CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Ustrój polityczny Polski – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"9596a2e6-e0cc-4acf-87ac-8ab4c7a23cee","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Ustrój_polityczny_Polski","wgTitle":"Ustrój polityczny Polski","wgCurRevisionId":75360212,"wgRevisionId":75360212,"wgArticleId":189807,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wyróżnione artykuły","Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Hasła kanonu polskiej Wikipedii","Dobre Artykuły","Ustroje polityczne państw","Polityka Polski"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Ustrój_polityczny_Polski","wgRelevantArticleId":189807,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true, "wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":75360212,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":90000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q1154909","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true, "wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=[ "ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022", "ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Herb_Polski.svg/1200px-Herb_Polski.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1412"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Herb_Polski.svg/800px-Herb_Polski.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="941"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Herb_Polski.svg/640px-Herb_Polski.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="753"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Ustrój polityczny Polski – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Ustrój_polityczny_Polski rootpage-Ustrój_polityczny_Polski skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Ustr%C3%B3j+polityczny+Polski" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Ustr%C3%B3j+polityczny+Polski" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Ustr%C3%B3j+polityczny+Polski" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Ustr%C3%B3j+polityczny+Polski" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Geneza" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Geneza"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Geneza</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Geneza-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Geneza</span> </button> <ul id="toc-Geneza-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Dwudziestolecie_międzywojenne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dwudziestolecie_międzywojenne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Dwudziestolecie międzywojenne</span> </div> </a> <ul id="toc-Dwudziestolecie_międzywojenne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Polska_Ludowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Polska_Ludowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Polska Ludowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Polska_Ludowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Transformacja_ustrojowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Transformacja_ustrojowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Transformacja ustrojowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Transformacja_ustrojowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-III_Rzeczpospolita" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#III_Rzeczpospolita"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>III Rzeczpospolita</span> </div> </a> <ul id="toc-III_Rzeczpospolita-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Konstytucja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Konstytucja"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Konstytucja</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Konstytucja-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Konstytucja</span> </button> <ul id="toc-Konstytucja-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Struktura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Struktura"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Struktura</span> </div> </a> <ul id="toc-Struktura-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zasady" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zasady"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Zasady</span> </div> </a> <ul id="toc-Zasady-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Procedura_zmiany" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Procedura_zmiany"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Procedura zmiany</span> </div> </a> <ul id="toc-Procedura_zmiany-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Władza_ustawodawcza" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Władza_ustawodawcza"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Władza ustawodawcza</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Władza_ustawodawcza-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Władza ustawodawcza</span> </button> <ul id="toc-Władza_ustawodawcza-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Organizacja_parlamentu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Organizacja_parlamentu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Organizacja parlamentu</span> </div> </a> <ul id="toc-Organizacja_parlamentu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sejm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sejm"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Sejm</span> </div> </a> <ul id="toc-Sejm-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Skrócenie_kadencji" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Skrócenie_kadencji"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.1</span> <span>Skrócenie kadencji</span> </div> </a> <ul id="toc-Skrócenie_kadencji-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Senat" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Senat"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Senat</span> </div> </a> <ul id="toc-Senat-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zgromadzenie_Narodowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zgromadzenie_Narodowe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Zgromadzenie Narodowe</span> </div> </a> <ul id="toc-Zgromadzenie_Narodowe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Inicjatywa_ustawodawcza" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Inicjatywa_ustawodawcza"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Inicjatywa ustawodawcza</span> </div> </a> <ul id="toc-Inicjatywa_ustawodawcza-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Władza_wykonawcza" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Władza_wykonawcza"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Władza wykonawcza</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Władza_wykonawcza-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Władza wykonawcza</span> </button> <ul id="toc-Władza_wykonawcza-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Prezydent" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Prezydent"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Prezydent</span> </div> </a> <ul id="toc-Prezydent-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Funkcje" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Funkcje"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.1</span> <span>Funkcje</span> </div> </a> <ul id="toc-Funkcje-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Rada_Ministrów_i_administracja_rządowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Rada_Ministrów_i_administracja_rządowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Rada Ministrów i administracja rządowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Rada_Ministrów_i_administracja_rządowa-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Powoływanie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Powoływanie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2.1</span> <span>Powoływanie</span> </div> </a> <ul id="toc-Powoływanie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Funkcje_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Funkcje_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2.2</span> <span>Funkcje</span> </div> </a> <ul id="toc-Funkcje_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Odpowiedzialność" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Odpowiedzialność"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2.3</span> <span>Odpowiedzialność</span> </div> </a> <ul id="toc-Odpowiedzialność-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dymisja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Dymisja"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2.4</span> <span>Dymisja</span> </div> </a> <ul id="toc-Dymisja-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Administracja_rządowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Administracja_rządowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2.5</span> <span>Administracja rządowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Administracja_rządowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Władza_sądownicza" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Władza_sądownicza"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Władza sądownicza</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Władza_sądownicza-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Władza sądownicza</span> </button> <ul id="toc-Władza_sądownicza-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Wymiar_sprawiedliwości" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wymiar_sprawiedliwości"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Wymiar sprawiedliwości</span> </div> </a> <ul id="toc-Wymiar_sprawiedliwości-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Sędziowie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Sędziowie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1.1</span> <span>Sędziowie</span> </div> </a> <ul id="toc-Sędziowie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sąd_Najwyższy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Sąd_Najwyższy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1.2</span> <span>Sąd Najwyższy</span> </div> </a> <ul id="toc-Sąd_Najwyższy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sądownictwo_powszechne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Sądownictwo_powszechne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1.3</span> <span>Sądownictwo powszechne</span> </div> </a> <ul id="toc-Sądownictwo_powszechne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sądownictwo_wojskowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Sądownictwo_wojskowe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1.4</span> <span>Sądownictwo wojskowe</span> </div> </a> <ul id="toc-Sądownictwo_wojskowe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sądownictwo_administracyjne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Sądownictwo_administracyjne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1.5</span> <span>Sądownictwo administracyjne</span> </div> </a> <ul id="toc-Sądownictwo_administracyjne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Krajowa_Rada_Sądownictwa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Krajowa_Rada_Sądownictwa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1.6</span> <span>Krajowa Rada Sądownictwa</span> </div> </a> <ul id="toc-Krajowa_Rada_Sądownictwa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Trybunały" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Trybunały"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Trybunały</span> </div> </a> <ul id="toc-Trybunały-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Trybunał_Konstytucyjny" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Trybunał_Konstytucyjny"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2.1</span> <span>Trybunał Konstytucyjny</span> </div> </a> <ul id="toc-Trybunał_Konstytucyjny-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Historia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2.1.1</span> <span>Historia</span> </div> </a> <ul id="toc-Historia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pozycja_ustrojowa_i_rola" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Pozycja_ustrojowa_i_rola"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2.1.2</span> <span>Pozycja ustrojowa i rola</span> </div> </a> <ul id="toc-Pozycja_ustrojowa_i_rola-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Skład" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Skład"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2.1.3</span> <span>Skład</span> </div> </a> <ul id="toc-Skład-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Trybunał_Stanu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Trybunał_Stanu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2.2</span> <span>Trybunał Stanu</span> </div> </a> <ul id="toc-Trybunał_Stanu-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Historia_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2.2.1</span> <span>Historia</span> </div> </a> <ul id="toc-Historia_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pozycja_ustrojowa_i_rola_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Pozycja_ustrojowa_i_rola_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2.2.2</span> <span>Pozycja ustrojowa i rola</span> </div> </a> <ul id="toc-Pozycja_ustrojowa_i_rola_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Skład_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Skład_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2.2.3</span> <span>Skład</span> </div> </a> <ul id="toc-Skład_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Kontrola_państwowa_i_ochrona_prawa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Kontrola_państwowa_i_ochrona_prawa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Kontrola państwowa i ochrona prawa</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Kontrola_państwowa_i_ochrona_prawa-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Kontrola państwowa i ochrona prawa</span> </button> <ul id="toc-Kontrola_państwowa_i_ochrona_prawa-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Najwyższa_Izba_Kontroli" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Najwyższa_Izba_Kontroli"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Najwyższa Izba Kontroli</span> </div> </a> <ul id="toc-Najwyższa_Izba_Kontroli-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rzecznik_Praw_Obywatelskich" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Rzecznik_Praw_Obywatelskich"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Rzecznik Praw Obywatelskich</span> </div> </a> <ul id="toc-Rzecznik_Praw_Obywatelskich-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rzecznik_Praw_Dziecka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Rzecznik_Praw_Dziecka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Rzecznik Praw Dziecka</span> </div> </a> <ul id="toc-Rzecznik_Praw_Dziecka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Krajowa_Rada_Radiofonii_i_Telewizji" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Krajowa_Rada_Radiofonii_i_Telewizji"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.4</span> <span>Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji</span> </div> </a> <ul id="toc-Krajowa_Rada_Radiofonii_i_Telewizji-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Prezes_Urzędu_Ochrony_Danych_Osobowych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Prezes_Urzędu_Ochrony_Danych_Osobowych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.5</span> <span>Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych</span> </div> </a> <ul id="toc-Prezes_Urzędu_Ochrony_Danych_Osobowych-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Inne_ważne_instytucje" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Inne_ważne_instytucje"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Inne ważne instytucje</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Inne_ważne_instytucje-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Inne ważne instytucje</span> </button> <ul id="toc-Inne_ważne_instytucje-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Narodowy_Bank_Polski" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Narodowy_Bank_Polski"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Narodowy Bank Polski</span> </div> </a> <ul id="toc-Narodowy_Bank_Polski-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Instytut_Pamięci_Narodowej" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Instytut_Pamięci_Narodowej"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Instytut Pamięci Narodowej</span> </div> </a> <ul id="toc-Instytut_Pamięci_Narodowej-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Podział_terytorialny_i_samorząd" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Podział_terytorialny_i_samorząd"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Podział terytorialny i samorząd</span> </div> </a> <ul id="toc-Podział_terytorialny_i_samorząd-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wybory_i_referenda" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Wybory_i_referenda"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Wybory i referenda</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Wybory_i_referenda-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Wybory i referenda</span> </button> <ul id="toc-Wybory_i_referenda-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Wybory_parlamentarne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wybory_parlamentarne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.1</span> <span>Wybory parlamentarne</span> </div> </a> <ul id="toc-Wybory_parlamentarne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wybory_prezydenckie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wybory_prezydenckie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.2</span> <span>Wybory prezydenckie</span> </div> </a> <ul id="toc-Wybory_prezydenckie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Referenda" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Referenda"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.3</span> <span>Referenda</span> </div> </a> <ul id="toc-Referenda-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-System_partyjny" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#System_partyjny"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>System partyjny</span> </div> </a> <ul id="toc-System_partyjny-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>Linki zewnętrzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Ustrój polityczny Polski</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 22 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-22" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">22 języki</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%B3%D8%A9_%D8%A8%D9%88%D9%84%D9%86%D8%AF%D8%A7" title="سياسة بولندا – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="سياسة بولندا" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D1%8B%D0%BA%D0%B0_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D1%87%D1%8B" title="Палітыка Польшчы – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Палітыка Польшчы" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%8A%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%BE_%D1%83%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B9%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%BD%D0%B0_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%88%D0%B0" title="Държавно устройство на Полша – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Държавно устройство на Полша" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Politick%C3%BD_syst%C3%A9m_Polska" title="Politický systém Polska – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Politický systém Polska" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Politisches_System_Polens" title="Politisches System Polens – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Politisches System Polens" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Politics_of_Poland" title="Politics of Poland – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Politics of Poland" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Pol%C3%ADtica_de_Polonia" title="Política de Polonia – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Política de Polonia" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Politique_en_Pologne" title="Politique en Pologne – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Politique en Pologne" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Politik_di_Polandia" title="Politik di Polandia – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Politik di Polandia" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Politica_della_Polonia" title="Politica della Polonia – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Politica della Polonia" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A4%D7%95%D7%9C%D7%99%D7%98%D7%99%D7%A7%D7%94_%D7%A9%D7%9C_%D7%A4%D7%95%D7%9C%D7%99%D7%9F" title="פוליטיקה של פולין – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="פוליטיקה של פולין" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%9E%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90" title="პოლონეთის პოლიტიკა – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="პოლონეთის პოლიტიკა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Politiek_in_Polen" title="Politiek in Polen – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Politiek in Polen" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Polens_politiske_system" title="Polens politiske system – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Polens politiske system" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Pol%C3%ADtica_da_Pol%C3%B3nia" title="Política da Polónia – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Política da Polónia" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Politica_Poloniei" title="Politica Poloniei – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Politica Poloniei" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B9_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B8" title="Государственный строй Польши – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Государственный строй Польши" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Government_of_Poland" title="Government of Poland – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Government of Poland" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Politik_i_Polen" title="Politik i Polen – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Politik i Polen" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Polonya%27da_siyaset" title="Polonya'da siyaset – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Polonya'da siyaset" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%BB%D0%B0%D0%B4_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%89%D1%96" title="Державний лад Польщі – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Державний лад Польщі" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%A2%E8%98%AD%E6%94%BF%E6%B2%BB" title="波蘭政治 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="波蘭政治" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1154909#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&oldid=75360212" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&id=75360212&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FUstr%25C3%25B3j_polityczny_Polski"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FUstr%25C3%25B3j_polityczny_Polski"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Ustr%C3%B3j+polityczny+Polski"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Politics_of_Poland" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikinews mw-list-item"><a href="https://pl.wikinews.org/wiki/Kategoria:Polska_polityka" hreflang="pl"><span>Wikinews</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1154909" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-good-article" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Dobre_Artyku%C5%82y" title="Ten artykuł został wyróżniony statusem „Dobrego Artykułu”. Kliknij, aby dowiedzieć się więcej."><img alt="To jest dobry artykuł" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Propozycja_DA.svg/20px-Propozycja_DA.svg.png" decoding="async" width="20" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Propozycja_DA.svg/30px-Propozycja_DA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Propozycja_DA.svg/40px-Propozycja_DA.svg.png 2x" data-file-width="586" data-file-height="642" /></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74510051">.mw-parser-output table.tpl-polska.infobox.NavGriddy{text-align:center;font-size:90%;width:17em}.mw-parser-output .tpl-polska .main-image{margin:2px 0px}.mw-parser-output .tpl-polska .NavHead{background-color:#ddd;padding:0 4px;font-size:100%;text-align:left;color:#000080;margin:0}.mw-parser-output .tpl-polska .NavContent{text-align:left;margin:0 1px;border:none;font-weight:bold}.mw-parser-output .tpl-polska .NavFrame{display:flex;flex-flow:column}.mw-parser-output .tpl-polska .NavFrame>*{flex:1}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .tpl-polska .NavHead{background-color:black;color:white}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .tpl-polska .NavToggle::before,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .tpl-polska .NavToggle::after{color:white}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .tpl-polska .NavHead{background-color:black;color:white}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .tpl-polska .NavToggle::before,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .tpl-polska .NavToggle::after{color:white}}</style> <table class="infobox NavGriddy tpl-polska"> <tbody><tr> <td><b><a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polska</a></b> <div class="main-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Herb_Polski.svg" class="mw-file-description" title="Godło RP"><img alt="Godło RP" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Herb_Polski.svg/120px-Herb_Polski.svg.png" decoding="async" width="120" height="141" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Herb_Polski.svg/180px-Herb_Polski.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Herb_Polski.svg/240px-Herb_Polski.svg.png 2x" data-file-width="3158" data-file-height="3716" /></a></span></div><small>Ten artykuł jest częścią serii:</small><br /><b><a href="/wiki/Kategoria:Polityka_Polski" title="Kategoria:Polityka Polski">Ustrój i polityka<br />Polski</a></b> <div class="NavFrame"> <div class="NavHead"><a href="/wiki/System_prawny_Polski" title="System prawny Polski">System prawny</a></div> <div class="NavContent" style="display:none"> <ul><li><a href="/wiki/Konstytucja_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej">Konstytucja</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Ustrój polityczny</a></li></ul> </div> </div> <div class="NavFrame"> <div class="NavHead"><a href="/wiki/Parlament_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Parlament Rzeczypospolitej Polskiej">Władza ustawodawcza</a></div> <div class="NavContent" style="display:none"> <ul><li><a href="/wiki/Sejm_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Sejm Rzeczypospolitej Polskiej">Sejm RP</a> <ul><li><a href="/wiki/Pos%C5%82owie_na_Sejm_Rzeczypospolitej_Polskiej_X_kadencji" title="Posłowie na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej X kadencji">Posłowie</a> <a href="/wiki/Sejm_Rzeczypospolitej_Polskiej_X_kadencji" title="Sejm Rzeczypospolitej Polskiej X kadencji">X kadencji</a></li> <li><a href="/wiki/Marsza%C5%82ek_Sejmu_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej">Marszałek Sejmu:</a> <dl><dd><a href="/wiki/Szymon_Ho%C5%82ownia" title="Szymon Hołownia">Szymon Hołownia</a></dd></dl></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Senat_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Senat Rzeczypospolitej Polskiej">Senat RP</a> <ul><li><a href="/wiki/Senatorowie_XI_kadencji_Senatu_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Senatorowie XI kadencji Senatu Rzeczypospolitej Polskiej">Senatorowie</a> <a href="/wiki/Senat_Rzeczypospolitej_Polskiej_XI_kadencji" title="Senat Rzeczypospolitej Polskiej XI kadencji">XI kadencji</a></li> <li><a href="/wiki/Marsza%C5%82ek_Senatu_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej">Marszałek Senatu:</a> <dl><dd><a href="/wiki/Ma%C5%82gorzata_Kidawa-B%C5%82o%C5%84ska" title="Małgorzata Kidawa-Błońska">Małgorzata Kidawa-Błońska</a></dd></dl></li></ul></li></ul> </div> </div> <div class="NavFrame"> <div class="NavHead">Władza wykonawcza</div> <div class="NavContent" style="display:none"> <ul><li><a href="/wiki/Prezydent_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej">Prezydent:</a> <dl><dd><a href="/wiki/Andrzej_Duda" title="Andrzej Duda">Andrzej Duda</a></dd></dl></li> <li><a href="/wiki/Prezes_Rady_Ministr%C3%B3w" title="Prezes Rady Ministrów">Prezes Rady Ministrów:</a> <dl><dd><a href="/wiki/Donald_Tusk" title="Donald Tusk">Donald Tusk</a></dd></dl></li> <li><a href="/wiki/Rada_Ministr%C3%B3w_w_Polsce" title="Rada Ministrów w Polsce">Rada Ministrów:</a> <dl><dd><a href="/wiki/Trzeci_rz%C4%85d_Donalda_Tuska" title="Trzeci rząd Donalda Tuska">Trzeci rząd Donalda Tuska</a></dd></dl></li></ul> </div> </div> <div class="NavFrame"> <div class="NavHead">Władza sądownicza</div> <div class="NavContent" style="display:none"> <p><a href="/wiki/Wymiar_sprawiedliwo%C5%9Bci_w_Polsce" title="Wymiar sprawiedliwości w Polsce">Wymiar sprawiedliwości</a> </p> <ul><li><a href="/wiki/S%C4%85d_Najwy%C5%BCszy_(Polska)" title="Sąd Najwyższy (Polska)">Sąd Najwyższy</a></li></ul> <dl><dd><a href="/wiki/Pierwszy_Prezes_S%C4%85du_Najwy%C5%BCszego" title="Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego">Pierwszy Prezes:</a></dd> <dd><a href="/wiki/Ma%C5%82gorzata_Manowska" title="Małgorzata Manowska">Małgorzata Manowska</a></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/Naczelny_S%C4%85d_Administracyjny" title="Naczelny Sąd Administracyjny">Naczelny Sąd Administracyjny</a></li></ul> <dl><dd>prezes: <a href="/wiki/Jacek_Chlebny" title="Jacek Chlebny">Jacek Chlebny</a></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/Trybuna%C5%82_Konstytucyjny_(Polska)" title="Trybunał Konstytucyjny (Polska)">Trybunał Konstytucyjny</a></li></ul> <dl><dd>prezes: <a href="/wiki/Julia_Przy%C5%82%C4%99bska" title="Julia Przyłębska">Julia Przyłębska</a></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/Trybuna%C5%82_Stanu" title="Trybunał Stanu">Trybunał Stanu</a></li></ul> <dl><dd><a href="/wiki/Ma%C5%82gorzata_Manowska" title="Małgorzata Manowska">Małgorzata Manowska</a></dd></dl> <ul><li><a href="/wiki/Krajowa_Rada_S%C4%85downictwa" title="Krajowa Rada Sądownictwa">Krajowa Rada Sądownictwa</a></li></ul> <dl><dd>przewodnicząca: <a href="/wiki/Dagmara_Pawe%C5%82czyk-Woicka" title="Dagmara Pawełczyk-Woicka">Dagmara Pawełczyk-Woicka</a></dd></dl> </div> </div> <div class="NavFrame"> <div class="NavHead">Kontrola państwowa</div> <div class="NavContent" style="display:none"> <ul><li><a href="/wiki/Najwy%C5%BCsza_Izba_Kontroli" title="Najwyższa Izba Kontroli">Najwyższa Izba Kontroli</a> <dl><dd><a href="/wiki/Marian_Bana%C5%9B" title="Marian Banaś">Marian Banaś</a></dd></dl></li> <li><a href="/wiki/Rzecznik_Praw_Obywatelskich" title="Rzecznik Praw Obywatelskich">Rzecznik Praw Obywatelskich</a> <dl><dd><a href="/wiki/Marcin_Wi%C4%85cek" title="Marcin Wiącek">Marcin Wiącek</a></dd></dl></li> <li><a href="/wiki/Rzecznik_Praw_Dziecka" title="Rzecznik Praw Dziecka">Rzecznik Praw Dziecka</a> <dl><dd><a href="/wiki/Monika_Horna-Cie%C5%9Blak" title="Monika Horna-Cieślak">Monika Horna-Cieślak</a></dd></dl></li> <li><a href="/wiki/Krajowa_Rada_Radiofonii_i_Telewizji" title="Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji">Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji</a> <dl><dd><a href="/wiki/Maciej_%C5%9Awirski" title="Maciej Świrski">Maciej Świrski</a></dd></dl></li></ul> </div> </div> <div class="NavFrame"> <div class="NavHead">Finanse</div> <div class="NavContent" style="display:none"> <ul><li><a href="/wiki/Narodowy_Bank_Polski" title="Narodowy Bank Polski">Narodowy Bank Polski</a> <dl><dd><a href="/wiki/Adam_Glapi%C5%84ski" title="Adam Glapiński">Adam Glapiński</a></dd></dl></li> <li><a href="/wiki/Rada_Polityki_Pieni%C4%99%C5%BCnej" title="Rada Polityki Pieniężnej">Rada Polityki Pieniężnej</a></li></ul> </div> </div> <div class="NavFrame"> <div class="NavHead"><a href="/wiki/Samorz%C4%85d_terytorialny_w_Polsce" title="Samorząd terytorialny w Polsce">Samorząd terytorialny</a></div> <div class="NavContent" style="display:none"> <ul><li><a href="/wiki/Samorz%C4%85d_gminny" title="Samorząd gminny">Samorząd gminny</a></li> <li><a href="/wiki/Samorz%C4%85d_powiatowy" title="Samorząd powiatowy">Samorząd powiatowy</a></li> <li><a href="/wiki/Samorz%C4%85d_wojew%C3%B3dztwa" title="Samorząd województwa">Samorząd województwa</a></li> <li><a href="/wiki/Podzia%C5%82_administracyjny_Polski" title="Podział administracyjny Polski">Podział administracyjny Polski</a></li></ul> </div> </div> <div class="NavFrame"> <div class="NavHead"><a href="/wiki/Partie_polityczne_w_Polsce" title="Partie polityczne w Polsce">Partie polityczne</a></div> <div class="NavContent" style="display:none"> <ul><li><a href="/wiki/Klub_(parlament)" title="Klub (parlament)">Kluby parlamentarne</a> tworzą lub współtworzą: <ul><li><a href="/wiki/Prawo_i_Sprawiedliwo%C5%9B%C4%87" title="Prawo i Sprawiedliwość">Prawo i Sprawiedliwość</a> <ul><li><a href="/wiki/Suwerenna_Polska" title="Suwerenna Polska">Suwerenna Polska</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Koalicja_Obywatelska" title="Koalicja Obywatelska">Koalicja Obywatelska</a> <ul><li><a href="/wiki/Platforma_Obywatelska" title="Platforma Obywatelska">Platforma Obywatelska</a></li> <li><a href="/wiki/Nowoczesna" title="Nowoczesna">Nowoczesna</a></li> <li><a href="/wiki/Inicjatywa_Polska" title="Inicjatywa Polska">Inicjatywa Polska</a></li> <li><a href="/wiki/Zieloni_(Polska)" title="Zieloni (Polska)">Zieloni</a></li> <li><a href="/wiki/Agrounia" title="Agrounia">RS Agrounia Tak</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Lewica_(2019)" title="Lewica (2019)">Lewica</a> <ul><li><a href="/wiki/Nowa_Lewica" title="Nowa Lewica">Nowa Lewica</a></li> <li><a href="/wiki/Lewica_Razem_(partia)" title="Lewica Razem (partia)">Lewica Razem</a></li> <li><a href="/wiki/Polska_Partia_Socjalistyczna" title="Polska Partia Socjalistyczna">Polska Partia Socjalistyczna</a></li> <li><a href="/wiki/Unia_Pracy" title="Unia Pracy">Unia Pracy</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Polska_2050" title="Polska 2050">Polska 2050</a></li> <li><a href="/wiki/Polskie_Stronnictwo_Ludowe" title="Polskie Stronnictwo Ludowe">Polskie Stronnictwo Ludowe</a> <ul><li><a href="/wiki/Centrum_dla_Polski" title="Centrum dla Polski">Centrum dla Polski</a></li> <li><a href="/wiki/Unia_Europejskich_Demokrat%C3%B3w" title="Unia Europejskich Demokratów">Unia Europejskich Demokratów</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Konfederacja_Wolno%C5%9B%C4%87_i_Niepodleg%C5%82o%C5%9B%C4%87" title="Konfederacja Wolność i Niepodległość">Konfederacja Wolność i Niepodległość</a> <ul><li><a href="/wiki/Nowa_Nadzieja_(polska_partia_polityczna)" title="Nowa Nadzieja (polska partia polityczna)">Nowa Nadzieja</a></li> <li><a href="/wiki/Ruch_Narodowy" title="Ruch Narodowy">Ruch Narodowy</a></li> <li><a href="/wiki/Konfederacja_Korony_Polskiej" title="Konfederacja Korony Polskiej">Konfederacja Korony Polskiej</a></li></ul></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Ko%C5%82o_(parlament)" title="Koło (parlament)">Koło poselskie</a> tworzy: <ul><li><a href="/wiki/Kukiz%E2%80%9915" title="Kukiz’15">Kukiz’15</a></li></ul></li> <li>Komitety ogólnopolskie, które nie przekroczyły progu w wyborach do Sejmu w 2023 roku: <ul><li><a href="/wiki/Bezpartyjni_Samorz%C4%85dowcy" title="Bezpartyjni Samorządowcy">Bezpartyjni Samorządowcy</a></li> <li><a href="/wiki/Polska_Jest_Jedna" title="Polska Jest Jedna">Polska Jest Jedna</a></li></ul></li></ul> </div> </div> <div class="NavFrame"> <div class="NavHead"><a href="/wiki/Wybory_w_Polsce" title="Wybory w Polsce">Wybory</a></div> <div class="NavContent" style="display:none"> <ul><li><a href="/wiki/Wybory_parlamentarne_w_Polsce" title="Wybory parlamentarne w Polsce">Wybory parlamentarne</a>: <a href="/wiki/Wybory_parlamentarne_w_Polsce_w_2023_roku" title="Wybory parlamentarne w Polsce w 2023 roku">2023</a></li> <li><a href="/wiki/Wybory_prezydenckie_w_Polsce" title="Wybory prezydenckie w Polsce">Wybory prezydenckie</a>: <a href="/wiki/Wybory_prezydenckie_w_Polsce_w_2020_roku_(drugie)" title="Wybory prezydenckie w Polsce w 2020 roku (drugie)">2020</a></li> <li><a href="/wiki/Wybory_do_Parlamentu_Europejskiego_w_Polsce" title="Wybory do Parlamentu Europejskiego w Polsce">Wybory do PE</a>: <a href="/wiki/Wybory_do_Parlamentu_Europejskiego_w_Polsce_w_2024_roku" title="Wybory do Parlamentu Europejskiego w Polsce w 2024 roku">2024</a></li> <li><a href="/wiki/Wybory_samorz%C4%85dowe_w_Polsce" title="Wybory samorządowe w Polsce">Wybory samorządowe</a>: <a href="/wiki/Wybory_samorz%C4%85dowe_w_Polsce_w_2024_roku" title="Wybory samorządowe w Polsce w 2024 roku">2024</a></li> <li><a href="/wiki/Referenda_w_Polsce" title="Referenda w Polsce">Referenda</a>: <a href="/wiki/Referendum_w_Polsce_w_2023_roku" title="Referendum w Polsce w 2023 roku">2023</a></li></ul> </div> </div> <div class="NavFrame"> <div class="NavHead"><a href="/wiki/Polityka_zagraniczna_Polski" title="Polityka zagraniczna Polski">Polityka zagraniczna</a></div> <div class="NavContent" style="display:none"> <ul><li><a href="/wiki/Ministerstwo_Spraw_Zagranicznych_(Polska)" title="Ministerstwo Spraw Zagranicznych (Polska)">Ministerstwo Spraw Zagranicznych</a> <dl><dd>minister: <a href="/wiki/Rados%C5%82aw_Sikorski" title="Radosław Sikorski">Radosław Sikorski</a></dd></dl></li> <li><a href="/wiki/Przedstawiciele_dyplomatyczni_Polski" title="Przedstawiciele dyplomatyczni Polski">Ambasadorowie Polski</a></li> <li><a href="/wiki/Plac%C3%B3wki_dyplomatyczne_i_konsularne_Polski_na_%C5%9Bwiecie_oraz_obcych_pa%C5%84stw_w_Polsce" title="Placówki dyplomatyczne i konsularne Polski na świecie oraz obcych państw w Polsce">Placówki dyplomatyczne</a></li> <li><a href="/wiki/Komitet_do_Spraw_Europejskich" title="Komitet do Spraw Europejskich">Komitet ds. Europejskich</a></li> <li>Parlamentarne Komisje Spraw Zagranicznych <ul><li><a href="/wiki/Komisja_Spraw_Zagranicznych_(Sejm)" title="Komisja Spraw Zagranicznych (Sejm)">Sejmowa</a></li> <li><a href="/wiki/Komisja_Spraw_Zagranicznych_(Senat)" title="Komisja Spraw Zagranicznych (Senat)">Senacka</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Polski_Instytut_Spraw_Mi%C4%99dzynarodowych" title="Polski Instytut Spraw Międzynarodowych">Polski Instytut Spraw Międzynarodowych</a></li></ul> </div> </div> </td></tr></tbody></table> <p><b>Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej</b> (<i>Trzeciej Rzeczypospolitej</i><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1">[1]</a></sup>) – struktura organizacyjna państwa <a href="/wiki/Polska" title="Polska">polskiego</a>, określona <a href="/wiki/Konstytucja_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej">Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej</a> uchwaloną przez <a href="/wiki/Zgromadzenie_Narodowe_(Polska)" title="Zgromadzenie Narodowe (Polska)">Zgromadzenie Narodowe</a> 2 kwietnia 1997 roku. Zgodnie z jej treścią Rzeczpospolita Polska jest <a href="/wiki/Republika" title="Republika">republiką</a> <a href="/wiki/System_parlamentarny" title="System parlamentarny">parlamentarną</a> i realizuje zasady <a href="/wiki/Suwerenno%C5%9B%C4%87_ludu" title="Suwerenność ludu">suwerenności narodu</a>, <a href="/wiki/Niepodleg%C5%82o%C5%9B%C4%87" title="Niepodległość">niepodległości</a> i <a href="/wiki/Suwerenno%C5%9B%C4%87" title="Suwerenność">suwerenności</a> państwa, <a href="/wiki/Demokracja" title="Demokracja">demokratycznego</a> <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_prawa" title="Państwo prawa">państwa prawnego</a>, <a href="/wiki/Spo%C5%82ecze%C5%84stwo_obywatelskie" title="Społeczeństwo obywatelskie">społeczeństwa obywatelskiego</a>, <a href="/wiki/Podzia%C5%82_w%C5%82adz" title="Podział władz">trójpodziału władzy</a>, <a href="/wiki/Pluralizm_polityczny" title="Pluralizm polityczny">pluralizmu</a>, <a href="/wiki/Praworz%C4%85dno%C5%9B%C4%87" title="Praworządność">praworządności</a>, <a href="/wiki/Spo%C5%82eczna_gospodarka_rynkowa" title="Społeczna gospodarka rynkowa">społecznej gospodarki rynkowej</a> oraz przyrodzonej <a href="/wiki/Godno%C5%9B%C4%87" title="Godność">godności człowieka</a>. Rzeczpospolita określona jest także jako <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_unitarne" title="Państwo unitarne">państwo unitarne</a>. </p><p>Władzę, według trójpodziału na rodzaje, sprawują: </p> <ul><li>ustawodawczą: <a href="/wiki/Sejm_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Sejm Rzeczypospolitej Polskiej">Sejm</a> i <a href="/wiki/Senat_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Senat Rzeczypospolitej Polskiej">Senat</a>,</li> <li>wykonawczą: <a href="/wiki/Rada_Ministr%C3%B3w_w_Polsce" title="Rada Ministrów w Polsce">Rada Ministrów</a> i <a href="/wiki/Prezydent_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej">Prezydent</a>,</li> <li>sądowniczą: <a href="/wiki/S%C4%85d" title="Sąd">sądy</a> i <a href="/wiki/Trybuna%C5%82y_w_Polsce" title="Trybunały w Polsce">trybunały</a>.</li></ul> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geneza">Geneza</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Geneza" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Geneza"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dwudziestolecie_międzywojenne"><span id="Dwudziestolecie_mi.C4.99dzywojenne"></span>Dwudziestolecie międzywojenne</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Dwudziestolecie międzywojenne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Dwudziestolecie międzywojenne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w Wikiźródłach tekst <br /> <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Ma%C5%82a_Konstytucja_z_1919" class="extiw" title="s:Mała Konstytucja z 1919"><b>małej Konstytucji z 1919</b></a> </td></tr></tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w Wikiźródłach tekst <br /> <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Konstytucja_marcowa" class="extiw" title="s:Konstytucja marcowa"><b>Konstytucji marcowej</b></a> </td></tr></tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w Wikiźródłach tekst <br /> <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Nowela_sierpniowa" class="extiw" title="s:Nowela sierpniowa"><b>noweli sierpniowej</b></a> </td></tr></tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w Wikiźródłach tekst <br /> <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Konstytucja_kwietniowa" class="extiw" title="s:Konstytucja kwietniowa"><b>Konstytucji kwietniowej</b></a> </td></tr></tbody></table> <p>W rozwoju współczesnego konstytucjonalizmu w Polsce ważnym elementem było ustanowienie nowego ładu ustrojowego po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku. Tymczasowym rozwiązaniem w pierwszych latach była <i><a href="/wiki/Ma%C5%82a_Konstytucja_z_1919_roku" title="Mała Konstytucja z 1919 roku">Uchwała Sejmu Ustawodawczego z dnia 20 lutego 1919 r. w sprawie powierzenia Józefowi Piłsudskiemu dalszego sprawowania urzędu Naczelnika Państwa</a></i> (tzw. Mała Konstytucja z 1919). Już po dwóch latach <a href="/wiki/Sejm_Ustawodawczy_(1919%E2%80%931922)" title="Sejm Ustawodawczy (1919–1922)">Sejm Ustawodawczy</a> uchwalił <i><a href="/wiki/Konstytucja_marcowa" title="Konstytucja marcowa">Ustawę z dnia 17 marca 1921 r. – Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej</a></i> (tzw. Konstytucja marcowa)<sup id="cite_ref-G11_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-G11-2">[2]</a></sup>. Przyjęła ona m.in. zasadę suwerenności narodu, podziału władzy i ochrony praw obywatelskich<sup id="cite_ref-G11_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-G11-2">[2]</a></sup>. Wprowadziła także system parlamentarny z dwuizbowym parlamentem, w którym Sejm otrzymał znacznie większe uprawnienia od Senatu<sup id="cite_ref-G11_2-2" class="reference"><a href="#cite_note-G11-2">[2]</a></sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3">[3]</a></sup>. Znacznie słabsza była pozycja Prezydenta, wybieranego przez Zgromadzenie Narodowe, oraz rządu, pozostającego w silnej zależności od Sejmu<sup id="cite_ref-G11_2-3" class="reference"><a href="#cite_note-G11-2">[2]</a></sup>. </p><p>Pierwszą istotną zmianą ustrojową była <i><a href="/wiki/Nowela_sierpniowa" title="Nowela sierpniowa">Ustawa zmieniająca i uzupełniająca Konstytucję Rzeczypospolitej z 17 marca 1921 r.</a></i> (tzw. Nowela sierpniowa) z 2 sierpnia 1926, która ograniczyła część uprawnień Sejmu i wzmocniła rolę Prezydenta<sup id="cite_ref-G12_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-G12-4">[4]</a></sup>. Kolejnym krokiem na drodze przemian ustrojowych wprowadzanych przez rządzącą od 1926 <a href="/wiki/Sanacja" title="Sanacja">sanację</a> było uchwalenie nowej ustawy zasadniczej – <i><a href="/wiki/Konstytucja_kwietniowa" title="Konstytucja kwietniowa">Ustawy konstytucyjnej z 23 IV 1935 roku</a></i> (tzw. Konstytucja kwietniowa)<sup id="cite_ref-G12_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-G12-4">[4]</a></sup>. Zakładała ona <a href="/wiki/Autorytaryzm_(ustr%C3%B3j)" title="Autorytaryzm (ustrój)">autorytarny</a> model sprawowania władzy, w którym szczególną pozycję zajmował wybierany przez Zgromadzenie Elektorów Prezydent Rzeczypospolitej<sup id="cite_ref-G12_4-2" class="reference"><a href="#cite_note-G12-4">[4]</a></sup>. Był on zwolniony z odpowiedzialności politycznej i konstytucyjnej oraz powoływał rząd odpowiedzialny politycznie przed Sejmem<sup id="cite_ref-G12_4-3" class="reference"><a href="#cite_note-G12-4">[4]</a></sup>. O marginalizacji roli parlamentu przesądził nowy system wyborczy, znacznie ograniczający możliwości opozycji<sup id="cite_ref-G13_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-G13-5">[5]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Polska_Ludowa">Polska Ludowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Polska Ludowa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Polska Ludowa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w Wikiźródłach <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Manifest_Polskiego_Komitetu_Wyzwolenia_Narodowego" class="extiw" title="s:Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego"><b>tekst manifestu PKWN</b></a> </td></tr></tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w Wikiźródłach <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Ma%C5%82a_Konstytucja_z_1947" class="extiw" title="s:Mała Konstytucja z 1947"><b>tekst małej Konstytucji z 1947</b></a> </td></tr></tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w Wikiźródłach tekst <br /> <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Konstytucja_Polskiej_Rzeczypospolitej_Ludowej" class="extiw" title="s:Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej"><b>Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</b></a> </td></tr></tbody></table> <p>W końcowej fazie II wojny światowej faktyczną władzę na ustanowionym w nowych granicach obszarze Polski przejęły organy powołane przez polskich komunistów współpracujących z <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">ZSRR</a>. Pierwszym wyznacznikiem ram nowego ustroju był ustalony w <a href="/wiki/Moskwa" title="Moskwa">Moskwie</a> <a href="/wiki/Manifest_PKWN" title="Manifest PKWN">manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego</a>, który de facto delegalizował Konstytucję kwietniową, przywracając jednocześnie moc obowiązującą Konstytucji marcowej. Tymczasowo ustanowił także <a href="/wiki/Krajowa_Rada_Narodowa" title="Krajowa Rada Narodowa">Krajową Radę Narodową</a><sup id="cite_ref-G13_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-G13-5">[5]</a></sup>, jako organ parlamentarny oraz odmawiał legalności <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Rzeczypospolitej_Polskiej_na_uchod%C5%BAstwie" title="Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie">Rządowi Rzeczypospolitej Polskiej</a> znajdującemu się na emigracji. W 1947 zorganizowano <a href="/wiki/Wybory_parlamentarne_w_Polsce_w_1947_roku" title="Wybory parlamentarne w Polsce w 1947 roku">wybory</a>, które wyłoniły skład <a href="/wiki/Sejm_Ustawodawczy_(1947%E2%80%931952)" title="Sejm Ustawodawczy (1947–1952)">Sejmu Ustawodawczego</a><sup id="cite_ref-G13_5-2" class="reference"><a href="#cite_note-G13-5">[5]</a></sup>. Dokładnie miesiąc po wyborach uchwalił on <i><a href="/wiki/Ma%C5%82a_Konstytucja_z_1947_roku" title="Mała Konstytucja z 1947 roku">Ustawę Konstytucyjną z dnia 19 lutego 1947 r. o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczypospolitej Polskiej</a></i> (tzw. mała Konstytucja z 1947)<sup id="cite_ref-G13_5-3" class="reference"><a href="#cite_note-G13-5">[5]</a></sup>. Nawiązywała ona treścią do części postanowień Konstytucji marcowej, wprowadziła także <a href="/wiki/Rada_Pa%C5%84stwa_(Polska)" title="Rada Państwa (Polska)">Radę Państwa</a><sup id="cite_ref-G13_5-4" class="reference"><a href="#cite_note-G13-5">[5]</a></sup>. Formalnie ustanowiony został model zbliżony do parlamentarno-gabinetowego, jednak w rzeczywistości realną władzę sprawował aparat <a href="/wiki/Polska_Partia_Robotnicza" title="Polska Partia Robotnicza">Polskiej Partii Robotniczej</a> (od 1948 <a href="/wiki/Polska_Zjednoczona_Partia_Robotnicza" title="Polska Zjednoczona Partia Robotnicza">Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej</a>)<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6">[6]</a></sup>, podporządkowany dyrektywom sowieckim<sup id="cite_ref-G13_5-5" class="reference"><a href="#cite_note-G13-5">[5]</a></sup>. </p><p>W <a href="/wiki/Stalinizm" title="Stalinizm">okresie stalinizmu</a> trwały prace nad nową ustawą zasadniczą, wzorowaną na <a href="/wiki/Konstytucja_Zwi%C4%85zku_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Konstytucja Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich">Konstytucji Związku Radzieckiego</a> z 1936<sup id="cite_ref-G13_5-6" class="reference"><a href="#cite_note-G13-5">[5]</a></sup>. Efektem przygotowań była <i><a href="/wiki/Konstytucja_Polskiej_Rzeczypospolitej_Ludowej" title="Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej">Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z 22 lipca 1952 r.</a></i><sup id="cite_ref-G13_5-7" class="reference"><a href="#cite_note-G13-5">[5]</a></sup> Odrzuciła ona naczelne zasady Konstytucji marcowej, zerwała z podziałem władzy i dokonała silnej <a href="/wiki/Centralizacja" title="Centralizacja">centralizacji</a><sup id="cite_ref-G13_5-8" class="reference"><a href="#cite_note-G13-5">[5]</a></sup>. Zniesiony też został urząd Prezydenta, a najwyższą władzę przyznano Sejmowi<sup id="cite_ref-G14_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-G14-7">[7]</a></sup><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8">[8]</a></sup>. Funkcję głowy państwa przejął organ kolegialny – Rada Państwa<sup id="cite_ref-G14_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-G14-7">[7]</a></sup>. Nowa konstytucja z założenia miała mieć charakter bardziej polityczny, niż prawny<sup id="cite_ref-G14_7-2" class="reference"><a href="#cite_note-G14-7">[7]</a></sup>. Nie istniały żadne organy ani procedury mające przestrzegać jej nadrzędności<sup id="cite_ref-G14_7-3" class="reference"><a href="#cite_note-G14-7">[7]</a></sup>. O osłabieniu roli tego dokumentu przesądziła także praktyka jego stosowania, gdyż w rzeczywistości prawa i wolności jednostki nie były przestrzegane, a realną władzę sprawowało kierownictwo PZPR<sup id="cite_ref-G14_7-4" class="reference"><a href="#cite_note-G14-7">[7]</a></sup>. Część zaistniałych zjawisk została sformalizowana w roku 1976, gdy wprowadzono nowelizację zawierającą artykuły o <i>przewodniej roli PZPR</i> oraz <i>przyjaźni i współpracy ze Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich</i><sup id="cite_ref-G15_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-G15-9">[9]</a></sup>. W marcu 1982 kolejną nowelizacją wprowadzono przepisy o Trybunale Konstytucyjnym i Trybunale Stanu, jednak kompetencje przyznane tym organom były ograniczone<sup id="cite_ref-G15_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-G15-9">[9]</a></sup>. Podobnie było z pozostałymi nowymi instytucjami – Naczelnym Sądem Administracyjnym (1980) i Rzecznikiem Praw Obywatelskich (1987)<sup id="cite_ref-G15_9-2" class="reference"><a href="#cite_note-G15-9">[9]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Transformacja_ustrojowa">Transformacja ustrojowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Transformacja ustrojowa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Transformacja ustrojowa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Okr%C4%85g%C5%82y_St%C3%B3%C5%82_(Polska)" title="Okrągły Stół (Polska)">Okrągły Stół (Polska)</a>, <a href="/wiki/Nowela_kwietniowa" title="Nowela kwietniowa">Nowela kwietniowa</a>, <a href="/wiki/Transformacja_systemowa_w_Polsce" title="Transformacja systemowa w Polsce">Transformacja systemowa w Polsce</a>, <a href="/wiki/Sejm_Polskiej_Rzeczypospolitej_Ludowej_X_kadencji" title="Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej X kadencji">Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej X kadencji</a> i <a href="/wiki/Nowela_grudniowa" title="Nowela grudniowa">Nowela grudniowa</a>.</i></div> <p>Perspektywa <a href="/wiki/Transformacja_systemowa_w_Polsce" title="Transformacja systemowa w Polsce">zmian ustrojowych</a> zarysowała się w związku z rozpoczęciem rokowań przedstawicieli władz z przywódcami podziemnej <a href="/wiki/Niezale%C5%BCny_Samorz%C4%85dny_Zwi%C4%85zek_Zawodowy_%E2%80%9ESolidarno%C5%9B%C4%87%E2%80%9D_w_latach_1980%E2%80%931989" title="Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” w latach 1980–1989">„Solidarności”</a> w okolicznościach zapaści gospodarczej i narastającego niezadowolenia społecznego<sup id="cite_ref-G15_9-3" class="reference"><a href="#cite_note-G15-9">[9]</a></sup>. Na mocy porozumień <a href="/wiki/Okr%C4%85g%C5%82y_St%C3%B3%C5%82_(Polska)" title="Okrągły Stół (Polska)">Okrągłego Stołu</a> doszło do uchwalenia <a href="/wiki/Nowela_kwietniowa" title="Nowela kwietniowa">nowelizacji Konstytucji PRL</a> (tzw. noweli kwietniowej)<sup id="cite_ref-G15_9-4" class="reference"><a href="#cite_note-G15-9">[9]</a></sup>. Na jej mocy przywrócono Senat oraz urząd Prezydenta, obdarzony znacznymi kompetencjami<sup id="cite_ref-G16_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-G16-10">[10]</a></sup>. Uchwalono także nową ordynację wyborczą<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11">[11]</a></sup><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12">[12]</a></sup>, według której 4 czerwca 1989 odbyły się <a href="/wiki/Wybory_parlamentarne_w_Polsce_w_1989_roku" title="Wybory parlamentarne w Polsce w 1989 roku">wybory</a>, częściowo wolne do Sejmu i całkowicie do Senatu<sup id="cite_ref-G16_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-G16-10">[10]</a></sup>. 19 lipca 1989 Zgromadzenie Narodowe <a href="/wiki/Wybory_prezydenckie_w_Polsce_w_1989_roku" title="Wybory prezydenckie w Polsce w 1989 roku">wybrało</a> <a href="/wiki/Wojciech_Jaruzelski" title="Wojciech Jaruzelski">gen. Wojciecha Jaruzelskiego</a> na urząd <a href="/wiki/Prezydent_Polskiej_Rzeczypospolitej_Ludowej" title="Prezydent Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej">Prezydenta Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</a>. Sejm pozostawał wówczas najwyższym organem władzy państwowej, a rola Senatu sprowadzała się do funkcji ustawodawczej<sup id="cite_ref-G16_10-2" class="reference"><a href="#cite_note-G16-10">[10]</a></sup>. Prezydent korzystał ze swych uprawnień w dość ograniczonym zakresie, co oznaczało jednoznaczne przesunięcie głównego ośrodka decyzyjnego w państwie do Sejmu<sup id="cite_ref-G18_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-G18-13">[13]</a></sup>. Wraz z rozwojem sytuacji politycznej w Polsce i całym <a href="/wiki/Blok_wschodni" title="Blok wschodni">bloku wschodnim</a> zaistniały okoliczności sprzyjające podjęciu prac nad nową konstytucją<sup id="cite_ref-G18_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-G18-13">[13]</a></sup>. Ustalono, że prace będą trwały dwutorowo – jednocześnie nad szybkimi zmianami w obowiązującej ustawie zasadniczej oraz przygotowaniem nowego aktu<sup id="cite_ref-G18_13-2" class="reference"><a href="#cite_note-G18-13">[13]</a></sup>. Istotnym momentem stało się uchwalenie <i><a href="/wiki/Nowela_grudniowa" title="Nowela grudniowa">Ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</a></i> (tzw. noweli grudniowej), która całkowicie zmieniła I rozdział obowiązującej konstytucji, wprowadziła nowe zasady funkcjonowania państwa oraz w symboliczny sposób zerwała z dotychczasowym modelem tzw. <a href="/wiki/Demokracja_ludowa" title="Demokracja ludowa">demokracji ludowej</a><sup id="cite_ref-G18_13-3" class="reference"><a href="#cite_note-G18-13">[13]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="III_Rzeczpospolita">III Rzeczpospolita</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: III Rzeczpospolita" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: III Rzeczpospolita"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Lech_Walesa_-_2009.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Lech_Walesa_-_2009.jpg/170px-Lech_Walesa_-_2009.jpg" decoding="async" width="170" height="224" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Lech_Walesa_-_2009.jpg/255px-Lech_Walesa_-_2009.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Lech_Walesa_-_2009.jpg/340px-Lech_Walesa_-_2009.jpg 2x" data-file-width="1746" data-file-height="2304" /></a><figcaption>Były prezydent Lech Wałęsa</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/III_Rzeczpospolita" title="III Rzeczpospolita">III Rzeczpospolita</a>.</i></div> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w Wikiźródłach tekst <br /> <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Ma%C5%82a_Konstytucja_z_1992" class="extiw" title="s:Mała Konstytucja z 1992"><b>tekst małej Konstytucji z 1992</b></a> </td></tr></tbody></table> <p>W marcu 1990 roku kolejna nowelizacja konstytucji pozwoliła na utworzenie nowego systemu samorządu terytorialnego<sup id="cite_ref-G18_13-4" class="reference"><a href="#cite_note-G18-13">[13]</a></sup>. W związku z dalszymi przemianami politycznymi gotowość ustąpienia z urzędu zadeklarował gen. Jaruzelski<sup id="cite_ref-G18_13-5" class="reference"><a href="#cite_note-G18-13">[13]</a></sup>. 27 września dokonano zatem kolejnych zmian w ustawie zasadniczej, które przewidywały wybór prezydenta w wyborach powszechnych<sup id="cite_ref-G18_13-6" class="reference"><a href="#cite_note-G18-13">[13]</a></sup> oraz skracały jego kadencję z sześciu do pięciu lat<sup id="cite_ref-G19_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-G19-14">[14]</a></sup>. W 1991 Sejm podjął decyzję o samorozwiązaniu, skutkiem czego były pierwsze od czasu zakończenia II wojny światowej demokratyczne i całkowicie wolne <a href="/wiki/Wybory_parlamentarne_w_Polsce_w_1991_roku" title="Wybory parlamentarne w Polsce w 1991 roku">wybory parlamentarne</a><sup id="cite_ref-G19_14-1" class="reference"><a href="#cite_note-G19-14">[14]</a></sup>. Izby w nowym składzie podjęły decyzję o powołaniu <a href="/wiki/Komisja_Konstytucyjna_Zgromadzenia_Narodowego" title="Komisja Konstytucyjna Zgromadzenia Narodowego">Komisji Konstytucyjnej</a> (na mocy <i>Ustawy Konstytucyjnej z 23 kwietnia 1992 roku o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej</i>) oraz przygotowaniu aktu tymczasowego<sup id="cite_ref-G19_14-2" class="reference"><a href="#cite_note-G19-14">[14]</a></sup>. Efektem prac nad nim stała się <i><a href="/wiki/Ma%C5%82a_Konstytucja_z_1992" title="Mała Konstytucja z 1992">Ustawa konstytucyjna z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym</a></i> (tzw. mała Konstytucja z 1992)<sup id="cite_ref-G19_14-3" class="reference"><a href="#cite_note-G19-14">[14]</a></sup>. </p><p>Mała Konstytucja stworzyła model wykorzystujący rozwiązania parlamentaryzmu zracjonalizowanego oraz systemu prezydenckiego<sup id="cite_ref-G23_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-G23-15">[15]</a></sup>. Przewidywała ona udział parlamentu w kreowaniu rządu oraz odpowiedzialność polityczną rządu przed parlamentem<sup id="cite_ref-G23_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-G23-15">[15]</a></sup>. Z drugiej strony silne uprawnienia miał wyłaniany w powszechnych wyborach prezydent (od 1990 <a href="/wiki/Lech_Wa%C5%82%C4%99sa" title="Lech Wałęsa">Lech Wałęsa</a>), który poza licznymi kompetencjami w zakresie polityki zagranicznej, obronności i bezpieczeństwa państwa, uzyskał także bezpośredni wpływ na wybór ministrów spraw wewnętrznych, obrony narodowej i spraw zagranicznych (tzw. resorty prezydenckie)<sup id="cite_ref-G23_15-2" class="reference"><a href="#cite_note-G23-15">[15]</a></sup>. </p><p>Jednocześnie swoją pracę rozpoczęła Komisja Konstytucyjna Zgromadzenia Narodowego<sup id="cite_ref-G24_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-G24-16">[16]</a></sup>. Łącznie wpłynęło do niej siedem projektów nowej konstytucji<sup id="cite_ref-G24_16-1" class="reference"><a href="#cite_note-G24-16">[16]</a></sup>. 16 stycznia 1997 roku przyjęto sprawozdanie w formie tekstu jednolitego<sup id="cite_ref-G24_16-2" class="reference"><a href="#cite_note-G24-16">[16]</a></sup>. Głównymi kwestiami spornymi było ustalenie roli prezydenta<sup id="cite_ref-G24_16-3" class="reference"><a href="#cite_note-G24-16">[16]</a></sup>, określenie pozycji Kościoła<sup id="cite_ref-G25_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-G25-17">[17]</a></sup> oraz kształt systemu społeczno-gospodarczego<sup id="cite_ref-G25_17-1" class="reference"><a href="#cite_note-G25-17">[17]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Konstytucja">Konstytucja</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Konstytucja" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Konstytucja"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Konstytucja_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej">Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej</a>.</i></div> <p>Polska Konstytucja została uchwalona przez <a href="/wiki/Zgromadzenie_Narodowe_(Polska)" title="Zgromadzenie Narodowe (Polska)">Zgromadzenie Narodowe</a> 2 kwietnia 1997 roku<sup id="cite_ref-G25_17-2" class="reference"><a href="#cite_note-G25-17">[17]</a></sup>. 25 maja została zatwierdzona w <a href="/wiki/Referendum_w_Polsce_w_1997_roku" title="Referendum w Polsce w 1997 roku">referendum konstytucyjnym</a>, a w życie weszła 17 października 1997<sup id="cite_ref-G25_17-3" class="reference"><a href="#cite_note-G25-17">[17]</a></sup>. Jednocześnie swoją moc straciła <i>Ustawa konstytucyjna z dnia 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym</i> (mała Konstytucja) i <i>Ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej</i><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18">[18]</a></sup>. Do tej pory Konstytucja została znowelizowana dwukrotnie – w 2006 w związku z wprowadzeniem w Polsce procedury <a href="/wiki/Europejski_nakaz_aresztowania" title="Europejski nakaz aresztowania">Europejskiego Nakazu Aresztowania</a><sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19">[19]</a></sup> oraz w 2009 – ograniczono wówczas możliwość kandydowania do Sejmu i Senatu wobec osób <i>skazanych prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego</i><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20">[20]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Struktura">Struktura</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Struktura" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Struktura"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Konstytucja składa się z <a href="/wiki/Preambu%C5%82a" title="Preambuła">preambuły</a><sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21">[21]</a></sup> i 243 artykułów zawartych w 13 rozdziałach. Zostały one ujęte w następującej strukturze<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22">[22]</a></sup>: </p> <ol><li>Rzeczpospolita</li> <li>Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela</li> <li>Źródła prawa</li> <li>Sejm i Senat</li> <li>Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej</li> <li>Rada Ministrów i administracja rządowa</li> <li>Samorząd terytorialny</li> <li>Sądy i trybunały</li> <li>Organy kontroli państwowej i ochrony prawa</li> <li>Finanse publiczne</li> <li>Stany nadzwyczajne</li> <li>Zmiana Konstytucji</li> <li>Przepisy przejściowe i końcowe.</li></ol> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w Wikiźródłach <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Konstytucja_Rzeczypospolitej_Polskiej" class="extiw" title="s:Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej"><b><br />Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej</b></a> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zasady">Zasady</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Zasady" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zasady"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Do podstawowych zasad polskiej Konstytucji zalicza się<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23">[23]</a></sup>: </p> <ul><li>zasadę <a href="/wiki/Demokracja" title="Demokracja">demokratycznego</a> <a href="/wiki/Praworz%C4%85dno%C5%9B%C4%87" title="Praworządność">państwa prawa</a><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24">[24]</a></sup>;</li> <li>zasadę <a href="/wiki/Suwerenno%C5%9B%C4%87_ludu" title="Suwerenność ludu">suwerenności ludu</a><sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25">[25]</a></sup>;</li> <li>zasadę <a href="/wiki/Niepodleg%C5%82o%C5%9B%C4%87" title="Niepodległość">niepodległości</a> i <a href="/wiki/Suwerenno%C5%9B%C4%87" title="Suwerenność">suwerenności</a> <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo" title="Państwo">państwa</a><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26">[26]</a></sup>;</li> <li>zasadę <a href="/wiki/Praworz%C4%85dno%C5%9B%C4%87" title="Praworządność">legalizmu</a><sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27">[27]</a></sup>;</li> <li>zasadę <a href="/wiki/Podzia%C5%82_w%C5%82adz" title="Podział władz">podziału władzy</a><sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28">[28]</a></sup>;</li> <li>zasadę <a href="/wiki/Pluralizm_polityczny" title="Pluralizm polityczny">pluralizmu politycznego</a><sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29">[29]</a></sup>;</li> <li>zasadę <a href="/wiki/Spo%C5%82ecze%C5%84stwo_obywatelskie" title="Społeczeństwo obywatelskie">społeczeństwa obywatelskiego</a><sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30">[30]</a></sup>;</li> <li>zasadę <a href="/wiki/Spo%C5%82eczna_gospodarka_rynkowa" title="Społeczna gospodarka rynkowa">społecznej gospodarki rynkowej</a><sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31">[31]</a></sup>;</li> <li>zasadę przyrodzonej <a href="/wiki/Godno%C5%9B%C4%87" title="Godność">godności człowieka</a><sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32">[32]</a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Procedura_zmiany">Procedura zmiany</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Procedura zmiany" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Procedura zmiany"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Procedurę zmiany Konstytucji określa <i>Rozdział XII</i><sup id="cite_ref-autonazwa11_33-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa11-33">[33]</a></sup>. Projekt ustawy nowelizującej ustawę zasadniczą przedłożyć mogą<sup id="cite_ref-autonazwa8_34-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa8-34">[34]</a></sup>: </p> <ul><li>1/5 ustawowej liczby posłów;</li> <li>Senat;</li> <li>Prezydent Rzeczypospolitej.</li></ul> <p>Aby zmiana weszła w życie, stosowną uchwałę muszą przyjąć obie izby parlamentu<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35">[35]</a></sup> – Sejm większością 2/3 głosów w obecności minimum połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat większością bezwzględną w obecności minimum połowy ustawowej liczby senatorów<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36">[36]</a></sup>. Następnie uchwaloną ustawę podpisuje Prezydent Rzeczypospolitej i zarządza jej publikację w <a href="/wiki/Dziennik_Ustaw" title="Dziennik Ustaw">Dzienniku Ustaw</a><sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37">[37]</a></sup>. W przypadku zmian artykułów z rozdziałów I, II lub XII, podmioty mające prawo inicjatywy ustawodawczej w przypadku zmiany Konstytucji, mają prawo wystąpić z żądaniem przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Akceptacja zmian wymaga większości głosów <i>za</i> i nie jest obarczona wymogiem progu frekwencji<sup id="cite_ref-autonazwa1_38-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa1-38">[38]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Władza_ustawodawcza"><span id="W.C5.82adza_ustawodawcza"></span>Władza ustawodawcza</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Władza ustawodawcza" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Władza ustawodawcza"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Konstytucja wyraźnie określa Sejm i Senat jako organy właściwe do sprawowania władzy ustawodawczej<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39">[39]</a></sup>. Polski parlament jest zatem <a href="/wiki/Bikameralizm" title="Bikameralizm">dwuizbowy</a>, gdzie izbą niższą jest Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, wyższą zaś Senat Rzeczypospolitej Polskiej. Obie izby wybierane są na 4-letnią kadencję, która rozpoczyna się z dniem pierwszego posiedzenia Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się nowego Sejmu<sup id="cite_ref-autonazwa18_40-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa18-40">[40]</a></sup> i obradują w trybie permanentnym<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41">[41]</a></sup>. Konstrukcja parlamentu nie przyjęła zasady równouprawnienia izb – silniejsza pozycja przyznana jest Sejmowi<sup id="cite_ref-autonazwa3_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa3-42">[42]</a></sup>. Wspólnie obradujące izby stanowią <a href="/wiki/Zgromadzenie_Narodowe_(Polska)" title="Zgromadzenie Narodowe (Polska)">Zgromadzenie Narodowe</a><sup id="cite_ref-autonazwa3_42-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa3-42">[42]</a></sup>. Stanowiska posła i senatora są niepołączalne<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43">[43]</a></sup>. Konstytucja określa posłów i senatorów jako przedstawicieli Narodu, niezwiązanych żadnymi instrukcjami<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44">[44]</a></sup>. Ponadto od dnia wyborów przysługuje im <a href="/wiki/Immunitet" title="Immunitet">immunitet</a><sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45">[45]</a></sup> oraz nietykalność osobista<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46">[46]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Organizacja_parlamentu">Organizacja parlamentu</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Organizacja parlamentu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Organizacja parlamentu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Organizacja wewnętrzna izb określona jest w odrębnych regulaminach. Organami kierowniczymi Sejmu i Senatu są <a href="/wiki/Marsza%C5%82ek_Sejmu_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej">Marszałek Sejmu</a> i <a href="/wiki/Marsza%C5%82ek_Senatu_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Marszałek Senatu Rzeczypospolitej Polskiej">Senatu</a> oraz <a href="/wiki/Prezydium_Sejmu" title="Prezydium Sejmu">Prezydium Sejmu</a> i <a href="/wiki/Prezydium_Senatu" title="Prezydium Senatu">Senatu</a>. Organem o charakterze polityczno-doradczym jest <a href="/wiki/Konwent_Senior%C3%B3w" title="Konwent Seniorów">Konwent Seniorów</a>. Obie mają własne kancelarie o charakterze administracyjno-urzędniczym. Organami pomocniczymi są sejmowe i senackie komisje oraz powoływani przez izby sekretarze. W ramach struktur organizacji pracy posłów i senatorów tworzy się kluby parlamentarne, koła poselskie oraz zespoły<sup id="cite_ref-autonazwa22_47-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa22-47">[47]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sejm">Sejm</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Sejm" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Sejm"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Sejm_RP.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Sejm_RP.jpg/220px-Sejm_RP.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Sejm_RP.jpg/330px-Sejm_RP.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Sejm_RP.jpg/440px-Sejm_RP.jpg 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1200" /></a><figcaption><a href="/wiki/Kompleks_budynk%C3%B3w_Sejmu_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Kompleks budynków Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej">Gmach Sejmu</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Zgromadzenie_pos%C5%82%C3%B3w_i_senator%C3%B3w_22_grudnia_2015_01.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Zgromadzenie_pos%C5%82%C3%B3w_i_senator%C3%B3w_22_grudnia_2015_01.JPG/220px-Zgromadzenie_pos%C5%82%C3%B3w_i_senator%C3%B3w_22_grudnia_2015_01.JPG" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Zgromadzenie_pos%C5%82%C3%B3w_i_senator%C3%B3w_22_grudnia_2015_01.JPG/330px-Zgromadzenie_pos%C5%82%C3%B3w_i_senator%C3%B3w_22_grudnia_2015_01.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Zgromadzenie_pos%C5%82%C3%B3w_i_senator%C3%B3w_22_grudnia_2015_01.JPG/440px-Zgromadzenie_pos%C5%82%C3%B3w_i_senator%C3%B3w_22_grudnia_2015_01.JPG 2x" data-file-width="5199" data-file-height="3458" /></a><figcaption><a href="/wiki/Sala_Posiedze%C5%84_w_Sejmie" class="mw-redirect" title="Sala Posiedzeń w Sejmie">Sala Posiedzeń Sejmu</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Government_benches_in_the_Sejm_Plenary_Hall.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Government_benches_in_the_Sejm_Plenary_Hall.JPG/220px-Government_benches_in_the_Sejm_Plenary_Hall.JPG" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Government_benches_in_the_Sejm_Plenary_Hall.JPG/330px-Government_benches_in_the_Sejm_Plenary_Hall.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Government_benches_in_the_Sejm_Plenary_Hall.JPG/440px-Government_benches_in_the_Sejm_Plenary_Hall.JPG 2x" data-file-width="4748" data-file-height="3126" /></a><figcaption>Ławy rządowe w Sali Posiedzeń Sejmu</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Sejm_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Sejm Rzeczypospolitej Polskiej">Sejm Rzeczypospolitej Polskiej</a>.</i></div> <p>Sejm liczy 460 posłów wybieranych w wyborach <a href="/wiki/Powszechno%C5%9B%C4%87_wybor%C3%B3w" title="Powszechność wyborów">powszechnych</a>, <a href="/wiki/R%C3%B3wno%C5%9B%C4%87_wybor%C3%B3w" title="Równość wyborów">równych</a>, <a href="/wiki/Bezpo%C5%9Brednio%C5%9B%C4%87_wybor%C3%B3w" title="Bezpośredniość wyborów">bezpośrednich</a> i <a href="/wiki/Ordynacja_proporcjonalna" title="Ordynacja proporcjonalna">proporcjonalnych</a>, w <a href="/wiki/Tajno%C5%9B%C4%87_g%C5%82osowania" title="Tajność głosowania">głosowaniu tajnym</a><sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48">[48]</a></sup>. Sejm zajmuje ważną pozycję w zakresie sprawowania funkcji ustrojodawczej, czego wyrazem jest jego pozycja w procesie zmiany konstytucji<sup id="cite_ref-autonazwa11_33-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa11-33">[33]</a></sup>. Ponadto przypisane mu są funkcje następujące: </p> <ul><li>ustawodawcza – decydująca rola w uchwalaniu ustaw<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49">[49]</a></sup>;</li> <li><a href="/wiki/Kontrola_parlamentarna" title="Kontrola parlamentarna">kontrolna</a> – w odniesieniu do Rady Ministrów jest to wyłączne prawo Sejmu<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50">[50]</a></sup>; <ul><li>prawo żądania informacji od ministrów i kierowników naczelnych organów administracji rządowej<sup id="cite_ref-G243_51-0" class="reference"><a href="#cite_note-G243-51">[51]</a></sup>;</li> <li>prawo żądania wysłuchania w postaci <a href="/wiki/Dezyderat" title="Dezyderat">dezyderatów</a> i opinii<sup id="cite_ref-G243_51-1" class="reference"><a href="#cite_note-G243-51">[51]</a></sup>;</li> <li>możliwość powoływania <a href="/wiki/Sejmowa_komisja_%C5%9Bledcza" title="Sejmowa komisja śledcza">komisji śledczych</a><sup id="cite_ref-G244_52-0" class="reference"><a href="#cite_note-G244-52">[52]</a></sup>;</li> <li>procedura <a href="/wiki/Interpelacja_poselska" title="Interpelacja poselska">interpelacji</a><sup id="cite_ref-G244_52-1" class="reference"><a href="#cite_note-G244-52">[52]</a></sup> i <a href="/wiki/Zapytanie_poselskie" title="Zapytanie poselskie">zapytań</a><sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53">[53]</a></sup>;</li> <li>kontrola nad realizacją budżetu i uchwalanie <a href="/wiki/Absolutorium" title="Absolutorium">absolutorium</a><sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54">[54]</a></sup>;</li> <li>na wniosek Prezesa Rady Ministrów ma prawo rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, w przypadku rażącego naruszenia konstytucji lub ustaw<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55">[55]</a></sup>;</li> <li>wyrażenie wotum nieufności wobec Rady Ministrów lub poszczególnego ministra (w tym <a href="/wiki/Konstruktywne_wotum_nieufno%C5%9Bci" title="Konstruktywne wotum nieufności">konstruktywne wotum nieufności</a>)</li></ul></li> <li>kreacyjna; <ul><li>wyrażanie wotum zaufania wobec Rady Ministrów<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56">[56]</a></sup>;</li> <li>wybór składu Trybunału Konstytucyjnego<sup id="cite_ref-autonazwa25_57-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa25-57">[57]</a></sup>;</li> <li>wybór składu Trybunału Stanu<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58">[58]</a></sup><sup id="cite_ref-autonazwa17_59-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa17-59">[59]</a></sup>;</li> <li>wybór prezesa Najwyższej Izby Kontroli za zgodą Senatu<sup id="cite_ref-autonazwa15_60-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa15-60">[60]</a></sup>;</li> <li>wybór Rzecznika Praw Obywatelskich za zgodą Senatu<sup id="cite_ref-autonazwa6_61-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa6-61">[61]</a></sup>;</li> <li>wybór Rzecznika Praw Dziecka za zgodą Senatu<sup id="cite_ref-autonazwa5_62-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa5-62">[62]</a></sup>;</li> <li>wybór dwóch spośród pięciu członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji<sup id="cite_ref-autonazwa19_63-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa19-63">[63]</a></sup>;</li> <li>wybór prezesa Narodowego Banku Polskiego<sup id="cite_ref-autonazwa2_64-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa2-64">[64]</a></sup> oraz 1/3 składu Rady Polityki Pieniężnej<sup id="cite_ref-227K5_65-0" class="reference"><a href="#cite_note-227K5-65">[65]</a></sup>;</li> <li>wybór czterech członków Krajowej Rady Sądownictwa<sup id="cite_ref-autonazwa13_66-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa13-66">[66]</a></sup>;</li> <li>wybór<sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="#cite_note-67">[67]</a></sup> Prezesa <a href="/wiki/Instytut_Pami%C4%99ci_Narodowej" title="Instytut Pamięci Narodowej">Instytutu Pamięci Narodowej</a> za zgodą Senatu<sup id="cite_ref-IPN_68-0" class="reference"><a href="#cite_note-IPN-68">[68]</a></sup>;</li> <li>wybór Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych za zgodą Senatu<sup id="cite_ref-PUODO_69-0" class="reference"><a href="#cite_note-PUODO-69">[69]</a></sup>.</li></ul></li></ul> <p>Ponadto Sejm: </p> <ul><li>decyduje o stanie wojny i pokoju<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70">[70]</a></sup>;</li> <li>wyraża zgodę na <a href="/wiki/Ratyfikacja" title="Ratyfikacja">ratyfikację</a> <a href="/wiki/Umowa_mi%C4%99dzynarodowa" title="Umowa międzynarodowa">umów międzynarodowych</a> o szczególnym znaczeniu dla państwa<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71">[71]</a></sup>;</li> <li>ma prawo uchylić bezwzględną większością głosów rozporządzenie Prezydenta wprowadzające <a href="/wiki/Stan_wojenny" title="Stan wojenny">stan wojenny</a><sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72">[72]</a></sup>;</li> <li>wyraża zgodę na przedłużenie stanu klęski żywiołowej<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73">[73]</a></sup>;</li> <li>wyraża zgodę na przedłużenie stanu wyjątkowego<sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74">[74]</a></sup>;</li> <li>współdziała z Radą Ministrów w zakresie spraw związanych z członkostwem w <a href="/wiki/Unia_Europejska" title="Unia Europejska">Unii Europejskiej</a><sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75">[75]</a></sup>.</li></ul> <p>W pracy o charakterze urzędniczym, organizacyjno-technicznym i doradczym Sejm wspierany jest przez apolityczyny i działający permanentnie urząd – <a href="/wiki/Kancelaria_Sejmu" title="Kancelaria Sejmu">Kancelarię Sejmu</a><sup id="cite_ref-autonazwa22_47-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa22-47">[47]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Skrócenie_kadencji"><span id="Skr.C3.B3cenie_kadencji"></span>Skrócenie kadencji</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Skrócenie kadencji" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Skrócenie kadencji"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Skr%C3%B3cenie_kadencji_Sejmu" title="Skrócenie kadencji Sejmu">Skrócenie kadencji Sejmu</a>.</i></div> <p>Kadencja Sejmu może zostać skrócona w trzech wypadkach: </p> <ul><li>na drodze uchwały Sejmu podjętej większością minimum 2/3 ustawowej liczby posłów<sup id="cite_ref-98K3_76-0" class="reference"><a href="#cite_note-98K3-76">[76]</a></sup>;</li> <li>zarządzeniem Prezydenta w razie nieudzielenia przez Sejm wotum zaufania nowej Radzie Ministrów<sup id="cite_ref-autonazwa16_77-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa16-77">[77]</a></sup> (obligatoryjne skrócenie kadencji);</li> <li>zarządzeniem Prezydenta w przypadku nieuchwalenia ustawy budżetowej w ciągu 4 miesięcy od dnia przedstawienia Sejmowi jej projektu<sup id="cite_ref-autonazwa9_78-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa9-78">[78]</a></sup> (fakultatywne skrócenie kadencji).</li></ul> <p>Skrócenie kadencji Sejmu oznacza automatyczne skrócenie kadencji Senatu i <a href="/wiki/Wybory_przedterminowe_w_Polsce" title="Wybory przedterminowe w Polsce">przyspieszone wybory</a> parlamentarne<sup id="cite_ref-98K3_76-1" class="reference"><a href="#cite_note-98K3-76">[76]</a></sup>. Zasadniczo nie istnieje możliwość wydłużenia kadencji izb – jedynym dopuszczalnym wyjątkiem jest sytuacja <a href="/wiki/Stan_nadzwyczajny" title="Stan nadzwyczajny">stanu nadzwyczajnego</a><sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79">[79]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Senat">Senat</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Senat" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Senat"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Budynek_Senatu_RP_01_Kancelaria_Senatu.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Budynek_Senatu_RP_01_Kancelaria_Senatu.jpg/220px-Budynek_Senatu_RP_01_Kancelaria_Senatu.jpg" decoding="async" width="220" height="137" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Budynek_Senatu_RP_01_Kancelaria_Senatu.jpg/330px-Budynek_Senatu_RP_01_Kancelaria_Senatu.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Budynek_Senatu_RP_01_Kancelaria_Senatu.jpg/440px-Budynek_Senatu_RP_01_Kancelaria_Senatu.jpg 2x" data-file-width="2560" data-file-height="1598" /></a><figcaption>Budynek Senatu</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:49_posiedzenie_Senatu_01.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/49_posiedzenie_Senatu_01.JPG/220px-49_posiedzenie_Senatu_01.JPG" decoding="async" width="220" height="144" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/49_posiedzenie_Senatu_01.JPG/330px-49_posiedzenie_Senatu_01.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/49_posiedzenie_Senatu_01.JPG/440px-49_posiedzenie_Senatu_01.JPG 2x" data-file-width="5616" data-file-height="3668" /></a><figcaption>Posiedzenie Senatu (2014)</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Senat_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Senat Rzeczypospolitej Polskiej">Senat Rzeczypospolitej Polskiej</a>.</i></div> <p>Senat liczy 100 senatorów wybieranych w wyborach powszechnych i bezpośrednich, w głosowaniu tajnym<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80">[80]</a></sup>. Szczególna rola przypada Senatowi w procesie zmiany konstytucji, gdyż wymóg jego zgody na uchwalenie ustawy zmieniającej konstytucję oznacza w tym wypadku jego równouprawnienie z Sejmem<sup id="cite_ref-autonazwa11_33-2" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa11-33">[33]</a></sup>. Poza tym kompetencje Senatu są znacznie węższe niż kompetencje Sejmu. W procedurze ustawodawczej, po uchwaleniu ustawy przez Sejm, Senat może przyjąć ją bez zmian, wnieść poprawki lub też odrzucić<sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81">[81]</a></sup>. Uchwałę Senatu w tej sprawie może jednak odrzucić Sejm, przy zachowaniu wymogu bezwzględnej większości głosów oraz przy zachowaniu <a href="/wiki/Kworum" title="Kworum">kworum</a><sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82">[82]</a></sup>. </p><p>W zakresie funkcji kreacyjnej Senat: </p> <ul><li>wybiera: <ul><li>jednego spośród pięciu członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji<sup id="cite_ref-autonazwa19_63-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa19-63">[63]</a></sup>;</li> <li>1/3 składu Rady Polityki Pieniężnej<sup id="cite_ref-227K5_65-1" class="reference"><a href="#cite_note-227K5-65">[65]</a></sup>;</li> <li>członków Krajowej Rady Sądownictwa<sup id="cite_ref-autonazwa13_66-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa13-66">[66]</a></sup>;</li></ul></li> <li>wyraża zgodę na wybór przez Sejm: <ul><li>Prezesa Najwyższej Izby Kontroli<sup id="cite_ref-autonazwa15_60-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa15-60">[60]</a></sup>;</li> <li>Rzecznika Praw Obywatelskich<sup id="cite_ref-autonazwa6_61-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa6-61">[61]</a></sup>;</li> <li>Rzecznika Praw Dziecka<sup id="cite_ref-autonazwa5_62-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa5-62">[62]</a></sup>;</li> <li>Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej<sup id="cite_ref-IPN_68-1" class="reference"><a href="#cite_note-IPN-68">[68]</a></sup>;</li> <li>Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych<sup id="cite_ref-PUODO_69-1" class="reference"><a href="#cite_note-PUODO-69">[69]</a></sup>.</li></ul></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zgromadzenie_Narodowe">Zgromadzenie Narodowe</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Zgromadzenie Narodowe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zgromadzenie Narodowe"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Zgromadzenie_Narodowe_4_czerwca_2014_Kancelaria_Senatu_04.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Zgromadzenie_Narodowe_4_czerwca_2014_Kancelaria_Senatu_04.JPG/220px-Zgromadzenie_Narodowe_4_czerwca_2014_Kancelaria_Senatu_04.JPG" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Zgromadzenie_Narodowe_4_czerwca_2014_Kancelaria_Senatu_04.JPG/330px-Zgromadzenie_Narodowe_4_czerwca_2014_Kancelaria_Senatu_04.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Zgromadzenie_Narodowe_4_czerwca_2014_Kancelaria_Senatu_04.JPG/440px-Zgromadzenie_Narodowe_4_czerwca_2014_Kancelaria_Senatu_04.JPG 2x" data-file-width="5760" data-file-height="3840" /></a><figcaption>Prezydent <a href="/wiki/Bronis%C5%82aw_Komorowski" title="Bronisław Komorowski">Bronisław Komorowski</a> wygłaszający <a href="/wiki/Or%C4%99dzie" title="Orędzie">orędzie</a> przed <a href="/wiki/Zgromadzenie_Narodowe_(Polska)" title="Zgromadzenie Narodowe (Polska)">Zgromadzeniem Narodowym</a> (4 czerwca 2014)</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Zgromadzenie_Narodowe_(Polska)" title="Zgromadzenie Narodowe (Polska)">Zgromadzenie Narodowe (Polska)</a>.</i></div> <p>Szczególną formą obrad izb parlamentu jest wspólne posiedzenie posłów i senatorów w postaci Zgromadzenia Narodowego, obradujące pod przewodnictwem Marszałka Sejmu, lub w jego zastępstwie Marszałka Senatu<sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83">[83]</a></sup>. Kompetencje przyznane tej instytucji w Konstytucji z 1997 roku są ograniczone i dotyczą wyłącznie kwestii związanych z osobą Prezydenta<sup id="cite_ref-84" class="reference"><a href="#cite_note-84">[84]</a></sup>. </p><p>Zgromadzenie Narodowe: </p> <ul><li>przyjmuje przysięgę od nowego Prezydenta<sup id="cite_ref-autonazwa24_85-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa24-85">[85]</a></sup>;</li> <li>większością minimum 2/3 głosów może stwierdzić trwałą niezdolność Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia<sup id="cite_ref-86" class="reference"><a href="#cite_note-86">[86]</a></sup>;</li> <li>większością minimum 2/3 głosów na wniosek 140 członków może postawić Prezydenta przed Trybunałem Stanu<sup id="cite_ref-87" class="reference"><a href="#cite_note-87">[87]</a></sup>, co jednocześnie skutkuje zawieszeniem sprawowania urzędu przez Prezydenta<sup id="cite_ref-88" class="reference"><a href="#cite_note-88">[88]</a></sup>;</li> <li>może być odbiorcą orędzia Prezydenta – jednak bez możliwości debatowania nad orędziem<sup id="cite_ref-89" class="reference"><a href="#cite_note-89">[89]</a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Inicjatywa_ustawodawcza">Inicjatywa ustawodawcza</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Inicjatywa ustawodawcza" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Inicjatywa ustawodawcza"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Podmioty, którym przysługuje <a href="/wiki/Inicjatywa_ustawodawcza" class="mw-redirect" title="Inicjatywa ustawodawcza">inicjatywa ustawodawcza</a> są w Konstytucji wyraźnie wyodrębnione<sup id="cite_ref-autonazwa4_90-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa4-90">[90]</a></sup>. Należą do nich: </p> <ul><li>posłowie – <a href="/wiki/Regulamin_Sejmu_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej">Regulamin Sejmu</a> ustala liczbę posłów na 15 oraz przyznaje to prawo komisjom sejmowym<sup id="cite_ref-91" class="reference"><a href="#cite_note-91">[91]</a></sup>;</li> <li>Senat;</li> <li>Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej;</li> <li>Rada Ministrów;</li> <li>grupa 100 tysięcy obywateli, mająca prawo głosu w wyborach do Sejmu (tzw. <a href="/wiki/Obywatelska_inicjatywa_ustawodawcza" title="Obywatelska inicjatywa ustawodawcza">obywatelska inicjatywa ustawodawcza</a>).</li></ul> <p>Inicjatywa ustawodawcza ograniczona jest w dwóch wypadkach: </p> <ul><li><a href="/wiki/Procedura_bud%C5%BCetowa_w_Polsce" title="Procedura budżetowa w Polsce">uchwalanie budżetu</a> – zarówno w przypadku ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, jak i zaciąganiu długu publicznego lub udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo, wyłączne prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje Radzie Ministrów<sup id="cite_ref-92" class="reference"><a href="#cite_note-92">[92]</a></sup>;</li> <li>zmiana Konstytucji – prawo inicjatywy ustawodawczej przyznano 1/5 ustawowej liczby posłów, Senatowi oraz Prezydentowi<sup id="cite_ref-autonazwa8_34-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa8-34">[34]</a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Władza_wykonawcza"><span id="W.C5.82adza_wykonawcza"></span>Władza wykonawcza</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Władza wykonawcza" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Władza wykonawcza"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Prezydent">Prezydent</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Prezydent" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Prezydent"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Flag_of_the_President_of_Poland.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_the_President_of_Poland.svg/170px-Flag_of_the_President_of_Poland.svg.png" decoding="async" width="170" height="141" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_the_President_of_Poland.svg/255px-Flag_of_the_President_of_Poland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_the_President_of_Poland.svg/340px-Flag_of_the_President_of_Poland.svg.png 2x" data-file-width="3000" data-file-height="2481" /></a><figcaption>Proporzec Prezydenta Rzeczypospolitej</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Prezydent_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej">Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej</a> i <a href="/wiki/Prezydenci_Polski" class="mw-redirect" title="Prezydenci Polski">Prezydenci Polski</a>.</i></div> <p>Podstawowe znaczenie i charakter urzędu Prezydenta określa Konstytucja w art. 126. Jest on <i>najwyższym przedstawicielem Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej</i><sup id="cite_ref-93" class="reference"><a href="#cite_note-93">[93]</a></sup>. Ponadto <i>czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium</i><sup id="cite_ref-94" class="reference"><a href="#cite_note-94">[94]</a></sup>. Zasady i zakres wykonywania jego zadań określone są przez Konstytucję i ustawy<sup id="cite_ref-95" class="reference"><a href="#cite_note-95">[95]</a></sup>. Prezydent jest przede wszystkim jednym z dwóch głównych, obok Rady Ministrów, organem <a href="/wiki/W%C5%82adza_wykonawcza" title="Władza wykonawcza">władzy wykonawczej</a><sup id="cite_ref-10K2_96-0" class="reference"><a href="#cite_note-10K2-96">[96]</a></sup>. Jego pozycję ustrojową określić można według sześciu naczelnych zasad<sup id="cite_ref-97" class="reference"><a href="#cite_note-97">[97]</a></sup>: </p> <ul><li>dualizm egzekutywy z domniemaniem kompetencji w sprawach polityki państwa na rzecz Rady Ministrów<sup id="cite_ref-autonazwa12_98-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa12-98">[98]</a></sup>;</li> <li><a href="/wiki/Arbitra%C5%BC_(politologia)" title="Arbitraż (politologia)">funkcja arbitra</a> w modelu zracjonalizowanego parlamentaryzmu<sup id="cite_ref-99" class="reference"><a href="#cite_note-99">[99]</a></sup>;</li> <li>silna legitymacja demokratyczna związana z wyborem Prezydenta przez Naród<sup id="cite_ref-autonazwa20_100-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa20-100">[100]</a></sup>;</li> <li>kadencyjność urzędu i tylko jednokrotna możliwość powtórnego wyboru<sup id="cite_ref-101" class="reference"><a href="#cite_note-101">[101]</a></sup>;</li> <li>brak ponoszenia odpowiedzialności politycznej przed parlamentem, przy jednoczesnym ponoszeniu odpowiedzialności konstytucyjnej w wypadku naruszenia prawa<sup id="cite_ref-102" class="reference"><a href="#cite_note-102">[102]</a></sup> oraz ograniczenie niezależności Prezydenta w związku z instytucją <a href="/wiki/Kontrasygnata" title="Kontrasygnata">kontrasygnaty</a><sup id="cite_ref-103" class="reference"><a href="#cite_note-103">[103]</a></sup>;</li> <li>zasada <i><a href="/wiki/Incompatibilitas" title="Incompatibilitas">incompatibilitas</a></i> – zapewnienie niezależności Prezydenta poprzez niepołączalność urzędów i funkcji<sup id="cite_ref-104" class="reference"><a href="#cite_note-104">[104]</a></sup>.</li></ul> <p>Prezydent obejmuje swój urząd po złożeniu uroczystej przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym. Jej treść jest następująca<sup id="cite_ref-autonazwa24_85-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa24-85">[85]</a></sup>: </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74506874">.mw-parser-output div.cytat{display:table;border:1px solid #a2a9b1;padding:0;margin-top:0.5em;margin-bottom:0.8em;background:#f8f9fa}.mw-parser-output div.cytat>blockquote{margin:0;padding:0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo{text-align:right;padding:0 1em 0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo::before{content:"— "}.mw-parser-output div.cytat.środek{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output div.cytat.prawy{float:right;clear:right;margin-left:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.lewy{float:left;clear:left;margin-right:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.prawy:not([style]),.mw-parser-output div.cytat.lewy:not([style]){max-width:25em}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output div.cytat{background-color:#202122;border-color:#2e3136}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output div.cytat{background-color:#202122;border-color:#2e3136}}</style><div class="cytat środek"> <blockquote> <p>Obejmując z woli Narodu urząd Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji, będę strzegł niezłomnie godności Narodu, niepodległości i bezpieczeństwa państwa, a dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem. </p> </blockquote> <div class="cytat-zrodlo">Art. 130 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.</div> </div> <p>Przysięgę można złożyć z dodaniem zdania: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74506874"><div class="cytat środek"> <blockquote> <p>Tak mi dopomóż Bóg. </p> </blockquote> <div class="cytat-zrodlo">Art. 130 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.</div> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Funkcje">Funkcje</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: Funkcje" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Funkcje"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Andrzej_Duda_portret.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Andrzej_Duda_portret.JPG/170px-Andrzej_Duda_portret.JPG" decoding="async" width="170" height="227" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Andrzej_Duda_portret.JPG/255px-Andrzej_Duda_portret.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Andrzej_Duda_portret.JPG/340px-Andrzej_Duda_portret.JPG 2x" data-file-width="564" data-file-height="753" /></a><figcaption>Prezydent Andrzej Duda</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Warszawa_Pa%C5%82ac_Prezydencki_2011.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Warszawa_Pa%C5%82ac_Prezydencki_2011.jpg/220px-Warszawa_Pa%C5%82ac_Prezydencki_2011.jpg" decoding="async" width="220" height="151" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Warszawa_Pa%C5%82ac_Prezydencki_2011.jpg/330px-Warszawa_Pa%C5%82ac_Prezydencki_2011.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Warszawa_Pa%C5%82ac_Prezydencki_2011.jpg/440px-Warszawa_Pa%C5%82ac_Prezydencki_2011.jpg 2x" data-file-width="4684" data-file-height="3212" /></a><figcaption><a href="/wiki/Pa%C5%82ac_Prezydencki_w_Warszawie" title="Pałac Prezydencki w Warszawie">Pałac Prezydencki</a> w <a href="/wiki/Warszawa" title="Warszawa">Warszawie</a></figcaption></figure> <p>Do <a href="/wiki/Prerogatywa" title="Prerogatywa">prerogatyw</a>, czyli wyłącznych uprawnień Prezydenta, zwolnionych z wymogu kontrasygnaty Prezesa Rady Ministrów<sup id="cite_ref-105" class="reference"><a href="#cite_note-105">[105]</a></sup>, zalicza się<sup id="cite_ref-106" class="reference"><a href="#cite_note-106">[106]</a></sup>: </p> <ul><li>zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu;</li> <li>zwoływanie pierwszego posiedzenia obu izb;</li> <li>inicjatywę ustawodawczą;</li> <li>zarządzanie <a href="/wiki/Referendum_og%C3%B3lnokrajowe" title="Referendum ogólnokrajowe">referendum ogólnokrajowego</a>;</li> <li>podpisywanie ustaw<sup id="cite_ref-107" class="reference"><a href="#cite_note-107">[107]</a></sup>;</li> <li>zarządzanie ogłaszania ustaw lub umów międzynarodowych w Dzienniku Ustaw;</li> <li>zwracanie się z orędziem do Sejmu, Senatu lub Zgromadzenia Narodowego;</li> <li>składanie wniosku do Trybunału Konstytucyjnego;</li> <li>składanie wniosku do Najwyższej Izby Kontroli;</li> <li>desygnowanie i powoływanie Prezesa Rady Ministrów;</li> <li>przyjmowanie dymisji Rady Ministrów oraz powierzanie jej tymczasowego pełnienia obowiązków;</li> <li>składanie wniosku do Sejmu o pociągnięcie członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu;</li> <li>odwoływanie ministrów, którym Sejm wyraził wotum nieufności;</li> <li>zwoływanie Rady Gabinetowej;</li> <li>nadawanie orderów i odznaczeń;</li> <li>powoływanie sędziów;</li> <li><a href="/wiki/U%C5%82askawienie" title="Ułaskawienie">prawo łaski</a> – zakazane jednak w przypadku skazanych przez Trybunał Stanu<sup id="cite_ref-108" class="reference"><a href="#cite_note-108">[108]</a></sup>;</li> <li>nadawanie obywatelstwa i wyrażanie zgody na jego zrzeczenie się;</li> <li>powoływanie Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego;</li> <li>powoływanie Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego;</li> <li>powoływanie Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego;</li> <li>powoływanie <a href="/wiki/Prokurator_Generalny_(Polska)" title="Prokurator Generalny (Polska)">Prokuratora Generalnego</a>;</li> <li>składanie wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego;</li> <li>powoływanie członków Rady Polityki Pieniężnej;</li> <li>powoływanie i odwoływanie członków <a href="/wiki/Rada_Bezpiecze%C5%84stwa_Narodowego" title="Rada Bezpieczeństwa Narodowego">Rady Bezpieczeństwa Narodowego</a>;</li> <li>powoływanie członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji;</li> <li>nadawanie statutu <a href="/wiki/Kancelaria_Prezydenta_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej">Kancelarii Prezydenta</a> oraz powoływanie i odwoływanie jej Szefa;</li> <li>wydawanie zarządzeń o charakterze <a href="/wiki/Akt_kierownictwa_wewn%C4%99trznego" title="Akt kierownictwa wewnętrznego">wewnętrznym</a>;</li> <li>zrzeczenie się urzędu.</li></ul> <p>Do istotnych i typowych dla systemu politycznego Rzeczypospolitej Polskiej uprawnień Prezydenta zalicza się <a href="/wiki/Weto_ustawodawcze" title="Weto ustawodawcze">weto ustawodawcze</a><sup id="cite_ref-109" class="reference"><a href="#cite_note-109">[109]</a></sup>, którego odrzucenie przez Sejm wymaga 3/5 głosów<sup id="cite_ref-110" class="reference"><a href="#cite_note-110">[110]</a></sup>, inicjatywę ustawodawczą<sup id="cite_ref-autonazwa4_90-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa4-90">[90]</a></sup>, możliwość kierowania ustaw do Trybunału Konstytucyjnego<sup id="cite_ref-111" class="reference"><a href="#cite_note-111">[111]</a></sup>, możliwość skrócenia kadencji Sejmu w razie nieuchwalenia budżetu w określonym terminie<sup id="cite_ref-autonazwa9_78-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa9-78">[78]</a></sup> oraz zarządzanie referendum, choć to ostatnie wymaga zgody Senatu<sup id="cite_ref-112" class="reference"><a href="#cite_note-112">[112]</a></sup>. </p><p>Ponadto Prezydent Rzeczypospolitej reprezentuje państwo w stosunkach zewnętrznych. Z racji tej funkcji ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe<sup id="cite_ref-autonazwa14_113-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa14-113">[113]</a></sup> (przy czym może wnioskować do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ich treści z Konstytucją<sup id="cite_ref-114" class="reference"><a href="#cite_note-114">[114]</a></sup>), mianuje i odwołuje przedstawicieli RP w innych państwach oraz przy <a href="/wiki/Organizacja_mi%C4%99dzynarodowa" title="Organizacja międzynarodowa">organizacjach międzynarodowych</a>, a także przyjmuje listy uwierzytelniające od przedstawicieli dyplomatycznych państw obcych i organizacji międzynarodowych<sup id="cite_ref-autonazwa14_113-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa14-113">[113]</a></sup>. Poza tym w sprawach polityki zagranicznej zobowiązany jest do współdziałania z Radą Ministrów oraz właściwym ministrem<sup id="cite_ref-115" class="reference"><a href="#cite_note-115">[115]</a></sup>. </p><p>Jako <i>najwyższy zwierzchnik Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej</i><sup id="cite_ref-116" class="reference"><a href="#cite_note-116">[116]</a></sup> Prezydent sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi na czas pokoju i za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej<sup id="cite_ref-117" class="reference"><a href="#cite_note-117">[117]</a></sup>. Ponadto mianuje Szefa Sztabu Generalnego oraz – na czas określony – dowódców poszczególnych rodzajów Sił Zbrojnych<sup id="cite_ref-118" class="reference"><a href="#cite_note-118">[118]</a></sup>. Na wniosek Ministra Obrony Narodowej nadaje także określone ustawowo stopnie wojskowe<sup id="cite_ref-119" class="reference"><a href="#cite_note-119">[119]</a></sup>. Kompetencją Prezydenta w zakresie zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi przewidzianą na czas wojny jest mianowanie Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, co czyni na wniosek Prezesa Rady Ministrów<sup id="cite_ref-120" class="reference"><a href="#cite_note-120">[120]</a></sup>. Ponadto w razie bezpośredniego zagrożenia państwa z zewnątrz Prezydent, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza mobilizację i użycie Sił Zbrojnych<sup id="cite_ref-121" class="reference"><a href="#cite_note-121">[121]</a></sup>. W zakresie bezpieczeństwa państwa organem doradczym jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego<sup id="cite_ref-122" class="reference"><a href="#cite_note-122">[122]</a></sup>. </p><p>Uprawnieniem Prezydenta RP w zakresie oddziaływania na rząd jest możliwość zwoływania <a href="/wiki/Rada_Gabinetowa" title="Rada Gabinetowa">Rady Gabinetowej</a>, czyli Rady Ministrów obradującej pod przewodnictwem Prezydenta, która nie ma jednak kompetencji Rady Ministrów<sup id="cite_ref-123" class="reference"><a href="#cite_note-123">[123]</a></sup>. Ponadto Prezydent ma ograniczone kompetencje prawodawcze w postaci wydawania <a href="/wiki/Rozporz%C4%85dzenie" title="Rozporządzenie">rozporządzeń</a> i <a href="/wiki/Zarz%C4%85dzenie" title="Zarządzenie">zarządzeń</a><sup id="cite_ref-124" class="reference"><a href="#cite_note-124">[124]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rada_Ministrów_i_administracja_rządowa"><span id="Rada_Ministr.C3.B3w_i_administracja_rz.C4.85dowa"></span>Rada Ministrów i administracja rządowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=20" title="Edytuj sekcję: Rada Ministrów i administracja rządowa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=20" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rada Ministrów i administracja rządowa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Rada_Ministr%C3%B3w_w_Polsce" title="Rada Ministrów w Polsce">Rada Ministrów w Polsce</a>, <a href="/wiki/Sk%C5%82ady_rz%C4%85d%C3%B3w_polskich" title="Składy rządów polskich">Składy rządów polskich</a>, <a href="/wiki/Prezes_Rady_Ministr%C3%B3w" title="Prezes Rady Ministrów">Prezes Rady Ministrów</a> i <a href="/wiki/Premierzy_Polski" title="Premierzy Polski">Premierzy Polski</a>.</i></div> <p>Radę Ministrów<sup id="cite_ref-125" class="reference"><a href="#cite_note-125">[125]</a></sup> tworzy Prezes Rady Ministrów wraz z podległymi mu ministrami<sup id="cite_ref-126" class="reference"><a href="#cite_note-126">[126]</a></sup>. Zarówno Prezes, jak i wiceprezesi również mogą pełnić funkcje ministerialne<sup id="cite_ref-127" class="reference"><a href="#cite_note-127">[127]</a></sup>. Konstytucja wyróżnia dwa rodzaje ministrów – kierujących <a href="/wiki/Dzia%C5%82_administracji_rz%C4%85dowej" title="Dział administracji rządowej">działami administracji rządowej</a><sup id="cite_ref-128" class="reference"><a href="#cite_note-128">[128]</a></sup> oraz <a href="/wiki/Minister_bez_teki_(Polska)" title="Minister bez teki (Polska)">ministrów-członków Rady Ministrów</a>, czyli przewodniczących określonych komitetów<sup id="cite_ref-129" class="reference"><a href="#cite_note-129">[129]</a></sup>. Koordynacją prac zajmuje się urząd w postaci <a href="/wiki/Kancelaria_Prezesa_Rady_Ministr%C3%B3w" title="Kancelaria Prezesa Rady Ministrów">Kancelarii Prezesa Rady Ministrów</a>, którego szef pochodzi z nominacji Prezesa Rady Ministrów. Z kolei jednostką pilnującą przebiegu prac legislacyjnych jest <a href="/wiki/Rz%C4%85dowe_Centrum_Legislacji" title="Rządowe Centrum Legislacji">Rządowe Centrum Legislacji</a><sup id="cite_ref-130" class="reference"><a href="#cite_note-130">[130]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Powoływanie"><span id="Powo.C5.82ywanie"></span>Powoływanie</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=21" title="Edytuj sekcję: Powoływanie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=21" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Powoływanie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Początkowo inicjatywa w procedurze powoływania Rady Ministrów należy do Prezydenta. Desygnuje on Prezesa Rady Ministrów, który przedstawia propozycję składu nowej Rady. W ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub dymisji poprzedniej Rady Ministrów nowo powołana Rada Ministrów składa przysięgę przed Prezydentem<sup id="cite_ref-131" class="reference"><a href="#cite_note-131">[131]</a></sup>. Jej treść jest następująca: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74506874"><div class="cytat środek"> <blockquote> <p>Obejmując urząd Prezesa Rady Ministrów (wiceprezesa Rady Ministrów, ministra), uroczyście przysięgam, że dochowam wierności postanowieniom Konstytucji i innym prawom Rzeczypospolitej Polskiej, a dobro Ojczyzny oraz pomyślność obywateli będą dla mnie zawsze najwyższym nakazem. </p> </blockquote> <div class="cytat-zrodlo">Art. 151 Konstytucji RP</div> </div> <p>Przysięgę można złożyć z dodaniem zdania: „Tak mi dopomóż Bóg” (art. 151 Konstytucji RP). </p><p>Następnie w ciągu 14 dni od powołania przez Prezydenta, Prezes Rady Ministrów przedstawia w Sejmie <a href="/wiki/Expos%C3%A9" title="Exposé">exposé</a> oraz zwraca się do Izby z wnioskiem o <a href="/wiki/Wotum_zaufania" title="Wotum zaufania">wotum zaufania</a>. Przegłosowanie tego wniosku wymaga uzyskania bezwzględnej większości głosów przy zachowaniu co najmniej połowy ustawowej liczby posłów<sup id="cite_ref-132" class="reference"><a href="#cite_note-132">[132]</a></sup>. Fiasko powołania nowej Rady Ministrów w tym trybie sprawia, że inicjatywę przejmuje Sejm. Wybiera on wówczas Prezesa Rady Ministrów i proponowany przez niego skład Rady oraz zatwierdza swój wybór bezwzględną większością głosów przy zachowaniu <a href="/wiki/Kworum" title="Kworum">kworum</a>. Następnie Prezydent powołuje wyłonioną w ten sposób Radę Ministrów i odbiera od niej przysięgę<sup id="cite_ref-133" class="reference"><a href="#cite_note-133">[133]</a></sup>. Niepowodzenie tego trybu skutkuje powrotem inicjatywy do Prezydenta – procedura jest wówczas analogiczna jak na początku, jednak uzyskanie wotum zaufania od Sejmu wymaga zwykłej większości głosów<sup id="cite_ref-134" class="reference"><a href="#cite_note-134">[134]</a></sup>. Nieuzyskanie wotum zaufania oznacza skrócenie kadencji Sejmu i przedterminowe wybory parlamentarne<sup id="cite_ref-autonazwa16_77-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa16-77">[77]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Funkcje_2">Funkcje</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=22" title="Edytuj sekcję: Funkcje" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=22" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Funkcje"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Donald_Tusk_(6165309851).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Donald_Tusk_%286165309851%29.jpg/220px-Donald_Tusk_%286165309851%29.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Donald_Tusk_%286165309851%29.jpg/330px-Donald_Tusk_%286165309851%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Donald_Tusk_%286165309851%29.jpg/440px-Donald_Tusk_%286165309851%29.jpg 2x" data-file-width="1772" data-file-height="1181" /></a><figcaption>Prezes Rady Ministrów <a href="/wiki/Donald_Tusk" title="Donald Tusk">Donald Tusk</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Gmach_Kancelarii_Prezesa_Rady_Ministr%C3%B3w_kwiecie%C5%84_2017.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Gmach_Kancelarii_Prezesa_Rady_Ministr%C3%B3w_kwiecie%C5%84_2017.jpg/220px-Gmach_Kancelarii_Prezesa_Rady_Ministr%C3%B3w_kwiecie%C5%84_2017.jpg" decoding="async" width="220" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Gmach_Kancelarii_Prezesa_Rady_Ministr%C3%B3w_kwiecie%C5%84_2017.jpg/330px-Gmach_Kancelarii_Prezesa_Rady_Ministr%C3%B3w_kwiecie%C5%84_2017.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Gmach_Kancelarii_Prezesa_Rady_Ministr%C3%B3w_kwiecie%C5%84_2017.jpg/440px-Gmach_Kancelarii_Prezesa_Rady_Ministr%C3%B3w_kwiecie%C5%84_2017.jpg 2x" data-file-width="5715" data-file-height="2586" /></a><figcaption><a href="/wiki/Gmach_Kancelarii_Prezesa_Rady_Ministr%C3%B3w" title="Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów">Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów</a> przy <a href="/wiki/Aleje_Ujazdowskie_w_Warszawie" title="Aleje Ujazdowskie w Warszawie">Alejach Ujazdowskich</a> 1/3 w <a href="/wiki/Warszawa" title="Warszawa">Warszawie</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:39567129252-cabinet-poland-Mateusz-Morawiecki-january-2018.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/39567129252-cabinet-poland-Mateusz-Morawiecki-january-2018.jpg/220px-39567129252-cabinet-poland-Mateusz-Morawiecki-january-2018.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/39567129252-cabinet-poland-Mateusz-Morawiecki-january-2018.jpg/330px-39567129252-cabinet-poland-Mateusz-Morawiecki-january-2018.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/39567129252-cabinet-poland-Mateusz-Morawiecki-january-2018.jpg/440px-39567129252-cabinet-poland-Mateusz-Morawiecki-january-2018.jpg 2x" data-file-width="996" data-file-height="664" /></a><figcaption>Posiedzenie <a href="/wiki/Pierwszy_rz%C4%85d_Mateusza_Morawieckiego" title="Pierwszy rząd Mateusza Morawieckiego">pierwszego rządu Mateusza Morawieckiego</a> w sali im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego w gmachu Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (2018)</figcaption></figure> <p>Rada Ministrów jest konstytucyjnym organem władzy wykonawczej w Polsce<sup id="cite_ref-135" class="reference"><a href="#cite_note-135">[135]</a></sup>. Prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną<sup id="cite_ref-136" class="reference"><a href="#cite_note-136">[136]</a></sup>, należą do niej wszelkie sprawy polityki państwa niezastrzeżone dla innych organów państwowych lub samorządowych<sup id="cite_ref-autonazwa12_98-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa12-98">[98]</a></sup>. </p><p>Do naczelnych zadań Rady Ministrów zalicza się<sup id="cite_ref-137" class="reference"><a href="#cite_note-137">[137]</a></sup>: </p> <ul><li>kierowanie <a href="/wiki/Administracja_rz%C4%85dowa_w_Polsce" title="Administracja rządowa w Polsce">administracją rządową</a><sup id="cite_ref-138" class="reference"><a href="#cite_note-138">[138]</a></sup>;</li> <li>zapewnienie wykonywania ustaw;</li> <li>wydawanie rozporządzeń;</li> <li>koordynację i kontrolę prac administracji rządowej;</li> <li>ochronę interesów <a href="/wiki/Skarb_pa%C5%84stwa" class="mw-redirect" title="Skarb państwa">Skarbu Państwa</a>;</li> <li>uchwalanie projektu ustawy budżetowej;</li> <li>nadzór nad realizacją budżetu, uchwalanie zamknięcia rachunków państwowych oraz sprawozdania z wykonania budżetu;</li> <li>zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego oraz porządku publicznego;</li> <li>zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego;</li> <li>sprawowanie kierownictwa w stosunkach z innymi państwami oraz organizacjami międzynarodowymi;</li> <li>zawieranie umów międzynarodowych wymagających ratyfikacji oraz zatwierdzanie i wypowiadanie pozostałych;</li> <li>sprawowanie ogólnego kierownictwa w zakresie obronności kraju;</li> <li>określanie organizacji i trybu własnej pracy.</li></ul> <p>Szczególną pozycję w Radzie Ministrów zajmuje jej Prezes, potocznie określany premierem. Do jego podstawowych zadań należą<sup id="cite_ref-139" class="reference"><a href="#cite_note-139">[139]</a></sup>: </p> <ul><li>reprezentowanie Rady Ministrów;</li> <li>kierowanie jej pracami;</li> <li>wydawanie rozporządzeń;</li> <li>zapewnienie wykonywania polityki Rady Ministrów oraz określenie sposobów jej realizacji;</li> <li>koordynacja i kontrola prac członków Rady Ministrów;</li> <li>nadzór nad samorządem terytorialnym;</li> <li>służbowe zwierzchnictwo nad pracownikami administracji rządowej.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Odpowiedzialność"><span id="Odpowiedzialno.C5.9B.C4.87"></span>Odpowiedzialność</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=23" title="Edytuj sekcję: Odpowiedzialność" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=23" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Odpowiedzialność"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem odpowiedzialność polityczną solidarną<sup id="cite_ref-140" class="reference"><a href="#cite_note-140">[140]</a></sup> oraz indywidualną<sup id="cite_ref-141" class="reference"><a href="#cite_note-141">[141]</a></sup>. Istotnym uprawnieniem Sejmu w tym zakresie jest możliwość zastosowania procedury <a href="/wiki/Konstruktywne_wotum_nieufno%C5%9Bci" title="Konstruktywne wotum nieufności">konstruktywnego wotum nieufności</a>. Polega ona zgłoszeniu przez minimum 46 posłów wniosku o <a href="/wiki/Wotum_nieufno%C5%9Bci" title="Wotum nieufności">wotum nieufności</a> wobec Rady Ministrów wraz z jednoczesnym imiennym wskazaniem kandydata na nowego Prezesa Rady Ministrów. Poparcie tego wniosku przez większość ustawowej liczby posłów skutkuje <a href="/wiki/Dymisja" title="Dymisja">dymisją</a> Rady Ministrów i powołaniem przez Prezydenta wskazanego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrów<sup id="cite_ref-142" class="reference"><a href="#cite_note-142">[142]</a></sup>. Innym ważnym uprawnieniem Sejmu w tym zakresie jest możliwość wyrażenia wotum nieufności pojedynczemu ministrowi. Wniosek taki zgłasza minimum 69 posłów, zaś jego poparcie wymaga zwykłej większości głosów i powoduje odwołanie ministra przez Prezydenta<sup id="cite_ref-autonazwa21_143-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa21-143">[143]</a></sup>. Ponadto w każdej chwili Prezes Rady Ministrów może zwrócić się do Sejmu o udzielenie Radzie Ministrów wotum zaufania – następuje ono większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów<sup id="cite_ref-144" class="reference"><a href="#cite_note-144">[144]</a></sup>. Poza tym zarówno Prezes, jak i członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną przed <a href="/wiki/Trybuna%C5%82_Stanu" title="Trybunał Stanu">Trybunałem Stanu</a><sup id="cite_ref-autonazwa23_145-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa23-145">[145]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Dymisja">Dymisja</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=24" title="Edytuj sekcję: Dymisja" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=24" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Dymisja"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Rada Ministrów powoływana jest bezterminowo, a zakończenie jej funkcjonowania zawsze przybiera postać <a href="/wiki/Dymisja" title="Dymisja">dymisji</a><sup id="cite_ref-146" class="reference"><a href="#cite_note-146">[146]</a></sup>. Następuje ona w następujących przypadkach<sup id="cite_ref-147" class="reference"><a href="#cite_note-147">[147]</a></sup>: </p> <ul><li>pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu;</li> <li>nieuchwalenie przez Sejm wotum zaufania;</li> <li>wyrażenie przez Sejm wotum nieufności;</li> <li>rezygnacja Prezesa Rady Ministrów – w tym przypadku może jednak nastąpić odmowa przyjęcia dymisji przez Prezydenta<sup id="cite_ref-148" class="reference"><a href="#cite_note-148">[148]</a></sup>.</li></ul> <p>Pojedynczych zmian w składzie Rady Ministrów zawsze dokonuje Prezydent, na wniosek Prezesa Rady Ministrów<sup id="cite_ref-149" class="reference"><a href="#cite_note-149">[149]</a></sup>. </p><p>Ponadto Rada Ministrów składa dymisję w razie śmierci Prezesa Rady Ministrów (interpretacja wyprowadzona z art. 147 ust. 1 Konstytucji)<sup id="cite_ref-150" class="reference"><a href="#cite_note-150">[150]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Administracja_rządowa"><span id="Administracja_rz.C4.85dowa"></span>Administracja rządowa</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=25" title="Edytuj sekcję: Administracja rządowa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=25" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Administracja rządowa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Administracja_rz%C4%85dowa_w_Polsce" title="Administracja rządowa w Polsce">Administracja rządowa w Polsce</a>.</i></div> <p>Rozdział VI Konstytucji, oprócz Rady Ministrów, wyróżnia także administrację rządową. Terenowymi przedstawicielami Rady Ministrów w <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo" title="Województwo">województwach</a> są <a href="/wiki/Wojewoda" title="Wojewoda">wojewodowie</a><sup id="cite_ref-151" class="reference"><a href="#cite_note-151">[151]</a></sup> – zwierzchnicy <a href="/wiki/Administracja_zespolona" title="Administracja zespolona">administracji zespolonej</a>. Powołuje ich Prezes Rady Ministrów na wniosek <i>ministra właściwego do spraw administracji publicznej</i><sup id="cite_ref-Wojewodowie_152-0" class="reference"><a href="#cite_note-Wojewodowie-152">[152]</a></sup>. Drugą część terenowej administracji rządowej stanowi <a href="/wiki/Administracja_niezespolona" title="Administracja niezespolona">administracja niezespolona</a>, niezależna od wojewodów i podlegająca <a href="/wiki/Centralny_organ_administracji" title="Centralny organ administracji">centralnym organom administracji</a><sup id="cite_ref-Wojewodowie_152-1" class="reference"><a href="#cite_note-Wojewodowie-152">[152]</a></sup>. Obsługę urzędów administracji zapewnia <a href="/wiki/S%C5%82u%C5%BCba_cywilna" title="Służba cywilna">korpus służby cywilnej</a><sup id="cite_ref-153" class="reference"><a href="#cite_note-153">[153]</a></sup>, podlegający Prezesowi Rady Ministrów<sup id="cite_ref-154" class="reference"><a href="#cite_note-154">[154]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Władza_sądownicza"><span id="W.C5.82adza_s.C4.85downicza"></span>Władza sądownicza</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=26" title="Edytuj sekcję: Władza sądownicza" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=26" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Władza sądownicza"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wymiar_sprawiedliwości"><span id="Wymiar_sprawiedliwo.C5.9Bci"></span>Wymiar sprawiedliwości</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=27" title="Edytuj sekcję: Wymiar sprawiedliwości" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=27" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wymiar sprawiedliwości"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Wymiar_sprawiedliwo%C5%9Bci_w_Polsce" title="Wymiar sprawiedliwości w Polsce">Wymiar sprawiedliwości w Polsce</a>.</i></div> <p>Wraz z trybunałami sądy stanowią część władzy sądowniczej w Polsce<sup id="cite_ref-10K2_96-1" class="reference"><a href="#cite_note-10K2-96">[96]</a></sup>. Spośród organów sprawujących wymiar sprawiedliwości wyróżnia się<sup id="cite_ref-155" class="reference"><a href="#cite_note-155">[155]</a></sup>: </p> <ul><li>Sąd Najwyższy;</li> <li>sądy powszechne;</li> <li>sądy administracyjne;</li> <li>sądy wojskowe.</li></ul> <p>Ponadto na czas wojny Konstytucja dopuszcza powołanie sądów wyjątkowych lub ustanowienie trybu doraźnego<sup id="cite_ref-156" class="reference"><a href="#cite_note-156">[156]</a></sup>. Postępowanie sądowe jest przynajmniej <a href="/wiki/Instancja_(prawo)" title="Instancja (prawo)">dwuinstancyjne</a><sup id="cite_ref-157" class="reference"><a href="#cite_note-157">[157]</a></sup>. Naczelnymi ustawami regulującymi działalność wymiaru sprawiedliwości są: </p> <ul><li><i><a href="/wiki/Prawo_o_ustroju_s%C4%85d%C3%B3w_powszechnych" title="Prawo o ustroju sądów powszechnych">Ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku – Prawo o ustroju sądów powszechnych</a></i>;</li> <li><i>Ustawa z dnia 25 lipca 2002 roku – Prawo o ustroju sądów administracyjnych</i>;</li> <li><i>Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku – Prawo o ustroju sądów wojskowych</i>;</li> <li><i>Ustawa z dnia 23 listopada 2002 roku o Sądzie Najwyższym</i>;</li> <li><i>Ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku o Krajowej Radzie Sądownictwa</i>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Sędziowie"><span id="S.C4.99dziowie"></span>Sędziowie</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=28" title="Edytuj sekcję: Sędziowie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=28" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Sędziowie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sędziów powołuje Prezydent, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieokreślony<sup id="cite_ref-autonazwa10_158-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa10-158">[158]</a></sup>. Nie mogą należeć do partii politycznych ani związków zawodowych<sup id="cite_ref-159" class="reference"><a href="#cite_note-159">[159]</a></sup>, są niezawiśli, podlegają wyłącznie Konstytucji oraz ustawom<sup id="cite_ref-160" class="reference"><a href="#cite_note-160">[160]</a></sup>. Przysługuje im immunitet oraz nietykalność osobista<sup id="cite_ref-161" class="reference"><a href="#cite_note-161">[161]</a></sup>. Sędziowie są też nieusuwalni<sup id="cite_ref-162" class="reference"><a href="#cite_note-162">[162]</a></sup>, a złożenie ich z urzędu lub zawieszenie wymaga orzeczenia sądu<sup id="cite_ref-163" class="reference"><a href="#cite_note-163">[163]</a></sup>. Udział pozostałych obywateli w wymiarze sprawiedliwości określony jest ustawowo<sup id="cite_ref-164" class="reference"><a href="#cite_note-164">[164]</a></sup> i sprowadza się do stosowania systemu sądu ławniczego w I instancji w sądach powszechnych i wojskowych<sup id="cite_ref-165" class="reference"><a href="#cite_note-165">[165]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Sąd_Najwyższy"><span id="S.C4.85d_Najwy.C5.BCszy"></span>Sąd Najwyższy</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=29" title="Edytuj sekcję: Sąd Najwyższy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=29" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Sąd Najwyższy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Warszawa_9471.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Warszawa_9471.jpg/220px-Warszawa_9471.jpg" decoding="async" width="220" height="159" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Warszawa_9471.jpg/330px-Warszawa_9471.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Warszawa_9471.jpg/440px-Warszawa_9471.jpg 2x" data-file-width="2380" data-file-height="1717" /></a><figcaption><a href="/wiki/Gmach_S%C4%85du_Najwy%C5%BCszego_w_Warszawie" class="mw-redirect" title="Gmach Sądu Najwyższego w Warszawie">Siedziba Sądu Najwyższego</a></figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/S%C4%85d_Najwy%C5%BCszy_(Polska)" title="Sąd Najwyższy (Polska)">Sąd Najwyższy (Polska)</a>.</i></div> <p>Sąd Najwyższy (SN) jest organem nadzorczym wobec sądów powszechnych i wojskowych<sup id="cite_ref-166" class="reference"><a href="#cite_note-166">[166]</a></sup>. Na jego czele stoi Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, powoływany na sześcioletnią kadencję przez Prezydenta Rzeczypospolitej, spośród kandydatów przedstawionych przez <a href="/w/index.php?title=Zgromadzenie_Og%C3%B3lne_S%C4%99dzi%C3%B3w_S%C4%85du_Najwy%C5%BCszego&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego (strona nie istnieje)">Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego</a><sup id="cite_ref-167" class="reference"><a href="#cite_note-167">[167]</a></sup>. Do 2018 r. Sąd podzielony był na cztery izby: Cywilną, Karną, Wojskową oraz Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych<sup id="cite_ref-G339_168-0" class="reference"><a href="#cite_note-G339-168">[168]</a></sup>. Od 2018 r. funkcjonują izby: Cywilna, Karna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych oraz Dyscyplinarna (od 2022 r. Odpowiedzialności Zawodowej). Oprócz Zgromadzenia Ogólnego drugim organem samorządu sędziowskiego jest Kolegium Sądu Najwyższego<sup id="cite_ref-G339_168-1" class="reference"><a href="#cite_note-G339-168">[168]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Sądownictwo_powszechne"><span id="S.C4.85downictwo_powszechne"></span>Sądownictwo powszechne</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=30" title="Edytuj sekcję: Sądownictwo powszechne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=30" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Sądownictwo powszechne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/S%C4%85dy_powszechne" class="mw-redirect" title="Sądy powszechne">Sądy powszechne</a>.</i></div> <p>Sądownictwo powszechne jest trójszczeblowe<sup id="cite_ref-G333_169-0" class="reference"><a href="#cite_note-G333-169">[169]</a></sup>. Na jego strukturę składają się <a href="/wiki/S%C4%85d_rejonowy" title="Sąd rejonowy">sądy rejonowe</a>, <a href="/wiki/S%C4%85d_okr%C4%99gowy" title="Sąd okręgowy">okręgowe</a> i <a href="/wiki/S%C4%85d_apelacyjny" title="Sąd apelacyjny">apelacyjne</a><sup id="cite_ref-G333_169-1" class="reference"><a href="#cite_note-G333-169">[169]</a></sup>. Sądy powszechne orzekają w zakresie prawa karnego, cywilnego, pracy, gospodarczego i rodzinnego<sup id="cite_ref-G333_169-2" class="reference"><a href="#cite_note-G333-169">[169]</a></sup>. Do 2001 istniały także <a href="/wiki/Kolegium_do_spraw_wykrocze%C5%84" title="Kolegium do spraw wykroczeń">kolegia ds. wykroczeń</a>, jednak Konstytucja zniosła ich funkcjonowanie<sup id="cite_ref-G333_169-3" class="reference"><a href="#cite_note-G333-169">[169]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Sądownictwo_wojskowe"><span id="S.C4.85downictwo_wojskowe"></span>Sądownictwo wojskowe</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=31" title="Edytuj sekcję: Sądownictwo wojskowe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=31" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Sądownictwo wojskowe"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/S%C4%85downictwo_wojskowe" title="Sądownictwo wojskowe">Sądownictwo wojskowe</a> i <a href="/wiki/S%C4%85dy_wojskowe_(Polska)" title="Sądy wojskowe (Polska)">Sądy wojskowe (Polska)</a>.</i></div> <p>Sądy wojskowe są sądami karnymi, orzekającymi przede wszystkim w sprawach przestępstw popełnianych przez żołnierzy czynnej służby wojskowej<sup id="cite_ref-G335_170-0" class="reference"><a href="#cite_note-G335-170">[170]</a></sup>. Strukturę sądownictwa wojskowego stanowią sądy garnizonowe i wojskowe sądy okręgowe<sup id="cite_ref-G335_170-1" class="reference"><a href="#cite_note-G335-170">[170]</a></sup>. Jako II instancja lub sąd kasacyjny występuje Izba Karna (do 2018 r. włącznie Izba Wojskowa) Sądu Najwyższego<sup id="cite_ref-G335_170-2" class="reference"><a href="#cite_note-G335-170">[170]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Sądownictwo_administracyjne"><span id="S.C4.85downictwo_administracyjne"></span>Sądownictwo administracyjne</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=32" title="Edytuj sekcję: Sądownictwo administracyjne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=32" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Sądownictwo administracyjne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Naczelny_S%C4%85d_Administracyjny_w_Warszawie_2020.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Naczelny_S%C4%85d_Administracyjny_w_Warszawie_2020.jpg/220px-Naczelny_S%C4%85d_Administracyjny_w_Warszawie_2020.jpg" decoding="async" width="220" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Naczelny_S%C4%85d_Administracyjny_w_Warszawie_2020.jpg/330px-Naczelny_S%C4%85d_Administracyjny_w_Warszawie_2020.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Naczelny_S%C4%85d_Administracyjny_w_Warszawie_2020.jpg/440px-Naczelny_S%C4%85d_Administracyjny_w_Warszawie_2020.jpg 2x" data-file-width="5387" data-file-height="3866" /></a><figcaption>Kompleks Naczelnego Sądu Administracyjnego (z lewej) i Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (z prawej) w <a href="/wiki/Warszawa" title="Warszawa">Warszawie</a></figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/S%C4%85d_administracyjny" title="Sąd administracyjny">Sąd administracyjny</a> i <a href="/wiki/Naczelny_S%C4%85d_Administracyjny" title="Naczelny Sąd Administracyjny">Naczelny Sąd Administracyjny</a>.</i></div> <p>Sądownictwo administracyjne istniało już w <a href="/wiki/II_Rzeczpospolita" title="II Rzeczpospolita">II Rzeczypospolitej</a>, zniesiono je jednak po II wojnie światowej<sup id="cite_ref-G336_171-0" class="reference"><a href="#cite_note-G336-171">[171]</a></sup>. Jego stopniowe przywracanie rozpoczęło się w 1980 roku, wraz z utworzeniem Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA)<sup id="cite_ref-G336_171-1" class="reference"><a href="#cite_note-G336-171">[171]</a></sup>. Obecna Konstytucja wprowadziła zasadę dwuinstancyjności, co zaowocowało utworzeniem <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dzki_s%C4%85d_administracyjny" title="Wojewódzki sąd administracyjny">wojewódzkich sądów administracyjnych</a> orzekających w I instancji. Sądy administracyjne zajmują się kontrolą legalności decyzji administracyjnych zarówno wobec władzy rządowej, jak i samorządowej<sup id="cite_ref-172" class="reference"><a href="#cite_note-172">[172]</a></sup>. Prezesa NSA powołuje Prezydent na sześcioletnią kadencję, spośród kandydatów wskazanych przez <a href="/wiki/Zgromadzenie_Og%C3%B3lne_S%C4%99dzi%C3%B3w_Naczelnego_S%C4%85du_Administracyjnego" title="Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego">Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego</a><sup id="cite_ref-173" class="reference"><a href="#cite_note-173">[173]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Krajowa_Rada_Sądownictwa"><span id="Krajowa_Rada_S.C4.85downictwa"></span>Krajowa Rada Sądownictwa</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=33" title="Edytuj sekcję: Krajowa Rada Sądownictwa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=33" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Krajowa Rada Sądownictwa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Krajowa_Rada_S%C4%85downictwa" title="Krajowa Rada Sądownictwa">Krajowa Rada Sądownictwa</a>.</i></div> <p>Krajowa Rada Sądownictwa jest organem powołanym w celu ochrony niezależności sądów i niezawisłości sędziów<sup id="cite_ref-174" class="reference"><a href="#cite_note-174">[174]</a></sup>. Składa wnioski do Prezydenta o powoływanie sędziów<sup id="cite_ref-autonazwa10_158-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa10-158">[158]</a></sup>. Ma prawo występowania do Trybunału Konstytucyjnego w sprawach zgodności aktów normatywnych z ustawą zasadniczą w zakresie dotyczącym sądownictwa<sup id="cite_ref-175" class="reference"><a href="#cite_note-175">[175]</a></sup>. W skład Krajowej Rady Sądownictwa wchodzą<sup id="cite_ref-autonazwa13_66-2" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa13-66">[66]</a></sup>: Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, minister sprawiedliwości, Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, osoba powoływana przez Prezydenta, 15 sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, administracyjnych i wojskowych, czterech posłów i dwóch senatorów. Kadencja członków wybranych trwa cztery lata<sup id="cite_ref-176" class="reference"><a href="#cite_note-176">[176]</a></sup>. Przewodniczący i dwóch jego zastępców wybierani są spośród członków Rady<sup id="cite_ref-177" class="reference"><a href="#cite_note-177">[177]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Trybunały"><span id="Trybuna.C5.82y"></span>Trybunały</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=34" title="Edytuj sekcję: Trybunały" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=34" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Trybunały"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Trybunał_Konstytucyjny"><span id="Trybuna.C5.82_Konstytucyjny"></span>Trybunał Konstytucyjny</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=35" title="Edytuj sekcję: Trybunał Konstytucyjny" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=35" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Trybunał Konstytucyjny"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Warszawa_t_konstytucyjny.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Warszawa_t_konstytucyjny.jpg/220px-Warszawa_t_konstytucyjny.jpg" decoding="async" width="220" height="134" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Warszawa_t_konstytucyjny.jpg/330px-Warszawa_t_konstytucyjny.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Warszawa_t_konstytucyjny.jpg/440px-Warszawa_t_konstytucyjny.jpg 2x" data-file-width="1931" data-file-height="1178" /></a><figcaption>Budynek Trybunału Konstytucyjnego w <a href="/wiki/Aleja_Jana_Chrystiana_Szucha_w_Warszawie" title="Aleja Jana Chrystiana Szucha w Warszawie">alei J.Ch. Szucha</a> 12a w <a href="/wiki/Warszawa" title="Warszawa">Warszawie</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Wielka_sala_rozpraw_Trybuna%C5%82u_Konstytucyjnego_2016_01.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Wielka_sala_rozpraw_Trybuna%C5%82u_Konstytucyjnego_2016_01.JPG/220px-Wielka_sala_rozpraw_Trybuna%C5%82u_Konstytucyjnego_2016_01.JPG" decoding="async" width="220" height="124" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Wielka_sala_rozpraw_Trybuna%C5%82u_Konstytucyjnego_2016_01.JPG/330px-Wielka_sala_rozpraw_Trybuna%C5%82u_Konstytucyjnego_2016_01.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Wielka_sala_rozpraw_Trybuna%C5%82u_Konstytucyjnego_2016_01.JPG/440px-Wielka_sala_rozpraw_Trybuna%C5%82u_Konstytucyjnego_2016_01.JPG 2x" data-file-width="4725" data-file-height="2661" /></a><figcaption>Wielka sala rozpraw Trybunału Konstytucyjnego</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Trybuna%C5%82_Konstytucyjny_(Polska)" title="Trybunał Konstytucyjny (Polska)">Trybunał Konstytucyjny (Polska)</a>.</i></div> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Historia">Historia</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=36" title="Edytuj sekcję: Historia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=36" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/S%C4%85d_konstytucyjny" title="Sąd konstytucyjny">Sądowa kontrola zgodności ustaw z konstytucją</a> w Polsce jest zjawiskiem nowym. Dominująca w <a href="/wiki/Europa_%C5%9Arodkowo-Wschodnia" title="Europa Środkowo-Wschodnia">Europie Środkowo-Wschodniej</a> przed <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojną światową</a> <a href="/wiki/Francja" title="Francja">francuska</a> doktryna <a href="/wiki/Konstytucjonalizm_(polityka)" title="Konstytucjonalizm (polityka)">konstytucjonalizmu</a> stała na straży obrony praw <a href="/wiki/Parlament" title="Parlament">parlamentu</a>, a sądową kontrolę efektów jego prac uznawała za naruszenie tychże praw. W związku z tym <a href="/wiki/Konstytucja_marcowa" title="Konstytucja marcowa">Konstytucja marcowa</a> nie stworzyła organu o takiej kompetencji, a trwające w latach 20. prace w tym zakresie nie przyniosły rezultatów. Podobnie <a href="/wiki/Konstytucja_kwietniowa" title="Konstytucja kwietniowa">Konstytucja kwietniowa</a> nie wniosła w tej dziedzinie żadnych nowych rozwiązań. </p><p>Po zakończeniu II wojny światowej w Polsce, podobnie jak w pozostałych krajach <a href="/wiki/Blok_wschodni" title="Blok wschodni">bloku wschodniego</a> dominowała doktryna sowiecka, która procedury sądowego badania konstytucyjności ustaw uznawała za wytwór <i>konstytucjonalizmu burżuazyjnego</i>. Pierwsze propozycje powołania takowego organu pojawiły się w latach 70., jednak swój wyraz znalazły one dopiero w noweli konstytucyjnej z 26 marca 1982 roku. Stosowna ustawa uchwalona została 29 kwietnia 1985 roku<sup id="cite_ref-178" class="reference"><a href="#cite_note-178">[178]</a></sup>. Początkowo władza Trybunału Konstytucyjnego (TK) była silnie ograniczona, przewidziano np. możliwość odrzucania jego wyroków przez Sejm. W latach 90. orzecznictwo Trybunału stanowiło istotne uzupełnienie luk i wątpliwości konstytucyjnych zaistniałych w polskim systemie politycznym w związku z brakiem nowej konstytucji. Obecna pozycja Trybunału uregulowana jest Konstytucją z 1997 oraz <i>Ustawą z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym</i><sup id="cite_ref-179" class="reference"><a href="#cite_note-179">[179]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Pozycja_ustrojowa_i_rola">Pozycja ustrojowa i rola</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=37" title="Edytuj sekcję: Pozycja ustrojowa i rola" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=37" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Pozycja ustrojowa i rola"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Obecnie Trybunał Konstytucyjny stanowi część władzy sądowniczej<sup id="cite_ref-10K2_96-2" class="reference"><a href="#cite_note-10K2-96">[96]</a></sup>. Jego orzeczenia mają moc obowiązującą i są ostateczne<sup id="cite_ref-180" class="reference"><a href="#cite_note-180">[180]</a></sup>. Zapadają większością głosów<sup id="cite_ref-181" class="reference"><a href="#cite_note-181">[181]</a></sup> i wchodzą w życie z dniem ich ogłoszenia<sup id="cite_ref-182" class="reference"><a href="#cite_note-182">[182]</a></sup>. Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach następujących<sup id="cite_ref-183" class="reference"><a href="#cite_note-183">[183]</a></sup>: </p> <ul><li>zgodność ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją;</li> <li>zgodność ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagały zgody wyrażonej ustawowo;</li> <li>zgodność przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami;</li> <li><a href="/wiki/Skarga_konstytucyjna_(Polska)" title="Skarga konstytucyjna (Polska)">skarga konstytucyjna</a>;</li> <li>rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między centralnymi organami państwa<sup id="cite_ref-184" class="reference"><a href="#cite_note-184">[184]</a></sup>;</li> <li>rozpatrywanie pytań prawnych skierowanych od sądów<sup id="cite_ref-185" class="reference"><a href="#cite_note-185">[185]</a></sup>;</li> <li>rozstrzyganie o przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej na wniosek Marszałka Sejmu i powierzanie Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej<sup id="cite_ref-186" class="reference"><a href="#cite_note-186">[186]</a></sup>;</li> <li>zgodność celów lub działalności partii politycznych z Konstytucją<sup id="cite_ref-187" class="reference"><a href="#cite_note-187">[187]</a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Skład"><span id="Sk.C5.82ad"></span>Skład</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=38" title="Edytuj sekcję: Skład" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=38" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Skład"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W skład Trybunału Konstytucyjnego wchodzi 15 sędziów. Pochodzą oni z wyboru indywidualnego, którego dokonuje Sejm. Również dziewięcioletnia kadencja każdego z nich jest indywidualna. Ponowny wybór na sędziego Trybunału jest niemożliwy<sup id="cite_ref-autonazwa25_57-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa25-57">[57]</a></sup>. Prezes i Wiceprezes Trybunału powoływani są przez Prezydenta spośród kandydatów wskazanych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego<sup id="cite_ref-188" class="reference"><a href="#cite_note-188">[188]</a></sup>. Sędziowie Trybunału są niezawiśli, podlegają wyłącznie Konstytucji<sup id="cite_ref-189" class="reference"><a href="#cite_note-189">[189]</a></sup>, nie mają prawa przynależności do partii politycznych ani związków zawodowych<sup id="cite_ref-190" class="reference"><a href="#cite_note-190">[190]</a></sup>. Podobnie jak innym sędziom przysługuje im immunitet<sup id="cite_ref-191" class="reference"><a href="#cite_note-191">[191]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Trybunał_Stanu"><span id="Trybuna.C5.82_Stanu"></span>Trybunał Stanu</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=39" title="Edytuj sekcję: Trybunał Stanu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=39" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Trybunał Stanu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Trybuna%C5%82_Stanu" title="Trybunał Stanu">Trybunał Stanu</a>.</i></div> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Historia_2">Historia</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=40" title="Edytuj sekcję: Historia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=40" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W polskiej tradycji ustrojowej procedura odpowiedzialności konstytucyjnej przewidziana była w obu konstytucjach <a href="/wiki/Historia_Polski_(1918%E2%80%931939)" title="Historia Polski (1918–1939)">okresu międzywojennego</a>. Obie ustawy zasadnicze zakładały utworzenie oddzielnej instytucji sądowej w postaci Trybunału Stanu (TS). Istnienie tego organu przewidywała również <a href="/wiki/Ma%C5%82a_Konstytucja_z_1947_roku" title="Mała Konstytucja z 1947 roku">mała Konstytucja z 1947 roku</a>, jednak z braku stosownych ustaw Trybunał nie powstał. Z kolei <a href="/wiki/Konstytucja_Polskiej_Rzeczypospolitej_Ludowej" title="Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej">Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</a> w ogóle jego kwestię pomijała. Ponowne powołanie Trybunału Stanu nastąpiło dopiero po noweli konstytucyjnej z 26 marca 1982 oraz uchwaleniu <i>Ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu</i><sup id="cite_ref-192" class="reference"><a href="#cite_note-192">[192]</a></sup>. Skuteczność funkcjonowania Trybunału Stanu budzi jednak liczne wątpliwości, gdyż przeważnie postępowania dotyczą osób już niepiastujących urząd, w ciągu całej swej działalności swoje zakończenie przed Trybunałem znalazła jedynie <a href="/wiki/Afera_alkoholowa" title="Afera alkoholowa">afera alkoholowa</a><sup id="cite_ref-193" class="reference"><a href="#cite_note-193">[193]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Pozycja_ustrojowa_i_rola_2">Pozycja ustrojowa i rola</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=41" title="Edytuj sekcję: Pozycja ustrojowa i rola" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=41" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Pozycja ustrojowa i rola"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Podobnie jak Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu stanowi część władzy sądowniczej<sup id="cite_ref-10K2_96-3" class="reference"><a href="#cite_note-10K2-96">[96]</a></sup>. Odpowiedzialność przed nim ponosi się za <i>naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania</i><sup id="cite_ref-autonazwa23_145-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa23-145">[145]</a></sup>. Dotyczy to osób piastujących następujące funkcje<sup id="cite_ref-autonazwa23_145-2" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa23-145">[145]</a></sup>: </p> <ul><li>Prezydent Rzeczypospolitej;</li> <li>Prezes Rady Ministrów i członkowie Rady Ministrów;</li> <li>Prezes Narodowego Banku Polskiego;</li> <li>Prezes Najwyższej Izby Kontroli;</li> <li>członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji;</li> <li>osób, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem;</li> <li>Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.</li></ul> <p>Orzekane kary uregulowane są ustawowo<sup id="cite_ref-194" class="reference"><a href="#cite_note-194">[194]</a></sup>. <i>Ustawa o Trybunale Stanu</i> przewiduje<sup id="cite_ref-TS_195-0" class="reference"><a href="#cite_note-TS-195">[195]</a></sup>: </p> <ul><li>utratę <a href="/wiki/Czynne_prawo_wyborcze" title="Czynne prawo wyborcze">czynnego</a> i <a href="/wiki/Bierne_prawo_wyborcze" title="Bierne prawo wyborcze">biernego prawa wyborczego</a>;</li> <li>zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i organizacjach społecznych;</li> <li>utratę wszystkich lub niektórych <a href="/wiki/Order" title="Order">orderów</a>, <a href="/wiki/Odznaczenie" title="Odznaczenie">odznaczeń</a> i tytułów honorowych;</li> <li>utratę zajmowanego stanowiska, z którego pełnieniem związana jest odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu,</li> <li>za przestępstwa i przestępstwa skarbowe – kary i środki karne przewidziane w ustawach.</li></ul> <p>Ponadto odpowiedzialność ponosić mogą posłowie i senatorowie za prowadzenie <i>działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego</i> lub za <i>nabywanie tego majątku</i> – w obu wypadkach Trybunał może orzec o utracie mandatu<sup id="cite_ref-196" class="reference"><a href="#cite_note-196">[196]</a></sup>. </p><p>O postawieniu przed Trybunałem Stanu decydować mogą<sup id="cite_ref-TS_195-1" class="reference"><a href="#cite_note-TS-195">[195]</a></sup>: </p> <ul><li>Zgromadzenie Narodowe – w odniesieniu do Prezydenta;</li> <li>Senat – w odniesieniu do senatorów;</li> <li>Sejm – w odniesieniu do pozostałych osób.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Skład_2"><span id="Sk.C5.82ad_2"></span>Skład</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=42" title="Edytuj sekcję: Skład" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=42" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Skład"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W skład Trybunału Stanu wchodzi przewodniczący, jego dwóch zastępców oraz 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona parlamentarzystów i na okres kadencji Sejmu<sup id="cite_ref-autonazwa17_59-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa17-59">[59]</a></sup>. Funkcję przewodniczącego z urzędu sprawuje Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego<sup id="cite_ref-197" class="reference"><a href="#cite_note-197">[197]</a></sup>. Jego zastępcy oraz minimum połowa składu powinni mieć kwalifikacje uprawniające do piastowania funkcji sędziego<sup id="cite_ref-autonazwa17_59-2" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa17-59">[59]</a></sup>. Członkowie Trybunału są niezawiśli i podlegają wyłącznie Konstytucji oraz ustawom<sup id="cite_ref-198" class="reference"><a href="#cite_note-198">[198]</a></sup>. Z racji pełnionego urzędu przysługuje im immunitet oraz nietykalność osobista<sup id="cite_ref-199" class="reference"><a href="#cite_note-199">[199]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kontrola_państwowa_i_ochrona_prawa"><span id="Kontrola_pa.C5.84stwowa_i_ochrona_prawa"></span>Kontrola państwowa i ochrona prawa</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=43" title="Edytuj sekcję: Kontrola państwowa i ochrona prawa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=43" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kontrola państwowa i ochrona prawa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Najwyższa_Izba_Kontroli"><span id="Najwy.C5.BCsza_Izba_Kontroli"></span>Najwyższa Izba Kontroli</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=44" title="Edytuj sekcję: Najwyższa Izba Kontroli" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=44" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Najwyższa Izba Kontroli"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Siedziba_NIK_-_front.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Siedziba_NIK_-_front.jpg/220px-Siedziba_NIK_-_front.jpg" decoding="async" width="220" height="107" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Siedziba_NIK_-_front.jpg/330px-Siedziba_NIK_-_front.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Siedziba_NIK_-_front.jpg/440px-Siedziba_NIK_-_front.jpg 2x" data-file-width="3307" data-file-height="1612" /></a><figcaption>Siedziba Najwyższej Izby Kontroli</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Najwy%C5%BCsza_Izba_Kontroli" title="Najwyższa Izba Kontroli">Najwyższa Izba Kontroli</a>.</i></div> <p>Najwyższa Izba Kontroli (NIK) określona jest w Konstytucji jako najwyższy organ kontroli państwowej<sup id="cite_ref-200" class="reference"><a href="#cite_note-200">[200]</a></sup>. Organizację i tryb jej działania określa <i>Ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli</i><sup id="cite_ref-NIK_201-0" class="reference"><a href="#cite_note-NIK-201">[201]</a></sup>. Podlega Sejmowi<sup id="cite_ref-202" class="reference"><a href="#cite_note-202">[202]</a></sup> i działa na zasadach kolegialności<sup id="cite_ref-203" class="reference"><a href="#cite_note-203">[203]</a></sup>. Jej naczelnym zadaniem jest kontrola działalności administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych <a href="/wiki/Osoba_prawna" title="Osoba prawna">osób prawnych</a> oraz innych państwowych jednostek organizacyjnych<sup id="cite_ref-204" class="reference"><a href="#cite_note-204">[204]</a></sup>. Ponadto może kontrolować działalność organów samorządowych i komunalnych<sup id="cite_ref-205" class="reference"><a href="#cite_note-205">[205]</a></sup> oraz wszystkich innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie w jakim korzystają one z majątku państwowego lub komunalnego<sup id="cite_ref-206" class="reference"><a href="#cite_note-206">[206]</a></sup>. Ponadto NIK analizuje wykonanie budżetu i polityki pieniężnej, opiniuje absolutorium oraz składa Sejmowi sprawozdania ze swej działalności<sup id="cite_ref-207" class="reference"><a href="#cite_note-207">[207]</a></sup>. Jednostkami organizacyjnymi Najwyższej Izby Kontroli są departamenty i delegatury<sup id="cite_ref-NIK_201-1" class="reference"><a href="#cite_note-NIK-201">[201]</a></sup>. Prezes NIK powoływany jest przez Sejm, za zgodą Senatu, na sześcioletnią kadencję<sup id="cite_ref-autonazwa15_60-2" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa15-60">[60]</a></sup>. Nie może w tym czasie zajmować innego stanowiska, poza stanowiskiem profesora szkoły wyższej<sup id="cite_ref-208" class="reference"><a href="#cite_note-208">[208]</a></sup>, przynależeć do partii politycznych ani związków zawodowych<sup id="cite_ref-209" class="reference"><a href="#cite_note-209">[209]</a></sup>. Z racji piastowanego urzędu przysługuje mu immunitet oraz nietykalność osobista<sup id="cite_ref-210" class="reference"><a href="#cite_note-210">[210]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rzecznik_Praw_Obywatelskich">Rzecznik Praw Obywatelskich</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=45" title="Edytuj sekcję: Rzecznik Praw Obywatelskich" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=45" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rzecznik Praw Obywatelskich"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Rzecznik_Praw_Obywatelskich" title="Rzecznik Praw Obywatelskich">Rzecznik Praw Obywatelskich</a>.</i></div> <p>Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO) jest jednoosobowym organem państwowym działającym na mocy Konstytucji<sup id="cite_ref-211" class="reference"><a href="#cite_note-211">[211]</a></sup> oraz <i>Ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich</i><sup id="cite_ref-RPO_212-0" class="reference"><a href="#cite_note-RPO-212">[212]</a></sup>. Jego ustawowym zadaniem jest stanie na <i>straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych</i><sup id="cite_ref-RPO_212-1" class="reference"><a href="#cite_note-RPO-212">[212]</a></sup>. Bada także, czy wskutek działania lub zaniechania ze strony państwa nie nastąpiło naruszenie zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej<sup id="cite_ref-RPO_212-2" class="reference"><a href="#cite_note-RPO-212">[212]</a></sup>. Rzecznika powołuje Sejm, za zgodą Senatu, na pięcioletnią kadencję<sup id="cite_ref-autonazwa6_61-2" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa6-61">[61]</a></sup>. Nie może w tym czasie zajmować innego stanowiska, poza stanowiskiem profesora szkoły wyższej<sup id="cite_ref-213" class="reference"><a href="#cite_note-213">[213]</a></sup>. Nie może być również członkiem partii politycznych ani związków zawodowych<sup id="cite_ref-214" class="reference"><a href="#cite_note-214">[214]</a></sup>, w swej działalności jest niezawisły i odpowiada jedynie przed Sejmem<sup id="cite_ref-215" class="reference"><a href="#cite_note-215">[215]</a></sup>, któremu też co roku zobowiązany jest składać sprawozdanie ze swej działalności oraz stanu <i>przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela</i><sup id="cite_ref-216" class="reference"><a href="#cite_note-216">[216]</a></sup>. Z racji pełnionej funkcji przysługuje mu immunitet oraz nietykalność osobista<sup id="cite_ref-217" class="reference"><a href="#cite_note-217">[217]</a></sup>. Ważnym uprawnieniem Rzecznika Praw Obywatelskich jest możliwość składania wniosków do Trybunału Konstytucyjnego<sup id="cite_ref-218" class="reference"><a href="#cite_note-218">[218]</a></sup>. Poza tym Rzecznik interweniuje w związku z wnioskami o pomoc w ochronie praw i wolności, które składać może każdy podmiot prawa<sup id="cite_ref-219" class="reference"><a href="#cite_note-219">[219]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rzecznik_Praw_Dziecka">Rzecznik Praw Dziecka</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=46" title="Edytuj sekcję: Rzecznik Praw Dziecka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=46" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rzecznik Praw Dziecka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Rzecznik_Praw_Dziecka" title="Rzecznik Praw Dziecka">Rzecznik Praw Dziecka</a>.</i></div> <p>Rzecznik Praw Dziecka (RPD) jest jednoosobowym organem państwowym działającym na mocy Konstytucji<sup id="cite_ref-220" class="reference"><a href="#cite_note-220">[220]</a></sup> oraz <i>Ustawy z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka</i><sup id="cite_ref-RPD_221-0" class="reference"><a href="#cite_note-RPD-221">[221]</a></sup>. Jego naczelnym zadaniem jest pilnowanie przestrzegania praw dziecka określonych w Konstytucji, <a href="/wiki/Konwencja_o_prawach_dziecka" title="Konwencja o prawach dziecka">Konwencji o prawach dziecka</a> oraz pozostałych przepisach prawa. Powołuje go Sejm, za zgodą Senatu, na pięcioletnią kadencję<sup id="cite_ref-RPD_221-1" class="reference"><a href="#cite_note-RPD-221">[221]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Krajowa_Rada_Radiofonii_i_Telewizji">Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=47" title="Edytuj sekcję: Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=47" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Krajowa_Rada_Radiofonii_i_Telewizji" title="Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji">Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji</a>.</i></div> <p>Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiTV) jest konstytucyjnym organem stojącym na <i>straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji</i><sup id="cite_ref-222" class="reference"><a href="#cite_note-222">[222]</a></sup>. Jej członkowie nie mogą należeć do partii politycznych ani związków zawodowych<sup id="cite_ref-223" class="reference"><a href="#cite_note-223">[223]</a></sup>. Zgodnie z literą Konstytucji pochodzą oni z wyboru Sejmu, Senatu i Prezydenta<sup id="cite_ref-autonazwa19_63-2" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa19-63">[63]</a></sup>, jednak szczegółowe regulacje dotyczące tego organu określone są na poziomie ustawowym<sup id="cite_ref-KRRiTV_224-0" class="reference"><a href="#cite_note-KRRiTV-224">[224]</a></sup>. Obecnie jej skład tworzy pięciu członków, spośród których dwóch pochodzi z wyboru Sejmu, jeden Senatu i dwóch Prezydenta<sup id="cite_ref-KRRiTV_224-1" class="reference"><a href="#cite_note-KRRiTV-224">[224]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Prezes_Urzędu_Ochrony_Danych_Osobowych"><span id="Prezes_Urz.C4.99du_Ochrony_Danych_Osobowych"></span>Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=48" title="Edytuj sekcję: Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=48" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Prezes_Urz%C4%99du_Ochrony_Danych_Osobowych" title="Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych">Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych</a>.</i></div> <p>Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (PUODO) nie jest wymieniony w Konstytucji, lecz powołany został <i>Ustawą z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych</i><sup id="cite_ref-PUODO_69-2" class="reference"><a href="#cite_note-PUODO-69">[69]</a></sup>. Jest to organ właściwy do spraw ochrony danych osobowych, wybiera go Sejm, za zgodą Senatu, na czteroletnią kadencję<sup id="cite_ref-PUODO_69-3" class="reference"><a href="#cite_note-PUODO-69">[69]</a></sup>. Zastąpił <a href="/wiki/Generalny_Inspektor_Ochrony_Danych_Osobowych" title="Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych">Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych</a><sup id="cite_ref-PUODO_69-4" class="reference"><a href="#cite_note-PUODO-69">[69]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Inne_ważne_instytucje"><span id="Inne_wa.C5.BCne_instytucje"></span>Inne ważne instytucje</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=49" title="Edytuj sekcję: Inne ważne instytucje" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=49" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Inne ważne instytucje"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Narodowy_Bank_Polski">Narodowy Bank Polski</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=50" title="Edytuj sekcję: Narodowy Bank Polski" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=50" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Narodowy Bank Polski"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Narodowy_Bank_Polski_widok_od_placu_Powsta%C5%84c%C3%B3w_Warszawy_2020.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Narodowy_Bank_Polski_widok_od_placu_Powsta%C5%84c%C3%B3w_Warszawy_2020.jpg/220px-Narodowy_Bank_Polski_widok_od_placu_Powsta%C5%84c%C3%B3w_Warszawy_2020.jpg" decoding="async" width="220" height="132" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Narodowy_Bank_Polski_widok_od_placu_Powsta%C5%84c%C3%B3w_Warszawy_2020.jpg/330px-Narodowy_Bank_Polski_widok_od_placu_Powsta%C5%84c%C3%B3w_Warszawy_2020.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Narodowy_Bank_Polski_widok_od_placu_Powsta%C5%84c%C3%B3w_Warszawy_2020.jpg/440px-Narodowy_Bank_Polski_widok_od_placu_Powsta%C5%84c%C3%B3w_Warszawy_2020.jpg 2x" data-file-width="6712" data-file-height="4042" /></a><figcaption>Siedziba Narodowego Banku Polskiego</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Narodowy_Bank_Polski" title="Narodowy Bank Polski">Narodowy Bank Polski</a>.</i></div> <p>Narodowy Bank Polski jest <a href="/wiki/Bank_centralny" title="Bank centralny">bankiem centralnym</a> państwa<sup id="cite_ref-227K1_225-0" class="reference"><a href="#cite_note-227K1-225">[225]</a></sup>. Ma wyłączne prawo emisji pieniądza i odpowiada za jego wartość<sup id="cite_ref-227K1_225-1" class="reference"><a href="#cite_note-227K1-225">[225]</a></sup>. Prowadzi także politykę monetarną państwa<sup id="cite_ref-227K1_225-2" class="reference"><a href="#cite_note-227K1-225">[225]</a></sup>. Jego konstytucyjnymi organami są<sup id="cite_ref-226" class="reference"><a href="#cite_note-226">[226]</a></sup>: </p> <ul><li>Prezes Narodowego Banku Polskiego – powoływany na wniosek Prezydenta przez Sejm na sześcioletnią kadencję<sup id="cite_ref-autonazwa2_64-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa2-64">[64]</a></sup>, z zakazem przynależności do partii politycznych i związków zawodowych<sup id="cite_ref-227" class="reference"><a href="#cite_note-227">[227]</a></sup>;</li> <li><a href="/wiki/Rada_Polityki_Pieni%C4%99%C5%BCnej" title="Rada Polityki Pieniężnej">Rada Polityki Pieniężnej</a> (RPP) – w której skład wchodzą: Prezes NBP oraz <i>osoby wyróżniające się wiedzą z zakresu finansów, powoływane na 6 lat, w równej liczbie przez Prezydenta, Sejm i Senat</i><sup id="cite_ref-227K5_65-2" class="reference"><a href="#cite_note-227K5-65">[65]</a></sup>. Na mocy <i>Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 o Narodowym Banku Polskim</i> obecnie RPP ma dziewięciu członków i przewodniczącego, którym jest Prezes NBP<sup id="cite_ref-NBP_228-0" class="reference"><a href="#cite_note-NBP-228">[228]</a></sup>. Rada przedstawia Sejmowi coroczne założenia polityki pieniężnej oraz sprawozdania z jej wykonania<sup id="cite_ref-229" class="reference"><a href="#cite_note-229">[229]</a></sup>;</li> <li>Zarząd Narodowego Banku Polskiego – Prezes NBP (jako przewodniczący) oraz od sześciu do ośmiu członków zarządu, w tym dwóch wiceprezesów NBP<sup id="cite_ref-NBP_228-1" class="reference"><a href="#cite_note-NBP-228">[228]</a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Instytut_Pamięci_Narodowej"><span id="Instytut_Pami.C4.99ci_Narodowej"></span>Instytut Pamięci Narodowej</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=51" title="Edytuj sekcję: Instytut Pamięci Narodowej" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=51" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Instytut Pamięci Narodowej"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Instytut_Pami%C4%99ci_Narodowej" title="Instytut Pamięci Narodowej">Instytut Pamięci Narodowej</a>.</i></div> <p>Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (IPN) powstał 19 stycznia 1999 na mocy <i>Ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu</i><sup id="cite_ref-IPN_68-2" class="reference"><a href="#cite_note-IPN-68">[68]</a></sup> i nie jest organem wymienionym w Konstytucji. Jego naczelnymi zadaniami są<sup id="cite_ref-IPN_68-3" class="reference"><a href="#cite_note-IPN-68">[68]</a></sup>: </p> <ul><li>archiwizacja i udostępnianie dokumentów organów bezpieczeństwa państwa, wytworzonych oraz gromadzonych w okresie 22 lipca 1944 – 31 lipca 1990 oraz organów bezpieczeństwa <a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">III Rzeszy</a> i <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">ZSRR</a>;</li> <li>ściganie przestępstw związanych z działalnością wymienionych służb;</li> <li>ochrona danych osobowych zgromadzonych w archiwach;</li> <li>edukacja publiczna.</li></ul> <p>Na czele IPN stoi Prezes Instytutu Pamięci Narodowej wybierany na pięcioletnią kadencję przez Sejm większością bezwzględną przy quorum połowa, za zgodą Senatu, spośród kandydatów wskazanych przez Kolegium Instytutu Pamięci<sup id="cite_ref-IPN_68-4" class="reference"><a href="#cite_note-IPN-68">[68]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Podział_terytorialny_i_samorząd"><span id="Podzia.C5.82_terytorialny_i_samorz.C4.85d"></span>Podział terytorialny i samorząd</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=52" title="Edytuj sekcję: Podział terytorialny i samorząd" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=52" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Podział terytorialny i samorząd"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Wojewodztwa.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Wojewodztwa.svg/260px-Wojewodztwa.svg.png" decoding="async" width="260" height="243" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Wojewodztwa.svg/390px-Wojewodztwa.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Wojewodztwa.svg/520px-Wojewodztwa.svg.png 2x" data-file-width="2061" data-file-height="1925" /></a><figcaption>Mapa administracyjna Polski</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Podzia%C5%82_administracyjny_Polski" title="Podział administracyjny Polski">Podział administracyjny Polski</a> i <a href="/wiki/Samorz%C4%85d_terytorialny_w_Polsce" title="Samorząd terytorialny w Polsce">Samorząd terytorialny w Polsce</a>.</i></div> <p>Polska jest państwem unitarnym<sup id="cite_ref-230" class="reference"><a href="#cite_note-230">[230]</a></sup>, a ustrój jej władzy lokalnej opiera się na dualizmie, gdyż poza agendami administracji rządowej istnieje samorząd terytorialny<sup id="cite_ref-231" class="reference"><a href="#cite_note-231">[231]</a></sup>, powołany do zadań publicznych niezastrzeżonych dla innych organów władzy<sup id="cite_ref-232" class="reference"><a href="#cite_note-232">[232]</a></sup>. Jego podstawową jednostkę stanowi <a href="/wiki/Gmina" title="Gmina">gmina</a><sup id="cite_ref-233" class="reference"><a href="#cite_note-233">[233]</a></sup>. </p><p>Podział terytorialny Polski uległ zasadniczej przebudowie 1 stycznia 1999 roku, gdy w ramach <a href="/wiki/Program_czterech_reform" title="Program czterech reform">programu czterech reform</a> koalicyjnego <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Jerzego_Buzka" title="Rząd Jerzego Buzka">rządu Jerzego Buzka</a> m.in. zredukowano liczbę województw z 49 do 16 oraz utworzono powiaty, wprowadzając tym samym samorząd trójszczeblowy<sup id="cite_ref-G301_234-0" class="reference"><a href="#cite_note-G301-234">[234]</a></sup>. Wyróżnia się zatem: </p> <ul><li><a href="/wiki/Samorz%C4%85d_gminny" title="Samorząd gminny">samorząd gminny</a>;</li> <li><a href="/wiki/Samorz%C4%85d_powiatowy" title="Samorząd powiatowy">samorząd powiatowy</a>;</li> <li><a href="/wiki/Samorz%C4%85d_wojew%C3%B3dztwa" title="Samorząd województwa">samorząd województwa</a>.</li></ul> <p>Jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty i województwa) mają osobowość prawną<sup id="cite_ref-235" class="reference"><a href="#cite_note-235">[235]</a></sup> i zapewniony udział w dochodach publicznych<sup id="cite_ref-236" class="reference"><a href="#cite_note-236">[236]</a></sup>. <a href="/wiki/Wybory_samorz%C4%85dowe_w_Polsce" title="Wybory samorządowe w Polsce">Wybory do organów stanowiących</a> są powszechne, równe, bezpośrednie i przeprowadzane w głosowaniu tajnym<sup id="cite_ref-237" class="reference"><a href="#cite_note-237">[237]</a></sup>. Na obszarze jednostki samorządu istnieje możliwość zorganizowania <a href="/wiki/Referendum_lokalne" title="Referendum lokalne">referendum lokalnego</a>, w którym mieszkańcy mogą decydować o sprawach dotyczących wspólnoty samorządowej, a także odwołać organy władzy samorządowej, pochodzące z wyborów bezpośrednich<sup id="cite_ref-K170_238-0" class="reference"><a href="#cite_note-K170-238">[238]</a></sup>. </p><p>Do ustaw, które rozstrzygają o obecnym kształcie ustroju władzy lokalnej, należą<sup id="cite_ref-G301_234-1" class="reference"><a href="#cite_note-G301-234">[234]</a></sup>: </p> <ul><li><i>Ustawa z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym</i>;</li> <li><i>Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie powiatowym</i>;</li> <li><i>Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa</i>;</li> <li><i><a href="/wiki/Kodeks_wyborczy" title="Kodeks wyborczy">Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 roku – Kodeks wyborczy</a></i>;</li> <li><i>Ustawa z dnia 24 lipca 1998 roku o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej</i>;</li> <li><i>Ustawa z dnia 15 września 2000 roku o referendum lokalnym</i>;</li> <li><i>Ustawa z dnia 1 października 2024 roku o dochodach jednostek samorządu terytorialnego</i>;</li> <li><i>Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 roku o wojewodzie i administracji rządowej w województwie</i><sup id="cite_ref-239" class="reference"><a href="#cite_note-239">[239]</a></sup>;</li> <li><i>Ustawa z dnia 21 lutego 2014 r. o funduszu sołeckim</i><sup id="cite_ref-240" class="reference"><a href="#cite_note-240">[240]</a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Wybory_i_referenda">Wybory i referenda</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=53" title="Edytuj sekcję: Wybory i referenda" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=53" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wybory i referenda"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Wybory_w_Polsce" title="Wybory w Polsce">Wybory w Polsce</a>.</i></div> <p>Prawo wyborcze w Polsce uregulowane jest odpowiednimi przepisami zarówno na poziomie konstytucyjnym, jak i ustawowym (w <a href="/wiki/Ordynacja_wyborcza" title="Ordynacja wyborcza">ordynacji wyborczej</a>). Prawo wyboru władz oraz udziału w referendach przysługuje wszystkim obywatelom polskim, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończyli 18 lat<sup id="cite_ref-241" class="reference"><a href="#cite_note-241">[241]</a></sup> oraz nie są ubezwłasnowolnione bądź pozbawione praw publicznych albo wyborczych<sup id="cite_ref-242" class="reference"><a href="#cite_note-242">[242]</a></sup>. Stałym organem pełniącym m.in. funkcje nadzorczo-organizacyjne oraz rejestrującym kandydatów jest <a href="/wiki/Pa%C5%84stwowa_Komisja_Wyborcza" title="Państwowa Komisja Wyborcza">Państwowa Komisja Wyborcza</a><sup id="cite_ref-243" class="reference"><a href="#cite_note-243">[243]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wybory_parlamentarne">Wybory parlamentarne</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=54" title="Edytuj sekcję: Wybory parlamentarne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=54" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wybory parlamentarne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Wybory_parlamentarne_w_Polsce" title="Wybory parlamentarne w Polsce">Wybory parlamentarne w Polsce</a>.</i></div> <p>Konstytucja określa wybory do Sejmu jako <i>powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne</i> oraz odbywające się w głosowaniu tajnym<sup id="cite_ref-244" class="reference"><a href="#cite_note-244">[244]</a></sup>, zaś do Senatu jako <i>powszechne, bezpośrednie</i> i odbywające się w głosowaniu tajnym<sup id="cite_ref-245" class="reference"><a href="#cite_note-245">[245]</a></sup>. Bierne prawo wyborcze do izby niższej ustalono na poziomie 21 lat<sup id="cite_ref-246" class="reference"><a href="#cite_note-246">[246]</a></sup>, natomiast do izby wyższej 30 lat<sup id="cite_ref-247" class="reference"><a href="#cite_note-247">[247]</a></sup>. W normalnym trybie wybory parlamentarne odbywają się co 4 lata<sup id="cite_ref-autonazwa18_40-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa18-40">[40]</a></sup>, w tym samym dniu wybierany jest skład obu izb. Kandydatów zgłaszać mogą partie polityczne oraz wyborcy<sup id="cite_ref-248" class="reference"><a href="#cite_note-248">[248]</a></sup>. Zakazane jest jednoczesne kandydowanie do Sejmu i Senatu<sup id="cite_ref-249" class="reference"><a href="#cite_note-249">[249]</a></sup>. O ważności przeprowadzonych wyborów orzeka <a href="/wiki/S%C4%85d_Najwy%C5%BCszy_(Polska)" title="Sąd Najwyższy (Polska)">Sąd Najwyższy</a><sup id="cite_ref-250" class="reference"><a href="#cite_note-250">[250]</a></sup>. </p><p>W wyborach parlamentarnych przy podziale mandatów od 1993 stosowana jest <a href="/wiki/Metoda_D%E2%80%99Hondta" title="Metoda D’Hondta">metoda D’Hondta</a><sup id="cite_ref-251" class="reference"><a href="#cite_note-251">[251]</a></sup><sup id="cite_ref-G157_252-0" class="reference"><a href="#cite_note-G157-252">[252]</a></sup>. To samo rozwiązanie przewidywała również <i>Ordynacja wyborcza do Parlamentu Europejskiego</i> (obecnie <i>Kodeks wyborczy</i>). Przewidziane są też progi wyborcze liczone w skali kraju – 5% dla partii i 8% dla koalicyjnych komitetów wyborczych<sup id="cite_ref-G157_252-1" class="reference"><a href="#cite_note-G157-252">[252]</a></sup>. Pięcioprocentowy próg występuje także w <a href="/wiki/Wybory_do_Parlamentu_Europejskiego_w_Polsce" title="Wybory do Parlamentu Europejskiego w Polsce">wyborach do Parlamentu Europejskiego</a><sup id="cite_ref-G157_252-2" class="reference"><a href="#cite_note-G157-252">[252]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wybory_prezydenckie">Wybory prezydenckie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=55" title="Edytuj sekcję: Wybory prezydenckie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=55" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wybory prezydenckie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Wybory_prezydenckie_w_Polsce" title="Wybory prezydenckie w Polsce">Wybory prezydenckie w Polsce</a>.</i></div> <p>Prezydent Rzeczypospolitej wybierany jest w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym<sup id="cite_ref-autonazwa20_100-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa20-100">[100]</a></sup>. Wybór następuje na pięcioletnią kadencję i może być dokonany ponownie tylko jeden raz<sup id="cite_ref-253" class="reference"><a href="#cite_note-253">[253]</a></sup>. Bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom mającym ukończone 35 lat i posiadających pełne prawa wyborcze do Sejmu<sup id="cite_ref-101K3_254-0" class="reference"><a href="#cite_note-101K3-254">[254]</a></sup>. Zgłoszenie kandydatury wymaga także zebrania 100 tysięcy podpisów poparcia<sup id="cite_ref-101K3_254-1" class="reference"><a href="#cite_note-101K3-254">[254]</a></sup>. W razie nieuzyskania przez żadnego z kandydatów minimum 50% głosów, po dwóch tygodniach od głosowania przeprowadza się jego drugą turę<sup id="cite_ref-255" class="reference"><a href="#cite_note-255">[255]</a></sup>, w której udział bierze dwóch kandydatów z największą liczbą głosów<sup id="cite_ref-256" class="reference"><a href="#cite_note-256">[256]</a></sup>. Ważność wyboru stwierdza Sąd Najwyższy<sup id="cite_ref-257" class="reference"><a href="#cite_note-257">[257]</a></sup>. Począwszy od 2005 roku wszystkie wybory prezydenckie w Polsce były rozstrzygane pomiędzy kandydatami <a href="/wiki/Prawo_i_Sprawiedliwo%C5%9B%C4%87" title="Prawo i Sprawiedliwość">Prawa i Sprawiedliwości</a> oraz <a href="/wiki/Platforma_Obywatelska" title="Platforma Obywatelska">Platformy Obywatelskiej</a>. W <a href="/wiki/Wybory_prezydenckie_w_Polsce_w_2005_roku" title="Wybory prezydenckie w Polsce w 2005 roku">2005</a>, <a href="/wiki/Wybory_prezydenckie_w_Polsce_w_2010_roku" title="Wybory prezydenckie w Polsce w 2010 roku">2010</a>, <a href="/wiki/Wybory_prezydenckie_w_Polsce_w_2015_roku" title="Wybory prezydenckie w Polsce w 2015 roku">2015</a> i <a href="/wiki/Wybory_prezydenckie_w_Polsce_w_2020_roku_(drugie)" title="Wybory prezydenckie w Polsce w 2020 roku (drugie)">2020</a> roku kandydaci tych partii uczestniczyli w drugich turach wyborów, trzykrotnie zwyciężył kandydat popierany przez PiS, raz kandydat popierany przez PO. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Referenda">Referenda</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=56" title="Edytuj sekcję: Referenda" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=56" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Referenda"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Referenda_w_Polsce" title="Referenda w Polsce">Referenda w Polsce</a>.</i></div> <p>Obecna Konstytucja wymienia następujące rodzaje referendów: </p> <ul><li><a href="/wiki/Referendum_lokalne" title="Referendum lokalne">referendum lokalne</a> – na obszarze jednostki samorządowej w sprawach dotyczących lokalnej wspólnoty<sup id="cite_ref-K170_238-1" class="reference"><a href="#cite_note-K170-238">[238]</a></sup>;</li> <li><a href="/wiki/Referendum_og%C3%B3lnokrajowe" title="Referendum ogólnokrajowe">referendum ogólnokrajowe</a> – w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa, zarządzane przez Sejm lub Prezydenta za zgodą Senatu, z wymogiem minimum 50% frekwencji<sup id="cite_ref-258" class="reference"><a href="#cite_note-258">[258]</a></sup>;</li> <li>referendum w sprawie ratyfikacji umowy międzynarodowej przekazującej część praw suwerennych na rzecz organów międzynarodowych, z wymogiem minimum 50% frekwencji<sup id="cite_ref-259" class="reference"><a href="#cite_note-259">[259]</a></sup>;</li> <li>referendum w sprawie zatwierdzenia zmian rozdziałów I, II lub XII Konstytucji<sup id="cite_ref-autonazwa1_38-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa1-38">[38]</a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="System_partyjny">System partyjny</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=57" title="Edytuj sekcję: System partyjny" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=57" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: System partyjny"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Partie_polityczne_w_Polsce" title="Partie polityczne w Polsce">Partie polityczne w Polsce</a>.</i></div> <p><a href="/wiki/Nowela_grudniowa" title="Nowela grudniowa">Nowelizacja Konstytucji PRL uchwalona 29 grudnia 1989</a> wprowadziła w Polsce <a href="/wiki/Pluralizm_polityczny" title="Pluralizm polityczny">pluralizm polityczny</a>. Zerwała także z konstytucyjną <a href="/wiki/System_partii_hegemonicznej" title="System partii hegemonicznej">hegemonią</a> <a href="/wiki/Polska_Zjednoczona_Partia_Robotnicza" title="Polska Zjednoczona Partia Robotnicza">PZPR</a> w polskim systemie partyjnym<sup id="cite_ref-G18_13-7" class="reference"><a href="#cite_note-G18-13">[13]</a></sup>. W latach 90. ukształtował się <a href="/wiki/System_wielopartyjny" title="System wielopartyjny">system wielopartyjny</a>, charakteryzujący się, zwłaszcza w początkowym okresie <a href="/wiki/Transformacja_systemowa_w_Polsce" title="Transformacja systemowa w Polsce">transformacji</a> znacznym rozdrobnieniem. W <a href="/wiki/Wybory_parlamentarne_w_Polsce_w_1991_roku" title="Wybory parlamentarne w Polsce w 1991 roku">pierwszych wolnych wyborach po 1989</a> zwycięska <a href="/wiki/Unia_Demokratyczna" title="Unia Demokratyczna">Unia Demokratyczna</a> zdobyła jedynie 12,32% głosów, co przełożyło się na 62 mandaty. Do zmiany sytuacji przyczyniło się wprowadzenie progów wyborczych na poziomie 5% dla partii i 8% dla ugrupowań koalicyjnych. W <a href="/wiki/Wybory_parlamentarne_w_Polsce_w_2001_roku" title="Wybory parlamentarne w Polsce w 2001 roku">wyborach w 2001</a> i <a href="/wiki/Wybory_parlamentarne_w_Polsce_w_2005_roku" title="Wybory parlamentarne w Polsce w 2005 roku">2005</a> do Sejmu weszło tych samych sześć partii, zaś po <a href="/wiki/Wybory_parlamentarne_w_Polsce_w_2007_roku" title="Wybory parlamentarne w Polsce w 2007 roku">przyspieszonych wyborach w 2007</a> w Sejmie znalazły się już tylko cztery ugrupowania<sup id="cite_ref-260" class="reference"><a href="#cite_note-260">[260]</a></sup>, a w Senacie dwa<sup id="cite_ref-261" class="reference"><a href="#cite_note-261">[261]</a></sup>. Począwszy od 2005 roku na polskiej scenie politycznej dominuje <a href="/wiki/Platforma_Obywatelska" title="Platforma Obywatelska">Platforma Obywatelska</a> (zwycięzca wyborów parlamentarnych w roku 2007 i 2011) oraz <a href="/wiki/Prawo_i_Sprawiedliwo%C5%9B%C4%87" title="Prawo i Sprawiedliwość">Prawo i Sprawiedliwość</a> (zwycięzca wyborów parlamentarnych w 2005, 2015, 2019 i 2023 roku). </p><p>Obecna Konstytucja gwarantuje wolność tworzenia i działania partii politycznych stosujących metody <a href="/wiki/Demokracja" title="Demokracja">demokratyczne</a><sup id="cite_ref-262" class="reference"><a href="#cite_note-262">[262]</a></sup>. Nakazuje też jawność ich finansowania<sup id="cite_ref-263" class="reference"><a href="#cite_note-263">[263]</a></sup>. Zakazane jest natomiast funkcjonowanie partii i organizacji odwołujących się do <a href="/wiki/Totalitaryzm" title="Totalitaryzm">totalitarnych</a> praktyk <a href="/wiki/Narodowy_socjalizm" class="mw-redirect" title="Narodowy socjalizm">nazizmu</a>, <a href="/wiki/Faszyzm" title="Faszyzm">faszyzmu</a> i <a href="/wiki/Komunizm" title="Komunizm">komunizmu</a>, a także nawołujących do nienawiści lub przemocy, bądź zakładających utajnienie swoich struktur lub członkostwa<sup id="cite_ref-264" class="reference"><a href="#cite_note-264">[264]</a></sup>. Zasady dotyczące działania partii określone są w <i><a href="/wiki/Ustawa_o_partiach_politycznych" title="Ustawa o partiach politycznych">Ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych</a></i><sup id="cite_ref-265" class="reference"><a href="#cite_note-265">[265]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=58" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=58" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/System_prawny_Polski" title="System prawny Polski">system prawny w Polsce</a></li> <li><a href="/wiki/Polityka_zagraniczna_Polski" title="Polityka zagraniczna Polski">polityka zagraniczna Polski</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=59" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=59" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">Określenie użyte w <a href="/wiki/Preambu%C5%82a" title="Preambuła">preambule</a> <i>Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.</i></span> </li> <li id="cite_note-G11-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-G11_2-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G11_2-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G11_2-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G11_2-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 11. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=11&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">Zgodnie z ordynacją wyborczą izba niższa liczyła 444 posłów, zaś izba wyższa 111 senatorów.</span> </li> <li id="cite_note-G12-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-G12_4-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G12_4-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G12_4-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G12_4-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 12. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=12&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-G13-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-G13_5-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G13_5-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G13_5-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G13_5-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G13_5-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G13_5-5">f</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G13_5-6">g</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G13_5-7">h</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G13_5-8">i</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 13. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=13&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text">Opozycja będąca warunkiem funkcjonowania systemu parlamentarnego została wyeliminowana w 1947.</span> </li> <li id="cite_note-G14-7"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-G14_7-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G14_7-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G14_7-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G14_7-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G14_7-4">e</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 14. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=14&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">Senat został zniesiony w związku z <a href="/wiki/Referendum_w_Polsce_w_1946_roku" title="Referendum w Polsce w 1946 roku">referendum ludowym</a>.</span> </li> <li id="cite_note-G15-9"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-G15_9-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G15_9-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G15_9-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G15_9-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G15_9-4">e</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 15. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=15&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-G16-10"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-G16_10-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G16_10-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G16_10-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 16. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=16&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Ordynacja wyborcza do Senatu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19890190103">Dz.U. z 1989 r. nr 19, poz. 103</a></span>).</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej X kadencji, na lata 1989–1993</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19890190102">Dz.U. z 1989 r. nr 19, poz. 102</a></span>).</span> </li> <li id="cite_note-G18-13"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-G18_13-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G18_13-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G18_13-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G18_13-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G18_13-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G18_13-5">f</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G18_13-6">g</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G18_13-7">h</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 18. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=18&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-G19-14"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-G19_14-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G19_14-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G19_14-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G19_14-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 19. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=19&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-G23-15"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-G23_15-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G23_15-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G23_15-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 23. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=23&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-G24-16"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-G24_16-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G24_16-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G24_16-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G24_16-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 24. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=24&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-G25-17"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-G25_17-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G25_17-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G25_17-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G25_17-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 25. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=25&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 242 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20110529124838/http://wiadomosci.gazeta.pl:80/wiadomosci/1,53600,3604242.html">Sejm uchwalił zmiany w Konstytucji ws. ENA</a>. gazeta.pl, 2006-09-08. [dostęp 2009-02-06].</cite></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Ustawa z dnia 7 maja 2009 r. o zmianie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20091140946">Dz.U. z 2009 r. nr 114, poz. 946</a></span>).</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">Stanowi ona integralną część Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r.</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19970780483">Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483</a></span>).</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 52. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=52&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 4 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 5 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 7 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 10 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 11 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text">M.in. art. 11, 12 i 16 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 20 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 30 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa11-33"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa11_33-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa11_33-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa11_33-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 235 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa8-34"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa8_34-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa8_34-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 235 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 235 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 235 ust. 4 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 235 ust. 7 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa1-38"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa1_38-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa1_38-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 235 ust. 6 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 10 ust. 2 i art. 95 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa18-40"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa18_40-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa18_40-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 98 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 109 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa3-42"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa3_42-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa3_42-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 193. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=193&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 102 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 104 ust. 1 i art. 108 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 105 ust. 3 i art. 108 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 105 ust. 5 i art. 108 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa22-47"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa22_47-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa22_47-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 204. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=204&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 96 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 119-122 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 95 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-G243-51"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-G243_51-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G243_51-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 243. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=243&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-G244-52"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-G244_52-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G244_52-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 244. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=244&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 247. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=247&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 226 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 171 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 158 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa25-57"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa25_57-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa25_57-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 194 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <span class="reference-text">Poza jego przewodniczącym – prezesem Sądu Najwyższego.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa17-59"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa17_59-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa17_59-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa17_59-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 199 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa15-60"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa15_60-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa15_60-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa15_60-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 205 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa6-61"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa6_61-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa6_61-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa6_61-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 209 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa5-62"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa5_62-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa5_62-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 4 <i>Ustawy z 6 stycznia 2000 o Rzeczniku Praw Dziecka</i>.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa19-63"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa19_63-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa19_63-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa19_63-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 214 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa2-64"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa2_64-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa2_64-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 227 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-227K5-65"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-227K5_65-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-227K5_65-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-227K5_65-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 227 ust. 5 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa13-66"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa13_66-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa13_66-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa13_66-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 187 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-67">↑</a></span> <span class="reference-text">Wyjątkowy wymóg 3/5 głosów.</span> </li> <li id="cite_note-IPN-68"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-IPN_68-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-IPN_68-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-IPN_68-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-IPN_68-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-IPN_68-4">e</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230000102">Dz.U. z 2023 r. poz. 102</a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-PUODO-69"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-PUODO_69-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-PUODO_69-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-PUODO_69-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-PUODO_69-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-PUODO_69-4">e</a></sup></span> <span class="reference-text"><i>Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190001781">Dz.U. z 2019 r. poz. 1781</a></span>).</span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 116 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 89 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 231 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 232 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 230 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 428. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=428&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-98K3-76"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-98K3_76-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-98K3_76-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 98 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa16-77"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa16_77-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa16_77-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 155 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa9-78"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa9_78-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa9_78-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 225 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 228 ust. 7 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 97 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 121 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 121 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 114 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-84">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 195. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=195&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-autonazwa24-85"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa24_85-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa24_85-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 130 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-86">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 131 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-87">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 145 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-88">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 145 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-89">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 140 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa4-90"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa4_90-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa4_90-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 118 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-91"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-91">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sejm.gov.pl/prawo/regulamin/kon7.htm">Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992 r. – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</a>. sejm.gov.pl. [dostęp 2009-02-01].</cite></span> </li> <li id="cite_note-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-92">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 221 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-93"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-93">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 126 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-94">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 126 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-95">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 126 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-10K2-96"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-10K2_96-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-10K2_96-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-10K2_96-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-10K2_96-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 10 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-97"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-97">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 252–253. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=252%E2%80%93253&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-autonazwa12-98"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa12_98-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa12_98-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 146 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-99"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-99">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 252. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=252&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-autonazwa20-100"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa20_100-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa20_100-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 127 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-101"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-101">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 127 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-102"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-102">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 145 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-103"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-103">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 144 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-104"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-104">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 132 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-105"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-105">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 253. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=253&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-106"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-106">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 144 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-107"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-107">↑</a></span> <span class="reference-text">Lub jego odmowę.</span> </li> <li id="cite_note-108"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-108">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 139 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-109"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-109">↑</a></span> <span class="reference-text">Nie może być ono jednak zastosowane do ustawy budżetowej ani ustawy zmieniającej Konstytucję.</span> </li> <li id="cite_note-110"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-110">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 122 ust. 5 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-111"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-111">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 122 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-112"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-112">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 125 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa14-113"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa14_113-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa14_113-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 133 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-114"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-114">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 133 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-115"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-115">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 133 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-116"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-116">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 134 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-117"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-117">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 134 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-118"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-118">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 134 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-119"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-119">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 134 ust. 5 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-120"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-120">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 134 ust. 4 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-121"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-121">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 136 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-122"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-122">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 135 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-123"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-123">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 141 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-124"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-124">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 142 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-125"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-125">↑</a></span> <span class="reference-text">Potocznie określana jako rząd.</span> </li> <li id="cite_note-126"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-126">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 147 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-127"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-127">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 147 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-128"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-128">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 149 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-129"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-129">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 149 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-130"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-130">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 286. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=286&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-131"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-131">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 154 ust. 1 Konstytucji RP.</span> </li> <li id="cite_note-132"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-132">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 154 ust. 2 Konstytucji RP.</span> </li> <li id="cite_note-133"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-133">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 154 ust. 3 Konstytucji RP.</span> </li> <li id="cite_note-134"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-134">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 155 ust. 1 Konstytucji RP.</span> </li> <li id="cite_note-135"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-135">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 10 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-136"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-136">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 146 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-137"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-137">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 146 ust. 4 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-138"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-138">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 146 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-139"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-139">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 148 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-140"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-140">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 157 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-141"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-141">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 157 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-142"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-142">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 158 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa21-143"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-autonazwa21_143-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 159 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-144"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-144">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 160 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa23-145"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa23_145-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa23_145-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa23_145-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 198 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-146"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-146">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 273. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=273&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-147"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-147">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 162 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-148"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-148">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 162 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-149"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-149">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 161 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-150"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-150">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Lech_Garlicki" title="Lech Garlicki">L. Garlicki</a>, Polskie Prawo Konstytucyjne, Warszawa 2011.</span> </li> <li id="cite_note-151"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-151">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 152 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-Wojewodowie-152"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Wojewodowie_152-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Wojewodowie_152-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><i>Ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230000190">Dz.U. z 2023 r. poz. 190</a></span>).</span> </li> <li id="cite_note-153"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-153">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 153 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-154"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-154">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 153 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-155"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-155">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 175 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-156"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-156">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 175 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-157"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-157">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 176 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa10-158"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa10_158-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa10_158-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 179 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-159"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-159">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 178 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-160"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-160">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 178 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-161"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-161">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 181 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-162"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-162">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 180 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-163"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-163">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 180 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-164"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-164">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 182 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-165"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-165">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 346. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=346&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-166"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-166">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 183 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-167"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-167">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 183 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-G339-168"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-G339_168-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G339_168-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 339. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=339&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-G333-169"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-G333_169-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G333_169-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G333_169-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G333_169-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 333. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=333&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-G335-170"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-G335_170-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G335_170-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G335_170-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 335. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=335&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-G336-171"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-G336_171-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G336_171-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 336. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=336&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-172"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-172">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 184 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-173"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-173">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 185 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-174"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-174">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 186 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-175"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-175">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 186 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-176"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-176">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 187 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-177"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-177">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 187 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-178"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-178">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 351. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=351&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-179"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-179">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 352. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=352&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-180"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-180">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 190 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-181"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-181">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 190 ust. 5 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-182"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-182">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 190 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-183"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-183">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 188 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-184"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-184">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 189 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-185"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-185">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 193 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-186"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-186">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 131 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-187"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-187">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190002393">Dz.U. z 2019 r. poz. 2393</a></span>).</span> </li> <li id="cite_note-188"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-188">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 194 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-189"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-189">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 195 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-190"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-190">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 195 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-191"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-191">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 196 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-192"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-192">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 374. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=374&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-193"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-193">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 375. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=375&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-194"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-194">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 198 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-TS-195"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-TS_195-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-TS_195-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><i>Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220000762">Dz.U. z 2022 r. poz. 762</a></span>).</span> </li> <li id="cite_note-196"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-196">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 107, 108 i 198 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-197"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-197">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 199 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-198"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-198">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 199 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-199"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-199">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 200 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-200"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-200">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 202 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-NIK-201"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-NIK_201-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-NIK_201-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><i>Ustawa z dnia 23 grudnia 1994 r. o Najwyższej Izbie Kontroli</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220000623">Dz.U. z 2022 r. poz. 623</a></span>).</span> </li> <li id="cite_note-202"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-202">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 200 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-203"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-203">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 200 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-204"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-204">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 203 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-205"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-205">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 203 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-206"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-206">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 203 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-207"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-207">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 204 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-208"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-208">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 205 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-209"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-209">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 205 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-210"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-210">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 206 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-211"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-211">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 208-212 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-RPO-212"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-RPO_212-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-RPO_212-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-RPO_212-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><i>Ustawa z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20240001264">Dz.U. z 2024 r. poz. 1264</a></span>).</span> </li> <li id="cite_note-213"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-213">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 209 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-214"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-214">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 209 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-215"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-215">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 210 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-216"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-216">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 212 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-217"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-217">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 211 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-218"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-218">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 191 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-219"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-219">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 80 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-220"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-220">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 72 ust. 4 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-RPD-221"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-RPD_221-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-RPD_221-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><i>Ustawa z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230000292">Dz.U. z 2023 r. poz. 292</a></span>).</span> </li> <li id="cite_note-222"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-222">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 213 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-223"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-223">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 214 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-KRRiTV-224"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-KRRiTV_224-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-KRRiTV_224-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220001722">Dz.U. z 2022 r. poz. 1722</a></span>).</span> </li> <li id="cite_note-227K1-225"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-227K1_225-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-227K1_225-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-227K1_225-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 227 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-226"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-226">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 227 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-227"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-227">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 227 ust. 4 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-NBP-228"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-NBP_228-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-NBP_228-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><i>Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 o Narodowym Banku Polskim</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190001810">Dz.U. z 2019 r. poz. 1810</a></span>).</span> </li> <li id="cite_note-229"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-229">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 227 ust. 6 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-230"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-230">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-231"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-231">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 299. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=299&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-232"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-232">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 163 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-233"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-233">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 164 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-G301-234"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-G301_234-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G301_234-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 301. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=301&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-235"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-235">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 165 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-236"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-236">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 167 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-237"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-237">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 169 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-K170-238"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-K170_238-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-K170_238-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 170 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-239"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-239">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230000190">Dz.U. z 2023 r. poz. 190</a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-240"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-240">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20140000301">Dz.U. z 2014 r. poz. 301</a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-241"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-241">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 62 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-242"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-242">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 62 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-243"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-243">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 163. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=163&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-244"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-244">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 96 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-245"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-245">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 97 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-246"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-246">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 99 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-247"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-247">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 99 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-248"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-248">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 100 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-249"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-249">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 100 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-250"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-250">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 101 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-251"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-251">↑</a></span> <span class="reference-text">Jedynie w 2001 zastosowana została <a href="/wiki/Metoda_Sainte-Lagu%C3%AB" title="Metoda Sainte-Laguë">metoda Sainte-Laguë</a>.</span> </li> <li id="cite_note-G157-252"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-G157_252-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G157_252-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-G157_252-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007, s. 157. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.pages=157&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-253"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-253">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 101 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-101K3-254"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-101K3_254-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-101K3_254-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Art. 101 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-255"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-255">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 101 ust. 4 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-256"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-256">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 101 ust. 5 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-257"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-257">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 129 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-258"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-258">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 125 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-259"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-259">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 90 ust. 3 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-260"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-260">↑</a></span> <span class="reference-text">Oraz jeden poseł <a href="/wiki/Mniejszo%C5%9B%C4%87_Niemiecka_(komitet_wyborczy)" title="Mniejszość Niemiecka (komitet wyborczy)">Mniejszości Niemieckiej</a>.</span> </li> <li id="cite_note-261"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-261">↑</a></span> <span class="reference-text">Oraz jeden senator niezależny.</span> </li> <li id="cite_note-262"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-262">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 11 ust. 1 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-263"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-263">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 11 ust. 2 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-264"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-264">↑</a></span> <span class="reference-text">Art. 13 Konstytucji.</span> </li> <li id="cite_note-265"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-265">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sejm.gov.pl/prawo/partiepol/kon12.htm">Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 o partiach politycznych</a>. sejm.gov.pl. [dostęp 2009-02-05].</cite></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=60" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=60" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation book"><a href="/wiki/Leszek_Garlicki" class="mw-redirect" title="Leszek Garlicki">Leszek Garlicki</a>: <i>Polskie prawo konstytucyjne</i>. Wyd. 11. Warszawa: Liber, 2007. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788372061423" title="Specjalna:Książki/9788372061423">ISBN <span class="isbn">978-83-7206-142-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+prawo+konstytucyjne&rft.aulast=Garlicki&rft.aufirst=Leszek&rft.edition=11&rft.pub=Liber&rft.place=Warszawa&rft.isbn=978-83-7206-142-3"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne"><span id="Linki_zewn.C4.99trzne"></span>Linki zewnętrzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&veaction=edit&section=61" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&action=edit&section=61" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/28px-Wikinews-logo.svg.png" decoding="async" width="28" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/42px-Wikinews-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/56px-Wikinews-logo.svg.png 2x" data-file-width="759" data-file-height="415" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a href="https://pl.wikinews.org/wiki/Kategoria:Polska_polityka" class="extiw" title="n:Kategoria:Polska polityka">Zobacz wiadomości w serwisie Wikinews na temat: <b>Ustrój polityczny Polski</b></a> </td></tr></tbody></table> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sejm.gov.pl">Strona internetowa Sejmu</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.senat.gov.pl">Strona internetowa Senatu</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.prezydent.pl">Strona internetowa Prezydenta RP</a></li> <li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20201031234603/https://www.premier.gov.pl/">Strona internetowa Rady Ministrów</a>. premier.gov.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.premier.gov.pl/">tego adresu</a> (2020-10-31)].</cite></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nsa.gov.pl">Strona internetowa Naczelnego Sądu Administracyjnego</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sn.pl/SitePages/Strona_startowa.aspx">Strona internetowa Sądu Najwyższego</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://trybunalstanu.pl">Strona internetowa Trybunału Stanu</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.trybunal.gov.pl/index2.htm">Strona internetowa Trybunału Konstytucyjnego</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://pkw.gov.pl">Strona internetowa Państwowej Komisji Wyborczej</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rpo.gov.pl">Strona internetowa Rzecznika Praw Obywatelskich</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.parties-and-elections.eu/poland.html">Partie i wybory</a> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span></li> <li><b>Akty prawne:</b> <ul><li><i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19970780483">Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483</a></span>)</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sejm.gov.pl/prawo/regulamin/kon7.htm">Uchwała z dnia 30 lipca 1992 r. – <i>Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sejm.gov.pl/prawo/mandat/kon6.htm">Ustawa z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sejm.gov.pl/prawo/inicjat.htm">Ustawa z dnia 24 czerwca 1999 r. o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sejm.gov.pl/prawo/partiepol/kon12.htm">Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych</a></li> <li><b>Prawo wyborcze:</b> <ul><li><i>Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220001277">Dz.U. z 2022 r. poz. 1277</a></span>)</li></ul></li> <li><b>Samorząd terytorialny:</b> <ul><li><i>Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230000040">Dz.U. z 2023 r. poz. 40</a></span>)</li> <li><i>Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220000528">Dz.U. z 2022 r. poz. 528</a></span>)</li> <li><i>Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220000547">Dz.U. z 2022 r. poz. 547</a></span>)</li></ul></li> <li><b>Władza sądownicza:</b> <ul><li><i>Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230000217">Dz.U. z 2023 r. poz. 217</a></span>)</li> <li><i>Ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20240001267">Dz.U. z 2024 r. poz. 1267</a></span>)</li> <li><i>Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. Prawo o ustroju sądów wojskowych</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220002250">Dz.U. z 2022 r. poz. 2250</a></span>)</li> <li><i>Ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190002393">Dz.U. z 2019 r. poz. 2393</a></span>)</li> <li><i>Ustawa z dnia 30 listopada 2016 r. o statusie sędziów Trybunału Konstytucyjnego</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20180001422">Dz.U. z 2018 r. poz. 1422</a></span>)</li> <li><i>Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale Stanu</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220000762">Dz.U. z 2022 r. poz. 762</a></span>)</li> <li><i>Ustawa z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20240000622">Dz.U. z 2024 r. poz. 622</a></span>)</li></ul></li></ul></li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74983602">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Polska_tematy_i_zagadnienia" title="Szablon:Polska tematy i zagadnienia"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Polska_tematy_i_zagadnienia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Polska tematy i zagadnienia (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Polska_tematy_i_zagadnienia&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polska</a> – <a href="/wiki/Kategoria:Polska" title="Kategoria:Polska">tematy i zagadnienia</a></div><div class="mw-collapsible-content"><div class="flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Historia_Polski" title="Historia Polski">Historia</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Kalendarium_historii_Polski" title="Kalendarium historii Polski">Kalendarium</a></li> <li><a href="/wiki/Stolica_Polski" title="Stolica Polski">Stolica</a></li> <li><a href="/wiki/W%C5%82adcy_Polski" title="Władcy Polski">Władcy</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_kobiet_w_Polsce" title="Historia kobiet w Polsce">Historia kobiet w Polsce</a></li> <li><a href="/wiki/Prehistoria_ziem_polskich" title="Prehistoria ziem polskich">Prehistoria ziem polskich</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(do_1138)" title="Historia Polski (do 1138)">Historia Polski (do 1138)</a></li> <li><a href="/wiki/Polska_w_okresie_rozbicia_dzielnicowego" title="Polska w okresie rozbicia dzielnicowego">Polska w okresie rozbicia dzielnicowego (1138–1320)</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1320%E2%80%931386)" title="Historia Polski (1320–1386)">Historia Polski (1320–1386)</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1386%E2%80%931492)" title="Historia Polski (1386–1492)">Historia Polski (1386–1492)</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1492%E2%80%931572)" title="Historia Polski (1492–1572)">Historia Polski (1492–1572)</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1572%E2%80%931697)" title="Historia Polski (1572–1697)">Historia Polski (1572–1697)</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1697%E2%80%931763)" title="Historia Polski (1697–1763)">Historia Polski (1697–1763)</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1764%E2%80%931795)" title="Historia Polski (1764–1795)">Historia Polski (1764–1795)</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemie_Rzeczypospolitej_pod_zaborami" title="Ziemie Rzeczypospolitej pod zaborami">Pod zaborami (1795–1918)</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1914%E2%80%931918)" title="Historia Polski (1914–1918)">Polska w czasie I wojny światowej</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1918%E2%80%931939)" title="Historia Polski (1918–1939)">II Rzeczpospolita</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1939%E2%80%931945)" title="Historia Polski (1939–1945)">Polska w czasie II wojny światowej</a></li> <li><a href="/wiki/Polska_Rzeczpospolita_Ludowa" title="Polska Rzeczpospolita Ludowa">Polska Rzeczpospolita Ludowa</a> <ul><li><a href="/wiki/Gospodarka_Polski_Ludowej" title="Gospodarka Polski Ludowej">Gospodarka</a></li> <li><a href="/wiki/Partie_polityczne_w_Polsce_Ludowej" title="Partie polityczne w Polsce Ludowej">Partie polityczne</a></li> <li><a href="/wiki/Ludowe_Wojsko_Polskie" title="Ludowe Wojsko Polskie">LWP</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/III_Rzeczpospolita" title="III Rzeczpospolita">III Rzeczpospolita</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Geografia_Polski" title="Geografia Polski">Geografia</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Regiony_historyczne_Polski" title="Regiony historyczne Polski">Krainy historyczne</a></li> <li><a href="/wiki/Krainy_geograficzne_w_Polsce" title="Krainy geograficzne w Polsce">Krainy geograficzne</a></li> <li><a href="/wiki/Polskie_mapy_topograficzne" title="Polskie mapy topograficzne">Mapy topograficzne</a></li> <li><a href="/wiki/Klasyfikacja_miejscowo%C5%9Bci_w_Polsce" title="Klasyfikacja miejscowości w Polsce">Miejscowości i ich części</a></li> <li><a href="/wiki/Miasta_w_Polsce" title="Miasta w Polsce">Miasta</a></li> <li><a href="/wiki/Lasy_w_Polsce" title="Lasy w Polsce">Lasy</a></li> <li><a href="/wiki/Lista_wysp_Polski" title="Lista wysp Polski">Wyspy</a></li> <li><a href="/wiki/Jeziora_w_Polsce" title="Jeziora w Polsce">Jeziora</a></li> <li><a href="/wiki/Rzeki_w_Polsce" title="Rzeki w Polsce">Rzeki</a></li> <li><a href="/wiki/G%C3%B3ry_w_Polsce" title="Góry w Polsce">Góry</a></li> <li><a href="/wiki/Parki_narodowe_w_Polsce" title="Parki narodowe w Polsce">Parki narodowe</a></li> <li><a href="/wiki/Szata_ro%C5%9Blinna_Polski" title="Szata roślinna Polski">Szata roślinna</a></li> <li><a href="/wiki/Fauna_Polski" title="Fauna Polski">Fauna</a></li> <li><a href="/wiki/Ochrona_przyrody_w_Polsce" title="Ochrona przyrody w Polsce">Ochrona przyrody</a></li> <li><a href="/wiki/Regionalizacja_fizycznogeograficzna_Polski" title="Regionalizacja fizycznogeograficzna Polski">Regionalizacja fizycznogeograficzna</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/System_prawny_Polski" title="System prawny Polski">Prawo</a> i <a class="mw-selflink selflink">ustrój polityczny</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Podzia%C5%82_administracyjny_Polski" title="Podział administracyjny Polski">Podział administracyjny</a></li> <li><a href="/wiki/Konstytucja_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej">Konstytucja</a></li> <li><a href="/wiki/System_prawny_Polski" title="System prawny Polski">System prawny</a></li> <li><a href="/wiki/Prawa_cz%C5%82owieka_w_Polsce" title="Prawa człowieka w Polsce">Prawa człowieka</a></li> <li><a href="/wiki/Wymiar_sprawiedliwo%C5%9Bci_w_Polsce" title="Wymiar sprawiedliwości w Polsce">Wymiar sprawiedliwości</a></li> <li><a href="/wiki/Parlament_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Parlament Rzeczypospolitej Polskiej">Parlament</a></li> <li><a href="/wiki/Wybory_w_Polsce" title="Wybory w Polsce">Wybory</a></li> <li><a href="/wiki/Partie_polityczne_w_Polsce" title="Partie polityczne w Polsce">Partie polityczne</a></li> <li><a href="/wiki/Kategoria:Polscy_politycy" title="Kategoria:Polscy politycy">Politycy</a></li> <li><a href="/wiki/Polityka_zagraniczna_Polski" title="Polityka zagraniczna Polski">Polityka zagraniczna</a></li> <li><a href="/wiki/Polska_w_organizacjach_mi%C4%99dzynarodowych" title="Polska w organizacjach międzynarodowych">Polska w organizacjach międzynarodowych</a></li> <li><a href="/wiki/Polska_w_Unii_Europejskiej" title="Polska w Unii Europejskiej">Polska w Unii Europejskiej</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Demografia_Polski" title="Demografia Polski">Demografia</a>,<br /><a href="/wiki/Bezpiecze%C5%84stwo" title="Bezpieczeństwo">bezpieczeństwo</a><br />i życie społeczne</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Demografia_Polski" title="Demografia Polski">Demografia</a></li> <li><a href="/wiki/Polskie_nazwiska" title="Polskie nazwiska">Polskie nazwiska</a></li> <li><a href="/wiki/Polacy" title="Polacy">Polacy</a></li> <li><a href="/wiki/Polonia" title="Polonia">Polonia</a></li> <li><a href="/wiki/Ko%C5%9Bcio%C5%82y_i_inne_zwi%C4%85zki_wyznaniowe_w_Polsce" title="Kościoły i inne związki wyznaniowe w Polsce">Związki wyznaniowe</a></li> <li><a href="/wiki/Mniejszo%C5%9Bci_narodowe_i_etniczne_w_Polsce" title="Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce">Mniejszości narodowe i etniczne</a></li> <li><a href="/wiki/Organ_ochrony_bezpiecze%C5%84stwa_i_porz%C4%85dku_publicznego" title="Organ ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego">Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego</a></li> <li><a href="/wiki/Przest%C4%99pczo%C5%9B%C4%87#Przestępczość_w_Polsce" title="Przestępczość">Przestępczość</a></li> <li><a href="/wiki/Si%C5%82y_Zbrojne_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej">Siły Zbrojne</a></li> <li><a href="/wiki/System_opieki_zdrowotnej_w_Polsce" title="System opieki zdrowotnej w Polsce">System opieki zdrowotnej</a></li> <li><a href="/wiki/Polski_system_orderowo-odznaczeniowy" title="Polski system orderowo-odznaczeniowy">Ordery i odznaczenia</a> (<a href="/wiki/Polskie_odznaczenia_(lista)" title="Polskie odznaczenia (lista)">lista</a>)</li> <li><a href="/wiki/Sport_w_Polsce" title="Sport w Polsce">Sport</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99ta_pa%C5%84stwowe_w_Polsce" title="Święta państwowe w Polsce">Święta państwowe</a></li> <li><a href="/wiki/Dni_wolne_od_pracy_w_Polsce" title="Dni wolne od pracy w Polsce">Dni wolne od pracy</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Kultura_polska" title="Kultura polska">Kultura</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Architektura_Polski" title="Kategoria:Architektura Polski">Architektura</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_polski" title="Język polski">Polszczyzna</a></li> <li><a href="/wiki/Styl_narodowy#Polska" title="Styl narodowy">Styl narodowy</a></li> <li><a href="/wiki/Sztuka_Polski" title="Sztuka Polski">Sztuka</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_teatru_w_Polsce" title="Historia teatru w Polsce">Teatr</a></li> <li><a href="/wiki/Kinematografia_polska" title="Kinematografia polska">Kinematografia</a></li> <li><a href="/wiki/Literatura_polska" title="Literatura polska">Literatura</a></li> <li><a href="/wiki/Kategoria:Dewizy_polskie" title="Kategoria:Dewizy polskie">Dewizy polskie</a></li> <li><a href="/wiki/Kategoria:Media_w_Polsce" title="Kategoria:Media w Polsce">Media</a></li> <li><a href="/wiki/Muzyka_polska" title="Muzyka polska">Muzyka</a></li> <li><a href="/wiki/Polskie_pie%C5%9Bni_hymniczne" title="Polskie pieśni hymniczne">Pieśni hymniczne</a></li> <li><a href="/wiki/Polskie_ta%C5%84ce_narodowe" title="Polskie tańce narodowe">Tańce narodowe</a></li> <li><a href="/wiki/Folklor_polski" title="Folklor polski">Folklor</a></li> <li><a href="/wiki/Stroje_ludowe_w_Polsce" title="Stroje ludowe w Polsce">Stroje ludowe</a></li> <li><a href="/wiki/Edukacja_w_Polsce" title="Edukacja w Polsce">Edukacja</a> <ul><li><a href="/wiki/System_o%C5%9Bwiaty_w_Polsce" title="System oświaty w Polsce">System oświaty</a></li> <li><a href="/wiki/Uczelnie_w_Polsce" title="Uczelnie w Polsce">Szkolnictwo wyższe</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Filozofia_polska" title="Filozofia polska">Filozofia</a></li> <li><a href="/wiki/Kategoria:Polscy_patroni" title="Kategoria:Polscy patroni">Polscy patroni</a></li> <li><a href="/wiki/Etymologia_nazwy_Polska" title="Etymologia nazwy Polska">Etymologia nazwy</a></li> <li><a href="/wiki/God%C5%82o_Polski" title="Godło Polski">Godło</a></li> <li><a href="/wiki/Lista_flag_Polski" title="Lista flag Polski">Flagi</a></li> <li><a href="/wiki/Polonik" title="Polonik">Polonica</a></li> <li><a href="/wiki/Kategoria:%C5%BBycie_w_dawnej_Polsce" title="Kategoria:Życie w dawnej Polsce">Tradycje życia codziennego</a></li> <li><a href="/wiki/Kuchnia_polska" title="Kuchnia polska">Kuchnia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Gospodarka_Polski" title="Gospodarka Polski">Gospodarka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Rolnictwo_w_Polsce" title="Rolnictwo w Polsce">Rolnictwo</a></li> <li><a href="/wiki/Kategoria:Przemys%C5%82_w_Polsce" title="Kategoria:Przemysł w Polsce">Przemysł</a></li> <li><a href="/wiki/Turystyka_w_Polsce" title="Turystyka w Polsce">Turystyka</a></li> <li><a href="/wiki/Transport_w_Polsce" title="Transport w Polsce">Transport</a></li> <li><a href="/wiki/Polska_%C5%BBegluga_Morska" title="Polska Żegluga Morska">Marynarka Handlowa</a></li> <li><a href="/wiki/Polska_Wy%C5%82%C4%85czna_Strefa_Ekonomiczna" title="Polska Wyłączna Strefa Ekonomiczna">Polska Wyłączna Strefa Ekonomiczna</a></li> <li><a href="/wiki/Z%C5%82oty" title="Złoty">Waluta</a></li> <li><a href="/wiki/Narodowy_Bank_Polski" title="Narodowy Bank Polski">Narodowy Bank Polski</a></li> <li><a href="/wiki/Gie%C5%82da_Papier%C3%B3w_Warto%C5%9Bciowych_w_Warszawie" title="Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie">Giełda Papierów Wartościowych</a></li> <li><a href="/wiki/Transformacja_systemowa_w_Polsce" title="Transformacja systemowa w Polsce">Transformacja systemowa</a></li> <li><a href="/wiki/Plan_Balcerowicza" title="Plan Balcerowicza">Plan Balcerowicza</a></li> <li><a href="/wiki/Kategoria:Historia_gospodarcza_Polski" title="Kategoria:Historia gospodarcza Polski">Historia gospodarcza</a></li> <li><a href="/wiki/Kategoria:Elektrownie_w_Polsce" title="Kategoria:Elektrownie w Polsce">Energetyka</a></li> <li><a href="/wiki/Kategoria:Kopalnie_w_Polsce" title="Kategoria:Kopalnie w Polsce">Kopalnie</a></li> <li><a href="/wiki/G%C3%B3rno%C5%9Bl%C4%85ski_Okr%C4%99g_Przemys%C5%82owy" title="Górnośląski Okręg Przemysłowy">Górnośląski Okręg Przemysłowy</a></li> <li><a href="/wiki/Polska_A_i_B" title="Polska A i B">Polska A i B</a></li> <li><a href="/wiki/Venture_capital_w_Polsce" title="Venture capital w Polsce">Venture capital</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File"><a href="/wiki/God%C5%82o_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Godło Rzeczypospolitej Polskiej"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Herb_Polski.svg/60px-Herb_Polski.svg.png" decoding="async" width="60" height="71" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Herb_Polski.svg/90px-Herb_Polski.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Herb_Polski.svg/120px-Herb_Polski.svg.png 2x" data-file-width="3158" data-file-height="3716" /></a><figcaption></figcaption></figure> </div></div><div class="hlist navbox-below below"> <ul><li>Zobacz też: wikiprojekt <a href="/wiki/Wikiprojekt:Polski_kanon_Wikipedii" title="Wikiprojekt:Polski kanon Wikipedii">Polski kanon Wikipedii</a></li></ul> </div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Ustroje_polityczne_pa%C5%84stw_Europy" title="Szablon:Ustroje polityczne państw Europy"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Ustroje_polityczne_pa%C5%84stw_Europy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Ustroje polityczne państw Europy (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Ustroje_polityczne_pa%C5%84stw_Europy&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Systemy_ustrojowe_w_poszczeg%C3%B3lnych_pa%C5%84stwach" title="Systemy ustrojowe w poszczególnych państwach">Ustroje polityczne państw</a> <a href="/wiki/Europa" title="Europa">europejskich</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Albanii" title="Ustrój polityczny Albanii">Albania</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Andory" title="Ustrój polityczny Andory">Andora</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Austrii" title="Ustrój polityczny Austrii">Austria</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Belgii" title="Ustrój polityczny Belgii">Belgia</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Bia%C5%82orusi" title="Ustrój polityczny Białorusi">Białoruś</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Bo%C5%9Bni_i_Hercegowiny" title="Ustrój polityczny Bośni i Hercegowiny">Bośnia i Hercegowina</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Bu%C5%82garii" title="Ustrój polityczny Bułgarii">Bułgaria</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Chorwacji" title="Ustrój polityczny Chorwacji">Chorwacja</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Czarnog%C3%B3ry" title="Ustrój polityczny Czarnogóry">Czarnogóra</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Czech" title="Ustrój polityczny Czech">Czechy</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Danii" title="Ustrój polityczny Danii">Dania</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Estonii" title="Ustrój polityczny Estonii">Estonia</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Finlandii" title="Ustrój polityczny Finlandii">Finlandia</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Francji" title="Ustrój polityczny Francji">Francja</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Grecji" title="Ustrój polityczny Grecji">Grecja</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Hiszpanii" title="Ustrój polityczny Hiszpanii">Hiszpania</a></li> <li><a href="/wiki/Holandia#Ustrój_polityczny" title="Holandia">Holandia</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Irlandii" title="Ustrój polityczny Irlandii">Irlandia</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Islandii" title="Ustrój polityczny Islandii">Islandia</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Liechtensteinu" title="Ustrój polityczny Liechtensteinu">Liechtenstein</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Litwy" title="Ustrój polityczny Litwy">Litwa</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Luksemburga" title="Ustrój polityczny Luksemburga">Luksemburg</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_%C5%81otwy" title="Ustrój polityczny Łotwy">Łotwa</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Macedonii_P%C3%B3%C5%82nocnej" title="Ustrój polityczny Macedonii Północnej">Macedonia Północna</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Malty" title="Ustrój polityczny Malty">Malta</a></li> <li><a href="/wiki/Mo%C5%82dawia#Ustrój_polityczny" title="Mołdawia">Mołdawia</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Monako" title="Ustrój polityczny Monako">Monako</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Niemiec" title="Ustrój polityczny Niemiec">Niemcy</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Norwegii" title="Ustrój polityczny Norwegii">Norwegia</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Polska</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Portugalii" title="Ustrój polityczny Portugalii">Portugalia</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Rosji" title="Ustrój polityczny Rosji">Rosja</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Rumunii" title="Ustrój polityczny Rumunii">Rumunia</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_San_Marino" title="Ustrój polityczny San Marino">San Marino</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Serbii" title="Ustrój polityczny Serbii">Serbia</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_S%C5%82owacji" title="Ustrój polityczny Słowacji">Słowacja</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_S%C5%82owenii" title="Ustrój polityczny Słowenii">Słowenia</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Szwajcarii" title="Ustrój polityczny Szwajcarii">Szwajcaria</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Szwecji" title="Ustrój polityczny Szwecji">Szwecja</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Ukrainy" title="Ustrój polityczny Ukrainy">Ukraina</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Watykanu_i_Stolicy_Apostolskiej" title="Ustrój polityczny Watykanu i Stolicy Apostolskiej">Watykan</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_W%C4%99gier" title="Ustrój polityczny Węgier">Węgry</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Wielkiej_Brytanii" title="Ustrój polityczny Wielkiej Brytanii">Wielka Brytania</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_W%C5%82och" title="Ustrój polityczny Włoch">Włochy</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Terytorium_zale%C5%BCne" title="Terytorium zależne">Terytoria zależne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Gibraltaru" title="Ustrój polityczny Gibraltaru">Gibraltar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Guernsey&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ustrój polityczny Guernsey (strona nie istnieje)">Guernsey</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Jersey&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ustrój polityczny Jersey (strona nie istnieje)">Jersey</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Svalbardu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ustrój polityczny Svalbardu (strona nie istnieje)">Svalbard</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Wyspy_Man" title="Ustrój polityczny Wyspy Man">Wyspa Man</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Wysp_Owczych" title="Ustrój polityczny Wysp Owczych">Wyspy Owcze</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Historia_Polski" title="Szablon:Historia Polski"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Historia_Polski&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Historia Polski (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Historia_Polski&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Historia_Polski" title="Historia Polski">Historia Polski</a></div><div class="mw-collapsible-content flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Polska" title="Polska">Państwo polskie</a></th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a1_1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Polska_wczesnopiastowska" title="Polska wczesnopiastowska">Polska wczesnopiastowska</a></li> <li><a href="/wiki/Polska_w_okresie_rozbicia_dzielnicowego" title="Polska w okresie rozbicia dzielnicowego">Polska w okresie rozbicia dzielnicowego</a></li> <li><a href="/wiki/Zjednoczone_Kr%C3%B3lestwo_Polskie" title="Zjednoczone Królestwo Polskie">Zjednoczone Królestwo Polskie</a></li> <li><a href="/wiki/Korona_Kr%C3%B3lestwa_Polskiego" title="Korona Królestwa Polskiego">Korona Królestwa Polskiego</a> <ul><li><a href="/wiki/Rzeczpospolita_Obojga_Narod%C3%B3w" title="Rzeczpospolita Obojga Narodów">Rzeczpospolita Obojga Narodów</a></li> <li><i><a href="/wiki/Rzeczpospolita_Trojga_Narod%C3%B3w" title="Rzeczpospolita Trojga Narodów">Rzeczpospolita Trojga Narodów</a></i></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a1_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Ziemie_Rzeczypospolitej_pod_zaborami" title="Ziemie Rzeczypospolitej pod zaborami">Polska pod zaborami</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_Warszawskie" title="Księstwo Warszawskie">Księstwo Warszawskie</a></li> <li><a href="/wiki/Wolne_Miasto_Krak%C3%B3w" title="Wolne Miasto Kraków">Wolne Miasto Kraków</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Polskie_(kongresowe)" title="Królestwo Polskie (kongresowe)">Królestwo Polskie 1815–1917/1918</a></li> <li><i><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Polskie_(1830%E2%80%931831)" title="Królestwo Polskie (1830–1831)">Królestwo Polskie 1830–1831</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Polskie_(1917%E2%80%931918)" title="Królestwo Polskie (1917–1918)">Królestwo Polskie 1917–1918</a></i></li></ul> </td></tr><tr class="a1_3"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/II_Rzeczpospolita" title="II Rzeczpospolita">II Rzeczpospolita</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Polskie_Pa%C5%84stwo_Podziemne" title="Polskie Państwo Podziemne">Polska podczas II wojny światowej</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Okupacja_niemiecka_ziem_polskich_(1939%E2%80%931945)" title="Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)">Okupacja niemiecka ziem polskich 1939–1945</a> <ul><li><i><a href="/wiki/Generalne_Gubernatorstwo" title="Generalne Gubernatorstwo">Generalne Gubernatorstwo</a></i></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Okupacja_sowiecka_ziem_polskich_(1939%E2%80%931941)" title="Okupacja sowiecka ziem polskich (1939–1941)">Okupacja sowiecka ziem polskich 1939–1941</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_5"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Polska_Rzeczpospolita_Ludowa" title="Polska Rzeczpospolita Ludowa">Polska Rzeczpospolita Ludowa</a></li> <li><a href="/wiki/III_Rzeczpospolita" title="III Rzeczpospolita">III Rzeczpospolita</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Kalendarium_historii_Polski" title="Kalendarium historii Polski">Kalendarium</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Prehistoria_ziem_polskich" title="Prehistoria ziem polskich">Prehistoria ziem polskich</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(do_1138)" title="Historia Polski (do 1138)">do 1138</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Historia_Polski_(1138%E2%80%931320)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Historia Polski (1138–1320) (strona nie istnieje)">1138–1320</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1320%E2%80%931386)" title="Historia Polski (1320–1386)">1320–1386</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1386%E2%80%931492)" title="Historia Polski (1386–1492)">1386–1492</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1492%E2%80%931572)" title="Historia Polski (1492–1572)">1492–1572</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1572%E2%80%931697)" title="Historia Polski (1572–1697)">1572–1697</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1697%E2%80%931763)" title="Historia Polski (1697–1763)">1697–1763</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1764%E2%80%931795)" title="Historia Polski (1764–1795)">1764–1795</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1795%E2%80%931831)" title="Historia Polski (1795–1831)">1795–1831</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1831%E2%80%931914)" title="Historia Polski (1831–1914)">1831–1914</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1914%E2%80%931918)" title="Historia Polski (1914–1918)">1914–1918</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1918%E2%80%931939)" title="Historia Polski (1918–1939)">1918–1939</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1939%E2%80%931945)" title="Historia Polski (1939–1945)">1939–1945</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1945%E2%80%931989)" title="Historia Polski (1945–1989)">1945–1989</a></li> <li><a href="/wiki/III_Rzeczpospolita" title="III Rzeczpospolita">od 1989</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Działami</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Historia_nauki_polskiej" title="Historia nauki polskiej">Nauka</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_wojska_polskiego" title="Historia wojska polskiego">Wojsko</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_j%C4%99zyka_polskiego" title="Historia języka polskiego">Język</a></li> <li><a href="/wiki/Sztuka_Polski" title="Sztuka Polski">Sztuka</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_teatru_w_Polsce" title="Historia teatru w Polsce">Teatr</a></li> <li><a href="/wiki/Kinematografia_polska" title="Kinematografia polska">Kinematografia</a></li> <li><a href="/wiki/Literatura_polska" title="Literatura polska">Literatura</a></li> <li><a href="/wiki/Filozofia_polska" title="Filozofia polska">Filozofia</a></li> <li><a href="/wiki/Folklor_polski" title="Folklor polski">Folklor</a></li> <li><a href="/wiki/Edukacja_w_Polsce" title="Edukacja w Polsce">Edukacja</a></li> <li><a href="/wiki/Muzyka_polska" title="Muzyka polska">Muzyka</a></li> <li><a href="/wiki/Kuchnia_polska" title="Kuchnia polska">Kuchnia</a></li> <li><a href="/wiki/Plemiona_polskie" title="Plemiona polskie">Plemiona</a></li> <li><a href="/wiki/Ch%C5%82opi_w_Polsce" title="Chłopi w Polsce">Chłopi</a></li> <li><a href="/wiki/Szlachta_w_Polsce" title="Szlachta w Polsce">Szlachta</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_kobiet_w_Polsce" title="Historia kobiet w Polsce">Kobiety</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_LGBT_w_Polsce" title="Historia LGBT w Polsce">LGBT</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row">Pozostałe</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Polacy" title="Polacy">Naród polski</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_polski" title="Język polski">Język polski</a></li> <li><a href="/wiki/W%C5%82adcy_Polski" title="Władcy Polski">Władcy Polski</a></li> <li><a href="/wiki/Lista_prezydent%C3%B3w_Polski" title="Lista prezydentów Polski">Prezydenci Polski</a></li> <li><a href="/wiki/Premierzy_Polski" title="Premierzy Polski">Premierzy Polski</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Ustrój polityczny Polski</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_konstytucji_w_Polsce" title="Historia konstytucji w Polsce">Historia konstytucji w Polsce</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/God%C5%82o_Polski" title="Godło Polski"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Herb_Polski.svg/50px-Herb_Polski.svg.png" decoding="async" width="50" height="59" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Herb_Polski.svg/75px-Herb_Polski.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Herb_Polski.svg/100px-Herb_Polski.svg.png 2x" data-file-width="3158" data-file-height="3716" /></a><figcaption></figcaption></figure> </div></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-fehlt"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description"><a href="/wiki/System_polityczny" title="System polityczny">system polityczny</a></span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/sh85104111">sh85104111</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007560626005171">987007560626005171</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">PWN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;4575140.html">4575140</a></span></li> <li><a href="/wiki/Store_norske_leksikon" title="Store norske leksikon">SNL</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4342&url_prefix=https://snl.no/&id=Polens_politiske_system">Polens_politiske_system</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ustrój_polityczny_Polski&oldid=75360212">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ustrój_polityczny_Polski&oldid=75360212</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Dobre_Artyku%C5%82y" title="Kategoria:Dobre Artykuły">Dobre Artykuły</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Ustroje_polityczne_pa%C5%84stw" title="Kategoria:Ustroje polityczne państw">Ustroje polityczne państw</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Polityka_Polski" title="Kategoria:Polityka Polski">Polityka Polski</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Wyr%C3%B3%C5%BCnione_artyku%C5%82y" title="Kategoria:Wyróżnione artykuły">Wyróżnione artykuły</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Has%C5%82a_kanonu_polskiej_Wikipedii" title="Kategoria:Hasła kanonu polskiej Wikipedii">Hasła kanonu polskiej Wikipedii</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 26 lis 2024, 14:04.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-57488d5c7d-d9rsz","wgBackendResponseTime":148,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.310","walltime":"1.538","ppvisitednodes":{"value":33826,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":206404,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":31149,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":20,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":32,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":168126,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":3,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1212.537 1 -total"," 39.95% 484.435 1 Szablon:Przypisy"," 29.71% 360.196 38 Szablon:Cytuj_książkę"," 11.15% 135.224 4 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 10.63% 128.833 1 Szablon:Polska_tematy_i_zagadnienia"," 9.05% 109.691 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 9.00% 109.141 31 Szablon:Osobny_artykuł"," 8.50% 103.072 31 Szablon:Dmbox"," 4.37% 52.974 42 Szablon:Ikona"," 4.12% 49.914 3 Szablon:Cytat"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.406","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":2915540,"limit":52428800},"limitreport-logs":"required = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-67876799fc-c6f6v","timestamp":"20241127145537","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Ustr\u00f3j polityczny Polski","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1154909","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1154909","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-07-14T19:33:11Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/c\/c9\/Herb_Polski.svg","headline":"struktura organizacyjna pa\u0144stwa polskiego okre\u015blona Konstytucj\u0105 Rzeczypospolitej Polskiej"}</script> </body> </html>