CINXE.COM

Devanagari Braille - Wikipedia

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="en" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Devanagari Braille - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )enwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","January","February","March","April","May","June","July","August","September","October","November","December"],"wgRequestId":"357898df-40f8-4432-b85a-86f9b043db1f","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Devanagari_Braille","wgTitle":"Devanagari Braille","wgCurRevisionId":1178946093,"wgRevisionId":1178946093,"wgArticleId":36730943,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Articles containing Hindi-language text","Articles with short description","Short description is different from Wikidata","Use dmy dates from May 2016","Use Indian English from May 2016","All Wikipedia articles written in Indian English","Articles containing Urdu-language text","Bharati braille alphabets","Hindi","Marathi language","Nepali language","Devanagari"],"wgPageViewLanguage":"en","wgPageContentLanguage":"en","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName": "Devanagari_Braille","wgRelevantArticleId":36730943,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"en","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"en"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":false,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":10000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q16973630","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"], "GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin", "mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=en&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=en&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=en&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.16"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Devanagari Braille - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//en.m.wikipedia.org/wiki/Devanagari_Braille"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edit this page" href="/w/index.php?title=Devanagari_Braille&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (en)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//en.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Devanagari_Braille"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom feed" href="/w/index.php?title=Special:RecentChanges&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Devanagari_Braille rootpage-Devanagari_Braille skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Main menu" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Main menu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Main menu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Main menu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">hide</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Main_Page" title="Visit the main page [z]" accesskey="z"><span>Main page</span></a></li><li id="n-contents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Contents" title="Guides to browsing Wikipedia"><span>Contents</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Current_events" title="Articles related to current events"><span>Current events</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Special:Random" title="Visit a randomly selected article [x]" accesskey="x"><span>Random article</span></a></li><li id="n-aboutsite" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:About" title="Learn about Wikipedia and how it works"><span>About Wikipedia</span></a></li><li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="//en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Contact_us" title="How to contact Wikipedia"><span>Contact us</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-interaction" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-interaction" > <div class="vector-menu-heading"> Contribute </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Help:Contents" title="Guidance on how to use and edit Wikipedia"><span>Help</span></a></li><li id="n-introduction" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Help:Introduction" title="Learn how to edit Wikipedia"><span>Learn to edit</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Community_portal" title="The hub for editors"><span>Community portal</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Special:RecentChanges" title="A list of recent changes to Wikipedia [r]" accesskey="r"><span>Recent changes</span></a></li><li id="n-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:File_upload_wizard" title="Add images or other media for use on Wikipedia"><span>Upload file</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Special:SpecialPages"><span>Special pages</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Main_Page" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="The Free Encyclopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-en.svg" width="117" height="13" style="width: 7.3125em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Special:Search" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Search Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Search</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Search Wikipedia" aria-label="Search Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Search Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Special:Search"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Search</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Personal tools"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page&#039;s font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Appearance" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Appearance</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=en.wikipedia.org&amp;uselang=en" class=""><span>Donate</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Special:CreateAccount&amp;returnto=Devanagari+Braille" title="You are encouraged to create an account and log in; however, it is not mandatory" class=""><span>Create account</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Special:UserLogin&amp;returnto=Devanagari+Braille" title="You&#039;re encouraged to log in; however, it&#039;s not mandatory. [o]" accesskey="o" class=""><span>Log in</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Log in and more options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Personal tools" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Personal tools</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=en.wikipedia.org&amp;uselang=en"><span>Donate</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Special:CreateAccount&amp;returnto=Devanagari+Braille" title="You are encouraged to create an account and log in; however, it is not mandatory"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Create account</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Special:UserLogin&amp;returnto=Devanagari+Braille" title="You&#039;re encouraged to log in; however, it&#039;s not mandatory. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Log in</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages for logged out editors <a href="/wiki/Help:Introduction" aria-label="Learn more about editing"><span>learn more</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Special:MyContributions" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Special:MyTalk" title="Discussion about edits from this IP address [n]" accesskey="n"><span>Talk</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Contents" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Contents</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">hide</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">(Top)</div> </a> </li> <li id="toc-System" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#System"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>System</span> </div> </a> <ul id="toc-System-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Alphabet" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Alphabet"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Alphabet</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Alphabet-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Alphabet subsection</span> </button> <ul id="toc-Alphabet-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Codas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Codas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Codas</span> </div> </a> <ul id="toc-Codas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pointing" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pointing"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Pointing</span> </div> </a> <ul id="toc-Pointing-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Nepali_punctuation" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Nepali_punctuation"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Nepali punctuation</span> </div> </a> <ul id="toc-Nepali_punctuation-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Text"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Text</span> </div> </a> <ul id="toc-Text-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-See_also" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#See_also"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>See also</span> </div> </a> <ul id="toc-See_also-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-References" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#References"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>References</span> </div> </a> <ul id="toc-References-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Contents" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table of Contents" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Devanagari Braille</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in 1 language" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-1" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">1 language</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B8_(%D1%88%D1%80%D0%B8%D1%84%D1%82_%D0%91%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D1%8F)" title="Деванагари (шрифт Брайля) – Russian" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Деванагари (шрифт Брайля)" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russian" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q16973630#sitelinks-wikipedia" title="Edit interlanguage links" class="wbc-editpage">Edit links</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Namespaces"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Devanagari_Braille" title="View the content page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Talk:Devanagari_Braille" rel="discussion" title="Discuss improvements to the content page [t]" accesskey="t"><span>Talk</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">English</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Views"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Devanagari_Braille"><span>Read</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Devanagari_Braille&amp;action=edit" title="Edit this page [e]" accesskey="e"><span>Edit</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Devanagari_Braille&amp;action=history" title="Past revisions of this page [h]" accesskey="h"><span>View history</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Tools" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Tools</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Tools</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">hide</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Devanagari_Braille"><span>Read</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Devanagari_Braille&amp;action=edit" title="Edit this page [e]" accesskey="e"><span>Edit</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Devanagari_Braille&amp;action=history"><span>View history</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> General </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Special:WhatLinksHere/Devanagari_Braille" title="List of all English Wikipedia pages containing links to this page [j]" accesskey="j"><span>What links here</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Special:RecentChangesLinked/Devanagari_Braille" rel="nofollow" title="Recent changes in pages linked from this page [k]" accesskey="k"><span>Related changes</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:File_Upload_Wizard" title="Upload files [u]" accesskey="u"><span>Upload file</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Devanagari_Braille&amp;oldid=1178946093" title="Permanent link to this revision of this page"><span>Permanent link</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Devanagari_Braille&amp;action=info" title="More information about this page"><span>Page information</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Special:CiteThisPage&amp;page=Devanagari_Braille&amp;id=1178946093&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Information on how to cite this page"><span>Cite this page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Special:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Fen.wikipedia.org%2Fwiki%2FDevanagari_Braille"><span>Get shortened URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Special:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Fen.wikipedia.org%2Fwiki%2FDevanagari_Braille"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Print/export </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Special:DownloadAsPdf&amp;page=Devanagari_Braille&amp;action=show-download-screen" title="Download this page as a PDF file"><span>Download as PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Devanagari_Braille&amp;printable=yes" title="Printable version of this page [p]" accesskey="p"><span>Printable version</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In other projects </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q16973630" title="Structured data on this page hosted by Wikidata [g]" accesskey="g"><span>Wikidata item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Appearance</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">hide</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">From Wikipedia, the free encyclopedia</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="en" dir="ltr"><div class="shortdescription nomobile noexcerpt noprint searchaux" style="display:none">Braille used in India and Nepal</div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r1257001546">.mw-parser-output .infobox-subbox{padding:0;border:none;margin:-3px;width:auto;min-width:100%;font-size:100%;clear:none;float:none;background-color:transparent}.mw-parser-output .infobox-3cols-child{margin:auto}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .infobox-full-data:not(.notheme)>div:not(.notheme)[style]{background:#1f1f23!important;color:#f8f9fa}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .infobox-full-data:not(.notheme) div:not(.notheme){background:#1f1f23!important;color:#f8f9fa}}@media(min-width:640px){body.skin--responsive .mw-parser-output .infobox-table{display:table!important}body.skin--responsive .mw-parser-output .infobox-table>caption{display:table-caption!important}body.skin--responsive .mw-parser-output .infobox-table>tbody{display:table-row-group}body.skin--responsive .mw-parser-output .infobox-table tr{display:table-row!important}body.skin--responsive .mw-parser-output .infobox-table th,body.skin--responsive .mw-parser-output .infobox-table td{padding-left:inherit;padding-right:inherit}}</style><table class="infobox"><tbody><tr><th colspan="2" class="infobox-above" style="padding:0.25em; background:lightblue;">Devanagari Braille<br /><div style="font-weight:normal">Nagari Braille</div></th></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-right:0.6em;">Script type</th><td class="infobox-data"><div style="display: inline-block; line-height: 1.2em; padding: .1em 0; line-height:1.25em"> <a href="/wiki/Alphabet" title="Alphabet">Alphabet</a> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-right:0.6em;"><div style="display: inline-block; line-height: 1.2em; padding: .1em 0;">Print basis</div></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Devanagari" title="Devanagari">Devanagari</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-right:0.6em;">Languages</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Standard_Hindi" class="mw-redirect" title="Standard Hindi">Hindi</a>, <a href="/wiki/Marathi_language" title="Marathi language">Marathi</a>, <a href="/wiki/Nepali_language" title="Nepali language">Nepali</a></td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-header" style="background:#ddd">Related scripts</th></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-right:0.6em;"><div style="display: inline-block; line-height: 1.2em; padding: .1em 0;">Parent systems</div></th><td class="infobox-data"><div style="padding-top:0.15em;"><a href="/wiki/Night_writing" title="Night writing">Night writing</a><ul><li><a href="/wiki/Braille" title="Braille">Braille</a><ul style="margin-left:0.8em;"><li><a href="/wiki/English_Braille" title="English Braille">English Braille</a><ul style="margin-left:0.8em;"><li><a href="/wiki/Bharati_Braille" title="Bharati Braille">Bharati Braille</a><ul style="margin-left:0.8em;"><li>Devanagari Braille</li></ul></li></ul></li></ul></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r1235681985">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-right{clear:right;float:right;margin-left:1em}.mw-parser-output .side-box-left{margin-right:1em}}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r1092331828">@media(min-width:720px){.mw-parser-output .contains-special-characters{width:22em}}</style><div class="side-box metadata side-box-right contains-special-characters noprint selfref"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r1126788409">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Example.of.complex.text.rendering.svg/40px-Example.of.complex.text.rendering.svg.png" decoding="async" width="40" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Example.of.complex.text.rendering.svg/60px-Example.of.complex.text.rendering.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Example.of.complex.text.rendering.svg/80px-Example.of.complex.text.rendering.svg.png 2x" data-file-width="58" data-file-height="28" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist"><b>This article contains <a href="/wiki/Brahmic_scripts" title="Brahmic scripts">Indic text</a>.</b> Without proper <a href="/wiki/Help:Multilingual_support_(Indic)" title="Help:Multilingual support (Indic)">rendering support</a>, you may see <a href="/wiki/Mojibake" title="Mojibake">question marks or boxes</a>, misplaced vowels or missing conjuncts&#32;instead of Indic text.</div></div> </div> <p>Similar <a href="/wiki/Braille" title="Braille">braille</a> conventions are used for three languages of India and Nepal that in print are written in <a href="/wiki/Devanagari_script" class="mw-redirect" title="Devanagari script">Devanagari script</a>: <a href="/wiki/Hindi" title="Hindi">Hindi</a>, <a href="/wiki/Marathi_language" title="Marathi language">Marathi</a>, and <a href="/wiki/Nepali_language" title="Nepali language">Nepali</a>. These are part of a family of related braille alphabets known as <a href="/wiki/Bharati_Braille" title="Bharati Braille">Bharati Braille</a>. There are apparently some differences between the Nepali braille alphabet of India and that of Nepal. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="System">System</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devanagari_Braille&amp;action=edit&amp;section=1" title="Edit section: System"><span>edit</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Although basically alphabetic, Devanagari Braille retains one aspect of Indian <a href="/wiki/Abugida" title="Abugida">abugidas</a>, in that the default vowel <i>a</i> is not written unless it occurs at the beginning of a word or before a vowel. For example, braille <span class="brai_cell" title=" ⠅ (braille pattern dots-13) U+2805" style="background: #eaecf0;">⠅</span> (the consonant <i>K</i>) renders print <span title="Hindi-language text"><span lang="hi">क</span></span> <i>ka</i>, and braille <span class="brai_cell" title=" ⠹ (braille pattern dots-1456) U+2839" style="background: #eaecf0;">⠹</span> (<i>TH</i>), print <span title="Hindi-language text"><span lang="hi">थ</span></span> <i>tha</i>. To indicate that a consonant is not followed by a vowel (as when followed by another consonant, or at the end of a syllable), a <i><a href="/wiki/Halant" class="mw-redirect" title="Halant">halant</a></i> (vowel-cancelling) prefix is used: <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r1077953707">.mw-parser-output .brai_cell+.brai_cell{margin-left:2px}</style><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠅ (braille pattern dots-13) U+2805" style="background: #eaecf0;">⠅</span> (<i>∅–K</i>) is <span title="Hindi-language text"><span lang="hi">क्</span></span> <i>k</i>, and <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠹ (braille pattern dots-1456) U+2839" style="background: #eaecf0;">⠹</span> (<i>∅–TH</i>) is <span title="Hindi-language text"><span lang="hi">थ्</span></span> <i>th</i>. (When writing in Hindi, the <i>halant</i> is generally omitted at the end of a word, following the convention in print.) However, unlike in an abugida, there are no vowel diacritics in Devanagari Braille: Vowels are written with full letters following the consonant regardless of their order in print. For example, in print the vowel <i>i</i> is prefixed to a consonant in a reduced diacritic form, <span title="Hindi-language text"><span lang="hi">कि</span></span> <i>ki</i>, but in braille it follows in its full form: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠅ (braille pattern dots-13) U+2805" style="background: #eaecf0;">⠅</span><span class="brai_cell" title=" ⠊ (braille pattern dots-24) U+280A" style="background: #eaecf0;">⠊</span> (<i>K–I</i>), equivalent to writing <span class="nowrap">&#x27e8;<span title="Hindi-language text"><span lang="hi">कइ</span></span>&#x27e9;</span> for <i>ki</i> in print. Thus <span title="Hindi-language text"><span lang="hi">क्लिक</span></span> <i>klika</i> is written in braille as <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠅ (braille pattern dots-13) U+2805" style="background: #eaecf0;">⠅</span><span class="brai_cell" title=" ⠇ (braille pattern dots-123) U+2807" style="background: #eaecf0;">⠇</span><span class="brai_cell" title=" ⠊ (braille pattern dots-24) U+280A" style="background: #eaecf0;">⠊</span><span class="brai_cell" title=" ⠅ (braille pattern dots-13) U+2805" style="background: #eaecf0;">⠅</span> (<i>∅–K–L–I–K</i>). The one time when a non-initial <i>a</i> is written in braille is when it is followed by another vowel. In this environment the <i>a</i> must be written to indicate that it exists, as otherwise the subsequent vowel will be read as following the consonant immediately. Thus a true <span class="nowrap">&#x27e8;<span title="Hindi-language text"><span lang="hi">कइ</span></span>&#x27e9;</span> <i>kai</i> in print is rendered in braille as <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠅ (braille pattern dots-13) U+2805" style="background: #eaecf0;">⠅</span><span class="brai_cell" title=" ⠁ (braille pattern dots-1) U+2801" style="background: #eaecf0;">⠁</span><span class="brai_cell" title=" ⠊ (braille pattern dots-24) U+280A" style="background: #eaecf0;">⠊</span> (<i>K–A–I</i>). </p><p>Apart from <i>kṣ</i> and <i>jñ</i>, which each have their own braille letter, Devanagari Braille does not handle <a href="/wiki/Conjunct_consonant" title="Conjunct consonant">conjuncts</a>. Print conjuncts are rendered instead with the <i>halant</i> in braille. Devanagari braille is thus equivalent to Grade-1 English braille, though there are plans to extend it to conjuncts. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Alphabet">Alphabet</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devanagari_Braille&amp;action=edit&amp;section=2" title="Edit section: Alphabet"><span>edit</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable" style="text-align:center;"> <tbody><tr> <th><a href="/wiki/Devanagari" title="Devanagari">Print</a> </th> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">अ</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">आ</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">इ</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ई</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">उ</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ऊ</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ऎ</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ए</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ऐ</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ऒ</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ओ</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">औ</span></span> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/ISO_15919" title="ISO 15919">ISO</a></th> <th>a</th> <th>ā</th> <th>i</th> <th>ī</th> <th>u</th> <th>ū</th> <th>e</th> <th>ē</th> <th>ai</th> <th>o</th> <th>ō</th> <th>au </th></tr> <tr> <th>Braille </th> <td><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r1262716500">.mw-parser-output .brai_img img{background:#f8f9fa!important}.mw-parser-output .brai_img_transparent img{background:transparent!important}</style><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_A1.svg" class="mw-file-description" title="⠁ (braille pattern dots-1) U+2801"><img alt="⠁ (braille pattern dots-1)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Braille_A1.svg/40px-Braille_A1.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Braille_A1.svg/60px-Braille_A1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Braille_A1.svg/80px-Braille_A1.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_%C3%84.svg" class="mw-file-description" title="⠜ (braille pattern dots-345) U+281C"><img alt="⠜ (braille pattern dots-345)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Braille_%C3%84.svg/40px-Braille_%C3%84.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Braille_%C3%84.svg/60px-Braille_%C3%84.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Braille_%C3%84.svg/80px-Braille_%C3%84.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_I9.svg" class="mw-file-description" title="⠊ (braille pattern dots-24) U+280A"><img alt="⠊ (braille pattern dots-24)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Braille_I9.svg/40px-Braille_I9.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Braille_I9.svg/60px-Braille_I9.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Braille_I9.svg/80px-Braille_I9.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_Asterisk.svg" class="mw-file-description" title="⠔ (braille pattern dots-35) U+2814"><img alt="⠔ (braille pattern dots-35)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Braille_Asterisk.svg/40px-Braille_Asterisk.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Braille_Asterisk.svg/60px-Braille_Asterisk.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Braille_Asterisk.svg/80px-Braille_Asterisk.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_U.svg" class="mw-file-description" title="⠥ (braille pattern dots-136) U+2825"><img alt="⠥ (braille pattern dots-136)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Braille_U.svg/40px-Braille_U.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Braille_U.svg/60px-Braille_U.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Braille_U.svg/80px-Braille_U.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_%C3%9C.svg" class="mw-file-description" title="⠳ (braille pattern dots-1256) U+2833"><img alt="⠳ (braille pattern dots-1256)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Braille_%C3%9C.svg/40px-Braille_%C3%9C.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Braille_%C3%9C.svg/60px-Braille_%C3%9C.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Braille_%C3%9C.svg/80px-Braille_%C3%9C.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_QuestionMark.svg" class="mw-file-description" title="⠢ (braille pattern dots-26) U+2822"><img alt="⠢ (braille pattern dots-26)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Braille_QuestionMark.svg/40px-Braille_QuestionMark.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Braille_QuestionMark.svg/60px-Braille_QuestionMark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Braille_QuestionMark.svg/80px-Braille_QuestionMark.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_E5.svg" class="mw-file-description" title="⠑ (braille pattern dots-15) U+2811"><img alt="⠑ (braille pattern dots-15)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Braille_E5.svg/40px-Braille_E5.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Braille_E5.svg/60px-Braille_E5.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Braille_E5.svg/80px-Braille_E5.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_ST.svg" class="mw-file-description" title="⠌ (braille pattern dots-34) U+280C"><img alt="⠌ (braille pattern dots-34)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Braille_ST.svg/40px-Braille_ST.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Braille_ST.svg/60px-Braille_ST.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Braille_ST.svg/80px-Braille_ST.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_X.svg" class="mw-file-description" title="⠭ (braille pattern dots-1346) U+282D"><img alt="⠭ (braille pattern dots-1346)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Braille_X.svg/40px-Braille_X.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Braille_X.svg/60px-Braille_X.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Braille_X.svg/80px-Braille_X.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_O.svg" class="mw-file-description" title="⠕ (braille pattern dots-135) U+2815"><img alt="⠕ (braille pattern dots-135)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Braille_O.svg/40px-Braille_O.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Braille_O.svg/60px-Braille_O.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Braille_O.svg/80px-Braille_O.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_%C3%96.svg" class="mw-file-description" title="⠪ (braille pattern dots-246) U+282A"><img alt="⠪ (braille pattern dots-246)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Braille_%C3%96.svg/40px-Braille_%C3%96.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Braille_%C3%96.svg/60px-Braille_%C3%96.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Braille_%C3%96.svg/80px-Braille_%C3%96.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <table class="wikitable" style="text-align:center;"> <tbody><tr> <th>Print </th> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">क</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ख</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ग</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">घ</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ङ</span></span> </td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">च</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">छ</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ज</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">झ</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ञ</span></span> </td></tr> <tr> <th>ISO</th> <th>k</th> <th>kh</th> <th>g</th> <th>gh</th> <th>ṅ</th> <th>ch</th> <th>chh</th> <th>j</th> <th>jh</th> <th>ñ </th></tr> <tr> <th>Braille </th> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_K.svg" class="mw-file-description" title="⠅ (braille pattern dots-13) U+2805"><img alt="⠅ (braille pattern dots-13)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Braille_K.svg/40px-Braille_K.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Braille_K.svg/60px-Braille_K.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Braille_K.svg/80px-Braille_K.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_DecimalPoint.svg" class="mw-file-description" title="⠨ (braille pattern dots-46) U+2828"><img alt="⠨ (braille pattern dots-46)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Braille_DecimalPoint.svg/40px-Braille_DecimalPoint.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Braille_DecimalPoint.svg/60px-Braille_DecimalPoint.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Braille_DecimalPoint.svg/80px-Braille_DecimalPoint.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_G7.svg" class="mw-file-description" title="⠛ (braille pattern dots-1245) U+281B"><img alt="⠛ (braille pattern dots-1245)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Braille_G7.svg/40px-Braille_G7.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Braille_G7.svg/60px-Braille_G7.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Braille_G7.svg/80px-Braille_G7.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_%C3%8A.svg" class="mw-file-description" title="⠣ (braille pattern dots-126) U+2823"><img alt="⠣ (braille pattern dots-126)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Braille_%C3%8A.svg/40px-Braille_%C3%8A.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Braille_%C3%8A.svg/60px-Braille_%C3%8A.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Braille_%C3%8A.svg/80px-Braille_%C3%8A.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_%C3%92.svg" class="mw-file-description" title="⠬ (braille pattern dots-346) U+282C"><img alt="⠬ (braille pattern dots-346)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Braille_%C3%92.svg/40px-Braille_%C3%92.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Braille_%C3%92.svg/60px-Braille_%C3%92.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Braille_%C3%92.svg/80px-Braille_%C3%92.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_C3.svg" class="mw-file-description" title="⠉ (braille pattern dots-14) U+2809"><img alt="⠉ (braille pattern dots-14)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Braille_C3.svg/40px-Braille_C3.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Braille_C3.svg/60px-Braille_C3.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Braille_C3.svg/80px-Braille_C3.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_%C3%85.svg" class="mw-file-description" title="⠡ (braille pattern dots-16) U+2821"><img alt="⠡ (braille pattern dots-16)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Braille_%C3%85.svg/40px-Braille_%C3%85.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Braille_%C3%85.svg/60px-Braille_%C3%85.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Braille_%C3%85.svg/80px-Braille_%C3%85.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_J0.svg" class="mw-file-description" title="⠚ (braille pattern dots-245) U+281A"><img alt="⠚ (braille pattern dots-245)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Braille_J0.svg/40px-Braille_J0.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Braille_J0.svg/60px-Braille_J0.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Braille_J0.svg/80px-Braille_J0.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_QuoteClose.svg" class="mw-file-description" title="⠴ (braille pattern dots-356) U+2834"><img alt="⠴ (braille pattern dots-356)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Braille_QuoteClose.svg/40px-Braille_QuoteClose.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Braille_QuoteClose.svg/60px-Braille_QuoteClose.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Braille_QuoteClose.svg/80px-Braille_QuoteClose.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_Colon.svg" class="mw-file-description" title="⠒ (braille pattern dots-25) U+2812"><img alt="⠒ (braille pattern dots-25)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Braille_Colon.svg/40px-Braille_Colon.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Braille_Colon.svg/60px-Braille_Colon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Braille_Colon.svg/80px-Braille_Colon.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <table class="wikitable" style="text-align:center;"> <tbody><tr> <th>Print </th> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ट</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ठ</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ड</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ढ</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ण</span></span> </td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">त</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">थ</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">द</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ध</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">न</span></span> </td></tr> <tr> <th>ISO</th> <th>ṭ</th> <th>ṭh</th> <th>ḍ</th> <th>ḍh</th> <th>ṇ</th> <th>t</th> <th>th</th> <th>d</th> <th>dh</th> <th>n </th></tr> <tr> <th>Braille </th> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_%C3%99.svg" class="mw-file-description" title="⠾ (braille pattern dots-23456) U+283E"><img alt="⠾ (braille pattern dots-23456)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Braille_%C3%99.svg/40px-Braille_%C3%99.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Braille_%C3%99.svg/60px-Braille_%C3%99.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Braille_%C3%99.svg/80px-Braille_%C3%99.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_W.svg" class="mw-file-description" title="⠺ (braille pattern dots-2456) U+283A"><img alt="⠺ (braille pattern dots-2456)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Braille_W.svg/40px-Braille_W.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Braille_W.svg/60px-Braille_W.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Braille_W.svg/80px-Braille_W.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_%C3%8B.svg" class="mw-file-description" title="⠫ (braille pattern dots-1246) U+282B"><img alt="⠫ (braille pattern dots-1246)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Braille_%C3%8B.svg/40px-Braille_%C3%8B.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Braille_%C3%8B.svg/60px-Braille_%C3%8B.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Braille_%C3%8B.svg/80px-Braille_%C3%8B.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_%C3%89.svg" class="mw-file-description" title="⠿ (braille pattern dots-123456) U+283F"><img alt="⠿ (braille pattern dots-123456)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Braille_%C3%89.svg/40px-Braille_%C3%89.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Braille_%C3%89.svg/60px-Braille_%C3%89.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Braille_%C3%89.svg/80px-Braille_%C3%89.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_NumberSign.svg" class="mw-file-description" title="⠼ (braille pattern dots-3456) U+283C"><img alt="⠼ (braille pattern dots-3456)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Braille_NumberSign.svg/40px-Braille_NumberSign.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Braille_NumberSign.svg/60px-Braille_NumberSign.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Braille_NumberSign.svg/80px-Braille_NumberSign.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_T.svg" class="mw-file-description" title="⠞ (braille pattern dots-2345) U+281E"><img alt="⠞ (braille pattern dots-2345)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Braille_T.svg/40px-Braille_T.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Braille_T.svg/60px-Braille_T.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Braille_T.svg/80px-Braille_T.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_%C3%94.svg" class="mw-file-description" title="⠹ (braille pattern dots-1456) U+2839"><img alt="⠹ (braille pattern dots-1456)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Braille_%C3%94.svg/40px-Braille_%C3%94.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Braille_%C3%94.svg/60px-Braille_%C3%94.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Braille_%C3%94.svg/80px-Braille_%C3%94.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_D4.svg" class="mw-file-description" title="⠙ (braille pattern dots-145) U+2819"><img alt="⠙ (braille pattern dots-145)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Braille_D4.svg/40px-Braille_D4.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Braille_D4.svg/60px-Braille_D4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Braille_D4.svg/80px-Braille_D4.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_%C3%88.svg" class="mw-file-description" title="⠮ (braille pattern dots-2346) U+282E"><img alt="⠮ (braille pattern dots-2346)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Braille_%C3%88.svg/40px-Braille_%C3%88.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Braille_%C3%88.svg/60px-Braille_%C3%88.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Braille_%C3%88.svg/80px-Braille_%C3%88.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_N.svg" class="mw-file-description" title="⠝ (braille pattern dots-1345) U+281D"><img alt="⠝ (braille pattern dots-1345)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Braille_N.svg/40px-Braille_N.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Braille_N.svg/60px-Braille_N.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Braille_N.svg/80px-Braille_N.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <table class="wikitable" style="text-align:center;"> <tbody><tr> <th>Print </th> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">प</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">फ</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ब</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">भ</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">म</span></span> </td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">य</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">र</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ल</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">व</span></span> </td></tr> <tr> <th>ISO</th> <th>p</th> <th>ph</th> <th>b</th> <th>bh</th> <th>m</th> <th>y</th> <th>r</th> <th>l</th> <th>v </th></tr> <tr> <th>Braille </th> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_P.svg" class="mw-file-description" title="⠏ (braille pattern dots-1234) U+280F"><img alt="⠏ (braille pattern dots-1234)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Braille_P.svg/40px-Braille_P.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Braille_P.svg/60px-Braille_P.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Braille_P.svg/80px-Braille_P.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_ExclamationPoint.svg" class="mw-file-description" title="⠖ (braille pattern dots-235) U+2816"><img alt="⠖ (braille pattern dots-235)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Braille_ExclamationPoint.svg/40px-Braille_ExclamationPoint.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Braille_ExclamationPoint.svg/60px-Braille_ExclamationPoint.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Braille_ExclamationPoint.svg/80px-Braille_ExclamationPoint.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_B2.svg" class="mw-file-description" title="⠃ (braille pattern dots-12) U+2803"><img alt="⠃ (braille pattern dots-12)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Braille_B2.svg/40px-Braille_B2.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Braille_B2.svg/60px-Braille_B2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Braille_B2.svg/80px-Braille_B2.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_Currency.svg" class="mw-file-description" title="⠘ (braille pattern dots-45) U+2818"><img alt="⠘ (braille pattern dots-45)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Braille_Currency.svg/40px-Braille_Currency.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Braille_Currency.svg/60px-Braille_Currency.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Braille_Currency.svg/80px-Braille_Currency.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_M.svg" class="mw-file-description" title="⠍ (braille pattern dots-134) U+280D"><img alt="⠍ (braille pattern dots-134)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Braille_M.svg/40px-Braille_M.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Braille_M.svg/60px-Braille_M.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Braille_M.svg/80px-Braille_M.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_Y.svg" class="mw-file-description" title="⠽ (braille pattern dots-13456) U+283D"><img alt="⠽ (braille pattern dots-13456)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Braille_Y.svg/40px-Braille_Y.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Braille_Y.svg/60px-Braille_Y.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Braille_Y.svg/80px-Braille_Y.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_R.svg" class="mw-file-description" title="⠗ (braille pattern dots-1235) U+2817"><img alt="⠗ (braille pattern dots-1235)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Braille_R.svg/40px-Braille_R.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Braille_R.svg/60px-Braille_R.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Braille_R.svg/80px-Braille_R.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_L.svg" class="mw-file-description" title="⠇ (braille pattern dots-123) U+2807"><img alt="⠇ (braille pattern dots-123)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Braille_L.svg/40px-Braille_L.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Braille_L.svg/60px-Braille_L.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Braille_L.svg/80px-Braille_L.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_V.svg" class="mw-file-description" title="⠧ (braille pattern dots-1236) U+2827"><img alt="⠧ (braille pattern dots-1236)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Braille_V.svg/40px-Braille_V.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Braille_V.svg/60px-Braille_V.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Braille_V.svg/80px-Braille_V.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <table class="wikitable" style="text-align:center;"> <tbody><tr> <th>Print </th> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">श</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ष</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">स</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ह</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ळ</span></span><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">क्ष</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ज्ञ</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ड़</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">फ़</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ज़</span></span> </td></tr> <tr> <th>ISO</th> <th>ś</th> <th>ṣ</th> <th>s</th> <th>h</th> <th>ḷ</th> <th>kṣ</th> <th>jñ</th> <th>ṛ</th> <th>f</th> <th>z </th></tr> <tr> <th>Braille </th> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_SH.svg" class="mw-file-description" title="⠩ (braille pattern dots-146) U+2829"><img alt="⠩ (braille pattern dots-146)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Braille_SH.svg/40px-Braille_SH.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Braille_SH.svg/60px-Braille_SH.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Braille_SH.svg/80px-Braille_SH.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_AND.svg" class="mw-file-description" title="⠯ (braille pattern dots-12346) U+282F"><img alt="⠯ (braille pattern dots-12346)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Braille_AND.svg/40px-Braille_AND.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Braille_AND.svg/60px-Braille_AND.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Braille_AND.svg/80px-Braille_AND.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_S.svg" class="mw-file-description" title="⠎ (braille pattern dots-234) U+280E"><img alt="⠎ (braille pattern dots-234)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Braille_S.svg/40px-Braille_S.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Braille_S.svg/60px-Braille_S.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Braille_S.svg/80px-Braille_S.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_H8.svg" class="mw-file-description" title="⠓ (braille pattern dots-125) U+2813"><img alt="⠓ (braille pattern dots-125)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Braille_H8.svg/40px-Braille_H8.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Braille_H8.svg/60px-Braille_H8.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Braille_H8.svg/80px-Braille_H8.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_CursiveSign.svg" class="mw-file-description" title="⠸ (braille pattern dots-456) U+2838"><img alt="⠸ (braille pattern dots-456)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Braille_CursiveSign.svg/40px-Braille_CursiveSign.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Braille_CursiveSign.svg/60px-Braille_CursiveSign.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Braille_CursiveSign.svg/80px-Braille_CursiveSign.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_Q.svg" class="mw-file-description" title="⠟ (braille pattern dots-12345) U+281F"><img alt="⠟ (braille pattern dots-12345)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Braille_Q.svg/40px-Braille_Q.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Braille_Q.svg/60px-Braille_Q.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Braille_Q.svg/80px-Braille_Q.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_%C3%9B.svg" class="mw-file-description" title="⠱ (braille pattern dots-156) U+2831"><img alt="⠱ (braille pattern dots-156)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Braille_%C3%9B.svg/40px-Braille_%C3%9B.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Braille_%C3%9B.svg/60px-Braille_%C3%9B.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Braille_%C3%9B.svg/80px-Braille_%C3%9B.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_%C3%8F.svg" class="mw-file-description" title="⠻ (braille pattern dots-12456) U+283B"><img alt="⠻ (braille pattern dots-12456)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Braille_%C3%8F.svg/40px-Braille_%C3%8F.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Braille_%C3%8F.svg/60px-Braille_%C3%8F.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Braille_%C3%8F.svg/80px-Braille_%C3%8F.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_F6.svg" class="mw-file-description" title="⠋ (braille pattern dots-124) U+280B"><img alt="⠋ (braille pattern dots-124)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Braille_F6.svg/40px-Braille_F6.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Braille_F6.svg/60px-Braille_F6.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Braille_F6.svg/80px-Braille_F6.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_Z.svg" class="mw-file-description" title="⠵ (braille pattern dots-1356) U+2835"><img alt="⠵ (braille pattern dots-1356)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Braille_Z.svg/40px-Braille_Z.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Braille_Z.svg/60px-Braille_Z.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Braille_Z.svg/80px-Braille_Z.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <p>Not all of the letters used for <a href="/wiki/Sanskrit" title="Sanskrit">Sanskrit</a> are reported for <a href="/wiki/Nepali_language" title="Nepali language">Nepali</a> in <a href="/wiki/Nepal" title="Nepal">Nepal</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Codas">Codas</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devanagari_Braille&amp;action=edit&amp;section=3" title="Edit section: Codas"><span>edit</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable" style="text-align:center;"> <tbody><tr> <th rowspan="2">Diacritic <br /> (on <span title="Hindi-language text"><span lang="hi">क</span></span>) </th> <td colspan="2"><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">क्</span></span></td> <td colspan="2"><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">कं</span></span></td> <td colspan="2"><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">कः</span></span></td> <td colspan="2"><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">कँ</span></span></td> <td colspan="2"><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">कऽ</span></span> </td></tr> <tr> <th colspan="2"><a href="/wiki/Halant" class="mw-redirect" title="Halant">Halant</a></th> <th colspan="2"><a href="/wiki/Anusvara" title="Anusvara">Anusvara</a></th> <th colspan="2"><a href="/wiki/Visarga" title="Visarga">Visarga</a></th> <th colspan="2"><a href="/wiki/Candrabindu" class="mw-redirect" title="Candrabindu">Candrabindu</a></th> <th colspan="2"><a href="/wiki/Avagraha" title="Avagraha">Avagraha</a> </th></tr> <tr> <th>Braille </th> <td colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_Accent.svg" class="mw-file-description" title="⠈ (braille pattern dots-4) U+2808"><img alt="⠈ (braille pattern dots-4)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Braille_Accent.svg/40px-Braille_Accent.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Braille_Accent.svg/60px-Braille_Accent.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Braille_Accent.svg/80px-Braille_Accent.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_Correction.svg" class="mw-file-description" title="⠰ (braille pattern dots-56) U+2830"><img alt="⠰ (braille pattern dots-56)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Braille_Correction.svg/40px-Braille_Correction.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Braille_Correction.svg/60px-Braille_Correction.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Braille_Correction.svg/80px-Braille_Correction.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_CapitalSign.svg" class="mw-file-description" title="⠠ (braille pattern dots-6) U+2820"><img alt="⠠ (braille pattern dots-6)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Braille_CapitalSign.svg/40px-Braille_CapitalSign.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Braille_CapitalSign.svg/60px-Braille_CapitalSign.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Braille_CapitalSign.svg/80px-Braille_CapitalSign.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_Apostrophe.svg" class="mw-file-description" title="⠄ (braille pattern dots-3) U+2804"><img alt="⠄ (braille pattern dots-3)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_Apostrophe.svg/40px-Braille_Apostrophe.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_Apostrophe.svg/60px-Braille_Apostrophe.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_Apostrophe.svg/80px-Braille_Apostrophe.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_Comma.svg" class="mw-file-description" title="⠂ (braille pattern dots-2) U+2802"><img alt="⠂ (braille pattern dots-2)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Braille_Comma.svg/40px-Braille_Comma.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Braille_Comma.svg/60px-Braille_Comma.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Braille_Comma.svg/80px-Braille_Comma.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pointing">Pointing</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devanagari_Braille&amp;action=edit&amp;section=4" title="Edit section: Pointing"><span>edit</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>The Bharati point, <span class="brai_cell" title=" ⠐ (braille pattern dots-5) U+2810" style="background: #eaecf0;">⠐</span>, is used to derive the syllabic consonants. Long syllabic consonants are prefixed by point-6, which also transcribes the visarga. </p> <table class="wikitable" style="text-align:center;"> <tbody><tr> <th>Print </th> <td colspan="2"><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ऋ</span></span></td> <td colspan="2"><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ॠ</span></span></td> <td colspan="2"><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ऌ</span></span></td> <td colspan="2"><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ॡ</span></span></td> <td colspan="2"><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ढ़</span></span><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </td></tr> <tr> <th>ISO</th> <th colspan="2">r̥</th> <th colspan="2">r̥̄</th> <th colspan="2">l̥</th> <th colspan="2">l̥̄</th> <th colspan="2">ṛh </th></tr> <tr> <th>Braille </th> <td colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_ContractionPrefix.svg" class="mw-file-description" title="⠐ (braille pattern dots-5) U+2810"><img alt="⠐ (braille pattern dots-5)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/40px-Braille_ContractionPrefix.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/60px-Braille_ContractionPrefix.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/80px-Braille_ContractionPrefix.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_R.svg" class="mw-file-description" title="⠗ (braille pattern dots-1235) U+2817"><img alt="⠗ (braille pattern dots-1235)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Braille_R.svg/40px-Braille_R.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Braille_R.svg/60px-Braille_R.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Braille_R.svg/80px-Braille_R.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_CapitalSign.svg" class="mw-file-description" title="⠠ (braille pattern dots-6) U+2820"><img alt="⠠ (braille pattern dots-6)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Braille_CapitalSign.svg/40px-Braille_CapitalSign.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Braille_CapitalSign.svg/60px-Braille_CapitalSign.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Braille_CapitalSign.svg/80px-Braille_CapitalSign.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_R.svg" class="mw-file-description" title="⠗ (braille pattern dots-1235) U+2817"><img alt="⠗ (braille pattern dots-1235)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Braille_R.svg/40px-Braille_R.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Braille_R.svg/60px-Braille_R.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Braille_R.svg/80px-Braille_R.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_ContractionPrefix.svg" class="mw-file-description" title="⠐ (braille pattern dots-5) U+2810"><img alt="⠐ (braille pattern dots-5)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/40px-Braille_ContractionPrefix.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/60px-Braille_ContractionPrefix.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/80px-Braille_ContractionPrefix.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_L.svg" class="mw-file-description" title="⠇ (braille pattern dots-123) U+2807"><img alt="⠇ (braille pattern dots-123)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Braille_L.svg/40px-Braille_L.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Braille_L.svg/60px-Braille_L.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Braille_L.svg/80px-Braille_L.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_CapitalSign.svg" class="mw-file-description" title="⠠ (braille pattern dots-6) U+2820"><img alt="⠠ (braille pattern dots-6)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Braille_CapitalSign.svg/40px-Braille_CapitalSign.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Braille_CapitalSign.svg/60px-Braille_CapitalSign.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Braille_CapitalSign.svg/80px-Braille_CapitalSign.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_L.svg" class="mw-file-description" title="⠇ (braille pattern dots-123) U+2807"><img alt="⠇ (braille pattern dots-123)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Braille_L.svg/40px-Braille_L.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Braille_L.svg/60px-Braille_L.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Braille_L.svg/80px-Braille_L.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_ContractionPrefix.svg" class="mw-file-description" title="⠐ (braille pattern dots-5) U+2810"><img alt="⠐ (braille pattern dots-5)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/40px-Braille_ContractionPrefix.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/60px-Braille_ContractionPrefix.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/80px-Braille_ContractionPrefix.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_%C3%8F.svg" class="mw-file-description" title="⠻ (braille pattern dots-12456) U+283B"><img alt="⠻ (braille pattern dots-12456)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Braille_%C3%8F.svg/40px-Braille_%C3%8F.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Braille_%C3%8F.svg/60px-Braille_%C3%8F.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Braille_%C3%8F.svg/80px-Braille_%C3%8F.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <p>The pointing diacritic is also used for consonants that are derived with a point in print. Most of these consonants were introduced from <a href="/wiki/Persian_language" title="Persian language">Persian</a>: </p> <table class="wikitable" style="text-align:center;"> <tbody><tr> <th>Print </th> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">क़</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ख़</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ग़</span></span></td> <td><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">श़</span></span> &#160;&#160;&#160;&#160;&#160; or &#160;&#160;&#160;&#160;&#160; <span title="Hindi-language text"><span lang="hi">झ़</span></span> </td></tr> <tr> <th>ISO </th> <th>qa</th> <th>xa</th> <th>ġa</th> <th>ža </th></tr> <tr> <th>Braille </th> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_ContractionPrefix.svg" class="mw-file-description" title="⠐ (braille pattern dots-5) U+2810"><img alt="⠐ (braille pattern dots-5)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/40px-Braille_ContractionPrefix.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/60px-Braille_ContractionPrefix.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/80px-Braille_ContractionPrefix.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_K.svg" class="mw-file-description" title="⠅ (braille pattern dots-13) U+2805"><img alt="⠅ (braille pattern dots-13)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Braille_K.svg/40px-Braille_K.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Braille_K.svg/60px-Braille_K.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Braille_K.svg/80px-Braille_K.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_ContractionPrefix.svg" class="mw-file-description" title="⠐ (braille pattern dots-5) U+2810"><img alt="⠐ (braille pattern dots-5)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/40px-Braille_ContractionPrefix.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/60px-Braille_ContractionPrefix.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/80px-Braille_ContractionPrefix.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_DecimalPoint.svg" class="mw-file-description" title="⠨ (braille pattern dots-46) U+2828"><img alt="⠨ (braille pattern dots-46)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Braille_DecimalPoint.svg/40px-Braille_DecimalPoint.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Braille_DecimalPoint.svg/60px-Braille_DecimalPoint.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Braille_DecimalPoint.svg/80px-Braille_DecimalPoint.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_ContractionPrefix.svg" class="mw-file-description" title="⠐ (braille pattern dots-5) U+2810"><img alt="⠐ (braille pattern dots-5)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/40px-Braille_ContractionPrefix.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/60px-Braille_ContractionPrefix.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/80px-Braille_ContractionPrefix.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_G7.svg" class="mw-file-description" title="⠛ (braille pattern dots-1245) U+281B"><img alt="⠛ (braille pattern dots-1245)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Braille_G7.svg/40px-Braille_G7.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Braille_G7.svg/60px-Braille_G7.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Braille_G7.svg/80px-Braille_G7.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_ContractionPrefix.svg" class="mw-file-description" title="⠐ (braille pattern dots-5) U+2810"><img alt="⠐ (braille pattern dots-5)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/40px-Braille_ContractionPrefix.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/60px-Braille_ContractionPrefix.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/80px-Braille_ContractionPrefix.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_QuoteClose.svg" class="mw-file-description" title="⠴ (braille pattern dots-356) U+2834"><img alt="⠴ (braille pattern dots-356)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Braille_QuoteClose.svg/40px-Braille_QuoteClose.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Braille_QuoteClose.svg/60px-Braille_QuoteClose.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Braille_QuoteClose.svg/80px-Braille_QuoteClose.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span> or <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_ContractionPrefix.svg" class="mw-file-description" title="⠐ (braille pattern dots-5) U+2810"><img alt="⠐ (braille pattern dots-5)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/40px-Braille_ContractionPrefix.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/60px-Braille_ContractionPrefix.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_ContractionPrefix.svg/80px-Braille_ContractionPrefix.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_SH.svg" class="mw-file-description" title="⠩ (braille pattern dots-146) U+2829"><img alt="⠩ (braille pattern dots-146)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Braille_SH.svg/40px-Braille_SH.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Braille_SH.svg/60px-Braille_SH.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Braille_SH.svg/80px-Braille_SH.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <p>There are irregularities, however. <span title="Hindi-language text"><span lang="hi">फ़</span></span> <i>f</i> and <span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ज़</span></span> <i>z</i>, which are found in both Persian and English loans, are transcribed with <a href="/wiki/English_Braille" title="English Braille">English Braille</a> (and international) <span class="brai_cell" title=" ⠋ (braille pattern dots-124) U+280B" style="background: #eaecf0;">⠋</span> and <span class="brai_cell" title=" ⠵ (braille pattern dots-1356) U+2835" style="background: #eaecf0;">⠵</span>, as shown in the chart in the previous section, while the internal allophonic developments of <span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ड़</span></span> <i>ṛ</i> and <span title="Hindi-language text"><span lang="hi">ढ़</span></span> <i>ṛh</i> are respectively an independent letter <span class="brai_cell" title=" ⠻ (braille pattern dots-12456) U+283B" style="background: #eaecf0;">⠻</span> in braille and a derivation from that letter rather than from the base letter in print. </p><p>This is also where, at least according to UNESCO (2013), Hindi Braille and Indian Urdu Braille diverge. <a href="/wiki/Urdu_Braille" title="Urdu Braille">Urdu Braille</a> (see) has several additional derivations along these lines, which are not possible in print Devanagari. In Urdu Braille, <span class="brai_cell" title=" ⠭ (braille pattern dots-1346) U+282D" style="background: #eaecf0;">⠭</span> and <span class="brai_cell" title=" ⠟ (braille pattern dots-12345) U+281F" style="background: #eaecf0;">⠟</span> are assigned their English/international values of <i>x</i> and <i>q</i>, replacing <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠐ (braille pattern dots-5) U+2810" style="background: #eaecf0;">⠐</span><span class="brai_cell" title=" ⠅ (braille pattern dots-13) U+2805" style="background: #eaecf0;">⠅</span> and <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠐ (braille pattern dots-5) U+2810" style="background: #eaecf0;">⠐</span><span class="brai_cell" title=" ⠨ (braille pattern dots-46) U+2828" style="background: #eaecf0;">⠨</span>. Also, <span class="brai_cell" title=" ⠱ (braille pattern dots-156) U+2831" style="background: #eaecf0;">⠱</span> <i>jñ</i> is used for <span title="Urdu-language text"><span lang="ur" dir="rtl">ح</span></span> <i>ḥ</i>, and <span class="brai_cell" title=" ⠷ (braille pattern dots-12356) U+2837" style="background: #eaecf0;">⠷</span> (not found in Devanagari Braille) is used for <span title="Urdu-language text"><span lang="ur" dir="rtl"><a href="/wiki/%D8%B9" class="mw-redirect" title="ع">ع</a></span></span> <i>ʿ</i>, a role played by the letter <span title="Hindi-language text"><span lang="hi">अ</span></span> in Devanagari Urdu but not found in Hindi. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nepali_punctuation">Nepali punctuation</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devanagari_Braille&amp;action=edit&amp;section=5" title="Edit section: Nepali punctuation"><span>edit</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r1236090951">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-left:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .hatnote{display:none!important}}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Main article: <a href="/wiki/Bharati_Braille#Punctuation" title="Bharati Braille">Bharati Braille §&#160;Punctuation</a></div> <p>Braille as used in Nepal has some mostly minor differences from that used for Nepali in India. This may extend to punctuation. The asterisk in Nepal, <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠐ (braille pattern dots-5) U+2810" style="background: #eaecf0;">⠐</span><span class="brai_cell" title=" ⠔ (braille pattern dots-35) U+2814" style="background: #eaecf0;">⠔</span>, differs from the <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠔ (braille pattern dots-35) U+2814" style="background: #eaecf0;">⠔</span><span class="brai_cell" title=" ⠔ (braille pattern dots-35) U+2814" style="background: #eaecf0;">⠔</span> used in India, unless this is a copy error in UNESCO (2013). Single quotation marks and additional brackets are noted for Nepal but not for India: </p> <table class="wikitable" style="text-align:center;"> <tbody><tr> <th>Print </th> <th>‘ ... ’</th> <th>[ ... ]</th> <th>{ ... } </th></tr> <tr> <th>Braille </th> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_Apostrophe.svg" class="mw-file-description" title="⠄ (braille pattern dots-3) U+2804"><img alt="⠄ (braille pattern dots-3)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_Apostrophe.svg/40px-Braille_Apostrophe.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_Apostrophe.svg/60px-Braille_Apostrophe.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_Apostrophe.svg/80px-Braille_Apostrophe.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span>...<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_Apostrophe.svg" class="mw-file-description" title="⠄ (braille pattern dots-3) U+2804"><img alt="⠄ (braille pattern dots-3)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_Apostrophe.svg/40px-Braille_Apostrophe.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_Apostrophe.svg/60px-Braille_Apostrophe.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Braille_Apostrophe.svg/80px-Braille_Apostrophe.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_DecimalPoint.svg" class="mw-file-description" title="⠨ (braille pattern dots-46) U+2828"><img alt="⠨ (braille pattern dots-46)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Braille_DecimalPoint.svg/40px-Braille_DecimalPoint.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Braille_DecimalPoint.svg/60px-Braille_DecimalPoint.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Braille_DecimalPoint.svg/80px-Braille_DecimalPoint.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_%C3%8A.svg" class="mw-file-description" title="⠣ (braille pattern dots-126) U+2823"><img alt="⠣ (braille pattern dots-126)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Braille_%C3%8A.svg/40px-Braille_%C3%8A.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Braille_%C3%8A.svg/60px-Braille_%C3%8A.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Braille_%C3%8A.svg/80px-Braille_%C3%8A.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span>...<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_DecimalPoint.svg" class="mw-file-description" title="⠨ (braille pattern dots-46) U+2828"><img alt="⠨ (braille pattern dots-46)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Braille_DecimalPoint.svg/40px-Braille_DecimalPoint.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Braille_DecimalPoint.svg/60px-Braille_DecimalPoint.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Braille_DecimalPoint.svg/80px-Braille_DecimalPoint.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_%C3%84.svg" class="mw-file-description" title="⠜ (braille pattern dots-345) U+281C"><img alt="⠜ (braille pattern dots-345)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Braille_%C3%84.svg/40px-Braille_%C3%84.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Braille_%C3%84.svg/60px-Braille_%C3%84.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Braille_%C3%84.svg/80px-Braille_%C3%84.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span></td> <td><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_CursiveSign.svg" class="mw-file-description" title="⠸ (braille pattern dots-456) U+2838"><img alt="⠸ (braille pattern dots-456)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Braille_CursiveSign.svg/40px-Braille_CursiveSign.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Braille_CursiveSign.svg/60px-Braille_CursiveSign.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Braille_CursiveSign.svg/80px-Braille_CursiveSign.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_%C3%8A.svg" class="mw-file-description" title="⠣ (braille pattern dots-126) U+2823"><img alt="⠣ (braille pattern dots-126)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Braille_%C3%8A.svg/40px-Braille_%C3%8A.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Braille_%C3%8A.svg/60px-Braille_%C3%8A.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Braille_%C3%8A.svg/80px-Braille_%C3%8A.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span>...<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_CursiveSign.svg" class="mw-file-description" title="⠸ (braille pattern dots-456) U+2838"><img alt="⠸ (braille pattern dots-456)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Braille_CursiveSign.svg/40px-Braille_CursiveSign.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Braille_CursiveSign.svg/60px-Braille_CursiveSign.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Braille_CursiveSign.svg/80px-Braille_CursiveSign.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1262716500"><span class="brai_img" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Braille_%C3%84.svg" class="mw-file-description" title="⠜ (braille pattern dots-345) U+281C"><img alt="⠜ (braille pattern dots-345)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Braille_%C3%84.svg/40px-Braille_%C3%84.svg.png" decoding="async" width="40" height="56" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Braille_%C3%84.svg/60px-Braille_%C3%84.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Braille_%C3%84.svg/80px-Braille_%C3%84.svg.png 2x" data-file-width="154" data-file-height="215" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <p>These differ from the same punctuation in <a href="/wiki/Bengali_Braille" title="Bengali Braille">Bangladesh</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Text">Text</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devanagari_Braille&amp;action=edit&amp;section=6" title="Edit section: Text"><span>edit</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>The following is the sample text in the <a href="/wiki/Hindi" title="Hindi">Hindi</a> article, of Article 1 of the <a href="/wiki/Universal_Declaration_of_Human_Rights" title="Universal Declaration of Human Rights">Universal Declaration of Human Rights</a>: </p> <dl><dd><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠁ (braille pattern dots-1) U+2801" style="background: #eaecf0;">⠁</span><span class="brai_cell" title=" ⠝ (braille pattern dots-1345) U+281D" style="background: #eaecf0;">⠝</span><span class="brai_cell" title=" ⠥ (braille pattern dots-136) U+2825" style="background: #eaecf0;">⠥</span><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠉ (braille pattern dots-14) U+2809" style="background: #eaecf0;">⠉</span><span class="brai_cell" title=" ⠡ (braille pattern dots-16) U+2821" style="background: #eaecf0;">⠡</span><span class="brai_cell" title=" ⠑ (braille pattern dots-15) U+2811" style="background: #eaecf0;">⠑</span><span class="brai_cell" title=" ⠙ (braille pattern dots-145) U+2819" style="background: #eaecf0;">⠙</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠼ (braille pattern dots-3456) U+283C" style="background: #eaecf0;">⠼</span><span class="brai_cell" title=" ⠁ (braille pattern dots-1) U+2801" style="background: #eaecf0;">⠁</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠤ (braille pattern dots-36) U+2824" style="background: #eaecf0;">⠤</span><span class="brai_cell" title=" ⠤ (braille pattern dots-36) U+2824" style="background: #eaecf0;">⠤</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠎ (braille pattern dots-234) U+280E" style="background: #eaecf0;">⠎</span><span class="brai_cell" title=" ⠘ (braille pattern dots-45) U+2818" style="background: #eaecf0;">⠘</span><span class="brai_cell" title=" ⠔ (braille pattern dots-35) U+2814" style="background: #eaecf0;">⠔</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠍ (braille pattern dots-134) U+280D" style="background: #eaecf0;">⠍</span><span class="brai_cell" title=" ⠝ (braille pattern dots-1345) U+281D" style="background: #eaecf0;">⠝</span><span class="brai_cell" title=" ⠥ (braille pattern dots-136) U+2825" style="background: #eaecf0;">⠥</span><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠯ (braille pattern dots-12346) U+282F" style="background: #eaecf0;">⠯</span><span class="brai_cell" title=" ⠽ (braille pattern dots-13456) U+283D" style="background: #eaecf0;">⠽</span><span class="brai_cell" title=" ⠕ (braille pattern dots-135) U+2815" style="background: #eaecf0;">⠕</span><span class="brai_cell" title=" ⠰ (braille pattern dots-56) U+2830" style="background: #eaecf0;">⠰</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠅ (braille pattern dots-13) U+2805" style="background: #eaecf0;">⠅</span><span class="brai_cell" title=" ⠕ (braille pattern dots-135) U+2815" style="background: #eaecf0;">⠕</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠛ (braille pattern dots-1245) U+281B" style="background: #eaecf0;">⠛</span><span class="brai_cell" title=" ⠪ (braille pattern dots-246) U+282A" style="background: #eaecf0;">⠪</span><span class="brai_cell" title=" ⠗ (braille pattern dots-1235) U+2817" style="background: #eaecf0;">⠗</span><span class="brai_cell" title=" ⠧ (braille pattern dots-1236) U+2827" style="background: #eaecf0;">⠧</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠪ (braille pattern dots-246) U+282A" style="background: #eaecf0;">⠪</span><span class="brai_cell" title=" ⠗ (braille pattern dots-1235) U+2817" style="background: #eaecf0;">⠗</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠁ (braille pattern dots-1) U+2801" style="background: #eaecf0;">⠁</span><span class="brai_cell" title=" ⠮ (braille pattern dots-2346) U+282E" style="background: #eaecf0;">⠮</span><span class="brai_cell" title=" ⠊ (braille pattern dots-24) U+280A" style="background: #eaecf0;">⠊</span><span class="brai_cell" title=" ⠅ (braille pattern dots-13) U+2805" style="background: #eaecf0;">⠅</span><span class="brai_cell" title=" ⠜ (braille pattern dots-345) U+281C" style="background: #eaecf0;">⠜</span><span class="brai_cell" title=" ⠗ (braille pattern dots-1235) U+2817" style="background: #eaecf0;">⠗</span><span class="brai_cell" title=" ⠕ (braille pattern dots-135) U+2815" style="background: #eaecf0;">⠕</span><span class="brai_cell" title=" ⠰ (braille pattern dots-56) U+2830" style="background: #eaecf0;">⠰</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠅ (braille pattern dots-13) U+2805" style="background: #eaecf0;">⠅</span><span class="brai_cell" title=" ⠑ (braille pattern dots-15) U+2811" style="background: #eaecf0;">⠑</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠍ (braille pattern dots-134) U+280D" style="background: #eaecf0;">⠍</span><span class="brai_cell" title=" ⠜ (braille pattern dots-345) U+281C" style="background: #eaecf0;">⠜</span><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠍ (braille pattern dots-134) U+280D" style="background: #eaecf0;">⠍</span><span class="brai_cell" title=" ⠇ (braille pattern dots-123) U+2807" style="background: #eaecf0;">⠇</span><span class="brai_cell" title=" ⠑ (braille pattern dots-15) U+2811" style="background: #eaecf0;">⠑</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠍ (braille pattern dots-134) U+280D" style="background: #eaecf0;">⠍</span><span class="brai_cell" title=" ⠑ (braille pattern dots-15) U+2811" style="background: #eaecf0;">⠑</span><span class="brai_cell" title=" ⠰ (braille pattern dots-56) U+2830" style="background: #eaecf0;">⠰</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠚ (braille pattern dots-245) U+281A" style="background: #eaecf0;">⠚</span><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠝ (braille pattern dots-1345) U+281D" style="background: #eaecf0;">⠝</span><span class="brai_cell" title=" ⠍ (braille pattern dots-134) U+280D" style="background: #eaecf0;">⠍</span><span class="brai_cell" title=" ⠚ (braille pattern dots-245) U+281A" style="background: #eaecf0;">⠚</span><span class="brai_cell" title=" ⠜ (braille pattern dots-345) U+281C" style="background: #eaecf0;">⠜</span><span class="brai_cell" title=" ⠞ (braille pattern dots-2345) U+281E" style="background: #eaecf0;">⠞</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠎ (braille pattern dots-234) U+280E" style="background: #eaecf0;">⠎</span><span class="brai_cell" title=" ⠧ (braille pattern dots-1236) U+2827" style="background: #eaecf0;">⠧</span><span class="brai_cell" title=" ⠞ (braille pattern dots-2345) U+281E" style="background: #eaecf0;">⠞</span><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠝ (braille pattern dots-1345) U+281D" style="background: #eaecf0;">⠝</span><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠞ (braille pattern dots-2345) U+281E" style="background: #eaecf0;">⠞</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠗ (braille pattern dots-1235) U+2817" style="background: #eaecf0;">⠗</span><span class="brai_cell" title=" ⠞ (braille pattern dots-2345) U+281E" style="background: #eaecf0;">⠞</span><span class="brai_cell" title=" ⠜ (braille pattern dots-345) U+281C" style="background: #eaecf0;">⠜</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠪ (braille pattern dots-246) U+282A" style="background: #eaecf0;">⠪</span><span class="brai_cell" title=" ⠗ (braille pattern dots-1235) U+2817" style="background: #eaecf0;">⠗</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠎ (braille pattern dots-234) U+280E" style="background: #eaecf0;">⠎</span><span class="brai_cell" title=" ⠍ (braille pattern dots-134) U+280D" style="background: #eaecf0;">⠍</span><span class="brai_cell" title=" ⠜ (braille pattern dots-345) U+281C" style="background: #eaecf0;">⠜</span><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠝ (braille pattern dots-1345) U+281D" style="background: #eaecf0;">⠝</span><span class="brai_cell" title=" ⠞ (braille pattern dots-2345) U+281E" style="background: #eaecf0;">⠞</span><span class="brai_cell" title=" ⠜ (braille pattern dots-345) U+281C" style="background: #eaecf0;">⠜</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠏ (braille pattern dots-1234) U+280F" style="background: #eaecf0;">⠏</span><span class="brai_cell" title=" ⠗ (braille pattern dots-1235) U+2817" style="background: #eaecf0;">⠗</span><span class="brai_cell" title=" ⠜ (braille pattern dots-345) U+281C" style="background: #eaecf0;">⠜</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠏ (braille pattern dots-1234) U+280F" style="background: #eaecf0;">⠏</span><span class="brai_cell" title=" ⠞ (braille pattern dots-2345) U+281E" style="background: #eaecf0;">⠞</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠓ (braille pattern dots-125) U+2813" style="background: #eaecf0;">⠓</span><span class="brai_cell" title=" ⠌ (braille pattern dots-34) U+280C" style="background: #eaecf0;">⠌</span><span class="brai_cell" title=" ⠰ (braille pattern dots-56) U+2830" style="background: #eaecf0;">⠰</span><span class="brai_cell" title=" ⠲ (braille pattern dots-256) U+2832" style="background: #eaecf0;">⠲</span></dd> <dd><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠥ (braille pattern dots-136) U+2825" style="background: #eaecf0;">⠥</span><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠝ (braille pattern dots-1345) U+281D" style="background: #eaecf0;">⠝</span><span class="brai_cell" title=" ⠓ (braille pattern dots-125) U+2813" style="background: #eaecf0;">⠓</span><span class="brai_cell" title=" ⠑ (braille pattern dots-15) U+2811" style="background: #eaecf0;">⠑</span><span class="brai_cell" title=" ⠰ (braille pattern dots-56) U+2830" style="background: #eaecf0;">⠰</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠃ (braille pattern dots-12) U+2803" style="background: #eaecf0;">⠃</span><span class="brai_cell" title=" ⠥ (braille pattern dots-136) U+2825" style="background: #eaecf0;">⠥</span><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠙ (braille pattern dots-145) U+2819" style="background: #eaecf0;">⠙</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠮ (braille pattern dots-2346) U+282E" style="background: #eaecf0;">⠮</span><span class="brai_cell" title=" ⠊ (braille pattern dots-24) U+280A" style="background: #eaecf0;">⠊</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠪ (braille pattern dots-246) U+282A" style="background: #eaecf0;">⠪</span><span class="brai_cell" title=" ⠗ (braille pattern dots-1235) U+2817" style="background: #eaecf0;">⠗</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠁ (braille pattern dots-1) U+2801" style="background: #eaecf0;">⠁</span><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠝ (braille pattern dots-1345) U+281D" style="background: #eaecf0;">⠝</span><span class="brai_cell" title=" ⠞ (braille pattern dots-2345) U+281E" style="background: #eaecf0;">⠞</span><span class="brai_cell" title=" ⠗ (braille pattern dots-1235) U+2817" style="background: #eaecf0;">⠗</span><span class="brai_cell" title=" ⠜ (braille pattern dots-345) U+281C" style="background: #eaecf0;">⠜</span><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠞ (braille pattern dots-2345) U+281E" style="background: #eaecf0;">⠞</span><span class="brai_cell" title=" ⠍ (braille pattern dots-134) U+280D" style="background: #eaecf0;">⠍</span><span class="brai_cell" title=" ⠜ (braille pattern dots-345) U+281C" style="background: #eaecf0;">⠜</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠅ (braille pattern dots-13) U+2805" style="background: #eaecf0;">⠅</span><span class="brai_cell" title=" ⠔ (braille pattern dots-35) U+2814" style="background: #eaecf0;">⠔</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠙ (braille pattern dots-145) U+2819" style="background: #eaecf0;">⠙</span><span class="brai_cell" title=" ⠑ (braille pattern dots-15) U+2811" style="background: #eaecf0;">⠑</span><span class="brai_cell" title=" ⠝ (braille pattern dots-1345) U+281D" style="background: #eaecf0;">⠝</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠏ (braille pattern dots-1234) U+280F" style="background: #eaecf0;">⠏</span><span class="brai_cell" title=" ⠗ (braille pattern dots-1235) U+2817" style="background: #eaecf0;">⠗</span><span class="brai_cell" title=" ⠜ (braille pattern dots-345) U+281C" style="background: #eaecf0;">⠜</span><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠏ (braille pattern dots-1234) U+280F" style="background: #eaecf0;">⠏</span><span class="brai_cell" title=" ⠞ (braille pattern dots-2345) U+281E" style="background: #eaecf0;">⠞</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠓ (braille pattern dots-125) U+2813" style="background: #eaecf0;">⠓</span><span class="brai_cell" title=" ⠌ (braille pattern dots-34) U+280C" style="background: #eaecf0;">⠌</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠪ (braille pattern dots-246) U+282A" style="background: #eaecf0;">⠪</span><span class="brai_cell" title=" ⠗ (braille pattern dots-1235) U+2817" style="background: #eaecf0;">⠗</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠏ (braille pattern dots-1234) U+280F" style="background: #eaecf0;">⠏</span><span class="brai_cell" title=" ⠗ (braille pattern dots-1235) U+2817" style="background: #eaecf0;">⠗</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠎ (braille pattern dots-234) U+280E" style="background: #eaecf0;">⠎</span><span class="brai_cell" title=" ⠏ (braille pattern dots-1234) U+280F" style="background: #eaecf0;">⠏</span><span class="brai_cell" title=" ⠗ (braille pattern dots-1235) U+2817" style="background: #eaecf0;">⠗</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠥ (braille pattern dots-136) U+2825" style="background: #eaecf0;">⠥</span><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠝ (braille pattern dots-1345) U+281D" style="background: #eaecf0;">⠝</span><span class="brai_cell" title=" ⠓ (braille pattern dots-125) U+2813" style="background: #eaecf0;">⠓</span><span class="brai_cell" title=" ⠑ (braille pattern dots-15) U+2811" style="background: #eaecf0;">⠑</span><span class="brai_cell" title=" ⠰ (braille pattern dots-56) U+2830" style="background: #eaecf0;">⠰</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠘ (braille pattern dots-45) U+2818" style="background: #eaecf0;">⠘</span><span class="brai_cell" title=" ⠜ (braille pattern dots-345) U+281C" style="background: #eaecf0;">⠜</span><span class="brai_cell" title=" ⠔ (braille pattern dots-35) U+2814" style="background: #eaecf0;">⠔</span><span class="brai_cell" title=" ⠉ (braille pattern dots-14) U+2809" style="background: #eaecf0;">⠉</span><span class="brai_cell" title=" ⠜ (braille pattern dots-345) U+281C" style="background: #eaecf0;">⠜</span><span class="brai_cell" title=" ⠗ (braille pattern dots-1235) U+2817" style="background: #eaecf0;">⠗</span><span class="brai_cell" title=" ⠑ (braille pattern dots-15) U+2811" style="background: #eaecf0;">⠑</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠅ (braille pattern dots-13) U+2805" style="background: #eaecf0;">⠅</span><span class="brai_cell" title=" ⠑ (braille pattern dots-15) U+2811" style="background: #eaecf0;">⠑</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠘ (braille pattern dots-45) U+2818" style="background: #eaecf0;">⠘</span><span class="brai_cell" title=" ⠜ (braille pattern dots-345) U+281C" style="background: #eaecf0;">⠜</span><span class="brai_cell" title=" ⠧ (braille pattern dots-1236) U+2827" style="background: #eaecf0;">⠧</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠎ (braille pattern dots-234) U+280E" style="background: #eaecf0;">⠎</span><span class="brai_cell" title=" ⠑ (braille pattern dots-15) U+2811" style="background: #eaecf0;">⠑</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠃ (braille pattern dots-12) U+2803" style="background: #eaecf0;">⠃</span><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠗ (braille pattern dots-1235) U+2817" style="background: #eaecf0;">⠗</span><span class="brai_cell" title=" ⠞ (braille pattern dots-2345) U+281E" style="background: #eaecf0;">⠞</span><span class="brai_cell" title=" ⠜ (braille pattern dots-345) U+281C" style="background: #eaecf0;">⠜</span><span class="brai_cell" title=" ⠧ (braille pattern dots-1236) U+2827" style="background: #eaecf0;">⠧</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1077953707"><span class="brai_cell" title=" ⠅ (braille pattern dots-13) U+2805" style="background: #eaecf0;">⠅</span><span class="brai_cell" title=" ⠈ (braille pattern dots-4) U+2808" style="background: #eaecf0;">⠈</span><span class="brai_cell" title=" ⠗ (braille pattern dots-1235) U+2817" style="background: #eaecf0;">⠗</span><span class="brai_cell" title=" ⠝ (braille pattern dots-1345) U+281D" style="background: #eaecf0;">⠝</span><span class="brai_cell" title=" ⠜ (braille pattern dots-345) U+281C" style="background: #eaecf0;">⠜</span><span class="brai_cell" title=" ⠀ (braille pattern blank) U+2800" style="background: #eaecf0;">⠀</span><span class="brai_cell" title=" ⠉ (braille pattern dots-14) U+2809" style="background: #eaecf0;">⠉</span><span class="brai_cell" title=" ⠜ (braille pattern dots-345) U+281C" style="background: #eaecf0;">⠜</span><span class="brai_cell" title=" ⠓ (braille pattern dots-125) U+2813" style="background: #eaecf0;">⠓</span><span class="brai_cell" title=" ⠊ (braille pattern dots-24) U+280A" style="background: #eaecf0;">⠊</span><span class="brai_cell" title=" ⠽ (braille pattern dots-13456) U+283D" style="background: #eaecf0;">⠽</span><span class="brai_cell" title=" ⠑ (braille pattern dots-15) U+2811" style="background: #eaecf0;">⠑</span><span class="brai_cell" title=" ⠲ (braille pattern dots-256) U+2832" style="background: #eaecf0;">⠲</span>⠀</dd> <dd><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">अनुच्छेद 1 — सभी मनुष्यों को गौरव और अधिकारों के मामले में जन्मजात स्वतन्त्रता और समानता प्राप्त हैं।</span></span></dd> <dd><span title="Hindi-language text"><span lang="hi">उन्हें बुद्धि और अन्तरात्मा की देन प्राप्त है और परस्पर उन्हें भाईचारे के भाव से बर्ताव करना चाहिये।</span></span></dd> <dd><i>Anucched 1 — Sabhī manuṣyoṃ ko gaurav aur adhikāroṃ ke māmle meṃ janmajāt svatantratā aur samāntā prāpt haiṃ.</i></dd> <dd><i>Unheṃ buddhi aur antarātmā kī den prāpt hai aur paraspar unheṃ bhāīcāre ke bhāv se bartāv karnā cāhiye.</i></dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="See_also">See also</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devanagari_Braille&amp;action=edit&amp;section=7" title="Edit section: See also"><span>edit</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Bharati_braille" class="mw-redirect" title="Bharati braille">Bharati braille</a></li> <li><a href="/wiki/Urdu_Braille" title="Urdu Braille">Urdu Braille</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="References">References</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devanagari_Braille&amp;action=edit&amp;section=8" title="Edit section: References"><span>edit</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r1239543626">.mw-parser-output .reflist{margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}@media screen{.mw-parser-output .reflist{font-size:90%}}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-1">^</a></b></span> <span class="reference-text">Found in Marathi</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-2">^</a></b></span> <span class="reference-text">According to UNESCO (2013), this is the reading in Indian Nepali, but in Nepalese Nepali it transcribes <span title="Hindi-language text"><span lang="hi">त्र</span></span> <i>tr</i>. There is no indication of how <i>r</i> is written after other consonants, but it presumably requires the <i>halant</i>.</span> </li> </ol></div></div> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r1129693374">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r1236075235">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}body.skin--responsive .mw-parser-output .navbox-image img{max-width:none!important}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .navbox{display:none!important}}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Braille_⠃⠗⠁⠊⠇⠇⠑206" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1129693374"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r1239400231">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/Template:Braille" title="Template:Braille"><abbr title="View this template">v</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/Template_talk:Braille" title="Template talk:Braille"><abbr title="Discuss this template">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a href="/wiki/Special:EditPage/Template:Braille" title="Special:EditPage/Template:Braille"><abbr title="Edit this template">e</abbr></a></li></ul></div><div id="Braille_⠃⠗⠁⠊⠇⠇⠑206" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Braille" title="Braille">Braille</a><span style="padding-left:0.5em;">&#160;</span>⠃⠗⠁⠊⠇⠇⠑</div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Braille cell</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/1829_braille" title="1829 braille">1829 braille</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/International_uniformity_of_braille_alphabets" title="International uniformity of braille alphabets">International uniformity</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Braille_ASCII" title="Braille ASCII">ASCII braille</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Braille_Patterns" title="Braille Patterns">Unicode braille patterns</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Braille scripts</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Category:French-ordered_braille_alphabets" title="Category:French-ordered braille alphabets">French-ordered</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Albanian_Braille" title="Albanian Braille">Albanian</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Azeri_Braille" class="mw-redirect" title="Azeri Braille">Azerbaijani</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Cantonese_Braille" title="Cantonese Braille">Cantonese</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Catalan_Braille" title="Catalan Braille">Catalan</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Mainland_Chinese_Braille" title="Mainland Chinese Braille">Chinese (mainland Mandarin)</a> (largely reassigned)</span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Czech_Braille" title="Czech Braille">Czech</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Dutch_Braille" title="Dutch Braille">Dutch</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/English_Braille" title="English Braille">English</a> (<a href="/wiki/Unified_English_Braille" title="Unified English Braille">Unified English</a>)</span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Esperanto_Braille" title="Esperanto Braille">Esperanto</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/French_Braille" title="French Braille">French</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/German_Braille" title="German Braille">German</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Ghanaian_braille" title="Ghanaian braille">Ghanaian</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Guarani_Braille" title="Guarani Braille">Guarani</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Hawaiian_Braille" title="Hawaiian Braille">Hawaiian</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Hungarian_Braille" title="Hungarian Braille">Hungarian</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/I%C3%B1upiaq_Braille" title="Iñupiaq Braille">Iñupiaq</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/IPA_Braille" title="IPA Braille">IPA</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Irish_Braille" title="Irish Braille">Irish</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Italian_Braille" title="Italian Braille">Italian</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Latvian_Braille" title="Latvian Braille">Latvian</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Lithuanian_Braille" title="Lithuanian Braille">Lithuanian</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Luxembourgish_Braille" title="Luxembourgish Braille">Luxembourgish</a> (extended to 8-dot)</span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Maltese_Braille" title="Maltese Braille">Maltese</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/M%C4%81ori_Braille" title="Māori Braille">Māori</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Navajo_Braille" title="Navajo Braille">Navajo</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Nigerian_braille" title="Nigerian braille">Nigerian</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Philippine_Braille" title="Philippine Braille">Philippine</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Polish_Braille" title="Polish Braille">Polish</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Portuguese_Braille" title="Portuguese Braille">Portuguese</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Romanian_Braille" title="Romanian Braille">Romanian</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Samoan_Braille" title="Samoan Braille">Samoan</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Slovak_Braille" title="Slovak Braille">Slovak</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/South_African_braille" title="South African braille">South African</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Spanish_Braille" title="Spanish Braille">Spanish</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Taiwanese_Braille" title="Taiwanese Braille">Taiwanese Mandarin</a> (largely reassigned)</span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Turkish_Braille" title="Turkish Braille">Turkish</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Vietnamese_Braille" title="Vietnamese Braille">Vietnamese</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Welsh_Braille" title="Welsh Braille">Welsh</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Yugoslav_Braille" title="Yugoslav Braille">Yugoslav</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Zambian_Braille" title="Zambian Braille">Zambian</a></span></li></ul> </div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Nordic family</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Estonian_Braille" title="Estonian Braille">Estonian</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Faroese_Braille" title="Faroese Braille">Faroese</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Icelandic_Braille" title="Icelandic Braille">Icelandic</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Scandinavian_Braille" title="Scandinavian Braille">Scandinavian</a></span> <ul><li><span class="nowrap">Danish</span></li> <li><span class="nowrap">Finnish</span></li> <li><span class="nowrap">Greenlandic</span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Northern_S%C3%A1mi_Braille" title="Northern Sámi Braille">Northern Sámi</a></span></li> <li><span class="nowrap">Norwegian</span></li> <li><span class="nowrap">Swedish</span></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Russian lineage family<br />i.e. <a href="/wiki/Cyrillic_alphabets" title="Cyrillic alphabets">Cyrillic</a>-mediated scripts</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Belarusian_Braille" title="Belarusian Braille">Belarusian</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Bulgarian_Braille" title="Bulgarian Braille">Bulgarian</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Kazakh_Braille" title="Kazakh Braille">Kazakh</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Kyrgyz_Braille" title="Kyrgyz Braille">Kyrgyz</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Mongolian_Braille" title="Mongolian Braille">Mongolian</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Russian_Braille" title="Russian Braille">Russian</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Tatar_Braille" title="Tatar Braille">Tatar</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Ukrainian_Braille" title="Ukrainian Braille">Ukrainian</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Egyptian lineage family<br />i.e. <a href="/wiki/Arabic_script" title="Arabic script">Arabic</a>-mediated scripts</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Arabic_Braille" title="Arabic Braille">Arabic</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Persian_Braille" title="Persian Braille">Persian</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Urdu_Braille" title="Urdu Braille">Urdu</a> (Pakistan)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Indian lineage family<br />i.e. <a href="/wiki/Bharati_Braille" title="Bharati Braille">Bharati Braille</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a class="mw-selflink selflink">Devanagari (Hindi / Marathi / Nepali)</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Bengali_Braille" title="Bengali Braille">Bengali (Bangla / Assamese)</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Gujarati_Braille" title="Gujarati Braille">Gujarati</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Kannada_Braille" title="Kannada Braille">Kannada</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Malayalam_Braille" title="Malayalam Braille">Malayalam</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Odia_Braille" title="Odia Braille">Odia</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Punjabi_Braille" title="Punjabi Braille">Punjabi</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Sinhala_Braille" title="Sinhala Braille">Sinhala</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Tamil_Braille" title="Tamil Braille">Tamil</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Telugu_Braille" title="Telugu Braille">Telugu</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Urdu_Braille" title="Urdu Braille">Urdu</a> (India)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Other scripts</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Ge%27ez_Braille" class="mw-redirect" title="Ge&#39;ez Braille">Amharic</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Armenian_Braille" title="Armenian Braille">Armenian</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Burmese_Braille" title="Burmese Braille">Burmese</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Dzongkha_Braille" title="Dzongkha Braille">Dzongkha</a> (Bhutanese)</span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Georgian_Braille" title="Georgian Braille">Georgian</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Greek_Braille" title="Greek Braille">Greek</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Hebrew_Braille" title="Hebrew Braille">Hebrew</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Inuktitut_Braille" title="Inuktitut Braille">Inuktitut</a> (reassigned vowels)</span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Khmer_Braille" title="Khmer Braille">Khmer</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Thai_and_Lao_Braille" title="Thai and Lao Braille">Thai and Lao</a> (Japanese vowels)</span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Tibetan_Braille" title="Tibetan Braille">Tibetan</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Reordered</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Algerian_Braille" title="Algerian Braille">Algerian Braille</a> (obsolete)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Frequency-based</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/American_Braille" title="American Braille">American Braille</a> (obsolete)</span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Independent</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap">Chinese semi-syllabaries</span> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Cantonese_Braille" title="Cantonese Braille">Cantonese</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Mainland_Chinese_Braille" title="Mainland Chinese Braille">Mainland Chinese Mandarin</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Taiwanese_Braille" title="Taiwanese Braille">Taiwanese Mandarin</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Two-cell_Chinese_Braille" title="Two-cell Chinese Braille">Two-cell Chinese (Shuangpin)</a></span></li></ul></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Japanese_Braille" title="Japanese Braille">Japanese</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Korean_Braille" title="Korean Braille">Korean</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Eight-dot</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Luxembourgish_Braille" title="Luxembourgish Braille">Luxembourgish</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Braille_kanji" title="Braille kanji">Kanji</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Gardner%E2%80%93Salinas_braille_codes" title="Gardner–Salinas braille codes">Gardner–Salinas braille codes</a> (GS8)</span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Symbols in braille</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Braille_music" title="Braille music">Braille music</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Canadian_currency_tactile_feature" title="Canadian currency tactile feature">Canadian currency marks</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Computer_Braille_Code" title="Computer Braille Code">Computer Braille Code</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Gardner%E2%80%93Salinas_braille_codes" title="Gardner–Salinas braille codes">Gardner–Salinas braille codes</a> (science; GS8/GS6)</span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/IPA_Braille" title="IPA Braille">International Phonetic Alphabet (IPA)</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Nemeth_Braille" title="Nemeth Braille">Nemeth braille code</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Braille_technology" title="Braille technology">Braille technology</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Braille_e-book" title="Braille e-book">Braille e-book</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Braille_embosser" title="Braille embosser">Braille embosser</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Braille_translator" title="Braille translator">Braille translator</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Braille_watch" title="Braille watch">Braille watch</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Mountbatten_Brailler" title="Mountbatten Brailler">Mountbatten Brailler</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Optical_braille_recognition" title="Optical braille recognition">Optical braille recognition</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Perforation" title="Perforation">Perforation</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Perkins_Brailler" title="Perkins Brailler">Perkins Brailler</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Refreshable_braille_display" title="Refreshable braille display">Refreshable braille display</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Slate_and_stylus" title="Slate and stylus">Slate and stylus</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Braigo" title="Braigo">Braigo</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">People</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Louis_Braille" title="Louis Braille">Louis Braille</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Charles_Barbier" title="Charles Barbier">Charles Barbier</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/R%C3%B3%C5%BCa_Czacka" title="Róża Czacka">Róża Czacka</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Valentin_Ha%C3%BCy" title="Valentin Haüy">Valentin Haüy</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Harris_Mowbray" title="Harris Mowbray">Harris Mowbray</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Thakur_Vishva_Narain_Singh" title="Thakur Vishva Narain Singh">Thakur Vishva Narain Singh</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Sabriye_Tenberken" title="Sabriye Tenberken">Sabriye Tenberken</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/William_Bell_Wait" title="William Bell Wait">William Bell Wait</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Organisations</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Braille_Institute_of_America" title="Braille Institute of America">Braille Institute of America</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Braille_Without_Borders" title="Braille Without Borders">Braille Without Borders</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Japan_Braille_Library" title="Japan Braille Library">Japan Braille Library</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/National_Braille_Association" title="National Braille Association">National Braille Association</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Category:Blindness_organizations" title="Category:Blindness organizations">Blindness organizations</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Category:Schools_for_the_blind" title="Category:Schools for the blind">Schools for the blind</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/American_Printing_House_for_the_Blind" title="American Printing House for the Blind">American Printing House for the Blind</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Other <a href="/wiki/Tactile_alphabet" title="Tactile alphabet">tactile alphabets</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Decapoint" title="Decapoint">Decapoint</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Moon_type" title="Moon type">Moon type</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/New_York_Point" title="New York Point">New York Point</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Night_writing" title="Night writing">Night writing</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Vibratese" title="Vibratese">Vibratese</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Related topics</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Accessible_publishing" title="Accessible publishing">Accessible publishing</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Braille_literacy" title="Braille literacy">Braille literacy</a></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/RoboBraille" title="RoboBraille">RoboBraille</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1129693374"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1236075235"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Nepali_language816" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1129693374"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1239400231"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/Template:Nepali_language" title="Template:Nepali language"><abbr title="View this template">v</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/Template_talk:Nepali_language" title="Template talk:Nepali language"><abbr title="Discuss this template">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a href="/wiki/Special:EditPage/Template:Nepali_language" title="Special:EditPage/Template:Nepali language"><abbr title="Edit this template">e</abbr></a></li></ul></div><div id="Nepali_language816" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Nepali_language" title="Nepali language">Nepali language</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><a href="/wiki/Nepali_grammar" title="Nepali grammar">Grammar</a> <ul><li><a href="/wiki/Declension_in_Nepali" class="mw-redirect" title="Declension in Nepali">Declension</a></li> <li><a href="/wiki/Nepali_pronouns" class="mw-redirect" title="Nepali pronouns">Pronouns</a></li> <li><a href="/wiki/Nepali_verbs" class="mw-redirect" title="Nepali verbs">Verbs</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Nepali_phonology" title="Nepali phonology">Phonology</a></li> <li><a href="/wiki/Devanagari" title="Devanagari">Devanagari</a></li> <li><a href="/wiki/Devanagari_numerals" title="Devanagari numerals">Numerals</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nepali_kinship_terms&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Nepali kinship terms (page does not exist)">Kinship terms</a></li> <li><a href="/wiki/Nepali_Braille" class="mw-redirect" title="Nepali Braille">Braille</a></li> <li><a href="/wiki/History_of_Nepali_language" class="mw-redirect" title="History of Nepali language">History</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nepali_etymology&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Nepali etymology (page does not exist)">Etymology</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Varieties</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Dialects</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Eastern_Pahari" class="mw-redirect" title="Eastern Pahari">Eastern Pahari</a></li> <li><a href="/wiki/Jumli_language" title="Jumli language">Jumli Khas</a></li> <li><a href="/wiki/Doteli" title="Doteli">Doteli</a></li> <li><a href="/wiki/Palpa_language_(Indo-Aryan)" title="Palpa language (Indo-Aryan)">Palpa language</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Forms</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Signed_Nepali" title="Signed Nepali">Signed Nepali</a></li> <li><a href="/wiki/Nepali_Sign_Language" title="Nepali Sign Language">Nepali Sign Language</a></li> <li><a href="/wiki/Nepali_English" class="mw-redirect" title="Nepali English">Nepali English</a></li> <li><a href="/wiki/Nepali_manual_alphabet" title="Nepali manual alphabet">Nepali manual alphabet</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Language_politics" title="Language politics">Language politics</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Nepali_language_movement" title="Nepali language movement">Nepali language movement</a> (<a href="/wiki/Seventy-first_Amendment_of_the_Constitution_of_India" title="Seventy-first Amendment of the Constitution of India">Amendment</a>)</li> <li><a href="/wiki/Nepal_Bhasa_movement" title="Nepal Bhasa movement">Nepal Bhasa movement</a></li> <li><a href="/wiki/Gorkhaland_movement" title="Gorkhaland movement">Gorkhaland movement</a></li> <li><a href="/wiki/List_of_literary_movements" title="List of literary movements">Literary movements</a> (<a href="/wiki/Aswikrit_Sahitya_Andolan" title="Aswikrit Sahitya Andolan">Aswikrit Sahitya Andolan</a></li> <li><a href="/wiki/Ralpha" title="Ralpha">Ralpha</a></li> <li><a href="/wiki/Srijanshil_Arajakta" title="Srijanshil Arajakta">Srijanshil Arajakta</a></li> <li><a href="/wiki/Tesro_Aayam" title="Tesro Aayam">Tesro Aayam</a>)</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Organizations</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Nepal_Academy" title="Nepal Academy">Nepal Academy</a></li> <li><a href="/wiki/Nepali_Sahitya_Sammelan,_Darjeeling" title="Nepali Sahitya Sammelan, Darjeeling">Nepali Sahitya Sammelan</a></li> <li><a href="/wiki/Nepali_Sahitya_Parishad_Sikkim" title="Nepali Sahitya Parishad Sikkim">Nepali Sahitya Parishad Sikkim</a></li> <li><a href="/wiki/Sajha_Publications" title="Sajha Publications">Sajha Publications</a></li> <li><a href="/wiki/Madan_Puraskar_Pustakalaya" title="Madan Puraskar Pustakalaya">Madan Puraskar Pustakalaya</a></li> <li><a href="/wiki/Aarohan_Gurukul" title="Aarohan Gurukul">Aarohan Gurukul</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Arts</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Nepali_literature" title="Nepali literature">Literature</a> (<a href="/wiki/Literature_of_Nepal#Nepali_literature" title="Literature of Nepal">Nepal</a></li> <li><a href="/wiki/Bhutanese_Nepali_literature" title="Bhutanese Nepali literature">Bhutan</a></li> <li><a href="/wiki/Indian_literature#Nepali_literature" title="Indian literature">India</a>)</li> <li><a href="/wiki/Category:Nepalese_literary_awards" title="Category:Nepalese literary awards">Awards</a></li> <li><a href="/wiki/Sahitya_Akademi_Award" title="Sahitya Akademi Award">Sahitya Akademi Award</a> (<a href="/wiki/List_of_Sahitya_Akademi_Award_winners_for_Nepali" title="List of Sahitya Akademi Award winners for Nepali">Recipients</a></li> <li><a href="/wiki/List_of_Sahitya_Akademi_Translation_Prize_winners_for_Nepali" title="List of Sahitya Akademi Translation Prize winners for Nepali">Translation Prize</a></li> <li><a href="/wiki/List_of_Yuva_Puraskar_winners_for_Nepali" title="List of Yuva Puraskar winners for Nepali">Yuva Puraskar</a>)</li> <li><a href="/wiki/Madan_Puraskar" title="Madan Puraskar">Madan Puraskar</a></li> <li><a href="/wiki/Jagadamba_Shree_Puraskar" title="Jagadamba Shree Puraskar">Jagadamba Shree Puraskar</a></li> <li><a href="/wiki/Cinema_of_Nepal" title="Cinema of Nepal">Cinema</a></li> <li><a href="/wiki/Nepali_music" class="mw-redirect" title="Nepali music">Music</a></li> <li><a href="/wiki/List_of_Nepali-language_authors" class="mw-redirect" title="List of Nepali-language authors">Writers</a></li> <li><a href="/wiki/List_of_Nepali-language_poets" title="List of Nepali-language poets">Poets</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Related topics</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Nepali_Wikipedia" title="Nepali Wikipedia">Nepali Wikipedia</a></li> <li><a href="/wiki/Bhanu_Jayanti" title="Bhanu Jayanti">Bhanu Jayanti</a></li> <li><a href="/wiki/Nepal_Literature_Festival" title="Nepal Literature Festival">Nepal Literature Festival</a></li> <li><a href="/wiki/Khasa_Prakrit_language" class="mw-redirect" title="Khasa Prakrit language">Khasa Prakrit language</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="Category"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/en/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/en/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/en/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span> <b><a href="/wiki/Category:Nepali_language" title="Category:Nepali language">Category</a></b></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span title="Commons page"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/en/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="12" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/en/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/en/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> <b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Nepali_language" class="extiw" title="commons:Category:Nepali language">Media</a></b></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Wiktionary-logo.svg" class="mw-file-description" title="Wiktionary page"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/16px-Wiktionary-logo.svg.png" decoding="async" width="16" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/24px-Wiktionary-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/32px-Wiktionary-logo.svg.png 2x" data-file-width="370" data-file-height="350" /></a></span> <b><a href="https://en.wiktionary.org/wiki/Category:Nepali_language" class="extiw" title="wiktionary:Category:Nepali language">Wiktionary</a></b></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1129693374"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1236075235"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Devanāgarī224" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1129693374"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1239400231"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/Template:Devanagari_abugida" title="Template:Devanagari abugida"><abbr title="View this template">v</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/Template_talk:Devanagari_abugida" title="Template talk:Devanagari abugida"><abbr title="Discuss this template">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a href="/wiki/Special:EditPage/Template:Devanagari_abugida" title="Special:EditPage/Template:Devanagari abugida"><abbr title="Edit this template">e</abbr></a></li></ul></div><div id="Devanāgarī224" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Devanagari" title="Devanagari">Devanāgarī</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0;text-align:center;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Abugida" title="Abugida">Abugida</a></li> <li><a href="/wiki/Brahmic_scripts" title="Brahmic scripts">Brahmic scripts</a></li> <li><a href="/wiki/Inherent_vowel" title="Inherent vowel">Inherent vowel</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Languages</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0;text-align:center;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Hindi" title="Hindi">Hindi</a></li> <li><a href="/wiki/Marathi_language" title="Marathi language">Marathi</a></li> <li><a href="/wiki/Nepali_language" title="Nepali language">Nepali</a></li> <li><a href="/wiki/Konkani_language" title="Konkani language">Konkani</a></li> <li><a href="/wiki/Maithili_language" title="Maithili language">Maithili</a></li> <li><a href="/wiki/Sindhi_language" title="Sindhi language">Sindhi</a></li> <li><a href="/wiki/Bodo_language" class="mw-redirect" title="Bodo language">Bodo</a></li> <li><a href="/wiki/Pali" title="Pali">Pali</a></li> <li><a href="/wiki/Prakrit" title="Prakrit">Prakrit</a></li> <li><a href="/wiki/Sanskrit" title="Sanskrit">Sanskrit</a> <i>and more</i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Devanagari_transliteration" title="Devanagari transliteration">Transliteration</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0;text-align:center;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/International_Alphabet_of_Sanskrit_Transliteration" title="International Alphabet of Sanskrit Transliteration">IAST</a></li> <li><a href="/wiki/Hunterian_transliteration" title="Hunterian transliteration"> Hunterian</a></li> <li><a href="/wiki/National_Library_at_Kolkata_romanisation" title="National Library at Kolkata romanisation"> National Library at Kolkata</a></li> <li><a href="/wiki/ISO_15919" title="ISO 15919">ISO 15919</a></li> <li><a href="/wiki/Harvard-Kyoto" title="Harvard-Kyoto">Harvard-Kyoto</a></li> <li><a href="/wiki/ITRANS" title="ITRANS">ITRANS</a></li> <li><a href="/wiki/Velthuis" title="Velthuis">Velthuis</a></li> <li><a href="/wiki/SLP1" title="SLP1">SLP1</a></li> <li><a href="/wiki/WX_notation" title="WX notation">WX notation</a></li> <li>(<a href="/wiki/Indian_Script_Code_for_Information_Interchange" title="Indian Script Code for Information Interchange">ISCII</a>)</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Vowel" title="Vowel">Vowels</a> and<br /><a href="/wiki/Syllabic_consonant" title="Syllabic consonant">syllabic consonants</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0;text-align:center;"><div style="padding:0 0.25em"><table style="width:100%;border-collapse:collapse;border-spacing:0px 0px;border:none"><tbody><tr style="vertical-align:top"><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%85" class="mw-redirect" title="अ">अ</a></b> <i>a</i></td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A5%B2&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ॲ (page does not exist)">ॲ</a> <i>æ</i></td><td> <a href="/wiki/%E0%A4%84" class="mw-redirect" title="ऄ">ऄ</a></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%86" class="mw-redirect" title="आ">आ</a></b> (का) <i>ā</i></td><td></td><td></td><td></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%87" class="mw-redirect" title="इ">इ</a></b> (कि) <i>i</i></td><td></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%88" class="mw-redirect" title="ई">ई</a></b> (की) <i>ī</i></td><td></td><td></td><td></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%89" class="mw-redirect" title="उ">उ</a></b> (कु) <i>u</i></td><td></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%8A" class="mw-redirect" title="ऊ">ऊ</a></b> (कू) <i>ū</i></td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A5%B6&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ॶ (page does not exist)">ॶ</a> (कॖ)</td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A5%B7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ॷ (page does not exist)">ॷ</a> (कॗ)</td><td></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%8B" class="mw-redirect" title="ऋ">ऋ</a></b> (कृ) <i>r̥</i></td><td></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A5%A0" class="mw-redirect" title="ॠ">ॠ</a></b> (कॄ) <i>r̥̄</i></td><td></td><td></td><td></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%8C" class="mw-redirect" title="ऌ">ऌ</a></b> (कॢ) <i>l̥</i></td><td></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A5%A1" class="mw-redirect" title="ॡ">ॡ</a></b> (कॣ) <i>l̥̄</i></td><td></td><td></td><td></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%8F" class="mw-redirect" title="ए">ए</a></b> (के) <i>ē</i></td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A4%8D&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ऍ (page does not exist)">ऍ</a> (कॅ) <i>ê</i></td><td> <a href="/wiki/%E0%A4%8E" class="mw-redirect" title="ऎ">ऎ</a> (कॆ) <i>e</i></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%90" class="mw-redirect" title="ऐ">ऐ</a></b> (कै) <i>ai</i></td><td> (कॕ)</td><td> (कॎ)</td><td></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%93" class="mw-redirect" title="ओ">ओ</a></b> (को) <i>ō</i></td><td> <a href="/wiki/%E0%A4%91" class="mw-redirect" title="ऑ">ऑ</a> (कॉ) <i>ô</i></td><td> <a href="/wiki/%E0%A4%92" class="mw-redirect" title="ऒ">ऒ</a> (कॊ) <i>o</i></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%94" class="mw-redirect" title="औ">औ</a></b> (कौ) <i>au</i></td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A5%B3&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ॳ (page does not exist)">ॳ</a> (कऺ)</td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A5%B4&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ॴ (page does not exist)">ॴ</a> (कऻ)</td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A5%B5&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ॵ (page does not exist)">ॵ</a> (कॏ)</td></tr></tbody></table> <ul><li><a href="/wiki/Schwa_deletion_in_Indo-Aryan_languages" title="Schwa deletion in Indo-Aryan languages">Schwa deletion in Indo-Aryan languages</a></li></ul></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Consonant" title="Consonant">Consonants</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0;text-align:center;"><div style="padding:0 0.25em"><table style="width:100%;border-collapse:collapse;border-spacing:0px 0px;border:none"><tbody><tr style="vertical-align:top"><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%95" class="mw-redirect" title="क">क</a></b> <i>k</i></td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A4%95%E0%A4%BC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="क़ (page does not exist)">क़</a> <i>q</i></td><td></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%96" class="mw-redirect" title="ख">ख</a></b> <i>kh</i></td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A4%96%E0%A4%BC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ख़ (page does not exist)">ख़</a> <i>k̲h̲</i></td><td></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%97" class="mw-redirect" title="ग">ग</a></b> <i>g</i></td><td> <a href="/wiki/%E0%A4%97%E0%A4%BC" class="mw-redirect" title="ग़">ग़</a> <i>ġ</i></td><td> <a href="/wiki/%E0%A5%BB" class="mw-redirect" title="ॻ">ॻ</a> <i>gg</i></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%98" class="mw-redirect" title="घ">घ</a></b> <i>gh</i></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%99" class="mw-redirect" title="ङ">ङ</a></b> <i>ṅ</i></td><td></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%9A" class="mw-redirect" title="च">च</a></b> <i>c</i></td><td></td><td></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%9B" class="mw-redirect" title="छ">छ</a></b> <i>ch</i></td><td></td><td></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%9C" class="mw-redirect" title="ज">ज</a></b> <i>j</i></td><td> <a href="/wiki/%E0%A4%9C%E0%A4%BC" class="mw-redirect" title="ज़">ज़</a> <i>z</i></td><td> <a href="/wiki/%E0%A5%BC" class="mw-redirect" title="ॼ">ॼ</a> <i>jj</i></td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A5%B9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ॹ (page does not exist)">ॹ</a> <i>ž</i></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%9D" class="mw-redirect" title="झ">झ</a></b> <i>jh</i></td><td> <a href="/wiki/%E0%A4%9D%E0%A4%BC" class="mw-redirect" title="झ़">झ़</a> <i>zh</i></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%9E" class="mw-redirect" title="ञ">ञ</a></b> <i>ñ</i></td><td></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%9F" class="mw-redirect" title="ट">ट</a></b> <i>ṭ</i></td><td></td><td></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%A0" class="mw-redirect" title="ठ">ठ</a></b> <i>ṭh</i></td><td></td><td></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%A1" class="mw-redirect" title="ड">ड</a></b> <i>ḍ</i></td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A4%A1%E0%A4%BC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ड़ (page does not exist)">ड़</a> <i>ṛ</i></td><td> <a href="/wiki/%E0%A5%BE" class="mw-redirect" title="ॾ">ॾ</a> <i>ḍḍ</i></td><td> <a href="/wiki/%E0%A5%B8" class="mw-redirect" title="ॸ">ॸ</a> <i>ḍ</i></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%A2" class="mw-redirect" title="ढ">ढ</a></b> <i>ḍh</i></td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A4%A2%E0%A4%BC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ढ़ (page does not exist)">ढ़</a> <i>ṛh</i></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%A3" class="mw-redirect" title="ण">ण</a></b> <i>ṇ</i></td><td></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%A4" class="mw-redirect" title="त">त</a></b> <i>t</i></td><td></td><td></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%A5" class="mw-redirect" title="थ">थ</a></b> <i>th</i></td><td></td><td></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%A6" class="mw-redirect" title="द">द</a></b> <i>d</i></td><td></td><td></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%A7" class="mw-redirect" title="ध">ध</a></b> <i>dh</i></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%A8" class="mw-redirect" title="न">न</a></b> <i>n</i></td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A4%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ऩ (page does not exist)">ऩ</a> <i>ṉ</i></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%AA" class="mw-redirect" title="प">प</a></b> <i>p</i></td><td></td><td></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%AB" class="mw-redirect" title="फ">फ</a></b> <i>ph</i></td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A4%AB%E0%A4%BC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="फ़ (page does not exist)">फ़</a> <i>f</i></td><td></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%AC" class="mw-redirect" title="ब">ब</a></b> <i>b</i></td><td></td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A5%BF&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ॿ (page does not exist)">ॿ</a> <i>bb</i></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%AD" class="mw-redirect" title="भ">भ</a></b> <i>bh</i></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%AE" class="mw-redirect" title="म">म</a></b> <i>m</i></td><td></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%AF" class="mw-redirect" title="य">य</a></b> <i>y</i></td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A4%AF%E0%A4%BC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="य़ (page does not exist)">य़</a> <i>ẏ</i></td><td></td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A5%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ॺ (page does not exist)">ॺ</a></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%B0" class="mw-redirect" title="र">र</a></b> <i>r</i></td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A4%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ऱ (page does not exist)">ऱ</a> <i>ṟ</i></td><td> <a href="/wiki/%E0%A4%B3" class="mw-redirect" title="ळ">ळ</a> <i>ḷ</i></td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A4%B4&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ऴ (page does not exist)">ऴ</a> <i>ḻ</i></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%B2" class="mw-redirect" title="ल">ल</a></b> <i>l</i></td><td></td><td></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%B5" class="mw-redirect" title="व">व</a></b> <i>v</i></td><td></td><td></td><td></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%B6" class="mw-redirect" title="श">श</a></b> <i>ś</i></td><td></td><td></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%B7" class="mw-redirect" title="ष">ष</a></b> <i>ṣ</i></td><td></td><td></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%B8" class="mw-redirect" title="स">स</a></b> <i>s</i></td><td></td><td></td><td></td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%B9" class="mw-redirect" title="ह">ह</a></b> <i>h</i></td><td></td><td></td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A5%BD&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ॽ (page does not exist)">ॽ</a></td></tr></tbody></table> <li><a href="/wiki/Devanagari_conjuncts" title="Devanagari conjuncts">Consonant conjuncts</a></li></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Diacritic" title="Diacritic">Diacritics</a>,<br /><a href="/wiki/Punctuation" title="Punctuation">punctuation</a><br />and other symbols</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0;text-align:center;"><div style="padding:0 0.25em"><table style="width:100%;border-collapse:collapse;border-spacing:0px 0px;border:none"><tbody><tr style="vertical-align:top"><td> <b><a href="/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%82" class="mw-redirect" title="अं">अं</a></b> <i>ṁ</i> (<i><a href="/wiki/Anusvara" title="Anusvara">anusvāra</a></i>)</td><td> <b><a href="/wiki/Visarga" title="Visarga"> अः</a></b> <i>ḥ</i> (<i>visarga</i>)</td><td> <b><a href="/wiki/Chandrabindu" title="Chandrabindu"> अँ</a></b> <i>m̐</i> (<i>candrabindu</i>)</td><td> <a href="/wiki/Chandrabindu" title="Chandrabindu"> अऀ</a> (inverted <i>candrabindu</i>)</td><td> <b><a href="/wiki/Avagraha" title="Avagraha"> ऽ</a></b> <i>’</i> (<i>avagraha</i>)</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <b><a href="/wiki/Nuqta" title="Nuqta"> क़</a></b> (<i>nuqta</i>)</td><td> <b><a href="/wiki/Virama" title="Virama"> क्</a></b> (<i>virāma</i>)</td><td> <b><a href="/wiki/Pluti" class="mw-redirect" title="Pluti"> ३</a></b> <i>3</i> (<i>pluta</i>)</td><td> <a href="/w/index.php?title=%E1%B3%B5&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ᳵ (page does not exist)">ᳵ</a> <i>ẖ</i> (<i>jihvāmūlīya</i>)</td><td> <a href="/w/index.php?title=%E1%B3%B6&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ᳶ (page does not exist)">ᳶ</a> <i>ḫ</i> (<i>upadhmānīya</i>)</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <b><a href="/wiki/Vedic_accent" title="Vedic accent"> अ॑</a></b> <i>`</i> (<i>svarita</i>)</td><td> <b><a href="/wiki/Vedic_accent" title="Vedic accent"> अ॒</a></b> (<i>anudātta</i>)</td><td> <a href="/wiki/Grave_accent" title="Grave accent"> अ॓</a> (grave)</td><td> <a href="/wiki/Acute_accent" title="Acute accent"> अ॔</a> (acute)</td><td> <b><a href="/wiki/Om" title="Om"> ॐ</a></b> <i>aum̐</i></td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <b><a href="/wiki/Danda" title="Danda"> ।</a></b> (<i>daṇḍa</i>)</td><td> <b><a href="/wiki/Danda" title="Danda"> ॥</a></b> (double <i>daṇḍa</i>)</td><td> <b><a href="/wiki/%E0%A5%B0" class="mw-redirect" title="॰">॰</a></b> (<i>lāghava cihna</i>)</td><td> <a href="/w/index.php?title=%E0%A5%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ॱ (page does not exist)">ॱ</a> (high spacing dot)</td><td> <a href="/wiki/Indian_rupee_sign" title="Indian rupee sign"> ₹</a> INR (Indian rupee sign)</td></tr></tbody></table> <li><a href="/wiki/Devanagari_(Unicode_block)" title="Devanagari (Unicode block)">Devanagari (Unicode block)</a></li> <li><a href="/wiki/Devanagari_Extended" title="Devanagari Extended">Devanagari Extended</a></li> <li><a href="/wiki/Devanagari_Extended-A" title="Devanagari Extended-A">Devanagari Extended-A</a></li> <li><a href="/wiki/Vedic_Extensions" title="Vedic Extensions">Vedic Extensions</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Devanagari Braille</a></li></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Devanagari_numerals" title="Devanagari numerals">Numerals</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0;text-align:center;"><div style="padding:0 0.25em"><table style="width:100%;border-collapse:collapse;border-spacing:0px 0px;border:none"><tbody><tr style="vertical-align:top"><td> <b><a href="/wiki/0_(number)" class="mw-redirect" title="0 (number)"> ०</a></b> 0</td><td> <b><a href="/wiki/1_(number)" class="mw-redirect" title="1 (number)"> १</a></b> 1</td><td> <b><a href="/wiki/2_(number)" class="mw-redirect" title="2 (number)"> २</a></b> 2</td><td> <b><a href="/wiki/3_(number)" class="mw-redirect" title="3 (number)"> ३</a></b> 3</td><td> <b><a href="/wiki/4_(number)" class="mw-redirect" title="4 (number)"> ४</a></b> 4</td><td> <b><a href="/wiki/5_(number)" class="mw-redirect" title="5 (number)"> ५</a></b> 5</td><td> <b><a href="/wiki/6_(number)" class="mw-redirect" title="6 (number)"> ६</a></b> 6</td><td> <b><a href="/wiki/7_(number)" class="mw-redirect" title="7 (number)"> ७</a></b> 7</td><td> <b><a href="/wiki/8_(number)" class="mw-redirect" title="8 (number)"> ८</a></b> 8</td><td> <b><a href="/wiki/9_(number)" class="mw-redirect" title="9 (number)"> ९</a></b> 9</td></tr></tbody></table> <li><a href="/wiki/%C4%80ryabha%E1%B9%ADa_numeration" title="Āryabhaṭa numeration">Āryabhaṭa numeration</a></li> <li><a href="/wiki/Aksharapalli" title="Aksharapalli"> Akṣarapallī</a></li> <li><a href="/wiki/Bhutasamkhya_system" title="Bhutasamkhya system"> Bhūtasaṃkhyā system</a></li> <li><a href="/wiki/Katapayadi_system" title="Katapayadi system"> Kaṭapayādi system</a></li></div></td></tr></tbody></table></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.eqiad.main‐7d54d68bdc‐4v64p Cached time: 20250219142541 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [vary‐revision‐sha1, show‐toc] CPU time usage: 1.776 seconds Real time usage: 2.014 seconds Preprocessor visited node count: 164526/1000000 Post‐expand include size: 665405/2097152 bytes Template argument size: 94349/2097152 bytes Highest expansion depth: 25/100 Expensive parser function count: 3/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 54109/5000000 bytes Lua time usage: 0.334/10.000 seconds Lua memory usage: 21999971/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 1769.524 1 -total 63.89% 1130.497 103 Template:Ifsubst 58.42% 1033.821 324 Template:Braille_cell/main 56.76% 1004.317 324 Template:Braille_cell/main2 36.93% 653.540 23 Template:Bc 28.10% 497.200 324 Template:Braille_cell/core 28.00% 495.550 80 Template:Braille_cell 18.59% 328.924 324 Template:Braille_cell/english&amp;cell2dot-id 11.39% 201.540 85 Template:Lang 6.01% 106.423 1 Template:Short_description --> <!-- Saved in parser cache with key enwiki:pcache:36730943:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250219142541 and revision id 1178946093. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Retrieved from "<a dir="ltr" href="https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Devanagari_Braille&amp;oldid=1178946093">https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Devanagari_Braille&amp;oldid=1178946093</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Help:Category" title="Help:Category">Categories</a>: <ul><li><a href="/wiki/Category:Bharati_braille_alphabets" title="Category:Bharati braille alphabets">Bharati braille alphabets</a></li><li><a href="/wiki/Category:Hindi" title="Category:Hindi">Hindi</a></li><li><a href="/wiki/Category:Marathi_language" title="Category:Marathi language">Marathi language</a></li><li><a href="/wiki/Category:Nepali_language" title="Category:Nepali language">Nepali language</a></li><li><a href="/wiki/Category:Devanagari" title="Category:Devanagari">Devanagari</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Hidden categories: <ul><li><a href="/wiki/Category:Articles_containing_Hindi-language_text" title="Category:Articles containing Hindi-language text">Articles containing Hindi-language text</a></li><li><a href="/wiki/Category:Articles_with_short_description" title="Category:Articles with short description">Articles with short description</a></li><li><a href="/wiki/Category:Short_description_is_different_from_Wikidata" title="Category:Short description is different from Wikidata">Short description is different from Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Category:Use_dmy_dates_from_May_2016" title="Category:Use dmy dates from May 2016">Use dmy dates from May 2016</a></li><li><a href="/wiki/Category:Use_Indian_English_from_May_2016" title="Category:Use Indian English from May 2016">Use Indian English from May 2016</a></li><li><a href="/wiki/Category:All_Wikipedia_articles_written_in_Indian_English" title="Category:All Wikipedia articles written in Indian English">All Wikipedia articles written in Indian English</a></li><li><a href="/wiki/Category:Articles_containing_Urdu-language_text" title="Category:Articles containing Urdu-language text">Articles containing Urdu-language text</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> This page was last edited on 6 October 2023, at 21:20<span class="anonymous-show">&#160;(UTC)</span>.</li> <li id="footer-info-copyright">Text is available under the <a href="/wiki/Wikipedia:Text_of_the_Creative_Commons_Attribution-ShareAlike_4.0_International_License" title="Wikipedia:Text of the Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License">Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 License</a>; additional terms may apply. By using this site, you agree to the <a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use" class="extiw" title="foundation:Special:MyLanguage/Policy:Terms of Use">Terms of Use</a> and <a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy" class="extiw" title="foundation:Special:MyLanguage/Policy:Privacy policy">Privacy Policy</a>. Wikipedia® is a registered trademark of the <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, a non-profit organization.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacy policy</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:About">About Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:General_disclaimer">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Contact_us">Contact Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Developers</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/en.wikipedia.org">Statistics</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie statement</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//en.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Devanagari_Braille&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobile view</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Search</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Search Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Special:Search"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Search</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Contents" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Devanagari Braille</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>1 language</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Add topic</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6b9576b97f-9nwxh","wgBackendResponseTime":125,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.776","walltime":"2.014","ppvisitednodes":{"value":164526,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":665405,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":94349,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":25,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":3,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":54109,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1769.524 1 -total"," 63.89% 1130.497 103 Template:Ifsubst"," 58.42% 1033.821 324 Template:Braille_cell/main"," 56.76% 1004.317 324 Template:Braille_cell/main2"," 36.93% 653.540 23 Template:Bc"," 28.10% 497.200 324 Template:Braille_cell/core"," 28.00% 495.550 80 Template:Braille_cell"," 18.59% 328.924 324 Template:Braille_cell/english\u0026amp;cell2dot-id"," 11.39% 201.540 85 Template:Lang"," 6.01% 106.423 1 Template:Short_description"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.334","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":21999971,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7d54d68bdc-4v64p","timestamp":"20250219142541","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Devanagari Braille","url":"https:\/\/en.wikipedia.org\/wiki\/Devanagari_Braille","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q16973630","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q16973630","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2012-08-15T19:00:19Z","dateModified":"2023-10-06T21:20:16Z","headline":"Braille in India and Nepal"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10