CINXE.COM

Perjanjian 18 Perkara Sarawak - Wikipedia Bahasa Melayu, ensiklopedia bebas

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="ms" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Perjanjian 18 Perkara Sarawak - Wikipedia Bahasa Melayu, ensiklopedia bebas</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )mswikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","Januari","Februari","Mac","April","Mei","Jun","Julai","Ogos","September","Oktober","November","Disember"],"wgRequestId":"718df3b2-6f58-415a-b81a-eca360107530","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Perjanjian_18_Perkara_Sarawak","wgTitle":"Perjanjian 18 Perkara Sarawak","wgCurRevisionId":6437368,"wgRevisionId":6437368,"wgArticleId":1186585,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Laman dengan ralat rujukan","CS1 errors: unsupported parameter","Perjanjian Malaysia","Pembentukan Malaysia","Sejarah Malaysia","Sejarah Sarawak","Politik di Sarawak"],"wgPageViewLanguage":"ms","wgPageContentLanguage":"ms","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Perjanjian_18_Perkara_Sarawak","wgRelevantArticleId":1186585,"wgIsProbablyEditable":false,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":false,"wgRestrictionEdit":["autoconfirmed"],"wgRestrictionMove": ["autoconfirmed"],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"ms","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"ms"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":70000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q16056903","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.charinsert-styles":"ready", "ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.teahouse","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.watchlist-notice","ext.gadget.DRN-wizard","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.extra-toolbar-buttons","ext.gadget.MenuKedaiKopi","ext.gadget.mySandbox","ext.gadget.AdvancedSiteNotices","ext.gadget.switcher", "ext.gadget.featured-articles-links","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ms&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=ms&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ms&amp;modules=ext.gadget.charinsert-styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ms&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.18"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Flag_of_Malaysia.svg/1200px-Flag_of_Malaysia.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Flag_of_Malaysia.svg/800px-Flag_of_Malaysia.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="400"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Flag_of_Malaysia.svg/640px-Flag_of_Malaysia.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="320"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Perjanjian 18 Perkara Sarawak - Wikipedia Bahasa Melayu, ensiklopedia bebas"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//ms.m.wikipedia.org/wiki/Perjanjian_18_Perkara_Sarawak"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (ms)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//ms.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Perjanjian_18_Perkara_Sarawak"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ms"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Suapan Atom Wikipedia" href="/w/index.php?title=Khas:Perubahan_terkini&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject page-Perjanjian_18_Perkara_Sarawak rootpage-Perjanjian_18_Perkara_Sarawak skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Pergi ke kandungan</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Tapak"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu utama" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu utama" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu utama</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu utama</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">alih ke bar sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">sorokkan</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Pandu arah </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Laman-Utama" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Laman_Utama"><span>Laman Utama</span></a></li><li id="n-Tinjau" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tinjau"><span>Tinjau</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Hal_semasa" title="Cari maklumat latar belakang mengenai peristiwa semasa"><span>Hal semasa</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Khas:Rawak" title="Muat laman rawak [x]" accesskey="x"><span>Rencana rawak</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Khas:Laman_khas"><span>Laman khas</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-interaction" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-interaction" > <div class="vector-menu-heading"> Perhubungan </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Tentang-Wikipedia" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Perihal"><span>Tentang Wikipedia</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Gerbang_Komuniti" title="Tentang projek, perkara yang anda dapat lakukan, tempat untuk mencari sesuatu"><span>Gerbang komuniti</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Khas:Perubahan_terkini" title="Senarai perubahan terkini dalam wiki [r]" accesskey="r"><span>Perubahan terkini</span></a></li><li id="n-Hubungi-kami" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Hubungi_kami"><span>Hubungi kami</span></a></li><li id="n-Menderma" class="mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=ms.wikipedia.org&amp;uselang=ms"><span>Menderma</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Contents" title="Tempat mencari jawapan"><span>Bantuan</span></a></li><li id="n-Kedai-Kopi" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kedai_Kopi"><span>Kedai Kopi</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Laman_Utama" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Ensiklopedia Bebas" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-ms.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Khas:Cari" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Cari di wiki ini [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Cari</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Cari Wikipedia" aria-label="Cari Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Cari di wiki ini [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Khas:Cari"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Cari</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Alat peribadi"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Penampilan"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Tukar penampilan saiz, lebar dan warna fon laman" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Penampilan" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Penampilan</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=ms.wikipedia.org&amp;uselang=ms" class=""><span>Derma</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Khas:Buka_akaun&amp;returnto=Perjanjian+18+Perkara+Sarawak" title="Anda digalakkan untuk membuka akaun dan melog masuk; walau bagaimanapun, ianya tidak wajib" class=""><span>Buka akaun</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Khas:Log_masuk&amp;returnto=Perjanjian+18+Perkara+Sarawak" title="Anda digalakkan untuk melog masuk; walau bagaimanapun, ia tidak wajib. [o]" accesskey="o" class=""><span>Log masuk</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Lebih pilihan" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Alat peribadi" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Alat peribadi</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal" title="Menu pengguna" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=ms.wikipedia.org&amp;uselang=ms"><span>Derma</span></a></li><li id="pt-contribute" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Khas:Contribute"><span class="vector-icon mw-ui-icon-edit mw-ui-icon-wikimedia-edit"></span> <span>Sumbang</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Khas:Buka_akaun&amp;returnto=Perjanjian+18+Perkara+Sarawak" title="Anda digalakkan untuk membuka akaun dan melog masuk; walau bagaimanapun, ianya tidak wajib"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Buka akaun</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Khas:Log_masuk&amp;returnto=Perjanjian+18+Perkara+Sarawak" title="Anda digalakkan untuk melog masuk; walau bagaimanapun, ia tidak wajib. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Log masuk</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Laman untuk penyunting log keluar <a href="/wiki/Bantuan:Pengenalan" aria-label="Ketahui lebih lanjut tentang menyunting"><span>Ketahui lebih lanjut</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Khas:Perbincangan_saya" title="Perbincangan mengenai penyuntingan daripada alamat IP anda [n]" accesskey="n"><span>Perbincangan</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Tapak"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Kandungan" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Kandungan</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">alih ke bar sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">sorokkan</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Permulaan</div> </a> </li> <li id="toc-Latar_belakang" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Latar_belakang"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Latar belakang</span> </div> </a> <ul id="toc-Latar_belakang-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Garis_masa_ringkas_peristiwa_berkaitan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Garis_masa_ringkas_peristiwa_berkaitan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Garis masa ringkas peristiwa berkaitan</span> </div> </a> <ul id="toc-Garis_masa_ringkas_peristiwa_berkaitan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Senarai_18_Perkara" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Senarai_18_Perkara"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Senarai 18 Perkara</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Senarai_18_Perkara-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Togol subbahagian Senarai 18 Perkara</span> </button> <ul id="toc-Senarai_18_Perkara-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Perkara_1:_Agama" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_1:_Agama"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Perkara 1: Agama</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_1:_Agama-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perkara_2:_Bahasa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_2:_Bahasa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Perkara 2: Bahasa</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_2:_Bahasa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perkara_3:_Perlembagaan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_3:_Perlembagaan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Perkara 3: Perlembagaan</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_3:_Perlembagaan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perkara_4:_Ketua_Negara" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_4:_Ketua_Negara"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Perkara 4: Ketua Negara</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_4:_Ketua_Negara-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perkara_5:_Nama_Persekutuan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_5:_Nama_Persekutuan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Perkara 5: Nama Persekutuan</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_5:_Nama_Persekutuan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perkara_6:_Kuasa_Imigresen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_6:_Kuasa_Imigresen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.6</span> <span>Perkara 6: Kuasa Imigresen</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_6:_Kuasa_Imigresen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perkara_7:_Hak_Pemisahan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_7:_Hak_Pemisahan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.7</span> <span>Perkara 7: Hak Pemisahan</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_7:_Hak_Pemisahan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perkara_8:_Borneanisasi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_8:_Borneanisasi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.8</span> <span>Perkara 8: Borneanisasi</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_8:_Borneanisasi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perkara_9:_Pegawai_British" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_9:_Pegawai_British"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.9</span> <span>Perkara 9: Pegawai British</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_9:_Pegawai_British-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perkara_10:_Kewarganegaraan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_10:_Kewarganegaraan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.10</span> <span>Perkara 10: Kewarganegaraan</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_10:_Kewarganegaraan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perkara_11:_Tarif_dan_Kewangan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_11:_Tarif_dan_Kewangan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.11</span> <span>Perkara 11: Tarif dan Kewangan</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_11:_Tarif_dan_Kewangan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perkara_12:_Ketua_Kerajaan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_12:_Ketua_Kerajaan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.12</span> <span>Perkara 12: Ketua Kerajaan</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_12:_Ketua_Kerajaan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perkara_13:_Tempoh_Peralihan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_13:_Tempoh_Peralihan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.13</span> <span>Perkara 13: Tempoh Peralihan</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_13:_Tempoh_Peralihan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perkara_14:_Pendidikan_dan_Kesihatan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_14:_Pendidikan_dan_Kesihatan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.14</span> <span>Perkara 14: Pendidikan dan Kesihatan</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_14:_Pendidikan_dan_Kesihatan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perkara_15:_Perlindungan_perlembagaan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_15:_Perlindungan_perlembagaan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.15</span> <span>Perkara 15: Perlindungan perlembagaan</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_15:_Perlindungan_perlembagaan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perkara_16:_Perwakilan_di_Parlimen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_16:_Perwakilan_di_Parlimen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.16</span> <span>Perkara 16: Perwakilan di Parlimen</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_16:_Perwakilan_di_Parlimen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perkara_17:_Nama_Ketua_Sarawak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_17:_Nama_Ketua_Sarawak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.17</span> <span>Perkara 17: Nama Ketua Sarawak</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_17:_Nama_Ketua_Sarawak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perkara_18:_Tanah,_Hutan,_Kerajaan_Tempatan,_dsb." class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_18:_Tanah,_Hutan,_Kerajaan_Tempatan,_dsb."> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.18</span> <span>Perkara 18: Tanah, Hutan, Kerajaan Tempatan, dsb.</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_18:_Tanah,_Hutan,_Kerajaan_Tempatan,_dsb.-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Kontroversi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Kontroversi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Kontroversi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Kontroversi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Togol subbahagian Kontroversi</span> </button> <ul id="toc-Kontroversi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Perkara_7:_Hak_Pemisahan_Diri" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_7:_Hak_Pemisahan_Diri"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Perkara 7: Hak Pemisahan Diri</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_7:_Hak_Pemisahan_Diri-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perkara_18:_Nama_Ketua_Negara" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perkara_18:_Nama_Ketua_Negara"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Perkara 18: Nama Ketua Negara</span> </div> </a> <ul id="toc-Perkara_18:_Nama_Ketua_Negara-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Perbezaan_daripada_perjanjian_20_perkara_Borneo_Utara" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Perbezaan_daripada_perjanjian_20_perkara_Borneo_Utara"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Perbezaan daripada perjanjian 20 perkara Borneo Utara</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Perbezaan_daripada_perjanjian_20_perkara_Borneo_Utara-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Togol subbahagian Perbezaan daripada perjanjian 20 perkara Borneo Utara</span> </button> <ul id="toc-Perbezaan_daripada_perjanjian_20_perkara_Borneo_Utara-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bahasa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bahasa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Bahasa</span> </div> </a> <ul id="toc-Bahasa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ketua_negara" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ketua_negara"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Ketua negara</span> </div> </a> <ul id="toc-Ketua_negara-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Imigresen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Imigresen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Imigresen</span> </div> </a> <ul id="toc-Imigresen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Borneonisasi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Borneonisasi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.4</span> <span>Borneonisasi</span> </div> </a> <ul id="toc-Borneonisasi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kewarganegaraan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kewarganegaraan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.5</span> <span>Kewarganegaraan</span> </div> </a> <ul id="toc-Kewarganegaraan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kewangan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kewangan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.6</span> <span>Kewangan</span> </div> </a> <ul id="toc-Kewangan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perwakilan_di_Parlimen_Persekutuan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perwakilan_di_Parlimen_Persekutuan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.7</span> <span>Perwakilan di Parlimen Persekutuan</span> </div> </a> <ul id="toc-Perwakilan_di_Parlimen_Persekutuan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kerajaan_Negeri" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kerajaan_Negeri"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.8</span> <span>Kerajaan Negeri</span> </div> </a> <ul id="toc-Kerajaan_Negeri-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tempoh_peralihan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tempoh_peralihan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.9</span> <span>Tempoh peralihan</span> </div> </a> <ul id="toc-Tempoh_peralihan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pendidikan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pendidikan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.10</span> <span>Pendidikan</span> </div> </a> <ul id="toc-Pendidikan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Kemasukan_ke_dalam_Perlembagaan_Malaysia_1963" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Kemasukan_ke_dalam_Perlembagaan_Malaysia_1963"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Kemasukan ke dalam Perlembagaan Malaysia 1963</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Kemasukan_ke_dalam_Perlembagaan_Malaysia_1963-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Togol subbahagian Kemasukan ke dalam Perlembagaan Malaysia 1963</span> </button> <ul id="toc-Kemasukan_ke_dalam_Perlembagaan_Malaysia_1963-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Kewarganegaraan_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kewarganegaraan_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Kewarganegaraan</span> </div> </a> <ul id="toc-Kewarganegaraan_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pendidikan_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pendidikan_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Pendidikan</span> </div> </a> <ul id="toc-Pendidikan_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kuasa_kecemasan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kuasa_kecemasan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Kuasa kecemasan</span> </div> </a> <ul id="toc-Kuasa_kecemasan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Imigresen_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Imigresen_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.4</span> <span>Imigresen</span> </div> </a> <ul id="toc-Imigresen_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perlembagaan_Persekutuan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perlembagaan_Persekutuan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.5</span> <span>Perlembagaan Persekutuan</span> </div> </a> <ul id="toc-Perlembagaan_Persekutuan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dewan_Rakyat" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dewan_Rakyat"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.6</span> <span>Dewan Rakyat</span> </div> </a> <ul id="toc-Dewan_Rakyat-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Senat_Persekutuan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Senat_Persekutuan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.7</span> <span>Senat Persekutuan</span> </div> </a> <ul id="toc-Senat_Persekutuan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Jabatan_Undang-undang" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Jabatan_Undang-undang"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.8</span> <span>Jabatan Undang-undang</span> </div> </a> <ul id="toc-Jabatan_Undang-undang-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Agama" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Agama"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.9</span> <span>Agama</span> </div> </a> <ul id="toc-Agama-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Perlembagaan_Sarawak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Perlembagaan_Sarawak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.10</span> <span>Perlembagaan Sarawak</span> </div> </a> <ul id="toc-Perlembagaan_Sarawak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Senarai_negeri" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Senarai_negeri"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.11</span> <span>Senarai negeri</span> </div> </a> <ul id="toc-Senarai_negeri-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Senarai_serentak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Senarai_serentak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.12</span> <span>Senarai serentak</span> </div> </a> <ul id="toc-Senarai_serentak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Aspek_lain" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Aspek_lain"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Aspek lain</span> </div> </a> <ul id="toc-Aspek_lain-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lihat_juga" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Lihat_juga"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Lihat juga</span> </div> </a> <ul id="toc-Lihat_juga-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rujukan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Rujukan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Rujukan</span> </div> </a> <ul id="toc-Rujukan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bacaan_lanjut" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bacaan_lanjut"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Bacaan lanjut</span> </div> </a> <ul id="toc-Bacaan_lanjut-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Kandungan" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Isi Kandungan" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Togol isi kandungan" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Togol isi kandungan</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Perjanjian 18 Perkara Sarawak</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Pergi ke rencana dalam bahasa lain. Tersedia dalam 3 bahasa" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-3" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">3 bahasa</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/18-point_agreement" title="18-point agreement – Inggeris" lang="en" hreflang="en" data-title="18-point agreement" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Inggeris" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/18-%E0%AE%85%E0%AE%AE%E0%AF%8D%E0%AE%9A_%E0%AE%89%E0%AE%9F%E0%AE%A9%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AE%9F%E0%AE%BF%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AF%88" title="18-அம்ச உடன்படிக்கை – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="18-அம்ச உடன்படிக்கை" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%81%E5%85%AB%E7%82%B9%E5%8D%8F%E8%AE%AE" title="十八点协议 – Cina" lang="zh" hreflang="zh" data-title="十八点协议" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Cina" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q16056903#sitelinks-wikipedia" title="Sunting pautan antara bahasa" class="wbc-editpage">Sunting pautan</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Ruang nama"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Perjanjian_18_Perkara_Sarawak" title="Lihat laman kandungan [c]" accesskey="c"><span>Rencana</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Perbincangan:Perjanjian_18_Perkara_Sarawak" rel="discussion" title="Perbincangan mengenai laman kandungan [t]" accesskey="t"><span>Perbincangan</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Tukar kelainan bahasa" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Bahasa Melayu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Rupa"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Perjanjian_18_Perkara_Sarawak"><span>Baca</span></a></li><li id="ca-viewsource" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Perjanjian_18_Perkara_Sarawak&amp;action=edit" title="Laman ini dilindungi. Anda boleh melihat sumbernya. [e]" accesskey="e"><span>Lihat sumber</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Perjanjian_18_Perkara_Sarawak&amp;action=history" title="Semakan terdahulu bagi laman ini [h]" accesskey="h"><span>Lihat sejarah</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Alatan laman"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Peralatan" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Peralatan</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Peralatan</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">alih ke bar sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">sorokkan</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Lagi pilihan" > <div class="vector-menu-heading"> Tindakan </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Perjanjian_18_Perkara_Sarawak"><span>Baca</span></a></li><li id="ca-more-viewsource" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Perjanjian_18_Perkara_Sarawak&amp;action=edit"><span>Lihat sumber</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Perjanjian_18_Perkara_Sarawak&amp;action=history"><span>Lihat sejarah</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Umum </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Khas:Pautan_ke_sini/Perjanjian_18_Perkara_Sarawak" title="Senarai semua laman wiki yang mengandungi pautan ke laman ini [j]" accesskey="j"><span>Pautan ke laman ini</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Khas:Perubahan_berkaitan/Perjanjian_18_Perkara_Sarawak" rel="nofollow" title="Perubahan terkini bagi laman yang dipaut dari laman ini [k]" accesskey="k"><span>Perubahan berkaitan</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=ms" title="Muat naik fail [u]" accesskey="u"><span>Muat naik fail</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Perjanjian_18_Perkara_Sarawak&amp;oldid=6437368" title="Pautan kekal ke semakan laman ini"><span>Pautan kekal</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Perjanjian_18_Perkara_Sarawak&amp;action=info" title="Maklumat lanjut mengenai laman ini"><span>Maklumat laman</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Khas:Petik_laman_ini&amp;page=Perjanjian_18_Perkara_Sarawak&amp;id=6437368&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Maklumat tentang cara memetik laman ini"><span>Petik laman ini</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Khas:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Fms.wikipedia.org%2Fwiki%2FPerjanjian_18_Perkara_Sarawak"><span>Dapatkan URL pendek</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Khas:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Fms.wikipedia.org%2Fwiki%2FPerjanjian_18_Perkara_Sarawak"><span>Muat turun kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Cetak/eksport </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Khas:Buku&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=Perjanjian+18+Perkara+Sarawak"><span>Cipta buku</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Khas:DownloadAsPdf&amp;page=Perjanjian_18_Perkara_Sarawak&amp;action=show-download-screen"><span>Muat turun sebagai PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Perjanjian_18_Perkara_Sarawak&amp;printable=yes" title="Versi boleh cetak bagi laman ini [p]" accesskey="p"><span>Versi boleh cetak</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dalam projek lain </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q16056903" title="Pautan ke item repositori data yang bersambung [g]" accesskey="g"><span>Butir Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Alatan laman"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Penampilan"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Penampilan</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">alih ke bar sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">sorokkan</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="ms" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6349617">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:right;clear:right;margin:0.5em 0 1em 1em;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);padding:0.2em;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;border-collapse:collapse;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:right!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding:0 0.4em 0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding:0.2em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding:0.4em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.8em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.5em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0.4em 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.8em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:right;font-size:115%;padding:0 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{padding:0 0.4em;text-align:left;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}.mw-parser-output .sidebar-list-title-c{padding:0 0.4em;text-align:center;margin:0 3.3em}@media(max-width:720px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}</style><table class="sidebar nomobile nowraplinks vcard plainlist" style="width:160px"><tbody><tr><th class="sidebar-title"><small>Sebahagian daripada</small> <br /> <a href="/wiki/Perjanjian_Malaysia" title="Perjanjian Malaysia">Pembentukan Malaysia</a></th></tr><tr><td class="sidebar-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fail:Flag_of_Malaysia.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Flag_of_Malaysia.svg/120px-Flag_of_Malaysia.svg.png" decoding="async" width="120" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Flag_of_Malaysia.svg/180px-Flag_of_Malaysia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Flag_of_Malaysia.svg/240px-Flag_of_Malaysia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span></td></tr><tr><th class="sidebar-heading" style="background:#eee"> Peristiwa</th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <table style="width:100%;border-collapse:collapse;border-spacing:0px 0px;border:none"><tbody><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/wiki/Rang_Undang-Undang_Malaysia" title="Rang Undang-Undang Malaysia">Rang Undang-Undang Malaysia</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/wiki/Suruhanjaya_Cobbold" title="Suruhanjaya Cobbold">Suruhanjaya Cobbold</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> &#160;&#8226; <a class="mw-selflink selflink">Perjanjian 18 perkara</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> &#160;&#8226; <a href="/wiki/Perjanjian_20_Perkara_Sabah" title="Perjanjian 20 Perkara Sabah">Perjanjian 20 perkara</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/wiki/Referendum_penyatuan_Singapura,_1962" class="mw-redirect" title="Referendum penyatuan Singapura, 1962">Referendum Singapura</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/w/index.php?title=Pemberontakan_komunis_di_Sarawak&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Pemberontakan komunis di Sarawak (laman tidak wujud)">Pemberontakan Komunis Sarawak</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/w/index.php?title=Lanun_di_Laut_Sulu&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Lanun di Laut Sulu (laman tidak wujud)">Lanun di Laut Sulu</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> &#160;&#8226; <a href="/w/index.php?title=Serangan_rentas_sempadan_di_Sabah&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Serangan rentas sempadan di Sabah (laman tidak wujud)">Serangan rentas sempadan di Sabah</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> &#160;&#8226; <a href="/wiki/Serangan_Moro_di_Malaysia" title="Serangan Moro di Malaysia">Konflik Moro</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/wiki/Pemberontakan_Brunei" title="Pemberontakan Brunei">Pemberontakan Brunei</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> &#160;&#8226; <a href="/w/index.php?title=Persekutuan_Borneo_Utara&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Persekutuan Borneo Utara (laman tidak wujud)">Persekutuan Borneo Utara</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/wiki/Konfrontasi_Indonesia-Malaysia" class="mw-redirect" title="Konfrontasi Indonesia-Malaysia">Konfrontasi Indonesia-Malaysia</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/wiki/Persetujuan_Manila" title="Persetujuan Manila">Persetujuan Manila</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/wiki/Mafilindo" title="Mafilindo">Mafilindo</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/w/index.php?title=Hari_Pemerintahan_Sendiri_Sarawak&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Hari Pemerintahan Sendiri Sarawak (laman tidak wujud)">Pemerintahan Sendiri Sarawak</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/wiki/Akta_Malaysia_1963" title="Akta Malaysia 1963">Akta Malaysia 1963</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/wiki/Hari_Pemerintahan_Sendiri_Borneo_Utara" title="Hari Pemerintahan Sendiri Borneo Utara">Pemerintahan Sendiri Borneo Utara</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/wiki/Hari_Malaysia#Pemasyhuran_Malaysia" title="Hari Malaysia">Pemasyhuran Malaysia</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/wiki/Operasi_Claret" title="Operasi Claret">Operasi Claret</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/wiki/Rusuhan_kaum_Singapura_1964" title="Rusuhan kaum Singapura 1964">Rusuhan kaum 1964</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/w/index.php?title=Pengeboman_rumah_MacDonald&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Pengeboman rumah MacDonald (laman tidak wujud)">Pengeboman rumah MacDonald</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/wiki/Hubungan_Parti_Tindakan_Rakyat%E2%80%93Pertubuhan_Kebangsaan_Melayu_Bersatu" title="Hubungan Parti Tindakan Rakyat–Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu">Hubungan PAP–UMNO</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/wiki/Pengisytiharan_Singapura" class="mw-redirect" title="Pengisytiharan Singapura">Pengisytiharan Singapura</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/w/index.php?title=Resolusi_Majlis_Keselamatan_Bangsa-Bangsa_Bersatu_213&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Resolusi Majlis Keselamatan Bangsa-Bangsa Bersatu 213 (laman tidak wujud)">Resolusi Majlis Keselamatan PBB 213</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/wiki/Perjanjian_Kemerdekaan_Singapura_1965" title="Perjanjian Kemerdekaan Singapura 1965">Perjanjian Singapura</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td style="text-align:left;"> <a href="/w/index.php?title=Pemberontakan_Selatan_Thailand&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Pemberontakan Selatan Thailand (laman tidak wujud)">Pemberontakan Selatan Thailand</a></td><td style="white-space:nowrap;text-align:right;"></td></tr></tbody></table></td> </tr><tr><td class="sidebar-below" style="border-top:#aaa 1px solid; border-bottom:#aaa 1px solid;"> <span class="metadata"><span typeof="mw:File"><span><img alt="Ikon portal" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Flag_of_Malaysia.svg/16px-Flag_of_Malaysia.svg.png" decoding="async" width="16" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Flag_of_Malaysia.svg/24px-Flag_of_Malaysia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Flag_of_Malaysia.svg/32px-Flag_of_Malaysia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span></span> <a href="/wiki/Portal:Malaysia" title="Portal:Malaysia">Portal Malaysia</a></td></tr><tr><td class="sidebar-navbar"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6453376">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-lihat"><a href="/wiki/Templat:Pembentukan_Malaysia" title="Templat:Pembentukan Malaysia"><abbr title="Lihat templat ini">l</abbr></a></li><li class="nv-bincang"><a href="/wiki/Perbincangan_templat:Pembentukan_Malaysia" title="Perbincangan templat:Pembentukan Malaysia"><abbr title="Bincang templat ini">b</abbr></a></li><li class="nv-sunting"><a class="external text" href="https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Templat:Pembentukan_Malaysia&amp;action=edit"><abbr title="Sunting templat ini">s</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <p><b>Perjanjian 18 Perkara</b> atau <b>Memorandum 18 Perkara</b> ialah senarai 18 perkara yang dibuat oleh <a href="/wiki/Sarawak" title="Sarawak">kerajaan wilayah Sarawak</a>, mencadangkan syarat-syarat untuk wilayah Sarawak bersama-sama dengan <a href="/wiki/Persekutuan_Tanah_Melayu" title="Persekutuan Tanah Melayu">Persekutuan Tanah Melayu</a>, <a href="/wiki/Borneo_Utara" title="Borneo Utara">Borneo Utara</a> (kini dikenali sebagai <a href="/wiki/Sabah" title="Sabah">Sabah</a>), dan <a href="/wiki/Singapura" title="Singapura">Singapura</a> membentuk persekutuan <a href="/wiki/Malaysia" title="Malaysia">Malaysia</a>, pada 16 September 1963 <sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. semasa rundingan sebelum <a href="/wiki/Sejarah_Malaysia" title="Sejarah Malaysia">penubuhan persekutuan baharu</a> pada 1963. Tidak seperti memorandum 20 perkara <a href="/wiki/Sabah" title="Sabah">Sabah</a> yang pengarangnya terkenal dan didokumenkan dengan secara baik, tiada butiran sedemikian telah dihasilkan untuk apa yang dipanggil sebagai memorandum 18 mata Sarawak. </p><p>Suruhanjaya Siasatan, yang diketuai oleh <i>Lord Cameron Cobbold</i>, dan Jawatankuasa Lansdowne, iaitu sebuah jawatankuasa antara kerajaan, telah dilantik untuk membantu dalam penggubalan <a href="/wiki/Perjanjian_Malaysia" title="Perjanjian Malaysia">Perjanjian Malaysia</a>. Lord Lansdowne telahpun berkhidmat untuk Britain dan <a href="/wiki/Abdul_Razak_Hussein" title="Abdul Razak Hussein">Tun Abdul Razak</a>, Timbalan Perdana Menteri Persekutuan Tanah Melayu, berkhidmat untuk Malaya. <sup id="cite_ref-Lansdowne_Committee_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-Lansdowne_Committee-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Memorandum yang sama, dikenali sebagai <a href="/wiki/Perjanjian_20_Perkara_Sabah" title="Perjanjian 20 Perkara Sabah">perjanjian 20 perkara</a>, telah disediakan dan dikemukakan oleh <a href="/wiki/Tanah_Jajahan_Mahkota_British_Borneo_Utara" title="Tanah Jajahan Mahkota British Borneo Utara">Borneo Utara</a>. </p><p>Perjanjian 18 perkara, juga <a href="/wiki/Perjanjian_Malaysia" title="Perjanjian Malaysia">Perjanjian Malaysia 1963</a> (MA63), dan juga laporan jawatankuasa antara kerajaan (IGC) sering menjadi titik fokus di kalangan mereka yang berpendapat bahawa hak wilayah <a href="/wiki/Sarawak" title="Sarawak">Sarawak</a> dalam persekutuan telah terhakis semua dari semasa ke semasa. <sup id="cite_ref-Chin_2019_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-Chin_2019-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Persoalan kekal sama ada dokumen pra-perlembagaan atau asas ini boleh ditakrifkan sebagai "undang-undang" dan boleh dikuatkuasakan di bawah <a href="/wiki/Perkara_160_Perlembagaan_Malaysia" title="Perkara 160 Perlembagaan Malaysia">Perkara 160 Perlembagaan Malaysia</a>. <a href="/wiki/Shad_Saleem_Faruqi" title="Shad Saleem Faruqi">Shad Saleem Faruqi</a>, seorang profesor undang-undang di <a href="/wiki/Universiti_Malaya" title="Universiti Malaya">Universiti Malaya</a>, bagaimanapun, ada menyatakan bahawa dokumen praperlembagaan tersebut telah digunakan di bahagian lain dunia untuk mentafsir perlembagaan dan undang-undang domestik. <sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Pada pindaan Perlembagaan Malaysia tahun 2021, dengan tepatnya pada <b>Perkara 160 (2)</b> dalam perlembagaan persekutuan telah dipinda dengan takrifan baharu istilah "persekutuan" di mana persekutuan Malaysia dibentuk mengikut perjanjian yang bernama perjanjian Malaysia 1963, sebagai tambahan kepada perjanjian Malaya 1957. <sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> <a href="/wiki/Maximus_Johnity_Ongkili" title="Maximus Johnity Ongkili">Maximus Ongkili</a>, menteri di jabatan Perdana Menteri telah berhujah bahawa pindaan itu memberi asas undang-undang kepada dokumen praperlembagaan lain seperti perjanjian 18 perkara, perjanjian 20 perkara dan laporan IGC kerana dokumen ini didapati sebagai lampiran di bawah MA63 dan sebuah akta iaitu <a href="/wiki/Akta_Malaysia_1963" title="Akta Malaysia 1963">Akta Malaysia 1963</a>. <sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fail:Agreement_relating_to_Malaysia_(1963)_Malay_Texts.djvu" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Agreement_relating_to_Malaysia_%281963%29_Malay_Texts.djvu/page1-220px-Agreement_relating_to_Malaysia_%281963%29_Malay_Texts.djvu.jpg" decoding="async" width="220" height="285" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Agreement_relating_to_Malaysia_%281963%29_Malay_Texts.djvu/page1-330px-Agreement_relating_to_Malaysia_%281963%29_Malay_Texts.djvu.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Agreement_relating_to_Malaysia_%281963%29_Malay_Texts.djvu/page1-440px-Agreement_relating_to_Malaysia_%281963%29_Malay_Texts.djvu.jpg 2x" data-file-width="2550" data-file-height="3300" /></a><figcaption>Perjanjian berkenaan dengan Malaysia</figcaption></figure> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Latar_belakang">Latar belakang</h2></div> <p>Pada Tarikh <b>31 Julai 1962</b>, satu perjanjian telah ditandatangani antara pihak perdana menteri British <a href="/wiki/Harold_Macmillan" title="Harold Macmillan">Harold Macmillan</a> dan pihak perdana menteri Malaya <a href="/wiki/Tunku_Abdul_Rahman" title="Tunku Abdul Rahman">Tunku Abdul Rahman</a> yang menjangkakan pembentukan Malaysia pada <b>31 Ogos 1963</b> dengan cadangan rangka kerja awal perlembagaan negeri Borneo Utara dan Sarawak seperti yang ditunjukkan dalam annex dan lampiran. <i>Lord Lansdowne</i> kemudian telah melaporkan bahawa pemimpin Borneo Utara menyatakan "kejutan yang besar" pada pengumuman perjanjian ini. Pada Tarikh 13 Ogos hingga 14 Ogos 1962, <a href="/wiki/Mohammad_Fuad_Stephens" title="Mohammad Fuad Stephens">Fuad Stephens</a> dan pemimpin politiknya dari Kawasan Borneo Utara merangka memorandum 14 perkara dalam satu mesyuarat. Ini kemudiannya diperluaskan kepada <a href="/wiki/Perjanjian_20_Perkara_Sabah" title="Perjanjian 20 Perkara Sabah">20 mata</a> dalam permintaan minimum. Pemimpin politik Sarawak kemudiannya ada menyokong tuntutan Fuad Stephens dan merangka memorandum 18 perkara yang sama. <sup id="cite_ref-Stockwell_2004_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-Stockwell_2004-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> 18 mata itu adalah berdasarkan Sembilan Prinsip Kardinal pemerintahan Rajah Inggeris dalam <a href="/wiki/Perlembagaan_Sarawak_1941" title="Perlembagaan Sarawak 1941">perlembagaan Sarawak 1941</a>. <sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> <sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">&#91;</span>9<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Kedua-dua pemimpin Borneo Utara dan Sarawak telahpun mengemukakan tuntutan mereka melalui Jawatankuasa Penyatuan Solidariti Malaysia (MSCC). <sup id="cite_ref-Mathews_2014_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-Mathews_2014-10"><span class="cite-bracket">&#91;</span>10<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Majlis perundangan Borneo Utara dan Majlis Negri Sarawak pada dasarnya bersetuju dengan pembentukan Malaysia pada 12 dan 26 September 1962 masing-masing dengan syarat selagi kepentingan khas mereka terpelihara. <sup id="cite_ref-Stockwell_2004_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-Stockwell_2004-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Menurut <i>Michael Leigh</i>, seorang ahli sejarah Sarawak, beliau tidak menemui bukti bahawa dokumen sedemikian telah digubal dan dibentangkan kepada "mereka yang menilai sama ada penduduk negeri-negeri Borneo ingin menjadi sebahagian daripada persekutuan yang lebih besar" (Suruhanjaya Cobbold). <sup id="cite_ref-Lim_2024_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-Lim_2024-11"><span class="cite-bracket">&#91;</span>11<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> JCFong, bekas peguam negara Sarawak, merujuk 18 mata dan 20 mata sebagai "manifesto" dan "<a href="/wiki/Perjanjian_Malaysia" title="Perjanjian Malaysia">Perjanjian Malaysia</a>" sebagai dokumen suci dan muktamad yang mengikat semua pihak dalam pembentukan Malaysia. <sup id="cite_ref-Lim_2024_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-Lim_2024-11"><span class="cite-bracket">&#91;</span>11<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Sidi Munan, yang merupakan pembantu politik <a href="/wiki/Jugah_anak_Barieng" class="mw-redirect" title="Jugah anak Barieng">Jugah Barieng</a> dari tahun 1966 hingga tahun 1969, <sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">&#91;</span>12<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> menyebut bahawa dokumen perjanjian 18 perkara asal belum ditemui. <sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">&#91;</span>13<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/Ghazali_Shafie" title="Ghazali Shafie">Ghazali Shafie</a>, sebagai bekas diplomat di Malaysia mengulas bahawa wakil dari kawasan Sabah dan Sarawak tidak setanding dalam politik atau ekonomi dengan wakil dari kawasan Malaya dan Singapura. Bekas setiausaha kerajaan negeri Sabah iaitu Sipaun menyebut bahawa tiada seorang pun pemimpin dari Borneo yang mempunyai pendidikan tinggi dan oleh itu tidak mampu berfikir sendiri secara objektif. Oleh itu, pegawai kolonial British terpaksa membimbing pihak wakil Borneo mengenai isu-isu penting semasa rundingan dengan Tanah Melayu. Rancangan Malaya sentiasa menerima ahli baharu untuk membentuk kerajaan pusat yang kuat tetapi pemimpin Borneo Utara percaya kepada persekutuan yang "benar" dengan kuasa yang besar akan kembali ke Borneo. Beberapa perkara negatif yang merugikan negeri-negeri Borneo dalam perjanjian 18 perkara atau 20 perkara ialah perkara 4 yang berisi: "Ketua negara tidak layak untuk dipilih sebagai ketua persekutuan" dan perkara 7 yang berisi: "tiada hak berpisah". Contoh lain ialah walaupun 18 mata atau 20 mata tidak menyebut tentang status Mahkamah Tinggi Borneo, pegawai ekspatriat kolonial di Borneo memutuskan untuk memasukkan aspek ini dalam Perjanjian Malaysia. <sup id="cite_ref-Lim_2024_11-2" class="reference"><a href="#cite_note-Lim_2024-11"><span class="cite-bracket">&#91;</span>11<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Garis_masa_ringkas_peristiwa_berkaitan">Garis masa ringkas peristiwa berkaitan</h2></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fail:The_Report_of_the_Inter-Governmental_Committee._On_August_1st,_1962.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/The_Report_of_the_Inter-Governmental_Committee._On_August_1st%2C_1962.PNG/200px-The_Report_of_the_Inter-Governmental_Committee._On_August_1st%2C_1962.PNG" decoding="async" width="200" height="259" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/The_Report_of_the_Inter-Governmental_Committee._On_August_1st%2C_1962.PNG/300px-The_Report_of_the_Inter-Governmental_Committee._On_August_1st%2C_1962.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/The_Report_of_the_Inter-Governmental_Committee._On_August_1st%2C_1962.PNG/400px-The_Report_of_the_Inter-Governmental_Committee._On_August_1st%2C_1962.PNG 2x" data-file-width="805" data-file-height="1043" /></a><figcaption>Laporan Jawatankuasa Antara Kerajaan. Pada 1 Ogos 1962</figcaption></figure> <ul><li><b>17 Januari 1962</b>: Suruhanjaya Siasatan (<a href="/wiki/Suruhanjaya_Cobbold" title="Suruhanjaya Cobbold">Suruhanjaya Cobbold</a>) diumumkan untuk memerhatikan pandangan rakyat Singapura, Sarawak, Brunei dan Borneo Utara.</li> <li><b>21 Mac 1962</b>: Pada mesyuarat Jawatankuasa Greater Malaysia terdapat persetujuan bahawa adalah lebih baik untuk menunggu <a href="/wiki/Suruhanjaya_Cobbold" title="Suruhanjaya Cobbold">Suruhanjaya Cobbold</a>, yang telah ditugaskan untuk menilai sokongan terhadap cadangan di Borneo Utara dan Sarawak, untuk melengkapkan laporannya, untuk mempertimbangkan penemuannya sebelum keputusan dibuat mengenai persekutuan Malaysia.</li> <li><b>21 Jun 1962</b>: Laporan Cobbold telah disiapkan dan diserahkan kepada perdana menteri Britain dan Malaya (secara sulit). Laporan itu menyimpulkan bahawa satu pertiga menyokong sepenuhnya idea itu, satu pertiga menyokong dengan syarat perlindungan dimasukkan, dan satu pertiga selebihnya dibahagikan antara mereka yang lebih suka Borneo Utara dan Sarawak untuk mendapatkan kemerdekaan sebelum penggabungan dan mereka yang menolak penggabungan secara terang-terangan. Pandangan suruhanjaya itu ialah - sokongan padu untuk Malaysia bersekutu (dengan pemindahan kedaulatan dalam tempoh dua belas bulan), menggabungkan pengaturan peralihan di mana British akan kekal untuk beberapa tahun pertama.<sup id="cite_ref-Cobbold01_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-Cobbold01-14"><span class="cite-bracket">&#91;</span>14<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li> <li><b>31 Julai 1962</b>: Kerajaan British dan Malaya pada dasarnya memutuskan bahawa Persekutuan Malaysia yang dicadangkan perlu diwujudkan pada 31 Ogos 1963. Sebuah Jawatankuasa Antara Kerajaan (IGC) akan dibentuk untuk mengusahakan pengaturan perlembagaan pada masa hadapan.<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">&#91;</span>15<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li> <li><b>Ogos 1962</b>: Laporan itu diterbitkan kepada semua pihak. Khabarnya, ini mengejutkan Borneo Utara.</li> <li><b>13 – 14 Ogos 1962</b>: <a href="/wiki/Tun_Fuad_Stephens" class="mw-redirect" title="Tun Fuad Stephens">Donald Stephens</a> mengadakan mesyuarat pemimpin politik yang merangka memorandum tuntutan minimum 14 perkara (kemudian 20 perkara). Ini mendapat sokongan daripada Sarawak.<sup id="cite_ref-A_J_Stockwell_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-A_J_Stockwell-16"><span class="cite-bracket">&#91;</span>16<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li></ul> <ul><li><b>12 &amp; 26 September 1962 (masing-masing)</b>: Majlis perundangan Borneo Utara dan Sarawak bersetuju dengan pembentukan Malaysia dengan syarat hak-hak negeri dilindungi.<sup id="cite_ref-A_J_Stockwell_16-1" class="reference"><a href="#cite_note-A_J_Stockwell-16"><span class="cite-bracket">&#91;</span>16<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Senarai_18_Perkara">Senarai 18 Perkara</h2></div> <p>Berikut merupakan senarai perkara yang terkandung dalam perjanjian tersebut. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_1:_Agama">Perkara 1: Agama</h3></div> <p>Walaupun tiada bantahan terhadap Agama <a href="/wiki/Islam" title="Islam">Islam</a> sebagai agama kebangsaan di Malaysia, seharusnya tidak ada agama rasmi untuk wilayah <a href="/wiki/Sarawak" title="Sarawak">Sarawak</a>, dan segala peruntukan, akta, dan undang-undang yang berkaitan dengan Agama Islam dalam Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu sekarang, tidak boleh digunakan sepenuhnya untuk wilayah Sarawak. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_2:_Bahasa">Perkara 2: Bahasa</h3></div> <p>(a). Bahasa Melayu hendaklah menjadi bahasa kebangsaan persekutuan </p><p>(b). Bahasa Inggeris sepatutnya menjadi bahasa rasmi wilayah Sarawak </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_3:_Perlembagaan">Perkara 3: Perlembagaan</h3></div> <p>Walaupun menerima bahawa Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu sekarang harus menjadi asas pada Perlembagaan Malaysia, Perlembagaan Malaysia hendaklah merupakan dokumen yang sama sekali baharu yang digubal dan dipersetujui berdasarkan persatuan bebas negeri-negeri dan tidak seharusnya menjadi satu siri pindaan kepada Perlembagaan yang digubal dan dipersetujui oleh negeri-negeri yang berbeza dalam keadaan yang sama sekali berbeza. Perlembagaan baharu untuk Wilayah Sarawak sudah tentu amat penting. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_4:_Ketua_Negara">Perkara 4: Ketua Negara</h3></div> <p>Gabenor Sarawak sepatutnya tidak layak dipilih sebagai Raja Malaysia </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_5:_Nama_Persekutuan">Perkara 5: Nama Persekutuan</h3></div> <p>"Wilayah Sarawak, Persekutuan Malaysia" </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_6:_Kuasa_Imigresen">Perkara 6: Kuasa Imigresen</h3></div> <p>Kawalan ke atas imigresen ke mana-mana bahagian di Malaysia dari luar seharusnya terletak pada Kerajaan Pusat tetapi kemasukan ke Wilayah Sarawak juga perlu memerlukan kelulusan dari pihak Kerajaan Sarawak sahaja. Kerajaan Pusat juga sepatutnya tidak boleh memveto kemasukan orang ke Wilayah Sarawak untuk tujuan Kerajaan kecuali atas alasan keselamatan yang ketat. Wilayah Sarawak juga sepatutnya mempunyai kawalan yang tidak terkawal ke atas pergerakan orang-orang selain daripada mereka yang diambil bekerja oleh Kerajaan Pusat dari bahagian lain di Malaysia ke Sarawak. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_7:_Hak_Pemisahan">Perkara 7: Hak Pemisahan</h3></div> <p>Sepatutnya tiada hak untuk Wilayah Sarawak berpisah dari negara Malaysia. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_8:_Borneanisasi">Perkara 8: Borneanisasi</h3></div> <p>Borneanisasi perkhidmatan awam dan perkhidmatan swasta di wilayah Sarawak harus dilaksanakan secepat mungkin. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_9:_Pegawai_British">Perkara 9: Pegawai British</h3></div> <p>Segala usaha harus dilakukan untuk menggalakkan Pegawai-pegawai British untuk kekal dalam perkhidmatan awam sehingga tempat mereka boleh diambil oleh orang asal wilayah Sarawak yang berkelayakan. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_10:_Kewarganegaraan">Perkara 10: Kewarganegaraan</h3></div> <p>Syor dalam perenggan 148(k) pada Laporan Suruhanjaya Cobbold, hendaklah mengawal sebuah hak kewarganegaraan di Wilayah Sarawak tertakluk kepada pindaan berikut: a) subperenggan (i) tidak sepatutnya mengandungi proviso lima tahun bermastautin&#160;; b) mengikut susunan untuk terikat dengan undang-undang kita, subperenggan (ii)(a) hendaklah membaca "7 daripada 10 tahun" dan bukannya "8 daripada 10 tahun"&#160;; dan c) subperenggan (iii) hendaklah tidak mengandungi sebarang sekatan yang terikat dengan kewarganegaraan ibu bapa – seseorang yang lahir di wilayah Sarawak selepas Malaysia mestilah seorang warganegara persekutuan Malaysia. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_11:_Tarif_dan_Kewangan">Perkara 11: Tarif dan Kewangan</h3></div> <p>Wilayah Sarawak harus mengekalkan kawalan ke atas urusan kewangan dan ekonomi wilayah, juga pembangunan dan tarifnya secara lebih baik, dan harus mempunyai hak untuk melaksanakan cukai sendiri, dan mendapatkan pinjaman&#160;; atas kreditnya sendiri. Wilayah Sarawak juga boleh melaksanakan secara menyeluruh sistem ekonomi, pelaburan, dan kewangan milik kerajaan wilayah sendiri jika perlu. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_12:_Ketua_Kerajaan">Perkara 12: Ketua Kerajaan</h3></div> <p>(a) Jawatan Premier Sarawak hendaklah dipilih oleh ahli-ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Sarawak. </p><p>(b) Perlu mempunyai sistem Menteri yang betul di wilayah Sarawak sahaja. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_13:_Tempoh_Peralihan">Perkara 13: Tempoh Peralihan</h3></div> <p>Ini sepatutnya dijalankan selama sepuluh tahun dan pada dalam tempoh tersebut kuasa perundangan mesti diserahkan kepada wilayah Sarawak sendiri melalui Perlembagaan, dan bukan hanya diwakilkan kepada Kerajaan Sarawak oleh Kerajaan Persekutuan. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_14:_Pendidikan_dan_Kesihatan">Perkara 14: Pendidikan dan Kesihatan</h3></div> <p>Sistem penjagaan kesihatan dan sistem pendidikan di Wilayah Sarawak yang sedia ada harus diautonomikan sepenuhnya dan atas sebab ini ia harus berada di bawah bidang kuasa Kerajaan Sarawak sendiri. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_15:_Perlindungan_perlembagaan">Perkara 15: Perlindungan perlembagaan</h3></div> <p>Tiada pindaan atau tiada penarikan balik pada mana-mana perlindungan khas yang diberikan kepada wilayah Sarawak harus dibuat oleh Kerajaan Pusat tanpa persetujuan positif dari Kerajaan Sarawak. Kuasa meminda Perlembagaan Sarawak harus dimiliki secara eksklusif oleh rakyat di Sarawak. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_16:_Perwakilan_di_Parlimen">Perkara 16: Perwakilan di Parlimen</h3></div> <p>Ini harus mengambil kira bukan sahaja berdasarkan jumlah populasi Wilayah Sarawak, tetapi juga saiz dan potensinya dan dalam apa jua keadaan tidak boleh kurang daripada keluasan Borneo Utara dan Singapura. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_17:_Nama_Ketua_Sarawak">Perkara 17: Nama Ketua Sarawak</h3></div> <p>"Gabenor Sarawak" </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_18:_Tanah,_Hutan,_Kerajaan_Tempatan,_dsb."><span id="Perkara_18:_Tanah.2C_Hutan.2C_Kerajaan_Tempatan.2C_dsb."></span>Perkara 18: Tanah, Hutan, Kerajaan Tempatan, dsb.</h3></div> <p>Peruntukan dalam Perlembagaan Malaysia berkenaan dengan kuasa Majlis Tanah Negara juga tidak sepatutnya terpakai sepenuhnya di Wilayah Sarawak. Begitu juga, Majlis Kebangsaan bagi Kerajaan Tempatan tidak sepatutnya memohon di wilayah Sarawak. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kontroversi">Kontroversi</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_7:_Hak_Pemisahan_Diri">Perkara 7: Hak Pemisahan Diri</h3></div> <p>Perkara 2 Perlembagaan Malaysia menyatakan bahawa <a href="/wiki/Parlimen_Malaysia" title="Parlimen Malaysia">Parlimen Malaysia</a> mempunyai hak untuk menukar sempadan negeri atau mengakui mana-mana negeri baru ke dalam persekutuan. Walau bagaimanapun, tidak ada peruntukan mengenai pemisahan negeri-negeri dari persekutuan.<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">&#91;</span>17<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Walau bagaimanapun, bekas ahli akademik <a href="/wiki/Universiti_Islam_Antarabangsa_Malaysia" title="Universiti Islam Antarabangsa Malaysia">Universiti Islam Antarabangsa Malaysia</a> (PIHE), <a href="/wiki/Abdul_Aziz_Bari" title="Abdul Aziz Bari">Abdul Aziz Bari</a>, mengatakan bahawa Perkara 2 Perlembagaan juga membayangkan bahawa Parlimen Malaysia mempunyai kata akhir mengenai pemisahan negara dari persekutuan, <a href="/wiki/Singapura_di_Malaysia#Pemisahan" class="mw-redirect" title="Singapura di Malaysia">seperti yang dilakukan kepada Singapura pada tahun 1965</a>.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">&#91;</span>18<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Selain itu, sebarang cadangan mengenai pemisahan Sabah dan Sarawak daripada Malaysia boleh dihukum di bawah Akta Hasutan.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">&#91;</span>19<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Jeniri Amir dari Universiti Malaysia Sarawak (UNIMAS) menyatakan bahawa Sarawak dan Sabah tidak mempunyai hak untuk menarik diri daripada persekutuan mengikut Perkara 7.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">&#91;</span>20<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Walau bagaimanapun, kumpulan pemisah yang diketuai oleh Doris Jones mengatakan bahawa maksud perkataan "harus" seperti dalam "Tidak ada hak untuk berpisah dari Persekutuan" hanyalah cadangan yang bertentangan dengan "hendaklah" yang membayangkan perintah.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">&#91;</span>21<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perkara_18:_Nama_Ketua_Negara">Perkara 18: Nama Ketua Negara</h3></div> <p>Dalam <a href="/wiki/Perjanjian_Malaysia" title="Perjanjian Malaysia">Perjanjian Malaysia</a>, maksud istilah "Gabenor" termasuk gelaran Ketua Negeri Sabah, iaitu "<a href="/w/index.php?title=Yang_di-Pertua_Negara&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Yang di-Pertua Negara (laman tidak wujud)">Yang di-Pertua Negara</a>".<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">&#91;</span>22<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Istilah ini dimasukkan ke dalam <a href="/wiki/Perlembagaan_Malaysia" title="Perlembagaan Malaysia">Perlembagaan Malaysia</a> dari tahun 1963 hingga 1976. Walau bagaimanapun, ketua negeri Sarawak dinamakan "<a href="/wiki/Yang_di-Pertua_Negeri" title="Yang di-Pertua Negeri">Yang di-Pertua Negeri</a>" dari tahun 1963.<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">&#91;</span>23<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Pada 27 Ogos 1976, di bawah Perkara 160 <a href="/wiki/Perlembagaan_Malaysia" title="Perlembagaan Malaysia">Perlembagaan Malaysia</a>, istilah "Governor" telah dimansuhkan dan digantikan dengan "Yang di-Pertua Negeri".<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">&#91;</span>24<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Ini secara berkesan menamatkan gelaran "Yang di-Pertua Negara" Sabah. Terjemahan bahasa Melayu bagi istilah "Negeri" Sabah dan Sarawak ialah <i>"Negeri"</i> (<a href="/w/index.php?title=Negeri-negeri_Bersekutu&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Negeri-negeri Bersekutu (laman tidak wujud)">Negeri-negeri Bersekutu</a>) dan bukannya <i>"Negara"</i> (Negara) sejak 1963.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">&#91;</span>25<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Tidak pernah, sesetengah kumpulan berpendapat bahawa Sabah dan Sarawak harus dipanggil "Negara", dan ketua negara yang dipanggil "Yang di-Pertua Negara", atas dasar bahawa Sarawak mencapai kemerdekaan pada 22 Julai 1963 dan Sabah mencapai kemerdekaan pada 31 Ogos 1963 sebelum membentuk Malaysia bersama-sama dengan Persekutuan Tanah Melayu]] pada 16 September 1963. Mereka percaya bahawa ketua negeri Sabah yang dikenali sebagai "Yang di-Pertua Negara" antara tahun 1963 dan 1976 menyokong pandangan ini.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">&#91;</span>26<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">&#91;</span>27<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">&#91;</span>28<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">&#91;</span>29<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Perbezaan_daripada_perjanjian_20_perkara_Borneo_Utara">Perbezaan daripada perjanjian 20 perkara Borneo Utara</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bahasa">Bahasa</h3></div> <p>Sarawak meminta bahasa Inggeris untuk ditetapkan sebagai bahasa rasmi wilayah Sarawak, tetapi tidak meminta bahasa Melayu juga dimasukkan sebagai satu diantara bahasa rasmi, tidak seperti bahasa Borneo Utara. <sup id="cite_ref-Herman_1985_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-Herman_1985-30"><span class="cite-bracket">&#91;</span>30<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ketua_negara">Ketua negara</h3></div> <p>Sarawak meminta Ketua Negara dipilih daripada mana-mana orang asli di Wilayah Sarawak, di mana kaedah akan diusahakan kemudian. Sementara itu, Borneo Utara tidak sama sekali menyebut proses ini sambil hanya menyatakan Ketua Negara perlu digayakan sebagai "Yang di-Pertua Negara". <sup id="cite_ref-Herman_1985_30-1" class="reference"><a href="#cite_note-Herman_1985-30"><span class="cite-bracket">&#91;</span>30<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Imigresen">Imigresen</h3></div> <p>Sarawak menyatakan hasratnya untuk mengawal imigresen orang dari luar Malaysia tetapi tidak ada menyebut orang dari bahagian lain di Malaysia, tidak seperti Borneo Utara yang secara jelas bertujuan untuk mengawal imigresen dari negara lain dan dari negeri lainnya di Malaysia. <sup id="cite_ref-Herman_1985_30-2" class="reference"><a href="#cite_note-Herman_1985-30"><span class="cite-bracket">&#91;</span>30<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Borneonisasi">Borneonisasi</h3></div> <p>Sarawak dengan secara jelas menyatakan bahawa rakyat Sarawak harus dilantik ke dalam jawatan persekutuan dan jawatan wilayah yang berpangkalan di wilayah Sarawak sahaja. <sup id="cite_ref-Herman_1985_30-3" class="reference"><a href="#cite_note-Herman_1985-30"><span class="cite-bracket">&#91;</span>30<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kewarganegaraan">Kewarganegaraan</h3></div> <p>Kedua-dua Wilayah Sarawak dan Borneo Utara meminta supaya layak mendapat kerakyatan Malaysia, seseorang itu perlu tinggal di Malaysia dengan masa sekurang-kurangnya tujuh daripada sepuluh tahun sebelum membuat permohonan kewarganegaraan. Sementara itu, Borneo Utara ada mengeluarkan dua syarat tambahan untuk menjadi warganegara Malaysia: syarat pemastautin lima tahun bagi warganegara British dan tanah jajahannya dan seseorang hanya boleh menjadi warganegara melalui kuat kuasa undang-undang selepas pembentukan Malaysia apabila salah seorang daripada ibu bapa mereka adalah seorang warganegara atau pemastautin tetap. <sup id="cite_ref-Herman_1985_30-4" class="reference"><a href="#cite_note-Herman_1985-30"><span class="cite-bracket">&#91;</span>30<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kewangan">Kewangan</h3></div> <p>Sarawak hanya meminta tiga jaminan utama iaitu 1. dana pembangunan wilayah, 2. formula memastikan hasil yang lebih mencukupi kepada Kerajaan Sarawak, dan 3. peningkatan cukai secara beransur-ansur sehingga ke peringkat percukaian Tanah Melayu. Sementara itu, Borneo Utara meminta kawalan ke atas kewangan, pembangunan, dan tarifnya sendiri. <sup id="cite_ref-Herman_1985_30-5" class="reference"><a href="#cite_note-Herman_1985-30"><span class="cite-bracket">&#91;</span>30<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perwakilan_di_Parlimen_Persekutuan">Perwakilan di Parlimen Persekutuan</h3></div> <p>Sarawak telahpun mencadangkan untuk menggunakan jadual ke-3 Perlembagaan Tanah Melayu untuk menentukan perwakilan dari Wilayah Sarawak dalam Parlimen Malaysia. Sarawak juga meminta wakil menteri yang mencukupi dalam kabinet persekutuan. Sementara itu, Borneo Utara meminta perwakilannya sendiri tidak boleh kurang daripada Singapura, sambil mengambil kira saiz dan potensi Borneo Utara. <sup id="cite_ref-Herman_1985_30-6" class="reference"><a href="#cite_note-Herman_1985-30"><span class="cite-bracket">&#91;</span>30<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kerajaan_Negeri">Kerajaan Negeri</h3></div> <p>Sarawak juga telahpun meminta Ketua Menteri dan sistem keahlian. Sementara itu, Borneo Utara meminta Perdana Menteri dan sistem menteri. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-0" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tempoh_peralihan">Tempoh peralihan</h3></div> <p>Sarawak meminta supaya kuasa persekutuan diwakilkan kepada Sarawak dalam tempoh peralihan dari tiga hingga lima tahun. Sementara itu, Borneo Utara telahpun meminta tempoh peralihan selama tujuh tahun. Dalam tempoh ini, kuasa perundangan akan diwakilkan kepada Borneo Utara oleh perlembagaan, bukannya oleh kerajaan persekutuan. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-1" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pendidikan">Pendidikan</h3></div> <p>Sarawak ada meminta Dasar Pendidikan Kebangsaan Sarawak perlu kekal dijaga. Sementara itu, Borneo Utara meminta supaya urusan pendidikan diletakkan di bawah kawalan negeri, dan mengekalkan sistem pendidikan sedia ada. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-2" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kemasukan_ke_dalam_Perlembagaan_Malaysia_1963">Kemasukan ke dalam Perlembagaan Malaysia 1963</h2></div> <p>Jawatankuasa antara kerajaan (IGC) telahpun ditubuhkan untuk mencari berbagai cara untuk memasukkan butiran ke dalam perlembagaan Malaysia. Laporan akhir IGC telah diterbitkan pada tarikh Februari 1963. <sup id="cite_ref-Chin_2019_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-Chin_2019-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Laporan IGC tersebut mengandungi tuntutan oleh Borneo Utara dan Sarawak seperti yang ditetapkan dalam perjanjian 20 dan 18 mata masing-masing. <sup id="cite_ref-Mathews_2014_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-Mathews_2014-10"><span class="cite-bracket">&#91;</span>10<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Majlis Negri Sarawak mengesahkan laporan IGC pada 8 Mac 1963. Sementara itu, majlis perundangan Borneo Utara mengesahkan laporan itu pada 13 Mac. <sup id="cite_ref-Chin_2019_3-2" class="reference"><a href="#cite_note-Chin_2019-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Pada Tarikh <b>9 Julai 1963</b>, <a href="/wiki/Perjanjian_Malaysia" title="Perjanjian Malaysia">Perjanjian Malaysia</a> telah ditandatangani di Bandar London. Pada 22 Julai 1963, <a href="/wiki/Akta_Malaysia_1963" title="Akta Malaysia 1963">Akta Malaysia 1963</a> telah diluluskan di <a href="/wiki/Dewan_Rakyat_United_Kingdom" title="Dewan Rakyat United Kingdom">Dewan Rakyat British</a> . <sup id="cite_ref-Chin_2019_3-3" class="reference"><a href="#cite_note-Chin_2019-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Malaysia ditubuhkan pada <b>16 September 1963</b>. Perlembagaan Tanah Melayu telah dipinda dan kemudiannya menjadi <a href="/wiki/Perlembagaan_Malaysia" title="Perlembagaan Malaysia">Perlembagaan Malaysia</a>. Ia menggabungkan beberapa cadangan oleh laporan Jawatankuasa Antara Kerajaan (IGC), tetapi mengecualikan klausa mengenai hak penyerahan dan sembilan prinsip utama tadbir urus yang baik oleh kerajaan Brooke dalam <a href="/wiki/Perlembagaan_Sarawak_1941" title="Perlembagaan Sarawak 1941">perlembagaan Sarawak 1941</a>. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-3" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p><b>Perkara 161E</b> dalam Perlembagaan Malaysia juga menyatakan bahawa gabenor Borneo Utara dan gabenor Sarawak perlu dirujuk sebelum membuat dan melakukan pindaan aspek berikut dalam perlembagaan: kewarganegaraan di Negeri Borneo, pelantikan hakim dan bidang kuasa Mahkamah Tinggi di Borneo, bidang kuasa negeri Borneo dewan perundangan, pengaturan kewangan antara kerajaan persekutuan dan Negeri-negeri Borneo, penggunaan agama, bahasa, dan layanan istimewa terhadap orang asli di Negeri-negeri Borneo, peruntukan bilangan Ahli Parlimen di Negeri-Negeri Borneo sebelum akhir Ogos 1970. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-4" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kewarganegaraan_2">Kewarganegaraan</h3></div> <p>Kewarganegaraan Malaysia akan diberikan secara automatik kepada mereka yang telah lahir dan biasa menetap di Wilayah Sarawak. Mereka yang tidak dilahirkan di Wilayah Sarawak atau mana-mana bahagian lain di dalam Malaysia, tetapi telah menetap selama tujuh daripada sepuluh tahun yang lalu di Wilayah Sarawak atau di bahagian lain di Malaysia, digabungkan dengan adab yang baik, juga akan diberikan kewarganegaraan Malaysia. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-5" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p><b>Perkara 153</b> menyatakan bahawa Raja (dengan maksud Yang di-Pertuan Agong) akan melindungi kedudukan istimewa orang Melayu dan masyarakat bumiputera lain di Sabah dan Sarawak dengan peruntukan tambahan dalam Perkara 161A <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-6" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pendidikan_2">Pendidikan</h3></div> <p>Walaupun pendidikan diletakkan dalam senarai persekutuan, Sarawak masih mengekalkan kawalan ke atas perkara ini. Penguasaan bahasa Melayu bukanlah satu syarat untuk memohon peluang dalam bidang agama atau jenis pendidikan lain. <b>Perkara 161</b> menyatakan dengan jelas bahawa parlimen persekutuan hanya boleh mula membuat undang-undang yang menyekat penggunaan Bahasa Inggeris di Negeri-negeri Borneo sepuluh tahun selepas pembentukan Malaysia. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-7" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kuasa_kecemasan">Kuasa kecemasan</h3></div> <p>Parlimen persekutuan Malaysia mempunyai kuasa yang tidak terhad apabila <a href="/wiki/Darurat" title="Darurat">keadaan darurat</a> ada diisytiharkan. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-8" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Imigresen_2">Imigresen</h3></div> <p>Walaupun imigresen diletakkan di bawah senarai persekutuan, kerajaan persekutuan tidak seharusnya membenarkan seseorang masuk ke Wilayah Sarawak tanpa adanya kelulusan <a href="/wiki/Kerajaan_Negeri_Sarawak" title="Kerajaan Negeri Sarawak">kerajaan Sarawak</a>. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-9" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perlembagaan_Persekutuan">Perlembagaan Persekutuan</h3></div> <p>Majoriti sebanyak dua pertiga dalam <a href="/wiki/Dewan_Rakyat_Malaysia" title="Dewan Rakyat Malaysia">Dewan Rakyat</a> diperlukan untuk meminda perlembagaan persekutuan. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-10" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dewan_Rakyat">Dewan Rakyat</h3></div> <p>Sarawak diperuntukkan sebanyak 34 daripada 159 ahli parlimen ke dalam Dewan Rakyat. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-11" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Senat_Persekutuan">Senat Persekutuan</h3></div> <p>Sarawak diwakili oleh dua ahli dalam <a href="/wiki/Dewan_Negara_Malaysia" title="Dewan Negara Malaysia">Dewan Negara Persekutuan</a>. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-12" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jabatan_Undang-undang">Jabatan Undang-undang</h3></div> <p>Sarawak akan mempunyai jabatan perundangan dengan seorang peguam negara dan seorang Pegawai Negeri dilantik selepas melakukan berunding dengan pihak kerajaan persekutuan. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-13" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p><b>Perkara 146A</b> menyatakan secara jelas bahawa cawangan Suruhanjaya Perkhidmatan Kehakiman dan Perundangan di Negeri Borneo hendaklah terdiri daripada Ketua Hakim Negara Mahkamah Tinggi Borneo, penasihat undang-undang Negeri Borneo, pengerusi suruhanjaya perkhidmatan awam negeri di setiap Negeri Borneo, dan dua lagi orang yang dilantik oleh kerajaan persekutuan untuk Suruhanjaya tersebut. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-14" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Agama">Agama</h3></div> <p>Pada Perlembagaan persekutuan Malaysia juga menjamin kebebasan beragama. <b>Perkara 161D</b> telahpun menyatakan bahawa majoriti dua pertiga diperlukan dalam Majlis Negri untuk meluluskan mana-mana undang-undang yang menyekat atau mengawal penyebaran agama lain di kalangan orang Beragama Islam. <b>Perkara 161C</b> menyatakan bahawa undang-undang persekutuan tidak sepatutnya menyediakan sebarang bantuan kewangan untuk menubuhkan institusi Islam atau pendidikan agama di negeri itu tanpa kelulusan daripada kerajaan Sarawak. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-15" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Perlembagaan_Sarawak">Perlembagaan Sarawak</h3></div> <p>Sarawak terus menamakan Majlis Eksekutifnya iaitu sebagai "Majlis Tertinggi Kerajaan Sarawak" dan Dewan Undangan Negerinya dikenali sebagai "Council Negri". Yang di-Pertuan Agong (Raja) boleh melantik ketua Negara Sarawak selepas berunding dengan Premier Sarawak. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-16" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Senarai_negeri">Senarai negeri</h3></div> <p>Wilayah Sarawak tentu mempunyai kuasa tunggal untuk meluluskan undang-undang berkaitan Undang-undang Islam, Undang-undang Anak Negeri dan juga Adat Resam, tanah, pertanian dan perhutanan, kerajaan dan perkhidmatan tempatan, elektrik, kerja negeri dan air, jentera negeri, cuti negeri, penyu, dan memancing di kawasan sungai. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-17" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Wilayah Sarawak juga mempunyai kuasa untuk mengenakan cukai jualan di bawah senarai Negeri, seperti yang dinyatakan dalam <b>Perkara 95B</b>. <b>Perkara 110</b> juga menyatakan bahawa Sarawak layak menerima cukai, yuran dan sumber hasil lain yang dikutip di negeri itu seperti yang disenaraikan dalam Bahagian III Jadual Kesepuluh perlembagaan persekutuan. <b>Perkara 112C</b> menyebut bahawa geran yang layak diterima oleh Sarawak mengikut Bahagian IV Jadual Kesepuluh, dan penerimaan cukai, yuran dan yuran yang sememangnya layak seperti yang dinyatakan dalam Bahagian V Jadual Kesepuluh. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-18" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> <b>Perkara 112D</b> telahpun menyatakan secara jelas bahawa pemberian khas untuk Sarawak boleh disemak dari semasa ke semasa oleh kerajaan persekutuan dan kerajaan negeri mengikut Fasal 4 Bahagian IV Jadual Kesepuluh. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-19" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Bagaimanapun, <b>Perkara 111</b> juga menyekat keupayaan pihak Sarawak untuk meminjam melainkan dibenarkan oleh undang-undang negeri. Sementara itu, undang-undang negeri hanya boleh membenarkan Sarawak meminjam dengan kebenaran kerajaan persekutuan atau meminjam daripada bank atau institusi kewangan lainnya dengan tempoh pinjaman tidak lebih lima tahun, selepas mendapat kelulusan daripada kerajaan persekutuan. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-20" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p><b>Perkara 112</b> telahpun menyekat kuasa kerajaan negeri untuk membuat penambahan atau mengubah pertubuhannya sendiri di negeri itu tanpa adanya kelulusan kerajaan persekutuan terutamanya jika pindaan itu akan meningkatkan liabiliti persekutuan dalam membayar pencen, ganjaran atau elaun. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-21" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> <b>Perkara 95D</b> telahpun mengecualikan Sarawak daripada undang-undang berkaitan kerajaan tempatan dan tanah yang diluluskan di parlimen persekutuan. dan <b>Perkara 95E</b> telahpun mengecualikan Sarawak daripada rancangan nasional untuk penggunaan tanah, kerajaan tempatan, dan pembangunan. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-22" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Senarai_serentak">Senarai serentak</h3></div> <p>Kerajaan persekutuan dan kerajaan Sarawak juga bersama-sama menguruskan kebajikan sosial, biasiswa, taman negara, penternakan haiwan, perancangan bandar dan desa, juga kesihatan awam dan sanitasi, serta saliran dan pengairan. <sup id="cite_ref-Porritt_2007_31-23" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2007-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Aspek_lain">Aspek lain</h2></div> <p>Kesemua ekspatriat asal British di Sarawak telah menandatangani kontrak empat tahun untuk berkhidmat dengan kerajaan Sarawak sehingga Ogos 1967. Bagaimanapun, ketiga-tiga ekspatriat telah disingkirkan daripada Majlis Tertinggi dan Majlis Negri Sarawak menjelang tarikh Ogos 1966 dengan pampasan. Baki 300 pegawai ekspatriat asal British tidak akan diperbaharui kontrak mereka menjelang 1967 dan kesemua mereka akan digantikan oleh kakitangan tempatan menjelang Oktober 1967. <sup id="cite_ref-Porritt_2004_32-0" class="reference"><a href="#cite_note-Porritt_2004-32"><span class="cite-bracket">&#91;</span>32<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Lihat_juga">Lihat juga</h2></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6350819">.mw-parser-output .portalbox{padding:0;margin:0.5em 0;display:table;box-sizing:border-box;max-width:175px;list-style:none}.mw-parser-output .portalborder{border:solid var(--border-color-base,#a2a9b1)1px;padding:0.1em;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .portalbox-entry{display:table-row;font-size:85%;line-height:110%;height:1.9em;font-weight:bold}.mw-parser-output .portalbox-image{display:table-cell;padding:0.2em;vertical-align:middle;text-align:center}.mw-parser-output .portalbox-link{display:table-cell;padding:0.2em 0.2em 0.2em 0.3em;vertical-align:middle}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .portalleft{clear:left;float:left;margin:0.5em 1em 0.5em 0}.mw-parser-output .portalright{clear:right;float:right;margin:0.5em 0 0.5em 1em}}</style><ul role="navigation" aria-label="Portals" class="noprint portalbox portalborder portalright"> <li class="portalbox-entry"><span class="portalbox-image"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><span><img alt="flag" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Flag_of_Malaysia.svg/32px-Flag_of_Malaysia.svg.png" decoding="async" width="32" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Flag_of_Malaysia.svg/48px-Flag_of_Malaysia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Flag_of_Malaysia.svg/64px-Flag_of_Malaysia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span></span><span class="portalbox-link"><a href="/wiki/Portal:Malaysia" title="Portal:Malaysia">Portal Malaysia </a></span></li></ul> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6350819" /><ul role="navigation" aria-label="Portals" class="noprint portalbox portalborder portalright"> <li class="portalbox-entry"><span class="portalbox-image"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><span><img alt="flag" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Flag_of_Sarawak.svg/32px-Flag_of_Sarawak.svg.png" decoding="async" width="32" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Flag_of_Sarawak.svg/48px-Flag_of_Sarawak.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Flag_of_Sarawak.svg/64px-Flag_of_Sarawak.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span></span><span class="portalbox-link"><a href="/wiki/Portal:Sarawak" title="Portal:Sarawak">Portal Sarawak </a></span></li></ul> <table class="metadata plainlinks mbox-small" style="border:1px solid #aaa; background-color:#f9f9f9;"> <tbody><tr> <td colspan="2" style="margin: auto; text-align: center">Ketahui lebih lanjut tentang <b>Perjanjian 18 Perkara Sarawak</b> di <a href="/wiki/Wikipedia" title="Wikipedia">Wikipedia</a>: </td></tr> <tr> <td><span typeof="mw:File"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:Search/Category:History_of_Sarawak" title="Gelintar Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="18" height="25" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/28px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/37px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></td> <td><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:Search/Category:History_of_Sarawak" class="extiw" title="commons:Special:Search/Category:History of Sarawak">Imej dan media</a> dari Commons<br /> </td></tr> <tr> <td><span typeof="mw:File"><a href="//wikisource.org/wiki/Special:Search/Perjanjian_18_Perkara_Sarawak" title="Gelintar Wikisumber"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/24px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="25" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/36px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/48px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></a></span></td> <td><a href="https://wikisource.org/wiki/Special:Search/Perjanjian_18_Perkara_Sarawak" class="extiw" title="oldwikisource:Special:Search/Perjanjian 18 Perkara Sarawak">Teks sumber</a> dari Wikisumber<br /> </td></tr> </tbody></table> <ul><li><a href="/wiki/Sabah" title="Sabah">Wilayah Sabah</a></li> <li><a href="/wiki/Sarawak" title="Sarawak">Wilayah Sarawak</a></li> <li><a href="/wiki/Perjanjian_20_Perkara_Sabah" title="Perjanjian 20 Perkara Sabah">Perjanjian 20 Perkara Sabah</a></li> <li><a href="/wiki/Politik_Malaysia" title="Politik Malaysia">Politik Malaysia</a></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_Sarawak" title="Sejarah Sarawak">Sejarah Sarawak</a></li> <li><a href="/wiki/Akta_Malaysia_1963" title="Akta Malaysia 1963">Akta Malaysia 1963</a></li> <li><a href="/wiki/Tuntutan_21_Perkara_MA63" title="Tuntutan 21 Perkara MA63">Tuntutan 21 Perkara MA63</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Rujukan">Rujukan</h2></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6415981">.mw-parser-output .reflist{margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}@media screen{.mw-parser-output .reflist{font-size:90%}}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-1">^</a></b></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6405196">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:var(--color-subtle,#54595d)}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://untreaty.un.org/unts/1_60000/21/36/00041791.pdf">"No.10760: Agreement relating to Malaysia"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <i>United Nations Treaty Collection</i>. PBB. 1963<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">2010-09-22</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=United+Nations+Treaty+Collection&amp;rft.atitle=No.10760%3A+Agreement+relating+to+Malaysia&amp;rft.date=1963&amp;rft_id=http%3A%2F%2Funtreaty.un.org%2Funts%2F1_60000%2F21%2F36%2F00041791.pdf&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">&#124;month=</code> ignored (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Help:CS1_errors#parameter_ignored" class="extiw" title="en:Help:CS1 errors">bantuan</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-Lansdowne_Committee-2"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-Lansdowne_Committee_2-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFBastin1979" class="citation book cs1">Bastin, John Sturgus (1979). <i>Malaysia; Selected Historical Readings</i>. <a href="/wiki/Ann_Arbor,_Michigan" title="Ann Arbor, Michigan">Ann Arbor</a>: <a href="/w/index.php?title=University_of_Michigan_Press&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="University of Michigan Press (laman tidak wujud)">University of Michigan Press</a>. <a href="/wiki/Nombor_Buku_Piawai_Antarabangsa" title="Nombor Buku Piawai Antarabangsa">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Khas:Sumber_buku/9783262012165" title="Khas:Sumber buku/9783262012165"><bdi>9783262012165</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Malaysia%3B+Selected+Historical+Readings&amp;rft.place=Ann+Arbor&amp;rft.pub=University+of+Michigan+Press&amp;rft.date=1979&amp;rft.isbn=9783262012165&amp;rft.aulast=Bastin&amp;rft.aufirst=John+Sturgus&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Chin_2019-3"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Chin_2019_3-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chin_2019_3-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chin_2019_3-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chin_2019_3-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFChin2019" class="citation book cs1">Chin, James (2019). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cambridge.org/core/books/abs/minorities-matter/1963-malaysia-agreement-ma63-sabah-and-sarawak-and-the-politics-of-historical-grievances/CD120B734EFF4C60C944A228F6E1E07F"><i>Minorities Matter: Malaysian Politics and People Volume III - The 1963 Malaysia Agreement (MA63): Sabah and Sarawak and the Politics of Historical Grievances</i></a>. ISEAS–Yusof Ishak Institute. m/s.&#160;74–90<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">3 May</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Minorities+Matter%3A+Malaysian+Politics+and+People+Volume+III+-+The+1963+Malaysia+Agreement+%28MA63%29%3A+Sabah+and+Sarawak+and+the+Politics+of+Historical+Grievances&amp;rft.pages=74-90&amp;rft.pub=ISEAS%E2%80%93Yusof+Ishak+Institute&amp;rft.date=2019&amp;rft.aulast=Chin&amp;rft.aufirst=James&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cambridge.org%2Fcore%2Fbooks%2Fabs%2Fminorities-matter%2F1963-malaysia-agreement-ma63-sabah-and-sarawak-and-the-politics-of-historical-grievances%2FCD120B734EFF4C60C944A228F6E1E07F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span> <span class="error mw-ext-cite-error" lang="ms" dir="ltr">Ralat petik: Tag <code>&lt;ref&gt;</code> tidak sah, nama "Chin 2019" digunakan secara berulang dengan kandungan yang berbeza</span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-4">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFFaruqi2021" class="citation web cs1">Faruqi, Shad Saleem (16 September 2021). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230503150115/https://law.um.edu.my/menu%20-%20research%20files/CONSTI%20LIT%20files/2021.09.16/Special%20Position%20of%20Sabah%20and%20Sarawak%2016%20Sept%202021.pdf">"CONSTITUTIONAL SAFEGUARDS FOR SABAH &amp; SARAWAK'S AUTONOMY"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. University of Malaya. Diarkibkan daripada <a rel="nofollow" class="external text" href="https://law.um.edu.my/menu%20-%20research%20files/CONSTI%20LIT%20files/2021.09.16/Special%20Position%20of%20Sabah%20and%20Sarawak%2016%20Sept%202021.pdf">yang asal</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> pada 3 May 2023<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">3 May</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.btitle=CONSTITUTIONAL+SAFEGUARDS+FOR+SABAH+%26+SARAWAK%27S+AUTONOMY&amp;rft.pub=University+of+Malaya&amp;rft.date=2021-09-16&amp;rft.aulast=Faruqi&amp;rft.aufirst=Shad+Saleem&amp;rft_id=https%3A%2F%2Flaw.um.edu.my%2Fmenu%2520-%2520research%2520files%2FCONSTI%2520LIT%2520files%2F2021.09.16%2FSpecial%2520Position%2520of%2520Sabah%2520and%2520Sarawak%252016%2520Sept%25202021.pdf&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-5">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFZahid2021" class="citation news cs1">Zahid, Syed Jamal (14 December 2021). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220415045653/https://www.malaymail.com/news/malaysia/2021/12/14/dewan-rakyat-finally-passes-key-constitutional-amendments-to-recognise-ma63/2028384">"Dewan Rakyat finally passes key constitutional amendments to recognise MA63"</a>. The Malay Mail. Diarkibkan daripada <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.malaymail.com/news/malaysia/2021/12/14/dewan-rakyat-finally-passes-key-constitutional-amendments-to-recognise-ma63/2028384">yang asal</a> pada 15 April 2022<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">3 May</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Dewan+Rakyat+finally+passes+key+constitutional+amendments+to+recognise+MA63&amp;rft.date=2021-12-14&amp;rft.aulast=Zahid&amp;rft.aufirst=Syed+Jamal&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.malaymail.com%2Fnews%2Fmalaysia%2F2021%2F12%2F14%2Fdewan-rakyat-finally-passes-key-constitutional-amendments-to-recognise-ma63%2F2028384&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-6">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFMu2021" class="citation news cs1">Mu, Paul (15 December 2021). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221202205906/https://www.nst.com.my/news/nation/2021/12/754585/ma63-now-has-legal-basis-after-amendment-federal-constitution">"MA63 now has legal basis after amendment to Federal Constitution"</a>. New Straits Times. Diarkibkan daripada <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nst.com.my/news/nation/2021/12/754585/ma63-now-has-legal-basis-after-amendment-federal-constitution">yang asal</a> pada 2 December 2022<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">3 May</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=MA63+now+has+legal+basis+after+amendment+to+Federal+Constitution&amp;rft.date=2021-12-15&amp;rft.aulast=Mu&amp;rft.aufirst=Paul&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nst.com.my%2Fnews%2Fnation%2F2021%2F12%2F754585%2Fma63-now-has-legal-basis-after-amendment-federal-constitution&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Stockwell_2004-7"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Stockwell_2004_7-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Stockwell_2004_7-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFStockwell2004" class="citation book cs1">Stockwell, AJ (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/205722212TheMakingOfTheFederationOfMalaysia/page/n495/mode/2up"><i>British documents on the end of empire - Series B Volume 8</i></a>. London: The Stationery Office (TSO) for Institute of the Commonwealth Studies - University of London. m/s.&#160;377–386. <a href="/wiki/Nombor_Buku_Piawai_Antarabangsa" title="Nombor Buku Piawai Antarabangsa">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Khas:Sumber_buku/0112905811" title="Khas:Sumber buku/0112905811"><bdi>0112905811</bdi></a><span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">7 May</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=British+documents+on+the+end+of+empire+-+Series+B+Volume+8&amp;rft.place=London&amp;rft.pages=377-386&amp;rft.pub=The+Stationery+Office+%28TSO%29+for+Institute+of+the+Commonwealth+Studies+-+University+of+London&amp;rft.date=2004&amp;rft.isbn=0112905811&amp;rft.aulast=Stockwell&amp;rft.aufirst=AJ&amp;rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2F205722212TheMakingOfTheFederationOfMalaysia%2Fpage%2Fn495%2Fmode%2F2up&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-8">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFHow_Pim2015" class="citation news cs1">How Pim, Lim (25 October 2015). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210608233704/https://www.theborneopost.com/2015/10/25/revisit-18-point-agreement/">"Revisit 18-Point Agreement"</a>. The Borneo Post. Diarkibkan daripada <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theborneopost.com/2015/10/25/revisit-18-point-agreement/">yang asal</a> pada 8 June 2021<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">7 May</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Revisit+18-Point+Agreement&amp;rft.date=2015-10-25&amp;rft.aulast=How+Pim&amp;rft.aufirst=Lim&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.theborneopost.com%2F2015%2F10%2F25%2Frevisit-18-point-agreement%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-9">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFRawlins1965" class="citation book cs1">Rawlins, Joan (1965). <i>Sarawak - 1839 to 1963</i>. Macmillan &amp; Company, (Original from the University of Michigan Press. m/s.&#160;240.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Sarawak+-+1839+to+1963&amp;rft.pages=240&amp;rft.pub=Macmillan+%26+Company%2C+%28Original+from+the+University+of+Michigan+Press&amp;rft.date=1965&amp;rft.aulast=Rawlins&amp;rft.aufirst=Joan&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Mathews_2014-10"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Mathews_2014_10-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Mathews_2014_10-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFMathews2014" class="citation book cs1">Mathews, Philip (2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=md9UAgAAQBAJ"><i>Chronicle of Malaysia 1963-2013: Fifty Years of Headline News</i></a>. Singapore: <a href="/w/index.php?title=Editions_Didier_Millet&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Editions Didier Millet (laman tidak wujud)">Editions Didier Millet</a>. m/s.&#160;26. <a href="/wiki/Nombor_Buku_Piawai_Antarabangsa" title="Nombor Buku Piawai Antarabangsa">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Khas:Sumber_buku/9789671061749" title="Khas:Sumber buku/9789671061749"><bdi>9789671061749</bdi></a><span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">7 May</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Chronicle+of+Malaysia+1963-2013%3A+Fifty+Years+of+Headline+News&amp;rft.place=Singapore&amp;rft.pages=26&amp;rft.pub=Editions+Didier+Millet&amp;rft.date=2014&amp;rft.isbn=9789671061749&amp;rft.aulast=Mathews&amp;rft.aufirst=Philip&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Dmd9UAgAAQBAJ&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span> <span class="error mw-ext-cite-error" lang="ms" dir="ltr">Ralat petik: Tag <code>&lt;ref&gt;</code> tidak sah, nama "Mathews 2014" digunakan secara berulang dengan kandungan yang berbeza</span></span> </li> <li id="cite_note-Lim_2024-11"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Lim_2024_11-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Lim_2024_11-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Lim_2024_11-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFLim2024" class="citation news cs1">Lim, David CC (24 March 2024). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20240421144313/https://www.dailyexpress.com.my/read/5516/query-on-pda-with-emergency-lifted/">"Query on PDA with emergency lifted"</a>. Daily Express Sabah. Diarkibkan daripada <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dailyexpress.com.my/read/5516/query-on-pda-with-emergency-lifted/">yang asal</a> pada 21 April 2024<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">21 April</span> 2024</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Query+on+PDA+with+emergency+lifted&amp;rft.date=2024-03-24&amp;rft.aulast=Lim&amp;rft.aufirst=David+CC&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.dailyexpress.com.my%2Fread%2F5516%2Fquery-on-pda-with-emergency-lifted%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span> <span class="error mw-ext-cite-error" lang="ms" dir="ltr">Ralat petik: Tag <code>&lt;ref&gt;</code> tidak sah, nama "Lim 2024" digunakan secara berulang dengan kandungan yang berbeza</span></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-12">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFTawie2023" class="citation news cs1">Tawie, Priscilla (2 July 2023). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230705075301/https://www.newsarawaktribune.com.my/activism-the-life-of-sidi-munan/">"Activism: The Life of Sidi Munan"</a>. New Sarawak Tribune. Diarkibkan daripada <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.newsarawaktribune.com.my/activism-the-life-of-sidi-munan/">yang asal</a> pada 5 July 2023<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">14 July</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Activism%3A+The+Life+of+Sidi+Munan&amp;rft.date=2023-07-02&amp;rft.aulast=Tawie&amp;rft.aufirst=Priscilla&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.newsarawaktribune.com.my%2Factivism-the-life-of-sidi-munan%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-13">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFMunan2014" class="citation news cs1">Munan, Sidi (14 September 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210607193509/https://www.theborneopost.com/2014/09/14/have-you-heard-of-the-kapit-resolutions/">"Have you heard of the Kapit Resolutions?"</a>. The Borneo Post. Diarkibkan daripada <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theborneopost.com/2014/09/14/have-you-heard-of-the-kapit-resolutions/">yang asal</a> pada 7 June 2021<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">13 July</span> 2023</span>. <q>As for the second question. I have not been able to locate any document called ‘Sarawak’s 18-points’ as such. Still searching for it. However, in the Report Of The Inter-Governmental Committee, 1962, there were subjects of great importance.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Have+you+heard+of+the+Kapit+Resolutions%3F&amp;rft.date=2014-09-14&amp;rft.aulast=Munan&amp;rft.aufirst=Sidi&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.theborneopost.com%2F2014%2F09%2F14%2Fhave-you-heard-of-the-kapit-resolutions%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Cobbold01-14"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-Cobbold01_14-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFCobbold_Commission1962" class="citation web cs1">Cobbold Commission (1962). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120904055037/http://www.digitalibrary.my/dmdocuments/malaysiakini/767_Report%20of%20the%20Commission%20of%20EnquiryNorth%20Borneo%20%26%20Sarawak%20%26%20IGC%201962.pdf">"Report of the Commission of Enquiry, North Borneo and Sarawak, 1962"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <i>DigitaLibrary</i>. DigitaLibrary Malaysia. Diarkibkan daripada <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.digitalibrary.my/dmdocuments/malaysiakini/767_Report%20of%20the%20Commission%20of%20EnquiryNorth%20Borneo%20&amp;%20Sarawak%20&amp;%20IGC%201962.pdf">yang asal</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> pada 4 September 2012<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">16 September</span> 2010</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=DigitaLibrary&amp;rft.atitle=Report+of+the+Commission+of+Enquiry%2C+North+Borneo+and+Sarawak%2C+1962&amp;rft.date=1962&amp;rft.au=Cobbold+Commission&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.digitalibrary.my%2Fdmdocuments%2Fmalaysiakini%2F767_Report%2520of%2520the%2520Commission%2520of%2520EnquiryNorth%2520Borneo%2520%26%2520Sarawak%2520%26%2520IGC%25201962.pdf&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-15">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFA._J._Stockwell2004" class="citation book cs1">A. J. Stockwell (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=juXAmf2t1qEC&amp;pg=PA377"><i>Malaysia</i></a>. The Stationery Office. m/s.&#160;377. <a href="/wiki/Nombor_Buku_Piawai_Antarabangsa" title="Nombor Buku Piawai Antarabangsa">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Khas:Sumber_buku/978-0-11-290581-3" title="Khas:Sumber buku/978-0-11-290581-3"><bdi>978-0-11-290581-3</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Malaysia&amp;rft.pages=377&amp;rft.pub=The+Stationery+Office&amp;rft.date=2004&amp;rft.isbn=978-0-11-290581-3&amp;rft.au=A.+J.+Stockwell&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DjuXAmf2t1qEC%26pg%3DPA377&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-A_J_Stockwell-16"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-A_J_Stockwell_16-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-A_J_Stockwell_16-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFA_J_Stockwell2004" class="citation cs2">A J Stockwell, penyunting (2004), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=juXAmf2t1qEC&amp;pg=PA386"><i>British Documents on the End of Empire</i></a>, B, <b>8</b>, Norwich, UK: TSO (The Stationery Office), m/s.&#160;386 [141], <a href="/wiki/Nombor_Buku_Piawai_Antarabangsa" title="Nombor Buku Piawai Antarabangsa">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Khas:Sumber_buku/0-11-290581-1" title="Khas:Sumber buku/0-11-290581-1"><bdi>0-11-290581-1</bdi></a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=British+Documents+on+the+End+of+Empire&amp;rft.place=Norwich%2C+UK&amp;rft.series=B&amp;rft.pages=386+141&amp;rft.pub=TSO+%28The+Stationery+Office%29&amp;rft.date=2004&amp;rft.isbn=0-11-290581-1&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DjuXAmf2t1qEC%26pg%3DPA386&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-17">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFAnn_Surin2014" class="citation news cs1">Ann Surin, Jacqueline (15 January 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.thenutgraph.com/uncommon-sense-with-wong-chin-huat-can-sabah-and-sarawak-secede/">"Uncommon Sense with Wong Chin Huat:Can Sabah or Sarawak Secede?"</a>. The Nut Graph<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">28 September</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Uncommon+Sense+with+Wong+Chin+Huat%3ACan+Sabah+or+Sarawak+Secede%3F&amp;rft.date=2014-01-15&amp;rft.aulast=Ann+Surin&amp;rft.aufirst=Jacqueline&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.thenutgraph.com%2Funcommon-sense-with-wong-chin-huat-can-sabah-and-sarawak-secede%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-18">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFAnbalagan2014" class="citation news cs1">Anbalagan, V (17 February 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140302064301/http://www.themalaysianinsider.com/malaysia/article/not-easy-for-sabah-sarawak-to-leave-malaysia-says-constitutional-expert">"Not easy for Sabah, Sarawak to leave Malaysia, says constitutional expert"</a>. <a href="/wiki/The_Malaysian_Insider" title="The Malaysian Insider">The Malaysian Insider</a>. Diarkibkan daripada <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.themalaysianinsider.com/malaysia/article/not-easy-for-sabah-sarawak-to-leave-malaysia-says-constitutional-expert">yang asal</a> pada 2 March 2014<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">28 September</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Not+easy+for+Sabah%2C+Sarawak+to+leave+Malaysia%2C+says+constitutional+expert&amp;rft.date=2014-02-17&amp;rft.aulast=Anbalagan&amp;rft.aufirst=V&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.themalaysianinsider.com%2Fmalaysia%2Farticle%2Fnot-easy-for-sabah-sarawak-to-leave-malaysia-says-constitutional-expert&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-19">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFSurach2014" class="citation news cs1">Surach, G (17 February 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.thestar.com.my/News/Nation/2014/02/17/Sabah-Sarawak-suggestion-to-secede-seditious/">"Rahman Dahlan: Seditious to suggest that Sabah, Sarawak secede"</a>. <i><a href="/wiki/The_Star_(Malaysia)" title="The Star (Malaysia)">The Star (Malaysia)</a></i><span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">28 September</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=The+Star+%28Malaysia%29&amp;rft.atitle=Rahman+Dahlan%3A+Seditious+to+suggest+that+Sabah%2C+Sarawak+secede&amp;rft.date=2014-02-17&amp;rft.aulast=Surach&amp;rft.aufirst=G&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.thestar.com.my%2FNews%2FNation%2F2014%2F02%2F17%2FSabah-Sarawak-suggestion-to-secede-seditious%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-20">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.malaysia-chronicle.com/index.php?option=com_k2&amp;view=item&amp;id=362451:sabah-swak-secession-really-just-a-vocal-minority-or-is-putrajaya-lying-to-itself?&amp;Itemid=2#axzz3ERgAcdFa">"SABAH, S'WAK SECESSION: Really just a 'vocal minority' or is Putrajaya lying to itself?"</a>. Malaysia Chronicle. 17 February 2014<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">28 September</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=SABAH%2C+S%27WAK+SECESSION%3A+Really+just+a+%27vocal+minority%27+or+is+Putrajaya+lying+to+itself%3F&amp;rft.date=2014-02-17&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.malaysia-chronicle.com%2Findex.php%3Foption%3Dcom_k2%26view%3Ditem%26id%3D362451%3Asabah-swak-secession-really-just-a-vocal-minority-or-is-putrajaya-lying-to-itself%3F%26Itemid%3D2%23axzz3ERgAcdFa&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-21">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFJones2014" class="citation news cs1">Jones, Doris (17 February 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://sabahsarawakmerdeka.blogspot.com/2014/09/should-vs-shall-consideration-for-point.html">"SHOULD vs SHALL - A Consideration for Point 7:Right of Secession"</a>. <a href="/wiki/Sabah_Sarawak_Keluar_Malaysia" title="Sabah Sarawak Keluar Malaysia">Sabah Sarawak Keluar Malaysia</a> (SSKM)<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">28 September</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=SHOULD+vs+SHALL+-+A+Consideration+for+Point+7%3ARight+of+Secession&amp;rft.date=2014-02-17&amp;rft.aulast=Jones&amp;rft.aufirst=Doris&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fsabahsarawakmerdeka.blogspot.com%2F2014%2F09%2Fshould-vs-shall-consideration-for-point.html&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-22">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite class="citation cs1"><span class="cs1-ws-icon" title="wikisource:en:Agreement relating to Malaysia between United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, Federation of Malaya, North Borneo, Sarawak and Singapore/Annex A"><a class="external text" href="https://ms.wikisource.org/wiki/en:Agreement_relating_to_Malaysia_between_United_Kingdom_of_Great_Britain_and_Northern_Ireland,_Federation_of_Malaya,_North_Borneo,_Sarawak_and_Singapore/Annex_A"><i>Agreement relating to Malaysia between United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, Federation of Malaya, North Borneo, Sarawak and Singapore/Annex A</i>&#160;</a></span> &#8211; melalui <a href="/wiki/Wikisource" class="mw-redirect" title="Wikisource">Wikisource</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Agreement+relating+to+Malaysia+between+United+Kingdom+of+Great+Britain+and+Northern+Ireland%2C+Federation+of+Malaya%2C+North+Borneo%2C+Sarawak+and+Singapore%2FAnnex+A&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-23">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFChoong_Wah2014" class="citation news cs1">Choong Wah, Lang (15 January 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.therocket.com.my/en/federal-system-of-malaysia-then-and-now/">"Federal system of Malaysia-Then and Now"</a>. The Rocket<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">24 September</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Federal+system+of+Malaysia-Then+and+Now&amp;rft.date=2014-01-15&amp;rft.aulast=Choong+Wah&amp;rft.aufirst=Lang&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.therocket.com.my%2Fen%2Ffederal-system-of-malaysia-then-and-now%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-24">^</a></b></span> <span class="reference-text">Blaustein, A.P., Flanz, G.H.(1971). In <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=0-hEAQAAIAAJ&amp;q=A354,+Section+41+Yang+di-Pertua+Negeri">Constitutions of the Countries of the World</a></i>. <a href="/w/index.php?title=Oceana_Publications&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Oceana Publications (laman tidak wujud)">Oceana Publications</a>. p.298. Google Book Search. Retrieved 24 September 2014.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-25">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140824221043/http://cpps.org.my/resource_centre/Perlembagaan_Persekutuan.pdf">"Perlembagaan Persekutuan Akta 1260/2006 (The Federal Constitution revision as of 2006) (Malay language), Page 181"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <i>Centre for Public Policies Studies</i>. 2006. Diarkibkan daripada <a rel="nofollow" class="external text" href="http://cpps.org.my/resource_centre/Perlembagaan_Persekutuan.pdf">yang asal</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> pada 24 August 2014<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">24 September</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=Centre+for+Public+Policies+Studies&amp;rft.atitle=Perlembagaan+Persekutuan+Akta+1260%2F2006+%28The+Federal+Constitution+revision+as+of+2006%29+%28Malay+language%29%2C+Page+181&amp;rft.date=2006&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fcpps.org.my%2Fresource_centre%2FPerlembagaan_Persekutuan.pdf&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-26">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFRintod2011" class="citation news cs1">Rintod, Luke (24 January 2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160303231005/http://www.freemalaysiatoday.com/category/frontpage/2011/01/24/negara-not-negeri-status-for-sabah/">"Negara, not negeri, status for Sabah"</a>. <a href="/wiki/Free_Malaysia_Today" title="Free Malaysia Today">Free Malaysia Today</a>. Diarkibkan daripada <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.freemalaysiatoday.com/category/frontpage/2011/01/24/negara-not-negeri-status-for-sabah/">yang asal</a> pada 3 March 2016<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">24 September</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Negara%2C+not+negeri%2C+status+for+Sabah&amp;rft.date=2011-01-24&amp;rft.aulast=Rintod&amp;rft.aufirst=Luke&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.freemalaysiatoday.com%2Fcategory%2Ffrontpage%2F2011%2F01%2F24%2Fnegara-not-negeri-status-for-sabah%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-27">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFGoliu2014" class="citation news cs1">Goliu, Percy (17 September 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140922001334/http://www.freemalaysiatoday.com/category/nation/2014/09/17/jones-explains-sabah-secessionist-facebook-drive/">"Doris explains Sabah 'secessionist' Facebook drive"</a>. <a href="/wiki/Free_Malaysia_Today" title="Free Malaysia Today">Free Malaysia Today</a>. Diarkibkan daripada <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.freemalaysiatoday.com/category/nation/2014/09/17/jones-explains-sabah-secessionist-facebook-drive/">yang asal</a> pada 22 September 2014<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">24 September</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Doris+explains+Sabah+%27secessionist%27+Facebook+drive&amp;rft.date=2014-09-17&amp;rft.aulast=Goliu&amp;rft.aufirst=Percy&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.freemalaysiatoday.com%2Fcategory%2Fnation%2F2014%2F09%2F17%2Fjones-explains-sabah-secessionist-facebook-drive%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-28">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFJones2012" class="citation news cs1">Jones, Doris (25 May 2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://sabahsarawakmerdeka.blogspot.com/2012/05/sabah-sarawak-kehilangan-kuasa.html">"Sabah&amp;Sarawak Kehilangan Kuasa Kemerdekaan?Kehilangan Taraf Negara? (Malay language)"</a>. Sabah Sarawak Keluar Malaysia (SSKM)<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">24 September</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Sabah%26Sarawak+Kehilangan+Kuasa+Kemerdekaan%3FKehilangan+Taraf+Negara%3F+%28Malay+language%29&amp;rft.date=2012-05-25&amp;rft.aulast=Jones&amp;rft.aufirst=Doris&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fsabahsarawakmerdeka.blogspot.com%2F2012%2F05%2Fsabah-sarawak-kehilangan-kuasa.html&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-29">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFWay2014" class="citation news cs1">Way, Winston (15 January 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140509054615/http://www.freemalaysiatoday.com/category/nation/2014/02/26/swak-governor-should-be-yang-dipertuan-negara/">"Governor should be 'Yang DiPertuan Negara<span class="cs1-kern-right">'</span>"</a>. <a href="/wiki/Free_Malaysia_Today" title="Free Malaysia Today">Free Malaysia Today</a>. Diarkibkan daripada <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.freemalaysiatoday.com/category/nation/2014/02/26/swak-governor-should-be-yang-dipertuan-negara/">yang asal</a> pada 9 May 2014<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">24 September</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Governor+should+be+%27Yang+DiPertuan+Negara%27&amp;rft.date=2014-01-15&amp;rft.aulast=Way&amp;rft.aufirst=Winston&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.freemalaysiatoday.com%2Fcategory%2Fnation%2F2014%2F02%2F26%2Fswak-governor-should-be-yang-dipertuan-negara%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Herman_1985-30"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Herman_1985_30-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Herman_1985_30-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Herman_1985_30-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Herman_1985_30-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Herman_1985_30-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Herman_1985_30-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Herman_1985_30-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFLuping" class="citation thesis cs1">Luping, Herman James. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://researcharchive.vuw.ac.nz/bitstream/handle/10063/768/thesis.pdf?sequence=1"><i>The Kadazans and Sabah Politics</i></a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> (Tesis). Political Science Department at the Victoria University of Wellington.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Adissertation&amp;rft.title=The+Kadazans+and+Sabah+Politics&amp;rft.degree=PhD&amp;rft.inst=Political+Science+Department+at+the+Victoria+University+of+Wellington&amp;rft.aulast=Luping&amp;rft.aufirst=Herman+James&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fresearcharchive.vuw.ac.nz%2Fbitstream%2Fhandle%2F10063%2F768%2Fthesis.pdf%3Fsequence%3D1&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span> <span class="error mw-ext-cite-error" lang="ms" dir="ltr">Ralat petik: Tag <code>&lt;ref&gt;</code> tidak sah, nama "Herman 1985" digunakan secara berulang dengan kandungan yang berbeza</span></span> </li> <li id="cite_note-Porritt_2007-31"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-7"><sup><i><b>h</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-8"><sup><i><b>i</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-9"><sup><i><b>j</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-10"><sup><i><b>k</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-11"><sup><i><b>l</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-12"><sup><i><b>m</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-13"><sup><i><b>n</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-14"><sup><i><b>o</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-15"><sup><i><b>p</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-16"><sup><i><b>q</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-17"><sup><i><b>r</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-18"><sup><i><b>s</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-19"><sup><i><b>t</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-20"><sup><i><b>u</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-21"><sup><i><b>v</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-22"><sup><i><b>w</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Porritt_2007_31-23"><sup><i><b>x</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFPorritt2007" class="citation journal cs1">Porritt, Vernon L (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230406100643/https://www.thefreelibrary.com/Constitutional+change+in+sarawak+1963-1988%3A+25+years+as+a+state...-a0179660415">"Constitutional change in Sarawak 1963-1988: 25 years as a state within the federation of Malaysia"</a>. <i>Borneo Research Bulletin</i>. <b>38</b>: 159–171. Diarkibkan daripada <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.thefreelibrary.com/Constitutional+change+in+sarawak+1963-1988%3A+25+years+as+a+state...-a0179660415">yang asal</a> pada 6 April 2023<span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">19 April</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Borneo+Research+Bulletin&amp;rft.atitle=Constitutional+change+in+Sarawak+1963-1988%3A+25+years+as+a+state+within+the+federation+of+Malaysia&amp;rft.volume=38&amp;rft.pages=159-171&amp;rft.date=2007&amp;rft.aulast=Porritt&amp;rft.aufirst=Vernon+L&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.thefreelibrary.com%2FConstitutional%2Bchange%2Bin%2Bsarawak%2B1963-1988%253A%2B25%2Byears%2Bas%2Ba%2Bstate...-a0179660415&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span> <span class="error mw-ext-cite-error" lang="ms" dir="ltr">Ralat petik: Tag <code>&lt;ref&gt;</code> tidak sah, nama "Porritt 2007" digunakan secara berulang dengan kandungan yang berbeza</span></span> </li> <li id="cite_note-Porritt_2004-32"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-Porritt_2004_32-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFPorritt2004" class="citation journal cs1">Porritt, Vernon L (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.thefreelibrary.com/Turbulent+times+in+Sarawak%3A+the+end+of+expatriate+influence+and+the...-a0134382053">"Turbulent times in Sarawak: the end of expatriate influence and the struggle for power over and within the state"</a>. <i>Borneo Research Bulletin</i><span class="reference-accessdate">. Dicapai pada <span class="nowrap">26 February</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Borneo+Research+Bulletin&amp;rft.atitle=Turbulent+times+in+Sarawak%3A+the+end+of+expatriate+influence+and+the+struggle+for+power+over+and+within+the+state&amp;rft.date=2004&amp;rft.aulast=Porritt&amp;rft.aufirst=Vernon+L&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.thefreelibrary.com%2FTurbulent%2Btimes%2Bin%2BSarawak%253A%2Bthe%2Bend%2Bof%2Bexpatriate%2Binfluence%2Band%2Bthe...-a0134382053&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bacaan_lanjut">Bacaan lanjut</h2></div> <ul><li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6405196" /><cite id="CITEREFAllenStockwell1980" class="citation book cs1">Allen, J. de V.; <a href="/w/index.php?title=Anthony_Stockwell&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Anthony Stockwell (laman tidak wujud)">Stockwell, Anthony J.</a> (1980). Wright., Leigh R. (penyunting). <i>A collection of treaties and other documents affecting the states of Malaysia 1761-1963</i>. Oceana Pubns. <a href="/wiki/Nombor_Buku_Piawai_Antarabangsa" title="Nombor Buku Piawai Antarabangsa">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Khas:Sumber_buku/978-0379007817" title="Khas:Sumber buku/978-0379007817"><bdi>978-0379007817</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=A+collection+of+treaties+and+other+documents+affecting+the+states+of+Malaysia+1761-1963&amp;rft.pub=Oceana+Pubns&amp;rft.date=1980&amp;rft.isbn=978-0379007817&amp;rft.aulast=Allen&amp;rft.aufirst=J.+de+V.&amp;rft.au=Stockwell%2C+Anthony+J.&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fms.wikipedia.org%3APerjanjian+18+Perkara+Sarawak" class="Z3988"></span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.theborneopost.com/2011/09/16/an-agreement-forged-and-forgotten/#ixzz47kTE5ZFt">An Agreement Forged and Forgotten, <i>Borneo Post</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.theborneopost.com/2015/10/25/revisit-18-point-agreement/">The 18 Point Agreement Revisited, <i>Borneo Post</i></a></li></ul> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Rencana_Malaysia" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6453376" /><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-lihat"><a href="/wiki/Templat:Topik_Malaysia" title="Templat:Topik Malaysia"><abbr title="Lihat templat ini" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">l</abbr></a></li><li class="nv-bincang"><a href="/wiki/Perbincangan_templat:Topik_Malaysia" title="Perbincangan templat:Topik Malaysia"><abbr title="Bincang templat ini" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">b</abbr></a></li><li class="nv-sunting"><a class="external text" href="https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Templat:Topik_Malaysia&amp;action=edit"><abbr title="Sunting templat ini" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">s</abbr></a></li></ul></div><div id="Rencana_Malaysia" style="font-size:114%;margin:0 4em">Rencana&#160;<a href="/wiki/Malaysia" title="Malaysia">Malaysia</a>&#160;</div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Sejarah</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Sejarah_Malaysia" title="Sejarah Malaysia">Sejarah</a></li> <li><a href="/wiki/Prasejarah_Malaysia" title="Prasejarah Malaysia">Prasejarah</a></li> <li><a href="/wiki/Melaka_Portugis" title="Melaka Portugis">Melaka Portugis</a></li> <li><a href="/wiki/Melaka_Belanda" title="Melaka Belanda">Melaka Belanda</a></li> <li><a href="/wiki/Tanah_Melayu_British" title="Tanah Melayu British">Tanah Melayu British</a> <ul><li><a href="/wiki/Negeri-negeri_Selat" class="mw-redirect" title="Negeri-negeri Selat">Negeri-negeri Selat</a></li> <li><a href="/wiki/Negeri-negeri_Melayu_Bersekutu" title="Negeri-negeri Melayu Bersekutu">Negeri-negeri Melayu Bersekutu</a></li> <li><a href="/wiki/Negeri-negeri_Melayu_Tidak_Bersekutu" title="Negeri-negeri Melayu Tidak Bersekutu">Negeri-negeri Melayu Tidak Bersekutu</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Borneo_British" title="Borneo British">Borneo British</a> <ul><li><a href="/wiki/Kerajaan_Sarawak" title="Kerajaan Sarawak">Kerajaan Sarawak</a></li> <li><a href="/wiki/Jajahan_Mahkota_Labuan" title="Jajahan Mahkota Labuan">Jajahan Mahkota Labuan</a></li> <li><a href="/wiki/Borneo_Utara" title="Borneo Utara">Borneo Utara</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Pendudukan_Jepun_di_Tanah_Melayu" title="Pendudukan Jepun di Tanah Melayu">Pendudukan Jepun di Tanah Melayu</a></li> <li><a href="/wiki/Pendudukan_Jepun_di_Borneo_British" title="Pendudukan Jepun di Borneo British">Pendudukan Jepun di Pulau Borneo</a></li> <li><a href="/wiki/Pentadbiran_Tentera_British_(Tanah_Melayu)" title="Pentadbiran Tentera British (Tanah Melayu)">Pentadbiran Tentera British di Tanah Melayu</a></li> <li><a href="/wiki/Pentadbiran_Tentera_British_(Borneo)" title="Pentadbiran Tentera British (Borneo)">Pentadbiran Tentera British di Pulau Borneo</a></li> <li><a href="/wiki/Malayan_Union" title="Malayan Union">Malayan Union</a></li> <li><a href="/wiki/Persekutuan_Tanah_Melayu" title="Persekutuan Tanah Melayu">Persekutuan Tanah Melayu</a> <ul><li><a href="/wiki/Hari_Merdeka" class="mw-redirect" title="Hari Merdeka">Kemerdekaan</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Darurat_Tanah_Melayu" title="Darurat Tanah Melayu">Darurat Tanah Melayu</a></li> <li><a href="/wiki/Koloni_Singapura" class="mw-redirect" title="Koloni Singapura">Jajahan Mahkota Singapura</a> <ul><li><a href="/wiki/Pemerintahan_sendiri_Singapura" title="Pemerintahan sendiri Singapura">Pemerintahan sendiri</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Jajahan_Mahkota_Sarawak" class="mw-redirect" title="Jajahan Mahkota Sarawak">Jajahan Mahkota Sarawak</a> <ul><li><a href="/wiki/Hari_Kemerdekaan_Sarawak" title="Hari Kemerdekaan Sarawak">Pemerintahan sendiri</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Jajahan_Mahkota_Borneo_Utara" class="mw-redirect" title="Jajahan Mahkota Borneo Utara">Jajahan Mahkota Borneo Utara</a> <ul><li><a href="/wiki/Hari_Pemerintahan_Sendiri_Borneo_Utara" title="Hari Pemerintahan Sendiri Borneo Utara">Pemerintahan sendiri</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Perjanjian_Malaysia" title="Perjanjian Malaysia">Perjanjian Malaysia</a></li> <li><a href="/wiki/Pungutan_suara_penyatuan_Singapura_1962" class="mw-redirect" title="Pungutan suara penyatuan Singapura 1962">Pungutan suara Singapura 1962</a></li> <li><a href="/wiki/Suruhanjaya_Cobbold" title="Suruhanjaya Cobbold">Suruhanjaya Cobbold</a> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">Perjanjian 18 perkara</a></li> <li><a href="/wiki/Perjanjian_20_Perkara_Sabah" title="Perjanjian 20 Perkara Sabah">Perjanjian 20 perkara</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Konfrontasi_Indonesia-Malaysia" class="mw-redirect" title="Konfrontasi Indonesia-Malaysia">Konfrontasi Indonesia-Malaysia</a></li> <li><a href="/wiki/Perisytiharan_Malaysia" class="mw-redirect" title="Perisytiharan Malaysia">Perisytiharan</a> <ul><li><a href="/wiki/Hari_Malaysia" title="Hari Malaysia">Hari Malaysia</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Hubungan_Parti_Tindakan_Rakyat-Pertubuhan_Kebangsaan_Melayu_Bersatu" class="mw-redirect" title="Hubungan Parti Tindakan Rakyat-Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu">Hubungan PETIR–UMNO</a></li> <li><a href="/wiki/Rusuhan_kaum_Singapura_1964" title="Rusuhan kaum Singapura 1964">Rusuhan kaum 1964</a></li> <li><a href="/wiki/Singapura_dalam_Malaysia" title="Singapura dalam Malaysia">Singapura dalam Malaysia</a></li> <li><a href="/wiki/Peristiwa_13_Mei" title="Peristiwa 13 Mei">Peristiwa 13 Mei</a></li> <li><a href="/wiki/Peristiwa_Memali_1985" title="Peristiwa Memali 1985">Peristiwa Memali</a></li> <li><a href="/wiki/Krisis_Perlembagaan_Malaysia_1988" title="Krisis Perlembagaan Malaysia 1988">Krisis Perlembagaan Malaysia 1988</a></li> <li><a href="/wiki/Krisis_Kewangan_Asia_1997#Malaysia" title="Krisis Kewangan Asia 1997">Krisis Kewangan Asia 1997</a></li> <li><a href="/wiki/Kemelut_politik_Kedah_2020" title="Kemelut politik Kedah 2020">Kemelut politik Kedah 2020</a></li> <li><a href="/wiki/Kemelut_politik_Malaysia_2020%E2%80%932022" title="Kemelut politik Malaysia 2020–2022">Kemelut politik Malaysia 2020–2022</a></li> <li><a href="/wiki/Pilihan_raya_umum_Malaysia_2022" title="Pilihan raya umum Malaysia 2022">Pilihan raya umum Malaysia 2022</a></li> <li><a href="/wiki/Kemelut_politik_Sabah_2023" title="Kemelut politik Sabah 2023">Kemelut politik Sabah 2023</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="5" style="width:1px;padding:0px 0px 0px 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Jata_Malaysia" title="Jata Malaysia"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Coat_of_arms_of_Malaysia.svg/100px-Coat_of_arms_of_Malaysia.svg.png" decoding="async" width="100" height="75" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Coat_of_arms_of_Malaysia.svg/150px-Coat_of_arms_of_Malaysia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Coat_of_arms_of_Malaysia.svg/200px-Coat_of_arms_of_Malaysia.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="768" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Geografi</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Kategori:Tempat-tempat_berpenduduk_di_Malaysia&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kategori:Tempat-tempat berpenduduk di Malaysia (laman tidak wujud)">Bandar, pekan dan kampung</a></li> <li><a href="/wiki/Daerah_di_Malaysia" title="Daerah di Malaysia">Daerah</a></li> <li><a href="/wiki/Bahagian_di_Malaysia" title="Bahagian di Malaysia">Bahagian</a></li> <li><a href="/wiki/Malaysia_Timur" title="Malaysia Timur">Malaysia Timur</a></li> <li><a href="/wiki/Alam_Sekitar_Malaysia" title="Alam Sekitar Malaysia">Alam Sekitar</a></li> <li><a href="/wiki/Kategori:Fauna_di_Malaysia" title="Kategori:Fauna di Malaysia">Fauna</a></li> <li><a href="/wiki/Kategori:Flora_di_Malaysia" title="Kategori:Flora di Malaysia">Flora</a></li> <li><a href="/wiki/Senarai_Tapak_Warisan_Dunia_di_Malaysia" title="Senarai Tapak Warisan Dunia di Malaysia">Tapak Warisan Dunia</a></li> <li><a href="/wiki/Senarai_pulau_di_Malaysia" title="Senarai pulau di Malaysia">Pulau</a></li> <li><a href="/wiki/Senarai_tasik_di_Malaysia" title="Senarai tasik di Malaysia">Tasik</a></li> <li><a href="/wiki/Senarai_gunung_di_Malaysia" title="Senarai gunung di Malaysia">Gunung</a></li> <li><a href="/wiki/Senarai_taman_negara_di_Malaysia" title="Senarai taman negara di Malaysia">Taman negara</a></li> <li><a href="/wiki/Semenanjung_Malaysia" title="Semenanjung Malaysia">Semenanjung Malaysia</a> <ul><li><a href="/wiki/Pantai_Timur,_Semenanjung_Malaysia" title="Pantai Timur, Semenanjung Malaysia">Pantai Timur</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Senarai_sungai_di_Malaysia" title="Senarai sungai di Malaysia">Sungai</a></li> <li><a href="/wiki/Negeri_dan_wilayah_persekutuan_di_Malaysia" class="mw-redirect" title="Negeri dan wilayah persekutuan di Malaysia">Negeri</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Politik_Malaysia" title="Politik Malaysia">Politik</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Kabinet_Malaysia" title="Kabinet Malaysia">Kabinet</a></li> <li><a href="/wiki/Perlembagaan_Malaysia" title="Perlembagaan Malaysia">Perlembagaan</a></li> <li><a href="/wiki/Pilihan_raya_di_Malaysia" class="mw-redirect" title="Pilihan raya di Malaysia">Pilihan Raya</a></li> <li><a href="/wiki/Hubungan_luar_Malaysia" class="mw-redirect" title="Hubungan luar Malaysia">Hubungan luar</a></li> <li><a href="/wiki/Kerajaan_Malaysia" class="mw-redirect" title="Kerajaan Malaysia">Kerajaan</a></li> <li><a href="/wiki/Hak_asasi_manusia_di_Malaysia" title="Hak asasi manusia di Malaysia">Hak asasi manusia</a></li> <li><a href="/wiki/Mahkamah_Malaysia" title="Mahkamah Malaysia">Kehakiman</a></li> <li><a href="/wiki/Undang-undang_Malaysia" title="Undang-undang Malaysia">Undang-undang</a></li> <li><a href="/wiki/Penguatkuasaan_undang-undang_di_Malaysia" title="Penguatkuasaan undang-undang di Malaysia">Penguatkuasaan undang-undang</a></li> <li><a href="/wiki/Angkatan_Tentera_Malaysia" title="Angkatan Tentera Malaysia">Tentera</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Monarki_Malaysia&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Monarki Malaysia (laman tidak wujud)">Monarki</a></li> <li><a href="/wiki/Parlimen_Malaysia" title="Parlimen Malaysia">Parlimen</a></li> <li><a href="/wiki/Senarai_parti_politik_di_Malaysia" class="mw-redirect" title="Senarai parti politik di Malaysia">Parti-parti politik</a></li> <li><a href="/wiki/Perdana_Menteri_Malaysia" title="Perdana Menteri Malaysia">Perdana Menteri</a></li> <li><a href="/wiki/Dewan_Undangan_Negeri_Malaysia" class="mw-redirect" title="Dewan Undangan Negeri Malaysia">Dewan Undangan Negeri</a></li> <li><a href="/wiki/Yang_di-Pertuan_Agong" title="Yang di-Pertuan Agong">Ketua negara</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Ekonomi</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Pertanian_di_Malaysia" title="Pertanian di Malaysia">Pertanian</a></li> <li><a href="/wiki/Senarai_bank_di_Malaysia" title="Senarai bank di Malaysia">Bank</a> <ul><li><a href="/wiki/Bank_Negara_Malaysia" title="Bank Negara Malaysia">Bank pusat</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Dasar_tenaga_Malaysia" title="Dasar tenaga Malaysia">Tenaga</a></li> <li><a href="/wiki/Belanjawan_Malaysia" title="Belanjawan Malaysia">Belanjawan negara</a></li> <li><a href="/wiki/Ringgit_Malaysia" class="mw-redirect" title="Ringgit Malaysia">Ringgit <span style="font-size:85%;">(mata wang)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Senarai_negeri_Malaysia_mengikut_KDNK" title="Senarai negeri Malaysia mengikut KDNK">Negeri mengikut KDNK</a></li> <li><a href="/wiki/Sains_dan_teknologi_di_Malaysia" title="Sains dan teknologi di Malaysia">Sains dan teknologi</a></li> <li><a href="/wiki/Bursa_Malaysia" title="Bursa Malaysia">Bursa saham</a></li> <li><a href="/wiki/Telekomunikasi_di_Malaysia" title="Telekomunikasi di Malaysia">Telekomunikasi</a></li> <li><a href="/wiki/Pelancongan_di_Malaysia" title="Pelancongan di Malaysia">Pelancongan</a></li> <li><a href="/wiki/Pengangkutan_di_Malaysia" title="Pengangkutan di Malaysia">Pengangkutan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kesatuan-kesatuan_sekerja_di_Malaysia&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kesatuan-kesatuan sekerja di Malaysia (laman tidak wujud)">Kesatuan</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Kategori:Masyarakat_Malaysia" title="Kategori:Masyarakat Malaysia">Masyarakat</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Jenayah_di_Malaysia" title="Jenayah di Malaysia">Jenayah</a></li> <li><a href="/wiki/Darurat_di_Malaysia" title="Darurat di Malaysia">Darurat</a></li> <li><a href="/wiki/Demografi_Malaysia" title="Demografi Malaysia">Demografi</a> <ul><li><a href="/wiki/Rakyat_Malaysia" title="Rakyat Malaysia">Rakyat Malaysia</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Pendidikan_di_Malaysia" title="Pendidikan di Malaysia">Pendidikan</a> (<a href="/wiki/Senarai_universiti_di_Malaysia" title="Senarai universiti di Malaysia">Universiti</a>)</li> <li><a href="/wiki/Templat:Kumpulan_etnik_di_Malaysia" title="Templat:Kumpulan etnik di Malaysia">Kumpulan etnik</a></li> <li><a href="/wiki/Penjagaan_kesihatan_di_Malaysia" title="Penjagaan kesihatan di Malaysia">Kesihatan</a></li> <li><a href="/wiki/Jurang_pendapatan_di_Malaysia" title="Jurang pendapatan di Malaysia">Jurang pendapatan</a></li> <li><a href="/wiki/Bahasa_di_Malaysia" title="Bahasa di Malaysia">Bahasa</a></li> <li><a href="/wiki/Kemiskinan_di_Malaysia" title="Kemiskinan di Malaysia">Kemiskinan</a></li> <li><a href="/wiki/Agama_di_Malaysia" title="Agama di Malaysia">Agama</a></li> <li><a href="/wiki/Bekalan_air_dan_sanitasi_di_Malaysia" title="Bekalan air dan sanitasi di Malaysia">Bekalan air dan sanitasi</a></li> <li><a href="/wiki/Wanita_di_Malaysia" title="Wanita di Malaysia">Wanita</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0.5em;padding-right:0.5em;font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=Budaya_di_Malaysia&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Budaya di Malaysia (laman tidak wujud)">Budaya</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Kategori:Seni_bina_Malaysia" title="Kategori:Seni bina Malaysia">Seni bina</a></li> <li><a href="/wiki/Perfileman_Malaysia" title="Perfileman Malaysia">Wayang</a></li> <li><a href="/wiki/Masakan_Malaysia" title="Masakan Malaysia">Masakan</a></li> <li><a href="/wiki/Cerita_rakyat_Melayu" title="Cerita rakyat Melayu">Cerita rakyat</a> <ul><li><a href="/wiki/Kategori:Mitologi_Malaysia" title="Kategori:Mitologi Malaysia">Mitologi</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Kesusasteraan_Malaysia" class="mw-redirect mw-disambig" title="Kesusasteraan Malaysia">Kesusasteraan</a></li> <li><a href="/wiki/Media_di_Malaysia" class="mw-redirect" title="Media di Malaysia">Media</a></li> <li><a href="/wiki/Tarian_Singa" class="mw-redirect" title="Tarian Singa">Tarian Singa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tarian_Kipas&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Tarian Kipas (laman tidak wujud)">Tarian Kipas</a></li> <li><a href="/wiki/Hokkien" class="mw-redirect" title="Hokkien">Hokkien</a></li> <li><a href="/wiki/Kantonis" class="mw-redirect" title="Kantonis">Kantonis</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Teochew&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Teochew (laman tidak wujud)">Teochew</a></li> <li><a href="/wiki/Hakka" title="Hakka">Hakka</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0.5em;padding-right:0.5em;font-weight:normal;">Simbol</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Harimau_Malaya" title="Harimau Malaya">Haiwan</a></li> <li><a href="/wiki/Negaraku" title="Negaraku">Lagu kebangsaan</a></li> <li><a href="/wiki/Jata_Malaysia" title="Jata Malaysia">Lambang</a></li> <li><a href="/wiki/Bendera_Malaysia" title="Bendera Malaysia">Bendera</a></li> <li><a href="/wiki/Hibiscus_rosa-sinensis" class="mw-redirect" title="Hibiscus rosa-sinensis">Bunga</a></li> <li><a href="/wiki/Rukunegara" class="mw-redirect" title="Rukunegara">Ikrar</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3" style="font-weight:bold;"><div><div style="margin-bottom:-0.4em;"><ul><li><span style="font-weight:normal;"><a href="/wiki/Garis_kasar_Malaysia" title="Garis kasar Malaysia">Garis kasar</a></span></li></ul></div> <ul><li><a href="/wiki/Kategori:Malaysia" title="Kategori:Malaysia">Kategori</a></li> <li><a href="/wiki/Portal:Malaysia" title="Portal:Malaysia">Portal</a></li></ul></div></td></tr></tbody></table></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐5c66dc9bfb‐5x6zp Cached time: 20250227171719 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [vary‐revision‐sha1, show‐toc] CPU time usage: 0.593 seconds Real time usage: 0.707 seconds Preprocessor visited node count: 3212/1000000 Post‐expand include size: 153958/2097152 bytes Template argument size: 11787/2097152 bytes Highest expansion depth: 15/100 Expensive parser function count: 24/500 Unstrip recursion depth: 1/20 Unstrip post‐expand size: 126798/5000000 bytes Lua time usage: 0.291/10.000 seconds Lua memory usage: 4417779/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 0/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 575.194 1 -total 55.30% 318.066 1 Templat:Reflist 20.00% 115.054 4 Templat:Cite_web 17.42% 100.179 5 Templat:Navbox 16.25% 93.479 1 Templat:Topik_Malaysia 15.78% 90.776 1 Templat:Country_topics 13.02% 74.911 1 Templat:Pembentukan_Malaysia 12.58% 72.362 16 Templat:Cite_news 12.55% 72.205 1 Templat:Sidebar 5.53% 31.815 7 Templat:Cite_book --> <!-- Saved in parser cache with key mswiki:pcache:1186585:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250227171719 and revision id 6437368. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Diambil daripada "<a dir="ltr" href="https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Perjanjian_18_Perkara_Sarawak&amp;oldid=6437368">https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Perjanjian_18_Perkara_Sarawak&amp;oldid=6437368</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Khas:Kategori" title="Khas:Kategori">Kategori</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategori:Perjanjian_Malaysia" title="Kategori:Perjanjian Malaysia">Perjanjian Malaysia</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Pembentukan_Malaysia" title="Kategori:Pembentukan Malaysia">Pembentukan Malaysia</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Sejarah_Malaysia" title="Kategori:Sejarah Malaysia">Sejarah Malaysia</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Sejarah_Sarawak" title="Kategori:Sejarah Sarawak">Sejarah Sarawak</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Politik_di_Sarawak" title="Kategori:Politik di Sarawak">Politik di Sarawak</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Kategori-kategori tersembunyi: <ul><li><a href="/wiki/Kategori:Laman_dengan_ralat_rujukan" title="Kategori:Laman dengan ralat rujukan">Laman dengan ralat rujukan</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:CS1_errors:_unsupported_parameter" title="Kategori:CS1 errors: unsupported parameter">CS1 errors: unsupported parameter</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Laman ini kali terakhir disunting pada 01:56, 26 Januari 2025.</li> <li id="footer-info-copyright">Teks disediakan di bawah <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ms">Lesen Creative Commons Pengiktirafan/Perkongsian Serupa</a>; terma tambahan mungkin digunapakai. Lihat <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Terma Penggunaan</a> untuk butiran lanjut.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Dasar privasi</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Perihal">Perihal Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Penafian_umum">Penafian</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Kod Tatakelakuan</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Pembangun</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/ms.wikipedia.org">Statistik</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Kenyataan kuki</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//ms.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Perjanjian_18_Perkara_Sarawak&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Paparan mudah alih</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Cari</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Cari Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Khas:Cari"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Cari</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Kandungan" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Togol isi kandungan" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Togol isi kandungan</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Perjanjian 18 Perkara Sarawak</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>3 bahasa</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Tambah topik</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-76d4c66f66-f9jsz","wgBackendResponseTime":147,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.593","walltime":"0.707","ppvisitednodes":{"value":3212,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":153958,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":11787,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":15,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":24,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":126798,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 575.194 1 -total"," 55.30% 318.066 1 Templat:Reflist"," 20.00% 115.054 4 Templat:Cite_web"," 17.42% 100.179 5 Templat:Navbox"," 16.25% 93.479 1 Templat:Topik_Malaysia"," 15.78% 90.776 1 Templat:Country_topics"," 13.02% 74.911 1 Templat:Pembentukan_Malaysia"," 12.58% 72.362 16 Templat:Cite_news"," 12.55% 72.205 1 Templat:Sidebar"," 5.53% 31.815 7 Templat:Cite_book"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.291","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4417779,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-5c66dc9bfb-5x6zp","timestamp":"20250227171719","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Perjanjian 18 Perkara Sarawak","url":"https:\/\/ms.wikipedia.org\/wiki\/Perjanjian_18_Perkara_Sarawak","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q16056903","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q16056903","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Yayasan Wikimedia Bhd.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2024-06-07T14:49:34Z","dateModified":"2025-01-26T01:56:46Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/6\/66\/Flag_of_Malaysia.svg"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10