CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Gebrandschilderd glas - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"6c2a4a46-55a6-45d6-ad28-75192b3f4ddf","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Gebrandschilderd_glas","wgTitle":"Gebrandschilderd glas","wgCurRevisionId":68392176,"wgRevisionId":68392176,"wgArticleId":80484,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Architectuur","Venster","Glaskunst"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Gebrandschilderd_glas","wgRelevantArticleId":80484,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true, "wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading", "mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.page.gallery","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming", "ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/AD_2024_BXL_-_Jubelpark_-_De_CAVMONT_%281643%29_Abbatia_in_PARC_-_09.jpg/1200px-AD_2024_BXL_-_Jubelpark_-_De_CAVMONT_%281643%29_Abbatia_in_PARC_-_09.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1091"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/AD_2024_BXL_-_Jubelpark_-_De_CAVMONT_%281643%29_Abbatia_in_PARC_-_09.jpg/800px-AD_2024_BXL_-_Jubelpark_-_De_CAVMONT_%281643%29_Abbatia_in_PARC_-_09.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="727"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/AD_2024_BXL_-_Jubelpark_-_De_CAVMONT_%281643%29_Abbatia_in_PARC_-_09.jpg/640px-AD_2024_BXL_-_Jubelpark_-_De_CAVMONT_%281643%29_Abbatia_in_PARC_-_09.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="582"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Gebrandschilderd glas - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Gebrandschilderd_glas"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Gebrandschilderd_glas"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Gebrandschilderd_glas rootpage-Gebrandschilderd_glas skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/26_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Gebrandschilderd+glas" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Gebrandschilderd+glas" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Gebrandschilderd+glas" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Gebrandschilderd+glas" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Nederland" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Nederland"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Nederland</span> </div> </a> <ul id="toc-Nederland-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Oude_vervaardigingsmethoden_voor_vensterglas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Oude_vervaardigingsmethoden_voor_vensterglas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Oude vervaardigingsmethoden voor vensterglas</span> </div> </a> <ul id="toc-Oude_vervaardigingsmethoden_voor_vensterglas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Glas_kleuren" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Glas_kleuren"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Glas kleuren</span> </div> </a> <ul id="toc-Glas_kleuren-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vidimus" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Vidimus"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Vidimus</span> </div> </a> <ul id="toc-Vidimus-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Werktekening_of_carton" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Werktekening_of_carton"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Werktekening of carton</span> </div> </a> <ul id="toc-Werktekening_of_carton-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Calque" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Calque"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Calque</span> </div> </a> <ul id="toc-Calque-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Glaskeuze" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Glaskeuze"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Glaskeuze</span> </div> </a> <ul id="toc-Glaskeuze-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Glassnijden" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Glassnijden"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Glassnijden</span> </div> </a> <ul id="toc-Glassnijden-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Glasschilderen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Glasschilderen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Glasschilderen</span> </div> </a> <ul id="toc-Glasschilderen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Glasbranden" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Glasbranden"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Glasbranden</span> </div> </a> <ul id="toc-Glasbranden-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Loodstrippen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Loodstrippen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Loodstrippen</span> </div> </a> <ul id="toc-Loodstrippen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Loodstrippen_aanbrengen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Loodstrippen_aanbrengen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Loodstrippen aanbrengen</span> </div> </a> <ul id="toc-Loodstrippen_aanbrengen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Afwerking_van_het_glaspaneel" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Afwerking_van_het_glaspaneel"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Afwerking van het glaspaneel</span> </div> </a> <ul id="toc-Afwerking_van_het_glaspaneel-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Plaatsen_van_gebrandschilderd_glas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Plaatsen_van_gebrandschilderd_glas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>Plaatsen van gebrandschilderd glas</span> </div> </a> <ul id="toc-Plaatsen_van_gebrandschilderd_glas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Onderhoud" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Onderhoud"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">15</span> <span>Onderhoud</span> </div> </a> <ul id="toc-Onderhoud-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Afbeeldingen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Afbeeldingen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">16</span> <span>Afbeeldingen</span> </div> </a> <ul id="toc-Afbeeldingen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zie_ook" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zie_ook"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">17</span> <span>Zie ook</span> </div> </a> <ul id="toc-Zie_ook-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Gebrandschilderd glas</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Dit artikel bestaat alleen in deze taal. Het artikel in andere talen toevoegen." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Talen toevoegen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span><span class="wb-langlinks-add wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:NewItem?site=nlwiki&page=Gebrandschilderd+glas" title="Taalkoppelingen toevoegen" class="wbc-editpage">Koppelingen toevoegen</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Gebrandschilderd_glas" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Gebrandschilderd_glas" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Gebrandschilderd_glas"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Gebrandschilderd_glas"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Gebrandschilderd_glas" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Gebrandschilderd_glas" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&oldid=68392176" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Gebrandschilderd_glas&id=68392176&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FGebrandschilderd_glas"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FGebrandschilderd_glas"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Gebrandschilderd+glas"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Gebrandschilderd_glas&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects emptyPortlet" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Prophet_Jonas_in_Augsburg_Cathedral.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Prophet_Jonas_in_Augsburg_Cathedral.jpg/260px-Prophet_Jonas_in_Augsburg_Cathedral.jpg" decoding="async" width="260" height="553" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Prophet_Jonas_in_Augsburg_Cathedral.jpg/390px-Prophet_Jonas_in_Augsburg_Cathedral.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Prophet_Jonas_in_Augsburg_Cathedral.jpg/520px-Prophet_Jonas_in_Augsburg_Cathedral.jpg 2x" data-file-width="1811" data-file-height="3852" /></a><figcaption>Raam uit <a href="/w/index.php?title=Dom_van_Augsburg&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dom van Augsburg (de pagina bestaat niet)">Dom van Augsburg</a> (12e eeuw)</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:AD_2024_BXL_-_Jubelpark_-_De_CAVMONT_(1643)_Abbatia_in_PARC_-_09.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/AD_2024_BXL_-_Jubelpark_-_De_CAVMONT_%281643%29_Abbatia_in_PARC_-_09.jpg/260px-AD_2024_BXL_-_Jubelpark_-_De_CAVMONT_%281643%29_Abbatia_in_PARC_-_09.jpg" decoding="async" width="260" height="236" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/AD_2024_BXL_-_Jubelpark_-_De_CAVMONT_%281643%29_Abbatia_in_PARC_-_09.jpg/390px-AD_2024_BXL_-_Jubelpark_-_De_CAVMONT_%281643%29_Abbatia_in_PARC_-_09.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/AD_2024_BXL_-_Jubelpark_-_De_CAVMONT_%281643%29_Abbatia_in_PARC_-_09.jpg/520px-AD_2024_BXL_-_Jubelpark_-_De_CAVMONT_%281643%29_Abbatia_in_PARC_-_09.jpg 2x" data-file-width="1235" data-file-height="1123" /></a><figcaption>Gebrandschilderd raam geschilderd door <a href="/wiki/Jean_de_Caumont" title="Jean de Caumont">Jean de Caumont</a>, verzameling Jubelpark, Brussel.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Willem_van_Oranje(glas).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Willem_van_Oranje%28glas%29.jpg/260px-Willem_van_Oranje%28glas%29.jpg" decoding="async" width="260" height="396" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Willem_van_Oranje%28glas%29.jpg/390px-Willem_van_Oranje%28glas%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Willem_van_Oranje%28glas%29.jpg/520px-Willem_van_Oranje%28glas%29.jpg 2x" data-file-width="1140" data-file-height="1738" /></a><figcaption>Het Ontzet Van Leiden, Een Raam Van De <a href="/wiki/Sint-Janskerk_(Gouda)" title="Sint-Janskerk (Gouda)">Sint Janskerk</a> In <a href="/wiki/Gouda" title="Gouda">Gouda</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Glasraam_1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Glasraam_1.jpg/260px-Glasraam_1.jpg" decoding="async" width="260" height="390" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Glasraam_1.jpg/390px-Glasraam_1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Glasraam_1.jpg/520px-Glasraam_1.jpg 2x" data-file-width="2664" data-file-height="4000" /></a><figcaption>Gebrandschilderd glasraam in de <a href="/wiki/Onze-Lieve-Vrouw-ter-Zavelkerk" title="Onze-Lieve-Vrouw-ter-Zavelkerk">Onze-Lieve-Vrouw-ter-Zavelkerk</a>, Brussel, met <a href="/wiki/Wapen_(heraldiek)" title="Wapen (heraldiek)">wapenschilden</a></figcaption></figure> <p>Vanaf de <a href="/wiki/Vroege_middeleeuwen" title="Vroege middeleeuwen">vroege middeleeuwen</a> wordt <b>gebrandschilderd glas</b> voornamelijk toegepast in <a href="/wiki/Kerkgebouw" title="Kerkgebouw">kerken</a> en <a href="/wiki/Kathedraal" title="Kathedraal">kathedralen</a>. Bekende voorbeelden zijn de <a href="/wiki/Kathedraal_van_Chartres" title="Kathedraal van Chartres">Kathedraal van Chartres</a> en de Nederlandse <a href="/wiki/Sint-Janskerk_(Gouda)" title="Sint-Janskerk (Gouda)">Sint-Janskerk</a> te Gouda. </p><p><a href="/wiki/Brandschilderen" title="Brandschilderen">Brandschilderen</a> is een vorm van <a href="/wiki/Glaskunst" title="Glaskunst">glaskunst</a>. Op oude wijze vervaardigd glas bevat allerlei afwijkingen zoals strepen, verschil in dikte of luchtbelletjes, waardoor de invallende <a href="/wiki/Lichtstraal" title="Lichtstraal">lichtstralen</a> <a href="/wiki/Dispersie_(natuurkunde)" title="Dispersie (natuurkunde)">in verschillende richtingen</a> <a href="/wiki/Lichtbreking" title="Lichtbreking">breken</a>. Vooral in gekleurd glas veroorzaakt dit een levendig spel van licht. Daarom wordt dit glas gebruikt voor het vervaardigen van gebrandschilderd glas en de reparaties ervan. Modern glas vertoont geen oneffenheden en laat het licht ongehinderd door. </p><p>De oudste bewaard gebleven gebrandschilderde kerkramen zijn te zien in <a href="/wiki/Augsburg_(stad)" title="Augsburg (stad)">Augsburg</a> (<a href="/wiki/Duitsland" title="Duitsland">Duitsland</a>); zij dateren van circa 1050. In Frankrijk bereikte de middeleeuwse glazenierskunst een hoogtepunt, zoals te zien is in de <a href="/wiki/Kathedraal_van_Chartres" title="Kathedraal van Chartres">kathedraal van Chartres</a>. Hiervan ging een belangrijke invloed uit naar andere Europese landen. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nederland">Nederland</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Nederland" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Nederland"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het huidige Nederlandse bezit aan middeleeuws gebrandschilderd glas is ten opzichte van andere Europese landen zeer beperkt. In de loop van de <a href="/wiki/Zestiende_eeuw" class="mw-redirect" title="Zestiende eeuw">zestiende eeuw</a> werden tijdens de <a href="/wiki/Reformatie" title="Reformatie">Reformatie</a> veel kostbare kerkramen vernield, tijdens de zogenaamde <a href="/wiki/Beeldenstorm" title="Beeldenstorm">Beeldenstorm</a>. Na de overwinning van het <a href="/wiki/Calvinisme" title="Calvinisme">calvinisme</a>, dat afbeeldingen in de kerk verbood, werd de belangstelling in de Republiek voor de glasschilderkunst steeds minder. Aan het eind van de <a href="/wiki/Achttiende_eeuw" class="mw-redirect" title="Achttiende eeuw">achttiende eeuw</a> waren er bijna geen glazeniers meer te vinden. Er resten nog slechts enkele kerken met glas uit de zestiende en verder een redelijk aantal uit de <a href="/wiki/17e_eeuw" title="17e eeuw">zeventiende</a> en achttiende eeuw. Maar die laten een vervallend ambacht zien. Het toenemend gebruik van <a href="/wiki/Emaille" class="mw-redirect" title="Emaille">emailverf</a> was mede oorzaak van het kwaliteitsverlies bij het vervaardigen van glasramen. Hoewel de glasschilder nu in staat was, zonder daarbij van <a href="/w/index.php?title=Loodstrip&action=edit&redlink=1" class="new" title="Loodstrip (de pagina bestaat niet)">loodstrips</a> gebruik te maken, gedetailleerdere voorstellingen op het glas te schilderen, gaf de emailverf een veel minder intensief kleureffect. Het had bovendien het nadeel dat het snel afbladderde. Beschadigde kerkramen werden dichtgemaakt met gewoon vensterglas en bijgeschilderd met olieverf. </p><p>In de <a href="/wiki/19e_eeuw" title="19e eeuw">negentiende eeuw</a> ontstond er een hernieuwde belangstelling voor oude ambachten, waaronder ook dat van glasschilder. De hieruit voortkomende stromingen, zoals de <a href="/wiki/Art_nouveau" class="mw-redirect" title="Art nouveau">art nouveau</a> en de <a href="/wiki/Neogotiek" title="Neogotiek">neogotiek</a>, manifesteerden zich niet alleen in kerkglazen, maar ook in de decoratie van wereldlijke gebouwen. Na een inzinking in de vroege twintigste eeuw, was er na de Tweede Wereldoorlog opnieuw sprake van een opbloei. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Oude_vervaardigingsmethoden_voor_vensterglas">Oude vervaardigingsmethoden voor vensterglas</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Oude vervaardigingsmethoden voor vensterglas" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Oude vervaardigingsmethoden voor vensterglas"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Glas bestaat uit een mengsel van <a href="/wiki/Zand" title="Zand">zand</a>, <a href="/wiki/Natriumcarbonaat" title="Natriumcarbonaat">soda</a>, <a href="/wiki/Kalium" title="Kalium">potas</a> en <a href="/wiki/Kalk" title="Kalk">kalk</a>, dat wordt samengesmolten bij een temperatuur van 1650 °C. Diverse soorten <a href="/wiki/Vlakglas" title="Vlakglas">vensterglas</a>, vervaardigd met verschillende, oude technieken waren die van het <a href="/wiki/Kroonglas_(vlakglas)" title="Kroonglas (vlakglas)">kroonglas (maanglas)</a>, <a href="/wiki/Schijvenglas" title="Schijvenglas">schijvenglas</a> en <a href="/wiki/Cilinderglas" title="Cilinderglas">cilinderglas</a>. Het schijvenglas is in veel oude kerkglazen terug te vinden. De verschillende vervaardigingsmethoden vereisen een groot vakmanschap. </p><p>Als gevolg van de ontwikkeling van de <a href="/wiki/Gotiek_(bouwkunst)" title="Gotiek (bouwkunst)">gotische</a> architectuur ontstonden grote raamopeningen. Deze werden afgesloten met glas. De voortschrijdende techniek van het <a href="/wiki/Glasblazen" title="Glasblazen">glasblazen</a> maakte het mogelijk steeds grotere openingen met glas te dichten. Daardoor beïnvloedde deze zich ontwikkelende techniek ook weer sterk de ontwikkeling van de <a href="/wiki/Bouwkunst" class="mw-redirect" title="Bouwkunst">bouwkunst</a> en bouwtechniek. De vervaardiging van glas vond plaats in werkplaatsen die lagen in gebieden waar de noodzakelijke <a href="/wiki/Brandstof" title="Brandstof">brandstof</a> en <a href="/wiki/Grondstof" title="Grondstof">grondstoffen</a> dichtbij beschikbaar waren. </p><p>De hoge temperatuur die bij de vervaardiging nodig was, werd bereikt door het stoken van vooral beukenhout. Dat was in die tijd met name beschikbaar in Noord-Frankrijk, Midden-Duitsland, <a href="/wiki/Bohemen" title="Bohemen">Bohemen</a> en Noord-Oostenrijk door de aanwezigheid van beukenbossen. Tevens diende er in de omgeving van de werkplaats voldoende zuiver wit zand beschikbaar te zijn. In het begin van de zestiende eeuw begon men in Noord-Frankrijk ook <a href="/wiki/Steenkool" title="Steenkool">steenkolen</a> als brandstof te gebruiken. Daarmee werd het mogelijk om permanente glasfabrieken te stichten, in tegenstelling tot de mobiele in de kaalgekapte bossen. </p><p>De gebruikte brandstof heeft invloed op de <a href="/wiki/Materiaaleigenschap" class="mw-redirect" title="Materiaaleigenschap">materiaaleigenschappen</a> van het glas, dat als uiteindelijk resultaat beschikbaar kwam. Met steenkool als brandstof kwamen er andere verontreinigingen in het product, dan met <a href="/wiki/Hout" title="Hout">hout</a>. In deze permanente fabrieken kom men met het cilinderglas vensterglas van grotere afmetingen fabriceren, met een oppervlakte van 1,2 m² en een dikte van 1 tot 2 mm. </p><p>Dit cilinderglas is regelmatiger van structuur dan schijvenglas, en redelijk vlak. Deze grotere afmetingen gaven de glazeniers gelegenheid om met de hoofdstructuren van de afbeeldingen af te wijken van de contouren van de stukken glas en deze minder te verstoren met loodstrips. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Glas_kleuren">Glas kleuren</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Glas kleuren" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Glas kleuren"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable" style="font-size:85%; width:270px; float:right; clear:right; margin:1em 0 1em 1em;"> <tbody><tr> <th colspan="2">Oxide-toevoegingen <br />ter verkrijging van gekleurd glas. </th></tr> <tr> <td><b>Glas met:</b></td> <td><b>wordt:</b> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/IJzer(II)oxide" title="IJzer(II)oxide">IJzer(II)oxide</a></td> <td>groen </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/IJzer(III)oxide" title="IJzer(III)oxide">IJzer(III)oxide</a></td> <td>bruin </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Koper(I)oxide" title="Koper(I)oxide">Koper(I)oxide</a></td> <td>rood </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Koper(II)oxide" title="Koper(II)oxide">Koper(II)oxide</a></td> <td>blauw </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Chroom(III)oxide" title="Chroom(III)oxide">Chroom(III)oxide</a></td> <td>groen </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Kobalt(II)oxide" title="Kobalt(II)oxide">Kobalt(II)oxide</a></td> <td>blauw </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Mangaan(II)oxide" title="Mangaan(II)oxide">Mangaan(II)oxide</a></td> <td>blauw </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Mangaan(II)oxide" title="Mangaan(II)oxide">Mangaan(II)oxide</a> en <a href="/wiki/IJzer(II)oxide" title="IJzer(II)oxide">ijzer(II)oxide</a></td> <td>geel </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Seleendioxide" title="Seleendioxide">Seleendioxide</a></td> <td>rood-roze </td></tr></tbody></table> <p>In de <a href="/wiki/Middeleeuwen" title="Middeleeuwen">middeleeuwen</a> was het vervaardigen van gekleurd glas een zaak van proberen en veel geluk. Men kende de chemische samenstelling en concentraties van de <a href="/wiki/Pigment" title="Pigment">kleurstof</a> niet, die nodig waren om de gewenste kleur te verkrijgen. Ook nu nog kan de glasmaker niet precies zeggen welke kleurintensiteit zijn mengsel zal opleveren. Dit hangt te veel af van de <a href="/wiki/Temperatuur" title="Temperatuur">temperatuur</a> in de <a href="/w/index.php?title=Glasoven&action=edit&redlink=1" class="new" title="Glasoven (de pagina bestaat niet)">glasoven</a>, de tijdsduur van het bakken en de toegevoegde kleurconcentratie. Gekleurd glas is gewoon glas, vermengd met een bepaalde metaaloxide, dat er de kleur aan geeft. </p><p><a href="/wiki/Koper(I)oxide" title="Koper(I)oxide">Eenwaardig koperoxide</a>, dat aan glas een rode kleur geeft, maakt, zelfs in geringe hoeveelheid, het glas haast zwart. Om toch helderrood te verkrijgen moet het rode glas dunner worden gefabriceerd. Om de breekbaarheid ervan tegen te gaan, heeft men al vroeg getracht het glas in twee lagen te blazen, namelijk een dunne rode laag op een dikkere ongekleurde ondergrond. Dit wordt plaqueglas genoemd, of "opgelegd glas". Het plaqueglas komt behalve in rood ook voor in andere kleurstellingen. Het uitslijpen van plaqueglas kan verrassende effecten opleveren. Op de uitgeslepen plaatsen wordt dan een andere felle kleur aangebracht, bijvoorbeeld bij knopen op kleding. </p><p>In de zestiende eeuw werd Jean-Cousinrood gebruikt voor een zachtrode kleur. De naam is ontleend aan de uitvinder ervan. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Vidimus">Vidimus</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Vidimus" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Vidimus"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Voor het tot stand komen van een glasraam is ook de opdrachtgever en degene die het betaalt van belang. Veel glazen in kerken werden <a href="/wiki/Mecenaat" class="mw-redirect" title="Mecenaat">geschonken</a> door belangrijke personen of instellingen. Na het verkrijgen van de opdracht om een glasraam te maken, stelt de glasmaker eerst nauwkeurig de maten vast. De voorstelling, die is opgegeven door bijvoorbeeld een kerkbestuur, wordt door hem getekend op 1/5 tot 1/20 van de ware grootte, het zogenaamde <i>vidimus</i>. In dit ontwerp is de plaats van de verticale raamstijlen reeds aangegeven. </p><p>Dat een kerkbestuur het thema in het glas bepaalde, blijkt uit een reeks van elf Glazen in het <a href="/wiki/Koor_(kerk)" class="mw-redirect" title="Koor (kerk)">koor</a> van de Goudse <a href="/wiki/Sint-Janskerk_(Gouda)" title="Sint-Janskerk (Gouda)">Sint-Janskerk</a>. Tussen 1555 en 1571 vervaardigd door onderling zeer verschillende kunstenaars, staan zij in een chronologische volgorde en laten momenten zien uit het leven van <a href="/wiki/Johannes_de_Doper" title="Johannes de Doper">Johannes de Doper</a>, de <a href="/wiki/Patroonheilige" class="mw-redirect" title="Patroonheilige">patroonheilige</a> van de kerk. Bij het benaderen van een sponsor voor een glasschenking werd het ontwerp aan hem of haar getoond, waarna deze het voor "gezien" verklaarde. Vandaar de Latijnse benaming "vidimus", wat betekent: "wij hebben gezien". </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Werktekening_of_carton">Werktekening of carton</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Werktekening of carton" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Werktekening of carton"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Na het 'vidimus' van de sponsor, gaat de <a href="/wiki/Glazenier" title="Glazenier">glazenier</a> over tot het uitwerken van de opdracht. Daaraan komt voorlopig nog geen stukje glas te pas. De voorstelling wordt vanaf het ontwerp overgenomen op een werktekening, schaal 1:1, even groot als het raam. Deze tekening wordt 'carton' genoemd. De tekenaar gebruikt hiervoor zwart krijt, inkt of <a href="/wiki/Houtskool" title="Houtskool">houtskool</a>. Ter verfijning kunnen met <a href="/wiki/Gewassen_inkt_(schildertechniek)" title="Gewassen inkt (schildertechniek)">gewassen inkt</a> schaduwpartijen worden aangebracht of met wit krijt contrasten. Ook kan een carton geheel zijn ingekleurd, of kleuraanduidingen bevatten door middel van letters of cijfers. Met rode of zwarte lijnen wordt de zijkant afgetekend, verticale lijnen geven de plaats aan van de brugijzers, die later dienen voor het vastzetten van de afzonderlijke panelen glas binnen de raamomlijsting. Deze vierhoek bepaalt tevens de afmeting van elk glaspaneel afzonderlijk. </p><p>Cartons uit vroeger eeuwen bestaan uit aan elkaar geplakte vellen papier van circa 410 bij 690 mm, van een vrij grove kwaliteit. Vanwege de grote lengte zijn deze cartons verdeeld in stroken, die weer uit afzonderlijke stukken bestaan. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Calque">Calque</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Calque" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Calque"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Op dezelfde grootte als het carton wordt ook een zogenaamde calque gemaakt, eveneens op papier. Hierop staan de loodlijnen aangegeven en de nummers van de kleuren, zoals die in het glas moeten komen. Iedere kleur en kleurnuance heeft een eigen nummer. De calque wordt met een speciale schaar (de sjabloonschaar) uitgeknipt langs de lijnen van het loodpatroon. Met de schaar wordt een brede knip gemaakt, omdat er rekening moet worden gehouden met de loodstrip, die later tussen de stukken glas wordt aangebracht om ze bijeen te houden. De uitgeknipte vormen zijn de mallen voor de afzonderlijke stukken glas. Aan de hand van deze genummerde mallen wordt het gekleurde glas vervolgens uitgezocht. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Glaskeuze">Glaskeuze</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Glaskeuze" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Glaskeuze"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In het atelier bevinden zich lange rekken, gevuld met platen antiekglas. Uit deze afzonderlijke platen worden gedeelten gekozen, die opvallen door hun bijzondere structuur van strepen, glasbelletjes en andere variaties, om de compositie tot een sprankelend geheel te maken. Het al of niet slagen van het eindproduct wordt in grote mate bepaald door de glaskeuze. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Glassnijden">Glassnijden</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: Glassnijden" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: Glassnijden"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Glassnijder.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Glassnijder.jpg/260px-Glassnijder.jpg" decoding="async" width="260" height="105" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Glassnijder.jpg/390px-Glassnijder.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Glassnijder.jpg/520px-Glassnijder.jpg 2x" data-file-width="2150" data-file-height="868" /></a><figcaption>Glassnijder met hardmetalen wieltje</figcaption></figure> <p>Het snijden van de stukken glas in de gewenste vorm was voor de <a href="/wiki/Middeleeuwen" title="Middeleeuwen">middeleeuwse</a> glasschilder een tijdrovend en lastig karwei. Met een gloeiend gemaakt snijijzer maakte hij een kleine barst in het glas, waarna het zich vrij gemakkelijk in de gewenste vorm liet snijden. Om de stukken op de juiste maat te brengen, werden met een gruisijzer langs de randen kleine stukjes glas afgeknabbeld, totdat de gewenste vorm was verkregen. In het begin van de zestiende eeuw werd voor het snijden van glas de diamant in gebruik genomen. </p><p>Thans werkt men voornamelijk met een glassnijder, voorzien van een wieltje. Het verzwaarde uiteinde van de steel wordt gebruikt om het gesneden glas los te tikken. De stukken glas worden volgens patroon met een tipje bijenwas of een ander kleefmiddel op een glasplaat gehecht, om tegen het licht het eerste resultaat te overzien. De stukken glas die niet voldoen kunnen alsnog worden vervangen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Glasschilderen">Glasschilderen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: Glasschilderen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: Glasschilderen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:William.of.malmesbury.arp.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/William.of.malmesbury.arp.jpg/260px-William.of.malmesbury.arp.jpg" decoding="async" width="260" height="703" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/William.of.malmesbury.arp.jpg/390px-William.of.malmesbury.arp.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/92/William.of.malmesbury.arp.jpg 2x" data-file-width="498" data-file-height="1347" /></a><figcaption><a href="/wiki/Willem_van_Malmesbury" title="Willem van Malmesbury">Willem van Malmesbury</a> in de <a href="/wiki/Abdij_van_Malmesbury" title="Abdij van Malmesbury">abdij van Malmesbury</a>.</figcaption></figure> <p>Om de schildering volgens het carton op het glas aan te brengen, geven de meeste glazeniers er de voorkeur aan om het glas op het carton te leggen. Bij het op deze wijze beschilderen wordt gebruikgemaakt van een houten armsteun. Bij een verticale beschildering gebruikt men een zogenaamde maalstok. Beide hulpmiddelen zorgen ervoor dat de hand voldoende steun heeft en niet met het glas of de verf in aanraking komt. Voor het beschilderen van glas is een speciale verf nodig. Deze heeft een bruinachtige kleur en bestaat uit fijngemalen ijzeroxide en poederglas, vermengd met borax als bindmiddel. Bij verhitting versmelt de verf met het glasoppervlak. Door het gebruik van <a href="/wiki/Penseel" title="Penseel">penselen</a> en <a href="/wiki/Kwast_(gereedschap)" title="Kwast (gereedschap)">kwasten</a> (Daskwast, spalter en loper) van verschillende maten en materialen kan een grote variatie aan effecten worden verkregen. Glasschilderen heeft echter als voornaamste doel, het binnenvallende licht zo kunstig mogelijk te doseren. Voor het aanbrengen van contrasten in de glasschilderverf wordt gebruikgemaakt van fijne pennetjes, gepunte houtjes et cetera, waardoor de afbeelding wordt verfijnd. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Glasbranden">Glasbranden</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: Glasbranden" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: Glasbranden"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De eerste ovens die voor het branden van glas werden gebruikt, waren gemaakt van klei of leem, rustend op een onderstel van ijzeren stangen. Als brandstof was beukenhout populair, het gaf een felle vlam en een intense hitte. Later werd in Noordwest-Europa houtskool en turf gebruikt. Tegenwoordig beschikt elk glasatelier over een gas- of elektrische oven. Na beschildering worden de stukken glas op een ijzeren plaat gelegd, die is bedekt met een laagje <a href="/wiki/Gips" title="Gips">gips</a> of <a href="/wiki/Calciumcarbonaat" title="Calciumcarbonaat">krijt</a>. Dit voorkomt aanbakken en vormt een vlakke ondergrond. De temperatuur wordt gedurende circa 15 minuten langzaam opgevoerd tot 675 °C, afhankelijk van de glassoort en de dikte ervan. Als ovens uit meer dan een kamer bestaan, kunnen grotere hoeveelheden glas tegelijk worden gebrand. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Loodstrippen">Loodstrippen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: Loodstrippen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: Loodstrippen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Lood_(element)" title="Lood (element)">Lood</a> is vanwege de buigzaamheid het aangewezen materiaal om de verschillende stukken glas bijeen te houden. Het is bovendien relatief goedkoop en goed bestand tegen allerlei weersinvloeden en temperatuurverschillen. In de Middeleeuwen werd het lood ter plaatse gegoten. Tegenwoordig betrekken de meeste glazeniers het van een metaalgieterij. Van loden staven worden lange strippen gemaakt. Daarvoor gebruikte men omstreeks 1500 voor het eerst een loodmolen, een soort handwalsje, waarmee het profiel werd aangebracht. Hierin werden de loodstaven tussen twee wieltjes en blokken uitgerekt en voorzien van een H-profiel. Door een eenvoudige handgreep kon men zelf de dikte bepalen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Loodstrippen_aanbrengen">Loodstrippen aanbrengen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: Loodstrippen aanbrengen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: Loodstrippen aanbrengen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Op een werktafel worden in een benedenhoek twee latten bevestigd, die samen een hoek van 90° vormen. Hierlangs wordt een uitgestrekte loodstrip gelegd. In de hoek wordt het eerste stuk glas geplaatst. Daaromheen komt een op maat gesneden loodstrip die wordt vastgezet met enkele loodnagels, vervolgens daartegen een ander stuk glas enzovoort. De loodstrippen volgen indien mogelijk het beloop van de tekening. De stukken glas worden stevig aangetikt, zodat ze geheel in de gleuf van het lood passen, tegen de kern aan. Gebeurt dit niet met grote nauwkeurigheid, dan past het paneel niet in de raamsponning of ontstaan er kieren tussen het glas en het lood, waarvan lekkage het gevolg kan zijn. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Afwerking_van_het_glaspaneel">Afwerking van het glaspaneel</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: Afwerking van het glaspaneel" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: Afwerking van het glaspaneel"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Als het glaspaneel klaar is, heeft het een gemiddelde grootte van 600 bij 850 mm. Deze afmetingen variëren al naar de aard van het onderwerp, maar het oppervlak bedraagt nooit meer dan 1 m<sup>2</sup>. Overal waar de ene loodstrip de andere raakt, wordt dit knooppunt met <a href="/wiki/Soldeertin" title="Soldeertin">soldeertin</a> <a href="/wiki/Solderen" title="Solderen">gesoldeerd</a>. Dit gebeurt aan de voor en achterkant van het glaspaneel. Daarna worden de ruimten tussen loodstrip en glas opgevuld met donkergrijze kit, om het paneel water- en winddicht te maken. Het kitmengsel bestaat uit krijtpoeder en gebrand gips, waaraan een beetje menie, <a href="/w/index.php?title=Lampzwart&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lampzwart (de pagina bestaat niet)">lampzwart</a>, <a href="/wiki/Terpentine" title="Terpentine">terpentine</a> en gekookte <a href="/wiki/Lijnolie" class="mw-redirect" title="Lijnolie">lijnolie</a> zijn toegevoegd. </p><p>De overtollige kit wordt verwijderd door zaagsel op het paneel te strooien en dit met een borstel stevig in te wrijven. Hierna wordt het glas gereinigd. Zogenaamde windroeden geven het glas stevigheid tegen winddruk van buitenaf. Aan de loodstrips worden bindloodjes gesoldeerd die om de windroeden worden gedraaid zodat het paneel niet kan doorzakken. Ook gebruikt men tegenwoordig wel loodstrips met een roestvrijstalen kern, die (in H-profiel) bij elke groothandel in glas-in-lood artikelen te verkrijgen zijn. Uiteraard kunnen deze loodstrips alleen in rechte lijn gebruikt worden. Door de stalen kern laat de strip zich niet meer buigen. Aan een kant van het paneel (het gedeelte dat aan de buitenzijde komt) wordt een loodslab gesoldeerd, corresponderend met die van een volgend paneel. Door ze na de plaatsing van het glas over elkaar heen te vouwen kunnen <a href="/wiki/Regen_(neerslag)" title="Regen (neerslag)">regen</a> en <a href="/wiki/Condenswater" class="mw-redirect" title="Condenswater">condenswater</a> aflopen. De beschilderde zijde van het glas bevindt zich altijd in het interieur. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Plaatsen_van_gebrandschilderd_glas">Plaatsen van gebrandschilderd glas</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&veaction=edit&section=14" title="Bewerk dit kopje: Plaatsen van gebrandschilderd glas" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit&section=14" title="De broncode bewerken van de sectie: Plaatsen van gebrandschilderd glas"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Nadat een steiger is gebouwd, worden de afzonderlijke panelen op hun plaats gebracht in de raamomlijsting. Tussen de natuurstenen stijlen zijn de horizontale ijzeren brugstaven reeds bevestigd. In het <a href="/wiki/Kozijn" title="Kozijn">kozijn</a> worden sleuven uitgebeiteld, waarin de panelen passen. Als het glas in zijn geheel is aangebracht en goed zit, worden de panelen in de raamomlijsting vastgemetseld met bij voorkeur een kalk-zandmengsel. De veelgebruikte <a href="/wiki/Cement_(bouwmateriaal)" title="Cement (bouwmateriaal)">cementspecie</a> verhardt te zeer en geeft bij het uithakken van de ramen voor reparatie een te grote kans op beschadiging. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Onderhoud">Onderhoud</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&veaction=edit&section=15" title="Bewerk dit kopje: Onderhoud" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit&section=15" title="De broncode bewerken van de sectie: Onderhoud"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De klimatologische omstandigheden spelen bij het behoud van gebrandschilderd glas een grote rol. De windkracht is soms zeer groot. Deze drukt tegen de broze glaspanelen van ongeveer 2 mm dik en brengt daardoor scheurvorming teweeg. De regen wordt bij windkracht vrijwel horizontaal tegen de glazen aangeblazen. Doordat de loodstripverbindingen nooit geheel winddicht zijn, wordt dan de vochtigheid door het raam heen gedreven. De in de regen aanwezige vervuilende stoffen, zoals zwaveldioxide, kunnen dan de verwering aan de schildering veroorzaken. Ook de onbeschilderde buitenzijde wordt door verwering aangetast, waarmee de sprankeling van de lichtdoorval nadelig wordt beïnvloed. </p><p>Nieuwe technieken boden het glas vanaf de <a href="/wiki/20e_eeuw" title="20e eeuw">twintigste eeuw</a> een steeds betere kans op behoud. Zo werden de glazen van de Sint-Janskerk in Gouda tussen 1984 en 1989, vanwege aantasting door de verzilting in de lucht, voorzien van een beschermende buitenbeglazing. Na verwijdering van het gebrandschilderde glas werd in de raamomlijsting blank gestructureerd glas aangebracht. De glaspanelen, inmiddels voorzien van een messing frame, werden door middel van een vernuftig systeem aan de binnenzijde als het ware "opgehangen". Via de luchtstroom in de 60 mm brede ruimte tussen het buiten- en binnenglas wordt schadelijke condensvorming voorkomen. Condens lost de glasschilderverf op waardoor op de lange duur de afbeeldingen geheel kunnen vervagen. De beschermende koperen horren, die vanaf de zeventiende eeuw voor de glazen werden aangebracht, zijn ook nu weer voor het buitenglas geplaatst. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Afbeeldingen">Afbeeldingen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&veaction=edit&section=16" title="Bewerk dit kopje: Afbeeldingen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit&section=16" title="De broncode bewerken van de sectie: Afbeeldingen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <small><ul class="gallery mw-gallery-packed-hover"> <li class="gallerybox" style="width: 182px"> <div class="thumb" style="width: 180px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Cassagnes_rosace.JPG" class="mw-file-description" title="Een roosvenster"><img alt="Een roosvenster" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Cassagnes_rosace.JPG/270px-Cassagnes_rosace.JPG" decoding="async" width="180" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Cassagnes_rosace.JPG/405px-Cassagnes_rosace.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Cassagnes_rosace.JPG/539px-Cassagnes_rosace.JPG 2x" data-file-width="1408" data-file-height="940" /></a></span></div> <div class="gallerytextwrapper" style="width: 160px"><div class="gallerytext">Een <a href="/wiki/Roosvenster" title="Roosvenster">roosvenster</a></div> </div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 162px"> <div class="thumb" style="width: 160px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Stained_glass_Brussels_St._Michael_and_Gudula_Cathedral.jpg" class="mw-file-description" title="Gebrandschilderd raam kathedraal Brussel"><img alt="Gebrandschilderd raam kathedraal Brussel" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Stained_glass_Brussels_St._Michael_and_Gudula_Cathedral.jpg/240px-Stained_glass_Brussels_St._Michael_and_Gudula_Cathedral.jpg" decoding="async" width="160" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Stained_glass_Brussels_St._Michael_and_Gudula_Cathedral.jpg/360px-Stained_glass_Brussels_St._Michael_and_Gudula_Cathedral.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Stained_glass_Brussels_St._Michael_and_Gudula_Cathedral.jpg/480px-Stained_glass_Brussels_St._Michael_and_Gudula_Cathedral.jpg 2x" data-file-width="2816" data-file-height="2112" /></a></span></div> <div class="gallerytextwrapper" style="width: 140px"><div class="gallerytext">Gebrandschilderd raam kathedraal Brussel</div> </div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 79.333333333333px"> <div class="thumb" style="width: 77.333333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Delft_NKerk_Jairus.JPG" class="mw-file-description" title="Jaïrusraam Nieuwe Kerk Delft"><img alt="Jaïrusraam Nieuwe Kerk Delft" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Delft_NKerk_Jairus.JPG/116px-Delft_NKerk_Jairus.JPG" decoding="async" width="78" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Delft_NKerk_Jairus.JPG/174px-Delft_NKerk_Jairus.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Delft_NKerk_Jairus.JPG/233px-Delft_NKerk_Jairus.JPG 2x" data-file-width="949" data-file-height="1468" /></a></span></div> <div class="gallerytextwrapper" style="width: 58px"><div class="gallerytext">Jaïrusraam <a href="/wiki/Nieuwe_Kerk_(Delft)" title="Nieuwe Kerk (Delft)">Nieuwe Kerk Delft</a></div> </div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 170px"> <div class="thumb" style="width: 168px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Orosi_Golestan_Palace02.jpg" class="mw-file-description" title="Glasvensters in het Golestanpaleis"><img alt="Glasvensters in het Golestanpaleis" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Orosi_Golestan_Palace02.jpg/252px-Orosi_Golestan_Palace02.jpg" decoding="async" width="168" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Orosi_Golestan_Palace02.jpg/378px-Orosi_Golestan_Palace02.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Orosi_Golestan_Palace02.jpg/504px-Orosi_Golestan_Palace02.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="857" /></a></span></div> <div class="gallerytextwrapper" style="width: 148px"><div class="gallerytext">Glasvensters in het <a href="/wiki/Golestanpaleis" title="Golestanpaleis">Golestanpaleis</a></div> </div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 162.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 160.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Peinture_sur_verre_vitrail.JPG" class="mw-file-description" title="Modern abstract ontwerp"><img alt="Modern abstract ontwerp" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Peinture_sur_verre_vitrail.JPG/241px-Peinture_sur_verre_vitrail.JPG" decoding="async" width="161" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Peinture_sur_verre_vitrail.JPG/361px-Peinture_sur_verre_vitrail.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Peinture_sur_verre_vitrail.JPG/481px-Peinture_sur_verre_vitrail.JPG 2x" data-file-width="2288" data-file-height="1712" /></a></span></div> <div class="gallerytextwrapper" style="width: 141px"><div class="gallerytext">Modern abstract ontwerp </div> </div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 182.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 180.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Klooster_Ter_Apel_(7273284182).jpg" class="mw-file-description" title="Raam in het Klooster Ter Apel"><img alt="Raam in het Klooster Ter Apel" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Klooster_Ter_Apel_%287273284182%29.jpg/271px-Klooster_Ter_Apel_%287273284182%29.jpg" decoding="async" width="181" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Klooster_Ter_Apel_%287273284182%29.jpg/407px-Klooster_Ter_Apel_%287273284182%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Klooster_Ter_Apel_%287273284182%29.jpg/542px-Klooster_Ter_Apel_%287273284182%29.jpg 2x" data-file-width="4288" data-file-height="2848" /></a></span></div> <div class="gallerytextwrapper" style="width: 161px"><div class="gallerytext">Raam in het <a href="/wiki/Klooster_Ter_Apel" title="Klooster Ter Apel">Klooster Ter Apel</a></div> </div> </li> </ul></small> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zie_ook">Zie ook</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&veaction=edit&section=17" title="Bewerk dit kopje: Zie ook" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&action=edit&section=17" title="De broncode bewerken van de sectie: Zie ook"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Dirck_en_Wouter_Crabeth" title="Dirck en Wouter Crabeth">Dirck en Wouter Crabeth</a>, Goudse glazeniers uit de 16e eeuw</li> <li><a href="/wiki/Glazenier" title="Glazenier">Glazenier</a></li> <li><a href="/wiki/Lijst_van_Belgische_glazeniers" title="Lijst van Belgische glazeniers">Lijst van Belgische glazeniers</a></li> <li><a href="/wiki/Lijst_van_Nederlandse_glazeniers" title="Lijst van Nederlandse glazeniers">Lijst van Nederlandse glazeniers</a></li> <li><a href="/wiki/Glasraam" title="Glasraam">Glasraam</a></li> <li><a href="/wiki/Glas_in_lood" title="Glas in lood">Glas in lood</a></li></ul> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div><span style="font-weight:bold">Bronnen</span></div> <ul><li><i>Kleurig glas in monumenten</i>. Rijksdienst voor de Monumentenzorg, 1985.</li></ul> </div> <div class="interProject commons mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Stained_glass" class="extiw" title="commons:Stained glass">Mediabestanden</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-groot toccolours" style="display:flex; gap:1em; align-items:center; clear:both; margin:1em 0 -0.5em 0;"> <div style="min-width:max-content;"><span class="noviewer noresize" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/25px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/38px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/50px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></div> <div>Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Stained_glass" class="extiw" title="commons:Stained glass">stained glass</a></b></i> op <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a>.</div> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67837862">.mw-parser-output .navigatie{position:relative;clear:both;overflow:auto;margin:1em auto -0.5em;padding:2px;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:87%}.mw-parser-output .navigatie-bewerken{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-bewerken .mw-ui-icon::before{background-size:0.9em}.mw-parser-output .navigatie-afb-links,.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{position:absolute}.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{right:2px}.mw-parser-output .navigatie-afb-groot{float:right;padding-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:#ddeef8;padding:2px 5.5em;font-weight:bold}.mw-parser-output .navigatie-inhoud{padding:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-inhoud p:first-child{margin:0}.mw-parser-output .navigatie div[style*="background-color"],.mw-parser-output .navigatie div[style*="background"]{color:inherit}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}</style> <div class="navigatie" role="navigation" aria-labelledby="Architectonische_aspecten_kruiskerk"> <div class="navigatie-afb-links noviewer"><div class="navigatie-bewerken show-autoconfirmed nomobile"><span class="nowrap skin-invert-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_onderdelen_kruiskerk" title="Sjabloon:Navigatie onderdelen kruiskerk"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span class="ui-state-disabled" typeof="mw:File"><span title="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)"><img alt="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></span></span> · <span typeof="mw:File"><a href="//nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_onderdelen_kruiskerk&action=edit" title="Sjabloon bewerken"><img alt="Sjabloon bewerken" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></div></div> <div id="Architectonische_aspecten_kruiskerk" class="navigatie-titel">Architectonische aspecten <a href="/wiki/Kruiskerk" title="Kruiskerk">kruiskerk</a></div> <div class="navigatie-inhoud"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67785531">.mw-parser-output .navigatie-tabel{margin:0 auto 0 auto;text-align:left}.mw-parser-output .navigatie-tabel .links{text-align:right}.mw-parser-output .navigatie-tabel .rechts{padding-left:0.5em}@media screen and (max-width:640px){.mw-parser-output .navigatie-tabel tr{display:grid;grid-template-columns:1fr;width:100%;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-tabel tr:last-of-type{margin-bottom:0}.mw-parser-output .navigatie-tabel .links{text-align:unset}.mw-parser-output .navigatie-tabel .rechts{padding:unset}}</style><table class="navigatie-tabel vatop" cellpadding="0" cellspacing="0" style=""><tbody><tr><td class="links" style=""><b>Onderdelen kruiskerk:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Apsis_(architectuur)" title="Apsis (architectuur)">apsis</a> · <a href="/wiki/Chevet" title="Chevet">chevet</a> · <a href="/wiki/Crypte" title="Crypte">crypte</a> · <a href="/wiki/Doksaal" title="Doksaal">doksaal</a> · <a href="/wiki/Baptisterium" title="Baptisterium">doopkapel</a> · <a href="/wiki/Hoogkoor" title="Hoogkoor">hoogkoor</a> · <a href="/wiki/Kerktoren" title="Kerktoren">kerktoren</a> · <a href="/wiki/Kloostergang" title="Kloostergang">kloostergang</a> · <a href="/wiki/Kooromgang" title="Kooromgang">kooromgang</a> · <a href="/wiki/Koorsluiting" title="Koorsluiting">koorsluiting</a> · <a href="/wiki/Kruising_(bouwkunst)" title="Kruising (bouwkunst)">kruising</a> · <a href="/wiki/Narthex" title="Narthex">narthex</a> · <a href="/wiki/Oksaal" title="Oksaal">oksaal</a> · <a href="/wiki/Pandhof" title="Pandhof">pandhof</a> · <a href="/wiki/Priesterkoor" title="Priesterkoor">priesterkoor</a> · <a href="/wiki/Schip_(bouwkunst)" title="Schip (bouwkunst)">schip</a> · <a href="/wiki/Torenspits" title="Torenspits">spits</a> · <a href="/wiki/Straalkapel" title="Straalkapel">straalkapel</a> · <a href="/wiki/Transept" title="Transept">transept</a> · <a href="/wiki/Vieringtoren" title="Vieringtoren">vieringtoren</a> · <a href="/wiki/Westwerk" title="Westwerk">westwerk</a> · <a href="/wiki/Zijbeuk" title="Zijbeuk">zijbeuken</a> · <a href="/wiki/Zijkapel" title="Zijkapel">zijkapel</a></td></tr><tr><td class="links"><b>Bouwkundige onderdelen:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Arcade_(architectuur)" title="Arcade (architectuur)">arcade</a> · <a href="/wiki/Beuk_(architectuur)" title="Beuk (architectuur)">beuk</a> · <a href="/wiki/Boog_(bouwkunde)" title="Boog (bouwkunde)">boog</a> · <a href="/wiki/Kapiteel" title="Kapiteel">kapiteel</a> · <a href="/wiki/Koepel_(bouwkunst)" title="Koepel (bouwkunst)">koepel</a> · <a href="/wiki/Console_(bouwkunde)" title="Console (bouwkunde)">kraagsteen</a> · <a href="/wiki/Kruispijler" title="Kruispijler">kruispijler</a> · <a href="/wiki/Lichtbeuk" title="Lichtbeuk">lichtbeuk</a> · <a href="/wiki/Luchtboog" title="Luchtboog">luchtboog</a> · <a href="/wiki/Luchtboogstoel" title="Luchtboogstoel">luchtboogstoel</a> · <a href="/wiki/Pijler_(bouwkunde)" title="Pijler (bouwkunde)">pijler</a> · <a href="/wiki/Scheiboog" title="Scheiboog">scheiboog</a> · <a href="/wiki/Steunbeer" title="Steunbeer">steunbeer</a> · <a href="/wiki/Travee" title="Travee">travee</a> · <a href="/wiki/Triforium" title="Triforium">triforium</a> · <a href="/wiki/Ui_(bouwkunst)" title="Ui (bouwkunst)">ui</a> · <a href="/wiki/Zadeldak" title="Zadeldak">zadeldak</a> · <a href="/wiki/Zuil_(bouwkunde)" title="Zuil (bouwkunde)">zuil</a></td></tr><tr><td class="links"><b>Gewelfvormen:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Koepelgewelf" title="Koepelgewelf">koepelgewelf</a> · <a href="/wiki/Kruisgewelf" title="Kruisgewelf">kruisgewelf</a> · <a href="/wiki/Kruisribgewelf" title="Kruisribgewelf">kruisribgewelf</a> · <a href="/wiki/Netgewelf" title="Netgewelf">netgewelf</a> · <a href="/wiki/Spitstongewelf" title="Spitstongewelf">spitstongewelf</a> · <a href="/wiki/Stergewelf" title="Stergewelf">stergewelf</a> · <a href="/wiki/Straalgewelf" title="Straalgewelf">straalgewelf</a> · <a href="/wiki/Tongewelf" title="Tongewelf">tongewelf</a> · <a href="/wiki/Waaiergewelf" title="Waaiergewelf">waaiergewelf</a></td></tr><tr><td class="links"><b>Onderdelen gewelf:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Diagonaalrib" title="Diagonaalrib">diagonaalrib</a> · <a href="/wiki/Gewelfschotel" title="Gewelfschotel">gewelfschotel</a> · <a href="/wiki/Gewelfsleutel" title="Gewelfsleutel">gewelfsleutel</a> · <a href="/wiki/Gordelboog" title="Gordelboog">gordelboog</a> · <a href="/wiki/Lierne_(bouwkunde)" title="Lierne (bouwkunde)">lierne</a> · <a href="/wiki/Muraalboog" title="Muraalboog">muraalboog</a> · <a href="/wiki/Sluitring_(bouwkundig_onderdeel)" title="Sluitring (bouwkundig onderdeel)">sluitring</a> · <a href="/wiki/Sluitsteen" title="Sluitsteen">sluitsteen</a> · <a href="/wiki/Tierceron" title="Tierceron">tierceron</a></td></tr><tr><td class="links"><b>Decoratieve onderdelen:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Archivolt" title="Archivolt">archivolt</a> · <a href="/wiki/Baldakijn" title="Baldakijn">baldakijn</a> · <a href="/wiki/Communiebank" title="Communiebank">communiebank</a> · <a href="/wiki/Dakruiter" title="Dakruiter">dakruiter</a> · <a href="/wiki/Frontaal_(architectuur)" title="Frontaal (architectuur)">frontaal</a> · <a class="mw-selflink selflink">gebrandschilderd glas</a> · <a href="/wiki/Glas_in_lood" title="Glas in lood">glas in lood</a> · <a href="/wiki/Hogel" title="Hogel">hogel</a> · <a href="/wiki/Koorhek" title="Koorhek">koorhek</a> · <a href="/wiki/Kruisbloem_(bouwkunde)" title="Kruisbloem (bouwkunde)">kruisbloem</a> · <a href="/wiki/Lantaarn_(bouwkunde)" title="Lantaarn (bouwkunde)">lantaarn</a> · <a href="/wiki/Maaswerk" title="Maaswerk">maaswerk</a> · <a href="/wiki/Pinakel" title="Pinakel">pinakel</a> · <a href="/wiki/Register_(bouwkunde)" title="Register (bouwkunde)">register</a> · <a href="/wiki/Roosvenster" title="Roosvenster">roosvenster</a> · <a href="/wiki/Timpaan" title="Timpaan">timpaan</a> · <a href="/wiki/Waterspuwer" title="Waterspuwer">waterspuwer</a> · <a href="/wiki/Zwik" title="Zwik">zwik</a></td></tr></tbody></table> </div></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&oldid=68392176">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&oldid=68392176</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Architectuur" title="Categorie:Architectuur">Architectuur</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Venster" title="Categorie:Venster">Venster</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Glaskunst" title="Categorie:Glaskunst">Glaskunst</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 17 nov 2024 om 10:10.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Gebrandschilderd_glas&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-694cf4987f-8kwqv","wgBackendResponseTime":112,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.093","walltime":"0.468","ppvisitednodes":{"value":560,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":13690,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":6079,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":10,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":7987,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 66.633 1 -total"," 46.80% 31.183 1 Sjabloon:Navigatie_onderdelen_kruiskerk"," 42.54% 28.346 1 Sjabloon:Navigatie"," 15.90% 10.598 1 Sjabloon:Navigatie/Tabel"," 9.36% 6.238 1 Sjabloon:Commons"," 5.88% 3.919 1 Sjabloon:Bewerklinks"," 3.76% 2.502 1 Sjabloon:Appendix"," 3.68% 2.455 1 Sjabloon:Zusterproject_box"," 2.65% 1.767 1 Sjabloon:InterProject"," 2.49% 1.658 1 Sjabloon:Infobox/breedte"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-59856bd7d8-7x4v6","timestamp":"20241119204315","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> </body> </html>