nga gatostuig – waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Ika-17 nga gatostuig" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/17%E4%B8%96%E7%BA%AA" title="17世纪 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="17世纪" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/XVII_%E1%83%9D%E1%83%A8%E1%83%AC%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%90" title="XVII ოშწანურა – mingrélien" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="XVII ოშწანურა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="mingrélien" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/17%D7%98%D7%A2%D7%A8_%D7%99%22%D7%94" title="17טער י"ה – yiddish" lang="yi" hreflang="yi" data-title="17טער י"ה" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="yiddish" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/17e_e%C3%AAuw" title="17e eêuw – zélandais" lang="zea" hreflang="zea" data-title="17e eêuw" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="zélandais" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/17%E4%B8%96%E7%BA%AA" title="17世纪 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="17世纪" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/17_s%C3%A8-k%C3%AD" title="17 sè-kí – minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="17 sè-kí" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/17%E4%B8%96%E7%B4%80" title="17世紀 – cantonais" lang="yue" hreflang="yue" data-title="17世紀" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonais" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7016#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/XVIIe_si%C3%A8cle" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:XVIIe_si%C3%A8cle" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/XVIIe_si%C3%A8cle"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/XVIIe_si%C3%A8cle"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/XVIIe_si%C3%A8cle" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/XVIIe_si%C3%A8cle" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&oldid=222766749" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&page=XVIIe_si%C3%A8cle&id=222766749&wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FXVIIe_si%25C3%25A8cle"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FXVIIe_si%25C3%25A8cle"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&bookcmd=book_creator&referer=XVIIe+si%C3%A8cle"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&page=XVIIe_si%C3%A8cle&action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:17th_century" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7016" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><p class="mw-empty-elt"> </p> <div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Confusion_colour.svg/20px-Confusion_colour.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Confusion_colour.svg/30px-Confusion_colour.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Confusion_colour.svg/40px-Confusion_colour.svg.png 2x" data-file-width="260" data-file-height="200" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Ne doit pas être confondu avec <a href="/wiki/XVIIe_si%C3%A8cle_(revue)" class="mw-redirect" title="XVIIe siècle (revue)">XVIIe siècle (revue)</a>. </p> </div></div> <table class="toc" align="right" style="margin:4px;"> <tbody><tr align="center"> <td><small>Millénaires :</small><br /> <p><a href="/wiki/Ier_mill%C3%A9naire" title="Ier millénaire"><abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> millénaire</a> • <b><a href="/wiki/IIe_mill%C3%A9naire" title="IIe millénaire"><abbr class="abbr" title="2ᵉ millénaire">II<sup>e</sup></abbr> millénaire</a></b> • <a href="/wiki/IIIe_mill%C3%A9naire" title="IIIe millénaire"><abbr class="abbr" title="Troisième">III<sup>e</sup></abbr> millénaire</a><br /> </p> <hr /> <p><small>Siècles :</small><br /> <a href="/wiki/XVIe_si%C3%A8cle" title="XVIe siècle"><abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> • <a class="mw-selflink selflink"><abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> • <a href="/wiki/XVIIIe_si%C3%A8cle" title="XVIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> </p> <hr /> </td></tr> <tr align="center"> <td><small>Décennies :</small><br /> <p><a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1600" title="Années 1600">1600</a> • <a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1610" title="Années 1610">1610</a> • <a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1620" title="Années 1620">1620</a> • <a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1630" title="Années 1630">1630</a> • <a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1640" title="Années 1640">1640</a><br /> <a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1650" title="Années 1650">1650</a> • <a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1660" title="Années 1660">1660</a> • <a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1670" title="Années 1670">1670</a> • <a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1680" title="Années 1680">1680</a> • <a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1690" title="Années 1690">1690</a> </p> <hr /> </td></tr> <tr align="center"> <td><small>Années :</small><br /> <p><a href="/wiki/1601" title="1601">1601</a> • <a href="/wiki/1602" title="1602">1602</a> • <a href="/wiki/1603" title="1603">1603</a> • <a href="/wiki/1604" title="1604">1604</a> • <a href="/wiki/1605" title="1605">1605</a><br /><a href="/wiki/1606" title="1606">1606</a> • <a href="/wiki/1607" title="1607">1607</a> • <a href="/wiki/1608" title="1608">1608</a> • <a href="/wiki/1609" title="1609">1609</a> • <a href="/wiki/1610" title="1610">1610</a> </p><p><br /> <a href="/wiki/1611" title="1611">1611</a> • <a href="/wiki/1612" title="1612">1612</a> • <a href="/wiki/1613" title="1613">1613</a> • <a href="/wiki/1614" title="1614">1614</a> • <a href="/wiki/1615" title="1615">1615</a><br /><a href="/wiki/1616" title="1616">1616</a> • <a href="/wiki/1617" title="1617">1617</a> • <a href="/wiki/1618" title="1618">1618</a> • <a href="/wiki/1619" title="1619">1619</a> • <a href="/wiki/1620" title="1620">1620</a> </p><p><br /> <a href="/wiki/1621" title="1621">1621</a> • <a href="/wiki/1622" title="1622">1622</a> • <a href="/wiki/1623" title="1623">1623</a> • <a href="/wiki/1624" title="1624">1624</a> • <a href="/wiki/1625" title="1625">1625</a><br /><a href="/wiki/1626" title="1626">1626</a> • <a href="/wiki/1627" title="1627">1627</a> • <a href="/wiki/1628" title="1628">1628</a> • <a href="/wiki/1629" title="1629">1629</a> • <a href="/wiki/1630" title="1630">1630</a> </p><p><br /> <a href="/wiki/1631" title="1631">1631</a> • <a href="/wiki/1632" title="1632">1632</a> • <a href="/wiki/1633" title="1633">1633</a> • <a href="/wiki/1634" title="1634">1634</a> • <a href="/wiki/1635" title="1635">1635</a><br /><a href="/wiki/1636" title="1636">1636</a> • <a href="/wiki/1637" title="1637">1637</a> • <a href="/wiki/1638" title="1638">1638</a> • <a href="/wiki/1639" title="1639">1639</a> • <a href="/wiki/1640" title="1640">1640</a> </p><p><br /> <a href="/wiki/1641" title="1641">1641</a> • <a href="/wiki/1642" title="1642">1642</a> • <a href="/wiki/1643" title="1643">1643</a> • <a href="/wiki/1644" title="1644">1644</a> • <a href="/wiki/1645" title="1645">1645</a><br /><a href="/wiki/1646" title="1646">1646</a> • <a href="/wiki/1647" title="1647">1647</a> • <a href="/wiki/1648" title="1648">1648</a> • <a href="/wiki/1649" title="1649">1649</a> • <a href="/wiki/1650" title="1650">1650</a> </p><p><br /> <a href="/wiki/1651" title="1651">1651</a> • <a href="/wiki/1652" title="1652">1652</a> • <a href="/wiki/1653" title="1653">1653</a> • <a href="/wiki/1654" title="1654">1654</a> • <a href="/wiki/1655" title="1655">1655</a><br /><a href="/wiki/1656" title="1656">1656</a> • <a href="/wiki/1657" title="1657">1657</a> • <a href="/wiki/1658" title="1658">1658</a> • <a href="/wiki/1659" title="1659">1659</a> • <a href="/wiki/1660" title="1660">1660</a> </p><p><br /> <a href="/wiki/1661" title="1661">1661</a> • <a href="/wiki/1662" title="1662">1662</a> • <a href="/wiki/1663" title="1663">1663</a> • <a href="/wiki/1664" title="1664">1664</a> • <a href="/wiki/1665" title="1665">1665</a><br /><a href="/wiki/1666" title="1666">1666</a> • <a href="/wiki/1667" title="1667">1667</a> • <a href="/wiki/1668" title="1668">1668</a> • <a href="/wiki/1669" title="1669">1669</a> • <a href="/wiki/1670" title="1670">1670</a> </p><p><br /> <a href="/wiki/1671" title="1671">1671</a> • <a href="/wiki/1672" title="1672">1672</a> • <a href="/wiki/1673" title="1673">1673</a> • <a href="/wiki/1674" title="1674">1674</a> • <a href="/wiki/1675" title="1675">1675</a><br /><a href="/wiki/1676" title="1676">1676</a> • <a href="/wiki/1677" title="1677">1677</a> • <a href="/wiki/1678" title="1678">1678</a> • <a href="/wiki/1679" title="1679">1679</a> • <a href="/wiki/1680" title="1680">1680</a> </p><p><br /> <a href="/wiki/1681" title="1681">1681</a> • <a href="/wiki/1682" title="1682">1682</a> • <a href="/wiki/1683" title="1683">1683</a> • <a href="/wiki/1684" title="1684">1684</a> • <a href="/wiki/1685" title="1685">1685</a><br /><a href="/wiki/1686" title="1686">1686</a> • <a href="/wiki/1687" title="1687">1687</a> • <a href="/wiki/1688" title="1688">1688</a> • <a href="/wiki/1689" title="1689">1689</a> • <a href="/wiki/1690" title="1690">1690</a> </p><p><br /> <a href="/wiki/1691" title="1691">1691</a> • <a href="/wiki/1692" title="1692">1692</a> • <a href="/wiki/1693" title="1693">1693</a> • <a href="/wiki/1694" title="1694">1694</a> • <a href="/wiki/1695" title="1695">1695</a><br /><a href="/wiki/1696" title="1696">1696</a> • <a href="/wiki/1697" title="1697">1697</a> • <a href="/wiki/1698" title="1698">1698</a> • <a href="/wiki/1699" title="1699">1699</a> • <a href="/wiki/1700" title="1700">1700</a> </p> </td></tr></tbody></table> <p>Le <b><abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</b> (ou <b><abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">17</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</b>) commence le <time class="nowrap" datetime="1601-01-01" data-sort-value="1601-01-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier 1601</time> et finit le <time class="nowrap" datetime="1700-12-31" data-sort-value="1700-12-31">31 décembre 1700</time>. </p><p>Il s'étend entre les <a href="/wiki/Jour_julien" title="Jour julien">jours juliens</a> 2 305 813,5 et 2 342 337,5<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>En France, les historiens font commencer le <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle avec l'assassinat du roi <a href="/wiki/Henri_IV_de_France" class="mw-redirect" title="Henri IV de France">Henri IV</a> en <a href="/wiki/1610" title="1610">1610</a> et le font terminer avec la mort de <a href="/wiki/Louis_XIV" title="Louis XIV">Louis <abbr class="abbr" title="14"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIV</span></abbr></a> en <a href="/wiki/1715" title="1715">1715</a>. </p><p>Le <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle est marqué par la naissance de la <a href="/wiki/Science_moderne" class="mw-redirect" title="Science moderne">science moderne</a> avec <a href="/wiki/Galil%C3%A9e_(savant)" title="Galilée (savant)">Galilée</a>, par la <a href="/wiki/Guerre_de_Trente_Ans" title="Guerre de Trente Ans">guerre de Trente Ans</a>, et par la poursuite de la <a href="/wiki/Colonisation_europ%C3%A9enne_des_Am%C3%A9riques" title="Colonisation européenne des Amériques">colonisation européenne des Amériques</a>. </p><p><br /> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Généralités_datées_du_XVIIe_siècle"><span id="G.C3.A9n.C3.A9ralit.C3.A9s_dat.C3.A9es_du_XVIIe_si.C3.A8cle"></span>Généralités datées du <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=1" title="Modifier la section : Généralités datées du XVIIe siècle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=1" title="Modifier le code source de la section : Généralités datées du XVIIe siècle"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:XVIIe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:XVIIe siècle">Catégorie « XVIIe siècle »</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Événements"><span id=".C3.89v.C3.A9nements"></span>Événements</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=2" title="Modifier la section : Événements" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=2" title="Modifier le code source de la section : Événements"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Afrique">Afrique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=3" title="Modifier la section : Afrique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=3" title="Modifier le code source de la section : Afrique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Head_of_an_african.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Head_of_an_african.jpg/220px-Head_of_an_african.jpg" decoding="async" width="220" height="332" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Head_of_an_african.jpg/330px-Head_of_an_african.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Head_of_an_african.jpg/440px-Head_of_an_african.jpg 2x" data-file-width="2157" data-file-height="3257" /></a><figcaption>Figurine africaine, Venise, <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle.</figcaption></figure> <ul><li>Au cours du siècle, 2 à 2,75 millions d’Africains sont <a href="/wiki/Traites_n%C3%A9gri%C3%A8res" title="Traites négrières">déportés vers l’Amérique</a><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. 15 000 esclaves par an sont exportés vers le <a href="/wiki/Br%C3%A9sil" title="Brésil">Brésil</a> depuis <a href="/wiki/Luanda" title="Luanda">Luanda</a> et de <a href="/wiki/Benguela" title="Benguela">Benguela</a> en <a href="/wiki/Angola" title="Angola">Angola</a> pendant le <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> et le <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle. Les Français opèrent surtout sur les côtes sénégalaises et ivoiriennes, tandis que les Anglais se partagent le monopole de la traite au <a href="/wiki/B%C3%A9nin" title="Bénin">Bénin</a> avec les Français et les Portugais et sur la <a href="/wiki/C%C3%B4te_de_l%27Or" title="Côte de l'Or">Côte de l'Or</a> avec les Hollandais.</li> <li><b>Vers 1596-1637</b> : règne de <a href="/w/index.php?title=Sulayman_Solong&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sulayman Solong (page inexistante)">Sulayman Solong</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sulayman_Solong" class="extiw" title="en:Sulayman Solong"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Sulayman Solong »">(en)</span></a>, premier <a href="/wiki/Sultanat_du_Darfour" title="Sultanat du Darfour">sultan du Darfour</a>. Il fonde la <a href="/w/index.php?title=Dynastie_Keira&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dynastie Keira (page inexistante)">dynastie Keira</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Keira_dynasty" class="extiw" title="en:Keira dynasty"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Keira dynasty »">(en)</span></a> (ou Kayra) qui s’impose au détriment des <a href="/wiki/Toundjour" title="Toundjour">Toundjour</a><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>Vers 1600-1850</b> : le commerce des <a href="/wiki/Diakhank%C3%A9" class="mw-redirect" title="Diakhanké">Diakhanké</a> (« les gens de Dia », sur le <a href="/wiki/Niger" title="Niger">Niger</a>) prospère de <a href="/wiki/1600" title="1600">1600</a> environ jusqu’au milieu du <a href="/wiki/XIXe_si%C3%A8cle" title="XIXe siècle"><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, entre <a href="/wiki/S%C3%A9gou_(ville)" title="Ségou (ville)">Ségou</a> et <a href="/wiki/Sikasso" title="Sikasso">Sikasso</a> à l’est, le cours supérieur de la <a href="/wiki/Gambie" title="Gambie">Gambie</a> et du <a href="/wiki/S%C3%A9n%C3%A9gal" title="Sénégal">Sénégal</a> à l’ouest et le <a href="/wiki/Fouta-Djalon" title="Fouta-Djalon">Fouta-Djalon</a> au sud. Ils transportent vers la côte des esclaves, l’or acheté au <a href="/wiki/Bambouk" title="Bambouk">Bambouk</a>, des tissus de coton fabriqués dans leurs propres villages, de l’ivoire et de la cire, qu’ils échangent avec les produits usuels de la traite avec les Européens. Ils participent également au commerce interafricain : ils fournissent à la <a href="/wiki/S%C3%A9n%C3%A9gambie" title="Sénégambie">Sénégambie</a> des noix de kola, du beurre de karité, du fer et des tissus ; vers le Niger, il ramènent principalement du sel et d’autres tissus<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>Vers 1600-1623</b> : règne du <a href="/wiki/Liste_des_rois_du_Rwanda" title="Liste des rois du Rwanda">souverain</a> <a href="/wiki/Tutsi" class="mw-redirect" title="Tutsi">tutsi</a> <a href="/wiki/Ruganzu_II" title="Ruganzu II">Ruganzu II Ndori</a><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il étend le <a href="/wiki/Royaume_du_Rwanda" title="Royaume du Rwanda">royaume du Rwanda</a><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1610-1790</b> : le <a href="/wiki/Royaume_d%27Oyo" title="Royaume d'Oyo">Royaume d'Oyo</a>, au sud-est du <a href="/wiki/Nigeria" title="Nigeria">Nigeria</a>, est à son apogée<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite_crochet">[</span>8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les <a href="/wiki/Yoruba_(peuple)" title="Yoruba (peuple)">Yoruba</a> sont parmi les premières victimes de la traite organisée par les Portugais par les ports de <a href="/wiki/Badagry" title="Badagry">Badagry</a> et <a href="/wiki/Porto-Novo" title="Porto-Novo">Porto-Novo</a>. Soumis et razziés par leurs voisins aux <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> et <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècles, ils parviennent à s’organiser et combattent victorieusement les <a href="/wiki/Royaume_du_Dahomey" title="Royaume du Dahomey">Dahoméens</a> à qui ils imposent tribut pendant plus d’un siècle<sup id="cite_ref-Jolly_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-Jolly-9"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> (1738-1850)<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le pouvoir du <a href="/wiki/Royaume_d%27Oyo" title="Royaume d'Oyo">royaume d'Oyo</a> appartient à un sénat de notables (<i>Ogboni</i>) qui peut mettre fin aux fonctions de l’<a href="/w/index.php?title=Alaafin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alaafin (page inexistante)">Alaafin</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Alaafin" class="extiw" title="en:Alaafin"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Alaafin »">(en)</span></a> en lui prescrivant le suicide<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite_crochet">[</span>11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les cités ont une large autonomie.</li> <li><b>1613-1702</b> : dynastie des <a href="/wiki/Mouradites" title="Mouradites">Mouradites</a> à <a href="/wiki/R%C3%A9gence_de_Tunis" title="Régence de Tunis">Tunis</a><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite_crochet">[</span>12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1635-1665</b> : apogée du <a href="/wiki/Royaume_du_Baguirmi" title="Royaume du Baguirmi">royaume du Baguirmi</a> sous le règne du <a href="/wiki/Liste_des_souverains_du_Baguirmi" title="Liste des souverains du Baguirmi">mbang</a> Bourkoumanda, qui s'empare du <a href="/wiki/Borkou" title="Borkou">Borkou</a><sup id="cite_ref-Jolly_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-Jolly-9"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La puissance du Baguirmi, territoire musulman qui a conservé des coutumes pré-islamiques, continue de croître au cours du siècle. Les royaumes du Soudan <a href="/wiki/Tchad" title="Tchad">Tchadien</a>, (<a href="/wiki/Royaume_du_Kanem-Bornou" title="Royaume du Kanem-Bornou">Kanem-Bornou</a>, <a href="/wiki/Royaume_du_Baguirmi" title="Royaume du Baguirmi">Baguirmi</a>, <a href="/wiki/Royaume_du_Ouadda%C3%AF" title="Royaume du Ouaddaï">Ouaddaï</a>) ont des cours nombreuses. Les prétendants éventuels au trône sont éborgnés ou aveuglés. Les guerres s’accompagnent de razzias d’esclaves<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite_crochet">[</span>13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1652</b> : fondation de la <a href="/wiki/Colonie_du_Cap" title="Colonie du Cap">colonie du Cap</a><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite_crochet">[</span>14<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>Vers 1669-1674</b> : paroxysme de la « guerre des marabouts » au <a href="/wiki/S%C3%A9n%C3%A9gal" title="Sénégal">Sénégal</a>. Un grand nombre de <a href="/wiki/Peul" title="Peul">Peul</a> se convertissent à l’<a href="/wiki/Islam_au_S%C3%A9n%C3%A9gal" title="Islam au Sénégal">Islam</a> au cours du siècle. Une série de guerres saintes ébranle dynastie des <a href="/wiki/Deniank%C3%A9" title="Denianké">Denianké</a> au <a href="/wiki/Royaume_du_Fouta-Toro" title="Royaume du Fouta-Toro">Fouta-Toro</a> et conduit à la fondation du royaume théocratique du <a href="/wiki/Boundou" title="Boundou">Boundou</a> par le <a href="/wiki/Marabout_(islam)" title="Marabout (islam)">marabout</a> Malick Sy<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1679</b> : la <a href="/wiki/Compagnie_du_S%C3%A9n%C3%A9gal" title="Compagnie du Sénégal">compagnie du Sénégal</a> créée en 1673 par des marchands Dieppois et Rouennais obtient le monopole de la traite après avoir fondé les comptoirs de <a href="/wiki/Saint-Louis_du_S%C3%A9n%C3%A9gal" class="mw-redirect" title="Saint-Louis du Sénégal">Saint-Louis du Sénégal</a> (1659) et de l’île de <a href="/wiki/Gor%C3%A9e" class="mw-redirect" title="Gorée">Gorée</a> (1677)<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite_crochet">[</span>16<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b><abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr></b> : <ul><li>au début du siècle, les <a href="/wiki/Royaumes_haoussa" title="Royaumes haoussa">cités haoussa</a> dominées d’une part par le <a href="/wiki/Empire_songha%C3%AF" title="Empire songhaï">Songhaï</a>, d’autre part par le <a href="/wiki/Kebbi" title="Kebbi">Kebbi</a> reprennent leur indépendance suite la décadence du Songhaï <a href="/wiki/Pachalik_de_Tombouctou" title="Pachalik de Tombouctou">occupé par les Marocains</a>. Longtemps réfractaires à l’Islam, ces cités se libèrent de la tutelle du Kebbi et repoussent les attaques du <a href="/wiki/Bornou" class="mw-redirect" title="Bornou">Bornou</a><sup id="cite_ref-Jolly_9-2" class="reference"><a href="#cite_note-Jolly-9"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li>les <a href="/wiki/Zarmas" title="Zarmas">Zarmas</a> se stabilisent dans la région du <a href="/wiki/Dallol_Bosso" title="Dallol Bosso">Dallol Bosso</a> et autour de <a href="/wiki/Bosso_(Niger)" title="Bosso (Niger)">Bosso</a><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite_crochet">[</span>17<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite_crochet">[</span>18<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li>à la fin du siècle les <a href="/wiki/Peul" title="Peul">Peuls</a> du <a href="/wiki/Empire_peul_du_Macina" class="mw-redirect" title="Empire peul du Macina">Macina</a> occupent le <a href="/wiki/Fouta_Djalon" class="mw-redirect" title="Fouta Djalon">Fouta Djalon</a> puis immigrent vers l’est dans la région de <a href="/wiki/Dori_(Burkina_Faso)" title="Dori (Burkina Faso)">Dori</a> au nord du royaume <a href="/wiki/Gourma" title="Gourma">Gourma</a><sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite_crochet">[</span>19<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li></ul></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Madagascar">Madagascar</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=4" title="Modifier la section : Madagascar" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=4" title="Modifier le code source de la section : Madagascar"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><b>1643</b> : <a href="/wiki/Colonie_de_Fort-Dauphin" title="Colonie de Fort-Dauphin">colonie de Fort-Dauphin</a> à <a href="/wiki/Madagascar" title="Madagascar">Madagascar</a><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite_crochet">[</span>20<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li>Vers la fin du <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle ou au début du <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, le souverain <a href="/wiki/Maroserana" title="Maroserana">Maroserana</a> Andriamandazoala s’installe à Bengui, entre le fleuve <a href="/wiki/Mangoky" title="Mangoky">Mangoky</a> et la rivière <a href="/wiki/Sakalaves" class="mw-redirect" title="Sakalaves">Sakalave</a>. Son fils <a href="/wiki/Andriamisara" title="Andriamisara">Andriamisara</a> fonde la dynastie <a href="/wiki/Sakalaves" class="mw-redirect" title="Sakalaves">Sakalava</a> qui règne à l’ouest et au nord de l’île. Son successeur <a href="/wiki/Andriandahifotsy" title="Andriandahifotsy">Andriandahifotsy</a>, qui règne au milieu du siècle, fonde le royaume du <a href="/wiki/Menabe" title="Menabe">Menabe</a> et sa capitale <a href="/wiki/Maneva" title="Maneva">Maneva</a>, près de <a href="/wiki/Mahabo" title="Mahabo">Mahabo</a><sup id="cite_ref-Jolly_9-3" class="reference"><a href="#cite_note-Jolly-9"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li>Sur le littoral sud de l'île se trouvent plusieurs royaumes et plusieurs peuples qui jouent un rôle secondaire : les <a href="/wiki/Antambahoaka" title="Antambahoaka">Antambahoaka</a>, les <a href="/wiki/Antaimoro_(peuple)" title="Antaimoro (peuple)">Antemoro</a>, les <a href="/wiki/Antaisaka_(peuple)" title="Antaisaka (peuple)">Antaisaka</a>, les <a href="/wiki/Antanosy_(peuple)" title="Antanosy (peuple)">Antanosy</a>, les <a href="/wiki/Antandroy_(peuple)" title="Antandroy (peuple)">Antandroy</a>, les <a href="/wiki/Mahafali" class="mw-redirect" title="Mahafali">Mahafali</a> et les <a href="/wiki/V%C3%A9zos" class="mw-redirect" title="Vézos">Vézos</a>.</li> <li>Au centre, s’étendent deux peuples puissants : les <a href="/wiki/Betsileos" title="Betsileos">Betsileos</a>, entre le <a href="/wiki/Menabe" title="Menabe">Menabe</a> et l’<a href="/wiki/Antaimoro_(peuple)" title="Antaimoro (peuple)">Antemoro</a> ; les <a href="/wiki/M%C3%A9rinas" title="Mérinas">Mérinas</a>, entre le <a href="/wiki/Betsimisaraka" title="Betsimisaraka">Betsimisaraka</a> et le <a href="/wiki/Menabe" title="Menabe">Menabe</a>. Le premier royaume <a href="/wiki/Betsileos" title="Betsileos">betsileo</a> est celui de <a href="/wiki/District_de_Lalangina" title="District de Lalangina">Lalangina</a>, fondé par le roi Rahasananarivo autour de la ville de Mitogoa. Chassé par son fils, Rahasananarivo fonde le royaume d’Arindrano au sud de Lalangina. Au début du siècle, le roi du <a href="/wiki/Royaume_de_Madagascar" title="Royaume de Madagascar">Mérina</a> <a href="/wiki/Ralambo" title="Ralambo">Ralambo</a>, fils d’<a href="/wiki/Andriamanato" class="mw-redirect" title="Andriamanato">Andriamanato</a>, étend la puissance des <a href="/wiki/Hova" title="Hova">Hova</a> vers le nord et repousse victorieusement les <a href="/wiki/Sihanaka" title="Sihanaka">Sihanaka</a> et les <a href="/wiki/Bezanozano_(ethnie)" class="mw-redirect" title="Bezanozano (ethnie)">Bezanozano</a>. Ralambo organise ses conquêtes et donne à son pays le nom d’<a href="/wiki/Imerina" title="Imerina">Imerina Ambaniandro</a>. Après un long règne, son fils <a href="/wiki/Andrianjaka" title="Andrianjaka">Andrianjaka</a> lui succède et étend son domaine vers le nord où il fonde la ville de <a href="/wiki/Antananarivo" title="Antananarivo">Tananarive</a>, à proximité de marais qui sont transformés en rizières (1610-1630). Son fils <a href="/w/index.php?title=Andriantsitakatrandriana&action=edit&redlink=1" class="new" title="Andriantsitakatrandriana (page inexistante)">Andriantsitakatrandriana</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Andriantsitakatrandriana" class="extiw" title="en:Andriantsitakatrandriana"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Andriantsitakatrandriana »">(en)</span></a> (1630-1650), puis son petit-fils <a href="/wiki/Andriantsimitoviaminandriandehibe" title="Andriantsimitoviaminandriandehibe">Andriantsimitoviaminandriandehibe</a> (1650-1670) mettent en valeur la région d’où sont tirés les principales ressources agricoles du royaume<sup id="cite_ref-Jolly_9-4" class="reference"><a href="#cite_note-Jolly-9"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite_crochet">[</span>21<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Amérique"><span id="Am.C3.A9rique"></span>Amérique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=5" title="Modifier la section : Amérique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=5" title="Modifier le code source de la section : Amérique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><b>1600-1900</b> : cinquième <a href="/wiki/Pueblos" title="Pueblos">période Pueblo</a> en <a href="/wiki/Am%C3%A9rique_du_Nord" title="Amérique du Nord">Amérique du Nord</a><sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite_crochet">[</span>22<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1607</b> : création de la <a href="/wiki/Colonie_de_Virginie" title="Colonie de Virginie">colonie de Virginie</a><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite_crochet">[</span>23<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1608</b> : fondation de <a href="/wiki/Qu%C3%A9bec_(ville)" title="Québec (ville)">Québec</a><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite_crochet">[</span>24<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1630-1654</b>: la <a href="/wiki/Compagnie_n%C3%A9erlandaise_des_Indes_occidentales" title="Compagnie néerlandaise des Indes occidentales">Compagnie néerlandaise des Indes occidentales</a> occupe la <a href="/wiki/Nouvelle-Hollande_(Br%C3%A9sil)" title="Nouvelle-Hollande (Brésil)">Nouvelle-Hollande</a> au Brésil<sup id="cite_ref-Bihr1_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-Bihr1-25"><span class="cite_crochet">[</span>25<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1630</b> : fondation de <a href="/wiki/Boston" title="Boston">Boston</a> et <a href="/wiki/Colonie_de_la_baie_du_Massachusetts" title="Colonie de la baie du Massachusetts">colonisation de la baie du Massachusetts</a><sup id="cite_ref-Bihr1_25-1" class="reference"><a href="#cite_note-Bihr1-25"><span class="cite_crochet">[</span>25<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1641-1645, 1650-1653, 1660-1667, 1684-1696</b>: <a href="/wiki/Guerres_franco-iroquoises" title="Guerres franco-iroquoises">guerres franco-iroquoises</a><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite_crochet">[</span>26<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1642</b> : fondation de <a href="/wiki/Ville-Marie_(ancien_nom_de_Montr%C3%A9al)" title="Ville-Marie (ancien nom de Montréal)">Ville-Marie</a>, l'actuelle ville de <a href="/wiki/Montr%C3%A9al_(Qu%C3%A9bec)" class="mw-redirect" title="Montréal (Québec)">Montréal</a> au <a href="/wiki/Canada" title="Canada">Canada</a><sup id="cite_ref-Bihr1_25-2" class="reference"><a href="#cite_note-Bihr1-25"><span class="cite_crochet">[</span>25<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1690-1697</b> : <a href="/wiki/Premi%C3%A8re_guerre_intercoloniale" title="Première guerre intercoloniale">première guerre intercoloniale</a><sup id="cite_ref-Lacoursière_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-Lacoursière-27"><span class="cite_crochet">[</span>27<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Asie_et_Pacifique">Asie et Pacifique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=6" title="Modifier la section : Asie et Pacifique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=6" title="Modifier le code source de la section : Asie et Pacifique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="thumb tright" style="width:40%;"><div class="thumbinner"><div class="thumbcaption"><div style="text-align: inherit;"> Isolationnisme au Japon pendant l’<a href="/wiki/%C3%89poque_d%27Edo" title="Époque d'Edo">Époque d’Edo</a> à la suite de la publication des cinq édits <i><a href="/wiki/Sakoku" title="Sakoku">Sakoku</a></i> qui ferment le pays aux étrangers et défendent à tous les Japonais de se rendre à l'étranger (1633-1639)<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite_crochet">[</span>28<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La société japonaise se fige sous le contrôle de l’État : le <i><a href="/wiki/Bushi" title="Bushi">bushi</a></i> (aristocratie), ne concerne que 7 % de la population, avec en tête quelques grandes familles possédant de très grands fiefs (<i><a href="/wiki/Daimyo" title="Daimyo">daimyo</a></i>). À la base, les <i><a href="/wiki/Samoura%C3%AF" title="Samouraï">samouraï</a></i> sont les « nourris » des <i>daimyô</i> par une solde en riz. Leur rôle héréditaire est purement militaire. L’ordre militaire est cimenté par des privilèges et un code de valeur (<i><a href="/wiki/Bushido" title="Bushido">bushido</a></i>). Les paysans (83 % de la population) vivent dans des villages ayant une certaine autonomie. Ils se répartissent en propriétaires (<i>honhyakusho</i>) avec leurs serviteurs héréditaires (<i>fudaï</i>) et en tenanciers des féodaux (<i>shanin</i>). Les villes rares (10 % de la population) abritent les artisans (<i>shokunin</i>) et les marchands (<i>shanin</i>)<sup id="cite_ref-Peronnet_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-Peronnet-29"><span class="cite_crochet">[</span>29<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</div></div></div></div> <ul><li><b>1602</b> : fondation de la <a href="/wiki/Compagnie_n%C3%A9erlandaise_des_Indes_orientales" title="Compagnie néerlandaise des Indes orientales">compagnie néerlandaise des Indes orientales</a>. Elle s'installe à <a href="/wiki/Ambon_(%C3%AEle)" title="Ambon (île)">Amboine</a> en <a href="/wiki/1605" title="1605">1605</a>, fonde <a href="/wiki/Batavia_(Indes_n%C3%A9erlandaises)" title="Batavia (Indes néerlandaises)">Batavia</a> à <a href="/wiki/Java_(%C3%AEle)" title="Java (île)">Java</a> puis supplante définitivement les Portugais en <a href="/wiki/Insulinde" title="Insulinde">Insulinde</a> en s'emparant de <a href="/wiki/Malacca_(ville)" title="Malacca (ville)">Malacca</a> en <a href="/wiki/1641" title="1641">1641</a><sup id="cite_ref-Peronnet_29-1" class="reference"><a href="#cite_note-Peronnet-29"><span class="cite_crochet">[</span>29<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1603</b> : début de l’<a href="/wiki/%C3%89poque_d%27Edo" title="Époque d'Edo">Époque d’Edo</a> au <a href="/wiki/Japon" title="Japon">Japon</a> (fin en <a href="/wiki/1867" title="1867">1867</a>)<sup id="cite_ref-Ségéric_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ségéric-30"><span class="cite_crochet">[</span>30<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1603–1612</b> : <a href="/wiki/Guerre_ottomano-persane_(1603%E2%80%931618)" title="Guerre ottomano-persane (1603–1618)">deuxième guerre turco–séfévide</a><sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite_crochet">[</span>31<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1605-1627</b>, <a href="/wiki/Mission_j%C3%A9suite_de_Moghol#Mission_auprès_de_Jahangir_(1605-1627)" title="Mission jésuite de Moghol">mission jésuite auprès de Jahangir</a> en Inde.</li> <li><b>1606</b> : <a href="/wiki/Willem_Janszoon" title="Willem Janszoon">Willem Janszoon</a> aborde en <a href="/wiki/Australie" title="Australie">Australie</a><sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite_crochet">[</span>32<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1607-1636</b> : règne du <a href="/wiki/Sultanat_d%27Aceh" title="Sultanat d'Aceh">sultan d’Atjeh</a> <a href="/wiki/Iskandar_Muda" title="Iskandar Muda">Iskandar Muda</a>. Il instaure un monopole sur le <a href="/wiki/Histoire_du_commerce_des_%C3%A9pices" title="Histoire du commerce des épices">commerce</a> du <a href="/wiki/Poivre" title="Poivre">poivre</a>. Il étend son influence sur une grande partie de la péninsule malaise<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite_crochet">[</span>33<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1623-1639</b> : <a href="/wiki/Guerre_ottomano-persane_(1623-1639)" title="Guerre ottomano-persane (1623-1639)">troisième guerre turco–séfévide</a><sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite_crochet">[</span>34<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1642</b> : découverte de la <a href="/wiki/Tasmanie" title="Tasmanie">Tasmanie</a> et de la <a href="/wiki/Nouvelle-Z%C3%A9lande" title="Nouvelle-Zélande">Nouvelle-Zélande</a> par les Européens<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite_crochet">[</span>35<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1644</b> : début de la <a href="/wiki/Dynastie_Qing" title="Dynastie Qing">dynastie Qing</a> en Chine (fin en 1912).</li></ul> <p><br /> </p> <ul><li>Le mouvement intellectuel <i><a href="/wiki/Silhak" title="Silhak">Silhak</a></i> se développe en <a href="/wiki/Cor%C3%A9e" title="Corée">Corée</a> (<a href="/wiki/P%C3%A9riode_Joseon" title="Période Joseon">période Chosŏn</a>) au cours du siècle<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite_crochet">[</span>36<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Europe">Europe</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=7" title="Modifier la section : Europe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=7" title="Modifier le code source de la section : Europe"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="thumb tright" style="width:50%;"><div class="thumbinner"><div class="thumbcaption"><div style="text-align: inherit;"> <p>L'Europe du <a class="mw-selflink selflink"><abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> est le théâtre de nombreux conflits, notamment entre catholiques et protestants et entre les puissances coloniales : </p> <ul><li><b>1602</b> : <a href="/wiki/Escalade_(Gen%C3%A8ve)" title="Escalade (Genève)">l’Escalade</a>. Échec d’une attaque savoyarde contre <a href="/wiki/Gen%C3%A8ve" title="Genève">Genève</a><sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite_crochet">[</span>37<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1605-1618</b> : <a href="/wiki/Guerre_polono-russe_(1605-1618)" title="Guerre polono-russe (1605-1618)">guerre polono-russe</a><sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite_crochet">[</span>38<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1618-1648</b> : <a href="/wiki/Guerre_de_Trente_Ans" title="Guerre de Trente Ans">guerre de Trente Ans</a>. Une suite de conflits religieux puis politiques déchirent l'Europe centrale (Saint Empire, France et Autriche). Elle se termine par la signature des <a href="/wiki/Trait%C3%A9s_de_Westphalie" title="Traités de Westphalie">traités de Westphalie</a> (<a href="/wiki/1648" title="1648">1648</a>). Plusieurs conflits y sont sous-jacents.</li> <li><b>1620-1621</b> : <a href="/wiki/Guerre_polono-turque_(1620-1621)" title="Guerre polono-turque (1620-1621)">guerre polono-turque</a><sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite_crochet">[</span>39<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1626-1629</b> : <a href="/wiki/Guerre_polono-su%C3%A9doise_(1626-1629)" title="Guerre polono-suédoise (1626-1629)">guerre entre la Pologne et la Suède</a><sup id="cite_ref-Durand_40-0" class="reference"><a href="#cite_note-Durand-40"><span class="cite_crochet">[</span>40<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1628-1631</b> : <a href="/wiki/Guerre_de_Succession_de_Mantoue" title="Guerre de Succession de Mantoue">guerre de Succession de Mantoue</a><sup id="cite_ref-Bihr3_41-0" class="reference"><a href="#cite_note-Bihr3-41"><span class="cite_crochet">[</span>41<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1635-1659</b> : <a href="/wiki/Guerre_franco-espagnole" title="Guerre franco-espagnole">guerre franco-espagnole</a><sup id="cite_ref-Lauzun_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-Lauzun-42"><span class="cite_crochet">[</span>42<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1639-1651</b> : <a href="/wiki/Guerres_des_Trois_Royaumes" title="Guerres des Trois Royaumes">guerres des Trois Royaumes</a> en Grande-Bretagne<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite_crochet">[</span>43<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1640-1668</b> : <a href="/wiki/Guerre_de_Restauration_(Portugal)" title="Guerre de Restauration (Portugal)">guerre de Restauration au Portugal</a><sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite_crochet">[</span>44<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1643-1645</b> : <a href="/wiki/Guerre_de_Torstenson" title="Guerre de Torstenson">guerre de Torstenson</a> entre la Suède et le Danemark<sup id="cite_ref-Wrede_45-0" class="reference"><a href="#cite_note-Wrede-45"><span class="cite_crochet">[</span>45<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1645-1669</b> : <a href="/wiki/Guerre_de_Candie" title="Guerre de Candie">guerre de Candie</a><sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite_crochet">[</span>46<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1652-1674</b> : les <a href="/wiki/Guerres_anglo-n%C3%A9erlandaises" title="Guerres anglo-néerlandaises">guerres anglo-néerlandaises</a> opposent en trois occasions l'Angleterre aux Provinces-Unies (flanquées de leurs alliés momentanés). <a href="/wiki/Premi%C3%A8re_guerre_anglo-n%C3%A9erlandaise" title="Première guerre anglo-néerlandaise">Première</a> (1652-54); <a href="/wiki/Deuxi%C3%A8me_guerre_anglo-n%C3%A9erlandaise" title="Deuxième guerre anglo-néerlandaise">seconde</a> (1665-67); <a href="/wiki/Troisi%C3%A8me_guerre_anglo-n%C3%A9erlandaise" title="Troisième guerre anglo-néerlandaise">troisième</a>, sous-jacente à la <a href="/wiki/Guerre_de_Hollande" title="Guerre de Hollande">guerre de Hollande</a> (1672-74).</li> <li><b>1653</b> : <a href="/wiki/Guerre_des_paysans_de_1653" title="Guerre des paysans de 1653">guerre des paysans</a> en Suisse<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite_crochet">[</span>47<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1654-1660</b> : <a href="/wiki/Guerre_anglo-espagnole_(1654-1660)" title="Guerre anglo-espagnole (1654-1660)">guerre anglo-espagnole</a><sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite_crochet">[</span>48<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1655-1660</b> : le <a href="/wiki/D%C3%A9luge_(Pologne)" title="Déluge (Pologne)">Déluge</a> ; la <a href="/wiki/Su%C3%A8de" title="Suède">Suède</a> envahit la <a href="/wiki/Union_de_Pologne-Lituanie" title="Union de Pologne-Lituanie">Pologne-Lituanie</a><sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite_crochet">[</span>49<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <a href="/wiki/Premi%C3%A8re_guerre_du_Nord" title="Première guerre du Nord">Première guerre du Nord</a> ; la <a href="/wiki/Russie" title="Russie">Russie</a> (1656), puis le <a href="/wiki/Brandebourg-Prusse" title="Brandebourg-Prusse">Brandebourg-Prusse</a>, le <a href="/wiki/Danemark" title="Danemark">Danemark</a> et l'<a href="/wiki/Saint-Empire_romain_germanique" title="Saint-Empire romain germanique">Empire</a> (1657) se tournent contre la Suède<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite_crochet">[</span>50<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1667-1668</b> : la <a href="/wiki/Guerre_de_D%C3%A9volution" title="Guerre de Dévolution">guerre de Dévolution</a> oppose la France à l'Espagne, sous les regards inquiets de l'Angleterre, des Provinces-Unies et de la Suède. Elle se termine par la signature du <a href="/wiki/Trait%C3%A9_d%27Aix-la-Chapelle_(1668)" title="Traité d'Aix-la-Chapelle (1668)">traité d'Aix-la-Chapelle</a><sup id="cite_ref-Bihr3_41-1" class="reference"><a href="#cite_note-Bihr3-41"><span class="cite_crochet">[</span>41<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1672-1678</b> : la <a href="/wiki/Guerre_de_Hollande" title="Guerre de Hollande">guerre de Hollande</a> oppose les Provinces-Unies (alignée plus tard de l'Espagne, du Brandebourg, du Danemark et du Saint-Empire) à la France, l'Angleterre, l'archevêché de Münster et la Suède.</li> <li><b>1688-1697</b> : la <a href="/wiki/Guerre_de_la_Ligue_d%27Augsbourg" title="Guerre de la Ligue d'Augsbourg">guerre de la Ligue d'Augsbourg</a> oppose la France et les <a href="/wiki/Jacobitisme" title="Jacobitisme">jacobites écossais</a> à l'Angleterre, les Provinces-Unies, la Suède, l'Espagne, le Saint-Empire, le duché de Savoie.</li> <li><b>1683-1699</b> : la <a href="/wiki/Grande_guerre_turque" title="Grande guerre turque">guerre austro-turque</a> oppose l'Empire ottoman à la Monarchie des Habsbourg, alliée de la Pologne, de la Bavière, de la Saxe et des cercles de Souabe et de Franconie, rejoints en 1684 par les États pontificaux, Venise, la Toscane, Gênes, l'Espagne, le Portugal et la Savoie, ces États formant une <a href="/wiki/Sainte-Ligue_(1684)" title="Sainte-Ligue (1684)">Sainte-Ligue</a>.</li></ul></div></div></div></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Histoire_de_la_France_au_XVIIe_si%C3%A8cle" title="Histoire de la France au XVIIe siècle">Histoire de la France au <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>.</div></div> <ul><li><b>1582-1702</b> : « <a href="/wiki/Si%C3%A8cle_d%27or_n%C3%A9erlandais" title="Siècle d'or néerlandais">Siècle d'or néerlandais</a> », forte période de croissance économique, commerciale, militaire et culturelle des <a href="/wiki/Provinces-Unies" title="Provinces-Unies">Provinces-Unies</a> après l'<a href="/wiki/Union_d%27Utrecht" title="Union d'Utrecht">Union d'Utrecht</a> et à l’issue de la <a href="/wiki/Guerre_de_Quatre-Vingts_Ans" title="Guerre de Quatre-Vingts Ans">guerre de Quatre-Vingts Ans</a><sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite_crochet">[</span>51<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Constitution d'un <a href="/wiki/Empire_colonial_n%C3%A9erlandais" title="Empire colonial néerlandais">empire colonial</a>.</li> <li><b>1598-1613</b> : <a href="/wiki/Temps_des_troubles_(Russie)" title="Temps des troubles (Russie)">temps des troubles</a> en Russie<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite_crochet">[</span>52<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1598-1700</b> : déclin de la puissance espagnole sous les règnes de <a href="/wiki/Philippe_III_(roi_d%27Espagne)" title="Philippe III (roi d'Espagne)">Philippe III</a> (1598-1621), <a href="/wiki/Philippe_IV_(roi_d%27Espagne)" title="Philippe IV (roi d'Espagne)">Philippe IV</a> (1621-1665), <a href="/wiki/Charles_II_(roi_d%27Espagne)" title="Charles II (roi d'Espagne)">Charles II</a> (1665-1700)<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite_crochet">[</span>53<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Fin du <a href="/wiki/Si%C3%A8cle_d%27or_espagnol" title="Siècle d'or espagnol">siècle d'or espagnol</a>.</li> <li><b>1610-1643</b> : règne en France de <a href="/wiki/Louis_XIII" title="Louis XIII">Louis <abbr class="abbr" title="13"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIII</span></abbr></a> après la mort d'<a href="/wiki/Henri_IV_(roi_de_France)" title="Henri IV (roi de France)">Henri IV</a> ; il est marqué par la régence de <a href="/wiki/Marie_de_M%C3%A9dicis" title="Marie de Médicis">Marie de Médicis</a> jusqu'en <a href="/wiki/1617" title="1617">1617</a> et la figure du <a href="/wiki/Armand_Jean_du_Plessis_de_Richelieu" title="Armand Jean du Plessis de Richelieu">Cardinal de Richelieu</a> jusqu'en <a href="/wiki/1642" title="1642">1642</a>.</li> <li><b>1611-1718</b> : époque dite de « <a href="/wiki/Empire_su%C3%A9dois" title="Empire suédois">Grande puissance</a> » ou « ère de grandeur » de la <a href="/wiki/Histoire_de_la_Su%C3%A8de" title="Histoire de la Suède">Suède</a><sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite_crochet">[</span>54<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1643-1715</b> : règne de <a href="/wiki/Louis_XIV" title="Louis XIV">Louis <abbr class="abbr" title="14"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIV</span></abbr></a>, marqué au début par la régence d'<a href="/wiki/Anne_d%27Autriche_(1601-1666)" title="Anne d'Autriche (1601-1666)">Anne d'Autriche</a> et du <a href="/wiki/Jules_Mazarin" title="Jules Mazarin">Cardinal Mazarin</a> et la <a href="/wiki/Fronde_(Histoire)" class="mw-redirect" title="Fronde (Histoire)">Fronde</a> de <a href="/wiki/1648" title="1648">1648</a> à <a href="/wiki/1653" title="1653">1653</a>, dernière guerre menée contre le <a href="/wiki/Roi_de_France" title="Roi de France">roi de France</a> par les Grands du royaume. En <a href="/wiki/1661" title="1661">1661</a> le début du règne personnel de Louis XIV marque l'apogée de la <a href="/wiki/Absolutisme" title="Absolutisme">monarchie absolue</a>, avec la construction du <a href="/wiki/Ch%C3%A2teau_de_Versailles" title="Château de Versailles">Château de Versailles</a> et la <a href="/wiki/R%C3%A9vocation_de_l%27%C3%A9dit_de_Nantes" title="Révocation de l'édit de Nantes">Révocation de l'édit de Nantes</a> en <a href="/wiki/1685" title="1685">1685</a>. Le roi prend des initiatives visant à unifier le <a href="/wiki/Droit_fran%C3%A7ais" title="Droit français">droit en France</a> : l'ordonnance de <a href="/wiki/1673_en_France" title="1673 en France">1673</a> sur le commerce de terre fonde le <a href="/wiki/Code_de_commerce_(France)" title="Code de commerce (France)">code du commerce</a> ; l'<a href="/wiki/%C3%89dit_de_Saint-Germain-en-Laye_(1679)" title="Édit de Saint-Germain-en-Laye (1679)">édit de Saint-Germain-en-Laye</a> de <a href="/wiki/1679_en_France" title="1679 en France">1679</a> rend obligatoire un enseignement du <a href="/wiki/Droit_fran%C3%A7ais" title="Droit français">droit français</a> dans les facultés de <a href="/wiki/Droit" title="Droit">droit</a>, et crée des « professeurs de droit français » dans les <a href="/wiki/Universit%C3%A9" title="Université">universités</a> du royaume. Il lance avec <a href="/wiki/Jean-Baptiste_Colbert" title="Jean-Baptiste Colbert">Jean-Baptiste Colbert</a> une politique visant à développer le commerce (<a href="/wiki/Mercantilisme" title="Mercantilisme">mercantilisme</a>) et fonde plusieurs grandes manufactures royales : <a href="/wiki/Manufacture_nationale_de_S%C3%A8vres" class="mw-redirect" title="Manufacture nationale de Sèvres">manufacture nationale de Sèvres</a> (<a href="/wiki/Porcelaine" title="Porcelaine">porcelaine</a>), <a href="/wiki/Manufacture_de_Beauvais" title="Manufacture de Beauvais">manufacture de Beauvais</a> (<a href="/wiki/Tapisserie" title="Tapisserie">tapisserie</a>), <a href="/wiki/Manufacture_royale_de_glaces_de_miroirs" title="Manufacture royale de glaces de miroirs">manufacture des glaces</a> (devenue <a href="/wiki/Saint-Gobain" title="Saint-Gobain">Saint-Gobain</a>).</li> <li><b>1648–1657</b> : le <a href="/wiki/Soul%C3%A8vement_de_Khmelnytsky" title="Soulèvement de Khmelnytsky">soulèvement de Khmelnytsky</a> en Ukraine provoque le « <a href="/wiki/D%C3%A9luge_(Pologne)" title="Déluge (Pologne)">Déluge</a> », une série de conflits qui affaiblit la <a href="/wiki/R%C3%A9publique_des_Deux_Nations" title="République des Deux Nations">république des Deux Nations</a>. Début de l'âge du fer en <a href="/wiki/R%C3%A9publique_des_Deux_Nations" title="République des Deux Nations">Pologne-Lituanie</a> (1648-1697)<sup id="cite_ref-Castellan_55-0" class="reference"><a href="#cite_note-Castellan-55"><span class="cite_crochet">[</span>55<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1649–1660</b> : <a href="/wiki/Commonwealth_d%27Angleterre" title="Commonwealth d'Angleterre">Commonwealth d'Angleterre</a>.</li> <li><b>1657</b> : crise du <a href="/wiki/Jans%C3%A9nisme" title="Jansénisme">Jansénisme</a> en France<sup id="cite_ref-Duccini_56-0" class="reference"><a href="#cite_note-Duccini-56"><span class="cite_crochet">[</span>56<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li><b>1660-1688</b> : <a href="/wiki/Restauration_anglaise" class="mw-redirect" title="Restauration anglaise">Restauration anglaise</a>.</li> <li><b>1688-1689</b> : <a href="/wiki/Glorieuse_R%C3%A9volution" title="Glorieuse Révolution">Glorieuse Révolution</a> en Angleterre<sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite_crochet">[</span>57<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En 1689, la <a href="/wiki/D%C3%A9claration_des_droits" class="mw-redirect" title="Déclaration des droits">Déclaration des droits</a> marque la fondation de la <a href="/wiki/Monarchie_britannique" title="Monarchie britannique">monarchie parlementaire britannique</a><sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite_crochet">[</span>58<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li>Dans l’<a href="/wiki/Saint-Empire_romain_germanique" title="Saint-Empire romain germanique">Empire</a>, les conditions de vie des paysans s’améliorent au <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> – <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle. La corvée s’alourdit dans les <a href="/wiki/Territoires_h%C3%A9r%C3%A9ditaires_des_Habsbourg" title="Territoires héréditaires des Habsbourg">territoires héréditaires des Habsbourg</a>, sauf au <a href="/wiki/Comt%C3%A9_de_Tyrol" title="Comté de Tyrol">Tyrol</a>, où elle n’existe pas. Les paysans sont en plus soumis à l’impôt « rustique » dû au roi pour les besoins de la guerre. Des mesures sont prises pour les protéger : dans la partie de la terre confiée aux paysans en censive (<i>Rustikalland</i>) apparaît un système de <a href="/wiki/Bail_emphyt%C3%A9otique" title="Bail emphytéotique">baux emphytéotiques</a> de longue durée, qui leur garantissent la jouissance de la <a href="/wiki/Tenure_(f%C3%A9odalit%C3%A9)" title="Tenure (féodalité)">tenure</a>. Des grands domaines se forment ou s’accroissent, soit par l’achat de propriétés plus petites ou de bien de couronne, soit par la conquête des terres incultes. C'est la « terre domaniale » (<i>Dominikalland</i>), dont la partie mise en valeur par les corvées des paysans devient la <a href="/wiki/R%C3%A9serve_(histoire)" title="Réserve (histoire)">réserve</a>. Les seigneurs obligent leur tenanciers à leur céder leurs surplus en exclusivité, qui revendus sur le marché leur procure du numéraire. Ils jouissent également du monopole des alcools pour les tavernes, des brasseries et des moulins et développent souvent des industries rurales sur leurs domaines : tissage, fabriques de papier, sucreries, briqueteries. L’<a href="/wiki/Assolement_triennal" title="Assolement triennal">assolement triennal</a> se généralise. La culture du <a href="/wiki/Ma%C3%AFs" title="Maïs">maïs</a> et du <a href="/wiki/Tabac" title="Tabac">tabac</a> est introduite. La <a href="/wiki/Viticulture" title="Viticulture">viticulture</a> se maintient jusqu’à la <a href="/wiki/Guerre_de_Trente_Ans" title="Guerre de Trente Ans">guerre de Trente Ans</a>, pendant laquelle la <a href="/wiki/Bavi%C3%A8re" title="Bavière">Bavière</a>, ennemie des Habsbourg, interdit les importations de vins autrichiens et développe la consommation de bière<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite_crochet">[</span>59<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li>En <a href="/wiki/Pologne" title="Pologne">Pologne</a>, les jésuites construisent des églises baroques ou rococo, les nobles font bâtir des hôtels influencés par l’art italien ou français. La société <a href="/wiki/Pologne" title="Pologne">polonaise</a> de la <a href="/wiki/Contre-R%C3%A9forme" title="Contre-Réforme">Contre-Réforme</a> invente une forme d’art spécifique, le <a href="/wiki/Baroque_bi%C3%A9lorusse" class="mw-redirect" title="Baroque biélorusse">baroque sarmate</a>. Les nobles prétendent descendre des <a href="/wiki/Sarmates" title="Sarmates">Sarmates</a>, qui auraient dominé les <a href="/wiki/Slaves" title="Slaves">Slaves</a> et donné naissance à la <i><a href="/wiki/Noblesse_polonaise" title="Noblesse polonaise">szlachta</a></i>. La mode du <i><a href="/wiki/Sarmatisme" title="Sarmatisme">Sarmatisme</a></i> envahit l’habillement, la coupe de cheveux (le crâne rasé, avec une tresse), la vie quotidienne, les rituels funèbres (portraits peints sur les cercueils). Un nouveau genre littéraire célèbre les hauts faits de ces Sarmates<sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite_crochet">[</span>60<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Personnages_significatifs">Personnages significatifs</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=8" title="Modifier la section : Personnages significatifs" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=8" title="Modifier le code source de la section : Personnages significatifs"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article connexe : <a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Personnalit%C3%A9_du_XVIIe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Personnalité du XVIIe siècle">Catégorie:Personnalité du XVIIe siècle</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Politiques">Politiques</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=9" title="Modifier la section : Politiques" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=9" title="Modifier le code source de la section : Politiques"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Philip_IV_of_Spain_-_Vel%C3%A1zquez_1644.jpg" class="mw-file-description" title="Philippe IV"><img alt="Philippe IV" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Philip_IV_of_Spain_-_Vel%C3%A1zquez_1644.jpg/92px-Philip_IV_of_Spain_-_Vel%C3%A1zquez_1644.jpg" decoding="async" width="92" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Philip_IV_of_Spain_-_Vel%C3%A1zquez_1644.jpg/138px-Philip_IV_of_Spain_-_Vel%C3%A1zquez_1644.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Philip_IV_of_Spain_-_Vel%C3%A1zquez_1644.jpg/184px-Philip_IV_of_Spain_-_Vel%C3%A1zquez_1644.jpg 2x" data-file-width="4860" data-file-height="6352" /></a></span></div> <div class="gallerytext"> <a href="/wiki/Philippe_IV_(roi_d%27Espagne)" title="Philippe IV (roi d'Espagne)">Philippe IV</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Richelieu,_por_Philippe_de_Champaigne_(detalle).jpg" class="mw-file-description" title="cardinal de Richelieu"><img alt="cardinal de Richelieu" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Richelieu%2C_por_Philippe_de_Champaigne_%28detalle%29.jpg/120px-Richelieu%2C_por_Philippe_de_Champaigne_%28detalle%29.jpg" decoding="async" width="120" height="99" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Richelieu%2C_por_Philippe_de_Champaigne_%28detalle%29.jpg/180px-Richelieu%2C_por_Philippe_de_Champaigne_%28detalle%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Richelieu%2C_por_Philippe_de_Champaigne_%28detalle%29.jpg/240px-Richelieu%2C_por_Philippe_de_Champaigne_%28detalle%29.jpg 2x" data-file-width="849" data-file-height="702" /></a></span></div> <div class="gallerytext"> <a href="/wiki/Armand_Jean_du_Plessis_de_Richelieu" title="Armand Jean du Plessis de Richelieu">cardinal de Richelieu</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Colbert1666.jpg" class="mw-file-description" title="Jean-Baptiste Colbert"><img alt="Jean-Baptiste Colbert" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Colbert1666.jpg/94px-Colbert1666.jpg" decoding="async" width="94" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Colbert1666.jpg/141px-Colbert1666.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Colbert1666.jpg/188px-Colbert1666.jpg 2x" data-file-width="2833" data-file-height="3618" /></a></span></div> <div class="gallerytext"> <a href="/wiki/Jean-Baptiste_Colbert" title="Jean-Baptiste Colbert">Jean-Baptiste Colbert</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Louis-xiv-lebrunl.jpg" class="mw-file-description" title="Louis XIV"><img alt="Louis XIV" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Louis-xiv-lebrunl.jpg/101px-Louis-xiv-lebrunl.jpg" decoding="async" width="101" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Louis-xiv-lebrunl.jpg/151px-Louis-xiv-lebrunl.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Louis-xiv-lebrunl.jpg/201px-Louis-xiv-lebrunl.jpg 2x" data-file-width="2000" data-file-height="2385" /></a></span></div> <div class="gallerytext"> <a href="/wiki/Louis_XIV" title="Louis XIV">Louis <abbr class="abbr" title="14"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIV</span></abbr></a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Oliver_Cromwell_by_Samuel_Cooper.jpg" class="mw-file-description" title="Oliver Cromwell"><img alt="Oliver Cromwell" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Oliver_Cromwell_by_Samuel_Cooper.jpg/99px-Oliver_Cromwell_by_Samuel_Cooper.jpg" decoding="async" width="99" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Oliver_Cromwell_by_Samuel_Cooper.jpg/148px-Oliver_Cromwell_by_Samuel_Cooper.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Oliver_Cromwell_by_Samuel_Cooper.jpg/197px-Oliver_Cromwell_by_Samuel_Cooper.jpg 2x" data-file-width="2400" data-file-height="2916" /></a></span></div> <div class="gallerytext"> <a href="/wiki/Oliver_Cromwell" title="Oliver Cromwell">Oliver Cromwell</a></div> </li> </ul> <ul><li><a href="/wiki/Johan_van_Oldenbarnevelt" title="Johan van Oldenbarnevelt">Johan van Oldenbarnevelt</a> (<a href="/wiki/1547" title="1547">1547</a> - <a href="/wiki/1619" title="1619">1619</a>), <a href="/wiki/Grand-pensionnaire" title="Grand-pensionnaire">grand avocat</a> des <a href="/wiki/%C3%89tats_de_Hollande" class="mw-redirect" title="États de Hollande">États de Hollande</a> incarnant les rébellions néerlandaises après la mort de <a href="/wiki/Guillaume_Ier_d%27Orange-Nassau" title="Guillaume Ier d'Orange-Nassau">Guillaume d'Orange</a>, il contribue durablement à l'édification de l'armature politique des <a href="/wiki/Provinces-Unies" title="Provinces-Unies">Provinces-Unies</a> et aux négociations de paix avec l'<a href="/wiki/Espagne" title="Espagne">Espagne</a> (1609-1621) ;</li> <li><a href="/wiki/Marie_de_M%C3%A9dicis" title="Marie de Médicis">Marie de Médicis</a> (<a href="/wiki/1575" title="1575">1575</a> - <a href="/wiki/1642" title="1642">1642</a>), reine puis régente de France ;</li> <li>Le <a href="/wiki/Armand_Jean_du_Plessis_de_Richelieu" title="Armand Jean du Plessis de Richelieu">cardinal de Richelieu</a> (<a href="/wiki/Paris" title="Paris">Paris</a>, <a href="/wiki/1585" title="1585">1585</a> - id., <a href="/wiki/1642" title="1642">1642</a>) (Armand-Jean du Plessis, dit Richelieu), évêque de Luçon, cardinal-duc de Richelieu. Protégé de Marie de Médicis puis principal ministre de Louis XIII. Il est considéré comme un des fondateurs de l'État moderne en France.</li> <li><a href="/wiki/Oliver_Cromwell" title="Oliver Cromwell">Oliver Cromwell</a> (<a href="/wiki/1599" title="1599">1599</a> - <a href="/wiki/1658" title="1658">1658</a>), Lord protecteur du Commonwealth d'Angleterre, d'Écosse et d'Irlande de <a href="/wiki/1653" title="1653">1653</a> à <a href="/wiki/1658" title="1658">1658</a>, accédant au pouvoir à la suite de la <a href="/wiki/Premi%C3%A8re_R%C3%A9volution_anglaise" class="mw-redirect" title="Première Révolution anglaise">Révolution anglaise</a> ;</li> <li><a href="/wiki/Louis_XIII" title="Louis XIII">Louis <abbr class="abbr" title="13"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIII</span></abbr></a> (<a href="/wiki/1601" title="1601">1601</a> - <a href="/wiki/1643" title="1643">1643</a>), roi de France pose les bases de l'absolutisme en France avec son ministre Richelieu.</li> <li><a href="/wiki/Anne_d%27Autriche_(1601-1666)" title="Anne d'Autriche (1601-1666)">Anne d'Autriche</a> (<a href="/wiki/1601" title="1601">1601</a> - <a href="/wiki/1666" title="1666">1666</a>), reine puis régente de France.</li> <li><a href="/wiki/Mazarin" class="mw-redirect" title="Mazarin">Mazarin</a> (<a href="/wiki/1602" title="1602">1602</a> - <a href="/wiki/1661" title="1661">1661</a>), homme politique.</li> <li><a href="/wiki/Henri_de_La_Tour_d%27Auvergne,_vicomte_de_Turenne" class="mw-redirect" title="Henri de La Tour d'Auvergne, vicomte de Turenne">Turenne</a> (1611-1675), de son vrai nom Henry de la Tour d'Auvergne-Bouillon, vicomte de Turenne. Maréchal de France et un des plus grands généraux français. Il est un des précurseurs de certaines tactiques militaires utilisées par <a href="/wiki/Napol%C3%A9on_Ier" title="Napoléon Ier">Napoléon</a>. Il sera d'ailleurs extrêmement valorisé par celui-ci.</li> <li><a href="/wiki/Jean-Baptiste_Colbert" title="Jean-Baptiste Colbert">Colbert</a> (<a href="/wiki/1619" title="1619">1619</a> - <a href="/wiki/1683" title="1683">1683</a>), contrôleur général des finances, ministre de la Marine, de la Maison du Roi, des Manufactures et des Arts de Louis XIV.</li> <li><a href="/wiki/Johan_de_Witt" title="Johan de Witt">Johan de Witt</a> (<a href="/wiki/1625" title="1625">1625</a> - <a href="/wiki/1672" title="1672">1672</a>), mathématicien et <a href="/wiki/Grand-pensionnaire" title="Grand-pensionnaire">grand pensionnaire</a> de <a href="/wiki/Hollande" title="Hollande">Hollande</a> aux <a href="/wiki/%C3%89tats_g%C3%A9n%C3%A9raux_(Provinces-Unies)" class="mw-redirect" title="États généraux (Provinces-Unies)">États généraux</a>, tête dirigeante de la république des Provinces-Unies de <a href="/wiki/1653" title="1653">1653</a> à <a href="/wiki/1672" title="1672">1672</a>, il mène de front les <a href="/wiki/Guerres_anglo-n%C3%A9erlandaises" title="Guerres anglo-néerlandaises">guerres anglo-néerlandaises</a> ;</li> <li><a href="/wiki/Charles_II_d%27Angleterre" class="mw-redirect" title="Charles II d'Angleterre">Charles II d'Angleterre</a> (<a href="/wiki/1630" title="1630">1630</a> - <a href="/wiki/1685" title="1685">1685</a>), fils de <a href="/wiki/Charles_Ier_d%27Angleterre" class="mw-redirect" title="Charles Ier d'Angleterre">Charles <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> d'Angleterre</a>, accédant au trône anglais lors de la Restauration de la monarchie en <a href="/wiki/1660" title="1660">1660</a> ;</li> <li><a href="/wiki/Louis_XIV" title="Louis XIV">Louis <abbr class="abbr" title="14"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">XIV</span></abbr></a> (<a href="/wiki/Saint-Germain-en-Laye" title="Saint-Germain-en-Laye">Saint-Germain-en-Laye</a>, <a href="/wiki/1638" title="1638">1638</a> - <a href="/wiki/Versailles" title="Versailles">Versailles</a>, <a href="/wiki/1715" title="1715">1715</a>), <a href="/wiki/Roi_de_France" title="Roi de France">roi de France</a>, symbole de l'<a href="/wiki/Absolutisme" title="Absolutisme">absolutisme</a> en France.</li> <li><a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Michel_Le_Tellier_de_Louvois" title="François Michel Le Tellier de Louvois">Louvois</a> (<a href="/wiki/1641" title="1641">1641</a> - <a href="/wiki/1691" title="1691">1691</a>), ministre de la Guerre de Louis XIV.</li> <li><a href="/wiki/Guillaume_III_d%27Orange-Nassau" title="Guillaume III d'Orange-Nassau">Guillaume III</a> (<a href="/wiki/1650" title="1650">1650</a> - <a href="/wiki/1702" title="1702">1702</a>), <a href="/wiki/Stathouder" title="Stathouder">stathouder</a> de cinq des sept provinces néerlandaises puis instigateur de la <a href="/wiki/Glorieuse_R%C3%A9volution" title="Glorieuse Révolution">Glorieuse Révolution</a> anglaise, il mène l'invasion néerlandaise de <a href="/wiki/1688" title="1688">1688</a> - <a href="/wiki/1689" title="1689">1689</a> qui le couronne roi-consort d'<a href="/wiki/Angleterre" title="Angleterre">Angleterre</a> et d'<a href="/wiki/%C3%89cosse" title="Écosse">Écosse</a> aux côtés de <a href="/wiki/Marie_II_d%27Angleterre" class="mw-redirect" title="Marie II d'Angleterre">Marie Stuart</a>, son épouse ;</li> <li><a href="/wiki/Philippe_IV_d%27Espagne" class="mw-redirect" title="Philippe IV d'Espagne">Philippe IV d'Espagne</a> (<a href="/wiki/1605" title="1605">1605</a> - <a href="/wiki/1665" title="1665">1665</a>), roi de Espagne;</li> <li><a href="/wiki/Gaspar_de_Guzm%C3%A1n,_comte_d%27Olivares" class="mw-redirect" title="Gaspar de Guzmán, comte d'Olivares">Gaspar de Guzmán, comte d'Olivares</a> (<a href="/wiki/1587" title="1587">1587</a> - <a href="/wiki/1645" title="1645">1645</a>), ministre et <a href="/wiki/Favori" title="Favori">favori</a> royal espagnol;</li> <li><a href="/wiki/Pierre_Ier_de_Russie" class="mw-redirect" title="Pierre Ier de Russie">Pierre le Grand</a> (<a href="/wiki/1672" title="1672">1672</a> - <a href="/wiki/1725" title="1725">1725</a>), tsar et empereur russe.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Écrivains_et_Dramaturges"><span id=".C3.89crivains_et_Dramaturges"></span>Écrivains et Dramaturges</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=10" title="Modifier la section : Écrivains et Dramaturges" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=10" title="Modifier le code source de la section : Écrivains et Dramaturges"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Miguel_de_Cervantes" title="Miguel de Cervantes">Miguel de Cervantes</a> (<a href="/wiki/1547" title="1547">1547</a> - <a href="/wiki/1616" title="1616">1616</a>), écrivain <a href="/wiki/Espagne" title="Espagne">espagnol</a>.</li> <li><a href="/wiki/Lope_de_Vega" title="Lope de Vega">Lope de Vega</a> (<a href="/wiki/1562" title="1562">1562</a> - <a href="/wiki/1635" title="1635">1635</a>), dramaturge <a href="/wiki/Espagne" title="Espagne">espagnol</a>.</li> <li><a href="/wiki/William_Shakespeare" title="William Shakespeare">William Shakespeare</a> (<a href="/wiki/1564" title="1564">1564</a> - <a href="/wiki/1616" title="1616">1616</a>), dramaturge, poète et écrivain <a href="/wiki/Royaume-Uni" title="Royaume-Uni">anglais</a>.</li> <li><a href="/wiki/Francisco_de_Quevedo_y_Villegas" class="mw-redirect" title="Francisco de Quevedo y Villegas">Francisco de Quevedo</a> (<a href="/wiki/1580" title="1580">1580</a> - <a href="/wiki/1645" title="1645">1645</a>), écrivain <a href="/wiki/Espagne" title="Espagne">espagnol</a>.</li> <li><a href="/wiki/Joost_van_den_Vondel" title="Joost van den Vondel">Joost van den Vondel</a> (<a href="/wiki/1587" title="1587">1587</a>-<a href="/wiki/1679" title="1679">1679</a>), écrivain, poète et dramaturge <a href="/wiki/Hollande" title="Hollande">hollandais</a>.</li> <li><a href="/wiki/Pedro_Calder%C3%B3n_de_la_Barca" title="Pedro Calderón de la Barca">Pedro Calderón de la Barca</a> (<a href="/wiki/1600" title="1600">1600</a> - <a href="/wiki/1681" title="1681">1681</a>), poète et dramaturge <a href="/wiki/Espagne" title="Espagne">espagnol</a>.</li> <li><a href="/wiki/Pierre_Corneille" title="Pierre Corneille">Pierre Corneille</a> (<a href="/wiki/1606" title="1606">1606</a> - <a href="/wiki/1684" title="1684">1684</a>), auteur dramatique français.</li> <li><a href="/wiki/Jean_de_La_Fontaine" title="Jean de La Fontaine">Jean de La Fontaine</a> (<a href="/wiki/1621" title="1621">1621</a> - <a href="/wiki/1695" title="1695">1695</a>), fabuliste, poète et moraliste français.</li> <li><a href="/wiki/Moli%C3%A8re" title="Molière">Molière</a> (<a href="/wiki/1622" title="1622">1622</a> - <a href="/wiki/1673" title="1673">1673</a>) (Jean-Baptiste Poquelin), dramaturge et comédien français.</li> <li><a href="/wiki/Marie_de_Rabutin-Chantal" class="mw-redirect" title="Marie de Rabutin-Chantal">Madame de Sévigné</a> (<a href="/wiki/1626" title="1626">1626</a> - <a href="/wiki/1696" title="1696">1696</a>), épistolière et écrivaine française.</li> <li><a href="/wiki/Charles_Perrault" title="Charles Perrault">Charles Perrault</a> (<a href="/wiki/1628" title="1628">1628</a> - <a href="/wiki/1703" title="1703">1703</a>), poète et moraliste français.</li> <li><a href="/wiki/Jean_Racine" title="Jean Racine">Racine</a> (<a href="/wiki/1639" title="1639">1639</a> - <a href="/wiki/1699" title="1699">1699</a>), dramaturge français.</li> <li><a href="/wiki/Matsuo_Bash%C5%8D" title="Matsuo Bashō">Matsuo Bashō</a> (<a href="/wiki/1644" title="1644">1644</a> - <a href="/wiki/1694" title="1694">1694</a>), poète japonais.</li> <li><a href="/wiki/Jean_de_La_Bruy%C3%A8re" title="Jean de La Bruyère">La Bruyère</a> (<a href="/wiki/1645" title="1645">1645</a> - <a href="/wiki/1696" title="1696">1696</a>), moraliste français.</li></ul> <p>Voir : </p> <ul><li><a href="/wiki/Liste_d%27%C3%A9crivains_de_langue_fran%C3%A7aise_par_ann%C3%A9e_de_naissance#Nés_au_XVIIe_siècle" title="Liste d'écrivains de langue française par année de naissance">Écrivains français nés au <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_d%27%C3%A9crivains_italiens_par_ann%C3%A9e_de_naissance#Nés_au_XVIIe_siècle" title="Liste d'écrivains italiens par année de naissance">Écrivains italiens nés au <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li> <li>« <i>Une corneille perchée sur une racine de la bruyère boit l'eau de la fontaine Molière</i> » expression <a href="/wiki/Mn%C3%A9motechnique" title="Mnémotechnique">mnémotechnique</a> pour se souvenir des grands écrivains du <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Philosophes">Philosophes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=11" title="Modifier la section : Philosophes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=11" title="Modifier le code source de la section : Philosophes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Gottfried_Wilhelm_von_Leibniz.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Gottfried_Wilhelm_von_Leibniz.jpg/220px-Gottfried_Wilhelm_von_Leibniz.jpg" decoding="async" width="220" height="278" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6a/Gottfried_Wilhelm_von_Leibniz.jpg 1.5x" data-file-width="316" data-file-height="400" /></a><figcaption><a href="/wiki/Gottfried_Wilhelm_Leibniz" title="Gottfried Wilhelm Leibniz">Gottfried Wilhelm Leibniz</a>, savant <a href="/wiki/Polymathie" title="Polymathie">polymathe</a>, notamment <a href="/wiki/Philosophe" title="Philosophe">philosophe</a> et <a href="/wiki/Math%C3%A9maticien" title="Mathématicien">mathématicien</a>, s'intéresse à quasiment tous les domaines de son temps.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Liste_de_philosophes_par_ann%C3%A9e_de_naissance#XVIIe_siècle" title="Liste de philosophes par année de naissance">Liste de philosophes par année de naissance#XVIIe siècle</a>.</div></div> <ul><li><a href="/wiki/Francis_Bacon_(philosophe)" title="Francis Bacon (philosophe)">Francis Bacon</a> (<a href="/wiki/1561" title="1561">1561</a> - <a href="/wiki/1626" title="1626">1626</a>), philosophe anglais,</li> <li><a href="/wiki/Hugo_Grotius" title="Hugo Grotius">Hugo Grotius</a> (<i>Hugo de Groot</i>) (<a href="/wiki/1583" title="1583">1583</a> - <a href="/wiki/1645" title="1645">1645</a>), philosophe politique et théologique néerlandais,</li> <li><a href="/wiki/Thomas_Hobbes" title="Thomas Hobbes">Thomas Hobbes</a> (<a href="/wiki/1588" title="1588">1588</a> - <a href="/wiki/1679" title="1679">1679</a>), philosophe politique anglais,</li> <li><a href="/wiki/Marin_Mersenne" title="Marin Mersenne">Marin Mersenne</a> (<a href="/wiki/1588" title="1588">1588</a> - <a href="/wiki/1648" title="1648">1648</a>), moine, philosophe et mathématicien français, ami proche de <a href="/wiki/Ren%C3%A9_Descartes" title="René Descartes">Descartes</a>, s'oppose fermement à la <a href="/wiki/Kabbale_chr%C3%A9tienne" title="Kabbale chrétienne">Kabbale chrétienne</a> dans ses <i>Questions sur la Genèse</i> (<a href="/wiki/1623" title="1623">1623</a>),</li> <li><a href="/wiki/Ren%C3%A9_Descartes" title="René Descartes">René Descartes</a> (<a href="/wiki/1596" title="1596">1596</a> - <a href="/wiki/1650" title="1650">1650</a>), philosophe, mathématicien et physicien français,</li> <li><a href="/wiki/Blaise_Pascal" title="Blaise Pascal">Blaise Pascal</a> (<a href="/wiki/1623" title="1623">1623</a> - <a href="/wiki/1662" title="1662">1662</a>), philosophe, mathématicien et physicien français,</li> <li><a href="/wiki/John_Locke" title="John Locke">John Locke</a> (<a href="/wiki/1632" title="1632">1632</a> - <a href="/wiki/1704" title="1704">1704</a>), philosophe politique anglais,</li> <li><a href="/wiki/Baruch_Spinoza" title="Baruch Spinoza">Baruch Spinoza</a> (<a href="/wiki/1632" title="1632">1632</a> - <a href="/wiki/1677" title="1677">1677</a>), philosophe néerlandais,</li> <li><a href="/wiki/Gottfried_Wilhelm_Leibniz" title="Gottfried Wilhelm Leibniz">Gottfried Wilhelm Leibniz</a> (<a href="/wiki/1646" title="1646">1646</a> - <a href="/wiki/1716" title="1716">1716</a>), philosophe, scientifique, mathématicien, logicien, diplomate, juriste, bibliothécaire et philologue allemand.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Linguistes">Linguistes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=12" title="Modifier la section : Linguistes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=12" title="Modifier le code source de la section : Linguistes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Grammairien" class="mw-redirect" title="Grammairien">Grammairiens</a> : </p> <ul><li><a href="/wiki/Claude_Favre_de_Vaugelas" title="Claude Favre de Vaugelas">Claude Favre de Vaugelas</a> (<a href="/wiki/1585" title="1585">1585</a> - <a href="/wiki/1650" title="1650">1650</a>) ;</li> <li><a href="/wiki/Gilles_M%C3%A9nage_(grammairien)" title="Gilles Ménage (grammairien)">Gilles Ménage (grammairien)</a> (<a href="/wiki/1613" title="1613">1613</a> - <a href="/wiki/1692" title="1692">1692</a>) ;</li> <li><a href="/wiki/Dominique_Bouhours" title="Dominique Bouhours">Dominique Bouhours</a> (<a href="/wiki/1628" title="1628">1628</a> - <a href="/wiki/1702" title="1702">1702</a>).</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Architectes">Architectes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=13" title="Modifier la section : Architectes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=13" title="Modifier le code source de la section : Architectes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Louis_Le_Vau" title="Louis Le Vau">Louis Le Vau</a> (<a href="/wiki/1612" title="1612">1612</a> - <a href="/wiki/1670" title="1670">1670</a>), sculpteur français,</li> <li><a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Mansart" title="François Mansart">François Mansart</a> (<a href="/wiki/1598" title="1598">1598</a> - <a href="/wiki/1666" title="1666">1666</a>), architecte français,</li> <li><a href="/wiki/Francesco_Borromini" title="Francesco Borromini">Francesco Borromini</a> (1599 - 1667) Architecte italien</li> <li><a href="/wiki/S%C3%A9bastien_Le_Prestre_de_Vauban" title="Sébastien Le Prestre de Vauban">Sébastien Le Prestre de Vauban</a> (<a href="/wiki/1633" title="1633">1633</a> - <a href="/wiki/1707" title="1707">1707</a>), ingénieur et architecte militaire français,</li> <li><a href="/wiki/Andr%C3%A9_Le_N%C3%B4tre" title="André Le Nôtre">André Le Nôtre</a> (1613 - 1700), architecte paysagiste français.</li> <li><a href="/wiki/Jules_Hardouin-Mansart" title="Jules Hardouin-Mansart">Jules Hardouin-Mansart</a> (<a href="/wiki/1646" title="1646">1646</a> - <a href="/wiki/1708" title="1708">1708</a>), architecte français.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Scientifiques">Scientifiques</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=14" title="Modifier la section : Scientifiques" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=14" title="Modifier le code source de la section : Scientifiques"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Johannes_Kepler" title="Johannes Kepler">Johannes Kepler</a> (<a href="/wiki/1571" title="1571">1571</a>-<a href="/wiki/1630" title="1630">1630</a>), <a href="/wiki/Astronome" title="Astronome">astronome</a> allemand, célèbre pour avoir découvert la trajectoire elliptique des planètes</li> <li><a href="/wiki/Galil%C3%A9e_(savant)" title="Galilée (savant)">Galilée</a> (<a href="/wiki/Pise" title="Pise">Pise</a>, <a href="/wiki/Italie" title="Italie">Italie</a>, <a href="/wiki/1564" title="1564">1564</a> - <a href="/wiki/Arcetri" title="Arcetri">Arcetri</a>, <a href="/wiki/Italie" title="Italie">Italie</a>, <a href="/wiki/1642" title="1642">1642</a>), <a href="/wiki/Physique" title="Physique">physicien</a> et <a href="/wiki/Astronomie" title="Astronomie">astronome</a> italien, auteur du <i><a href="/wiki/Dialogue_sur_les_deux_grands_syst%C3%A8mes_du_monde" title="Dialogue sur les deux grands systèmes du monde">Dialogue sur les deux grands systèmes du monde</a></i> (<a href="/wiki/1632" title="1632">1632</a>) et fondateur de la physique moderne.</li> <li><a href="/wiki/Ren%C3%A9_Descartes" title="René Descartes">René Descartes</a> (La Sibyllière, <a href="/wiki/Indre-et-Loire" title="Indre-et-Loire">Indre-et-Loire</a>, <a href="/wiki/1596" title="1596">1596</a> - <a href="/wiki/Stockholm" title="Stockholm">Stockholm</a>, <a href="/wiki/1650" title="1650">1650</a>), <a href="/wiki/Philosophie" title="Philosophie">philosophe</a> <a href="/wiki/France" title="France">français</a></li> <li><a href="/wiki/Christian_Huygens" title="Christian Huygens">Christian Huygens</a> (<a href="/wiki/1629" title="1629">1629</a> — <a href="/wiki/1695" title="1695">1695</a>), mathématicien, astronome et physicien néerlandais. Il est généralement associé à la <a href="/wiki/R%C3%A9volution_scientifique" title="Révolution scientifique">révolution scientifique</a></li> <li><a href="/wiki/Antoni_van_Leeuwenhoek" title="Antoni van Leeuwenhoek">Antoni van Leeuwenhoek</a>, scientifique amateur néerlandais ayant mis au point le microscope et décrivant ainsi pour la première fois l'existence des bactéries, des spermatozoïdes et des globules rouges sanguines</li> <li><a href="/wiki/Marcello_Malpighi" title="Marcello Malpighi">Marcello Malpighi</a> (<a href="/wiki/Crevalcore" title="Crevalcore">Crevalcore</a>, <a href="/wiki/1628" title="1628">1628</a> - <a href="/wiki/Rome" title="Rome">Rome</a>, <a href="/wiki/1694" title="1694">1694</a>) médecin, inventeur de l'<a href="/wiki/Histologie" title="Histologie">histologie</a></li> <li><a href="/wiki/Isaac_Newton" title="Isaac Newton">Isaac Newton</a> (Woolsthorpe, <a href="/wiki/Lincolnshire_(Angleterre)" class="mw-redirect" title="Lincolnshire (Angleterre)">Lincolnshire</a>, <a href="/wiki/1642" title="1642">1642</a> - <a href="/wiki/Londres" title="Londres">Londres</a>, <a href="/wiki/1727" title="1727">1727</a>), <a href="/wiki/Math%C3%A9matiques" title="Mathématiques">mathématicien</a>, <a href="/wiki/Physique" title="Physique">physicien</a> et <a href="/wiki/Astronomie" title="Astronomie">astronome</a> <a href="/wiki/Grande-Bretagne" title="Grande-Bretagne">britannique</a>, auteur des <i><a href="/wiki/Philosophiae_Naturalis_Principia_Mathematica" class="mw-redirect" title="Philosophiae Naturalis Principia Mathematica">Philosophiae Naturalis Principia Mathematica</a></i>, qui exposent la théorie de la <a href="/wiki/Gravitation" title="Gravitation">gravitation</a> universelle.</li> <li><a href="/wiki/Blaise_Pascal" title="Blaise Pascal">Blaise Pascal</a> (<a href="/wiki/Clermont-Ferrand" title="Clermont-Ferrand">Clermont-Ferrand</a>, <a href="/wiki/1623" title="1623">1623</a> - <a href="/wiki/Paris" title="Paris">Paris</a>, <a href="/wiki/1662" title="1662">1662</a>), <a href="/wiki/Philosophie" title="Philosophie">philosophe</a>, <a href="/wiki/Math%C3%A9matiques" title="Mathématiques">mathématicien</a> et <a href="/wiki/Physique" title="Physique">physicien</a> <a href="/wiki/France" title="France">français</a>.</li> <li><a href="/wiki/Simon_Stevin" title="Simon Stevin">Simon Stevin</a> (<a href="/wiki/1548" title="1548">1548</a> - <a href="/wiki/1620" title="1620">1620</a>), mathématicien et ingénieur flamand</li> <li><a href="/wiki/Gottfried_Wilhelm_Leibniz" title="Gottfried Wilhelm Leibniz">Gottfried Wilhelm Leibniz</a> (<a href="/wiki/1646" title="1646">1646</a> - <a href="/wiki/1716" title="1716">1716</a>), philosophe, scientifique, mathématicien, logicien, diplomate, juriste, bibliothécaire et philologue allemand</li> <li><a href="/wiki/Pierre_de_Fermat" title="Pierre de Fermat">Pierre de Fermat</a>, (<a href="/wiki/1601" title="1601">1601</a> – <a href="/wiki/1665" title="1665">1665</a>), mathématicien français.</li> <li><a href="/wiki/Robert_Hooke" title="Robert Hooke">Robert Hooke</a> (<a href="/wiki/1635" title="1635">1635</a> - <a href="/wiki/1703" title="1703">1703</a>) <a href="/wiki/Scientifique" title="Scientifique">scientifique</a> et <a href="/wiki/Philosophe" title="Philosophe">philosophe</a> qui apportera des améliorations dans les domaines de l'<a href="/wiki/Architecture" title="Architecture">architecture</a>, de la <a href="/wiki/Microbiologie" title="Microbiologie">microbiologie</a>, de l'<a href="/wiki/Optique" title="Optique">optique</a>, de l'<a href="/wiki/Astronomie" title="Astronomie">astronomie</a>, de la <a href="/wiki/M%C3%A9canique_(science)" title="Mécanique (science)">mécanique</a>, de la <a href="/wiki/M%C3%A9t%C3%A9orologie" title="Météorologie">météorologie</a> et même de la <a href="/wiki/Pal%C3%A9ontologie" title="Paléontologie">paléontologie</a>. Auteur de <i><a href="/wiki/Micrographia" title="Micrographia">Micrographia</a></i>, principal recueil de ses decouvertes.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Peintres">Peintres</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=15" title="Modifier la section : Peintres" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=15" title="Modifier le code source de la section : Peintres"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Le_Caravage" title="Le Caravage">Le Caravage</a> (<a href="/wiki/1571" title="1571">1571</a> - <a href="/wiki/1610" title="1610">1610</a>), peintre italien, pionnier de la technique du <a href="/wiki/Clair-obscur" title="Clair-obscur">clair-obscur</a>,</li> <li><a href="/wiki/Pierre_Paul_Rubens" title="Pierre Paul Rubens">Peter Paul Rubens</a> (<a href="/wiki/1577" title="1577">1577</a> - <a href="/wiki/1640" title="1640">1640</a>), peintre flamand,</li> <li><a href="/wiki/Antoine_van_Dyck" title="Antoine van Dyck">Antoine van Dyck</a> (<a href="/wiki/1599" title="1599">1599</a> - <a href="/wiki/1641" title="1641">1641</a>), peintre flamand,</li> <li><a href="/wiki/Frans_Hals" title="Frans Hals">Frans Hals</a> (<a href="/wiki/1581" title="1581">1581</a> ? - <a href="/wiki/1666" title="1666">1666</a>), peintre néerlandais,</li> <li><a href="/wiki/Georges_de_La_Tour" title="Georges de La Tour">Georges de La Tour</a> (<a href="/wiki/1593" title="1593">1593</a> - <a href="/wiki/1652" title="1652">1652</a>), peintre lorrain,</li> <li><a href="/wiki/Nicolas_Poussin" title="Nicolas Poussin">Nicolas Poussin</a> (1594 - 1665), peintre français,</li> <li><a href="/wiki/Gian_Lorenzo_Bernini" class="mw-redirect" title="Gian Lorenzo Bernini">Le Bernin</a> (1598 - 1680, sculpteur, peintre et architecte italien,</li> <li><a href="/wiki/Diego_V%C3%A9lasquez" title="Diego Vélasquez">Velázquez</a> (<a href="/wiki/1599" title="1599">1599</a> - <a href="/wiki/1660" title="1660">1660</a>), peintre espagnol,</li> <li><a href="/wiki/Claude_Gell%C3%A9e" title="Claude Gellée">Claude Gellée</a> (ca <a href="/wiki/1600" title="1600">1600</a> - <a href="/wiki/1682" title="1682">1682</a>), peintre lorrain,</li> <li><a href="/wiki/Philippe_de_Champaigne" title="Philippe de Champaigne">Philippe de Champaigne</a> (1602 - 1674), peintre français,</li> <li><a href="/wiki/Rembrandt" title="Rembrandt">Rembrandt</a> (<a href="/wiki/1606" title="1606">1606</a> - <a href="/wiki/1669" title="1669">1669</a>), peintre néerlandais,</li> <li><a href="/wiki/Pierre_Mignard" title="Pierre Mignard">Pierre Mignard</a> (ca <a href="/wiki/1612" title="1612">1612</a> - <a href="/wiki/1696" title="1696">1696</a>), peintre français,</li> <li><a href="/wiki/Bartolom%C3%A9_Esteban_Murillo" title="Bartolomé Esteban Murillo">Bartolomé Esteban Murillo</a> (<a href="/wiki/1617" title="1617">1617</a> - <a href="/wiki/1682" title="1682">1682</a>), peintre espagnol.</li> <li><a href="/wiki/Charles_Le_Brun" title="Charles Le Brun">Charles Le Brun</a> (<a href="/wiki/1619" title="1619">1619</a> - <a href="/wiki/1690" title="1690">1690</a>), décorateur français,</li> <li><a href="/wiki/Jos%C3%A9_de_Ribera" title="José de Ribera">José de Ribera</a> (<a href="/wiki/1591" title="1591">1591</a> - <a href="/wiki/1652" title="1652">1652</a>), peintre espagnol,</li> <li><a href="/wiki/Jacob_van_Ruisdael" title="Jacob van Ruisdael">Ruysdael</a> (<a href="/wiki/1628" title="1628">1628</a> - <a href="/wiki/1682" title="1682">1682</a>), paysagiste néerlandais,</li> <li><a href="/wiki/Juan_de_Vald%C3%A9s_Leal" title="Juan de Valdés Leal">Juan de Valdés Leal</a> (<a href="/wiki/1622" title="1622">1622</a> - <a href="/wiki/1690" title="1690">1690</a>), peintre espagnol,</li> <li><a href="/wiki/Johannes_Vermeer" title="Johannes Vermeer">Vermeer</a> (<a href="/wiki/1632" title="1632">1632</a> - <a href="/wiki/1675" title="1675">1675</a>), peintre néerlandais,</li> <li><a href="/wiki/Francisco_de_Zurbaran" class="mw-redirect" title="Francisco de Zurbaran">Francisco de Zurbaran</a> (<a href="/wiki/1598" title="1598">1598</a> - <a href="/wiki/1664" title="1664">1664</a>), peintre espagnol,</li> <li><a href="/wiki/Artemisia_Gentileschi" title="Artemisia Gentileschi">Artemisia Gentileschi</a> (<a href="/wiki/1593" title="1593">1593</a> - <a href="/wiki/1656" title="1656">1656</a>) peintre italienne</li></ul> <p>Voir aussi : </p> <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Peintre_italien_du_XVIIe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Peintre italien du XVIIe siècle">Peintres italiens du <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_de_peintres_fran%C3%A7ais#XVIIe_siècle" title="Liste de peintres français">Peintres français du <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Musiciens">Musiciens</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=16" title="Modifier la section : Musiciens" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=16" title="Modifier le code source de la section : Musiciens"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Claudio_Monteverdi" title="Claudio Monteverdi">Claudio Monteverdi</a> (<a href="/wiki/1567" title="1567">1567</a> - <a href="/wiki/1643" title="1643">1643</a>), compositeur italien,</li> <li><a href="/wiki/Heinrich_Sch%C3%BCtz" title="Heinrich Schütz">Heinrich Schütz</a> (<a href="/wiki/1585" title="1585">1585</a> - <a href="/wiki/1672" title="1672">1672</a>), compositeur allemand,</li> <li><a href="/wiki/Jean-Baptiste_Lully" title="Jean-Baptiste Lully">Jean-Baptiste Lully</a> (<a href="/wiki/1632" title="1632">1632</a> - <a href="/wiki/1687" title="1687">1687</a>), compositeur français d'origine italienne,</li> <li><a href="/wiki/Marc-Antoine_Charpentier" title="Marc-Antoine Charpentier">Marc-Antoine Charpentier</a> (<a href="/wiki/1643" title="1643">1643</a> - <a href="/wiki/1704" title="1704">1704</a>), compositeur français,</li> <li><a href="/wiki/Arcangelo_Corelli" title="Arcangelo Corelli">Arcangelo Corelli</a> (<a href="/wiki/1653" title="1653">1653</a> - <a href="/wiki/1713" title="1713">1713</a>), violoniste et compositeur italien.</li> <li><a href="/wiki/Johann_Pachelbel" title="Johann Pachelbel">Johann Pachelbel</a> (<a href="/wiki/1653" title="1653">1653</a> – <a href="/wiki/1706" title="1706">1706</a>), compositeur allemand,</li> <li><a href="/wiki/Henry_Purcell" title="Henry Purcell">Henry Purcell</a> (<a href="/wiki/1659" title="1659">1659</a> - <a href="/wiki/1695" title="1695">1695</a>), compositeur anglais.</li> <li><a href="/wiki/Antonio_Vivaldi" title="Antonio Vivaldi">Antonio Vivaldi</a> (<a href="/wiki/1678" title="1678">1678</a> - <a href="/wiki/1741" title="1741">1741</a>), violoniste et compositeur de musique <a href="/wiki/Italie" title="Italie">italien</a>.</li></ul> <p>Voir aussi : </p> <ul><li><a href="/wiki/Liste_de_compositeurs_fran%C3%A7ais#Nés_au_XVIIe_siècle" title="Liste de compositeurs français">Compositeurs français du <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Religieux">Religieux</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=17" title="Modifier la section : Religieux" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=17" title="Modifier le code source de la section : Religieux"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Saint Jean Eudes (1601-1680), <a href="/wiki/Pr%C3%AAtre_catholique" title="Prêtre catholique">prêtre</a> <a href="/wiki/France" title="France">français</a> <a href="/wiki/Soci%C3%A9t%C3%A9_de_l%27oratoire_de_J%C3%A9sus" class="mw-redirect" title="Société de l'oratoire de Jésus">oratorien</a>, fondateur de la <a href="/wiki/Congr%C3%A9gation_de_J%C3%A9sus_et_Marie" class="mw-redirect" title="Congrégation de Jésus et Marie">Congrégation de Jésus et Marie</a> et de l'<a href="/wiki/Ordre_de_Notre-Dame_de_Charit%C3%A9" title="Ordre de Notre-Dame de Charité">Ordre de Notre-Dame de Charité</a></li> <li><a href="/wiki/Jacobus_Arminius" title="Jacobus Arminius">Jacobus Arminius</a> (<a href="/wiki/1560" title="1560">1560</a>-<a href="/wiki/1609" title="1609">1609</a>), théologien néerlandais</li> <li><a href="/wiki/Vincent_de_Paul" title="Vincent de Paul">Vincent de Paul</a> (<a href="/wiki/1581" title="1581">1581</a> - <a href="/wiki/1660" title="1660">1660</a>), religieux français,</li> <li><a href="/wiki/Jacques-B%C3%A9nigne_Bossuet" title="Jacques-Bénigne Bossuet">Bossuet</a> (<a href="/wiki/1627" title="1627">1627</a> - <a href="/wiki/1704" title="1704">1704</a>), homme d'Église, prédicateur et écrivain français.</li> <li><a href="/wiki/Pierre_de_B%C3%A9rulle" title="Pierre de Bérulle">Pierre de Bérulle</a> (<a href="/wiki/1545" title="1545">1545</a> - <a href="/wiki/1629" title="1629">1629</a>), homme d'Église, représentant majeur de l'École française de spiritualité, fondateur de la Société de l'Oratoire de Jésus</li> <li><a href="/wiki/Juana_In%C3%A9s_de_la_Cruz" title="Juana Inés de la Cruz">Juana Inés de la Cruz</a> (1648 - 1695) religieuse catholique <a href="/wiki/Ordre_de_Saint-J%C3%A9r%C3%B4me" title="Ordre de Saint-Jérôme">hiéronymite</a>, poétesse et dramaturge de la Nouvelle-Espagne.</li> <li><a href="/wiki/Marie_de_l%27Incarnation" title="Marie de l'Incarnation">Marie de l'Incarnation</a>, (<a href="/wiki/1599" title="1599">1599</a> - <a href="/wiki/1672" title="1672">1672</a>), mystique ursuline et missionnaire catholique fondatrice des ursulines de la Nouvelle-France. Elle fonda également le premier couvent d’enseignement féminin en Amérique.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Inventions,_découvertes,_introductions"><span id="Inventions.2C_d.C3.A9couvertes.2C_introductions"></span>Inventions, découvertes, introductions</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=18" title="Modifier la section : Inventions, découvertes, introductions" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=18" title="Modifier le code source de la section : Inventions, découvertes, introductions"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Voir : </p> <ul><li><a href="/wiki/Chronologie_de_l%27histoire_des_techniques" class="mw-redirect" title="Chronologie de l'histoire des techniques">Inventions au <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_d%27inventions_fran%C3%A7aises" title="Liste d'inventions françaises">Inventions françaises au <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Astronomie">Astronomie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=19" title="Modifier la section : Astronomie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=19" title="Modifier le code source de la section : Astronomie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/1608" title="1608">1608</a> : Invention de la <a href="/wiki/Lunette_astronomique" title="Lunette astronomique">lunette d'approche</a> (grossissement 3 fois) en Hollande vers <a href="/wiki/1608" title="1608">1608</a> ; l'invention de la lunette d'approche est difficile à attribuer, car plusieurs personnes cherchèrent à en obtenir le brevet : <a href="/wiki/Hans_Lippershey" class="mw-redirect" title="Hans Lippershey">Hans Lippershey</a>, <a href="/wiki/Jacques_Metius" class="mw-redirect" title="Jacques Metius">Jacques Metius</a> et <a href="/wiki/Zacharias_Janssen" title="Zacharias Janssen">Zacharias Janssen</a>.</li> <li><a href="/wiki/1609" title="1609">1609</a> : première et deuxième <a href="/wiki/Lois_de_Kepler" title="Lois de Kepler">lois de Kepler</a> sur les trajectoires des planètes</li> <li><a href="/wiki/1609" title="1609">1609</a> : Perfectionnement de la <a href="/wiki/Lunette_astronomique" title="Lunette astronomique">lunette d'approche</a> par <a href="/wiki/Galil%C3%A9e_(savant)" title="Galilée (savant)">Galilée</a> (grossissement 6 fois), qui fut le premier à l'utiliser pour observer des objets célestes ; on parle alors de <a href="/wiki/Lunette_astronomique" title="Lunette astronomique">lunette astronomique</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Physique">Physique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=20" title="Modifier la section : Physique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=20" title="Modifier le code source de la section : Physique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Travaux de <a href="/wiki/Blaise_Pascal" title="Blaise Pascal">Blaise Pascal</a> sur la pression atmosphérique.</li> <li><a href="/wiki/1643" title="1643">1643</a> : invention du <a href="/wiki/Barom%C3%A8tre" title="Baromètre">baromètre</a> à mercure par <a href="/wiki/Evangelista_Torricelli" title="Evangelista Torricelli">Evangelista Torricelli</a>.</li> <li><a href="/wiki/1676" title="1676">1676</a> : la <a href="/wiki/Vitesse_de_la_lumi%C3%A8re" title="Vitesse de la lumière">vitesse de la lumière</a> est <a href="/wiki/D%C3%A9termination_de_la_vitesse_de_la_lumi%C3%A8re_par_Ole_R%C3%B8mer" title="Détermination de la vitesse de la lumière par Ole Rømer">mesurée pour la première fois</a> par l'<a href="/wiki/Astronome" title="Astronome">astronome</a> <a href="/wiki/Danemark" title="Danemark">danois</a> <a href="/wiki/Ole_Christensen_R%C3%B8mer" title="Ole Christensen Rømer">Ole Christensen Rømer</a>.</li> <li><a href="/wiki/1687" title="1687">1687</a> : <a href="/wiki/Isaac_Newton" title="Isaac Newton">Isaac Newton</a> énonce la loi de la <a href="/wiki/Histoire_de_la_gravitation" title="Histoire de la gravitation">gravitation universelle</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mathématiques"><span id="Math.C3.A9matiques"></span>Mathématiques</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=21" title="Modifier la section : Mathématiques" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=21" title="Modifier le code source de la section : Mathématiques"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/1642" title="1642">1642</a> : Invention de la <a href="/wiki/Machine_%C3%A0_calculer" class="mw-redirect" title="Machine à calculer">machine à calculer</a> par <a href="/wiki/Blaise_Pascal" title="Blaise Pascal">Blaise Pascal</a>.</li> <li>Invention du <a href="/wiki/Calcul_infinit%C3%A9simal" title="Calcul infinitésimal">calcul infinitésimal</a> par <a href="/wiki/Isaac_Newton" title="Isaac Newton">Newton</a> et <a href="/wiki/Leibniz" class="mw-redirect" title="Leibniz">Leibniz</a></li> <li>Travaux en <a href="/wiki/Logique" title="Logique">logique</a> et analyse infinitésimale par <a href="/wiki/Leibniz" class="mw-redirect" title="Leibniz">Leibniz</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Explorations">Explorations</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=22" title="Modifier la section : Explorations" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=22" title="Modifier le code source de la section : Explorations"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Chronologie_des_explorations#XVIIe_siècle" title="Chronologie des explorations">Explorations au <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Médecine"><span id="M.C3.A9decine"></span>Médecine</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=23" title="Modifier la section : Médecine" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=23" title="Modifier le code source de la section : Médecine"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Invention du <a href="/wiki/Forceps" title="Forceps">forceps</a>.</li> <li>Premier <a href="/wiki/Thermom%C3%A8tre" title="Thermomètre">thermomètre</a> médical en 1626.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Transports">Transports</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=24" title="Modifier la section : Transports" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=24" title="Modifier le code source de la section : Transports"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>1602 : premiers <a href="/wiki/Rail" title="Rail">rails</a>, dans des mines de la région de Newcastle.</li> <li>1620 : premier <a href="/wiki/Sous-marin" title="Sous-marin">sous-marin</a> de l'époque moderne.</li> <li>1620 : premiers <a href="/wiki/Taxi" title="Taxi">taxis</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Arts_et_culture">Arts et culture</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=25" title="Modifier la section : Arts et culture" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=25" title="Modifier le code source de la section : Arts et culture"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Vaux_099.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Vaux_099.jpg/220px-Vaux_099.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Vaux_099.jpg/330px-Vaux_099.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Vaux_099.jpg/440px-Vaux_099.jpg 2x" data-file-width="2272" data-file-height="1704" /></a><figcaption>Façade du château de Vaux-le-Vicomte.</figcaption></figure> <ul><li><a href="/wiki/Si%C3%A8cle_d%27or_espagnol" title="Siècle d'or espagnol">Siècle d'or espagnol</a></li> <li><a href="/wiki/Si%C3%A8cle_d%27or_n%C3%A9erlandais" title="Siècle d'or néerlandais">Siècle d'or néerlandais</a></li> <li><a href="/wiki/Grand_Si%C3%A8cle_(histoire_de_France)" title="Grand Siècle (histoire de France)">Grand Siècle</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Littérature"><span id="Litt.C3.A9rature"></span>Littérature</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=26" title="Modifier la section : Littérature" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=26" title="Modifier le code source de la section : Littérature"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Litt%C3%A9rature_fran%C3%A7aise_du_XVIIe_si%C3%A8cle" title="Littérature française du XVIIe siècle">Littérature française du <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Litt%C3%A9rature_espagnole_baroque" class="mw-redirect" title="Littérature espagnole baroque">Littérature espagnole baroque</a></li> <li><a href="/wiki/Litt%C3%A9rature_n%C3%A9erlandaise_au_XVIIe_et_au_XVIIIe_si%C3%A8cle" class="mw-redirect" title="Littérature néerlandaise au XVIIe et au XVIIIe siècle">Littérature néerlandaise au XVIIe et au XVIIIe siècle</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Architecture">Architecture</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=27" title="Modifier la section : Architecture" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=27" title="Modifier le code source de la section : Architecture"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Deux styles coexistent et se confondent souvent en Europe : <ul><li><a href="/wiki/Baroque" title="Baroque">Art baroque</a>.</li> <li><a href="/wiki/Classicisme" class="mw-redirect" title="Classicisme">Art classique</a>.</li></ul></li></ul> <p>La dichotomie entre de ces deux termes demeure floue et est de plus en plus réfutée par les historiens de l'architecture. </p> <ul><li>Palais et <a href="/wiki/Ch%C3%A2teau" title="Château">châteaux</a> : <ul><li><a href="/wiki/Ch%C3%A2teau_de_Maisons" title="Château de Maisons">Château de Maisons</a>, <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Mansart" title="François Mansart">François Mansart</a></li> <li><a href="/wiki/Ch%C3%A2teau_de_Versailles" title="Château de Versailles">Château de Versailles</a>, <a href="/wiki/Louis_Le_Vau" title="Louis Le Vau">Louis Le Vau</a> et <a href="/wiki/Jules_Hardouin-Mansart" title="Jules Hardouin-Mansart">Jules Hardouin-Mansart</a></li> <li><a href="/wiki/Ch%C3%A2teau_de_Vaux-le-Vicomte" title="Château de Vaux-le-Vicomte">Château de Vaux-le-Vicomte</a>, Louis Le Vau</li> <li>Cour carrée du <a href="/wiki/Palais_du_Louvre" title="Palais du Louvre">Louvre</a>, Louis Le Vau</li> <li><a href="/wiki/Colonnade_du_Louvre" title="Colonnade du Louvre">Colonnade du Louvre</a>, <a href="/wiki/Claude_Perrault" title="Claude Perrault">Claude Perrault</a></li> <li><a href="/wiki/Palais_Barberini" title="Palais Barberini">Palais Barberini</a>, Rome</li> <li><a href="/wiki/Palais_Carignan" title="Palais Carignan">Palais Carignan</a>, Turin</li></ul></li> <li>Églises : <ul><li><a href="/wiki/%C3%89glise_du_Val-de-Gr%C3%A2ce" class="mw-redirect" title="Église du Val-de-Grâce">Église du Val-de-Grâce</a>, Paris</li> <li><a href="/wiki/Les_Invalides" class="mw-redirect" title="Les Invalides">Les Invalides</a>, Paris</li> <li><a href="/wiki/%C3%89glise_Sainte-Agn%C3%A8s-en-Agone" class="mw-redirect" title="Église Sainte-Agnès-en-Agone">Église Sainte-Agnès-en-Agone</a>, Rome</li> <li><a href="/wiki/Sant%27Ivo_alla_Sapienza" class="mw-redirect" title="Sant'Ivo alla Sapienza">Sant'Ivo alla Sapienza</a>, Rome</li> <li><a href="/wiki/San_Carlo_alle_Quattro_Fontane" class="mw-redirect" title="San Carlo alle Quattro Fontane">San Carlo alle Quattro Fontane</a>, Rome</li> <li><a href="/wiki/Place_Saint-Pierre" title="Place Saint-Pierre">Colonnade du Bernin</a>, Rome</li></ul></li> <li>Jardins: <a href="/wiki/Andr%C3%A9_Le_N%C3%B4tre" title="André Le Nôtre">André Le Nôtre</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Peinture">Peinture</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=28" title="Modifier la section : Peinture" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=28" title="Modifier le code source de la section : Peinture"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Représentants : </p> <ul><li><a href="/wiki/Simon_Vouet" title="Simon Vouet">Simon Vouet</a>, les <a href="/wiki/Fr%C3%A8res_Le_Nain" title="Frères Le Nain">Frères Le Nain</a>, <a href="/wiki/Georges_de_La_Tour" title="Georges de La Tour">Georges de La Tour</a>, <a href="/wiki/Nicolas_Poussin" title="Nicolas Poussin">Nicolas Poussin</a>, <a href="/wiki/Claude_Lorrain" class="mw-redirect" title="Claude Lorrain">Claude Lorrain</a>, <a href="/wiki/Charles_Le_Brun" title="Charles Le Brun">Charles Le Brun</a> en France ;</li> <li><a href="/wiki/Annibale_Carrache" class="mw-redirect" title="Annibale Carrache">Annibale Carrache</a>, <a href="/wiki/Le_Caravage" title="Le Caravage">Le Caravage</a>, <a href="/wiki/Artemisia_Gentileschi" title="Artemisia Gentileschi">Artemisia Gentileschi</a>, <a href="/wiki/Le_Dominiquin" title="Le Dominiquin">Le Dominiquin</a>, <a href="/wiki/Guido_Reni" title="Guido Reni">Guido Reni</a>, <a href="/wiki/Le_Guerchin" title="Le Guerchin">Le Guerchin</a>, <a href="/wiki/Pierre_de_Cortone" title="Pierre de Cortone">Pierre de Cortone</a>, <a href="/wiki/Luca_Giordano" title="Luca Giordano">Luca Giordano</a>, <a href="/wiki/Salvatore_Rosa" class="mw-redirect" title="Salvatore Rosa">Salvatore Rosa</a> en Italie ;</li> <li><a href="/wiki/Le_Greco" title="Le Greco">Le Greco</a>, <a href="/wiki/Francisco_de_Zurbar%C3%A1n" title="Francisco de Zurbarán">Francisco de Zurbarán</a>, <a href="/wiki/Jos%C3%A9_de_Ribera" title="José de Ribera">José de Ribera</a>, <a href="/wiki/Diego_V%C3%A9lasquez" title="Diego Vélasquez">Diego Vélasquez</a>, <a href="/wiki/Bartolom%C3%A9_Esteban_Murillo" title="Bartolomé Esteban Murillo">Bartolomé Esteban Murillo</a> pour l'Espagne ;</li> <li><a href="/wiki/Rubens" class="mw-redirect" title="Rubens">Rubens</a>, <a href="/wiki/Jan_Brueghel_l%27Ancien" title="Jan Brueghel l'Ancien">Jan Brueghel l'Ancien</a>, <a href="/wiki/Antoine_van_Dyck" title="Antoine van Dyck">Antoine van Dyck</a>, <a href="/wiki/Jacob_Jordaens" title="Jacob Jordaens">Jacob Jordaens</a>, <a href="/wiki/David_II_Teniers" class="mw-redirect" title="David II Teniers">David II Teniers</a> en Flandre (voir <a href="/wiki/Peinture_baroque_flamande" title="Peinture baroque flamande">Peinture baroque flamande</a>) ;</li> <li><a href="/wiki/Rembrandt" title="Rembrandt">Rembrandt</a>, <a href="/wiki/Frans_Hals" title="Frans Hals">Frans Hals</a>, <a href="/wiki/Vermeer" class="mw-redirect" title="Vermeer">Vermeer</a> en Hollande.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Musique">Musique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=29" title="Modifier la section : Musique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=29" title="Modifier le code source de la section : Musique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Principaux représentants de la musique baroque : <a href="/wiki/Jean-Baptiste_Lully" title="Jean-Baptiste Lully">Jean-Baptiste Lully</a>, <a href="/wiki/Marc-Antoine_Charpentier" title="Marc-Antoine Charpentier">Marc-Antoine Charpentier</a>, <a href="/wiki/Marin_Marais" title="Marin Marais">Marin Marais</a>, <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Couperin" title="François Couperin">François Couperin</a>, <a href="/wiki/Heinrich_Sch%C3%BCtz" title="Heinrich Schütz">Heinrich Schütz</a>, <a href="/wiki/Claudio_Monteverdi" title="Claudio Monteverdi">Claudio Monteverdi</a>, <a href="/wiki/Gregorio_Allegri" title="Gregorio Allegri">Gregorio Allegri</a>, <a href="/wiki/Arcangelo_Corelli" title="Arcangelo Corelli">Arcangelo Corelli</a>.</li> <li>Voir aussi : <a href="/wiki/XVIIe_si%C3%A8cle_en_musique" title="XVIIe siècle en musique"><abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle en musique</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=30" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=30" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r222998893">@media screen{body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre{height:30em;overflow:auto;padding:3px;border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin-top:0.3em}body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre .references-small{margin-top:0}}@media screen and (prefers-reduced-motion:reduce){body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre{height:auto;padding:0;border:0 none}}</style><div class="reference-cadre" tabindex="0"> <div class="references-small decimal" style="column-width:25em;"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a> </span><span class="reference-text">Jours juliens à 0h du premier jour et à 24h du dernier jour.</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.patricklecoq.fr/convert/cnv_calendar.html">Le convertisseur de calendrier</a></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Gourévitch2011"><span class="ouvrage" id="Jean-Paul_Gourévitch2011">Jean-Paul Gourévitch, <cite class="italique">La France en Afrique</cite>, edi8, <time>2011</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782735703579" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782735703579"><span class="nowrap">9782735703579</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=8IvQSW_vw9IC&pg=PAPT45">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+France+en+Afrique&rft.pub=edi8&rft.aulast=Gour%C3%A9vitch&rft.aufirst=Jean-Paul&rft.date=2011&rft.isbn=9782735703579&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Mc_Krause,_Yuri_Galbinst,_Willem_Brownstok"><span class="ouvrage" id="Stanford_Mc_Krause,_Yuri_Galbinst,_Willem_Brownstok">Stanford Mc Krause, Yuri Galbinst, Willem Brownstok, <cite class="italique">Islam : des invasions mongoles aux conquêtes musulmanes en Inde</cite>, Cambridge Stanford Books <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=GeTNDwAAQBAJ&pg=PAPT23">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Islam+%3A+des+invasions+mongoles+aux+conqu%C3%AAtes+musulmanes+en+Inde&rft.pub=Cambridge+Stanford+Books&rft.au=Stanford+Mc+Krause%2C+Yuri+Galbinst%2C+Willem+Brownstok&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Meillassoux2018"><span class="ouvrage" id="Claude_Meillassoux2018">Claude Meillassoux, <cite class="italique">The Development of Indigenous Trade and Markets in West Africa: Studies Presented and Discussed at the Tenth International African Seminar at Fourah Bay College, Freetown, December 1969</cite>, Routledge, <time>2018</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9780429946271" title="Spécial:Ouvrages de référence/9780429946271"><span class="nowrap">9780429946271</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=NxBqDwAAQBAJ&pg=PAPT192">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Development+of+Indigenous+Trade+and+Markets+in+West+Africa%3A+Studies+Presented+and+Discussed+at+the+Tenth+International+African+Seminar+at+Fourah+Bay+College%2C+Freetown%2C+December+1969&rft.pub=Routledge&rft.aulast=Meillassoux&rft.aufirst=Claude&rft.date=2018&rft.isbn=9780429946271&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Népomucène_Nkurikiyimfura1994"><span class="ouvrage" id="Jean_Népomucène_Nkurikiyimfura1994">Jean Népomucène Nkurikiyimfura, <cite class="italique">Le gros bétail et la société rwandaise : évolution historique : des <abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">XII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> – <abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècles à 1958</cite>, L'Harmattan, <time>1994</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782738415745" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782738415745"><span class="nowrap">9782738415745</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=rgi0AAAAIAAJ&dq=1600-1623&pg=PA74">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+gros+b%C3%A9tail+et+la+soci%C3%A9t%C3%A9+rwandaise+%3A+%C3%A9volution+historique+%3A+des+XIIe%E2%80%89%E2%80%93%E2%80%89XIVe%26nbsp%3Bsi%C3%A8cles+%C3%A0+1958&rft.pub=L%27Harmattan&rft.au=Jean+N%C3%A9pomuc%C3%A8ne+Nkurikiyimfura&rft.date=1994&rft.isbn=9782738415745&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Vansina2012"><span class="ouvrage" id="Jan_Vansina2012">Jan Vansina, <cite class="italique">Le Rwanda ancien. Le royaume nyiginya</cite>, Karthala, <time>2012</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782811149703" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782811149703"><span class="nowrap">9782811149703</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=0aEYBgAAQBAJ&pg=PA62">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+Rwanda+ancien.+Le+royaume+nyiginya&rft.pub=Karthala&rft.aulast=Vansina&rft.aufirst=Jan&rft.date=2012&rft.isbn=9782811149703&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Ofori-Amoah2019"><span class="ouvrage" id="Benjamin_Ofori-Amoah2019">Benjamin Ofori-Amoah, <cite class="italique">Africa's Geography : Dynamics of Place, Cultures, and Economies</cite>, John Wiley & Sons, <time>2019</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9780470583586" title="Spécial:Ouvrages de référence/9780470583586"><span class="nowrap">9780470583586</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=mq6ODwAAQBAJ&pg=PA31">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Africa%27s+Geography+%3A+Dynamics+of+Place%2C+Cultures%2C+and+Economies&rft.pub=John+Wiley+%26+Sons&rft.aulast=Ofori-Amoah&rft.aufirst=Benjamin&rft.date=2019&rft.isbn=9780470583586&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Jolly-9"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Jolly_9-0">a</a> <a href="#cite_ref-Jolly_9-1">b</a> <a href="#cite_ref-Jolly_9-2">c</a> <a href="#cite_ref-Jolly_9-3">d</a> et <a href="#cite_ref-Jolly_9-4">e</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Jolly1996"><span class="ouvrage" id="Jean_Jolly1996">Jean Jolly, <cite class="italique">Histoire du continent africain : Du <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle à 1939</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 2, L'Harmattan, <time>1996</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782738446893" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782738446893"><span class="nowrap">9782738446893</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=E_VEEu0uRLAC&pg=PA22">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Histoire+du+continent+africain+%3A+Du+XVIIe%26nbsp%3Bsi%C3%A8cle+%C3%A0+1939&rft.pub=L%27Harmattan&rft.aulast=Jolly&rft.aufirst=Jean&rft.date=1996&rft.volume=2&rft.isbn=9782738446893&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Laude1973"><span class="ouvrage" id="Jean_Laude1973">Jean Laude, <cite class="italique">The Arts of Black Africa</cite>, <a href="/wiki/University_of_California_Press" title="University of California Press">University of California Press</a>, <time>1973</time>, 290 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-520-02358-1" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-520-02358-1"><span class="nowrap">978-0-520-02358-1</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=Ov55933UHFEC&pg=PA69">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Arts+of+Black+Africa&rft.pub=University+of+California+Press&rft.aulast=Laude&rft.aufirst=Jean&rft.date=1973&rft.tpages=290&rft.isbn=978-0-520-02358-1&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Ojo_Oloruntoba,_Toyin_Falola2017"><span class="ouvrage" id="Samuel_Ojo_Oloruntoba,_Toyin_Falola2017">Samuel Ojo Oloruntoba, Toyin Falola, <cite class="italique">The Palgrave Handbook of African Politics, Governance and Development</cite>, Springer, <time>2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9781349952328" title="Spécial:Ouvrages de référence/9781349952328"><span class="nowrap">9781349952328</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=HDE5DwAAQBAJ&pg=PAPA142">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Palgrave+Handbook+of+African+Politics%2C+Governance+and+Development&rft.pub=Springer&rft.au=Samuel+Ojo+Oloruntoba%2C+Toyin+Falola&rft.date=2017&rft.isbn=9781349952328&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Merouche2007"><span class="ouvrage" id="Lemnouar_Merouche2007">Lemnouar Merouche, <cite class="italique">Recherches sur l'Algérie à l'époque ottomane II.: La course, mythes et réalité</cite>, Éditions Bouchène, <time>2007</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782356760555" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782356760555"><span class="nowrap">9782356760555</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=xeNPDwAAQBAJ&pg=PA172">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Recherches+sur+l%27Alg%C3%A9rie+%C3%A0+l%27%C3%A9poque+ottomane+II.%3A+La+course%2C+mythes+et+r%C3%A9alit%C3%A9&rft.pub=%C3%89ditions+Bouch%C3%A8ne&rft.aulast=Merouche&rft.aufirst=Lemnouar&rft.date=2007&rft.isbn=9782356760555&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Deschamps"><span class="ouvrage" id="Hubert_Deschamps">Hubert Deschamps, <cite class="italique">L'Afrique noire précoloniale</cite>, Presses universitaires de France <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782705902766" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782705902766"><span class="nowrap">9782705902766</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=bcKPDwAAQBAJ&pg=PAPT80">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27Afrique+noire+pr%C3%A9coloniale&rft.pub=Presses+universitaires+de+France&rft.aulast=Deschamps&rft.aufirst=Hubert&rft.isbn=9782705902766&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Gautier2005"><span class="ouvrage" id="Alban_Gautier2005">Alban Gautier, <cite class="italique">100 dates qui ont fait le monde : 3000 ans de mondialisation</cite>, Studyrama, <time>2005</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782844726575" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782844726575"><span class="nowrap">9782844726575</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=XXGqlS8MIYYC&pg=PA188">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=100+dates+qui+ont+fait+le+monde+%3A+3000+ans+de+mondialisation&rft.pub=Studyrama&rft.aulast=Gautier&rft.aufirst=Alban&rft.date=2005&rft.isbn=9782844726575&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Monénembo"><span class="ouvrage" id="Tierno_Monénembo">Tierno Monénembo, <cite class="italique">Peuls</cite>, Média Diffusion <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782021005981" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782021005981"><span class="nowrap">9782021005981</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=xIsfNRurKPIC&pg=PAPT144">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Peuls&rft.pub=M%C3%A9dia+Diffusion&rft.aulast=Mon%C3%A9nembo&rft.aufirst=Tierno&rft.isbn=9782021005981&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Barry1985"><span class="ouvrage" id="Boubacar_Barry1985">Boubacar Barry, <cite class="italique">Le royaume du Waalo : le Sénégal avant la conquête</cite>, Karthala, <time>1985</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782865371419" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782865371419"><span class="nowrap">9782865371419</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=p7sksX5VsncC&pg=PAPA140">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+royaume+du+Waalo+%3A+le+S%C3%A9n%C3%A9gal+avant+la+conqu%C3%AAte&rft.pub=Karthala&rft.aulast=Barry&rft.aufirst=Boubacar&rft.date=1985&rft.isbn=9782865371419&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Tersis1981"><span class="ouvrage" id="Nicole_Tersis1981">Nicole Tersis, <cite class="italique">Economie d'un système: unités et relations syntaxiques en zarma (Niger)</cite>, Peeters Publishers, <time>1981</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782852971257" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782852971257"><span class="nowrap">9782852971257</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=3RFaXT4JwvEC&pg=PA24">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Economie+d%27un+syst%C3%A8me%3A+unit%C3%A9s+et+relations+syntaxiques+en+zarma+%28Niger%29&rft.pub=Peeters+Publishers&rft.aulast=Tersis&rft.aufirst=Nicole&rft.date=1981&rft.isbn=9782852971257&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bornand2005"><span class="ouvrage" id="Sandra_Bornand2005">Sandra Bornand, <cite class="italique">Le discours du griot généalogiste chez les Zarma du Niger</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 1, Karthala, <time>2005</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782845866256" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782845866256"><span class="nowrap">9782845866256</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=3wmQrkZL7sUC&pg=PA44">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+discours+du+griot+g%C3%A9n%C3%A9alogiste+chez+les+Zarma+du+Niger&rft.pub=Karthala&rft.aulast=Bornand&rft.aufirst=Sandra&rft.date=2005&rft.volume=1&rft.isbn=9782845866256&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Jules_Deschamps1962"><span class="ouvrage" id="Hubert_Jules_Deschamps1962">Hubert Jules Deschamps, <cite class="italique">L'Afrique noire précoloniale - Numéro 241 de Que sais-je?</cite>, Presses universitaires de France, <time>1962</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=Bm09AAAAMAAJ&dq=Dori&pg=PA59">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27Afrique+noire+pr%C3%A9coloniale+-+Num%C3%A9ro+241+de+Que+sais-je%3F&rft.pub=Presses+universitaires+de+France&rft.au=Hubert+Jules+Deschamps&rft.date=1962&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Dion2006"><span class="ouvrage" id="Michèle_Dion2006">Michèle Dion, <cite class="italique">Quand La Réunion s'appelait Bourbon</cite>, L'Harmattan, <time>2006</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782296424432" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782296424432"><span class="nowrap">9782296424432</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=UskUf7XFLbEC&pg=PA6">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Quand+La+R%C3%A9union+s%27appelait+Bourbon&rft.pub=L%27Harmattan&rft.aulast=Dion&rft.aufirst=Mich%C3%A8le&rft.date=2006&rft.isbn=9782296424432&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Rakoto_Ramiarantsoa2018"><span class="ouvrage" id="Hervé_Rakoto_Ramiarantsoa2018">Hervé Rakoto Ramiarantsoa, <cite class="italique">Chair de la terre, œil de l'eau: Paysanneries et recompositions de campagnes en Imerina (Madagascar)</cite>, IRD Éditions, <time>2018</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782709924696" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782709924696"><span class="nowrap">9782709924696</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=2mV8DwAAQBAJ&pg=PA92">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Chair+de+la+terre%2C+%C5%93il+de+l%27eau%3A+Paysanneries+et+recompositions+de+campagnes+en+Imerina+%28Madagascar%29&rft.pub=IRD+%C3%89ditions&rft.au=Herv%C3%A9+Rakoto+Ramiarantsoa&rft.date=2018&rft.isbn=9782709924696&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Lee_Lyman,_Michael_J._O'Brien,_Robert_C._Dunnell2013"><span class="ouvrage" id="R._Lee_Lyman,_Michael_J._O'Brien,_Robert_C._Dunnell2013"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> R. Lee Lyman, Michael J. O'Brien, Robert C. Dunnell, <cite class="italique" lang="en">Americanist Culture History : Fundamentals of Time, Space, and Form</cite>, <a href="/wiki/Springer_Science%2BBusiness_Media" title="Springer Science+Business Media">Springer Science+Business Media</a>, <time>2013</time>, 499 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-4615-5911-5" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-4615-5911-5"><span class="nowrap">978-1-4615-5911-5</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=blDtBwAAQBAJ&pg=PA189">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Americanist+Culture+History&rft.pub=Springer+Science%2BBusiness+Media&rft.stitle=Fundamentals+of+Time%2C+Space%2C+and+Form&rft.au=R.+Lee+Lyman%2C+Michael+J.+O%27Brien%2C+Robert+C.+Dunnell&rft.date=2013&rft.tpages=499&rft.isbn=978-1-4615-5911-5&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Van_Ruymbeke"><span class="ouvrage" id="Bertrand_Van_Ruymbeke">Bertrand Van Ruymbeke, <cite class="italique">L'Amérique avant les États-Unis. Une histoire de l'Amérique anglaise, 1497-1776</cite>, Flammarion <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782081394629" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782081394629"><span class="nowrap">9782081394629</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=ChP7DAAAQBAJ&pg=PAPT112">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27Am%C3%A9rique+avant+les+%C3%89tats-Unis.+Une+histoire+de+l%27Am%C3%A9rique+anglaise%2C+1497-1776&rft.pub=Flammarion&rft.au=Bertrand+Van+Ruymbeke&rft.isbn=9782081394629&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Soyez"><span class="ouvrage" id="Jean-Marc_Soyez">Jean-Marc Soyez, <cite class="italique">Quand l'Amérique s'appelait Nouvelle-France (1608-1760)</cite>, Fayard <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782213690155" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782213690155"><span class="nowrap">9782213690155</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=3dZXDwAAQBAJ&pg=PAPT109">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Quand+l%27Am%C3%A9rique+s%27appelait+Nouvelle-France+%281608-1760%29&rft.pub=Fayard&rft.aulast=Soyez&rft.aufirst=Jean-Marc&rft.isbn=9782213690155&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Bihr1-25"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Bihr1_25-0">a</a> <a href="#cite_ref-Bihr1_25-1">b</a> et <a href="#cite_ref-Bihr1_25-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bihr"><span class="ouvrage" id="Alain_Bihr">Alain Bihr, <cite class="italique">Le premier âge du capitalisme (1415-1763) - L'expansion européenne</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 1 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782849507018" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782849507018"><span class="nowrap">9782849507018</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=t5KNDwAAQBAJ&pg=PAPT477">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+premier+%C3%A2ge+du+capitalisme+%281415-1763%29+-+L%27expansion+europ%C3%A9enne&rft.aulast=Bihr&rft.aufirst=Alain&rft.volume=1&rft.isbn=9782849507018&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Havard,_Cécile_Vidal"><span class="ouvrage" id="Gilles_Havard,_Cécile_Vidal">Gilles Havard, Cécile Vidal, <cite class="italique">Histoire de l'Amérique française</cite>, Flammarion <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782081431768" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782081431768"><span class="nowrap">9782081431768</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=-01LDwAAQBAJ&pg=PAPP464">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Histoire+de+l%27Am%C3%A9rique+fran%C3%A7aise&rft.pub=Flammarion&rft.au=Gilles+Havard%2C+C%C3%A9cile+Vidal&rft.isbn=9782081431768&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Lacoursière-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Lacoursière_27-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Lacoursière,_Jean_Provencher,_Denis_Vaugeois2001"><span class="ouvrage" id="Jacques_Lacoursière,_Jean_Provencher,_Denis_Vaugeois2001">Jacques Lacoursière, Jean Provencher, Denis Vaugeois, <cite class="italique">Canada-Québec : synthèse historique, 1534-2000</cite>, Les éditions du Septentrion, <time>2001</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782894481868" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782894481868"><span class="nowrap">9782894481868</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=nJjoJWUkdjUC&pg=PA95">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Canada-Qu%C3%A9bec+%3A+synth%C3%A8se+historique%2C+1534-2000&rft.pub=Les+%C3%A9ditions+du+Septentrion&rft.au=Jacques+Lacoursi%C3%A8re%2C+Jean+Provencher%2C+Denis+Vaugeois&rft.date=2001&rft.isbn=9782894481868&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Magoc,_David_Bernstein2015"><span class="ouvrage" id="Chris_J._Magoc,_David_Bernstein2015">Chris J. Magoc, David Bernstein, <cite class="italique">Imperialism and Expansionism in American History : A Social, Political, and Cultural Encyclopedia and Document Collection</cite>, ABC-CLIO, <time>2015</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9781610694308" title="Spécial:Ouvrages de référence/9781610694308"><span class="nowrap">9781610694308</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=CMEnCwAAQBAJ&pg=PA309">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Imperialism+and+Expansionism+in+American+History+%3A+A+Social%2C+Political%2C+and+Cultural+Encyclopedia+and+Document+Collection&rft.pub=ABC-CLIO&rft.aulast=Magoc%2C+David+Bernstein&rft.aufirst=Chris+J.&rft.date=2015&rft.isbn=9781610694308&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Peronnet-29"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Peronnet_29-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Peronnet_29-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Peronnet,_Yves-Marie_Bercé,_Mireille_Laget,_Michel_Henry,_Alain_Molinier2005"><span class="ouvrage" id="Michel_Peronnet,_Yves-Marie_Bercé,_Mireille_Laget,_Michel_Henry,_Alain_Molinier2005">Michel Peronnet, Yves-Marie Bercé, Mireille Laget, Michel Henry, Alain Molinier, <cite class="italique">Le <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle 1620 - 1740 - De la Contre-réforme aux Lumières</cite>, Hachette Éducation, <time>2005</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782011814340" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782011814340"><span class="nowrap">9782011814340</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=xqxMv_6gq_IC&pg=PAPT160">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+XVIIe%26nbsp%3Bsi%C3%A8cle+1620+-+1740+-+De+la+Contre-r%C3%A9forme+aux+Lumi%C3%A8res&rft.pub=Hachette+%C3%89ducation&rft.au=Michel+Peronnet%2C+Yves-Marie+Berc%C3%A9%2C+Mireille+Laget%2C+Michel+Henry%2C+Alain+Molinier&rft.date=2005&rft.isbn=9782011814340&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Ségéric-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ségéric_30-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Ségéric2013"><span class="ouvrage" id="Jean-José_Ségéric2013">Jean-José Ségéric, <cite class="italique">Le Japon militaire</cite>, Éditions L'Harmattan, <time>2013</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782336325057" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782336325057"><span class="nowrap">9782336325057</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=EYrEAAAAQBAJ&pg=PAPA26">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+Japon+militaire&rft.pub=%C3%89ditions+L%27Harmattan&rft.aulast=S%C3%A9g%C3%A9ric&rft.aufirst=Jean-Jos%C3%A9&rft.date=2013&rft.isbn=9782336325057&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Chaliand2005"><span class="ouvrage" id="Gérard_Chaliand2005">Gérard Chaliand, <cite class="italique">Guerres et civilisations</cite>, Odile Jacob, <time>2005</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782738187734" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782738187734"><span class="nowrap">9782738187734</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=m01dBLVv4R4C&pg=PA437">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Guerres+et+civilisations&rft.pub=Odile+Jacob&rft.aulast=Chaliand&rft.aufirst=G%C3%A9rard&rft.date=2005&rft.isbn=9782738187734&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Le_Brun2017"><span class="ouvrage" id="Dominique_Le_Brun2017">Dominique Le Brun, <cite class="italique">Antarctide : Le continent qui rendait fou</cite>, Place des éditeurs, <time>2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782258143463" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782258143463"><span class="nowrap">9782258143463</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=8VabDgAAQBAJ&pg=PAPT479">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Antarctide+%3A+Le+continent+qui+rendait+fou&rft.pub=Place+des+%C3%A9diteurs&rft.au=Dominique+Le+Brun&rft.date=2017&rft.isbn=9782258143463&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="de_Vienne2014"><span class="ouvrage" id="Marie-Sybille_de_Vienne2014">Marie-Sybille de Vienne, « <cite style="font-style:normal">Premiers jalons pour une histoire économique du sultanat d’Aceh à « l’âge du commerce » (<abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> – <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècles)</cite> », <i>Archipel</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 87,‎ <time>2014</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">233-272</span> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.persee.fr/doc/arch_0044-8613_2014_num_87_1_4464">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Premiers+jalons+pour+une+histoire+%C3%A9conomique+du+sultanat+d%E2%80%99Aceh+%C3%A0+%C2%AB+l%E2%80%99%C3%A2ge+du+commerce+%C2%BB+%28XVIe%E2%80%89%E2%80%93%E2%80%89XVIIIe%26nbsp%3Bsi%C3%A8cles%29&rft.jtitle=Archipel&rft.issue=87&rft.au=Marie-Sybille+de+Vienne&rft.date=2014&rft.pages=233-272&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Mikaberidze2011"><span class="ouvrage" id="Alexander_Mikaberidze2011">Alexander Mikaberidze, <cite class="italique">Conflict and Conquest in the Islamic World : A Historical Encyclopedia</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 1, ABC-CLIO, <time>2011</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9781598843361" title="Spécial:Ouvrages de référence/9781598843361"><span class="nowrap">9781598843361</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=WjQfo3a1eVMC&pg=PA699">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Conflict+and+Conquest+in+the+Islamic+World+%3A+A+Historical+Encyclopedia&rft.pub=ABC-CLIO&rft.aulast=Mikaberidze&rft.aufirst=Alexander&rft.date=2011&rft.volume=1&rft.isbn=9781598843361&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Nau2012"><span class="ouvrage" id="Christian_Nau2012">Christian Nau, <cite class="italique">Encyclopédie des tours du monde - sur mer, sur terre et dans les airs</cite>, Harmattan, <time>2012</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782296993235" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782296993235"><span class="nowrap">9782296993235</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=CHbX6BTbLAUC&pg=PA42">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyclop%C3%A9die+des+tours+du+monde+-+sur+mer%2C+sur+terre+et+dans+les+airs&rft.pub=Harmattan&rft.aulast=Nau&rft.aufirst=Christian&rft.date=2012&rft.isbn=9782296993235&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Jordis2016"><span class="ouvrage" id="Christine_Jordis2016">Christine Jordis, <cite class="italique">Paysage d'hiver : Voyage en compagnie d'un sage</cite>, Albin Michel, <time>2016</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782226388001" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782226388001"><span class="nowrap">9782226388001</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=tmk0CwAAQBAJ&pg=PAPT226">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Paysage+d%27hiver+%3A+Voyage+en+compagnie+d%27un+sage&rft.pub=Albin+Michel&rft.aulast=Jordis&rft.aufirst=Christine&rft.date=2016&rft.isbn=9782226388001&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="GavardGuichonnet2006"><span class="ouvrage" id="Guy_GavardPaul_Guichonnet2006">Guy Gavard et Paul Guichonnet, <cite class="italique">Histoire d'Annemasse et des communes voisines : les relations avec Genève de l'époque romaine à l'an 2000</cite>, <a href="/wiki/La_Fontaine_de_Silo%C3%A9" title="La Fontaine de Siloé">La Fontaine de Siloé</a>, <time>2006</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-84206-342-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-84206-342-9"><span class="nowrap">978-2-84206-342-9</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=bzms3T_Xmk4C&pg=PA92">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Histoire+d%27Annemasse+et+des+communes+voisines+%3A+les+relations+avec+Gen%C3%A8ve+de+l%27%C3%A9poque+romaine+%C3%A0+l%27an+2000&rft.pub=La+Fontaine+de+Silo%C3%A9&rft.aulast=Gavard&rft.aufirst=Guy&rft.au=Paul+Guichonnet&rft.date=2006&rft.isbn=978-2-84206-342-9&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bihr"><span class="ouvrage" id="Alain_Bihr">Alain Bihr, <cite class="italique">Le premier âge du capitalisme (1415-1763)- Un premier monde capitaliste</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 3, Syllepse <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782849507926" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782849507926"><span class="nowrap">9782849507926</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=P5rBDwAAQBAJ&pg=PAPT1019">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+premier+%C3%A2ge+du+capitalisme+%281415-1763%29-+Un+premier+monde+capitaliste&rft.pub=Syllepse&rft.aulast=Bihr&rft.aufirst=Alain&rft.volume=3&rft.isbn=9782849507926&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Solnon2017"><span class="ouvrage" id="Jean-François_Solnon2017"><a href="/wiki/Jean-Fran%C3%A7ois_Solnon" title="Jean-François Solnon">Jean-François Solnon</a>, <cite class="italique">L'Empire ottoman et l'Europe</cite>, Place des éditeurs, <time>2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782262074524" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782262074524"><span class="nowrap">9782262074524</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=d2MyDwAAQBAJ&pg=PAPT193">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27Empire+ottoman+et+l%27Europe&rft.pub=Place+des+%C3%A9diteurs&rft.aulast=Solnon&rft.aufirst=Jean-Fran%C3%A7ois&rft.date=2017&rft.isbn=9782262074524&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Durand-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Durand_40-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Durand,_Éric_Wenzel2007"><span class="ouvrage" id="Stéphane_Durand,_Éric_Wenzel2007">Stéphane Durand, Éric Wenzel, <cite class="italique">100 fiches d'histoire moderne</cite>, Éditions Bréal, <time>2007</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782749505572" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782749505572"><span class="nowrap">9782749505572</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=6qBVXdXkK_AC&pg=PA125">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=100+fiches+d%27histoire+moderne&rft.pub=%C3%89ditions+Br%C3%A9al&rft.au=St%C3%A9phane+Durand%2C+%C3%89ric+Wenzel&rft.date=2007&rft.isbn=9782749505572&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Bihr3-41"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Bihr3_41-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Bihr3_41-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bihr"><span class="ouvrage" id="Alain_Bihr"><a href="/wiki/Alain_Bihr" title="Alain Bihr">Alain Bihr</a>, <cite class="italique">Le premier âge du capitalisme (1415-1763)- Un premier monde capitaliste</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 3, Syllepse <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782849507926" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782849507926"><span class="nowrap">9782849507926</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=P5rBDwAAQBAJ&pg=PAPT181">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+premier+%C3%A2ge+du+capitalisme+%281415-1763%29-+Un+premier+monde+capitaliste&rft.pub=Syllepse&rft.aulast=Bihr&rft.aufirst=Alain&rft.volume=3&rft.isbn=9782849507926&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Lauzun-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Lauzun_42-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="de_Lauzun2021"><span class="ouvrage" id="Hélène_de_Lauzun2021">Hélène de Lauzun, <cite class="italique">Histoire de l'Autriche</cite>, Place des éditeurs, <time>2021</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782262095314" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782262095314"><span class="nowrap">9782262095314</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=4Y8bEAAAQBAJ&pg=PA1757">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Histoire+de+l%27Autriche&rft.pub=Place+des+%C3%A9diteurs&rft.au=H%C3%A9l%C3%A8ne+de+Lauzun&rft.date=2021&rft.isbn=9782262095314&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Woolrych2002"><span class="ouvrage" id="Austin_Woolrych2002">Austin Woolrych, <cite class="italique">Britain in Revolution : 1625-1660</cite>, OUP Oxford, <time>2002</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9780191542008" title="Spécial:Ouvrages de référence/9780191542008"><span class="nowrap">9780191542008</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=S54CsDh5JOsC&pg=PA3">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Britain+in+Revolution+%3A+1625-1660&rft.pub=OUP+Oxford&rft.aulast=Woolrych&rft.aufirst=Austin&rft.date=2002&rft.isbn=9780191542008&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Neiva2005"><span class="ouvrage" id="Saulo_Neiva2005">Saulo Neiva, <cite class="italique">La France et le monde luso-brésilien : échanges et représentations, <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> – <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècles</cite>, Presses Univ Blaise Pascal, <time>2005</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782845162631" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782845162631"><span class="nowrap">9782845162631</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=Y21PxuzSOFIC&pg=PA144">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+France+et+le+monde+luso-br%C3%A9silien+%3A+%C3%A9changes+et+repr%C3%A9sentations%2C+XVIe%E2%80%89%E2%80%93%E2%80%89XVIIIe%26nbsp%3Bsi%C3%A8cles&rft.pub=Presses+Univ+Blaise+Pascal&rft.aulast=Neiva&rft.aufirst=Saulo&rft.date=2005&rft.isbn=9782845162631&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Wrede-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Wrede_45-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Wrede2021"><span class="ouvrage" id="Martin_Wrede2021">Martin Wrede, <cite class="italique">La guerre de Trente Ans : Le premier conflit européen</cite>, Armand Colin, <time>2021</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782200631222" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782200631222"><span class="nowrap">9782200631222</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=TW0WEAAAQBAJ&pg=PAPT224">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+guerre+de+Trente+Ans+%3A+Le+premier+conflit+europ%C3%A9en&rft.pub=Armand+Colin&rft.aulast=Wrede&rft.aufirst=Martin&rft.date=2021&rft.isbn=9782200631222&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bardakçı2015"><span class="ouvrage" id="Özkan_Bardakçı2015">Özkan Bardakçı, <cite class="italique">La dernière croisade : Les Français et la guerre de Candie, 1669</cite>, Presses universitaires de Rennes, <time>2015</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782753530904" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782753530904"><span class="nowrap">9782753530904</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=OjASCwAAQBAJ&pg=PA37">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+derni%C3%A8re+croisade+%3A+Les+Fran%C3%A7ais+et+la+guerre+de+Candie%2C+1669&rft.pub=Presses+universitaires+de+Rennes&rft.aulast=Bardak%C3%A7%C4%B1&rft.aufirst=%C3%96zkan&rft.date=2015&rft.isbn=9782753530904&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Diener,_Jacques_Herzog,_Marcel_Meili,_Pierre_de_Meuron,_Christian_Schmid2005"><span class="ouvrage" id="Roger_Diener,_Jacques_Herzog,_Marcel_Meili,_Pierre_de_Meuron,_Christian_Schmid2005">Roger Diener, Jacques Herzog, Marcel Meili, Pierre de Meuron, Christian Schmid, <cite class="italique">La Suisse - portrait urbain</cite>, Walter de Gruyter, <time>2005</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9783764378028" title="Spécial:Ouvrages de référence/9783764378028"><span class="nowrap">9783764378028</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=BfrTAAAAQBAJ&pg=PA412">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+Suisse+-+portrait+urbain&rft.pub=Walter+de+Gruyter&rft.au=Roger+Diener%2C+Jacques+Herzog%2C+Marcel+Meili%2C+Pierre+de+Meuron%2C+Christian+Schmid&rft.date=2005&rft.isbn=9783764378028&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Masson1981"><span class="ouvrage" id="Philippe_Masson1981">Philippe Masson, <cite class="italique">Histoire de la Marine - L'ère de la voile</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 1, Lavauzelle, <time>1981</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782402229012" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782402229012"><span class="nowrap">9782402229012</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=f9xYDwAAQBAJ&pg=PAPT46">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Histoire+de+la+Marine+-+L%27%C3%A8re+de+la+voile&rft.pub=Lavauzelle&rft.aulast=Masson&rft.aufirst=Philippe&rft.date=1981&rft.volume=1&rft.isbn=9782402229012&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Hasquin2005"><span class="ouvrage" id="Hervé_Hasquin2005">Hervé Hasquin, <cite class="italique">Louis XIV face à l'Europe du Nord : l'absolutisme vaincu par les libertés</cite>, Lannoo Uitgeverij, <time>2005</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782873863906" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782873863906"><span class="nowrap">9782873863906</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=p4oDKgcYM0sC&pg=PA60">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Louis+XIV+face+%C3%A0+l%27Europe+du+Nord+%3A+l%27absolutisme+vaincu+par+les+libert%C3%A9s&rft.pub=Lannoo+Uitgeverij&rft.aulast=Hasquin&rft.aufirst=Herv%C3%A9&rft.date=2005&rft.isbn=9782873863906&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a> </span><span class="reference-text">Alain Bihr, <i>op. cit</i>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=lWiRDwAAQBAJ&pg=PT385"><abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 385</a>.</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Giuliani,_Pascale_Joannin2018"><span class="ouvrage" id="Jean-Dominique_Giuliani,_Pascale_Joannin2018">Jean-Dominique Giuliani, Pascale Joannin, <cite class="italique">L'Atlas permanent de l'Union européenne</cite>, Editions Marie B, <time>2018</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9791093576343" title="Spécial:Ouvrages de référence/9791093576343"><span class="nowrap">9791093576343</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=zNp5DwAAQBAJ&pg=PAPT415">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27Atlas+permanent+de+l%27Union+europ%C3%A9enne&rft.pub=Editions+Marie+B&rft.au=Jean-Dominique+Giuliani%2C+Pascale+Joannin&rft.date=2018&rft.isbn=9791093576343&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Figeac2008"><span class="ouvrage" id="Michel_Figeac2008">Michel Figeac, <cite class="italique">Les affrontements religieux en Europe : Du début du <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle au milieu du <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</cite>, Éditions Sedes, <time>2008</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782301001177" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782301001177"><span class="nowrap">9782301001177</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=IZKiV9ZK5cEC&pg=PAPT544">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Les+affrontements+religieux+en+Europe+%3A+Du+d%C3%A9but+du+XVIe%26nbsp%3Bsi%C3%A8cle+au+milieu+du+XVIIe%26nbsp%3Bsi%C3%A8cle&rft.pub=%C3%89ditions+Sedes&rft.aulast=Figeac&rft.aufirst=Michel&rft.date=2008&rft.isbn=9782301001177&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Hugon2019"><span class="ouvrage" id="Alain_Hugon2019">Alain Hugon, <cite class="italique">L'Espagne du XVIe au XVIIIe siècle</cite>, Armand Colin, <time>2019</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782200625252" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782200625252"><span class="nowrap">9782200625252</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=DfSEDwAAQBAJ&pg=PAPT102">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27Espagne+du+XVIe+au+XVIIIe+si%C3%A8cle&rft.pub=Armand+Colin&rft.aulast=Hugon&rft.aufirst=Alain&rft.date=2019&rft.isbn=9782200625252&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Miroglio2012"><span class="ouvrage" id="J.A._Miroglio2012">J.A. Miroglio, <cite class="italique">L’Europe et ses Populations</cite>, Springer Science & Business Media, <time>2012</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9789400997318" title="Spécial:Ouvrages de référence/9789400997318"><span class="nowrap">9789400997318</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=58v3CAAAQBAJ&pg=PA693">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%E2%80%99Europe+et+ses+Populations&rft.pub=Springer+Science+%26+Business+Media&rft.aulast=Miroglio&rft.aufirst=J.A.&rft.date=2012&rft.isbn=9789400997318&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Castellan-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Castellan_55-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Castellan1994"><span class="ouvrage" id="Georges_Castellan1994">Georges Castellan, <cite class="italique">Histoire des peuples d'Europe centrale</cite>, Fayard, <time>1994</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782213639109" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782213639109"><span class="nowrap">9782213639109</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=5bLUfUQfP-sC&pg=PA1669">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Histoire+des+peuples+d%27Europe+centrale&rft.pub=Fayard&rft.aulast=Castellan&rft.aufirst=Georges&rft.date=1994&rft.isbn=9782213639109&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Duccini-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Duccini_56-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Duccini2007"><span class="ouvrage" id="Hélène_Duccini2007"><a href="/wiki/H%C3%A9l%C3%A8ne_Duccini" title="Hélène Duccini">Hélène Duccini</a>, <cite class="italique">La France au <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</cite>, Armand Colin, <time>2007</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782200272357" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782200272357"><span class="nowrap">9782200272357</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=Xr7bzQpKht8C&pg=PAPT90">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+France+au+XVIIe%26nbsp%3Bsi%C3%A8cle&rft.pub=Armand+Colin&rft.aulast=Duccini&rft.aufirst=H%C3%A9l%C3%A8ne&rft.date=2007&rft.isbn=9782200272357&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Cottret"><span class="ouvrage" id="Bernard_Cottret">Bernard Cottret, <cite class="italique">La Glorieuse Révolution d'Angleterre (1688)</cite>, Éditions Gallimard <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782072491498" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782072491498"><span class="nowrap">9782072491498</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=SWENDgAAQBAJ&pg=PA1">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+Glorieuse+R%C3%A9volution+d%27Angleterre+%281688%29&rft.pub=%C3%89ditions+Gallimard&rft.aulast=Cottret&rft.aufirst=Bernard&rft.isbn=9782072491498&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Tranié,_Jérôme_Calauzènes2020"><span class="ouvrage" id="Ghislain_Tranié,_Jérôme_Calauzènes2020">Ghislain Tranié, Jérôme Calauzènes, <cite class="italique">Concours Sciences Po - Le secret et Révolutions - Questions contemporaines</cite>, Vuibert, <time>2020</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782311407594" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782311407594"><span class="nowrap">9782311407594</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=P_D3DwAAQBAJ&pg=PAPT154">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Concours+Sciences+Po+-+Le+secret+et+R%C3%A9volutions+-+Questions+contemporaines&rft.pub=Vuibert&rft.au=Ghislain+Trani%C3%A9%2C+J%C3%A9r%C3%B4me+Calauz%C3%A8nes&rft.date=2020&rft.isbn=9782311407594&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AXVIIe+si%C3%A8cle"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a> </span><span class="reference-text">Georges Castellan, <i>op. cit</i>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=5bLUfUQfP-sC&pg=PA1705"><abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 1705</a>.</span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a> </span><span class="reference-text">Georges Castellan, <i>op. cit</i>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=5bLUfUQfP-sC&pg=PA1673"><abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 1673</a>.</span> </li> </ol> </div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=31" title="Modifier la section : Voir aussi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=31" title="Modifier le code source de la section : Voir aussi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia :</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:17th_century?uselang=fr">Le <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li><li class="wikisource"><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Cat%C3%A9gorie:XVIIe_si%C3%A8cle" class="extiw" title="s:Catégorie:XVIIe siècle">Textes du <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, <span class="nowrap">sur <span class="project">Wikisource</span></span></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=32" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=32" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Actrice_du_XVIIe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Actrice du XVIIe siècle">Actrices et</a> <a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Acteur_du_XVIIe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:Acteur du XVIIe siècle">acteurs du <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Chronologie_des_explorations#XVIIe_siècle" title="Chronologie des explorations">Chronologie des explorateurs</a></li> <li><a href="/wiki/Histoire_de_France_au_XVIIe_si%C3%A8cle" class="mw-redirect" title="Histoire de France au XVIIe siècle">Histoire de France au <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li> <li><a href="/wiki/XVIIe_si%C3%A8cle_en_sport" title="XVIIe siècle en sport">Le sport au <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_de_batailles_du_XVIIe_si%C3%A8cle" title="Liste de batailles du XVIIe siècle">Liste des batailles du <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_des_%C3%A9pid%C3%A9mies_de_peste#XVIIe_siècle" title="Liste des épidémies de peste">Liste des épidémies de peste</a></li> <li><a href="/wiki/Missions_catholiques_de_1622_%C3%A0_la_fin_du_XVIIIe_si%C3%A8cle" title="Missions catholiques de 1622 à la fin du XVIIIe siècle">Missions catholiques de 1622 à la fin du <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Math%C3%A9matiques_en_Europe_au_XVIIe_si%C3%A8cle" title="Mathématiques en Europe au XVIIe siècle">Mathématiques en Europe au XVIIe siècle</a></li> <li><a href="/wiki/Grand_gel_de_1683-1684_en_Europe" title="Grand gel de 1683-1684 en Europe">Grand gel de 1683-1684 en Europe</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&veaction=edit&section=33" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&action=edit&section=33" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers"><a href="/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)" title="Autorité (sciences de l'information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q7016?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb120419182">BnF</a></span> (<span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb120419182">données</a></span>)</li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/sh85120427">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007534068705171">Israël</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ch460555">Tchéquie</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F/?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000077496">Lettonie</a></span></li> </ul></div></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la santé<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q7016?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://meshb.nlm.nih.gov/record/ui?ui=D049670"><span class="lang-en" lang="en">Medical Subject Headings</span></a></li> </ul></span></li></ul> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:XVIIe_si%C3%A8cle" title="Portail du XVIIe siècle"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/LouisXIV.jpg/17px-LouisXIV.jpg" decoding="async" width="17" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/LouisXIV.jpg/25px-LouisXIV.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/LouisXIV.jpg/34px-LouisXIV.jpg 2x" data-file-width="580" data-file-height="824" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:XVIIe_si%C3%A8cle" title="Portail:XVIIe siècle">Portail du <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:%C3%89poque_moderne" title="Portail de l'époque moderne"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Herman_Moll_Map_of_Europe.jpg/39px-Herman_Moll_Map_of_Europe.jpg" decoding="async" width="39" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Herman_Moll_Map_of_Europe.jpg/58px-Herman_Moll_Map_of_Europe.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Herman_Moll_Map_of_Europe.jpg/77px-Herman_Moll_Map_of_Europe.jpg 2x" data-file-width="760" data-file-height="474" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:%C3%89poque_moderne" title="Portail:Époque moderne">Portail de l'époque moderne</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.canary‐7b76d58dd5‐q8vgt Cached time: 20250228090745 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.649 seconds Real time usage: 0.815 seconds Preprocessor visited node count: 11759/1000000 Post‐expand include size: 144970/2097152 bytes Template argument size: 10444/2097152 bytes Highest expansion depth: 16/100 Expensive parser function count: 4/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 87804/5000000 bytes Lua time usage: 0.208/10.000 seconds Lua memory usage: 6466209/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 618.828 1 -total 38.56% 238.636 1 Modèle:Références_nombreuses 36.92% 228.480 1 Modèle:Références 26.70% 165.251 54 Modèle:Ouvrage 12.72% 78.737 1 Modèle:Bases 6.34% 39.262 39 Modèle:S- 4.83% 29.883 1 Modèle:Confusion 4.62% 28.561 1 Modèle:Portail 4.61% 28.535 1 Modèle:Méta_bandeau 4.20% 25.979 1 Modèle:Autres_projets --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:3328:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250228090745 and revision id 222766749. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de « <a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=XVIIe_siècle&oldid=222766749">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=XVIIe_siècle&oldid=222766749</a> ».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégorie</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:XVIIe_si%C3%A8cle" title="Catégorie:XVIIe siècle">XVIIe siècle</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_anglais" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en anglais">Article contenant un appel à traduction en anglais</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Cat%C3%A9gorie_Commons_avec_lien_local_identique_sur_Wikidata" title="Catégorie:Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata">Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_Wikip%C3%A9dia_avec_notice_d%27autorit%C3%A9" title="Catégorie:Article de Wikipédia avec notice d'autorité">Article de Wikipédia avec notice d'autorité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_utilisant_le_mod%C3%A8le_Dictionnaires_inactif" title="Catégorie:Article utilisant le modèle Dictionnaires inactif">Article utilisant le modèle Dictionnaires inactif</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P486" title="Catégorie:Page utilisant P486">Page utilisant P486</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_externes" title="Catégorie:Page pointant vers des bases externes">Page pointant vers des bases externes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_sant%C3%A9" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la santé">Page pointant vers des bases relatives à la santé</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:XVIIe_si%C3%A8cle/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:XVIIe siècle/Articles liés">Portail:XVIIe siècle/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:%C3%89poque_moderne/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Époque moderne/Articles liés">Portail:Époque moderne/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Histoire/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Histoire/Articles liés">Portail:Histoire/Articles liés</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 6 février 2025 à 15:58.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a> : les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a> ; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/XVIIe_si%C3%A8cle" title="Spécial:Citer/XVIIe siècle">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=XVIIe_si%C3%A8cle&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>146 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5b48d66d5-zlt7v","wgBackendResponseTime":239,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.649","walltime":"0.815","ppvisitednodes":{"value":11759,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":144970,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":10444,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":16,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":4,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":87804,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 618.828 1 -total"," 38.56% 238.636 1 Modèle:Références_nombreuses"," 36.92% 228.480 1 Modèle:Références"," 26.70% 165.251 54 Modèle:Ouvrage"," 12.72% 78.737 1 Modèle:Bases"," 6.34% 39.262 39 Modèle:S-"," 4.83% 29.883 1 Modèle:Confusion"," 4.62% 28.561 1 Modèle:Portail"," 4.61% 28.535 1 Modèle:Méta_bandeau"," 4.20% 25.979 1 Modèle:Autres_projets"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.208","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":6466209,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.canary-7b76d58dd5-q8vgt","timestamp":"20250228090745","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"XVIIe si\u00e8cle","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/XVIIe_si%C3%A8cle","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7016","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7016","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2002-07-23T10:14:40Z","dateModified":"2025-02-06T14:58:06Z","headline":"si\u00e8cle"}</script> </body> </html>