CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Paweł z Tarsu – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"b4facdb0-b3df-4882-88bb-dd93a7a69203","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Paweł_z_Tarsu","wgTitle":"Paweł z Tarsu","wgCurRevisionId":75102846,"wgRevisionId":75102846,"wgArticleId":16245,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Szablon cytowania czasopisma – brak numeru strony","Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Artykuły z brakującymi przypisami od 2010-06","Uniwersalny szablon cytowania – brak strony","Postacie Nowego Testamentu","Apostołowie","Reformatorzy religijni","Założyciele religii","Starożytni Żydzi","Konwertyci na chrześcijaństwo z judaizmu","Męczennicy wczesnochrześcijańscy","Święci katoliccy","Święci prawosławni", "Straceni przez dekapitację","Cylicja (prowincja rzymska)","Urodzeni w I wieku","Zmarli w I wieku"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Paweł_z_Tarsu","wgRelevantArticleId":16245,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":75102846,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":60000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage", "wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q9200","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready", "jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar", "ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Rubens_apostel_paulus_grt.jpg/1200px-Rubens_apostel_paulus_grt.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1607"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Rubens_apostel_paulus_grt.jpg/800px-Rubens_apostel_paulus_grt.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1071"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Rubens_apostel_paulus_grt.jpg/640px-Rubens_apostel_paulus_grt.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="857"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Paweł z Tarsu – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Pawe%C5%82_z_Tarsu"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Pawe%C5%82_z_Tarsu"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Paweł_z_Tarsu rootpage-Paweł_z_Tarsu skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Pawe%C5%82+z+Tarsu" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Pawe%C5%82+z+Tarsu" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Pawe%C5%82+z+Tarsu" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Pawe%C5%82+z+Tarsu" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Źródła_informacji" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Źródła_informacji"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Źródła informacji</span> </div> </a> <ul id="toc-Źródła_informacji-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Życiorys" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Życiorys"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Życiorys</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Życiorys-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Życiorys</span> </button> <ul id="toc-Życiorys-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Teorie_nt._pochodzenia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Teorie_nt._pochodzenia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Teorie nt. pochodzenia</span> </div> </a> <ul id="toc-Teorie_nt._pochodzenia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Młodość_Pawła" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Młodość_Pawła"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Młodość Pawła</span> </div> </a> <ul id="toc-Młodość_Pawła-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Początek_działalności" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Początek_działalności"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Początek działalności</span> </div> </a> <ul id="toc-Początek_działalności-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pierwsza_podróż_misyjna_(45–48)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pierwsza_podróż_misyjna_(45–48)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Pierwsza podróż misyjna (45–48)</span> </div> </a> <ul id="toc-Pierwsza_podróż_misyjna_(45–48)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Udział_w_tzw._soborze_jerozolimskim" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Udział_w_tzw._soborze_jerozolimskim"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5</span> <span>Udział w tzw. soborze jerozolimskim</span> </div> </a> <ul id="toc-Udział_w_tzw._soborze_jerozolimskim-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Druga_podróż_misyjna_(50–52)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Druga_podróż_misyjna_(50–52)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.6</span> <span>Druga podróż misyjna (50–52)</span> </div> </a> <ul id="toc-Druga_podróż_misyjna_(50–52)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Trzecia_podróż_misyjna_(53–58)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Trzecia_podróż_misyjna_(53–58)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.7</span> <span>Trzecia podróż misyjna (53–58)</span> </div> </a> <ul id="toc-Trzecia_podróż_misyjna_(53–58)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uwięzienie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Uwięzienie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.8</span> <span>Uwięzienie</span> </div> </a> <ul id="toc-Uwięzienie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Podróż_do_Rzymu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Podróż_do_Rzymu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.9</span> <span>Podróż do Rzymu</span> </div> </a> <ul id="toc-Podróż_do_Rzymu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ostatnie_lata" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ostatnie_lata"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.10</span> <span>Ostatnie lata</span> </div> </a> <ul id="toc-Ostatnie_lata-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Męczeńska_śmierć" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Męczeńska_śmierć"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.11</span> <span>Męczeńska śmierć</span> </div> </a> <ul id="toc-Męczeńska_śmierć-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Pisma_kanoniczne_św._Pawła" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Pisma_kanoniczne_św._Pawła"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Pisma kanoniczne św. Pawła</span> </div> </a> <ul id="toc-Pisma_kanoniczne_św._Pawła-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Teologia_Pawła_z_Tarsu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Teologia_Pawła_z_Tarsu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Teologia Pawła z Tarsu</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Teologia_Pawła_z_Tarsu-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Teologia Pawła z Tarsu</span> </button> <ul id="toc-Teologia_Pawła_z_Tarsu-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Królestwo_Boże" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Królestwo_Boże"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Królestwo Boże</span> </div> </a> <ul id="toc-Królestwo_Boże-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Paruzja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Paruzja"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Paruzja</span> </div> </a> <ul id="toc-Paruzja-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chrzest" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Chrzest"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Chrzest</span> </div> </a> <ul id="toc-Chrzest-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Kult_św._Pawła_Apostoła" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kult_św._Pawła_Apostoła"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Kult św. Pawła Apostoła</span> </div> </a> <ul id="toc-Kult_św._Pawła_Apostoła-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Odbiór_osoby_i_myśli_Pawła" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Odbiór_osoby_i_myśli_Pawła"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Odbiór osoby i myśli Pawła</span> </div> </a> <ul id="toc-Odbiór_osoby_i_myśli_Pawła-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Linki zewnętrzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Paweł z Tarsu</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 144 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-144" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">144 języki</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Paulus_van_Tarsus" title="Paulus van Tarsus – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Paulus van Tarsus" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Paulus_von_Tarsus" title="Paulus von Tarsus – szwajcarski niemiecki" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Paulus von Tarsus" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="szwajcarski niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%B3%E1%8B%8D%E1%88%8E%E1%88%B5" title="ጳውሎስ – amharski" lang="am" hreflang="am" data-title="ጳውሎስ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharski" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%B1%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%8A" title="بولس الطرسوسي – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="بولس الطرسوسي" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Sant_Pavlo" title="Sant Pavlo – aragoński" lang="an" hreflang="an" data-title="Sant Pavlo" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoński" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%A6%DC%98%DC%A0%DC%98%DC%A3_%DC%AB%DC%A0%DC%9D%DC%9A%DC%90" title="ܦܘܠܘܣ ܫܠܝܚܐ – aramejski" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܦܘܠܘܣ ܫܠܝܚܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="aramejski" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Pablo_de_Tarsu" title="Pablo de Tarsu – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Pablo de Tarsu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/H%C9%99vari_Pavel" title="Həvari Pavel – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Həvari Pavel" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D9%88%D9%84%D9%88%D8%B3" title="پولوس – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="پولوس" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%A4_%E0%A6%AA%E0%A7%8C%E0%A6%B2" title="প্রেরিত পৌল – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="প্রেরিত পৌল" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/P%C3%B3-l%C3%B4" title="Pó-lô – minnański" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Pó-lô" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnański" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB_%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BB" title="Апостол Павел – baszkirski" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Апостол Павел" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baszkirski" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BB_(%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BB)" title="Павел (апостал) – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Павел (апостал)" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB_(%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BB)" title="Павал (апостал) – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Павал (апостал)" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Si_Pablo_na_Apostol" title="Si Pablo na Apostol – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Si Pablo na Apostol" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BB_(%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB)" title="Павел (апостол) – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Павел (апостол)" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Paulus_vo_Tarsus" title="Paulus vo Tarsus – bawarski" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Paulus vo Tarsus" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="bawarski" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Sveti_Pavao" title="Sveti Pavao – bośniacki" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Sveti Pavao" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bośniacki" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Paol_Tars" title="Paol Tars – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Paol Tars" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB_%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BB" title="Апостол Павел – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Апостол Павел" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Pau_de_Tars" title="Pau de Tars – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Pau de Tars" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Pavel_z_Tarsu" title="Pavel z Tarsu – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Pavel z Tarsu" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ny mw-list-item"><a href="https://ny.wikipedia.org/wiki/Paulo_Mtumwi" title="Paulo Mtumwi – njandża" lang="ny" hreflang="ny" data-title="Paulo Mtumwi" data-language-autonym="Chi-Chewa" data-language-local-name="njandża" class="interlanguage-link-target"><span>Chi-Chewa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Yr_Apostol_Paul" title="Yr Apostol Paul – walijski" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Yr Apostol Paul" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="walijski" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Paulus" title="Paulus – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Paulus" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/B%C3%A1vlos" title="Bávlos – północnolapoński" lang="se" hreflang="se" data-title="Bávlos" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="północnolapoński" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Paulus_von_Tarsus" title="Paulus von Tarsus – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Paulus von Tarsus" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Paulus" title="Paulus – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Paulus" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%80%CF%8C%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CF%82_%CE%A0%CE%B1%CF%8D%CE%BB%CE%BF%CF%82" title="Απόστολος Παύλος – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Απόστολος Παύλος" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Paul_the_Apostle" title="Paul the Apostle – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Paul the Apostle" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB_%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BB" title="Апостол Павел – erzja" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Апостол Павел" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="erzja" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Pablo_de_Tarso" title="Pablo de Tarso – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Pablo de Tarso" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Pa%C5%ADlo_de_Tarso" title="Paŭlo de Tarso – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Paŭlo de Tarso" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Paulo_Tarsokoa" title="Paulo Tarsokoa – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Paulo Tarsokoa" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D9%88%D9%84%D8%B3_%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84" title="پولس رسول – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="پولس رسول" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Saint_Paul" title="Saint Paul – hindi fidżyjskie" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Saint Paul" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="hindi fidżyjskie" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Paulus_%C3%A1postul" title="Paulus ápostul – farerski" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Paulus ápostul" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="farerski" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Paul_de_Tarse" title="Paul de Tarse – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Paul de Tarse" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Paulus_(apostel)" title="Paulus (apostel) – zachodniofryzyjski" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Paulus (apostel)" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="zachodniofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Naomh_P%C3%B3l" title="Naomh Pól – irlandzki" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Naomh Pól" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/P%C3%B2l_%C3%A0_Tarsus" title="Pòl à Tarsus – szkocki gaelicki" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Pòl à Tarsus" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="szkocki gaelicki" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Paulo_de_Tarso" title="Paulo de Tarso – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Paulo de Tarso" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E8%81%96%C2%B7%E4%BF%9D%E7%BE%85" title="聖·保羅 – gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="聖·保羅" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-guw mw-list-item"><a href="https://guw.wikipedia.org/wiki/Ap%E1%BB%8Dsteli_Paulu" title="Apọsteli Paulu – Gun" lang="guw" hreflang="guw" data-title="Apọsteli Paulu" data-language-autonym="Gungbe" data-language-local-name="Gun" class="interlanguage-link-target"><span>Gungbe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/P%C3%B3-l%C3%B2" title="Pó-lò – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Pó-lò" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%82%AC%EB%8F%84_%EB%B0%94%EC%9A%B8%EB%A1%9C" title="사도 바울로 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="사도 바울로" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Bulus_Manzo" title="Bulus Manzo – hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Bulus Manzo" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="hausa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BD_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%AC" title="Պողոս առաքյալ – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Պողոս առաքյալ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Sveti_Pavao" title="Sveti Pavao – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Sveti Pavao" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Paulus_de_Tarsus" title="Paulus de Tarsus – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Paulus de Tarsus" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Pablo_ti_Apostol" title="Pablo ti Apostol – ilokano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Pablo ti Apostol" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilokano" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Paulus_dari_Tarsus" title="Paulus dari Tarsus – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Paulus dari Tarsus" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/P%C3%A1ll_postuli" title="Páll postuli – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="Páll postuli" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Paolo_di_Tarso" title="Paolo di Tarso – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Paolo di Tarso" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A4%D7%90%D7%95%D7%9C%D7%95%D7%A1" title="פאולוס – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="פאולוס" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Paulus_saka_Tarsus" title="Paulus saka Tarsus – jawajski" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Paulus saka Tarsus" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="jawajski" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/P%C9%94%C9%94l%C9%A9" title="Pɔɔlɩ – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Pɔɔlɩ" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%94_%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%A5%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98" title="პავლე მოციქული – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="პავლე მოციქული" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/Swi%C3%A3ti_Pawe%C5%82" title="Swiãti Paweł – kaszubski" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Swiãti Paweł" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="kaszubski" class="interlanguage-link-target"><span>Kaszëbsczi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB_%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BB" title="Апостол Павел – kazachski" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Апостол Павел" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazachski" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Paul_a_Tarsus" title="Paul a Tarsus – kornijski" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Paul a Tarsus" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="kornijski" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Mutagatifu_Pawulo" title="Mutagatifu Pawulo – kinya-ruanda" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Mutagatifu Pawulo" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="kinya-ruanda" class="interlanguage-link-target"><span>Ikinyarwanda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Mtakatifu_Paulo" title="Mtakatifu Paulo – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Mtakatifu Paulo" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Paul_de_Tarse" title="Paul de Tarse – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Paul de Tarse" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Pawlos" title="Pawlos – kurdyjski" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Pawlos" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurdyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Apostul_Paul" title="Apostul Paul – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Apostul Paul" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Paulus_Tarsensis" title="Paulus Tarsensis – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Paulus Tarsensis" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Sv%C4%93tais_P%C4%81vils" title="Svētais Pāvils – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Svētais Pāvils" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Paulus_vun_Tarsus" title="Paulus vun Tarsus – luksemburski" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Paulus vun Tarsus" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luksemburski" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Apa%C5%A1talas_Paulius" title="Apaštalas Paulius – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Apaštalas Paulius" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/S%C3%A0n_P%C3%B2ulo" title="Sàn Pòulo – liguryjski" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Sàn Pòulo" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="liguryjski" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Paulus_(apostel)" title="Paulus (apostel) – limburski" lang="li" hreflang="li" data-title="Paulus (apostel)" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limburski" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Polo_ya_Tarsu" title="Polo ya Tarsu – lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Polo ya Tarsu" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Paol_de_Tars" title="Paol de Tars – lombardzki" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Paol de Tars" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombardzki" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/P%C3%A1l_apostol" title="Pál apostol – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Pál apostol" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB_%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%B5" title="Апостол Павле – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Апостол Павле" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Paoly_(ap%C3%B4st%C3%B4ly)" title="Paoly (apôstôly) – malgaski" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Paoly (apôstôly)" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgaski" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AA%E0%B5%97%E0%B4%B2%E0%B5%8B%E0%B4%B8%E0%B5%8D_%E0%B4%85%E0%B4%AA%E0%B5%8D%E0%B4%AA%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E0%B4%A4%E0%B5%8B%E0%B4%B2%E0%B5%BB" title="പൗലോസ് അപ്പസ്തോലൻ – malajalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="പൗലോസ് അപ്പസ്തോലൻ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malajalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Pawlu_l-Appostlu" title="Pawlu l-Appostlu – maltański" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Pawlu l-Appostlu" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="maltański" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%82%E0%A4%9F_%E0%A4%AA%E0%A5%89%E0%A4%B2" title="सेंट पॉल – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="सेंट पॉल" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D9%8A%D8%B3_%D8%A8%D9%88%D9%84%D8%B3" title="القديس بولس – egipski arabski" lang="arz" hreflang="arz" data-title="القديس بولس" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="egipski arabski" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D9%88%D9%84%D8%B3" title="پولس – mazanderański" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="پولس" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazanderański" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Paulus" title="Paulus – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Paulus" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Paulus_dari_Tarsus" title="Paulus dari Tarsus – minangkabu" lang="min" hreflang="min" data-title="Paulus dari Tarsus" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="minangkabu" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/B%C5%8D%CC%A4-l%C3%B2%CC%A4" title="Bō̤-lò̤ – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Bō̤-lò̤" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB_%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BB" title="Апостол Павел – mongolski" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Апостол Павел" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongolski" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%85%E1%80%AD%E1%80%94%E1%80%B7%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%B1%E1%80%AB%E1%80%9C%E1%80%BA" title="စိန့်ပေါလ် – birmański" lang="my" hreflang="my" data-title="စိန့်ပေါလ်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmański" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Paulus_(apostel)" title="Paulus (apostel) – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Paulus (apostel)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Paulus" title="Paulus – dolnosaksoński" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Paulus" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="dolnosaksoński" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%91%E3%82%A6%E3%83%AD" title="パウロ – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="パウロ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB_%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BB" title="Апостол Павел – czeczeński" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Апостол Павел" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="czeczeński" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Apostelen_Paulus" title="Apostelen Paulus – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Apostelen Paulus" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Paulus" title="Paulus – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Paulus" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Pau_de_Tars" title="Pau de Tars – oksytański" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Pau de Tars" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksytański" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Havoriy_Pavel" title="Havoriy Pavel – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Havoriy Pavel" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%A4_%E0%A8%AA%E0%A9%8C%E0%A8%B2" title="ਸੰਤ ਪੌਲ – pendżabski" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਸੰਤ ਪੌਲ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendżabski" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D9%88%D9%84%D8%B3" title="پولس – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="پولس" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84_%D9%BE%D9%88%D9%84%D8%B3" title="رسول پولس – paszto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="رسول پولس" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paszto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Paal_di_Apasl" title="Paal di Apasl – jamajski" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Paal di Apasl" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="jamajski" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9C%E1%9E%80%E1%9E%94%E1%9F%89%E1%9E%BB%E1%9E%9B" title="សាវកប៉ុល – khmerski" lang="km" hreflang="km" data-title="សាវកប៉ុល" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="khmerski" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/P%C3%A0ul_%C3%ABd_Tars" title="Pàul ëd Tars – piemoncki" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Pàul ëd Tars" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piemoncki" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnt mw-list-item"><a href="https://pnt.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%80%CF%8C%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CF%82_%CE%A0%CE%B1%CF%8D%CE%BB%CE%BF%CF%82" title="Απόστολος Παύλος – pontyjski" lang="pnt" hreflang="pnt" data-title="Απόστολος Παύλος" data-language-autonym="Ποντιακά" data-language-local-name="pontyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Ποντιακά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Paulo_de_Tarso" title="Paulo de Tarso – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Paulo de Tarso" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Pavel_(apostol)" title="Pavel (apostol) – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Pavel (apostol)" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Paulus_da_Tarsus" title="Paulus da Tarsus – retoromański" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Paulus da Tarsus" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="retoromański" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Apustul_Pawlu" title="Apustul Pawlu – keczua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Apustul Pawlu" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="keczua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%BE_(%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB)" title="Павло (апостол) – rusiński" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Павло (апостол)" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="rusiński" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB_%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BB" title="Апостол Павел – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Апостол Павел" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/Pawlu" title="Pawlu – Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="Pawlu" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target"><span>Sakizaya</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Paulu_de_Tarsu" title="Paulu de Tarsu – sardyński" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Paulu de Tarsu" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sardyński" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Saunt_Paul" title="Saunt Paul – scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Saunt Paul" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="scots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Pali_i_Tarsusit" title="Pali i Tarsusit – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Pali i Tarsusit" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/P%C3%A0ulu_di_Tarsu" title="Pàulu di Tarsu – sycylijski" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Pàulu di Tarsu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sycylijski" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Paul_the_Apostle" title="Paul the Apostle – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Paul the Apostle" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Pavol_(apo%C5%A1tol)" title="Pavol (apoštol) – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Pavol (apoštol)" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Sveti_Pavel" title="Sveti Pavel – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Sveti Pavel" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DB%86%DA%B5%D8%B3%DB%8C_%D8%AA%DB%95%DA%95%D8%B3%D9%88%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="پۆڵسی تەڕسووسی – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="پۆڵسی تەڕسووسی" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB_%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%B5" title="Апостол Павле – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Апостол Павле" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Pavle_od_Tarsa" title="Pavle od Tarsa – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Pavle od Tarsa" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Paavali" title="Paavali – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Paavali" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Paulus" title="Paulus – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Paulus" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Apostol_Pablo" title="Apostol Pablo – tagalski" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Apostol Pablo" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalski" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AE%B5%E0%AF%81%E0%AE%B2%E0%AF%8D_(%E0%AE%A4%E0%AE%BF%E0%AE%B0%E0%AF%81%E0%AE%A4%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AF%82%E0%AE%A4%E0%AE%B0%E0%AF%8D)" title="பவுல் (திருத்தூதர்) – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பவுல் (திருத்தூதர்)" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/Apostol_Pavel" title="Apostol Pavel – tatarski" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Apostol Pavel" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarski" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B1%86%E0%B0%AF%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%9F%E0%B1%8D_%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D" title="సెయింట్ పాల్ – telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="సెయింట్ పాల్" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%9B%E0%B8%B2%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%B1%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%97%E0%B8%B9%E0%B8%95" title="เปาโลอัครทูต – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="เปาโลอัครทูต" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Pavlus" title="Pavlus – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Pavlus" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Bulut_(A%CC%B1ta%CC%B1m_Yesu)" title="Bulut (A̱ta̱m Yesu) – tyap" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Bulut (A̱ta̱m Yesu)" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="tyap" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%BE_(%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB)" title="Павло (апостол) – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Павло (апостол)" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D9%88%D9%84%D8%B3" title="پولس – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="پولس" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%87%D8%B3%D9%84%DB%87%D9%82_%D9%BE%D8%A7%DB%8B%D9%84%DB%87%D8%B3" title="تارسۇسلۇق پاۋلۇس – ujgurski" lang="ug" hreflang="ug" data-title="تارسۇسلۇق پاۋلۇس" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ujgurski" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Po%C5%82o_de_Tarso" title="Poło de Tarso – wenecki" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Poło de Tarso" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="wenecki" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/S%E1%BB%A9_%C4%91%E1%BB%93_Phaol%C3%B4" title="Sứ đồ Phaolô – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Sứ đồ Phaolô" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Sint_P%C3%A5" title="Sint På – waloński" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Sint På" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="waloński" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E4%BD%BF%E5%BE%92%E4%BF%9D%E7%BE%85" title="使徒保羅 – chiński klasyczny" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="使徒保羅" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="chiński klasyczny" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Pablo_nga_Apostol" title="Pablo nga Apostol – waraj" lang="war" hreflang="war" data-title="Pablo nga Apostol" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waraj" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E4%BF%9D%E7%A6%84%EF%BC%88%E5%AE%97%E5%BE%92%EF%BC%89" title="保禄（宗徒） – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="保禄（宗徒）" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A9%D7%90%D7%95%D7%9C_%D7%94%D7%AA%D7%A8%D7%A1%D7%99" title="שאול התרסי – jidysz" lang="yi" hreflang="yi" data-title="שאול התרסי" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="jidysz" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/P%C3%A1%C3%B9l%C3%B9_ar%C3%A1_T%C3%A1rs%C3%B9" title="Páùlù ará Társù – joruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Páùlù ará Társù" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="joruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%81%96%E4%BF%9D%E7%A5%BF" title="聖保祿 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="聖保祿" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Apa%C5%A1tals_Paulios" title="Apaštals Paulios – żmudzki" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Apaštals Paulios" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="żmudzki" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%BF%9D%E7%BD%97_(%E4%BD%BF%E5%BE%92)" title="保罗 (使徒) – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="保罗 (使徒)" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Paulus" title="Paulus – betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Paulus" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Paulus_sian_Tarsus" title="Paulus sian Tarsus – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Paulus sian Tarsus" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9200#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Pawe%C5%82_z_Tarsu" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Pawe%C5%82_z_Tarsu" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Pawe%C5%82_z_Tarsu"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Pawe%C5%82_z_Tarsu"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Pawe%C5%82_z_Tarsu" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Pawe%C5%82_z_Tarsu" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&oldid=75102846" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Pawe%C5%82_z_Tarsu&id=75102846&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FPawe%25C5%2582_z_Tarsu"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FPawe%25C5%2582_z_Tarsu"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Pawe%C5%82+z+Tarsu"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Paul_of_Tarsus" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Pawe%C5%82_z_Tarsu" hreflang="pl"><span>Wikicytaty</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9200" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><div class="noprint noexcerpt disambig navigation-not-searchable" style="line-height:1.5em; padding: 3px 6px; background-color: var(--background-color-interactive-subtle, #f8f9fa); color: inherit; border-bottom: 1px solid var(--border-color-subtle, #c8ccd1); font-size: 95%; margin-bottom: 1em; display: flex; gap: 4px; align-items: center;"><span class="notpageimage skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Pomoc:Przekierowanie" title="Przekierowanie"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Redirect_arrow_without_text.svg/30px-Redirect_arrow_without_text.svg.png" decoding="async" width="30" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Redirect_arrow_without_text.svg/45px-Redirect_arrow_without_text.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Redirect_arrow_without_text.svg/60px-Redirect_arrow_without_text.svg.png 2x" data-file-width="47" data-file-height="20" /></a></span><span>Na tę stronę wskazuje <a href="/wiki/Pomoc:Przekierowanie" title="Pomoc:Przekierowanie">przekierowanie</a> z „Święty Paweł”. Zobacz też: <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99ty_Pawe%C5%82_(ujednoznacznienie)" class="mw-disambig" title="Święty Paweł (ujednoznacznienie)">inne znaczenia</a>.</span></div> <table class="infobox"> <caption class="naglowek" style="background-color:gold; color:#000000;"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r65781301">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Święty<br />Paweł (Szaweł) z Tarsu</div><div class="iboxt-2"><span style="font-style: normal;" lang="he">‏שָׁאוּל התרסי‎</span><br /><span lang="grc">Παῦλος (Σαῦλος) Ταρσεύς</span></div> </caption> <tbody><tr> <td colspan="2" style="background:var(--background-color-base, white); color:var(--color-base, black); text-align:center; font-weight:bold; border:1px solid #aaa;"><a href="/wiki/Aposto%C5%82" title="Apostoł">apostoł</a>, <a href="/wiki/M%C4%99czennik" title="Męczennik">męczennik</a>, Apostoł Narodów </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Rubens_apostel_paulus_grt.jpg" class="mw-file-description" title="Św. Paweł z Tarsu, obraz Petera Rubensa"><img alt="Ilustracja" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Rubens_apostel_paulus_grt.jpg/179px-Rubens_apostel_paulus_grt.jpg" decoding="async" width="179" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Rubens_apostel_paulus_grt.jpg/269px-Rubens_apostel_paulus_grt.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Rubens_apostel_paulus_grt.jpg/358px-Rubens_apostel_paulus_grt.jpg 2x" data-file-width="1434" data-file-height="1920" /></a></span><br />Św. Paweł z Tarsu, obraz <a href="/wiki/Peter_Paul_Rubens" title="Peter Paul Rubens">Petera Rubensa</a> </td></tr> <tr> <th>Data i miejsce urodzenia </th> <td> <p><a href="/wiki/5" title="5">5</a>–<a href="/wiki/10" title="10">10</a> <br /><a href="/wiki/Tarsus_(miasto)" title="Tarsus (miasto)">Tars</a>, <a href="/wiki/Cylicja" title="Cylicja">Cylicja</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Data i miejsce śmierci </th> <td> <p><a href="/wiki/64" title="64">64</a>–<a href="/wiki/67" title="67">67</a> <br /><a href="/wiki/Staro%C5%BCytny_Rzym" title="Starożytny Rzym">Rzym</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Czczony przez </th> <td> <p><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_katolicki" title="Kościół katolicki">Kościół katolicki</a> i<br /><a href="/wiki/Cerkiew_prawos%C5%82awna" title="Cerkiew prawosławna">Cerkiew prawosławną</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Wspomnienie </th> <td> <p><a href="/wiki/25_stycznia" title="25 stycznia">25 stycznia</a> i <a href="/wiki/29_czerwca" title="29 czerwca">29 czerwca</a> (<i>kat.</i>)<br />29 czerwca/<a href="/wiki/12_lipca" title="12 lipca">12 lipca</a> (<i>praw.</i>) (razem ze <a href="/wiki/Piotr_Aposto%C5%82" title="Piotr Apostoł">św. Piotrem</a>) </p> </td></tr> <tr> <th>Atrybuty </th> <td> <p>miecz </p> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Saint_Paul" title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Saint_Paul" class="extiw" title="commons:Category:Saint Paul">Multimedia w Wikimedia Commons</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Pawe%C5%82_z_Tarsu" title="Wikicytaty"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/24px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/35px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/47px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Pawe%C5%82_z_Tarsu" class="extiw" title="q:Paweł z Tarsu">Cytaty w Wikicytatach</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Icons_of_Saint_Paul?uselang=pl"><strong>Zobacz multimedia</strong> związane z tematem: <em>Ikony ze św. Pawłem</em></a> </td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Saint_Paul,_Rembrandt_van_Rijn_(and_Workshop%3F),_c._1657.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Saint_Paul%2C_Rembrandt_van_Rijn_%28and_Workshop%3F%29%2C_c._1657.jpg/220px-Saint_Paul%2C_Rembrandt_van_Rijn_%28and_Workshop%3F%29%2C_c._1657.jpg" decoding="async" width="220" height="276" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Saint_Paul%2C_Rembrandt_van_Rijn_%28and_Workshop%3F%29%2C_c._1657.jpg/330px-Saint_Paul%2C_Rembrandt_van_Rijn_%28and_Workshop%3F%29%2C_c._1657.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Saint_Paul%2C_Rembrandt_van_Rijn_%28and_Workshop%3F%29%2C_c._1657.jpg/440px-Saint_Paul%2C_Rembrandt_van_Rijn_%28and_Workshop%3F%29%2C_c._1657.jpg 2x" data-file-width="3267" data-file-height="4096" /></a><figcaption><i><a href="/wiki/Pawe%C5%82_Aposto%C5%82_(obraz_Rembrandta)" title="Paweł Apostoł (obraz Rembrandta)">Paweł Apostoł</a></i>, <a href="/wiki/Rembrandt" title="Rembrandt">Rembrandt</a>, ok. 1657</figcaption></figure> <p><b>Paweł z Tarsu</b>, <b>Paweł Apostoł</b>, <b>Szaweł</b>, <a href="/wiki/J%C4%99zyk_hebrajski" title="Język hebrajski">hebr.</a> <span style="font-style: normal;" lang="he">‏שָׁאוּל התרסי‎</span> <i>Szaul ha-Tarsi</i> (ur. ok. <a href="/wiki/5" title="5">5</a>–<a href="/wiki/10" title="10">10</a> w <a href="/wiki/Tarsus_(miasto)" title="Tarsus (miasto)">Tarsie</a> w <a href="/wiki/Cylicja" title="Cylicja">Cylicji</a>, zm. ok. <a href="/wiki/64" title="64">64</a>–<a href="/wiki/67" title="67">67</a> w <a href="/wiki/Rzym" title="Rzym">Rzymie</a>) – <a href="/wiki/%C5%BBydzi" title="Żydzi">Żyd</a> z Tarsu, <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99ty" title="Święty">święty</a> <a href="/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo" title="Chrześcijaństwo">chrześcijański</a>, <a href="/wiki/M%C4%99czennik_chrze%C5%9Bcija%C5%84ski" title="Męczennik chrześcijański">męczennik</a> za wiarę. Wprawdzie nie należał do grona dwunastu apostołów, ani uczniów <a href="/wiki/Jezus_Chrystus" title="Jezus Chrystus">Jezusa</a>, jednak tradycja chrześcijańska nadała mu tytuł <b>Apostoła Narodów</b>. Przed swoim nawróceniem był <a href="/wiki/Faryzeusze" title="Faryzeusze">faryzeuszem</a> i prześladowcą chrześcijan. Stał za ukamienowaniem <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99ty_Szczepan" title="Święty Szczepan">św. Szczepana</a>. Dokonał radykalnej <a href="/wiki/Konwersja_(chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo)" title="Konwersja (chrześcijaństwo)">konwersji</a> w następstwie <a href="/wiki/Zjawiska_nadprzyrodzone" title="Zjawiska nadprzyrodzone">nadprzyrodzonego</a> widzenia <a href="/wiki/Pomazaniec" title="Pomazaniec">Chrystusa</a> pod <a href="/wiki/Damaszek" title="Damaszek">Damaszkiem</a>. Podczas swoich podróży misyjnych<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1">[1]</a></sup> przemierzył lądem i morzem ponad trzydzieści tysięcy kilometrów. W okresie od połowy lat 30. do połowy lat 50. naszej ery założył kilka wspólnot chrześcijańskich w <a href="/wiki/Azja_Mniejsza" title="Azja Mniejsza">Azji Mniejszej</a> i <a href="/wiki/Europa" title="Europa">Europie</a>. Powszechnie uchodzi za twórcę uniwersalnego modelu <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)" title="Kościół (teologia)">Kościoła</a>, w którym dostęp do <a href="/wiki/%C5%81aska" title="Łaska">łaski</a> mają poganie na równi z wyznawcami pochodzenia żydowskiego. Jest autorem <a href="/wiki/Listy_Paw%C5%82a" title="Listy Pawła">listów</a> wchodzących w skład <a href="/wiki/Nowy_Testament" title="Nowy Testament">Nowego Testamentu</a> i jednym z głównych bohaterów <a href="/wiki/Dzieje_Apostolskie" title="Dzieje Apostolskie">Dziejów Apostolskich</a>. Jego zaangażowanie <a href="/wiki/Ewangelizacja" title="Ewangelizacja">ewangelizacyjne</a> uczyniło z chrześcijaństwa wyznanie o zasięgu <a href="/wiki/Globalizacja" title="Globalizacja">globalnym</a> i położyło fundament pod najtrwalszą <a href="/wiki/Rewolucja_spo%C5%82eczna" title="Rewolucja społeczna">rewolucję społeczną</a> w historii. Zasługuje tym samym na miano drugiego po Jezusie założyciela chrześcijaństwa<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2">[2]</a></sup>. Odbiera cześć wraz ze <a href="/wiki/Piotr_Aposto%C5%82" title="Piotr Apostoł">św. Piotrem Apostołem</a>. Jest wymieniany w <a href="/wiki/Modlitwa_eucharystyczna" title="Modlitwa eucharystyczna">modlitwie eucharystycznej</a> <a href="/wiki/Kanon_rzymski" title="Kanon rzymski">Kanonu Rzymskiego</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Źródła_informacji"><span id=".C5.B9r.C3.B3d.C5.82a_informacji"></span>Źródła informacji</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Źródła informacji" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Źródła informacji"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Podstawowym źródłem poznania dziejów Pawła z Tarsu są <i><a href="/wiki/Dzieje_Apostolskie" title="Dzieje Apostolskie">Dzieje Apostolskie</a></i> oraz trzynaście listów jego autorstwa, bądź jemu przypisywanych. Jednak listy zawierają niewiele informacji o życiu Pawła przed nawróceniem. Dzieje Apostolskie przytaczają ich znacznie więcej, jednakże pomijają kilka aspektów życia Pawła, takich jak prawdopodobna, ale nieudokumentowana egzekucja w Rzymie. Ponadto Dzieje i listy w niektórych fragmentach pozostają w sprzeczności. W szczególności dotyczy to liczby wizyt Pawła w Kościele Jerozolimskim. Za bliższe prawdy historycznej uznawane są listy, które powstały wcześniej (większość między 50 i 63 r.) niż Dzieje (spisane po 63 r.)<sup id="cite_ref-Rakocy_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-Rakocy-3">[3]</a></sup>. </p><p>Źródłem wiedzy o Pawle są także najstarsze pisma tradycji chrześcijańskiej: </p> <ul><li>List do Koryntian <a href="/wiki/Klemens_I" title="Klemens I">Klemensa Rzymskiego</a> - I/II w.</li> <li>Listy <a href="/wiki/Ignacy_Antioche%C5%84ski" title="Ignacy Antiocheński">Ignacego Antiocheńskiego</a> do Rzymian i Efezjan - początek II w.</li> <li>List <a href="/wiki/Polikarp_ze_Smyrny" title="Polikarp ze Smyrny">Polikarpa</a> do Filipian - początek II w.</li> <li><a href="/wiki/Kanon_Muratoriego" title="Kanon Muratoriego">Kanon Muratoriego</a> - koniec II w.</li> <li>Historia Ecclesiae <a href="/wiki/Euzebiusz_z_Cezarei" title="Euzebiusz z Cezarei">Euzebiusza</a> - początek IV w.</li> <li>Dzieje apokryficzne, opowiadające o życiu Pawła (Dzieje Pawła, Dzieje Pawła i Tekli, Dzieje Piotra i Pawła), przypisywane Pawłowi listy apokryficzne tj. List do Koryntian, Trzeci List do Koryntian i <a href="/wiki/Korespondencja_Paw%C5%82a_z_Tarsu_z_Senek%C4%85" title="Korespondencja Pawła z Tarsu z Seneką">Korespondencja Pawła z Tarsu z Seneką</a> oraz teksty apokaliptyczne (Apokalipsa Pawła i Koptyjska Apokalipsa Pawła). Wszystkie te pisma są datowane na okres od II do IV w.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Życiorys"><span id=".C5.BByciorys"></span>Życiorys</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Życiorys" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Życiorys"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Urodził się jako Szaweł (Saul) w <a href="/wiki/Tarsus_(miasto)" title="Tarsus (miasto)">Tarsie</a> (obecnie Tarsus w <a href="/wiki/Turcja" title="Turcja">Turcji</a>) w <a href="/wiki/Cylicja" title="Cylicja">Cylicji</a>. Dokładna data jego urodzenia nie jest znana, stąd określa się ją w przybliżeniu na lata 5 do 10 po Chrystusie<sup id="cite_ref-bosak_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-bosak-4">[4]</a></sup>. Badacze podają, że z pewnością miało to miejsce przed rokiem 10<sup id="cite_ref-frossowa_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-frossowa-5">[5]</a></sup>, gdyż: </p> <ul><li>według <i><a href="/wiki/Dzieje_Apostolskie" title="Dzieje Apostolskie">Dziejów Apostolskich</a></i>(<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6">[6]</a></sup>) w momencie śmierci <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99ty_Szczepan" title="Święty Szczepan">Szczepana</a> (ok. 36 r.) Szaweł był „młodzieńcem” (gr. <i>neanias</i>), mógł mieć zatem najwyżej dwadzieścia kilka lat,</li> <li>w <i><a href="/wiki/List_do_Filemona" title="List do Filemona">Liście do Filemona</a></i>(<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7">[7]</a></sup>) nazywa siebie <i>presbytes</i>, czyli „stary”, co w owym czasie było określeniem ludzi po 50. roku życia<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8">[8]</a></sup>.</li></ul> <p>Paweł przyszedł na świat w rodzinie żydowskiej, legitymującej się <a href="/wiki/Obywatele_rzymscy" title="Obywatele rzymscy">obywatelstwem rzymskim</a>. Był synem faryzeusza z pokolenia <a href="/wiki/Beniamin_(posta%C4%87_biblijna)" title="Beniamin (postać biblijna)">Beniamina</a>. Zgodnie z prawem żydowskim został <a href="/wiki/Obrzezanie" title="Obrzezanie">obrzezany</a> ósmego dnia po narodzeniu. Paweł wychowywał się w środowisku <a href="/wiki/Diaspora_(nar%C3%B3d)" title="Diaspora (naród)">diaspory</a> żydowskiej na styku z <a href="/wiki/Epoka_hellenistyczna" title="Epoka hellenistyczna">kulturą hellenistyczną</a>. Znał <a href="/wiki/J%C4%99zyk_aramejski" title="Język aramejski">język aramejski</a> i <a href="/wiki/J%C4%99zyk_grecki" title="Język grecki">język grecki</a>. Prawdopodobnie jego pierwszym językiem była odmiana greki zwana <a href="/wiki/Koine" title="Koine">koine</a>. Jako młody faryzeusz, niezależnie od swojej pozycji społecznej, musiał nauczyć się <a href="/wiki/Rzemios%C5%82o" title="Rzemiosło">rzemiosła</a>, będącego źródłem utrzymania. W przypadku Szawła było to tkanie płacht namiotowych. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Teorie_nt._pochodzenia">Teorie nt. pochodzenia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Teorie nt. pochodzenia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Teorie nt. pochodzenia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Według <a href="/wiki/Hieronim_ze_Strydonu" title="Hieronim ze Strydonu">Hieronima ze Strydonu</a> rodzice Pawła pochodzili z Giskali (współczesny <a href="/wiki/D%C5%BCisz" title="Dżisz">Dżisz</a>) w <a href="/wiki/Galilea" title="Galilea">Galilei</a>. Nie jest znany sposób, w jaki przodkowie uzyskali obywatelstwo rzymskie. Mogło być to zarówno nadanie z uwagi na zasługi lub względy polityczne lub też <a href="/wiki/Wyzwoleniec" title="Wyzwoleniec">wyzwolenie</a> niewolnika, który z reguły otrzymywał <a href="/wiki/Obywatele_rzymscy" title="Obywatele rzymscy">obywatelstwo</a>. <a href="/wiki/Joachim_Gnilka" title="Joachim Gnilka">Joachim Gnilka</a> uważa drugi ze sposobów za bardziej prawdopodobny<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9">[9]</a></sup>. </p><p>Zdaniem niektórych historyków (np. Douglas J. Del Tondo) Paweł był członkiem <a href="/wiki/Dynastia_herodia%C5%84ska" title="Dynastia herodiańska">dynastii herodiańskiej</a>, a tym samym krewnym <a href="/wiki/Herod_Wielki" title="Herod Wielki">Heroda Wielkiego</a>. Koncepcja określana przez Michaela Morys-Twarowskiego mianem <i>piętrowej hipotezy</i> nie ma oparcia w źródłach i jest zbudowana na wewnętrznie sprzecznej analizie. Mimo to zyskała pewną popularność<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10">[10]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Młodość_Pawła"><span id="M.C5.82odo.C5.9B.C4.87_Paw.C5.82a"></span>Młodość Pawła</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Młodość Pawła" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Młodość Pawła"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Niektórzy <a href="/wiki/Teologia" title="Teologia">teolodzy</a> zwracają uwagę, że określanie wizji, która miała miejsce podczas drogi do Damaszku, mianem <b>nawrócenia</b> nie jest najszczęśliwsze. Wskazują na to, że Paweł nie przechodził od obojętności religijnej do gorliwości, ani od niewiary do wiary w Boga, ale „<i>z gorliwej służby Bożej, z której zawsze był dumny, do życia w łasce, do poznania Jezusa Chrystusa i służenia bez podziału Jego Ewangelii</i>” (Henryk Fros)<sup id="cite_ref-frossowa_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-frossowa-5">[5]</a></sup>. W odniesieniu do wydarzenia spod Damaszku wolą mówić o <b>powołaniu</b> (np. <a href="/wiki/Joachim_Gnilka" title="Joachim Gnilka">J. Gnilka</a>) dla podkreślenia wewnętrznej przemiany i wtajemniczenia, w odróżnieniu od formalnej konwersji religijnej. Niemal wszyscy teolodzy skłaniający się ku jednemu z terminów uznają drugi za dopuszczalny<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11">[11]</a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:%C5%A0tefan_%C5%A0ubic_-_Kamenjanje_sv._%C5%A0tefana.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/%C5%A0tefan_%C5%A0ubic_-_Kamenjanje_sv._%C5%A0tefana.jpg/220px-%C5%A0tefan_%C5%A0ubic_-_Kamenjanje_sv._%C5%A0tefana.jpg" decoding="async" width="220" height="249" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/%C5%A0tefan_%C5%A0ubic_-_Kamenjanje_sv._%C5%A0tefana.jpg/330px-%C5%A0tefan_%C5%A0ubic_-_Kamenjanje_sv._%C5%A0tefana.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/%C5%A0tefan_%C5%A0ubic_-_Kamenjanje_sv._%C5%A0tefana.jpg/440px-%C5%A0tefan_%C5%A0ubic_-_Kamenjanje_sv._%C5%A0tefana.jpg 2x" data-file-width="538" data-file-height="610" /></a><figcaption><i>Męczeństwo św. Szczepana</i> - Štefan Šubic, 1872 (za św. diakonem młodzieniec, u którego stóp leżą szaty kamienujących, identyfikowany jako Paweł z Tarsu)</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Caravaggio-The_Conversion_on_the_Way_to_Damascus.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Caravaggio-The_Conversion_on_the_Way_to_Damascus.jpg/180px-Caravaggio-The_Conversion_on_the_Way_to_Damascus.jpg" decoding="async" width="180" height="237" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Caravaggio-The_Conversion_on_the_Way_to_Damascus.jpg/270px-Caravaggio-The_Conversion_on_the_Way_to_Damascus.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Caravaggio-The_Conversion_on_the_Way_to_Damascus.jpg/360px-Caravaggio-The_Conversion_on_the_Way_to_Damascus.jpg 2x" data-file-width="2309" data-file-height="3034" /></a><figcaption><i>Nawrócenie Pawła z Tarsu</i> - Caravaggio, 1601</figcaption></figure> <p>Między rokiem 18 i 20<sup id="cite_ref-frossowa_5-2" class="reference"><a href="#cite_note-frossowa-5">[5]</a></sup> lub 28 i 30<sup id="cite_ref-bosak_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-bosak-4">[4]</a></sup> przybył do <a href="/wiki/Jerozolima" title="Jerozolima">Jerozolimy</a>, aby studiować <a href="/wiki/Tora" title="Tora">Torę</a> w szkole <a href="/wiki/Gamaliel" title="Gamaliel">Gamaliela Starszego</a>. Brał udział w kamienowaniu <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99ty_Szczepan" title="Święty Szczepan">Szczepana</a>, jednego z siedmiu <a href="/wiki/Diakon" title="Diakon">diakonów</a> <a href="/wiki/Patriarchat_jerozolimski" title="Patriarchat jerozolimski">Kościoła Jerozolimskiego</a>, był przejawem wrogości i zapowiedzią kolejnych aktów przemocy wobec jego członków. Z takim nastawieniem, wyposażony w listy polecające od <a href="/wiki/Sanhedryn" title="Sanhedryn">Sanhedrynu</a> i nakaz aresztowania zwolenników nowej religii, Paweł udał się do <a href="/wiki/Damaszek" title="Damaszek">Damaszku</a> ok. 35/36 roku. W drodze doświadczył objawienia Jezusa Chrystusa, przeżył duchową przemianę i przyjął <a href="/wiki/Chrzest" title="Chrzest">chrzest</a> z rąk <a href="/wiki/Ananiasz_z_Damaszku" title="Ananiasz z Damaszku">Ananiasza</a>. Jak podają <i>Dzieje Apostolskie</i>: </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74506874">.mw-parser-output div.cytat{display:table;border:1px solid #a2a9b1;padding:0;margin-top:0.5em;margin-bottom:0.8em;background:#f8f9fa}.mw-parser-output div.cytat>blockquote{margin:0;padding:0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo{text-align:right;padding:0 1em 0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo::before{content:"— "}.mw-parser-output div.cytat.środek{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output div.cytat.prawy{float:right;clear:right;margin-left:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.lewy{float:left;clear:left;margin-right:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.prawy:not([style]),.mw-parser-output div.cytat.lewy:not([style]){max-width:25em}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output div.cytat{background-color:#202122;border-color:#2e3136}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output div.cytat{background-color:#202122;border-color:#2e3136}}</style><div class="cytat"> <blockquote> <p>Gdy zbliżał się już w swojej podróży do Damaszku, olśniła go nagle światłość z nieba. A gdy upadł na ziemię, usłyszał głos, który mówił: „Szawle, Szawle, dlaczego Mnie prześladujesz?” „Kto jesteś Panie?” – powiedział. A On: „Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz. Wstań i wejdź do miasta, tam ci powiedzą, co masz czynić”. Ludzie, którzy mu towarzyszyli w drodze, oniemieli ze zdumienia, słyszeli bowiem głos, lecz nie widzieli nikogo. Szaweł podniósł się z ziemi, a kiedy otworzył oczy, nic nie widział. Wprowadzili go więc do Damaszku, trzymając za ręce. Przez trzy dni nic nie widział i ani nie jadł, ani nie pił<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12">[12]</a></sup>. </p> </blockquote> </div> <p>W Nowym Testamencie znajdują się trzy różne opisy tego wydarzenia. W <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biblia.deon.pl/otworz.php?skrot=Dz%209,3-7">Dz 9,3-7</a> ludzie, którzy mu towarzyszyli, słyszeli głos, lecz nikogo nie widzieli. W <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biblia.deon.pl/otworz.php?skrot=Dz%2022,9">Dz 22,9</a> Paweł opowiadał, że jego towarzysze nie słyszeli głosu rozmawiającego z Pawłem, za to widzieli światło. Komentatorzy biblijni tłumaczą, że towarzysze Pawła słyszeli głos, ale nie słyszeli artykułowanej mowy<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13">[13]</a></sup>. Kolejny opis tego wydarzenia w <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biblia.deon.pl/otworz.php?skrot=Dz%2026,13-18">Dz 26,13-18</a> podał Paweł, relacjonując zdarzenie przed <a href="/wiki/Herod_Agryppa_II" title="Herod Agryppa II">Herodem Agryppą II</a>, królem żydowskim. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Początek_działalności"><span id="Pocz.C4.85tek_dzia.C5.82alno.C5.9Bci"></span>Początek działalności</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Początek działalności" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Początek działalności"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Po przyjęciu chrztu w <a href="/wiki/Damaszek" title="Damaszek">Damaszku</a> udał się na krótko do „<a href="/wiki/Arabia" title="Arabia">Arabii</a>” (kraju <a href="/wiki/Nabatejczycy" title="Nabatejczycy">Nabatejczyków</a>). Powróciwszy do Damaszku, przez trzy lata w synagogach głosił, że <a href="/wiki/Jezus_Chrystus" title="Jezus Chrystus">Jezus Chrystus</a> jest Mesjaszem. Gdy część Żydów postanowiła go zgładzić, na początku 37 roku<sup id="cite_ref-frossowa_5-3" class="reference"><a href="#cite_note-frossowa-5">[5]</a></sup> albo około 39 roku<sup id="cite_ref-bosak_4-2" class="reference"><a href="#cite_note-bosak-4">[4]</a></sup> sytuacja stała się zbyt niebezpieczna. Namiestnik nabatejskiego króla <a href="/wiki/Aretas_IV" title="Aretas IV">Aretasa IV</a> rozkazał pilnować miasta, chcąc pojmać Pawła, lecz jemu udało się zbiec. Uczniowie spuścili go nocą w koszu z okna przez mur<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14">[14]</a></sup> i udał się do <a href="/wiki/Jerozolima" title="Jerozolima">Jerozolimy</a>. </p><p>W Jerozolimie przebywał piętnaście dni. Chrześcijanie, pamiętający go jako prześladowcę, traktowali go nieufnie. Dopiero dzięki Barnabie udało mu się poznać dwóch z grona apostolskiego: <a href="/wiki/Piotr_Aposto%C5%82" title="Piotr Apostoł">Piotra</a> i <a href="/wiki/Jakub_Sprawiedliwy" title="Jakub Sprawiedliwy">Jakuba</a>, „brata Pańskiego”. Gdy Pawłowi zaczęło grozić niebezpieczeństwo, udał się przez <a href="/wiki/Cezarea_Nadmorska" title="Cezarea Nadmorska">Cezareę</a> do rodzinnego <a href="/wiki/Tarsus_(miasto)" title="Tarsus (miasto)">Tarsu</a>. W <a href="/wiki/Cylicja" title="Cylicja">Cylicji</a> i <a href="/wiki/Syria" title="Syria">Syrii</a> spędził kilka lat, dopóki nie zjawił się Barnaba, który ściągnął go do <a href="/wiki/Antiochia" title="Antiochia">Antiochii nad Orontesem</a>. Miało to miejsce w 43<sup id="cite_ref-bosak_4-3" class="reference"><a href="#cite_note-bosak-4">[4]</a></sup> albo około 44 roku<sup id="cite_ref-frossowa_5-4" class="reference"><a href="#cite_note-frossowa-5">[5]</a></sup>. </p><p>Następnie odbył trzy podróże misyjne. W czasie pierwszej (ok. 45–49) odwiedził <a href="/wiki/Cypr_(wyspa)" title="Cypr (wyspa)">Cypr</a> oraz środkową część <a href="/wiki/Anatolia" title="Anatolia">Azji Mniejszej</a>. Po powrocie wziął udział w tzw. <a href="/wiki/Sob%C3%B3r_jerozolimski" title="Sobór jerozolimski">soborze jerozolimskim</a>, gdzie rozstrzygnięto kwestię przyjmowania przez chrześcijan pochodzenia pogańskiego przepisów <a href="/wiki/Tora" title="Tora">Prawa Mojżeszowego</a>. W czasie drugiej podróży misyjnej (50–52) działał na terenie Azji Mniejszej, <a href="/wiki/Macedonia_(prowincja_rzymska)" title="Macedonia (prowincja rzymska)">Macedonii</a> i <a href="/wiki/Grecja" title="Grecja">Grecji</a>, głównym terenem działalności w czasie trzeciej podróży (53–58) był <a href="/wiki/Efez" title="Efez">Efez</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pierwsza_podróż_misyjna_(45–48)"><span id="Pierwsza_podr.C3.B3.C5.BC_misyjna_.2845.E2.80.9348.29"></span>Pierwsza podróż misyjna (45–48)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Pierwsza podróż misyjna (45–48)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Pierwsza podróż misyjna (45–48)"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Broad_overview_of_geography_relevant_to_paul_of_tarsus.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Broad_overview_of_geography_relevant_to_paul_of_tarsus.png/400px-Broad_overview_of_geography_relevant_to_paul_of_tarsus.png" decoding="async" width="400" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Broad_overview_of_geography_relevant_to_paul_of_tarsus.png/600px-Broad_overview_of_geography_relevant_to_paul_of_tarsus.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Broad_overview_of_geography_relevant_to_paul_of_tarsus.png/800px-Broad_overview_of_geography_relevant_to_paul_of_tarsus.png 2x" data-file-width="1569" data-file-height="764" /></a><figcaption>Mapa obejmująca najważniejsze miasta odwiedzone przez apostoła Pawła</figcaption></figure> <p>Pierwszą podróż misyjną Pawła z Tarsu datuje się na lata 45–48<sup id="cite_ref-bosak_4-4" class="reference"><a href="#cite_note-bosak-4">[4]</a></sup><sup id="cite_ref-BT_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-BT-15">[15]</a></sup>. </p><p><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99ty_Barnaba" title="Święty Barnaba">Barnaba</a> i Paweł zostali wysłani przez działających w <a href="/wiki/Antiochia" title="Antiochia">Antiochii</a> chrześcijańskich nauczycieli i proroków do <a href="/w/index.php?title=Seleucja_Izauryjska&action=edit&redlink=1" class="new" title="Seleucja Izauryjska (strona nie istnieje)">Seleucji</a>. Stamtąd skierowali się na <a href="/wiki/Cypr_(wyspa)" title="Cypr (wyspa)">Cypr</a>; w podróży towarzyszył im <a href="/wiki/Marek_Ewangelista" title="Marek Ewangelista">Jan Marek</a>. Prowadzili działalność w synagogach w <a href="/wiki/Salamina_(Cypr)" title="Salamina (Cypr)">Salaminie</a>. W <a href="/wiki/Pafos" title="Pafos">Pafos</a> zostali wezwani przez rzymskiego prokonsula <a href="/wiki/Sergiusz_Pawe%C5%82" title="Sergiusz Paweł">Sergiusza Pawła</a>. Przed jego obliczem starli się z <a href="/wiki/Elimas_Bar-Jezus" title="Elimas Bar-Jezus">Elimasem Bar Jezusem</a>, „fałszywym prorokiem żydowskim”, który obawiał się, że straci wpływy w wypadku przyjęcia przez prokonsula chrześcijaństwa. Paweł, oburzony postępowaniem Elimasa, zesłał na niego czasową ślepotę. </p><p>Po opuszczeniu Pafos udali się drogą morską do <a href="/wiki/Perge" title="Perge">Perge</a>. Tam Jan Marek podjął decyzję o powrocie do <a href="/wiki/Jerozolima" title="Jerozolima">Jerozolimy</a>, z kolei Paweł i Barnaba udali się do <a href="/wiki/Antiochia_Pizydyjska" title="Antiochia Pizydyjska">Antiochii Pizydyjskiej</a>, by po kilku tygodniach pójść do <a href="/wiki/Konya" title="Konya">Ikonium</a>. Prowadzili działalność w tamtejszych synagogach. Gdy jednak w Ikonium część Żydów podburzyła przeciwko nim znaczniejszych obywateli, zagrożeni ukamienowaniem misjonarze uciekli do <a href="/wiki/Listra" title="Listra">Listry</a>. Gdy Paweł uzdrowił człowieka cierpiącego na bezwład nóg, został ogłoszony przez tłum wcieleniem <a href="/wiki/Hermes" title="Hermes">Hermesa</a>, zaś Barnaba – <a href="/wiki/Zeus" title="Zeus">Zeusa</a>. Z trudem powstrzymali ludzi od złożenia im ofiar. Do Listry dotarli jednak przeciwnicy Pawłowego nauczania z Antiochii Pizydyjskiej i Ikonium, którzy podburzyli tłum przeciwko apostołowi. Wywlekli go za miasto i ukamienowali, jednak apostoł przeżył i powrócił do miasta, a następnego dnia wraz z Barnabą odszedł do <a href="/wiki/Derbe" title="Derbe">Derbe</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Udział_w_tzw._soborze_jerozolimskim"><span id="Udzia.C5.82_w_tzw._soborze_jerozolimskim"></span>Udział w tzw. soborze jerozolimskim</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Udział w tzw. soborze jerozolimskim" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Udział w tzw. soborze jerozolimskim"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Sob%C3%B3r_jerozolimski" title="Sobór jerozolimski">Sobór jerozolimski</a>.</i></div> <p>Wobec kontrowersji narastających wokół obowiązków nakładanych na chrześcijan nawróconych z pogaństwa, Paweł i Barnaba prezentowali zdecydowane stanowisko, aby dopuścić nie-Hebrajczyków do wspólnoty Kościoła, nie zobowiązując ich do obrzezania i przestrzegania <a href="/wiki/Tora" title="Tora">Prawa</a>. Z tą kwestią związany był tzw. konflikt antiocheński, opisany w <a href="/wiki/List_do_Galat%C3%B3w" title="List do Galatów">Liście do Galatów</a>, który przedstawia <a href="/wiki/Piotr_Aposto%C5%82" title="Piotr Apostoł">Piotra</a>, spożywającego w <a href="/wiki/Antiochia" title="Antiochia">Antiochii</a> posiłki razem z poganami do momentu, w którym zjawili się chrześcijanie z <a href="/wiki/Judea" title="Judea">Judei</a>. Wskutek interwencji przedstawicieli radykalnego skrzydła <a href="/wiki/Judeochrze%C5%9Bcijanie" title="Judeochrześcijanie">judeochrześcijaństwa</a> z Jerozolimy (tzw. <a href="/wiki/Judaizanci" title="Judaizanci">judaizantes</a>), którzy wpłynęli na zmianę jego zachowania (za co został zganiony przez Pawła, Dz 15, 1) powstał konflikt między nim a Pawłem i Barnabą. Nie mogąc samodzielnie rozwiązać problemu, frakcje postanowiły udać się do <a href="/wiki/Jerozolima" title="Jerozolima">Jerozolimy</a>, aby razem z „<i>tymi, którzy apostołami stali się pierwej niż [Paweł]</i>” (Gal 1, 17b) dokonać rozeznania <a href="/wiki/Eklezja" title="Eklezja">eklezjalnego</a> i znaleźć rozwiązanie sytuacji kryzysowej. W trakcie tzw. <a href="/wiki/Sob%C3%B3r_jerozolimski" title="Sobór jerozolimski">soboru jerozolimskiego</a> (ok. 49 r.) potwierdzono stanowisko Pawła, a także określono przepisy obowiązujące pogan, tj. powstrzymywanie się od ofiar składanych bożkom, od krwi, od tego co uduszone i od nierządu (Dz 15, 29). Paweł i Barnaba powrócili do Antiochii z <a href="/wiki/Dekret" title="Dekret">dekretem</a> odnoszącym się do spornej kwestii, wydanym przez apostołów i <a href="/wiki/Prezbiter" title="Prezbiter">starszych</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Druga_podróż_misyjna_(50–52)"><span id="Druga_podr.C3.B3.C5.BC_misyjna_.2850.E2.80.9352.29"></span>Druga podróż misyjna (50–52)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Druga podróż misyjna (50–52)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Druga podróż misyjna (50–52)"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Drugą podróż misyjną Pawła z Tarsu datuje się na lata 50–52<sup id="cite_ref-bosak_4-5" class="reference"><a href="#cite_note-bosak-4">[4]</a></sup><sup id="cite_ref-BT_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-BT-15">[15]</a></sup>. </p><p>Paweł zamierzał wraz z <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99ty_Barnaba" title="Święty Barnaba">Barnabą</a> odwiedzić chrześcijańskie gminy, w których działali w czasie pierwszej podróży misyjnej. Barnaba chciał zabrać ze sobą <a href="/wiki/Marek_Ewangelista" title="Marek Ewangelista">Jana Marka</a>, czemu sprzeciwiał się Paweł, mając w pamięci, że ten opuścił ich w <a href="/wiki/Pamfilia" title="Pamfilia">Pamfilii</a>. W efekcie Barnaba zabrał Marka i udał się z nim na <a href="/wiki/Cypr_(wyspa)" title="Cypr (wyspa)">Cypr</a>, z kolei Paweł w drugą podróż misyjną wyruszył w towarzystwie <a href="/wiki/Sylwan_(ucze%C5%84_apostolski)" title="Sylwan (uczeń apostolski)">Sylasa</a>. </p><p>Przez <a href="/wiki/Syria" title="Syria">Syrię</a> i <a href="/wiki/Cylicja" title="Cylicja">Cylicję</a> dotarli do <a href="/wiki/Derbe" title="Derbe">Derbe</a>. Następnie odwiedzili <a href="/wiki/Listra" title="Listra">Listrę</a>, gdzie dołączył do nich <a href="/wiki/Tymoteusz_(posta%C4%87_biblijna)" title="Tymoteusz (postać biblijna)">Tymoteusz</a>. Później przeszli <a href="/wiki/Frygia" title="Frygia">Frygię</a>, <a href="/wiki/Galacja" title="Galacja">Galację</a> i <a href="/wiki/Myzja" title="Myzja">Myzję</a>. Zrezygnowawszy z planów odwiedzenia <a href="/wiki/Bitynia" title="Bitynia">Bitynii</a>, zjawili się w porcie w <a href="/wiki/Aleksandria_Troas" title="Aleksandria Troas">Troadzie</a>. Przypuszcza się, że tam dołączył do nich <a href="/wiki/%C5%81ukasz_Ewangelista" title="Łukasz Ewangelista">Łukasz</a>, gdyż od tego momentu relacja w <i>Dziejach Apostolskich</i> utrzymana jest w pierwszej osobie liczby mnogiej. </p><p>Z Troady popłynęli do <a href="/wiki/Samotraka" title="Samotraka">Samotraki</a>, a już następnego dnia do Neapoli (obecna <a href="/wiki/Kawala" title="Kawala">Kawala</a>). W <a href="/wiki/Filippi" title="Filippi">Filippi</a> spędzili kilka dni; wtedy Paweł ochrzcił <a href="/wiki/Lidia_z_Tiatyry" title="Lidia z Tiatyry">Lidię</a>, handlarkę purpury z <a href="/wiki/Tiatyra" title="Tiatyra">Tiatyry</a>. Tam też Paweł uzdrowił opętaną niewolnicę. Ściągnął tym na siebie gniew jej właścicieli (dziewczyna przynosiła im spore zyski jako <a href="/wiki/Medium_(osoba)" title="Medium (osoba)">medium spirytystyczne</a>), którzy oskarżyli jego i Sylasa przed <a href="/wiki/Pretor" title="Pretor">pretorami</a>. Ci kazali zbić rózgami misjonarzy, a następnie wtrącić ich do więzienia. Nocne trzęsienie ziemi przyniosło wolność Pawłowi i Sylasowi; następnego dnia zostali uwolnieni przez pretorów. </p><p>Przez <a href="/wiki/Amfipolis" title="Amfipolis">Amfipolis</a> i Apolonię dotarli do <a href="/wiki/Saloniki" title="Saloniki">Tessalonik</a>, gdzie Paweł – zgodnie ze swoim zwyczajem – zaczął działalność od wystąpień w żydowskiej synagodze. Po trzech tygodniach zdołał pozyskać dla chrześcijaństwa grupkę Żydów, a także Greków. Część gminy żydowskiej jednak otwarcie wystąpiła przeciwko Pawłowi i Sylasowi; w tej sytuacji skierowali się do <a href="/wiki/Weria" title="Weria">Berei</a>. </p><p>Pozostawiwszy tam Sylasa i Tymoteusza, Paweł udał się do <a href="/wiki/Ateny" title="Ateny">Aten</a>, gdzie przemawiał na <a href="/wiki/Areopag" title="Areopag">Areopagu</a>. Tam udało mu się skłonić ku chrześcijaństwu nieliczne osoby, m.in. <a href="/wiki/Dionizy_Areopagita" title="Dionizy Areopagita">Dionizego Areopagitę</a> i <a href="/wiki/Damaris_(posta%C4%87_biblijna)" title="Damaris (postać biblijna)">Damaris</a>. Z Aten udał się do <a href="/wiki/Korynt" title="Korynt">Koryntu</a>, gdzie przebywał przez mniej więcej półtora roku. </p><p>W Koryncie do Pawła dołączyli <a href="/wiki/Akwila_i_Pryska" title="Akwila i Pryska">Pryscylla i Akwila</a>. Przybyli też do miasta Sylas i Tymoteusz. Pawłowi udało się nawrócić m.in. Kryspusa, przełożonego synagogi, jednak nieprzychylna mu część Żydów oskarżyła go przed nowym prokonsulem Achai – <a href="/wiki/Junniusz_Anneusz_Gallio" title="Junniusz Anneusz Gallio">Gallionem</a><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16">[16]</a></sup>. Ten uznał, że charakter sporu jest wyłącznie religijny i pozostawił go do rozwiązania samym Żydom. </p><p>Paweł, opuściwszy Korynt w towarzystwie małżeństwa Akwili i Pryscylli, popłynął w stronę Syrii. W Kenchrach, zgodnie z wcześniej złożonym ślubowaniem, ogolił głowę. Następnie zatrzymał się w <a href="/wiki/Efez" title="Efez">Efezie</a>, gdzie zostawił Akwilę i Pryscyllę. Sam nie chciał pozostać dłużej w mieście, ale zapewniał, że postara się jeszcze tam wrócić. Wrócił do Antiochii, lecz nie zatrzymał się tam zbyt długo. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Trzecia_podróż_misyjna_(53–58)"><span id="Trzecia_podr.C3.B3.C5.BC_misyjna_.2853.E2.80.9358.29"></span>Trzecia podróż misyjna (53–58)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Trzecia podróż misyjna (53–58)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Trzecia podróż misyjna (53–58)"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Trzecią podróż misyjną Pawła z Tarsu datuje się na lata 53–58<sup id="cite_ref-bosak_4-6" class="reference"><a href="#cite_note-bosak-4">[4]</a></sup><sup id="cite_ref-BT_15-2" class="reference"><a href="#cite_note-BT-15">[15]</a></sup>. </p><p>Po krótkim pobycie w <a href="/wiki/Antiochia" title="Antiochia">Antiochii</a> Paweł odwiedził gminy chrześcijańskie w <a href="/wiki/Galacja" title="Galacja">Galacji</a> i <a href="/wiki/Frygia" title="Frygia">Frygii</a>, skąd skierował się do <a href="/wiki/Efez" title="Efez">Efezu</a>. W Efezie przebywał przez dwa lata. Najpierw udało mu się pozyskać zwolenników <a href="/wiki/Apollos" title="Apollos">Apollosa</a> z Aleksandrii, ucznia <a href="/wiki/Jan_Chrzciciel" title="Jan Chrzciciel">Jana Chrzciciela</a>. Przez trzy miesiące nauczał w synagodze, jednak wobec sprzeciwu części Żydów przeniósł się do szkoły Tyrannosa. Zaniepokojony sytuacją w gminie w <a href="/wiki/Korynt" title="Korynt">Koryncie</a> skierował do niej niezachowany list (tzw. przedkanoniczny list do Koryntian). Dalsze wieści o sporach między korynckimi chrześcijanami sprawiły, że wiosną 55 roku Paweł napisał tzw. <a href="/wiki/1._List_do_Koryntian" title="1. List do Koryntian">Pierwszy List do Koryntian</a>. Wreszcie Apostoł Narodów sam udał się do Koryntu, ale nic tam nie osiągnął. Znieważony przez jednego z tamtejszych starszych, powrócił końcem 57 roku do Efezu, skąd wysłał kolejny list do Koryntian (niezachowany). Przypuszcza się, że w tym czasie napisał także <a href="/wiki/List_do_Filipian" title="List do Filipian">List do Filipian</a><sup id="cite_ref-bosak_4-7" class="reference"><a href="#cite_note-bosak-4">[4]</a></sup>. </p><p>Planował udać się do <a href="/wiki/Rzym" title="Rzym">Rzymu</a> i w celu przygotowania podróży wysłał do <a href="/wiki/Macedonia_(prowincja_rzymska)" title="Macedonia (prowincja rzymska)">Macedonii</a> swoich dwóch pomocników – <a href="/wiki/Tymoteusz_(posta%C4%87_biblijna)" title="Tymoteusz (postać biblijna)">Tymoteusza</a> i <a href="/w/index.php?title=Erast_(Biblia)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Erast (Biblia) (strona nie istnieje)">Erasta</a>. Wtedy w Efezie doszło do poważnych rozruchów. Sukcesy misyjne Pawła spowodowały drastyczny spadek kupna srebrnych świątynek <a href="/wiki/Idol_(wyobra%C5%BCenie)" title="Idol (wyobrażenie)">Artemidy Efeskiej</a>. Na czele niezadowolonych stanął kupiec <a href="/wiki/Demetriusz_(posta%C4%87_biblijna)" title="Demetriusz (postać biblijna)">Demetriusz</a>. Sytuację zdołał uspokoić miejscowy sekretarz<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17">[17]</a></sup>, a Paweł wyruszył do Macedonii. W czasie pobytu w Macedonii, pod koniec 57 roku, napisał <a href="/wiki/2._List_do_Koryntian" title="2. List do Koryntian">Drugi List do Koryntian</a>. </p><p>Z Macedonii udał się do <a href="/wiki/Grecja" title="Grecja">Grecji</a>, gdzie przebywał przez trzy miesiące. Następnie chciał drogą morską udać się do <a href="/wiki/Syria" title="Syria">Syrii</a>. Paweł dowiedział się, że niektórzy Żydzi planowali go zabić przy tej okazji, dlatego wybrał drogę lądową. W drodze do Azji Mniejszej, która wiodła przez Macedonię, towarzyszyli mu Sopater, <a href="/wiki/Arystarch_(posta%C4%87_biblijna)" title="Arystarch (postać biblijna)">Arystarch</a>, Sekundus, <a href="/w/index.php?title=Gajus_z_Derbe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gajus z Derbe (strona nie istnieje)">Gajus z Derbe</a>, Tymoteusz, <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99ty_Tychik" title="Święty Tychik">Tychik</a>, <a href="/wiki/Trofim_(posta%C4%87_biblijna)" title="Trofim (postać biblijna)">Trofim</a> i <a href="/wiki/%C5%81ukasz_Ewangelista" title="Łukasz Ewangelista">Łukasz</a>. </p><p>Po drodze Paweł zatrzymał się w <a href="/wiki/Aleksandria_Troas" title="Aleksandria Troas">Troadzie</a>. Gdy przemawiał do wiernych do późnych godzin nocnych, zmorzony snem młodzieniec imieniem <a href="/wiki/Eutych" title="Eutych">Eutych</a> spadł z trzeciego piętra i zabił się. Pawłowi udało się przywrócić go do życia. </p><p>Paweł udał się pieszo do <a href="/wiki/Assos" title="Assos">Assos</a>, skąd skierował się prosto do <a href="/wiki/Milet" title="Milet">Miletu</a>. Ominął Efez, ponieważ chciał zdążyć do Jerozolimy na <a href="/wiki/Szawuot" title="Szawuot">Święto Pięćdziesiątnicy</a>. Wezwał do Miletu starszych z Efezu i wygłosił do nich mowę pożegnalną. Zasmucił zebranych, mówiąc, że go więcej nie zobaczą. Przez <a href="/wiki/Kos_(wyspa)" title="Kos (wyspa)">Kos</a>, <a href="/wiki/Rodos_(wyspa)" title="Rodos (wyspa)">Rodos</a>, <a href="/wiki/Patara" title="Patara">Patarę</a>, <a href="/wiki/Tyr_(miasto)" title="Tyr (miasto)">Tyr</a> i <a href="/wiki/Ptolemaida_(staro%C5%BCytne_miasto)" title="Ptolemaida (starożytne miasto)">Ptolemaidę</a> Paweł z grupką współpracowników dotarł do <a href="/wiki/Cezarea_Nadmorska" title="Cezarea Nadmorska">Cezarei</a>, gdzie zatrzymał się u diakona Filipa. W czasie pobytu w Cezarei prorok <a href="/wiki/Agabos" title="Agabos">Agabos</a> przepowiedział Pawłowi, że w Jerozolimie zostanie uwięziony przez Żydów i wydany w ręce pogan. Mimo zaklinań ze strony uczniów, Apostoł Narodów zdecydował się kontynuować podróż. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Uwięzienie"><span id="Uwi.C4.99zienie"></span>Uwięzienie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Uwięzienie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Uwięzienie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wiosną 58 roku Paweł dotarł do <a href="/wiki/Jerozolima" title="Jerozolima">Jerozolimy</a>, gdzie spotkał się z <a href="/wiki/Jakub_Sprawiedliwy" title="Jakub Sprawiedliwy">Jakubem</a> i innymi starszymi z gminy jerozolimskiej oraz zdał szczegółową relację ze swojej działalności misyjnej. Po kilku dniach pobytu został rozpoznany na terenie <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska" title="Świątynia Jerozolimska">świątyni jerozolimskiej</a> przez wrogich mu Żydów z Azji. Jako że widziano go wcześniej w mieście w towarzystwie <a href="/wiki/Trofim_(posta%C4%87_biblijna)" title="Trofim (postać biblijna)">Trofima z Efezu</a>, sądzono, że wprowadził go (<a href="/wiki/Goj" title="Goj">nie-Żyda</a>) do świątyni. Żydzi próbowali dokonać samosądu, zostali jednak rozpędzeni przez rzymskich żołnierzy pod wodzą trybuna <a href="/wiki/Klaudiusz_Lizjasz" title="Klaudiusz Lizjasz">Klaudiusza Lizjasza</a>. Ten kazał go skuć łańcuchami, biorąc Pawła za Egipcjanina, który onegdaj wszczął rozruchy w <a href="/wiki/Judea" title="Judea">Judei</a>. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Paul_Addresses_the_Crowd_After_His_Arrest_by_Gustave_Dor%C3%A9.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Paul_Addresses_the_Crowd_After_His_Arrest_by_Gustave_Dor%C3%A9.jpg/200px-Paul_Addresses_the_Crowd_After_His_Arrest_by_Gustave_Dor%C3%A9.jpg" decoding="async" width="200" height="249" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Paul_Addresses_the_Crowd_After_His_Arrest_by_Gustave_Dor%C3%A9.jpg/300px-Paul_Addresses_the_Crowd_After_His_Arrest_by_Gustave_Dor%C3%A9.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Paul_Addresses_the_Crowd_After_His_Arrest_by_Gustave_Dor%C3%A9.jpg/400px-Paul_Addresses_the_Crowd_After_His_Arrest_by_Gustave_Dor%C3%A9.jpg 2x" data-file-width="519" data-file-height="647" /></a><figcaption>Pojmany Paweł przemawia do tłumu</figcaption></figure> <p>Po wyjaśnieniu kim jest Paweł, rzymski trybun kazał przesłuchać go <a href="/wiki/Sanhedryn" title="Sanhedryn">Sanhedrynowi</a> pod przewodnictwem arcykapłana <a href="/wiki/Ananiasz_syn_Nebedeusza" title="Ananiasz syn Nebedeusza">Ananiasza, syna Nebedeusza</a>. Paweł stwierdził, że jedyną przyczyną postawienia go przed sądem jest fakt bycia faryzeuszem i wiara w Zmartwychwstanie. W efekcie faryzeusze zażądali uwolnienia Pawła, z kolei <a href="/wiki/Saduceusze" title="Saduceusze">saduceusze</a> zajęli stanowisko przeciwne. </p><p>Do kolejnego przesłuchania Pawła przez Sanhedryn nie doszło, ponieważ grupka Żydów planowała go zabić przy tej okazji. W takiej sytuacji Lizjasz odesłał go pod eskortą do Cezarei. </p><p>Kilka dni później arcykapłan Ananiasz wraz z kilkoma starszymi i <a href="/wiki/Orator" title="Orator">retorem</a> <a href="/wiki/Tertullos" title="Tertullos">Tertullosem</a> oskarżył Pawła przed rzymskim prokuratorem <a href="/wiki/Antoniusz_Feliks" title="Antoniusz Feliks">Antoniuszem Feliksem</a>. Ten odroczył proces i przetrzymywał go przez dwa lata w więzieniu, licząc na łapówkę. </p><p>W 58 roku Feliks został odwołany i kolejnym prokuratorem Judei został <a href="/wiki/Porcjusz_Festus" title="Porcjusz Festus">Porcjusz Festus</a>. Niemal natychmiast wyżsi kapłani oskarżyli Pawła przed nowym namiestnikiem. Paweł widząc, że Festus okazuje się ustępliwy wobec żydowskich przywódców i obawiając się kolejnego pobytu w Jerozolimie, jako obywatel rzymski odwołał się do cesarza. </p><p>Jeszcze przed wyjazdem Paweł miał okazję wygłosić mowę przed <a href="/wiki/Herod_Agryppa_II" title="Herod Agryppa II">Herodem Agryppą II</a> i jego siostrą <a href="/wiki/Berenika_(ksi%C4%99%C5%BCniczka_Judei)" title="Berenika (księżniczka Judei)">Bereniką</a>. Autor <i>Pierwszego Listu do Koryntian</i> wywarł spore wrażenie na słuchaczu. Agryppa II komentował przemowę: <i>Niewiele brakuje, a przekonałbyś mnie i zrobił ze mnie chrześcijanina</i>. Król stwierdził, że gdyby Apostoł wcześniej nie odwołał się do cesarza, mógłby zostać zwolniony. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Podróż_do_Rzymu"><span id="Podr.C3.B3.C5.BC_do_Rzymu"></span>Podróż do Rzymu</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Podróż do Rzymu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Podróż do Rzymu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Zatoka_%C5%9Bw._Paw%C5%82a_na_Malcie.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Zatoka_%C5%9Bw._Paw%C5%82a_na_Malcie.jpg/200px-Zatoka_%C5%9Bw._Paw%C5%82a_na_Malcie.jpg" decoding="async" width="200" height="174" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Zatoka_%C5%9Bw._Paw%C5%82a_na_Malcie.jpg/300px-Zatoka_%C5%9Bw._Paw%C5%82a_na_Malcie.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Zatoka_%C5%9Bw._Paw%C5%82a_na_Malcie.jpg/400px-Zatoka_%C5%9Bw._Paw%C5%82a_na_Malcie.jpg 2x" data-file-width="3024" data-file-height="2630" /></a><figcaption>Zatoka św. Pawła na Malcie</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:St._Paul%E2%80%99s_Grotto.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/St._Paul%E2%80%99s_Grotto.jpg/200px-St._Paul%E2%80%99s_Grotto.jpg" decoding="async" width="200" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/St._Paul%E2%80%99s_Grotto.jpg/300px-St._Paul%E2%80%99s_Grotto.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/St._Paul%E2%80%99s_Grotto.jpg/400px-St._Paul%E2%80%99s_Grotto.jpg 2x" data-file-width="4032" data-file-height="3024" /></a><figcaption>Grota św. Pawła w Rabat na Malcie</figcaption></figure> <p>Jesienią 60 roku, w towarzystwie <a href="/wiki/Arystarch_(posta%C4%87_biblijna)" title="Arystarch (postać biblijna)">Arystarcha</a> i <a href="/wiki/%C5%81ukasz_Ewangelista" title="Łukasz Ewangelista">Łukasza</a> oraz więźniów, zmierzających przed sąd Cezara w Rzymie wyruszył pod eskortą przez <a href="/wiki/Morze_%C5%9Ar%C3%B3dziemne" title="Morze Śródziemne">Morze Śródziemne</a> z <a href="/wiki/Cezarea_Nadmorska" title="Cezarea Nadmorska">cezarejskiego portu Sebastos</a> do <a href="/wiki/Myra" title="Myra">Myry</a> w <a href="/wiki/Licja" title="Licja">Licji</a> (obecnie: <a href="/wiki/Turcja" title="Turcja">Turcja</a>). Tam przesiadł się na statek płynący do <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Apeni%C5%84ski" title="Półwysep Apeniński">Italii</a>, na którym dotarł do miejsca na <a href="/wiki/Kreta" title="Kreta">Krecie</a> zwanego w <a href="/wiki/Dzieje_Apostolskie" title="Dzieje Apostolskie">Dziejach Apostolskich</a> <a href="/wiki/Kali_Limenes" title="Kali Limenes">„Dobre Porty”</a>. W trakcie dalszej podróży natrafił na czternastodniową burzę morską i rozbił się o <a href="/wiki/Wyspy_%C5%9Awi%C4%99tego_Paw%C5%82a_(Malta)" title="Wyspy Świętego Pawła (Malta)">niewielkie wysepki</a> na północ od <a href="/wiki/Saint_Paul%E2%80%99s_Bay" title="Saint Paul’s Bay">wybrzeży</a> <a href="/wiki/Malta" title="Malta">Malty</a><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18">[18]</a></sup>. Wszyscy pasażerowie zdołali ocaleć. Opis spotkania z <a href="/wiki/Malta%C5%84czycy" title="Maltańczycy">mieszkańcami wyspy</a>, którego miejsce jest utożsamiane z lokalizacją <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Paw%C5%82a_Rozbitka_w_Saint_Paul%E2%80%99s_Bay" title="Kościół św. Pawła Rozbitka w Saint Paul’s Bay">kościoła pw. św. Pawła Rozbitka</a> znajduje się w Rozdz. 28 Dziejów Apostolskich. </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74506874"><div class="cytat"> <blockquote> <p>Tubylcy okazywali nam niespotykaną życzliwość; rozpalili ognisko i zgromadzili nas wszystkich przy nim, bo zaczął padać deszcz i zrobiło się zimno. (Dz 28,2) </p> </blockquote> </div> <p>Ze względu na martwy sezon w żegludze śródziemnomorskiej Paweł wraz z pozostałymi 275 rozbitkami był zmuszony pozostać na wyspie przez trzy miesiące. Zgodnie z miejscową tradycją zamieszkiwał w jednej z grot w okolicy miasteczka <a href="/wiki/Rabat_(Malta)" title="Rabat (Malta)">Rabat</a>. Uzdrowił ojca namiestnika rzymskiego <a href="/wiki/Publiusz_(namiestnik_Malty)" title="Publiusz (namiestnik Malty)">Publiusza</a>, który został pierwszym <a href="/wiki/Biskup" title="Biskup">biskupem</a> Malty. Następnie udał się do portu w pobliżu <a href="/wiki/Neapol" title="Neapol">Neapolu</a>, skąd drogą lądową dotarł do stolicy <a href="/wiki/Cesarstwo_Rzymskie" title="Cesarstwo Rzymskie">Cesarstwa</a>, gdzie przebywał w <a href="/wiki/Areszt_domowy" title="Areszt domowy">areszcie domowym</a> do 63 r. Mógł swobodnie przyjmować gości i prowadzić korespondencję. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ostatnie_lata">Ostatnie lata</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Ostatnie lata" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ostatnie lata"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dzieje Apostolskie urywają się na roku 63, stąd przypuszczalnie wówczas Paweł został uwolniony. Wskazują na to informacje zawarte w tzw. <a href="/wiki/Listy_pasterskie" title="Listy pasterskie">listach pasterskich</a> tj. <a href="/wiki/1._List_do_Tymoteusza" title="1. List do Tymoteusza">Pierwszym</a> i <a href="/wiki/2._List_do_Tymoteusza" title="2. List do Tymoteusza">Drugim</a> Liście do Tymoteusza oraz <a href="/wiki/List_do_Tytusa" title="List do Tytusa">Liście do Tytusa</a>, gdzie znajdują się wzmianki o późniejszej działalności misyjnej Pawła, jednak ich autentyczność bywa kwestionowana. Podobne relacje występują u <a href="/wiki/Klemens_I" title="Klemens I">Klemensa Rzymskiego</a> w <a href="/wiki/1._List_Klemensa_do_Koryntian" title="1. List Klemensa do Koryntian">Liście do Koryntian</a> oraz pochodzącym z II w. <i><a href="/wiki/Kanon_Muratoriego" title="Kanon Muratoriego">Kanonie Muratoriego</a></i>. Klemens podaje, że Paweł „dotarł do kresu Zachodu”, co zwyczajowo oznaczało <a href="/wiki/Hiszpania" title="Hiszpania">Hiszpanię</a>, zaś <i>Kanon Muratoriego</i> wprost wskazuje na Hiszpanię jako miejsce działalności misyjnej Pawła. Sam Apostoł Narodów w <a href="/wiki/List_do_Rzymian" title="List do Rzymian">Liście do Rzymian</a> wspominał o planie takiej podróży. Z tzw. listów pasterskich wynika, że odwiedził <a href="/wiki/Kreta" title="Kreta">Kretę</a>, <a href="/wiki/Efez" title="Efez">Efez</a>, <a href="/wiki/Macedonia_(prowincja_rzymska)" title="Macedonia (prowincja rzymska)">Macedonię</a>, Nikopolis w Epirze, <a href="/wiki/Korynt" title="Korynt">Korynt</a>, <a href="/wiki/Milet" title="Milet">Milet</a> i Troadę. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Męczeńska_śmierć"><span id="M.C4.99cze.C5.84ska_.C5.9Bmier.C4.87"></span>Męczeńska śmierć</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Męczeńska śmierć" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Męczeńska śmierć"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Gdy latem 64 roku <a href="/wiki/Rzym" title="Rzym">Rzym</a> nawiedził pożar, winą za jego spowodowanie opinia publiczna obarczyła <a href="/wiki/Neron" title="Neron">Nerona</a>. Ten, chcąc uwolnić się od oskarżeń, jako winnych wskazał chrześcijan. Tradycja jednogłośnie stwierdza, że Paweł zginął w Rzymie właśnie za panowania Nerona, jest jednak wątpliwe, czy jego męczeństwo można łączyć bezpośrednio z prześladowaniami rzymskich chrześcijan po pożarze Rzymu w 64 roku. Z treści 2. Listu do Tymoteusza wynika, że Paweł został aresztowany w <a href="/wiki/Anatolia" title="Anatolia">Azji Mniejszej</a> (prawdopodobnie w Efezie lub Troadzie) na skutek zatargu z <a href="/wiki/Br%C4%85zownictwo" title="Brązownictwo">brązownikiem</a> Aleksandrem, o którym Paweł wspomina, że <i>wyrządził mi wiele zła: odda mu Pan według jego uczynków</i> (2 Tm 4, 14). Według <a href="/wiki/Klemens_I" title="Klemens I">Klemensa Rzymskiego</a> Paweł został „wskutek zazdrości” uwięziony i skazany na śmierć. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Joseph_Martin_Kronheim_-_Foxe%27s_Book_of_Martyrs_Plate_I_-_Martyrdom_of_St._Paul.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Joseph_Martin_Kronheim_-_Foxe%27s_Book_of_Martyrs_Plate_I_-_Martyrdom_of_St._Paul.jpg/200px-Joseph_Martin_Kronheim_-_Foxe%27s_Book_of_Martyrs_Plate_I_-_Martyrdom_of_St._Paul.jpg" decoding="async" width="200" height="291" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Joseph_Martin_Kronheim_-_Foxe%27s_Book_of_Martyrs_Plate_I_-_Martyrdom_of_St._Paul.jpg/300px-Joseph_Martin_Kronheim_-_Foxe%27s_Book_of_Martyrs_Plate_I_-_Martyrdom_of_St._Paul.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/42/Joseph_Martin_Kronheim_-_Foxe%27s_Book_of_Martyrs_Plate_I_-_Martyrdom_of_St._Paul.jpg/400px-Joseph_Martin_Kronheim_-_Foxe%27s_Book_of_Martyrs_Plate_I_-_Martyrdom_of_St._Paul.jpg 2x" data-file-width="2244" data-file-height="3262" /></a><figcaption><i>Ścięcie Pawła</i> - Joseph Martin Kronheim, litografia z drugiej połowy XIX w.</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Paolo_fuori_leMura_fc06.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Paolo_fuori_leMura_fc06.jpg/240px-Paolo_fuori_leMura_fc06.jpg" decoding="async" width="240" height="320" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Paolo_fuori_leMura_fc06.jpg/360px-Paolo_fuori_leMura_fc06.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Paolo_fuori_leMura_fc06.jpg/480px-Paolo_fuori_leMura_fc06.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="4000" /></a><figcaption>Grób św. Pawła Apostoła w bazylice św. Pawła za Murami w Rzymie</figcaption></figure> <p>W pierwszej rozprawie Paweł zdołał tak poprowadzić obronę, że udało mu się uniknąć skazania. W oczekiwaniu na drugą, Apostoł Narodów miał napisać <a href="/wiki/2._List_do_Tymoteusza" title="2. List do Tymoteusza">Drugi List do Tymoteusza</a>, choć jego autentyczność bywa kwestionowana. Jednak nawet krytyczni badacze są zgodni, że zawiera <a href="/wiki/Reminiscencja" title="Reminiscencja">reminiscencję</a> prawdziwych wydarzeń. Z listu wynika, że oprócz <a href="/wiki/%C5%81ukasz_Ewangelista" title="Łukasz Ewangelista">Łukasza</a> opuścili go wszyscy uczniowie, zaś w więzieniu odwiedził go <a href="/wiki/Onezyfor_(posta%C4%87_biblijna)" title="Onezyfor (postać biblijna)">Onezyfor z Efezu</a>, którego pozdrawia w liście. </p><p>W wyniku drugiej rozprawy Paweł został skazany na śmierć i ścięty mieczem (ten rodzaj egzekucji przysługiwał obywatelom rzymskim). Data i miejsce śmierci Pawła nie są jednak pewne. Przekaz <a href="/wiki/Apokryf" title="Apokryf">apokryficzny</a> pt. „<i><a href="/wiki/Dzieje_Piotra_i_Paw%C5%82a" title="Dzieje Piotra i Pawła">Dzieje Piotra i Pawła</a></i>”, określający dzień egzekucji na 29 czerwca 67 nie posiada wartości historycznej. Wiadomo natomiast, że nastąpiła ona jeszcze za panowania cesarza Nerona (zmarł w 68), najpewniej w 66 lub 67. Według tradycji kościelnej Paweł został stracony za Bramą Ostyjską. Pod ołtarzem, znajdującej się tam <a href="/wiki/Bazylika_%C5%9Bw._Paw%C5%82a_za_Murami" title="Bazylika św. Pawła za Murami">bazyliki św. Pawła za Murami</a> odnaleziono inskrypcję z IV w. (PAVLO APOSTOLO MART.), co w kontekście braku tradycji konkurencyjnej wskazuje na miejsce pochówku Apostoła Narodów. 28 czerwca 2009 papież <a href="/wiki/Benedykt_XVI" title="Benedykt XVI">Benedykt XVI</a> potwierdził odnalezienie szczątków Pawła w jednej z bocznych ścian grobowca w bazylice św. Pawła za Murami<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19">[19]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pisma_kanoniczne_św._Pawła"><span id="Pisma_kanoniczne_.C5.9Bw._Paw.C5.82a"></span>Pisma kanoniczne św. Pawła</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Pisma kanoniczne św. Pawła" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Pisma kanoniczne św. Pawła"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:File%22-Saint_Paul_Writing_His_Epistles%22_by_Valentin_de_Boulogne.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/File%22-Saint_Paul_Writing_His_Epistles%22_by_Valentin_de_Boulogne.jpg/200px-File%22-Saint_Paul_Writing_His_Epistles%22_by_Valentin_de_Boulogne.jpg" decoding="async" width="200" height="149" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/File%22-Saint_Paul_Writing_His_Epistles%22_by_Valentin_de_Boulogne.jpg/300px-File%22-Saint_Paul_Writing_His_Epistles%22_by_Valentin_de_Boulogne.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/File%22-Saint_Paul_Writing_His_Epistles%22_by_Valentin_de_Boulogne.jpg/400px-File%22-Saint_Paul_Writing_His_Epistles%22_by_Valentin_de_Boulogne.jpg 2x" data-file-width="599" data-file-height="445" /></a><figcaption>Św. Paweł</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Listy_Paw%C5%82a" title="Listy Pawła">Listy Pawła</a>.</i></div> <p>Paweł z Tarsu uważany jest za autora trzynastu listów<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20">[20]</a></sup>, wchodzących w skład <a href="/wiki/Nowy_Testament" title="Nowy Testament">Nowego Testamentu</a> – są to: </p> <ul><li><a href="/wiki/List_do_Rzymian" title="List do Rzymian">List do Rzymian</a></li> <li><a href="/wiki/1._List_do_Koryntian" title="1. List do Koryntian">1. List do Koryntian</a></li> <li><a href="/wiki/2._List_do_Koryntian" title="2. List do Koryntian">2. List do Koryntian</a></li> <li><a href="/wiki/List_do_Galat%C3%B3w" title="List do Galatów">List do Galatów</a></li> <li><a href="/wiki/List_do_Efezjan" title="List do Efezjan">List do Efezjan</a></li> <li><a href="/wiki/List_do_Filipian" title="List do Filipian">List do Filipian</a></li> <li><a href="/wiki/List_do_Kolosan" title="List do Kolosan">List do Kolosan</a></li> <li><a href="/wiki/1._List_do_Tesaloniczan" title="1. List do Tesaloniczan">1. List do Tesaloniczan</a></li> <li><a href="/wiki/2._List_do_Tesaloniczan" title="2. List do Tesaloniczan">2. List do Tesaloniczan</a></li> <li><a href="/wiki/1._List_do_Tymoteusza" title="1. List do Tymoteusza">1. List do Tymoteusza</a></li> <li><a href="/wiki/2._List_do_Tymoteusza" title="2. List do Tymoteusza">2. List do Tymoteusza</a></li> <li><a href="/wiki/List_do_Tytusa" title="List do Tytusa">List do Tytusa</a></li> <li><a href="/wiki/List_do_Filemona" title="List do Filemona">List do Filemona</a></li></ul> <p>Obecnie większość badaczy zgadza się co do Pawłowego autorstwa siedmiu listów: 1. Listu do Tesaloniczan, 1. i 2. Listu do Koryntian, Listu do Galatów, Listu do Filipian, Listu do Filemona oraz Listu do Rzymian<sup id="cite_ref-Rakocy_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-Rakocy-3">[3]</a></sup>. </p><p>Trzy listy zwane „deuterpaulina” (2. List do Tesaloniczan, List do Kolosan, List do Efezjan) część badaczy<sup class="noprint" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2010-06">[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]</sup> uznaje za Pawłowe, część przypisuje je jego uczniom. </p><p>W kwestii „listów pasterskich” (1. i 2. List do Tymoteusza, List do Tytusa) część teologów zwraca uwagę na niejednoznaczne stanowisko najstarszych pisarzy chrześcijańskich. Nie wspomina o nich Ignacy Antiocheński, zaś Tacjan – według Hieronima – miał odrzucić Pawłowe autorstwo 1. i 2. Listu do Tymoteusza. Ponadto język, styl i terminologia odbiegają od dotychczasowych listów Pawła. W konsekwencji Pawłowe autorstwo wspomnianych listów jest kwestionowane. Większość świadectw wczesnochrześcijańskich przypisuje „listy pasterskie” Pawłowi, a zwolennicy jego autorstwa tłumaczą odrębności stylistyczno-terminologiczne odrębną problematyką listów, ich zdecydowanie duszpastersko-praktycznym charakterem oraz podeszłym wiekiem autora<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21">[21]</a></sup>. </p><p>Wątpliwości co do Pawłowego autorstwa <a href="/wiki/List_do_Hebrajczyk%C3%B3w" title="List do Hebrajczyków">Listu do Hebrajczyków</a> występowały już w starożytności. Współcześnie poza krytyką ściśle tradycjonalistyczną nie uznaje się go za napisany przez Pawła, a współczesne wydania Biblii umieszczają go anonimowo. </p><p>Część listów Pawła nie zachowała się. Są to: </p> <ul><li>tzw. przedkanoniczny list do Koryntian, wspomniany w: 1 Kor 5,9.11.</li> <li>list do Koryntian, tzw. <i>list we łzach</i>, powstały pomiędzy 1. i 2 Listem do Koryntian, wzmiankowany w: 2. Kor 2,3; 7,8.,</li> <li><a href="/wiki/List_do_Laodycejczyk%C3%B3w" title="List do Laodycejczyków">list do Laodycejczyków</a>, wspomniany w Kol 4,16.; część uczonych identyfikuje go z Listem do Efezjan.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Teologia_Pawła_z_Tarsu"><span id="Teologia_Paw.C5.82a_z_Tarsu"></span>Teologia Pawła z Tarsu</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Teologia Pawła z Tarsu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Teologia Pawła z Tarsu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Nauczanie Pawła koncentrowało się wokół krzyża <a href="/wiki/Jezus_Chrystus" title="Jezus Chrystus">Jezusa Chrystusa</a>. Wśród tych, którym przepowiadał, jednym wydawało się to szaleństwem, innym zgorszeniem (por. 1 Kor 1,23). Apostoł był przekonany, że jest ono częścią oryginalnej, autentycznej <a href="/wiki/Tradycja_apostolska" title="Tradycja apostolska">tradycji</a> apostolskiego głoszenia zbawienia (por. 1 Kor 15, 3). Odpowiadając na oskarżenia zwłaszcza ze strony <a href="/wiki/Judaizanci" title="Judaizanci">judaizantów</a>, przekonywał, że Ewangelia, którą otrzymał przez objawienie Jezusa Chrystusa (Ga 1,12) i którą przedstawił <a href="/wiki/Aposto%C5%82" title="Apostoł">Apostołom</a>, będącym <i>filarami</i> <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)" title="Kościół (teologia)">Kościoła</a> w <a href="/wiki/Jerozolima" title="Jerozolima">Jerozolimie</a> (Gal 2, 2) jest tożsama z <a href="/wiki/Kerygmat" title="Kerygmat">kerygmatem</a> pierwszej chrześcijańskiej wspólnoty<sup id="cite_ref-CITEREFSchnackenburg1964105-106_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFSchnackenburg1964105-106-22">[22]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Królestwo_Boże"><span id="Kr.C3.B3lestwo_Bo.C5.BCe"></span>Królestwo Boże</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Królestwo Boże" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Królestwo Boże"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Centralne miejsce <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Bo%C5%BCe" title="Królestwo Boże">Królestwa Bożego</a> w działalności i <a href="/wiki/Kerygmat" title="Kerygmat">nauczaniu</a> św. Pawła Apostoła ukazują <a href="/wiki/Dzieje_Apostolskie" title="Dzieje Apostolskie">Dzieje Apostolskie</a>. Paweł w synagogach „przekonywał o królestwie Bożym” (Dz 19,8). W Efezie, podsumowując swoje głoszenie wobec zapowiedzi zbliżającej się śmierci wymienił królestwo jako treść całego jego nauczania: „Wiem teraz, że wy wszyscy, wśród których po drodze głosiłem królestwo, już mnie nie ujrzycie” (Dz 20,25; por. Dz 28,23 i 31; Dz 14,22; <a href="/wiki/1._List_do_Tesaloniczan" title="1. List do Tesaloniczan">1 Tes</a> 2,12)<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23">[23]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Paruzja">Paruzja</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Paruzja" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Paruzja"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Z treści listów Pawła wynika, że istotnym elementem nauczania było również <a href="/wiki/Paruzja" title="Paruzja">powtórne przyjście Jezusa Chrystusa</a> oraz związane z nim królowanie Boga (1 Kor 15,22-28). <a href="/wiki/Eschatologia" title="Eschatologia">Eschatologia</a>, oprócz zjawienia się Chrystusa (1 Kor 1,7-8; 1 Kor 4,5; 1 Kor 11,26; Flp 3,20; Kol 3,4; 1 Tes 1,10; 1 Tes 2,18; 1 Tes 3,13; 2 Tes 1,7-10; 2 Tes 2,1-10; ), obejmuje także wskrzeszenie sprawiedliwych (1 Kor 15,23) i chwalebne przemienienie świętych jeszcze żyjących (1 Tes 4,17)<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24">[24]</a></sup>. </p><p>Według <a href="/wiki/Bart_D._Ehrman" title="Bart D. Ehrman">Barta Ehrmana</a> Paweł wierzył, że Jezus powróci za jego życia<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25">[25]</a></sup><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26">[26]</a></sup>. Paweł spodziewał się, że chrześcijanie, którzy w międzyczasie umarli, zmartwychwstaną i będą mieli udział w królestwie Bożym, natomiast zachowani żywi zostaną odmienieni, przyjmując niebiańskie, niezniszczalne ciała (1 Kor 15,51-53). Nauczanie Pawła o końcu świata zostało najwyraźniej wyrażone w jego pierwszym i drugim liście do Tesaloniczan. Zapewnia ich, że zmarli powstaną pierwsi, a po nich następują ci, którzy pozostaną przy życiu – „my, żywi, pozostawieni na przyjście Pana” (1 Tes 4,15-17)<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27">[27]</a></sup>. Sugeruje to rychły koniec, ale nie jest on konkretny w odniesieniu do czasów i pór roku i zachęca swoich słuchaczy, aby spodziewali się opóźnienia<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28">[28]</a></sup>. Formą końca będzie bitwa pomiędzy Jezusem a człowiekiem bezprawia, której zakończeniem będzie triumf Chrystusa (2 Tes 2,3-8). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Chrzest">Chrzest</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Chrzest" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Chrzest"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Zobacz więcej w artykule <a href="/wiki/Chrzest" title="Chrzest">Chrzest</a>, w sekcji <a href="/wiki/Chrzest#Chrzest_w_nauczaniu_Pawła_Apostoła" title="Chrzest">Chrzest w nauczaniu Pawła Apostoła</a>.</i></div> <p>Chrzest jako <a href="/wiki/Sakrament" title="Sakrament">sakrament</a> był dla Pawła wydarzeniem zbawczym. <a href="/wiki/Aposto%C5%82" title="Apostoł">Apostoł</a> nauczał, że „obmycie” chrzcielne daje początek drodze uświęcenia i jest niezbędny dla odziedziczenia <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Bo%C5%BCe" title="Królestwo Boże">Królestwa Bożego</a> (1 Kor 6, 2, por. wers 10). Nauczając o chrzcie <i>w imię Jezusa</i> Paweł ukazywał, że sakrament ten wiąże chrześcijanina z Panem, który został ukrzyżowany, aby wybawić ludzi od wiecznego zniszczenia (1 Kor 1, 13, por. 18). Paweł nauczał także o tym, że we chrzcie człowiek „przyobleka Chrystusa”, rozumiejąc przez to, że obrzęd ten zbliża ochrzczonego do tak bliskiej jedności z Jezusem ukrzyżowanym i <a href="/wiki/Zmartwychwstanie" title="Zmartwychwstanie">zmartwychwstałym</a>, że staje się uczestnikiem błogosławieństwa obiecanego <a href="/wiki/Abraham" title="Abraham">Abrahamowi</a> (<a href="/wiki/List_do_Galat%C3%B3w" title="List do Galatów">Ga</a> 3, 27, por. w. 29). W <a href="/wiki/List_do_Rzymian" title="List do Rzymian">liście do Rzymian</a> Apostoł nauczał, że zanurzając się w wodach chrztu ludzie są „pogrzebani z Chrystusem”, aby wraz z Nim powstać do życia (Rz 6, 4, 8, Kol. 2, 12n). To życie otrzyma swą pełnię dopiero na końcu, gdy Chrystus objawi się w chwale (<a href="/wiki/List_do_Kolosan" title="List do Kolosan">Kol</a> 3, 3n). Paweł nauczał też, że chrzest jest „kąpielą odrodzenia”, która obdarza usprawiedliwieniem w łasce i tytułem do niebiańskiego dziedzictwa. Ochrzczony żyje <a href="/wiki/Nadzieja_(chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo)" title="Nadzieja (chrześcijaństwo)">nadzieją</a> życia wiecznego (Tt 3, 5, por. w. 7)<sup id="cite_ref-CITEREFSchnackenburg1964107_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFSchnackenburg1964107-29">[29]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kult_św._Pawła_Apostoła"><span id="Kult_.C5.9Bw._Paw.C5.82a_Aposto.C5.82a"></span>Kult św. Pawła Apostoła</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: Kult św. Pawła Apostoła" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kult św. Pawła Apostoła"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Vatican_StPaul_Statue.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Vatican_StPaul_Statue.jpg/220px-Vatican_StPaul_Statue.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Vatican_StPaul_Statue.jpg/330px-Vatican_StPaul_Statue.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Vatican_StPaul_Statue.jpg/440px-Vatican_StPaul_Statue.jpg 2x" data-file-width="2645" data-file-height="1763" /></a><figcaption>Statua św. Pawła autorstwa Adamo Tadoliniego przed <a href="/wiki/Bazylika_%C5%9Bw._Piotra_na_Watykanie" title="Bazylika św. Piotra na Watykanie">bazyliką św. Piotra w Rzymie</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Paulus_San_Giovanni_in_Laterano_2006-09-07.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Paulus_San_Giovanni_in_Laterano_2006-09-07.jpg/220px-Paulus_San_Giovanni_in_Laterano_2006-09-07.jpg" decoding="async" width="220" height="333" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Paulus_San_Giovanni_in_Laterano_2006-09-07.jpg/330px-Paulus_San_Giovanni_in_Laterano_2006-09-07.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Paulus_San_Giovanni_in_Laterano_2006-09-07.jpg/440px-Paulus_San_Giovanni_in_Laterano_2006-09-07.jpg 2x" data-file-width="1225" data-file-height="1856" /></a><figcaption>Figura św. Pawła w <a href="/wiki/Bazylika_%C5%9Bw._Jana_na_Lateranie" title="Bazylika św. Jana na Lateranie">bazylice św. Jana na Lateranie</a> wykonana przez Pierre-Étienne Monnota</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Zobacz też kategorie: <a href="/wiki/Kategoria:%C5%9Awi%C4%85tynie_pod_wezwaniem_%C5%9Bw._Paw%C5%82a" title="Kategoria:Świątynie pod wezwaniem św. Pawła">Świątynie pod wezwaniem św. Pawła</a>, <a href="/wiki/Kategoria:%C5%9Awi%C4%85tynie_pod_wezwaniem_%C5%9Awi%C4%99tych_Aposto%C5%82%C3%B3w_Piotra_i_Paw%C5%82a" title="Kategoria:Świątynie pod wezwaniem Świętych Apostołów Piotra i Pawła">Świątynie pod wezwaniem Świętych Apostołów Piotra i Pawła</a>.</i></div> <dl><dt>Dzień obchodów</dt></dl> <p>Już w starożytności chrześcijańskiej obchodzono wspólne wspomnienie świętych Piotra i Pawła. W 285 r. oficjalnie ustanowiono <a href="/wiki/Uroczysto%C5%9B%C4%87_%C5%9Awi%C4%99tych_Aposto%C5%82%C3%B3w_Piotra_i_Paw%C5%82a" title="Uroczystość Świętych Apostołów Piotra i Pawła">Uroczystość Świętych Apostołów Piotra i Pawła</a>. Obchody, mające rangę <a href="/wiki/Uroczysto%C5%9B%C4%87_liturgiczna" title="Uroczystość liturgiczna">uroczystości liturgicznej</a> wyznaczono na dzień 29 czerwca. Z czasem przedłużono je na 30 czerwca, co wynikało z faktu, że papież odprawiał uroczystą mszę w Watykanie 29 czerwca, a następnego dnia udawał się do <a href="/wiki/Bazylika_%C5%9Bw._Paw%C5%82a_za_Murami" title="Bazylika św. Pawła za Murami">bazyliki św. Pawła za Murami</a>. </p><p>W <i>Martyrologium Hieronimiańskim</i> dniem wspomnienia Pawła był początkowo 25 stycznia, określany mianem pamiątki <a href="/wiki/Translacja_(kult_%C5%9Bwi%C4%99tych)" title="Translacja (kult świętych)">translacji</a>, czyli przeniesienia <a href="/wiki/Relikwie" title="Relikwie">relikwii</a> z grobu do ołtarza. Jednak rzeczywista translacja nigdy nie miała miejsca ze względu na nieznajomość miejsca pochówku Apostoła (odnaleziono je w 2009). Z czasem datę 25 stycznia przyjęto jako wspomnienie nawrócenia św. Pawła. W <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_katolicki" title="Kościół katolicki">Kościele katolickim</a> ma rangę <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99to_liturgiczne" title="Święto liturgiczne">święta liturgicznego</a>. Od 1908 jest dniem modlitw o zjednoczenie Kościołów chrześcijańskich, kończącym <a href="/wiki/Tydzie%C5%84_Modlitw_o_Jedno%C5%9B%C4%87_Chrze%C5%9Bcijan" title="Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan">Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan</a> (od 1964)<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30">[30]</a></sup>. Od XI w. Paweł z Tarsu jest wspominany także 16 listopada z racji pamiątki poświęcenia dawnych bazylik rzymskich Piotra i Pawła<sup id="cite_ref-frossowa_5-5" class="reference"><a href="#cite_note-frossowa-5">[5]</a></sup><sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31">[31]</a></sup>. Na drugie millenium narodzin św. Pawła ogłoszono <a href="/wiki/Rok_%C5%9Bw._Paw%C5%82a" title="Rok św. Pawła">rok 2008</a> <a href="/wiki/Rok_%C5%9Bw._Paw%C5%82a" title="Rok św. Pawła">Rokiem Jubileuszowym</a>. </p><p><a href="/wiki/Cerkiew_prawos%C5%82awna" title="Cerkiew prawosławna">Cerkiew prawosławna</a> wspomina apostoła Pawła (<i>pierwszy wśród zwierzchnich</i>) 29 czerwca/12 lipca<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32">[32]</a></sup>, tj. 12 lipca według <a href="/wiki/Kalendarz_gregoria%C5%84ski" title="Kalendarz gregoriański">kalendarza gregoriańskiego</a>. </p><p><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Starokatolicki_w_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Kościół Starokatolicki w Rzeczypospolitej Polskiej">Kościół Starokatolicki w RP</a> obchodzi Uroczystość św. Pawła Apostoła, który od 1932 jest jego patronem w dniu 25 stycznia. </p><p>Na mocy dekretu Stolicy Apostolskiej, wydanego 21 czerwca 2018 r. św. Paweł jest patronem <a href="/wiki/S%C5%82u%C5%BCba_Wi%C4%99zienna" title="Służba Więzienna">Służby Więziennej</a><sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33">[33]</a></sup>. </p> <dl><dt>Paweł w ikonografii</dt></dl> <p>W <a href="/wiki/Ikonografia_chrze%C5%9Bcija%C5%84ska" title="Ikonografia chrześcijańska">ikonografii chrześcijańskiej</a> jest przedstawiany zarówno w pojedynkę z mieczem, w nawiązaniu do sposobu egzekucji, jak również z apostołem Piotrem, dla podkreślenia jedności <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_powszechny" title="Kościół powszechny">Kościoła powszechnego</a>. Także sceny <i>Nawrócenia św. Pawła (Oślepienia)</i> oraz <i>Pożegnania Apostołów Piotra i Pawła</i> były częstą inspiracją artystów. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Odbiór_osoby_i_myśli_Pawła"><span id="Odbi.C3.B3r_osoby_i_my.C5.9Bli_Paw.C5.82a"></span>Odbiór osoby i myśli Pawła</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=20" title="Edytuj sekcję: Odbiór osoby i myśli Pawła" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=20" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Odbiór osoby i myśli Pawła"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pierwsze przejawy recepcji myśli Pawła obecne są już w Nowym Testamencie. <a href="/wiki/2._List_Piotra" title="2. List Piotra">2. List Piotra</a> stanowi wczesny przejaw pozytywnej recepcji myśli Pawła, przy podkreśleniu zgodności jego nauczania z nauką pozostałych apostołów<sup id="cite_ref-Brown761n_34-0" class="reference"><a href="#cite_note-Brown761n-34">[34]</a></sup><sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35">[35]</a></sup>. <a href="/wiki/List_Jakuba" title="List Jakuba">List Jakuba</a> przez biblistów takich jak <a href="/w/index.php?title=Martin_Hengel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Martin Hengel (strona nie istnieje)">Martin Hengel</a> czy <a href="/w/index.php?title=Friedrich_Avemarie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Friedrich Avemarie (strona nie istnieje)">Friedrich Avemarie</a> jest z kolei interpretowany jako krytyczny wobec Pawłowej nauki o usprawiedliwieniu<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36">[36]</a></sup>; inni bibliści, jak <a href="/wiki/Raymond_E._Brown" title="Raymond E. Brown">Raymond E. Brown</a><sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37">[37]</a></sup> czy <a href="/w/index.php?title=Ferdinand_Hahn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ferdinand Hahn (strona nie istnieje)">Ferdinand Hahn</a><sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38">[38]</a></sup>, widzą w nim raczej krytykę nadużyć myśli Pawła. Spośród <a href="/wiki/Ojcowie_apostolscy" title="Ojcowie apostolscy">ojców apostolskich</a> <a href="/wiki/Klemens_I" title="Klemens I">Klemens Rzymski</a> wymienia Pawła, obok apostoła Piotra, jako jeden z filarów Kościoła rzymskiego<sup id="cite_ref-Brown761n_34-1" class="reference"><a href="#cite_note-Brown761n-34">[34]</a></sup>. Generalnie jednak myśl apostoła Pawła nie odgrywała większej roli w teologii ojców apostolskich<sup id="cite_ref-Roetzel_39-0" class="reference"><a href="#cite_note-Roetzel-39">[39]</a></sup>. Istniały też nurty przeciwstawiające naukę Pawła nauce innych apostołów. Anty-Pawłowy charakter mają pisma Pseudo-Klemensa, które przeciwstawiają mu Jakuba jako prawdziwego apostoła i biskupa Kościoła w Jerozolimie<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40">[40]</a></sup>. <i>Kerygmata Petrou</i> przedstawiają Pawła jako oszusta i nauczyciela fałszywej Ewangelii. Z kolei radykalnie pozytywne stanowisko wobec Pawła reprezentował <a href="/wiki/Marcjon" title="Marcjon">Marcjon</a>, który uznał go za jedynego prawdziwego apostoła; ustanowił on kanon Nowego Testamentu ograniczony do listów Pawła oraz Ewangelii Łukasza „oczyszczonej” z elementów żydowskich. Podobnie na Pawła powoływali się gnostyk <a href="/wiki/Walentyn_Egipcjanin" title="Walentyn Egipcjanin">Walentyn Egipcjanin</a> i autor <i><a href="/wiki/Dzieje_Paw%C5%82a_i_Tekli" title="Dzieje Pawła i Tekli">Dziejów Pawła i Tekli</a></i>, przedstawiający Pawła jako propagatora prostej religii promującej ascetyzm. Pisarze głównego nurtu Kościoła tacy jak <a href="/wiki/Ireneusz_z_Lyonu" title="Ireneusz z Lyonu">Ireneusz z Lyonu</a> czy <a href="/wiki/Tertulian" title="Tertulian">Tertulian</a> podkreślali natomiast zgodność nauki Pawła z nauką pozostałych apostołów; zdaniem Calvina J. Roetzela ich dzieła miały przede wszystkim charakter apologetyczny i nie były wnikliwą analizą myśli Pawła<sup id="cite_ref-Roetzel_39-1" class="reference"><a href="#cite_note-Roetzel-39">[39]</a></sup>. </p><p>Do ożywienia zainteresowania myślą Pawła przyczynili się <a href="/wiki/Orygenes" title="Orygenes">Orygenes</a> i <a href="/wiki/Klemens_Aleksandryjski" title="Klemens Aleksandryjski">Klemens Aleksandryjski</a>, którzy podkreślali mistyczne i ascetyczne wątki myśli Pawła oraz jego duchową i alegoryczną egzegezę Pisma<sup id="cite_ref-Morgan_41-0" class="reference"><a href="#cite_note-Morgan-41">[41]</a></sup>. Z kolei zdaniem <a href="/wiki/Oscar_Cullmann" title="Oscar Cullmann">Oscara Cullmanna</a> Pawłowa nauka o usprawiedliwieniu była właściwie zapomniana przez pierwsze 350 lat historii Kościoła. W teologii dominowała optymistyczna ocena kondycji człowieka, stosująca zaczerpnięte z myśli filozoficznej określenia takie jak <i>autoexousia</i> czy <i>liberum arbitrium</i> (wolna wola)<sup id="cite_ref-McGrath33_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-McGrath33-42">[42]</a></sup>. Dodatkowo teologię Kościoła zachodniego cechował surowy moralizm i legalizm<sup id="cite_ref-Campenhausen233_43-0" class="reference"><a href="#cite_note-Campenhausen233-43">[43]</a></sup>. Według <a href="/wiki/Alister_McGrath" title="Alister McGrath">Alistera McGratha</a> dopiero <a href="/wiki/Augustyn_z_Hippony" title="Augustyn z Hippony">Augustyn z Hippony</a> zorientował myśl Kościoła zachodniego ku kategoriom Pawłowym, podkreślając skażenie człowieka grzechem pierworodnym i konieczność łaski Bożej dla zbawienia<sup id="cite_ref-McGrath33_42-1" class="reference"><a href="#cite_note-McGrath33-42">[42]</a></sup>. <a href="/w/index.php?title=Hans_von_Campenhausen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hans von Campenhausen (strona nie istnieje)">Hans von Campenhausen</a> dostrzega natomiast ślady Pawłowej nauki o usprawiedliwieniu już u <a href="/wiki/Ambro%C5%BCy_z_Mediolanu" title="Ambroży z Mediolanu">Ambrożego z Mediolanu</a>, choć nie stanowiła zasadniczego punktu jego teologii<sup id="cite_ref-Campenhausen233_43-1" class="reference"><a href="#cite_note-Campenhausen233-43">[43]</a></sup>. </p><p>Myśl Augustyna (z wyjątkiem radykalnej nauki o predestynacji) kontynuowana była przez średniowieczną teologię scholastyczną. Istotną rolę myśli Pawła przyznała <a href="/wiki/Reformacja" title="Reformacja">reformacja</a>. Teologiczny przełom w myśli <a href="/wiki/Marcin_Luter" title="Marcin Luter">Marcina Lutra</a>, który skłonił go do wystąpienia przeciwko ówczesnym autorytetom kościelnym, wynikał z jego lektury Listu do Rzymian i interpretacji Pawłowej nauki o usprawiedliwieniu<sup id="cite_ref-Morgan_41-1" class="reference"><a href="#cite_note-Morgan-41">[41]</a></sup>. Dla <a href="/wiki/Filip_Melanchton" title="Filip Melanchton">Filipa Melanchtona</a>, jednego z przedstawicieli reformacji <a href="/wiki/Luteranizm" title="Luteranizm">luterańskiej</a>, teologia Pawła stanowiła wzorzec wszelkiej prawdziwej teologii. Zdaniem teologa dzieła Pawłowe dostarczają najbliższego poznania Chrystusa, co więcej – dokładne poznanie Chrystusa poza pismami Pawła nie jest możliwe<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44">[44]</a></sup>. </p><p>W okresie nowożytnym odżyły tendencje do przeciwstawiania nauki Pawła innym nurtom wczesnochrześcijańskim. <a href="/wiki/Ferdinand_Christian_Baur" title="Ferdinand Christian Baur">Ferdinand Christian Baur</a> interpretował naukę Pawła w duchu <a href="/wiki/Dialektyka#Znaczenie_heglowskie" title="Dialektyka">dialektyki heglowskiej</a> jako antytezę judeochrześcijaństwa; późniejsze pisma Nowego Testamentu miały reprezentować zbliżenie stanowisk, a pisma Janowe – syntezę<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45">[45]</a></sup>. Negatywne stanowisko wobec Pawła reprezentował np. <a href="/w/index.php?title=Robert_Eisemann&action=edit&redlink=1" class="new" title="Robert Eisemann (strona nie istnieje)">Robert Eisemann</a>, dla którego to Jakub, brat Jezusa, miał być prawdziwym uczniem Jezusa, a Pawła uważał za jego wroga i przypisywał mu nawet zastosowanie fizycznej przemocy wobec Jakuba<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46">[46]</a></sup>. Z kolei pozytywne stanowisko reprezentował luterański teolog <a href="/wiki/Ernst_K%C3%A4semann" title="Ernst Käsemann">Ernst Käsemann</a>, dla którego pisma Pawła stanowiły kanon w kanonie, wyznacznik, według którego osądzać należy wszystkie inne pisma nowotestamentowe; stwierdzenia sprzeczne z Pawłową nauką o usprawiedliwieniu traktował jako przejaw „wczesnego katolicyzmu” (<i>Frühkatholizismus</i>) i odrzucał ich miarodajność dla chrześcijańskiej teologii<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47">[47]</a></sup><sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48">[48]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=21" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=21" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/M%C4%99czennicy_wczesnochrze%C5%9Bcija%C5%84scy" title="Męczennicy wczesnochrześcijańscy">męczennicy chrześcijańscy</a></li> <li><a href="/wiki/Wstawiennictwo_%C5%9Bwi%C4%99tych" title="Wstawiennictwo świętych">modlitwa za pośrednictwem świętego</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99ci_i_b%C5%82ogos%C5%82awieni_Ko%C5%9Bcio%C5%82a_katolickiego" title="Święci i błogosławieni Kościoła katolickiego">święci i błogosławieni Kościoła katolickiego</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99ci_prawos%C5%82awni" title="Święci prawosławni">święci prawosławni</a></li> <li><a href="/wiki/Pawe%C5%82" title="Paweł">Paweł</a> – inne znane postaci o tym imieniu</li> <li><a href="/wiki/Bazylika_%C5%9Bw._Paw%C5%82a_za_Murami" title="Bazylika św. Pawła za Murami">bazylika św. Pawła za Murami</a></li> <li><a href="/wiki/Bazylika_archikatedralna_%C5%9Awi%C4%99tych_Aposto%C5%82%C3%B3w_Piotra_i_Paw%C5%82a_w_Poznaniu" title="Bazylika archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Poznaniu">bazylika archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Poznaniu</a></li></ul> <p><br style="clear:both;" /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=22" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=22" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://viz.bible/journeys/"><i>Map of Paul’s Missionary Journeys</i></a> [online], Viz.Bible, 5 lipca 2018<span class="accessdate"> [dostęp 2021-06-27]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.date=2018-07-05&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Map+of+Paul%E2%80%99s+Missionary+Journeys&rft_id=https%3A%2F%2Fviz.bible%2Fjourneys%2F" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><span class="cite-lastname">l</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://info.dominikanie.pl/2016/01/apostol-ktory-przebyl-30-tysiecy-kilometrow/"><i>Apostoł, który przebył 30 tysięcy kilometrów – Info.dominikanie.pl</i></a> [online]<span class="accessdate"> [dostęp 2021-06-27]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aulast=l&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Aposto%C5%82%2C+kt%C3%B3ry+przeby%C5%82+30+tysi%C4%99cy+kilometr%C3%B3w+%E2%80%93+Info.dominikanie.pl&rft_id=https%3A%2F%2Finfo.dominikanie.pl%2F2016%2F01%2Fapostol-ktory-przebyl-30-tysiecy-kilometrow%2F" style="display:none"> </span> <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Rakocy-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Rakocy_3-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Rakocy_3-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Por. np. Waldemar Rakocy. <i>Paweł Apostoł – Chronologia życia i pism</i>, Edycja Świętego Pawła, Częstochowa 2003.</span> </li> <li id="cite_note-bosak-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-bosak_4-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-bosak_4-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-bosak_4-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-bosak_4-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-bosak_4-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-bosak_4-5">f</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-bosak_4-6">g</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-bosak_4-7">h</a></sup></span> <span class="reference-text">P.Cz. Bosak, <i>Postacie Nowego Testamentu</i>, s. 527-531.</span> </li> <li id="cite_note-frossowa-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-frossowa_5-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-frossowa_5-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-frossowa_5-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-frossowa_5-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-frossowa_5-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-frossowa_5-5">f</a></sup></span> <span class="reference-text">H. Fros, F. Sowa, <i><a href="/w/index.php?title=Ksi%C4%99ga_imion_i_%C5%9Bwi%C4%99tych&action=edit&redlink=1" class="new" title="Księga imion i świętych (strona nie istnieje)">Księga imion i świętych</a></i>, t. 4, szp. 550-553.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biblia.deon.pl/otworz.php?skrot=Dz%207,58">Dz 7,58</a></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biblia.deon.pl/otworz.php?skrot=Flm%201,9">Flm 1,9</a></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">Por. <cite class="citation book">Waldemar Rakocy: <i>Paweł Apostoł. Chronologia życia i pism</i>. Częstochowa: <a href="/wiki/Edycja_%C5%9Awi%C4%99tego_Paw%C5%82a" title="Edycja Świętego Pawła">Edycja Świętego Pawła</a>, 2003, s. 15-24. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/837168648X" title="Specjalna:Książki/837168648X">ISBN <span class="isbn">83-7168-648-X</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Pawe%C5%82+Aposto%C5%82.+Chronologia+%C5%BCycia+i+pism&rft.aulast=Rakocy&rft.aufirst=Waldemar&rft.pub=%5B%5BEdycja+%C5%9Awi%C4%99tego+Paw%C5%82a%5D%5D&rft.place=Cz%C4%99stochowa&rft.pages=15-24&rft.isbn=83-7168-648-X"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Joachim Gnilka: <i>Paweł z Tarsu</i>. Kraków: Wydawnictwo „M”, 2009, s. 31–33. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788375950540" title="Specjalna:Książki/9788375950540">ISBN <span class="isbn">978-83-7595-054-0</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Pawe%C5%82+z+Tarsu&rft.aulast=Gnilka&rft.aufirst=Joachim&rft.date=2009&rft.pub=Wydawnictwo+%E2%80%9EM%E2%80%9D&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.pages=31%E2%80%9333&rft.isbn=978-83-7595-054-0"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">Michael Morys-Twarowski, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://histmag.org/?id=2839"><i>Chrześcijanie w rodzinie Heroda?</i></a>, „Histmag.org”, 23 kwietnia 2009, dostęp 10 maja 2009.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a href="/wiki/Mariusz_Rosik" title="Mariusz Rosik">Mariusz Rosik</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20151001111047/https://sites.google.com/site/orygenesorgblog/Home/czytelnia/szawel-z-tarsu-spotyka-chrystusa">Szaweł z Tarsu spotyka Chrystusa. Refleksja na kanwie Dz 9,1-9</a>. Orygenes.org. [dostęp 2011-01-09]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://sites.google.com/site/orygenesorgblog/Home/czytelnia/szawel-z-tarsu-spotyka-chrystusa">tego adresu</a> (2015-10-01)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biblia.deon.pl/otworz.php?skrot=Dz%209,3-9">Dz 9,3-9</a> (BT).</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.blueletterbible.org/cgi-bin/comm_read.pl?book=Act&chapter=9&verse=6&Comm=Comm%2Fchuck_smith%2Fsg%2Facts.html%23ch9%40%40%40%40%4095%26.Chuck%26Smith&Select.x=9&Select.y=7">Chuck Smith, <i>Study Guide for Acts</i></a> oraz <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.blueletterbible.org/cgi-bin/comm_read.pl?book=Act&chapter=9&verse=7&Comm=Comm%2Fjfb%2FAct%2FAct009.html%2341423%26JF+%5E%26B&Select.x=30&Select.y=12">Jamieson, Fausset & Brown, <i>The Acts of the Apostles</i></a>.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Dzieje Apostolskie 9,23-24, 2 List do Koryntian 11,32.</span> </li> <li id="cite_note-BT-15"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-BT_15-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-BT_15-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-BT_15-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><i>Życie i działalność św. Pawła</i>, artykuł redakcyjny w: Biblia Tysiąclecia. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, wyd. 2, Poznań – Warszawa 1971, s. 1273.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text">Ze źródeł pozabiblijnych wiadomo, że Juniusz Gallio został prokonsulem Achai wiosną 52 roku, co znacznie ułatwia ustalenie dat z poszczególnych wydarzeń z życia Pawła z Tarsu.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text">W prowincjach Azji Mniejszej sekretarz zajmował się przygotowywaniem porządku obrad dla rady związkowej.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Maria Katarzyna</span><span class="cite-name-initials" title="Maria Katarzyna" style="display:none">M.K.</span> </span><span class="cite-lastname">Kołodziejczyk</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Maria Katarzyna</span><span class="cite-name-initials" title="Maria Katarzyna">M.K.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://milerzeczy.blogspot.com/2018/12/"><i>W poszukiwaniu śladów apostoła Pawła na Malcie</i></a> [online], miłe rzeczy, 28 grudnia 2018<span class="accessdate"> [dostęp 2021-06-28]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Maria+Katarzyna&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=W+poszukiwaniu+%C5%9Blad%C3%B3w+aposto%C5%82a+Paw%C5%82a+na+Malcie&rft.date=2018-12-28&rft.aulast=Ko%C5%82odziejczyk&rft_id=http%3A%2F%2Fmilerzeczy.blogspot.com%2F2018%2F12%2F" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Przemysław Średziński: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://wiadomosci.dziennik.pl/swiat/artykuly/91193,znalezli-szczatki-apostola-narodow.html">Znaleźli szczątki Apostoła Narodów</a>. Dziennik.pl. [dostęp 2016-04-12].</cite></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text">Przy założeniu nie liczenia Listu do Hebrajczyków uznanego powszechnie za nie-Pawłowy.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">W. Gnutek, <i>Wstęp do Pierwszego Listu do Tymoteusza</i>, [w:] Biblia Tysiąclecia, Poznań – Warszawa 1971, s. 1346.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFSchnackenburg1964105-106-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFSchnackenburg1964105-106_22-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFSchnackenburg1964">Schnackenburg 1964 ↓</a></span>, s. 105-106.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book" id="CITEREFRaymond_Deville_PSS,_Pierre_Grelot1994">Raymond Deville PSS, Pierre Grelot: Królestwo. W: <i>Słownik teologii biblijnej</i>. <a href="/wiki/Xavier_L%C3%A9on-Dufour" title="Xavier Léon-Dufour">X. Léon-Dufour</a> (red.), <a href="/wiki/Kazimierz_Romaniuk" title="Kazimierz Romaniuk">K. Romaniuk</a> (tłum. i oprac.). Wyd. 4. Poznań: Pallottinum, 1994, s. 405-406. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8370142249" title="Specjalna:Książki/8370142249">ISBN <span class="isbn">83-7014-224-9</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=S%C5%82ownik+teologii+biblijnej&rft.atitle=Kr%C3%B3lestwo&rft.au=Raymond+Deville+PSS%2C+Pierre+Grelot&rft.edition=4&rft.pub=Pallottinum&rft.place=Pozna%C5%84&rft.pages=405-406&rft.isbn=83-7014-224-9"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Jean_Dani%C3%A9lou" title="Jean Daniélou">Jean Daniélou</a>, <a href="/wiki/Henri-Ir%C3%A9n%C3%A9e_Marrou" title="Henri-Irénée Marrou">Henri Irénée Marrou</a>: <i>Historia Kościoła</i>. <a href="/wiki/Maria_Tarnowska_(t%C5%82umaczka)" title="Maria Tarnowska (tłumaczka)">Maria Tarnowska</a> (tłum.). T. 1: Od początków do roku 600. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 77. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8321105777" title="Specjalna:Książki/8321105777">ISBN <span class="isbn">83-211-0577-7</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Historia+Ko%C5%9Bcio%C5%82a&rft.aulast=Dani%C3%A9lou&rft.aufirst=Jean&rft.pub=Instytut+Wydawniczy+%E2%80%9EPax%E2%80%9D&rft.place=Warszawa&rft.pages=77&rft.isbn=83-211-0577-7"></span> <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Bart D. Ehrman: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/peterpaulmarymag00ehrm_0">Peter, Paul and Mary Magdalene: The Followers of Jesus in History and Legend</a></i>. Oxford: University Press, 2006, s. 99. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780199741137" title="Specjalna:Książki/9780199741137">ISBN <span class="isbn">978-0-19-974113-7</span></a>. [dostęp 2023-10-07].<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Peter%2C+Paul+and+Mary+Magdalene%3A+The+Followers+of+Jesus+in+History+and+Legend&rft.aulast=Ehrman&rft.aufirst=Bart+D.&rft.pub=University+Press&rft.place=Oxford&rft.pages=99&rft.isbn=978-0-19-974113-7&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fpeterpaulmarymag00ehrm_0"></span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Bart D. Ehrman: <i>Nowy Testament: Historyczne wprowadzenie do literatury wczesnochrześcijańskiej</i>. Warszawa: Wydawnictwo CIS, 2014, s. 413-414, 422. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788361710127" title="Specjalna:Książki/9788361710127">ISBN <span class="isbn">978-83-61710-12-7</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Nowy+Testament%3A+Historyczne+wprowadzenie+do+literatury+wczesnochrze%C5%9Bcija%C5%84skiej&rft.aulast=Ehrman&rft.aufirst=Bart+D.&rft.pub=Wydawnictwo+CIS&rft.place=Warszawa&rft.pages=413-414%2C+422&rft.isbn=978-83-61710-12-7"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Dariusz Kot. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.miesiecznik.znak.com.pl/6912012dariusz-kotjezus-zapomniany-prorok-apokaliptycznego-krolestwa/"><em>Jezus zapomniany: prorok apokaliptycznego Królestwa</em></a>. „<a href="/wiki/Znak_(miesi%C4%99cznik)" title="Znak (miesięcznik)">Znak</a>”. 12 (691), grudzień 2012. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”. <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/0044-488X">0044-488X</a></span>. [dostęp 2023-10-07].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Jezus+zapomniany%3A+prorok+apokaliptycznego+Kr%C3%B3lestwa&rft.jtitle=%5B%5BZnak+%28miesi%C4%99cznik%29%7CZnak%5D%5D&rft.date=2012&rft.volume=12&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Kot&rft.aufirst=Dariusz&rft.issn=0044-488X&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.miesiecznik.znak.com.pl%2F6912012dariusz-kotjezus-zapomniany-prorok-apokaliptycznego-krolestwa%2F"><span style="display: none;"> </span></span><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet="">brak numeru strony</span></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Christopher Rowland: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=PZfYAAAAMAAJ">Christian Origins: An Account of the Setting and Character of the Most Important Messianic Sect of Judaism</a></i>. SPCK, 1985. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780281041107" title="Specjalna:Książki/9780281041107">ISBN <span class="isbn">978-0-281-04110-7</span></a>. [dostęp 2023-10-07].<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Christian+Origins%3A+An+Account+of+the+Setting+and+Character+of+the+Most+Important+Messianic+Sect+of+Judaism&rft.aulast=Rowland&rft.aufirst=Christopher&rft.pub=SPCK&rft.isbn=978-0-281-04110-7&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DPZfYAAAAMAAJ"></span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFSchnackenburg1964107-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFSchnackenburg1964107_29-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFSchnackenburg1964">Schnackenburg 1964 ↓</a></span>, s. 107.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.brewiarz.katolik.pl/czytelnia/ekumenizm.php3">Tydzień Modlitw o Jedność Chrześcijan</a>.</cite> na brewiarz.katolik.pl [Ostatnia aktualizacja: 03.02.2010].</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.brewiarz.pl/czytelnia/swieci/11-16c.php3">16 listopada: Rzymskie bazyliki świętych Apostołów Piotra i Pawła</a>.</cite> – materiały na brewiarz.katolik.pl [Ostatnia aktualizacja: 16.10.2009].</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Daty_nowego_i_starego_porz%C4%85dku#Podwójne_datowanie" title="Daty nowego i starego porządku">Podwójne datowanie</a>.</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/swieto-patrona-sluzby-wieziennej-z-udzialem-wiceministra-michala-wosia">Święto Patrona Służby Więziennej z udziałem wiceministra Michała Wosia</a>. gov.pl. [dostęp 2024-06-29].</cite></span> </li> <li id="cite_note-Brown761n-34"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Brown761n_34-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Brown761n_34-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Raymond E. Brown: <i>An Introduction to the New Testament</i>. New York: Doubleday, 1997, s. 761–762. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0385247672" title="Specjalna:Książki/0385247672">ISBN <span class="isbn">0-385-24767-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=An+Introduction+to+the+New+Testament&rft.aulast=Brown&rft.aufirst=Raymond+E.&rft.date=1997&rft.pub=Doubleday&rft.place=New+York&rft.pages=761%E2%80%93762&rft.isbn=0-385-24767-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Denis Farkasfalvy: Drugi List św. Piotra Apostoła. W: <i>Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego</i>. William R. Farmer (red.). Warszawa: Verbinum, 2001, s. 1642–1643. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8371921225" title="Specjalna:Książki/8371921225">ISBN <span class="isbn">83-7192-122-5</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Mi%C4%99dzynarodowy+komentarz+do+Pisma+%C5%9Awi%C4%99tego&rft.atitle=Drugi+List+%C5%9Bw.+Piotra+Aposto%C5%82a&rft.aulast=Farkasfalvy&rft.aufirst=Denis&rft.date=2001&rft.pub=Verbinum&rft.place=Warszawa&rft.pages=1642%E2%80%931643&rft.isbn=83-7192-122-5"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Friedrich Wilhelm Horn: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bibelwissenschaft.de/wibilex/das-bibellexikon/lexikon/sachwort/anzeigen/details/rechtfertigung-nt/ch/581a26607e87827245da3152e288e8ef/#h10">Rechtfertigung</a>. [w:] <i>Das wissenschaftliche Bibellexikon im Internet</i> [on-line]. bibelwissenschaft.de. [dostęp 2015-05-01]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Raymond E. Brown: <i>An Introduction to the New Testament</i>. New York: Doubleday, 1997, s. 732–734. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0385247672" title="Specjalna:Książki/0385247672">ISBN <span class="isbn">0-385-24767-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=An+Introduction+to+the+New+Testament&rft.aulast=Brown&rft.aufirst=Raymond+E.&rft.date=1997&rft.pub=Doubleday&rft.place=New+York&rft.pages=732%E2%80%93734&rft.isbn=0-385-24767-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Ferdinand Hahn: <i>Theologie des Neuen Testaments</i>. T. I: Die Vielfalt des Neuen Testaments. Tübingen: Mohr Siebeck, 2011, s. 403. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9783161506307" title="Specjalna:Książki/9783161506307">ISBN <span class="isbn">978-3-16-150630-7</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Theologie+des+Neuen+Testaments&rft.aulast=Hahn&rft.aufirst=Ferdinand&rft.date=2011&rft.pub=Mohr+Siebeck&rft.place=T%C3%BCbingen&rft.pages=403&rft.isbn=978-3-16-150630-7"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Roetzel-39"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Roetzel_39-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Roetzel_39-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Calvin J. Roetzel: Paul in the second century. W: <i>The Cambridge Companion to Saint Paul</i>. James D.G. Dunn (red.). Cambridge: Cambridge University Press, 2003, s. 227–241. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780521786942" title="Specjalna:Książki/9780521786942">ISBN <span class="isbn">978-0-521-78694-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Cambridge+Companion+to+Saint+Paul&rft.atitle=Paul+in+the+second+century&rft.aulast=Roetzel&rft.aufirst=Calvin+J.&rft.date=2003&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.place=Cambridge&rft.pages=227%E2%80%93241&rft.isbn=978-0-521-78694-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Raymond E. Brown: <i>An Introduction to the New Testament</i>. New York: Doubleday, 1997, s. 727. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0385247672" title="Specjalna:Książki/0385247672">ISBN <span class="isbn">0-385-24767-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=An+Introduction+to+the+New+Testament&rft.aulast=Brown&rft.aufirst=Raymond+E.&rft.date=1997&rft.pub=Doubleday&rft.place=New+York&rft.pages=727&rft.isbn=0-385-24767-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Morgan-41"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Morgan_41-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Morgan_41-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Robert Morgan: Paul’s enduring legacy. W: <i>The Cambridge Companion to Saint Paul</i>. James D.G. Dunn (red.). Cambridge: Cambridge University Press, 2003, s. 242–255. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780521786942" title="Specjalna:Książki/9780521786942">ISBN <span class="isbn">978-0-521-78694-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Cambridge+Companion+to+Saint+Paul&rft.atitle=Paul%E2%80%99s+enduring+legacy&rft.aulast=Morgan&rft.aufirst=Robert&rft.date=2003&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.place=Cambridge&rft.pages=242%E2%80%93255&rft.isbn=978-0-521-78694-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-McGrath33-42"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-McGrath33_42-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-McGrath33_42-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Alister E. McGrath: <i>Iustitia Dei: A History of the Christian Doctrine of Justification</i>. Cambridge: Cambridge University Press, 2005, s. 33–36. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780521533898" title="Specjalna:Książki/9780521533898">ISBN <span class="isbn">978-0-521-53389-8</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Iustitia+Dei%3A+A+History+of+the+Christian+Doctrine+of+Justification&rft.aulast=McGrath&rft.aufirst=Alister+E.&rft.date=2005&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.place=Cambridge&rft.pages=33%E2%80%9336&rft.isbn=978-0-521-53389-8"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Campenhausen233-43"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Campenhausen233_43-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Campenhausen233_43-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Hans von Campenhausen: <i>Ojcowie Kościoła</i>. Warszawa: Cyklady, 1998, s. 233–234. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8386859342" title="Specjalna:Książki/8386859342">ISBN <span class="isbn">83-86859-34-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ojcowie+Ko%C5%9Bcio%C5%82a&rft.aulast=Campenhausen&rft.aufirst=Hans+von&rft.date=1998&rft.pub=Cyklady&rft.place=Warszawa&rft.pages=233%E2%80%93234&rft.isbn=83-86859-34-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Manfred_Uglorz" title="Manfred Uglorz">Manfred Uglorz</a>: <i>Od samoświadomości do świadectwa wiary</i>. Warszawa: Chrześcijańska Akademia Teologiczna, 1995, s. 19. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8390129663" title="Specjalna:Książki/8390129663">ISBN <span class="isbn">83-901296-6-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Od+samo%C5%9Bwiadomo%C5%9Bci+do+%C5%9Bwiadectwa+wiary&rft.au=Manfred+Uglorz&rft.pub=Chrze%C5%9Bcija%C5%84ska+Akademia+Teologiczna&rft.place=Warszawa&rft.pages=19&rft.isbn=83-901296-6-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Ferdinand Hahn: <i>Theologie des Neuen Testaments</i>. T. I: Die Vielfalt des Neuen Testaments. Tübingen: Mohr Siebeck, 2011, s. 2–3. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9783161506307" title="Specjalna:Książki/9783161506307">ISBN <span class="isbn">978-3-16-150630-7</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Theologie+des+Neuen+Testaments&rft.aulast=Hahn&rft.aufirst=Ferdinand&rft.date=2011&rft.pub=Mohr+Siebeck&rft.place=T%C3%BCbingen&rft.pages=2%E2%80%933&rft.isbn=978-3-16-150630-7"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Bartosz Adamczewski. <em>Jakub, brat Pański, i jerozolimska wspólnota ubogich</em>. „<a href="/wiki/Collectanea_Theologica" title="Collectanea Theologica">Collectanea Theologica</a>”. 74 (1), s. 65–82, 2004.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Jakub%2C+brat+Pa%C5%84ski%2C+i+jerozolimska+wsp%C3%B3lnota+ubogich&rft.jtitle=%5B%5BCollectanea+Theologica%5D%5D&rft.date=2004&rft.volume=74&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Adamczewski&rft.aufirst=Bartosz&rft.pages=65%E2%80%9382"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Ferdinand Hahn: <i>Theologie des Neuen Testaments</i>. T. I: Die Vielfalt des Neuen Testaments. Tübingen: Mohr Siebeck, 2011, s. 25. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9783161506307" title="Specjalna:Książki/9783161506307">ISBN <span class="isbn">978-3-16-150630-7</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Theologie+des+Neuen+Testaments&rft.aulast=Hahn&rft.aufirst=Ferdinand&rft.date=2011&rft.pub=Mohr+Siebeck&rft.place=T%C3%BCbingen&rft.pages=25&rft.isbn=978-3-16-150630-7"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Ferdinand Hahn: <i>Theologie des Neuen Testaments</i>. T. II: Die Einheit des Neuen Testaments. Tübingen: Mohr Siebeck, 2011, s. 9. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9783161506307" title="Specjalna:Książki/9783161506307">ISBN <span class="isbn">978-3-16-150630-7</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Theologie+des+Neuen+Testaments&rft.aulast=Hahn&rft.aufirst=Ferdinand&rft.date=2011&rft.pub=Mohr+Siebeck&rft.place=T%C3%BCbingen&rft.pages=9&rft.isbn=978-3-16-150630-7"></span></cite></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=23" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=23" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Bosak P. Cz., <i>Postacie Nowego Testamentu. Słownik-konkordancja</i>, Poznań – Pelplin 1996, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8386491396" title="Specjalna:Książki/8386491396">ISBN <span class="isbn">83-86491-39-6</span></a>, s. 527-589.</li> <li>Buscemi A. M., <i>San Paolo: vita opera messaggio</i> (<i><a href="/wiki/Analecta" title="Analecta">Analecta</a></i> <a href="/wiki/Studium_Biblicum_Franciscanum" title="Studium Biblicum Franciscanum">Studium Biblicum Franciscanum</a> 43), Jerusalem 1996.</li> <li><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Alain</span><span class="cite-name-initials" title="Alain" style="display:none">A.</span> </span><span class="cite-lastname">Decaux</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Alain</span><span class="cite-name-initials" title="Alain">A.</span></span>, <i>Święty Paweł</i>, <span class="cite-name-full">Wanda</span><span class="cite-name-initials" title="Wanda" style="display:none">W.</span> <span class="cite-lastname">Gadomska-Bounakoff</span> (tłum.), Warszawa: Świat Książki - Bertelsmann Media, 2006, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8373918051" title="Specjalna:Książki/8373918051">ISBN <span class="isbn">83-7391-805-1</span></a>, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788373918054" title="Specjalna:Książki/9788373918054">ISBN <span class="isbn">978-83-7391-805-4</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/77508603">77508603</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.aufirst=Alain&rft.aulast=Decaux&rft.date=2006&rft.isbn=83-7391-805-1&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=%C5%9Awi%C4%99ty+Pawe%C5%82&rft.pub=%C5%9Awiat+Ksi%C4%85%C5%BCki+-+Bertelsmann+Media&rft_id=info%3Aoclcnum%2F77508603" style="display:none"> </span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><a href="/wiki/Henryk_Fros" title="Henryk Fros">Fros H.</a>, Sowa F., <i><a href="/w/index.php?title=Ksi%C4%99ga_imion_i_%C5%9Bwi%C4%99tych&action=edit&redlink=1" class="new" title="Księga imion i świętych (strona nie istnieje)">Księga imion i świętych</a></i>, t. 4, Kraków 2000, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8370976719" title="Specjalna:Książki/8370976719">ISBN <span class="isbn">83-7097-671-9</span></a>, szp. 549-553.</li> <li>Galbiati E., <i>La Chiesa delle origini negli Atti degli Apostoli e nei loro scritti</i>, Vicenza 1979.</li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFSchnackenburg1964"><a href="/wiki/Rudolf_Schnackenburg" title="Rudolf Schnackenburg">Rudolf Schnackenburg</a>: <i>Baptism in the Thought of St. Paul. A Study in Pauline Theology</i>. G. R. Beasley-Murray (przekład). Oxford: Basil Blackwell, 1964, s. 207.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Baptism+in+the+Thought+of+St.+Paul.+A+Study+in+Pauline+Theology&rft.aulast=Schnackenburg&rft.aufirst=Rudolf&rft.pub=Basil+Blackwell&rft.place=Oxford&rft.pages=207"></span></cite></li> <li>Zaleski W., <i>Święci na każdy dzień</i>, red. nowego wydania i autor ponad 100 nowych biogramów <a href="/wiki/Pawe%C5%82_Janowski" title="Paweł Janowski">Paweł Janowski</a>, Warszawa 2008, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372013538" title="Specjalna:Książki/9788372013538">ISBN <span class="isbn">978-83-7201-353-8</span></a>, s. 535-539.</li> <li><i>Życie i działalność św. Pawła</i>, artykuł redakcyjny w: Biblia Tysiąclecia. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, wyd. 2, Poznań – Warszawa 1971, s. 1273-1274.</li></ul> <dl><dt>Źródła internetowe</dt></dl> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.brewiarz.katolik.pl/czytelnia/swieci/06-29.php3">Święci Apostołowie Piotr i Paweł</a> – materiały na brewiarz.katolik.pl [Ostatnia aktualizacja: 2009-06-08]</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cerkiew.pl/index.php?id=swieci&tx_orthcal%5Bsw_id%5D=633&cHash=4034636e01">Apostoł Paweł, pierwszy wśród zwierzchnich</a> na cerkiew.pl (<i>opr. Jarosław Charkiewicz</i>)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne"><span id="Linki_zewn.C4.99trzne"></span>Linki zewnętrzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&veaction=edit&section=24" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&action=edit&section=24" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://opusdei.pl/pl-pl/search/?query=paweł">Filmy o św. Pawle opracowane przez Opus Dei</a></li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74983602">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Aposto%C5%82owie" title="Szablon:Apostołowie"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Aposto%C5%82owie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Apostołowie (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Aposto%C5%82owie&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Aposto%C5%82" title="Apostoł">Apostołowie Jezusa Chrystusa</a></div><div class="mw-collapsible-content flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Powołani przez <a href="/wiki/Jezus_Chrystus" title="Jezus Chrystus">Jezusa Chrystusa</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Piotr_Aposto%C5%82" title="Piotr Apostoł">Piotr</a></li> <li><a href="/wiki/Andrzej_Aposto%C5%82" title="Andrzej Apostoł">Andrzej</a></li> <li><a href="/wiki/Jakub_Wi%C4%99kszy_Aposto%C5%82" title="Jakub Większy Apostoł">Jakub Większy</a></li> <li><a href="/wiki/Jan_Ewangelista" title="Jan Ewangelista">Jan</a></li> <li><a href="/wiki/Filip_Aposto%C5%82" title="Filip Apostoł">Filip</a></li> <li><a href="/wiki/Bart%C5%82omiej_Aposto%C5%82" title="Bartłomiej Apostoł">Bartłomiej</a></li> <li><a href="/wiki/Tomasz_Aposto%C5%82" title="Tomasz Apostoł">Tomasz</a></li> <li><a href="/wiki/Mateusz_Ewangelista" title="Mateusz Ewangelista">Mateusz</a></li> <li><a href="/wiki/Jakub_Mniejszy_Aposto%C5%82" title="Jakub Mniejszy Apostoł">Jakub Mniejszy</a></li> <li><a href="/wiki/Szymon_Aposto%C5%82" title="Szymon Apostoł">Szymon</a></li> <li><a href="/wiki/Juda_Tadeusz_Aposto%C5%82" title="Juda Tadeusz Apostoł">Juda Tadeusz</a></li> <li><a href="/wiki/Judasz_Iskariota" title="Judasz Iskariota">Judasz</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Tytułowani w <a href="/wiki/Nowy_Testament" title="Nowy Testament">Nowym Testamencie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Andronik_(posta%C4%87_biblijna)" title="Andronik (postać biblijna)">Andronik</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99ty_Barnaba" title="Święty Barnaba">Barnaba</a></li> <li><a href="/wiki/Junia_(posta%C4%87_biblijna)" title="Junia (postać biblijna)">Junia(s)</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Paweł</a></li> <li><a href="/wiki/Sylwan_(ucze%C5%84_apostolski)" title="Sylwan (uczeń apostolski)">Sylas</a></li> <li><a href="/wiki/Tymoteusz_(posta%C4%87_biblijna)" title="Tymoteusz (postać biblijna)">Tymoteusz</a></li> <li><a href="/wiki/Maciej_Aposto%C5%82" title="Maciej Apostoł">Maciej</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Augvicjesus.jpg" class="mw-file-description" title="Apostołowie"><img alt="Apostołowie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Augvicjesus.jpg/65px-Augvicjesus.jpg" decoding="async" width="65" height="66" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Augvicjesus.jpg/98px-Augvicjesus.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Augvicjesus.jpg/130px-Augvicjesus.jpg 2x" data-file-width="900" data-file-height="917" /></a></span> </p> </div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:%C5%9Awi%C4%99ci_w_kanonie_rzymskim" title="Szablon:Święci w kanonie rzymskim"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:%C5%9Awi%C4%99ci_w_kanonie_rzymskim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Święci w kanonie rzymskim (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:%C5%9Awi%C4%99ci_w_kanonie_rzymskim&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99ty" title="Święty">Święci</a> wspominani w <a href="/wiki/Modlitwa_eucharystyczna" title="Modlitwa eucharystyczna">pierwszej modlitwie eucharystycznej</a> − <a href="/wiki/Kanon_rzymski" title="Kanon rzymski">kanonie rzymskim</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Pierwsze wspomnienie<br />(modlitwa za żywych)</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a1_1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Maria_z_Nazaretu" title="Maria z Nazaretu">Maryja, zawsze Dziewica, Matka Boga i naszego Pana Jezusa Chrystusa</a></li> <li><a href="/wiki/J%C3%B3zef_z_Nazaretu" title="Józef z Nazaretu">Józef, Oblubieniec Najświętszej Dziewicy</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_2"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Piotr_Aposto%C5%82" title="Piotr Apostoł">Piotr</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Paweł</a></li> <li><a href="/wiki/Andrzej_Aposto%C5%82" title="Andrzej Apostoł">Andrzej</a></li> <li><a href="/wiki/Jakub_Wi%C4%99kszy_Aposto%C5%82" title="Jakub Większy Apostoł">Jakub</a></li> <li><a href="/wiki/Jan_Ewangelista" title="Jan Ewangelista">Jan</a></li> <li><a href="/wiki/Tomasz_Aposto%C5%82" title="Tomasz Apostoł">Tomasz</a></li> <li><a href="/wiki/Jakub_Mniejszy_Aposto%C5%82" title="Jakub Mniejszy Apostoł">Jakub</a></li> <li><a href="/wiki/Filip_Aposto%C5%82" title="Filip Apostoł">Filip</a></li> <li><a href="/wiki/Bart%C5%82omiej_Aposto%C5%82" title="Bartłomiej Apostoł">Bartłomiej</a></li> <li><a href="/wiki/Mateusz_Ewangelista" title="Mateusz Ewangelista">Mateusz</a></li> <li><a href="/wiki/Szymon_Aposto%C5%82" title="Szymon Apostoł">Szymon</a></li> <li><a href="/wiki/Juda_Tadeusz_Aposto%C5%82" title="Juda Tadeusz Apostoł">Tadeusz</a></li> <li><a href="/wiki/Linus_(papie%C5%BC)" title="Linus (papież)">Linus</a></li> <li><a href="/wiki/Anaklet" title="Anaklet">Klet</a></li> <li><a href="/wiki/Klemens_I" title="Klemens I">Klemens</a></li> <li><a href="/wiki/Sykstus_I" title="Sykstus I">Sykstus</a></li> <li><a href="/wiki/Korneliusz_(papie%C5%BC)" title="Korneliusz (papież)">Korneliusz</a></li> <li><a href="/wiki/Cyprian_z_Kartaginy" title="Cyprian z Kartaginy">Cyprian</a></li> <li><a href="/wiki/Wawrzyniec_z_Rzymu" title="Wawrzyniec z Rzymu">Wawrzyniec</a></li> <li><a href="/wiki/Chryzogon_(m%C4%99czennik)" title="Chryzogon (męczennik)">Chryzogon</a></li> <li><a href="/wiki/Jan_i_Pawe%C5%82" title="Jan i Paweł">Jan</a></li> <li><a href="/wiki/Jan_i_Pawe%C5%82" title="Jan i Paweł">Paweł</a></li> <li><a href="/wiki/Kosma_i_Damian" title="Kosma i Damian">Kosma</a></li> <li><a href="/wiki/Kosma_i_Damian" title="Kosma i Damian">Damian</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Drugie wspomnienie<br />(modlitwa za zmarłych)</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Jan_Chrzciciel" title="Jan Chrzciciel">Jan Chrzciciel</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99ty_Szczepan" title="Święty Szczepan">Szczepan</a></li> <li><a href="/wiki/Maciej_Aposto%C5%82" title="Maciej Apostoł">Maciej</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99ty_Barnaba" title="Święty Barnaba">Barnaba</a></li> <li><a href="/wiki/Ignacy_Antioche%C5%84ski" title="Ignacy Antiocheński">Ignacy</a></li> <li><a href="/wiki/Aleksander_I_(papie%C5%BC)" title="Aleksander I (papież)">Aleksander</a></li> <li><a href="/wiki/Marcelin_i_Piotr" title="Marcelin i Piotr">Marceli</a></li> <li><a href="/wiki/Marcelin_i_Piotr" title="Marcelin i Piotr">Piotr</a></li> <li><a href="/wiki/Felicyta_z_Kartaginy" title="Felicyta z Kartaginy">Felicyta</a></li> <li><a href="/wiki/Perpetua_z_Kartaginy" title="Perpetua z Kartaginy">Perpetua</a></li> <li><a href="/wiki/Agata_Sycylijska" title="Agata Sycylijska">Agata</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%81ucja_z_Syrakuz" title="Łucja z Syrakuz">Łucja</a></li> <li><a href="/wiki/Agnieszka_Rzymianka" title="Agnieszka Rzymianka">Agnieszka</a></li> <li><a href="/wiki/Cecylia_z_Rzymu" title="Cecylia z Rzymu">Cecylia</a></li> <li><a href="/wiki/Anastazja_z_Dalmacji" title="Anastazja z Dalmacji">Anastazja</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Stare Przymierze</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Kain_i_Abel" title="Kain i Abel">Abel</a></li> <li><a href="/wiki/Abraham" title="Abraham">Abraham</a></li> <li><a href="/wiki/Melchizedek" title="Melchizedek">Melchizedek</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo" title="Szablon:Chrześcijaństwo"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Chrześcijaństwo (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo" title="Chrześcijaństwo">Chrześcijaństwo</a></div><div class="mw-collapsible-content"><div class="flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Podstawy</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Jezus_Chrystus" title="Jezus Chrystus">Jezus Chrystus</a></li> <li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(teologia)" title="Kościół (teologia)">Kościół</a></li> <li><a href="/wiki/Teologia" title="Teologia">Teologia</a></li> <li><a href="/wiki/Nowe_Przymierze" title="Nowe Przymierze">Nowe Przymierze</a></li> <li><a href="/wiki/Aposto%C5%82" title="Apostoł">Apostołowie</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Bo%C5%BCe" title="Królestwo Boże">Królestwo Boże</a></li> <li><a href="/wiki/Ewangelia" title="Ewangelia">Ewangelia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Biblia" title="Biblia">Biblia</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Stary_Testament" title="Stary Testament">Stary Testament</a></li> <li><a href="/wiki/Nowy_Testament" title="Nowy Testament">Nowy Testament</a></li> <li><a href="/wiki/Kanon_Biblii" title="Kanon Biblii">Kanon</a></li> <li><a href="/wiki/Ksi%C4%99gi_deuterokanoniczne" title="Księgi deuterokanoniczne">Księgi deuterokanoniczne</a></li> <li><a href="/wiki/Apokryf" title="Apokryf">Apokryfy</a></li> <li><a href="/wiki/Septuaginta" title="Septuaginta">Septuaginta</a></li> <li><a href="/wiki/Wulgata" title="Wulgata">Wulgata</a></li> <li><a href="/wiki/Dekalog" title="Dekalog">Dekalog</a></li> <li><a href="/wiki/Kazanie_na_g%C3%B3rze" title="Kazanie na górze">Kazanie na górze</a></li> <li><a href="/wiki/Polskie_przek%C5%82ady_Biblii" title="Polskie przekłady Biblii">Polskie przekłady Biblii</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Teologia" title="Teologia">Teologia</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <dl><dt><a href="/wiki/Tr%C3%B3jca_%C5%9Awi%C4%99ta" title="Trójca Święta">Trójca Święta</a></dt> <dd><a href="/wiki/B%C3%B3g_Ojciec" title="Bóg Ojciec">Ojciec</a></dd> <dd><a href="/wiki/Jezus_Chrystus" title="Jezus Chrystus">Syn</a></dd> <dd><a href="/wiki/Duch_%C5%9Awi%C4%99ty" title="Duch Święty">Duch Święty</a></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/Stworzenie_%C5%9Bwiata_wed%C5%82ug_Biblii" title="Stworzenie świata według Biblii">Stworzenie świata</a></li> <li><a href="/wiki/Grzech_pierworodny" title="Grzech pierworodny">Upadek człowieka</a></li> <li><a href="/wiki/S%C5%82owo_Bo%C5%BCe" title="Słowo Boże">Słowo Boże</a></li> <li><a href="/wiki/Wiara_(chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo)" title="Wiara (chrześcijaństwo)">Wiara</a></li> <li><a href="/wiki/Misterium_paschalne" title="Misterium paschalne">Misterium paschalne</a></li> <li><a href="/wiki/Usprawiedliwienie" title="Usprawiedliwienie">Usprawiedliwienie</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%81aska" title="Łaska">Łaska Boża</a></li> <li><a href="/wiki/Zbawienie" title="Zbawienie">Zbawienie</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99to%C5%9B%C4%87" title="Świętość">Uświęcenie</a></li> <li><a href="/wiki/Przeb%C3%B3stwienie" title="Przebóstwienie">Przebóstwienie</a></li> <li><a href="/wiki/Nabo%C5%BCe%C5%84stwo" title="Nabożeństwo">Nabożeństwo</a></li> <li><a href="/wiki/Liturgia_chrze%C5%9Bcija%C5%84ska" title="Liturgia chrześcijańska">Liturgia</a></li> <li><a href="/wiki/Sakrament" title="Sakrament">Sakramenty</a></li> <li><a href="/wiki/Eschatologia_chrze%C5%9Bcija%C5%84ska" title="Eschatologia chrześcijańska">Eschatologia</a></li> <li><a href="/wiki/Apologetyka" title="Apologetyka">Apologetyka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Historia_chrze%C5%9Bcija%C5%84stwa" title="Historia chrześcijaństwa">Historia</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Sob%C3%B3r_powszechny" title="Sobór powszechny">Sobory powszechne</a></li> <li><a href="/wiki/Chrystianizacja" title="Chrystianizacja">Chrystianizacja</a></li> <li><a href="/wiki/Wielka_schizma_wschodnia" title="Wielka schizma wschodnia">Schizma wschodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Krucjata" title="Krucjata">Krucjaty</a></li> <li><a href="/wiki/Reformacja" title="Reformacja">Reformacja</a></li> <li><a href="/wiki/Antytrynitaryzm" title="Antytrynitaryzm">Antytrynitaryzm</a></li> <li><a href="/wiki/Augustianizm" title="Augustianizm">Augustianizm</a></li> <li><a href="/wiki/Tomizm" title="Tomizm">Tomizm</a></li> <li><a href="/wiki/Ikona" title="Ikona">Ikonografia</a></li> <li><a href="/wiki/Arminianizm" title="Arminianizm">Arminianizm</a></li> <li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_episkopalny" title="Kościół episkopalny">Episkopalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Prezbiterianizm" title="Prezbiterianizm">Prezbiterianizm</a></li> <li><a href="/wiki/Kongregacjonalizm" title="Kongregacjonalizm">Kongregacjonalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84ski_fundamentalizm" title="Chrześcijański fundamentalizm">Fundamentalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo_liberalne" title="Chrześcijaństwo liberalne">Liberalizm</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Ko%C5%9Bcio%C5%82y_chrze%C5%9Bcija%C5%84skie" title="Kościoły chrześcijańskie">Wyznania</a></th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a5_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><b><a href="/wiki/Prawos%C5%82awie" title="Prawosławie">Prawosławie</a> i <a href="/wiki/Ko%C5%9Bcio%C5%82y_wschodnie" title="Kościoły wschodnie">ortodoksja</a></b></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Cerkiew_prawos%C5%82awna" title="Cerkiew prawosławna">Cerkiew prawosławna</a></li> <li><a href="/wiki/Staroobrz%C4%99dowcy" title="Staroobrzędowcy">Staroobrzędowcy</a></li> <li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bcio%C5%82y_asyryjskie" title="Kościoły asyryjskie">Kościoły asyryjskie</a></li> <li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bcio%C5%82y_orientalne" title="Kościoły orientalne">Kościoły orientalne</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><b><a href="/wiki/Katolicyzm" title="Katolicyzm">Katolicyzm</a></b></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_katolicki" title="Kościół katolicki">Kościół katolicki</a></li> <li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%82aci%C5%84ski" title="Kościół łaciński">Kościół łaciński</a></li> <li><a href="/wiki/Katolickie_Ko%C5%9Bcio%C5%82y_wschodnie" title="Katolickie Kościoły wschodnie">Katolickie Kościoły wschodnie</a></li> <li><a href="/wiki/Starokatolicyzm" title="Starokatolicyzm">Starokatolicyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Mariawityzm" title="Mariawityzm">Mariawityzm</a></li> <li><a href="/wiki/Polskokatolicyzm" title="Polskokatolicyzm">Polskokatolicyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Anglokatolicyzm" title="Anglokatolicyzm">Anglokatolicyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Tradycjonalizm_katolicki" title="Tradycjonalizm katolicki">Tradycjonalizm katolicki</a></li> <li><a href="/wiki/Katolicki_liberalizm" title="Katolicki liberalizm">Katolicki liberalizm</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5_3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><b><a href="/wiki/Protestantyzm" title="Protestantyzm">Protestantyzm</a></b></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Luteranizm" title="Luteranizm">Luteranizm</a></li> <li><a href="/wiki/Kalwinizm" title="Kalwinizm">Kalwinizm</a></li> <li><a href="/wiki/Anglikanizm" title="Anglikanizm">Anglikanizm</a></li> <li><a href="/wiki/Anabaptyzm" title="Anabaptyzm">Anabaptyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Mennonici" title="Mennonici">Mennonici</a></li> <li><a href="/wiki/Unitarianizm" title="Unitarianizm">Unitarianizm</a></li> <li><a href="/wiki/Baptyzm" title="Baptyzm">Baptyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Metodyzm" title="Metodyzm">Metodyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Adwentyzm" title="Adwentyzm">Adwentyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Bracia_plymuccy" title="Bracia plymuccy">Bracia plymuccy</a></li> <li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bcio%C5%82y_Chrystusowe" title="Kościoły Chrystusowe">Kościoły Chrystusowe</a></li> <li><a href="/wiki/Ruch_u%C5%9Bwi%C4%99ceniowy" title="Ruch uświęceniowy">Ruch uświęceniowy</a></li> <li><a href="/wiki/Pentekostalizm" title="Pentekostalizm">Pentekostalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bcio%C5%82y_ewangelickie" title="Kościoły ewangelickie">Ewangelicyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Ewangelikalizm" title="Ewangelikalizm">Ewangelikalizm</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5_4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><b><a href="/wiki/Restoracjonizm" title="Restoracjonizm">Restoracjonizm</a></b></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Pentekostalizm_Jedno%C5%9Bci_B%C3%B3stwa" title="Pentekostalizm Jedności Bóstwa">Jednościowcy</a></li> <li><a href="/wiki/Chrystadelfianie" title="Chrystadelfianie">Chrystadelfianie</a></li> <li><a href="/wiki/Badacze_Pisma_%C5%9Awi%C4%99tego" title="Badacze Pisma Świętego">Badacze Pisma Świętego</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Awiadkowie_Jehowy" title="Świadkowie Jehowy">Świadkowie Jehowy</a></li> <li><a href="/wiki/Ruch_%C5%9Bwi%C4%99tych_w_dniach_ostatnich" title="Ruch świętych w dniach ostatnich">Ruch świętych w dniach ostatnich</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row">Postacie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">Apostoł Paweł</a></li> <li><a href="/wiki/Piotr_Aposto%C5%82" title="Piotr Apostoł">Apostoł Piotr</a></li> <li><a href="/wiki/Jan_Ewangelista" title="Jan Ewangelista">Apostoł Jan</a></li> <li><a href="/wiki/Ojcowie_Ko%C5%9Bcio%C5%82a" title="Ojcowie Kościoła">Ojcowie Kościoła</a></li> <li><a href="/wiki/Atanazy_Wielki" title="Atanazy Wielki">Atanazy</a></li> <li><a href="/wiki/Ariusz" title="Ariusz">Ariusz</a></li> <li><a href="/wiki/Marcjon" title="Marcjon">Marcjon</a></li> <li><a href="/wiki/Anzelm_z_Canterbury" title="Anzelm z Canterbury">Anzelm z Canterbury</a></li> <li><a href="/wiki/Augustyn_z_Hippony" title="Augustyn z Hippony">Augustyn z Hippony</a></li> <li><a href="/wiki/Tomasz_z_Akwinu" title="Tomasz z Akwinu">Tomasz z Akwinu</a></li> <li><a href="/wiki/Marcin_Luter" title="Marcin Luter">Marcin Luter</a></li> <li><a href="/wiki/Jan_Kalwin" title="Jan Kalwin">Jan Kalwin</a></li> <li><a href="/wiki/John_Wesley" title="John Wesley">John Wesley</a></li> <li><a href="/wiki/Arcybiskup_Canterbury" title="Arcybiskup Canterbury">Arcybiskup Canterbury</a></li> <li><a href="/wiki/Papie%C5%BC" title="Papież">Papież katolicki</a></li> <li><a href="/wiki/Patriarcha_Konstantynopola" title="Patriarcha Konstantynopola">Ekumeniczny Patriarcha Konstantynopola</a></li> <li><a href="/wiki/Henryk_VIII_Tudor" title="Henryk VIII Tudor">Henryk VIII</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Christian_cross.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Christian_cross.svg/125px-Christian_cross.svg.png" decoding="async" width="125" height="175" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Christian_cross.svg/188px-Christian_cross.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Christian_cross.svg/250px-Christian_cross.svg.png 2x" data-file-width="404" data-file-height="564" /></a></span> </p> </div></div><div class="hlist navbox-below below"> <ul><li><b><a href="/wiki/Kategoria:Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo" title="Kategoria:Chrześcijaństwo">Kategoria</a></b></li></ul> </div></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-p"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description">osoba</span>):</div><ul><li><a href="/wiki/International_Standard_Name_Identifier" title="International Standard Name Identifier">ISNI</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isni.org/isni/000000012283424X">000000012283424X</a></span></li><li><a href="/wiki/Virtual_International_Authority_File" title="Virtual International Authority File">VIAF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/100178828">100178828</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/100178816">100178816</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/72147118118426340361">72147118118426340361</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/775154381057130292520">775154381057130292520</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/8145857075922922066">8145857075922922066</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/56160483787104992131">56160483787104992131</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/4224168049039038410000">4224168049039038410000</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/68937692">68937692</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/8323159477652327990003">8323159477652327990003</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/1547167504509793090008">1547167504509793090008</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/305069717">305069717</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/268879132">268879132</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/666144647702949521545">666144647702949521545</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/99616928">99616928</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/101799727">101799727</a></span></li><li><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Union_List_of_Artist_Names" class="extiw" title="en:Union List of Artist Names">ULAN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.getty.edu/vow/ULANFullDisplay?find=&role=&nation=&subjectid=500372067">500372067</a></span></li><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/n79064565">n79064565</a></span></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/118641549">118641549</a></span></li><li><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Web_NDL_Authorities" class="extiw" title="de:Web NDL Authorities">NDL</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00621703">00621703</a></span></li><li><a href="/wiki/LIBRIS" title="LIBRIS">LIBRIS</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://libris.kb.se/katalogisering/0xbdf6rj33nswdv">0xbdf6rj33nswdv</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale" title="Bibliothèque nationale">BnF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119448523">119448523</a></span></li><li><a href="/wiki/Syst%C3%A8me_Universitaire_de_Documentation" title="Système Universitaire de Documentation">SUDOC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.idref.fr/052468844">052468844</a></span></li><li><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Servizio_bibliotecario_nazionale" class="extiw" title="it:Servizio bibliotecario nazionale">SBN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.sbn.it/af/CFIV022623">CFIV022623</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Australii" title="Biblioteka Narodowa Australii">NLA</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://nla.gov.au/anbd.aut-an35412391">35412391</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/jn99240000845">jn99240000845</a></span></li><li><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D0%B8%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0" class="extiw" title="ru:Российская государственная библиотека">RSL</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aleph.rsl.ru/F?func=find-b&find_code=SYS&adjacent=Y&local_base=RSL11&request=000008054">000008054</a></span></li><li><a href="/wiki/Hiszpa%C5%84ska_Biblioteka_Narodowa" title="Hiszpańska Biblioteka Narodowa">BNE</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX1074272">XX1074272</a></span></li><li><a href="/wiki/Holenderska_Biblioteka_Narodowa" title="Holenderska Biblioteka Narodowa">NTA</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bibliotheken.nl/doc/thes/p126821399">126821399</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bibliotheken.nl/doc/thes/p072288078">072288078</a></span></li><li><a href="/wiki/BIBSYS" title="BIBSYS">BIBSYS</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://authority.bibsys.no/authority/rest/authorities/html/90052029">90052029</a></span></li><li><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/CiNii" class="extiw" title="jp:CiNii">CiNii</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ci.nii.ac.jp/author/DA12206681">DA12206681</a></span></li><li><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Open_Library" class="extiw" title="en:Open Library">Open Library</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://openlibrary.org/books/OL9279658A">OL9279658A</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_(Warszawa)" title="Biblioteka Narodowa (Warszawa)">PLWABN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dbn.bn.org.pl/descriptor-details/9810636248205606">9810636248205606</a></span></li><li><a href="/wiki/NUKAT" title="NUKAT">NUKAT</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://nukat.edu.pl/aut/n%20%2095005563">n95005563</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007266330905171">987007266330905171</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Portugalii" title="Biblioteka Narodowa Portugalii">PTBNP</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://urn.bn.pt/nca/unimarc-authorities/txt?id=23620">23620</a></span></li><li><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Cat%C3%A0leg_d%27autoritats_de_noms_i_t%C3%ADtols_de_Catalunya" class="extiw" title="ca:Catàleg d'autoritats de noms i títols de Catalunya">CANTIC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://cantic.bnc.cat/registres/CUCId/a10484942">a10484942</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_%C5%81otwy" title="Biblioteka Narodowa Łotwy">LNB</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000077230&P_CON_LNG=ENG">000077230</a></span></li><li><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Nacionalna_i_sveu%C4%8Dili%C5%A1na_knji%C5%BEnica_u_Zagrebu" class="extiw" title="hr:Nacionalna i sveučilišna knjižnica u Zagrebu">NSK</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://katalog.nsk.hr/F/?func=direct&doc_number=000076136&local_base=nsk10">000076136</a></span></li><li><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Biblioteca_Nacional_de_la_Rep%C3%BAblica_Argentina" class="extiw" title="es:Biblioteca Nacional de la República Argentina">BNA</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bn.gov.ar/F/?func=direct&doc_number=000043535&local_base=BNA10">000043535</a></span></li><li><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/CONOR" class="extiw" title="sl:CONOR">CONOR</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://plus.cobiss.si/opac7/conor/130544227">130544227</a></span></li><li><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Chile" class="extiw" title="es:Biblioteca Nacional de Chile">BNC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bncatalogo.cl/F?func=direct&local_base=red10&doc_number=000044310">000044310</a></span></li><li><a href="/wiki/Grecka_Biblioteka_Narodowa" title="Grecka Biblioteka Narodowa">ΕΒΕ</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.nlg.gr/resource/authority/record44535">44535</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Korei" title="Biblioteka Narodowa Korei">KRNLK</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://librarian.nl.go.kr/LI/contents/L20101000000.do?id=KAC201313617">KAC201313617</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://librarian.nl.go.kr/LI/contents/L20101000000.do?id=KAC201619814">KAC201619814</a></span></li><li><a href="/wiki/Litewska_Biblioteka_Narodowa_im._Martynasa_Ma%C5%BEvydasa" title="Litewska Biblioteka Narodowa im. Martynasa Mažvydasa">LIH</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://lnb.libis.lt/simpleSearch.do?doSearch=1&AI001=LNB%3AV%2A17506%3B%3DBF">LNB:V*17506;=BF</a></span></li><li><a href="/wiki/R%C3%A9pertoire_International_des_Sources_Musicales" title="Répertoire International des Sources Musicales">RISM</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://rism.online/people/30096762">people/30096762</a></span></li><li><a href="/w/index.php?title=Getty_Iconography_Authority&action=edit&redlink=1" class="new" title="Getty Iconography Authority (strona nie istnieje)">GIA</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.getty.edu/cona/CONAIconographyRecord.aspx?iconid=901001058">901001058</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.getty.edu/cona/CONAIconographyRecord.aspx?iconid=901001237">901001237</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">PWN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3955156.html">3955156</a></span></li> <li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/biography/Saint-Paul-the-Apostle">biography/Saint-Paul-the-Apostle</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P3219" class="extiw" title="d:Property:P3219">Universalis</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/paul-saint-entre-5-et-15-67/">paul-saint-entre-5-et-15-67</a></span></li> <li><a href="/wiki/Wielka_Encyklopedia_Rosyjska" title="Wielka Encyklopedia Rosyjska">БРЭ</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://old.bigenc.ru/text/2311372">2311372</a></span></li> <li><a href="/wiki/Store_norske_leksikon" title="Store norske leksikon">SNL</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4342&url_prefix=https://snl.no/&id=Paulus_-_apostel">Paulus_-_apostel</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P1296" class="extiw" title="d:Property:P1296">Catalana</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0004541.xml">0004541</a></span></li> <li><a href="/wiki/Den_Store_Danske_Encyklop%C3%A6di" title="Den Store Danske Encyklopædi">DSDE</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8313&url_prefix=https://lex.dk/&id=Paulus">Paulus</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Paweł_z_Tarsu&oldid=75102846">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Paweł_z_Tarsu&oldid=75102846</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Postacie_Nowego_Testamentu" title="Kategoria:Postacie Nowego Testamentu">Postacie Nowego Testamentu</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Aposto%C5%82owie" title="Kategoria:Apostołowie">Apostołowie</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Reformatorzy_religijni" title="Kategoria:Reformatorzy religijni">Reformatorzy religijni</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Za%C5%82o%C5%BCyciele_religii" title="Kategoria:Założyciele religii">Założyciele religii</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Staro%C5%BCytni_%C5%BBydzi" title="Kategoria:Starożytni Żydzi">Starożytni Żydzi</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Konwertyci_na_chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo_z_judaizmu" title="Kategoria:Konwertyci na chrześcijaństwo z judaizmu">Konwertyci na chrześcijaństwo z judaizmu</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:M%C4%99czennicy_wczesnochrze%C5%9Bcija%C5%84scy" title="Kategoria:Męczennicy wczesnochrześcijańscy">Męczennicy wczesnochrześcijańscy</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:%C5%9Awi%C4%99ci_katoliccy" title="Kategoria:Święci katoliccy">Święci katoliccy</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:%C5%9Awi%C4%99ci_prawos%C5%82awni" title="Kategoria:Święci prawosławni">Święci prawosławni</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Straceni_przez_dekapitacj%C4%99" title="Kategoria:Straceni przez dekapitację">Straceni przez dekapitację</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Cylicja_(prowincja_rzymska)" title="Kategoria:Cylicja (prowincja rzymska)">Cylicja (prowincja rzymska)</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Urodzeni_w_I_wieku" title="Kategoria:Urodzeni w I wieku">Urodzeni w I wieku</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Zmarli_w_I_wieku" title="Kategoria:Zmarli w I wieku">Zmarli w I wieku</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_czasopisma_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania czasopisma – brak numeru strony">Szablon cytowania czasopisma – brak numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_brakuj%C4%85cymi_przypisami_od_2010-06" title="Kategoria:Artykuły z brakującymi przypisami od 2010-06">Artykuły z brakującymi przypisami od 2010-06</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Uniwersalny_szablon_cytowania_%E2%80%93_brak_strony" title="Kategoria:Uniwersalny szablon cytowania – brak strony">Uniwersalny szablon cytowania – brak strony</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 31 paź 2024, 22:52.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Pawe%C5%82_z_Tarsu&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-l2lmx","wgBackendResponseTime":208,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.821","walltime":"1.039","ppvisitednodes":{"value":17982,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":134871,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":26160,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":16,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":24,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":73218,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":8,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 861.572 1 -total"," 35.66% 307.262 1 Szablon:Przypisy"," 22.57% 194.489 21 Szablon:Cytuj_książkę"," 19.23% 165.666 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 14.75% 127.083 5 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 13.55% 116.718 1 Szablon:Święty_infobox"," 13.33% 114.837 1 Szablon:Apostołowie"," 4.91% 42.266 6 Szablon:Cytuj_stronę"," 4.87% 41.989 1 Szablon:Infobox_tytuł"," 4.46% 38.468 2 Szablon:Infobox_grafika"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.374","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4733596,"limit":52428800},"limitreport-logs":"parent:title = \"Szablon:Przekierowanie\"\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7f58d5dcf5-wt94p","timestamp":"20241111062930","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Pawe\u0142 z Tarsu","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Pawe%C5%82_z_Tarsu","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9200","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9200","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-04-18T14:07:12Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/6\/62\/Rubens_apostel_paulus_grt.jpg","headline":"\u015bwi\u0119ty chrze\u015bcia\u0144ski, aposto\u0142 i misjonarz"}</script> </body> </html>