CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="vi" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Hồ Quý Ly – Wikipedia tiếng Việt</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )viwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat": "vi normal","wgMonthNames":["","tháng 1","tháng 2","tháng 3","tháng 4","tháng 5","tháng 6","tháng 7","tháng 8","tháng 9","tháng 10","tháng 11","tháng 12"],"wgRequestId":"04b739e1-b16a-4491-84b0-dd4aaae4226d","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Hồ_Quý_Ly","wgTitle":"Hồ Quý Ly","wgCurRevisionId":72075951,"wgRevisionId":72075951,"wgArticleId":6322,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Trang có thời biểu","Lỗi CS1: liên kết ngoài","Trang có tham số bản mẫu khóa trang không đúng","Bài viết có trích dẫn không khớp","Bài viết sử dụng pull quote có nguồn","Bản mẫu webarchive dùng liên kết wayback","Bài viết chứa nhận dạng BNF","Bài viết chứa nhận dạng ISNI","Bài viết chứa nhận dạng VIAF","Wikipedia articles with WorldCat-VIAF identifiers","Sinh năm 1336", "Mất năm 1407","Vua nhà Hồ","Thái thượng hoàng nhà Hồ","Quan lại nhà Trần","Nhiếp chính Việt Nam","Người cải cách Việt Nam","Nhà Hồ","Người Thanh Hóa","Người tham gia lực lượng kháng chiến của Đại Việt chống quân Minh xâm lược (1406–1427)","Vương tước nhà Trần"],"wgPageViewLanguage":"vi","wgPageContentLanguage":"vi","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Hồ_Quý_Ly","wgRelevantArticleId":6322,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"vi","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"vi"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false, "wgWMEPageLength":100000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q1319152","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.charinsert-styles":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.timeline.styles":"ready","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready", "ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.did_you_mean","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.AVIM","ext.gadget.AVIM_portlet","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.purgetab","ext.gadget.switcher","ext.gadget.AdvancedSiteNotices","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints", "ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=ext.cite.styles%7Cext.timeline.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=vi&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=ext.gadget.charinsert-styles&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.17"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Hồ Quý Ly – Wikipedia tiếng Việt"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//vi.m.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Sửa đổi" href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (vi)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//vi.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.vi"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Nguồn cấp Atom của Wikipedia" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_g%E1%BA%A7n_%C4%91%C3%A2y&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Hồ_Quý_Ly rootpage-Hồ_Quý_Ly skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Bước tới nội dung</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Trang Web"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Trình đơn chính" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Trình đơn chính" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Trình đơn chính</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Trình đơn chính</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ẩn</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Điều hướng </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Trang_Ch%C3%ADnh" title="Xem trang chính [z]" accesskey="z"><span>Trang Chính</span></a></li><li id="n-wikipedia-featuredcontent" class="mw-list-item"><a href="/wiki/C%E1%BB%95ng_th%C3%B4ng_tin:N%E1%BB%99i_dung_ch%E1%BB%8Dn_l%E1%BB%8Dc"><span>Nội dung chọn lọc</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ng%E1%BA%ABu_nhi%C3%AAn" title="Xem trang ngẫu nhiên [x]" accesskey="x"><span>Bài viết ngẫu nhiên</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_g%E1%BA%A7n_%C4%91%C3%A2y" title="Danh sách thay đổi gần đây trong wiki [r]" accesskey="r"><span>Thay đổi gần đây</span></a></li><li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:B%C3%A1o_l%E1%BB%97i_b%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt"><span>Báo lỗi nội dung</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Trang_%C4%91%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t"><span>Trang đặc biệt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikipedia-interaction" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikipedia-interaction" > <div class="vector-menu-heading"> Tương tác </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-wikipedia-helppage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:S%C3%A1ch_h%C6%B0%E1%BB%9Bng_d%E1%BA%ABn"><span>Hướng dẫn</span></a></li><li id="n-aboutsite" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u"><span>Giới thiệu Wikipedia</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:C%E1%BB%99ng_%C4%91%E1%BB%93ng" title="Giới thiệu dự án, cách sử dụng và tìm kiếm thông tin ở đây"><span>Cộng đồng</span></a></li><li id="n-wikipedia-villagepump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn"><span>Thảo luận chung</span></a></li><li id="n-wikipedia-helpdesk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%C3%BAp_s%E1%BB%AD_d%E1%BB%A5ng_Wikipedia"><span>Giúp sử dụng</span></a></li><li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="//vi.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Liên_lạc"><span>Liên lạc</span></a></li><li id="n-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tr%C3%ACnh_t%E1%BA%A3i_l%C3%AAn_t%E1%BA%ADp_tin"><span>Tải lên tập tin</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Trang_Ch%C3%ADnh" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Bách khoa toàn thư mở" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-vi.svg" width="120" height="10" style="width: 7.5em; height: 0.625em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:T%C3%ACm_ki%E1%BA%BFm" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Tìm kiếm Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Tìm kiếm</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Tìm kiếm trên Wikipedia" aria-label="Tìm kiếm trên Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Tìm kiếm Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Đặc_biệt:Tìm_kiếm"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Tìm kiếm</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Công cụ cá nhân"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Giao diện"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Giao diện" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Giao diện</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=vi.wikipedia.org&uselang=vi" class=""><span>Quyên góp</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:M%E1%BB%9F_t%C3%A0i_kho%E1%BA%A3n&returnto=H%E1%BB%93+Qu%C3%BD+Ly" title="Bạn được khuyến khích mở tài khoản và đăng nhập; tuy nhiên, không bắt buộc phải có tài khoản" class=""><span>Tạo tài khoản</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C4%83ng_nh%E1%BA%ADp&returnto=H%E1%BB%93+Qu%C3%BD+Ly" title="Đăng nhập sẽ có lợi hơn, tuy nhiên không bắt buộc. [o]" accesskey="o" class=""><span>Đăng nhập</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Thêm tùy chọn" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Công cụ cá nhân" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Công cụ cá nhân</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Bảng chọn thành viên" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=vi.wikipedia.org&uselang=vi"><span>Quyên góp</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:M%E1%BB%9F_t%C3%A0i_kho%E1%BA%A3n&returnto=H%E1%BB%93+Qu%C3%BD+Ly" title="Bạn được khuyến khích mở tài khoản và đăng nhập; tuy nhiên, không bắt buộc phải có tài khoản"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Tạo tài khoản</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C4%83ng_nh%E1%BA%ADp&returnto=H%E1%BB%93+Qu%C3%BD+Ly" title="Đăng nhập sẽ có lợi hơn, tuy nhiên không bắt buộc. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Đăng nhập</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Trang dành cho người dùng chưa đăng nhập <a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u" aria-label="Tìm hiểu thêm về sửa đổi"><span>tìm hiểu thêm</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C3%B3ng_g%C3%B3p_c%E1%BB%A7a_t%C3%B4i" title="Danh sách các sửa đổi được thực hiện qua địa chỉ IP này [y]" accesskey="y"><span>Đóng góp</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn_t%C3%B4i" title="Thảo luận với địa chỉ IP này [n]" accesskey="n"><span>Thảo luận cho địa chỉ IP này</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Trang Web"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Nội dung" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Nội dung</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ẩn</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Đầu</div> </a> </li> <li id="toc-Nguồn_gốc_và_giáo_dục" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Nguồn_gốc_và_giáo_dục"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Nguồn gốc và giáo dục</span> </div> </a> <ul id="toc-Nguồn_gốc_và_giáo_dục-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Làm_quan_nhà_Trần" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Làm_quan_nhà_Trần"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Làm quan nhà Trần</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Làm_quan_nhà_Trần-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Hiện/ẩn mục Làm quan nhà Trần</span> </button> <ul id="toc-Làm_quan_nhà_Trần-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Triều_đại_Trần_Nghệ_Tông" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Triều_đại_Trần_Nghệ_Tông"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Triều đại Trần Nghệ Tông</span> </div> </a> <ul id="toc-Triều_đại_Trần_Nghệ_Tông-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Triều_đại_Trần_Duệ_Tông" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Triều_đại_Trần_Duệ_Tông"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Triều đại Trần Duệ Tông</span> </div> </a> <ul id="toc-Triều_đại_Trần_Duệ_Tông-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Triều_đại_Trần_Phế_Đế" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Triều_đại_Trần_Phế_Đế"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Triều đại Trần Phế Đế</span> </div> </a> <ul id="toc-Triều_đại_Trần_Phế_Đế-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Phế_Đế_mưu_trừ_bỏ_Quý_Ly" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Phế_Đế_mưu_trừ_bỏ_Quý_Ly"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.1</span> <span>Phế Đế mưu trừ bỏ Quý Ly</span> </div> </a> <ul id="toc-Phế_Đế_mưu_trừ_bỏ_Quý_Ly-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Triều_đại_Trần_Thuận_Tông" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Triều_đại_Trần_Thuận_Tông"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Triều đại Trần Thuận Tông</span> </div> </a> <ul id="toc-Triều_đại_Trần_Thuận_Tông-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Dời_đô_về_Thanh_Hóa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Dời_đô_về_Thanh_Hóa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4.1</span> <span>Dời đô về Thanh Hóa</span> </div> </a> <ul id="toc-Dời_đô_về_Thanh_Hóa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Triều_đại_Trần_Thiếu_Đế" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Triều_đại_Trần_Thiếu_Đế"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4.2</span> <span>Triều đại Trần Thiếu Đế</span> </div> </a> <ul id="toc-Triều_đại_Trần_Thiếu_Đế-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Cai_trị" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Cai_trị"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Cai trị</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Cai_trị-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Hiện/ẩn mục Cai trị</span> </button> <ul id="toc-Cai_trị-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Cướp_ngôi_vua" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Cướp_ngôi_vua"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Cướp ngôi vua</span> </div> </a> <ul id="toc-Cướp_ngôi_vua-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chính_sách_cai_trị" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Chính_sách_cai_trị"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Chính sách cai trị</span> </div> </a> <ul id="toc-Chính_sách_cai_trị-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kinh_tế" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kinh_tế"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Kinh tế</span> </div> </a> <ul id="toc-Kinh_tế-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Phát_hành_tiền_giấy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Phát_hành_tiền_giấy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3.1</span> <span>Phát hành tiền giấy</span> </div> </a> <ul id="toc-Phát_hành_tiền_giấy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cải_cách_thuế_khoá" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Cải_cách_thuế_khoá"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3.2</span> <span>Cải cách thuế khoá</span> </div> </a> <ul id="toc-Cải_cách_thuế_khoá-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Giáo_dục_và_học_thuật" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Giáo_dục_và_học_thuật"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Giáo dục và học thuật</span> </div> </a> <ul id="toc-Giáo_dục_và_học_thuật-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Quân_sự" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Quân_sự"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Quân sự</span> </div> </a> <ul id="toc-Quân_sự-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chiến_tranh_với_Chiêm_Thành" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Chiến_tranh_với_Chiêm_Thành"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.6</span> <span>Chiến tranh với Chiêm Thành</span> </div> </a> <ul id="toc-Chiến_tranh_với_Chiêm_Thành-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tranh_chấp_đất_đai_với_Đại_Minh" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tranh_chấp_đất_đai_với_Đại_Minh"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.7</span> <span>Tranh chấp đất đai với Đại Minh</span> </div> </a> <ul id="toc-Tranh_chấp_đất_đai_với_Đại_Minh-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chiến_tranh_với_Đại_Minh" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Chiến_tranh_với_Đại_Minh"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.8</span> <span>Chiến tranh với Đại Minh</span> </div> </a> <ul id="toc-Chiến_tranh_với_Đại_Minh-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bối_cảnh_trước_cuộc_chiến" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Bối_cảnh_trước_cuộc_chiến"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.8.1</span> <span>Bối cảnh trước cuộc chiến</span> </div> </a> <ul id="toc-Bối_cảnh_trước_cuộc_chiến-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Quân_Minh_sang_lần_thứ_nhất_và_bị_thua_trận" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Quân_Minh_sang_lần_thứ_nhất_và_bị_thua_trận"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.8.2</span> <span>Quân Minh sang lần thứ nhất và bị thua trận</span> </div> </a> <ul id="toc-Quân_Minh_sang_lần_thứ_nhất_và_bị_thua_trận-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Quân_Minh_sang_lần_thứ_hai" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Quân_Minh_sang_lần_thứ_hai"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.8.3</span> <span>Quân Minh sang lần thứ hai</span> </div> </a> <ul id="toc-Quân_Minh_sang_lần_thứ_hai-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Số_phận_sau_khi_bị_nhà_Minh_bắt" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Số_phận_sau_khi_bị_nhà_Minh_bắt"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Số phận sau khi bị nhà Minh bắt</span> </div> </a> <ul id="toc-Số_phận_sau_khi_bị_nhà_Minh_bắt-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nhà_thơ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Nhà_thơ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Nhà thơ</span> </div> </a> <ul id="toc-Nhà_thơ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Giai_thoại" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Giai_thoại"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Giai thoại</span> </div> </a> <ul id="toc-Giai_thoại-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nhận_định" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Nhận_định"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Nhận định</span> </div> </a> <ul id="toc-Nhận_định-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gia_đình" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Gia_đình"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Gia đình</span> </div> </a> <ul id="toc-Gia_đình-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Xem_thêm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Xem_thêm"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Xem thêm</span> </div> </a> <ul id="toc-Xem_thêm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chú_thích" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Chú_thích"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Chú thích</span> </div> </a> <ul id="toc-Chú_thích-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tham_khảo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Tham_khảo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Tham khảo</span> </div> </a> <ul id="toc-Tham_khảo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liên_kết_ngoài" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Liên_kết_ngoài"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Liên kết ngoài</span> </div> </a> <ul id="toc-Liên_kết_ngoài-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Nội dung" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Mục lục" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Đóng mở mục lục" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Đóng mở mục lục</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Hồ Quý Ly</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Xem bài viết trong ngôn ngữ khác. Bài có sẵn trong 15 ngôn ngữ" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-15" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">15 ngôn ngữ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly" title="Hồ Quý Ly – Tiếng Mân Nam" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Hồ Quý Ly" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Tiếng Mân Nam" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%BE_%D0%9A%D1%83%D1%96_%D0%9B%D1%96" title="Хо Куі Лі – Tiếng Belarus" lang="be" hreflang="be" data-title="Хо Куі Лі" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Tiếng Belarus" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly" title="Hồ Quý Ly – Tiếng Séc" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Hồ Quý Ly" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tiếng Séc" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly" title="Hồ Quý Ly – Tiếng Anh" lang="en" hreflang="en" data-title="Hồ Quý Ly" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Tiếng Anh" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly" title="Hồ Quý Ly – Tiếng Pháp" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Hồ Quý Ly" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Tiếng Pháp" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%ED%98%B8%EA%BE%B8%EC%9D%B4%EB%A6%AC" title="호꾸이리 – Tiếng Hàn" lang="ko" hreflang="ko" data-title="호꾸이리" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Tiếng Hàn" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D9%88_%D9%83%D9%88%D9%89_%D9%84%D9%89" title="هو كوى لى – Tiếng Ả Rập Ai Cập" lang="arz" hreflang="arz" data-title="هو كوى لى" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Tiếng Ả Rập Ai Cập" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E8%83%A1%E5%AD%A3%E7%8A%9B" title="胡季犛 – Tiếng Nhật" lang="ja" hreflang="ja" data-title="胡季犛" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Tiếng Nhật" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%BE_%D0%9A%D1%83%D0%B8_%D0%9B%D0%B8" title="Хо Куи Ли – Tiếng Nga" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Хо Куи Ли" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Tiếng Nga" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly" title="Hồ Quý Ly – Tiếng Thụy Điển" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Hồ Quý Ly" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Tiếng Thụy Điển" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%BE_%D0%9A%D1%8E%D1%97_%D0%9B%D1%96" title="Хо Кюї Лі – Tiếng Ukraina" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Хо Кюї Лі" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Tiếng Ukraina" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E8%83%A1%E5%AD%A3%E7%8A%9B" title="胡季犛 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="胡季犛" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%83%A1%E5%AD%A3%E7%8A%9B" title="胡季犛 – Tiếng Ngô" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="胡季犛" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Tiếng Ngô" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%83%A1%E5%AD%A3%E7%8A%9B" title="胡季犛 – Tiếng Quảng Đông" lang="yue" hreflang="yue" data-title="胡季犛" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Tiếng Quảng Đông" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%83%A1%E5%AD%A3%E7%8A%9B" title="胡季犛 – Tiếng Trung" lang="zh" hreflang="zh" data-title="胡季犛" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Tiếng Trung" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1319152#sitelinks-wikipedia" title="Sửa liên kết giữa ngôn ngữ" class="wbc-editpage">Sửa liên kết</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Không gian tên"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly" title="Xem bài viết [c]" accesskey="c"><span>Bài viết</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn:H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly" rel="discussion" title="Thảo luận về trang này [t]" accesskey="t"><span>Thảo luận</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Thay đổi biến thể ngôn ngữ" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Tiếng Việt</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Giao diện"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly"><span>Đọc</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit" title="Sửa đổi trang này [v]" accesskey="v"><span>Sửa đổi</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit" title="Sửa đổi mã nguồn của trang này [e]" accesskey="e"><span>Sửa mã nguồn</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=history" title="Các phiên bản cũ của trang này [h]" accesskey="h"><span>Xem lịch sử</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Công cụ trang"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Công cụ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Công cụ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Công cụ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ẩn</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Thêm tùy chọn" > <div class="vector-menu-heading"> Tác vụ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly"><span>Đọc</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit" title="Sửa đổi trang này [v]" accesskey="v"><span>Sửa đổi</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit" title="Sửa đổi mã nguồn của trang này [e]" accesskey="e"><span>Sửa mã nguồn</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=history"><span>Xem lịch sử</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Chung </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Li%C3%AAn_k%E1%BA%BFt_%C4%91%E1%BA%BFn_%C4%91%C3%A2y/H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly" title="Các trang liên kết đến đây [j]" accesskey="j"><span>Các liên kết đến đây</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_li%C3%AAn_quan/H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly" rel="nofollow" title="Thay đổi gần đây của các trang liên kết đến đây [k]" accesskey="k"><span>Thay đổi liên quan</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&oldid=72075951" title="Liên kết thường trực đến phiên bản này của trang"><span>Liên kết thường trực</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=info" title="Thêm chi tiết về trang này"><span>Thông tin trang</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Tr%C3%ADch_d%E1%BA%ABn&page=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&id=72075951&wpFormIdentifier=titleform" title="Hướng dẫn cách trích dẫn trang này"><span>Trích dẫn trang này</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fvi.wikipedia.org%2Fwiki%2FH%25E1%25BB%2593_Qu%25C3%25BD_Ly"><span>Lấy URL ngắn gọn</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:QrCode&url=https%3A%2F%2Fvi.wikipedia.org%2Fwiki%2FH%25E1%25BB%2593_Qu%25C3%25BD_Ly"><span>Tải mã QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> In và xuất </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:S%C3%A1ch&bookcmd=book_creator&referer=H%E1%BB%93+Qu%C3%BD+Ly"><span>Tạo một quyển sách</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:DownloadAsPdf&page=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=show-download-screen"><span>Tải dưới dạng PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&printable=yes" title="Bản để in ra của trang [p]" accesskey="p"><span>Bản để in ra</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Tại dự án khác </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikisource mw-list-item"><a href="https://vi.wikisource.org/wiki/T%C3%A1c_gia:H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly" hreflang="vi"><span>Wikisource</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1319152" title="Liên kết đến khoản mục kết nối trong kho dữ liệu [g]" accesskey="g"><span>Khoản mục Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Công cụ trang"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Giao diện"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Giao diện</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ẩn</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Bách khoa toàn thư mở Wikipedia</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="vi" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r72032465">.mw-parser-output .infobox-subbox{padding:0;border:none;margin:-3px;width:auto;min-width:100%;font-size:100%;clear:none;float:none;background-color:transparent}.mw-parser-output .infobox-3cols-child{margin:auto}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .infobox-full-data:not(.notheme)>div:not(.notheme)[style]{background:#1f1f23!important;color:#f8f9fa}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .infobox-full-data:not(.notheme) div:not(.notheme){background:#1f1f23!important;color:#f8f9fa}}@media(min-width:640px){body.skin--responsive .mw-parser-output .infobox-table{display:table!important}body.skin--responsive .mw-parser-output .infobox-table>caption{display:table-caption!important}body.skin--responsive .mw-parser-output .infobox-table>tbody{display:table-row-group}body.skin--responsive .mw-parser-output .infobox-table tr{display:table-row!important}body.skin--responsive .mw-parser-output .infobox-table th,body.skin--responsive .mw-parser-output .infobox-table td{padding-left:inherit;padding-right:inherit}}.mw-parser-output .infobox--nowrap-label :not(.infobox-row--wrap-label)>.infobox-label{white-space:nowrap}</style><table class="infobox vcard"><tbody><tr><th colspan="2" class="infobox-above fn" style="background-color: #cbe; color:inherit; font-size: 125%">Hồ Chương Đế<br /><span style="font-size:small;">胡章帝</span></th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-subheader"><a href="/wiki/Vua_Vi%E1%BB%87t_Nam" title="Vua Việt Nam">Vua Việt Nam</a> <div style="font-size:small;"></div></td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-header" style="background-color: #e4dcf6;color:inherit;line-height:normal;padding:0.2em;"><a href="/wiki/Ho%C3%A0ng_%C4%91%E1%BA%BF" title="Hoàng đế">Hoàng đế</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Ngu" title="Đại Ngu">Đại Ngu</a></th></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Trị vì</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/22_th%C3%A1ng_3" title="22 tháng 3">22 tháng 3</a> năm <a href="/wiki/1400" title="1400">1400</a> - <br /> <a href="/wiki/18_th%C3%A1ng_1" title="18 tháng 1">18 tháng 1</a> năm <a href="/wiki/1401" title="1401">1401</a><br /> 302 ngày<div class="timeline-wrapper"><map name="timeline_eps9m7vgox344k2pu9exvyc1xlppnk8"></map><img usemap="#timeline_eps9m7vgox344k2pu9exvyc1xlppnk8" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/vi/timeline/eps9m7vgox344k2pu9exvyc1xlppnk8.png" /></div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Tiền nhiệm</th><td class="infobox-data"><b><font color="green">Sáng lập triều đại</font></b></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Kế nhiệm</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/H%E1%BB%93_H%C3%A1n_Th%C6%B0%C6%A1ng" title="Hồ Hán Thương">Hồ Hán Thương</a></td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-header" style="background-color: #e4dcf6;color:inherit;line-height:normal;padding:0.2em;">Thông tin chung</th></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Sinh</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/1336" title="1336">1336</a><br /><a href="/wiki/Thanh_H%C3%B3a" title="Thanh Hóa">Thanh Hóa</a>, <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t" title="Đại Việt">Đại Việt</a> thời <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Tr%E1%BA%A7n" title="Nhà Trần">Nhà Trần</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Mất</th><td class="infobox-data">22 tháng 10, 1407<span style="display:none">(1407-10-22)</span> (70–71 tuổi)<br /><a href="/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_T%C3%A2y" title="Quảng Tây">Quảng Tây</a>, <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Minh" class="mw-redirect" title="Đại Minh">Đại Minh</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">An táng</th><td class="infobox-data">Trung Quốc</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Thê thiếp</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Huy_Ninh_c%C3%B4ng_ch%C3%BAa" title="Huy Ninh công chúa">Thái Từ Hoàng hậu</a><br /> <a href="/w/index.php?title=Cao_Nghi_c%C3%B4ng_ch%C3%BAa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cao Nghi công chúa (trang không tồn tại)">Mẫn Dương quý phi</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Hậu duệ</th><td class="infobox-data"> <table width="100%" class="collapsible collapsed" cellpadding="0" cellspacing="0" style="background: transparent;"> <tbody><tr> <th style="font-weight: normal">Hậu duệ </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/H%E1%BB%93_H%C3%A1n_Th%C6%B0%C6%A1ng" title="Hồ Hán Thương">Hồ Hán Thương</a><br /><a href="/wiki/H%E1%BB%93_Nguy%C3%AAn_Tr%E1%BB%ABng" title="Hồ Nguyên Trừng">Hồ Nguyên Trừng</a><br /><a href="/wiki/Kh%C3%A2m_Th%C3%A1nh_ho%C3%A0ng_h%E1%BA%ADu" class="mw-redirect" title="Khâm Thánh hoàng hậu">Hồ Thánh Ngâu</a><br /><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Tri%E1%BA%BFt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hồ Triết (trang không tồn tại)">Hồ Triết</a><br /><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_U%C3%B4ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hồ Uông (trang không tồn tại)">Hồ Uông</a> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72032465"><table class="infobox" style="border-collapse:collapse; border-spacing:0px; border:none; width:100%; margin:0px; font-size:100%; clear:none; float:none"><tbody><tr><th colspan="2" class="infobox-header" style="text-align:left">Tên thật</th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data nickname" style="text-align:left; padding-left:0.7em;">Lê Quý Ly (黎季犛)<br />Hồ Quý Ly (胡季犛)<br />Hồ Nhất Nguyên (胡一元)</td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-header" style="text-align:left"><a href="/wiki/Bi%E1%BB%83u_t%E1%BB%B1" title="Biểu tự">Tên tự</a></th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data" style="text-align:left; padding-left:0.7em;">Lý Nguyên (理元)</td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-header" style="text-align:left"><a href="/wiki/Ni%C3%AAn_hi%E1%BB%87u" title="Niên hiệu">Niên hiệu</a></th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data" style="text-align:left; padding-left:0.7em;">Thánh Nguyên (聖元): 1400-1401</td></tr></tbody></table></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Tước vị</th><td class="infobox-data"> <ul><li>Khâm đức Hưng liệt Đại vương</li> <li>Phụ chính Cai giáo Hoàng đế</li> <li>Quốc tổ Chương hoàng</li></ul> </td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Triều đại</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Nh%C3%A0_H%E1%BB%93" title="Nhà Hồ">Nhà Hồ</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Thân phụ</th><td class="infobox-data"><a href="/w/index.php?title=L%C3%AA_Qu%E1%BB%91c_M%E1%BA%A1o&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lê Quốc Mạo (trang không tồn tại)">Lê Quốc Mạo</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Thân mẫu</th><td class="infobox-data">Phạm Phu nhân</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/T%C3%B4n_gi%C3%A1o" title="Tôn giáo">Tôn giáo</a></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Nho_gi%C3%A1o" title="Nho giáo">Nho giáo</a></td></tr></tbody></table> <p><b>Hồ Quý Ly</b> (<a href="/wiki/Ch%E1%BB%AF_H%C3%A1n" title="Chữ Hán">chữ Hán</a>: 胡季犛; 1336 – 1407), <a href="/wiki/T%C3%AAn_ch%E1%BB%AF" class="mw-disambig" title="Tên chữ">tên chữ</a> <b>Nhất Nguyên</b> (一元), là vị <a href="/wiki/Ho%C3%A0ng_%C4%91%E1%BA%BF" title="Hoàng đế">hoàng đế</a> đầu tiên của nhà nước <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Ngu" title="Đại Ngu">Đại Ngu</a> trong <a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam" title="Lịch sử Việt Nam">lịch sử Việt Nam</a>. Ông ở ngôi vị <a href="/wiki/Ho%C3%A0ng_%C4%91%E1%BA%BF" title="Hoàng đế">Hoàng đế</a> từ năm <a href="/wiki/1400" title="1400">1400</a> đến năm <a href="/wiki/1401" title="1401">1401</a> tự xưng là <b>Quốc Tổ Chương Hoàng</b> (國祖章皇), sau đó giữ ngôi <a href="/wiki/Th%C3%A1i_th%C6%B0%E1%BB%A3ng_ho%C3%A0ng" title="Thái thượng hoàng">Thái thượng hoàng</a> từ năm <a href="/wiki/1401" title="1401">1401</a> đến năm <a href="/wiki/1407" title="1407">1407</a>. </p><p>Hồ Quý Ly được xem là một nhà cải cách trong lịch sử Việt Nam và cũng là một nhân vật gây tranh cãi với những luồng ý kiến khen chê khác nhau. Các sử gia hiện đại đánh giá ông là người có đầu óc mạnh dạn, muốn xoay chuyển thời thế, nhưng khi thực hiện lại mắc nhiều sai lầm, làm mất lòng dân dẫn đến hoạ mất nước. Hồ Quý Ly để lại bài học cho lịch sử nhiều hơn là cái ông làm cho lịch sử.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Ch%C3%BA_th%C3%ADch_ngu%E1%BB%93n_g%E1%BB%91c" title="Wikipedia:Chú thích nguồn gốc"><span title="Tuyên bố này cần tham khảo đến các nguồn đáng tin cậy.">cần dẫn nguồn</span></a></i>]</sup> </p><p>Thời niên thiếu, Hồ Quý Ly theo học <a href="/wiki/V%C3%B5_thu%E1%BA%ADt" title="Võ thuật">võ</a>, gia nhập chốn quan trường <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Tr%E1%BA%A7n" title="Nhà Trần">triều Trần</a> sau khi đỗ <a href="/wiki/Thi_H%C6%B0%C6%A1ng" title="Thi Hương">thi Hương</a>, khoa Hoành từ. Hồ Quý Ly có hai người cô ruột là vợ của vua <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Minh_T%C3%B4ng" title="Trần Minh Tông">Trần Minh Tông</a>, một người sinh ra vua <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Ngh%E1%BB%87_T%C3%B4ng" title="Trần Nghệ Tông">Trần Nghệ Tông</a> còn người kia sinh ra <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Du%E1%BB%87_T%C3%B4ng" title="Trần Duệ Tông">Trần Duệ Tông</a>, do đó ông được sự tín nhiệm khi <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Ngh%E1%BB%87_T%C3%B4ng" title="Trần Nghệ Tông">Trần Nghệ Tông</a> lên làm vua. Năm <a href="/wiki/1372" title="1372">1372</a>, ông được phong làm Tham mưu quân sự. Năm 1377, vua Trần Duệ Tông đánh Chiêm Thành bị tử trận, Hồ Quý Ly kinh hãi, bỏ chạy về trước, nhưng vẫn được tha tội. Năm <a href="/wiki/1380" title="1380">1380</a>, Hồ Quý Ly làm Thống lĩnh quân <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t" title="Đại Việt">Đại Việt</a> để chống lại <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Vi%E1%BB%87t_%E2%80%93_Chi%C3%AAm_(1367-1396)" class="mw-redirect" title="Chiến tranh Việt – Chiêm (1367-1396)">các đợt tấn công</a> của <a href="/wiki/Chi%C3%AAm_Th%C3%A0nh" title="Chiêm Thành">Chiêm Thành</a>. Năm <a href="/wiki/1387" title="1387">1387</a>, ông được phong làm <a href="/wiki/T%E1%BB%83_t%C6%B0%E1%BB%9Bng" title="Tể tướng">Tể tướng</a>. Từ đó, ông có <a href="/wiki/Quy%E1%BB%81n_l%E1%BB%B1c" title="Quyền lực">quyền lực</a> gần như tuyệt đối trong triều, các tông tộc, quan lại trung thành với họ Trần đã có 2 lần chính biến nhằm lật đổ sự thống trị của Quý Ly nhưng ông đều giành chiến thắng và đã có nhiều người bị <a href="/wiki/T%E1%BB%AD_h%C3%ACnh" title="Tử hình">hành quyết</a> sau đó. </p><p>Năm <a href="/wiki/1400" title="1400">1400</a>, Hồ Quý Ly chiếm ngôi <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Tr%E1%BA%A7n" title="Nhà Trần">nhà Trần</a>, đặt <a href="/wiki/C%C3%A1c_t%C3%AAn_g%E1%BB%8Di_c%E1%BB%A7a_n%C6%B0%E1%BB%9Bc_Vi%E1%BB%87t_Nam" class="mw-redirect" title="Các tên gọi của nước Việt Nam">quốc hiệu</a> là <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Ngu" title="Đại Ngu">Đại Ngu</a>, chưa được 1 năm trao ngôi cho con và làm <a href="/wiki/Th%C3%A1i_th%C6%B0%E1%BB%A3ng_ho%C3%A0ng" title="Thái thượng hoàng">Thái thượng hoàng</a> nhưng vẫn nắm đại quyền. Hồ Quý Ly đã đề ra những cải cách về <a href="/wiki/H%C3%A0nh_ch%C3%ADnh_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_H%E1%BB%93" title="Hành chính Việt Nam thời Hồ">hành chính</a>, giáo dục khoa cử, <a href="/wiki/Kinh_t%E1%BA%BF" title="Kinh tế">kinh tế</a>, quân sự, trong đó bao gồm việc phát hành <a href="/wiki/Ti%E1%BB%81n_gi%E1%BA%A5y" title="Tiền giấy">tiền giấy</a> và đã chuyển kinh đô từ <a href="/wiki/Th%C4%83ng_Long" title="Thăng Long">Thăng Long</a> về <a href="/wiki/Thanh_H%C3%B3a" title="Thanh Hóa">Thanh Hóa</a>. Nhưng các cải cách đó phần lớn là thất bại, khiến nhà Hồ mất sự ủng hộ của người dân. </p><p>Vế đối ngoại, mười tháng sau khi lên ngôi, ông đã <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Vi%E1%BB%87t-Chi%C3%AAm_1400-1407" class="mw-redirect" title="Chiến tranh Việt-Chiêm 1400-1407">phát binh thảo phạt Chiêm Thành</a>, qua hai lần phát binh, chiếm được hai châu Đại Chiêm và Cổ Lũy (<a href="/wiki/1402" title="1402">1402</a>). Năm sau (<a href="/wiki/1403" title="1403">1403</a>), ông còn cho đại quân bao vây <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%93_B%C3%A0n" title="Đồ Bàn">Đồ Bàn</a> nhưng không thắng. Đến năm <a href="/wiki/1406" title="1406">1406</a>, nhà Minh đưa quân xâm lược Đại Ngu. Do không được lòng dân, binh sỹ bất mãn nên quân nhà Hồ thất bại nhanh chóng, lui dần về phía nam và thất bại toàn cục năm <a href="/wiki/1407" title="1407">1407</a> khi cha con Hồ Quý Ly đều bị quân Minh bắt và giải về <a href="/wiki/Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Trung Quốc">Trung Quốc</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nguồn_gốc_và_giáo_dục"><span id="Ngu.E1.BB.93n_g.E1.BB.91c_v.C3.A0_gi.C3.A1o_d.E1.BB.A5c"></span>Nguồn gốc và giáo dục</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=1" title="Sửa đổi phần “Nguồn gốc và giáo dục”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=1" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Nguồn gốc và giáo dục"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Hồ Quý Ly trước có tên là <b>Lê Quý Ly</b> (黎季犛), <a href="/wiki/Bi%E1%BB%83u_t%E1%BB%B1" title="Biểu tự">biểu tự</a> <b>Lý Nguyên</b> (理元). Ông sinh năm <a href="/wiki/B%C3%ADnh_T%C3%BD" title="Bính Tý">Bính Tý</a> (<a href="/wiki/1336" title="1336">1336</a>), quê ở <a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%A1i_L%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Đại Lại (trang không tồn tại)">Đại Lại</a>, Vĩnh Lộc (nay là <a href="/wiki/H%C3%A0_%C4%90%C3%B4ng,_H%C3%A0_Trung" title="Hà Đông, Hà Trung">Hà Đông, Hà Trung</a>, <a href="/wiki/Thanh_H%C3%B3a" title="Thanh Hóa">Thanh Hóa</a>). Tổ tiên Hồ Quý Ly là <a href="/wiki/H%E1%BB%93_H%C6%B0ng_D%E1%BA%ADt" title="Hồ Hưng Dật">Hồ Hưng Dật</a>, vốn là người <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFt_Giang" title="Chiết Giang">Chiết Giang</a> bên <a href="/wiki/Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Trung Quốc">Trung Quốc</a>, thời <a href="/wiki/H%E1%BA%ADu_H%C3%A1n" title="Hậu Hán">Hậu Hán</a> (947-950) sang sinh sống ở Châu Diễn (tức vùng <a href="/wiki/Di%E1%BB%85n_Ch%C3%A2u" title="Diễn Châu">Diễn Châu</a>, <a href="/wiki/Ngh%E1%BB%87_An" title="Nghệ An">Nghệ An</a>). Đến thời <a href="/wiki/Lo%E1%BA%A1n_12_s%E1%BB%A9_qu%C3%A2n" title="Loạn 12 sứ quân">loạn 12 sứ quân</a> họ Hồ dời vào hương Bào Đột (nay là <a href="/wiki/Qu%E1%BB%B3nh_L%C3%A2m,_Qu%E1%BB%B3nh_L%C6%B0u" title="Quỳnh Lâm, Quỳnh Lưu">Quỳnh Lâm, Quỳnh Lưu</a>, <a href="/wiki/Ngh%E1%BB%87_An" title="Nghệ An">Nghệ An</a>) và trở thành một trại chủ. Đến thời Lý, trong họ có người lấy <a href="/w/index.php?title=Nguy%E1%BB%87t_%C4%90%C3%ADch_C%C3%B4ng_ch%C3%BAa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nguyệt Đích Công chúa (trang không tồn tại)">Nguyệt Đích Công chúa</a>, sinh ra <a href="/w/index.php?title=Nguy%E1%BB%87t_%C4%90oan_C%C3%B4ng_ch%C3%BAa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nguyệt Đoan Công chúa (trang không tồn tại)">Nguyệt Đoan Công chúa</a>. Đời cháu thứ 12 của Hồ Hưng Dật là <a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Li%C3%AAm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hồ Liêm (trang không tồn tại)">Hồ Liêm</a> dời đến ở hương Đại Lại, <a href="/wiki/V%C4%A9nh_L%E1%BB%99c" title="Vĩnh Lộc">Vĩnh Lộc</a>, <a href="/wiki/Thanh_H%C3%B3a" title="Thanh Hóa">Thanh Hóa</a>. Hồ Liêm làm con nuôi của Tuyên úy Lê Huấn rồi lấy họ Lê làm họ của mình. Hồ Quý Ly là cháu 4 đời của Lê Huấn, khi lên làm vua thì đổi lại họ Hồ.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Theo sách <i><a href="/wiki/Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_ti%C3%AAu_%C3%A1n" title="Việt sử tiêu án">Việt sử tiêu án</a></i>: <i>Quý Ly tìm kiếm được dòng máu họ Hồ, muốn trở lại họ cũ, bèn lấy tên Hồ Cương làm người tâm phúc.</i><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Theo <a href="/wiki/Minh_th%E1%BB%B1c_l%E1%BB%A5c" title="Minh thực lục">Minh thực lục</a>, Lê Quý Ly xưa vốn là con của một cựu võ quan là Lê Quốc Mạo hoặc Lê Quốc Kỳ, sau khi cướp ngôi, Lê Quý Ly đổi tên thành <b>Nhất Nguyên</b> (一元).<sup id="cite_ref-source0_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-source0-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Hồ Quý Ly thuở nhỏ theo học võ <a href="/w/index.php?title=Nguy%E1%BB%85n_S%C6%B0_T%E1%BB%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nguyễn Sư Tề (trang không tồn tại)">Nguyễn Sư Tề</a>, sau đỗ thi Hương, rồi đỗ khoa Hoành từ.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hai chị em bà cô của Hồ Quý Ly đều làm cung nhân của <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Minh_T%C3%B4ng" title="Trần Minh Tông">Trần Minh Tông</a>; bà <a href="/wiki/Minh_T%E1%BB%AB_Ho%C3%A0ng_th%C3%A1i_phi" title="Minh Từ Hoàng thái phi">Minh Từ Hoàng thái phi</a> sinh ra <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Ngh%E1%BB%87_T%C3%B4ng" title="Trần Nghệ Tông">Trần Nghệ Tông</a>; bà <a href="/wiki/%C4%90%C3%B4n_T%E1%BB%AB_Ho%C3%A0ng_th%C3%A1i_phi" title="Đôn Từ Hoàng thái phi">Đôn Từ Hoàng thái phi</a> sinh ra <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Du%E1%BB%87_T%C3%B4ng" title="Trần Duệ Tông">Trần Duệ Tông</a>. Do đó, Trần Nghệ Tông mới lên ngôi rất tín nhiệm Quý Ly, lại đem em gái mới góa chồng là <a href="/wiki/Huy_Ninh_c%C3%B4ng_ch%C3%BAa" title="Huy Ninh công chúa">Huy Ninh công chúa</a> gả cho.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Làm_quan_nhà_Trần"><span id="L.C3.A0m_quan_nh.C3.A0_Tr.E1.BA.A7n"></span>Làm quan nhà Trần</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=2" title="Sửa đổi phần “Làm quan nhà Trần”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=2" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Làm quan nhà Trần"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Triều_đại_Trần_Nghệ_Tông"><span id="Tri.E1.BB.81u_.C4.91.E1.BA.A1i_Tr.E1.BA.A7n_Ngh.E1.BB.87_T.C3.B4ng"></span>Triều đại Trần Nghệ Tông</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=3" title="Sửa đổi phần “Triều đại Trần Nghệ Tông”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=3" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Triều đại Trần Nghệ Tông"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Năm <a href="/wiki/1369" title="1369">1369</a>, vua <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_D%E1%BB%A5_T%C3%B4ng" title="Trần Dụ Tông">Trần Dụ Tông</a> mất, do không có con, ra chiếu cho người con của cố Cung Túc Đại vương Trần Dục tên <a href="/wiki/D%C6%B0%C6%A1ng_Nh%E1%BA%ADt_L%E1%BB%85" title="Dương Nhật Lễ">Nhật Lễ</a> lên ngôi. Nhật Lễ vốn là con của người làm trò trong hoàng cung tên Dương Khương. Vợ Dương Khương làm con hát trong cung, đương khi mang thai Nhật Lễ thì Trần Dục lấy làm thích, cưới về làm vợ, nhận Nhật Lễ làm con. Nhật Lễ lên ngôi, chỉ lo rượu chè dâm dật, hát xướng, tôn thất nhà Trần và các quan đều thất vọng. Năm 1370, người con thứ ba của vua <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Minh_T%C3%B4ng" title="Trần Minh Tông">Trần Minh Tông</a> liên kết với các tôn thất và các quan làm binh biến, các tướng đem quân hàng, rốt cuộc bắt được Nhật Lễ, lên làm vua, tức Trần Nghệ Tông.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Do là anh em bên ngoại nên Hồ Quý Ly được vua Nghệ Tông tín nhiệm. Năm <a href="/wiki/1371" title="1371">1371</a>, Quý Ly được làm <a href="/w/index.php?title=Khu_m%E1%BA%ADt_%C4%91%E1%BA%A1i_s%E1%BB%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Khu mật đại sứ (trang không tồn tại)">Khu mật viện đại sứ</a> và được vua gả em gái vừa góa chồng là <a href="/wiki/Huy_Ninh_c%C3%B4ng_ch%C3%BAa" title="Huy Ninh công chúa">công chúa Huy Ninh</a> cho. Thời bấy giờ, nước Chăm do <a href="/wiki/Ch%E1%BA%BF_B%E1%BB%93ng_Nga" title="Chế Bồng Nga">Chế Bồng Nga</a> làm vua cường thịnh, thường đem binh đánh cướp <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t" title="Đại Việt">Đại Việt</a>. Năm 1371, quân Chiêm đánh vào tận kinh đô, cướp bóc, đốt phá, nhà vua phải lánh sang Đông Ngàn tránh.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Tháng 8 năm <a href="/wiki/1371" title="1371">1371</a>, vua Nghệ Tông sai Quý Ly đi tới <a href="/wiki/Ngh%E1%BB%87_An" title="Nghệ An">Nghệ An</a> để chiêu tập dân chúng, vỗ về <a href="/wiki/Bi%C3%AAn_gi%E1%BB%9Bi" title="Biên giới">biên giới</a>, đến tháng 9, gia phong làm Trung Tuyên Quốc thượng hầu. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Triều_đại_Trần_Duệ_Tông"><span id="Tri.E1.BB.81u_.C4.91.E1.BA.A1i_Tr.E1.BA.A7n_Du.E1.BB.87_T.C3.B4ng"></span>Triều đại Trần Duệ Tông</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=4" title="Sửa đổi phần “Triều đại Trần Duệ Tông”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=4" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Triều đại Trần Duệ Tông"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Tháng 11 năm <a href="/wiki/1372" title="1372">1372</a>, Trần Nghệ Tông xuống chiếu nhường ngôi cho em là Trần Kính, tức là <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Du%E1%BB%87_T%C3%B4ng" title="Trần Duệ Tông">Trần Duệ Tông</a>, còn bản thân lên làm <a href="/wiki/Th%C3%A1i_th%C6%B0%E1%BB%A3ng_ho%C3%A0ng" title="Thái thượng hoàng">Thái thượng hoàng</a>. Trần Duệ Tông là con của <a href="/wiki/%C4%90%C3%B4n_T%E1%BB%AB_Ho%C3%A0ng_th%C3%A1i_phi" title="Đôn Từ Hoàng thái phi">Đôn Từ Thái phi</a>, cũng là cô của Lê Quý Ly. Trần Duệ Tông lấy Lê Quý Ly làm <i>Tham mưu quân sự</i>.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Năm <a href="/wiki/1376" title="1376">1376</a>, vua Chiêm là <a href="/wiki/Ch%E1%BA%BF_B%E1%BB%93ng_Nga" title="Chế Bồng Nga">Chế Bồng Nga</a> lại mang quân xâm lấn. Duệ Tông sai <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%97_T%E1%BB%AD_B%C3%ACnh" title="Đỗ Tử Bình">Đỗ Tử Bình</a> đi đánh. <a href="/wiki/Ch%E1%BA%BF_B%E1%BB%93ng_Nga" title="Chế Bồng Nga">Chế Bồng Nga</a> sợ hãi, xin dâng 10 mâm vàng tạ tội. Tử Bình giấu vàng đi, lại tâu về triều rằng vua Chiêm kiêu ngạo không thần phục. Duệ Tông quyết định thân chinh đi đánh. <a href="/wiki/Th%C3%A1ng_m%C6%B0%E1%BB%9Di_hai" title="Tháng mười hai">Tháng 12</a> năm <a href="/wiki/1376" title="1376">1376</a>, Duệ Tông cầm 12 vạn quân đánh Chiêm Thành.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Tháng giêng năm <a href="/wiki/1377" title="1377">1377</a>, quân <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t" title="Đại Việt">Đại Việt</a> tiến vào cửa <a href="/wiki/Th%C3%A0nh_Th%E1%BB%8B_N%E1%BA%A1i" title="Thành Thị Nại">Thi Nại</a> (<a href="/wiki/Quy_Nh%C6%A1n" title="Quy Nhơn">Quy Nhơn</a>), đánh lấy đồn Thạch Kiều rồi tiến tới kinh thành <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%93_B%C3%A0n" title="Đồ Bàn">Đồ Bàn</a> nước Chiêm. Quân Việt bị quân Chiêm phục kích, <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Du%E1%BB%87_T%C3%B4ng" title="Trần Duệ Tông">Duệ Tông</a>. Hồ Quý Ly thân mang đại binh không dám ứng cứu khiến Duệ Tông thọ nạn<sup id="cite_ref-ReferenceB_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceB-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Triều_đại_Trần_Phế_Đế"><span id="Tri.E1.BB.81u_.C4.91.E1.BA.A1i_Tr.E1.BA.A7n_Ph.E1.BA.BF_.C4.90.E1.BA.BF"></span>Triều đại Trần Phế Đế</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=5" title="Sửa đổi phần “Triều đại Trần Phế Đế”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=5" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Triều đại Trần Phế Đế"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Năm <a href="/wiki/1377" title="1377">1377</a>, <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Ngh%E1%BB%87_T%C3%B4ng" title="Trần Nghệ Tông">Trần Nghệ Tông</a> thấy Duệ Tông tử trận, nên chiêu hồn <a href="/wiki/Ch%C3%B4n_c%E1%BA%A5t" title="Chôn cất">chôn</a> ở Hy Lăng và cho lập con trưởng của Duệ Tông là Kiến Đức Đại vương <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Ph%E1%BA%BF_%C4%90%E1%BA%BF_(%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t)" title="Trần Phế Đế (Đại Việt)">Trần Hiện</a> 16 tuổi lên làm vua, tức là <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Ph%E1%BA%BF_%C4%90%E1%BA%BF_(%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t)" title="Trần Phế Đế (Đại Việt)">Trần Phế Đế</a>, tôn hiệu Giản Hoàng.<sup id="cite_ref-ReferenceB_12-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceB-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Theo nhận xét của sử quan <a href="/wiki/Ng%C3%B4_S%C4%A9_Li%C3%AAn" title="Ngô Sĩ Liên">Ngô Sĩ Liên</a>: <i>vua u mê, nhu nhược, không làm nổi việc gì, uy quyền càng về tay kẻ dưới, xã tắc lung lay.</i> </p><p>Sau khi đánh bại <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Du%E1%BB%87_T%C3%B4ng" title="Trần Duệ Tông">Trần Duệ Tông</a>, vua Chăm Pa <a href="/wiki/Ch%E1%BA%BF_B%E1%BB%93ng_Nga" title="Chế Bồng Nga">Chế Bồng Nga</a> biết binh lực <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Tr%E1%BA%A7n" title="Nhà Trần">nhà Trần</a> suy nhược nên liên tục phát thủy binh Bắc tiến. Trong vòng chỉ hai năm (<a href="/wiki/1377" title="1377">1377</a>–<a href="/wiki/1378" title="1378">1378</a>), quân Chăm Pa tiến công hai lần bằng đường biển, hai lần đều vào được thành <a href="/wiki/Th%C4%83ng_Long" title="Thăng Long">Thăng Long</a> giết người cướp của rồi rút về. </p><p>Năm <a href="/wiki/1379" title="1379">1379</a>, Hồ Quý Ly được vua lấy làm Tiểu tư không kiêm Hành khu mật đại sứ như cũ. Hồ Quý Ly tiến cử con của thầy học mình là <a href="/wiki/Nguy%E1%BB%85n_%C4%90a_Ph%C6%B0%C6%A1ng" title="Nguyễn Đa Phương">Nguyễn Đa Phương</a> làm tướng quân, Phạm Cự Luận làm quyền đô sự. Người đương thời cho rằng Hồ Quý Ly có <i>phương viên tá lự</i>, tức có người giúp mưu tính kế vuông tròn.<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Đầu năm <a href="/wiki/1380" title="1380">1380</a>, vua Chăm Pa phát quân đánh vào <a href="/wiki/Thanh_H%C3%B3a" title="Thanh Hóa">Thanh Hóa</a>, <a href="/wiki/Ngh%E1%BB%87_An" title="Nghệ An">Nghệ An</a>. Tháng 3 năm đó, Lê Quý Ly được lệnh thống lĩnh quân thủy, Đỗ Tử Bình chỉ huy quân bộ đi vào Thanh Hóa để chống giữ. Quý Ly đem quân đến sông Ngu (nay là sông Lạch Trường ở huyện <a href="/wiki/Ho%E1%BA%B1ng_H%C3%B3a" title="Hoằng Hóa">Hoằng Hóa</a>, tỉnh Thanh Hóa), ra lệnh cho binh sĩ đóc cọc gỗ ở giữa lòng sông.<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Tháng 5 cùng năm, Quý Ly dẫn viên tướng chỉ huy quân Thần Vũ là Nguyễn Kim Ngao và tướng chỉ huy quân Thị vệ là Đỗ Dã Kha ra đánh. Kim Ngao quay thuyền trở lại để tránh mũi nhọn của giặc. Quý Ly chém Ngao để thị uy trước ba quân, rồi ra lệnh quân sĩ nổi trống hò reo mà tiến. Vua Chiêm <a href="/wiki/Ch%E1%BA%BF_B%E1%BB%93ng_Nga" title="Chế Bồng Nga">Chế Bồng Nga</a> chống cự không được, phải rút chạy về nam. Kể từ đó Đỗ Tử Bình cáo ốm, không giữ binh quyền nữa. Chỉ có Quý Ly giữ chức Nguyên Nhung hành Hải Tây Đô thống chế.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Sang năm <a href="/wiki/1382" title="1382">1382</a>, quân Chiêm lại Bắc tiến đánh vào <a href="/wiki/Thanh_H%C3%B3a" title="Thanh Hóa">Thanh Hóa</a>. Lê Quý Ly đem quân đóng đồn ở núi Long Đại ở Thanh Hóa (tức <a href="/wiki/N%C3%BAi_H%C3%A0m_R%E1%BB%93ng_(Thanh_H%C3%B3a)" title="Núi Hàm Rồng (Thanh Hóa)">núi Hàm Rồng</a>), <a href="/wiki/Nguy%E1%BB%85n_%C4%90a_Ph%C6%B0%C6%A1ng" title="Nguyễn Đa Phương">Nguyễn Đa Phương</a> đóng cọc giữ cửa biển Thần Đầu. Quân Chiêm hai đường tiến đánh. Khi thủy quân Chiêm lại gần, Đa Phương không đợi lệnh Quý Ly, cho mở cọc cắm cừ, tiến ra giao chiến. Quân Chiêm trở tay không kịp, quân <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t" title="Đại Việt">Đại Việt</a> dùng hỏa khí ném vào làm thuyền Chiêm bị cháy đắm gần hết. Quân Chiêm thua to, phải bỏ chạy vào rừng núi. Quân Việt vây núi ba ngày, quân Chiêm nhiều người bị chết đói. Thủy quân Chiêm còn lại bỏ chạy về nước. Quân Việt đuổi theo đánh đến <a href="/wiki/Ngh%E1%BB%87_An" title="Nghệ An">Nghệ An</a>. Sau đó Nguyễn Đa Phương được thăng làm Kim Ngô vệ Đại tướng quân.<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Kể từ khi giành toàn thắng trong các trận <a href="/w/index.php?title=S%C3%B4ng_Ngu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sông Ngu (trang không tồn tại)">sông Ngu</a> và <a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%ADa_Th%E1%BA%A7n_%C4%90%E1%BA%A7u&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cửa Thần Đầu (trang không tồn tại)">cửa Thần Đầu</a>, quân thế <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t" title="Đại Việt">Đại Việt</a> đã tốt hơn nhiều. Do vậy, tháng 1 năm <a href="/wiki/1383" title="1383">1383</a>, Trần Nghệ Tông ra lệnh cho Lê Quý Ly đem quân vào đến Lại Bộ Nương Loan (ở huyện <a href="/wiki/K%E1%BB%B3_Anh" class="mw-redirect mw-disambig" title="Kỳ Anh">Kỳ Anh</a>, <a href="/wiki/H%C3%A0_T%C4%A9nh" title="Hà Tĩnh">Hà Tĩnh</a> ngày nay) nhưng gặp phải bão đánh nát mất nhiều thuyền chiến, vì vậy lại phải rút quân về. Sang tháng 6, <a href="/wiki/Ch%E1%BA%BF_B%E1%BB%93ng_Nga" title="Chế Bồng Nga">Chế Bồng Nga</a> cùng với đại tướng <a href="/wiki/La_Kh%E1%BA%A3i" class="mw-redirect" title="La Khải">La Khải</a> đem quân đi đường núi ra đóng ở đất Quảng Oai (nay thuộc <a href="/wiki/Ba_V%C3%AC" title="Ba Vì">Ba Vì</a>, <a href="/wiki/H%C3%A0_N%E1%BB%99i" title="Hà Nội">Hà Nội</a>). Trần Nghệ Tông sai tướng <a href="/w/index.php?title=M%E1%BA%ADt_%C3%94n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mật Ôn (trang không tồn tại)">Mật Ôn</a> đi đánh, nhưng bị quân Chiêm bắt. Nghệ Tông sợ hãi, chạy khỏi <a href="/wiki/Th%C4%83ng_Long" title="Thăng Long">Thăng Long</a>, người học trò <a href="/w/index.php?title=Nguy%E1%BB%85n_M%E1%BB%99ng_Hoa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nguyễn Mộng Hoa (trang không tồn tại)">Nguyễn Mộng Hoa</a> mặc nguyên quần áo lội xuống nước cản Thượng hoàng hãy ở lại chống quân Chăm Pa nhưng Nghệ Tông không nghe. Nguyễn Đa Phương ngày đêm đốc suất quân sĩ dựng rào chắn bảo vệ kinh thành, tháng 12 quân Chiêm dẫn quân về.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Năm <a href="/wiki/1384" title="1384">1384</a>, <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Minh" title="Nhà Minh">nhà Minh</a> đánh vùng <a href="/wiki/V%C3%A2n_Nam" title="Vân Nam">Vân Nam</a>, sai người sang <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t" title="Đại Việt">Đại Việt</a> đòi <a href="/wiki/C%C3%A2y_l%C6%B0%C6%A1ng_th%E1%BB%B1c" title="Cây lương thực">lương thực</a> cấp cho quân lính ở <a href="/wiki/L%C3%A2m_An" title="Lâm An">Lâm An</a>. <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Tr%E1%BA%A7n" title="Nhà Trần">Nhà Trần</a> đồng ý cấp <a href="/wiki/C%C3%A2y_l%C6%B0%C6%A1ng_th%E1%BB%B1c" title="Cây lương thực">lương thực</a>, các quan sai đi nhiều người nhiễm bệnh mà chết. Đến năm <a href="/wiki/1385" title="1385">1385</a>, <a href="/wiki/1386" title="1386">1386</a>, <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Minh" title="Nhà Minh">nhà Minh</a> lại đòi cấp tăng nhân, các giống hoa quả, lại sai bọn Cẩm Y vệ sang mượn đường đánh <a href="/wiki/Chi%C3%AAm_Th%C3%A0nh" title="Chiêm Thành">Chiêm Thành</a>, đòi 50 con voi.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Quan Tư đồ, Chương túc Quốc thượng hầu <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Nguy%C3%AAn_%C4%90%C3%A1n" title="Trần Nguyên Đán">Trần Nguyên Đán</a> xin về trí sĩ ở <a href="/wiki/C%C3%B4n_S%C6%A1n_(t%E1%BB%89nh)" title="Côn Sơn (tỉnh)">Côn Sơn</a>, đem con là Mộng Dữ gửi gắm cho Quý Ly. Quý Ly đem công chúa Hoàng Trung gả cho Mộng Dữ. Lúc này Hồ Quý Ly nắm quyền hành lớn, các tôn thất và quan lại tỏ ra lo lắng. Năm <a href="/wiki/1387" title="1387">1387</a>, Hồ Quý Ly được thăng làm Đồng bình chương sự, Thượng hoàng ban cho một thanh gươm, một lá cờ đề tám chữ <i>Văn võ toàn tài, quân thần đồng đức</i>, Quý Ly làm một bài thơ cảm tạ. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Phế_Đế_mưu_trừ_bỏ_Quý_Ly"><span id="Ph.E1.BA.BF_.C4.90.E1.BA.BF_m.C6.B0u_tr.E1.BB.AB_b.E1.BB.8F_Qu.C3.BD_Ly"></span>Phế Đế mưu trừ bỏ Quý Ly</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=6" title="Sửa đổi phần “Phế Đế mưu trừ bỏ Quý Ly”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=6" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Phế Đế mưu trừ bỏ Quý Ly"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Tháng 3 năm Đinh Mão (4-1387), Thượng hoàng Trần Nghệ Tông cho Lê Quý Ly làm Đồng bình chương sự, ban cho một thanh gươm và một lá cờ đề 8 chữ “Văn võ toàn tài, quân thần đồng đức” (Văn võ toàn tài, vua tôi một dạ). Lời khen ngợi Quý Ly của Trần Nghệ Tông thể hiện ở 8 chữ trên lá cờ ấy, phản ánh một thực tế là Nghệ Tông rất tín nhiệm Lê Quý Ly, có lẽ bởi Quý Ly có năng lực vượt trội trong đội ngũ quần thần của Nghệ Tông. Theo Bách khoa toàn thư Việt Nam quyển 21 Lịch sử Việt Nam xuất bản tháng 8 năm 2020 nhận xét về Hồ Quý Ly không chỉ là người tướng làm tham mưu nơi màn trướng mà còn là người được Thượng hoàng giao trực tiếp cầm quân nơi trận mạc. Nhờ đóng vai trò lớn trên lĩnh vực quân sự, Quý Ly có điều kiện thao túng cả trên lĩnh vực chính trị. Chính Trần Nghệ Tông là người đã mở đường cho Lê Quý Ly tham gia triều chính và cất nhắc Quý Ly giữ những trọng trách. Quý Ly tham gia điều hành chính sự qua các chức Khu mật viện đại sứ, rồi Nhập nội phụ chính thái sư, Quốc tổ nhiếp chính.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Thượng hoàng <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Ngh%E1%BB%87_T%C3%B4ng" title="Trần Nghệ Tông">Trần Nghệ Tông</a> tuy nắm giữ đại quyền, nhưng việc gì cũng do Quý Ly quyết định. Quý Ly tìm cách phát triển thế lực riêng, nhưng Nghệ Tông vẫn không hề nghi ngại. Lúc đó, lòng các quan lại, tôn thất phần nhiều đã chán nản, rã rời, nhiều người biết trước Hồ Quý Ly sẽ cướp ngôi nhà Trần như <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Nguy%C3%AAn_%C4%90%C3%A1n" title="Trần Nguyên Đán">Trần Nguyên Đán</a> liền kết thông gia với họ Hồ, mong được phú quý và toàn mạng sau này.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Tuy nhiên, Nghệ Tông hết lòng tin rằng Quý Ly vẫn trung thành với triều Trần, nên trao cho ông gươm và một lá cờ có đề <i>"Văn võ toàn tài, quân thần đồng đức"</i>.<sup id="cite_ref-TT_278_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-TT_278-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Bấy giờ, Hoàng đế thấy Thượng hoàng quá tin dùng Quý Ly, mới bàn với Thái úy Trang Định vương Trần Ngạc (là con trưởng của Thượng hoàng) rằng nếu không trừ đi ắt thành vạ to. Không ngờ rằng, người hầu vua học là Vũ Như Mai biết được chuyện này, liền báo cho Quý Ly biết trước. <a href="/wiki/Nguy%E1%BB%85n_%C4%90a_Ph%C6%B0%C6%A1ng" title="Nguyễn Đa Phương">Nguyễn Đa Phương</a> khuyên Quý Ly nên tránh ra núi Đại Lại (ở huyện Vĩnh Lộc, tỉnh <a href="/wiki/Thanh_H%C3%B3a" title="Thanh Hóa">Thanh Hóa</a> ngày nay) để chờ đợi biến động. Trong khi đó, <a href="/w/index.php?title=Ph%E1%BA%A1m_C%E1%BB%B1_Lu%E1%BA%ADn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Phạm Cự Luận (trang không tồn tại)">Phạm Cự Luận</a> lại can rằng:<sup id="cite_ref-TT_278_22-1" class="reference"><a href="#cite_note-TT_278-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <dl><dd><i>"Không được, một khi đã ra ngoài thì khó lo chuyện sống còn".</i></dd></dl> <p>Quý Ly nói: </p> <dl><dd><i>"Nếu không còn phương sách gì thì ta đành tự tử, không để tay kẻ khác giết mình".</i></dd></dl> <p>Cự Luận nói: </p> <dl><dd><i>"Thượng hoàng trong lòng vẫn căm vua về việc giết Quan phục Đại vương [Trần Húc], vua rất không hài lòng. Nay quyền bính trong thiên hạ đều ở đại nhân cả mà vua lại mưu hại ngài thì Thượng hoàng lại càng ngờ lắm. Đại nhân hãy liều vào lạy Thượng hoàng, bày tỏ lợi hại, thì nhất định Thượng hoàng sẽ nghe theo ngài, chuyển họa thành phúc, dễ như trở bàn tay. <a href="/wiki/Th%C3%A1i_th%C6%B0%E1%BB%A3ng_ho%C3%A0ng" title="Thái thượng hoàng">Thượng hoàng</a> có nhiều con chính đích, ngài cứ tâu rằng thần nghe ngạn ngữ nói "Chưa có ai bán con để nuôi cháu, chỉ thấy bán cháu để nuôi con" may ra Thượng hoàng tỉnh ngộ mà đổi lập <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Thu%E1%BA%ADn_T%C3%B4ng" title="Trần Thuận Tông">Chiêu Định vương</a> [Trần Thuận Tông]. Nếu Thượng hoàng không nghe thì chết cũng chưa muộn".</i></dd></dl> <p>Quý Ly nghe vậy, bèn bí mật vào yết kiến Thượng hoàng rồi cứ y tâu như lời Cự Luận.<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Thượng hoàng nghe vậy, bèn giả vờ vi hành về Yên Sinh, rồi sai người gọi <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Ph%E1%BA%BF_%C4%90%E1%BA%BF_(%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t)" title="Trần Phế Đế (Đại Việt)">Đế hiển</a> đến bàn việc nước. Đế hiển đến, lập tức bị bắt rồi bị giam vào chùa Tư Phúc. Các tướng chỉ huy các phủ quân cũ như tướng chỉ huy quân Thiết Liêm là <a href="/wiki/Nguy%E1%BB%85n_Kho%C3%A1i" title="Nguyễn Khoái">Nguyễn Khoái</a>, Nguyễn Vân Nhi, tướng chỉ huy quân Thiết Giáp là Nguyễn Kha, Lê Lặc, tướng chỉ huy quân Thiết Sang là Nguyễn Bát Sách định đem quân vào cướp lấy vua đem ra. Đế hiển viết hai chữ "Giải giáp" đưa cho các tướng và răn bảo họ không được trái ý Thượng hoàng, các tướng mới thôi. Lát sau, Nghệ Tông đưa vua xuống phủ Thái Dương và cho thắt cổ cho chết. Bấy giờ Lê Á Phu cùng các tướng Nguyễn Khoái, Nguyễn Vân Nhi, Nguyễn Kha, Lê Lặc, Nguyễn Bát Sách và người học trò Lưu Thường vì cùng mưu với Đế hiển nên đều bị giết cả; chỉ có Nhập nội Hành khiển tả ty Lê Dữ Nghị là bị đày ra Trại Đầu. Về sự việc này, sử gia <a href="/wiki/Ng%C3%B4_S%C4%A9_Li%C3%AAn" title="Ngô Sĩ Liên">Ngô Sĩ Liên</a> trong tác phẩm <i><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a></i> có nói rằng:<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <table class="cquote" role="presentation" style="margin:auto; border-collapse: collapse; border: none; color: var(--color-base); background-color: transparent; width: auto;"> <tbody><tr> <td style="width: 20px; vertical-align: top; border: none; color: #B2B7F2; font-size: 40px; font-family: 'Times New Roman', Times, serif; font-weight: bold; line-height: .6em; text-align: left; padding: 10px 10px;">“ </td> <td style="vertical-align: top; border: none; padding: 4px 10px;"> <p><i>Khi ấy khí thế của họ Hồ đang mạnh, mọi người đều biết là nó sẽ cướp ngôi, Trang Định vương Ngạc là Thái úy, lại là con của Nghệ hoàng, thấy xã tắc sắp nghiêng đổ, nếu biết hướng vua làm điều phải, gây niềm tin ở vua cha, hiệu lệnh nghiêm ngặt, để nhiều người theo về mình, khiến cho Nghệ Tông già lẫn phải tỉnh lại. Giản hoàng nhút nhát phải tự lập, quyền bính về tay hết, mệnh lệnh ban từ trên, thì lòng gian của họ Hồ cũng phải tự ngừng lại. Trang Định không mưu tính đến việc đó, Á Phu không lường được vu mình chẳng có tài cương đoán, lại khuyên vua giết Quý Ly, mà cơ mưu không cẩn mật, để cho nó biết trước. Trang Định lại không sớm quyết đoán, bỏ lỡ cơ hội, đến nỗi công việc thất bại, thân mình bị giết, lại giết lây cả đến những quân tướng tài giỏi, thực đáng than thở biết bao! Có người hỏi: Họ Hồ trên được vua tin, dưới nắm binh quyền, dẫu đến <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Nguy%C3%AAn_%C4%90%C3%A1n" title="Trần Nguyên Đán">Nguyên Đán</a> là người có kiến thức, lại lão luyện sự đời còn không làm gì được, huống chi là Trang Định! Xin thưa: Cứ xem nói trong lòng lo sợ mà định tự tử, thì việc chế ngự Quý Ly cũng dễ thôi! Trước hết hãy trừ bọn Đa Phương, Cự Luận để chặt vây cánh của nó đi, thì thế nó phải cô ngay.</i> </p> </td> <td style="width: 20px; vertical-align: bottom; border: none; color: #B2B7F2; font-size: 40px; font-family: 'Times New Roman', Times, serif; font-weight: bold; line-height: .6em; text-align: right; padding: 10px 10px;">” </td></tr> </tbody></table> <p>Theo <i><a href="/wiki/Minh_th%E1%BB%B1c_l%E1%BB%A5c" title="Minh thực lục">Minh thực lục</a></i>, khoảng cuối tháng 12 năm <a href="/wiki/1388" title="1388">1388</a>, Lê Nhất Nguyên (黎一元) giết vua Trần Vĩ (tức Trần Phế Đế) rồi <a href="/wiki/Ch%C3%B4n_c%E1%BA%A5t" title="Chôn cất">chôn</a> ở phường Đại Dương ngoại thành <a href="/wiki/Th%C4%83ng_Long" title="Thăng Long">Thăng Long</a>. Lê Nhất Nguyên sau đó lập <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Thu%E1%BA%ADn_T%C3%B4ng" title="Trần Thuận Tông">Trần Nhật Hỗn</a> (tức Trần Thuận Tông), con <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Ngh%E1%BB%87_T%C3%B4ng" title="Trần Nghệ Tông">Trần Thúc Minh</a> (tức Trần Nghệ Tông) (陳叔明) lên thay.<sup id="cite_ref-source0_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-source0-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Triều_đại_Trần_Thuận_Tông"><span id="Tri.E1.BB.81u_.C4.91.E1.BA.A1i_Tr.E1.BA.A7n_Thu.E1.BA.ADn_T.C3.B4ng"></span>Triều đại Trần Thuận Tông</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=7" title="Sửa đổi phần “Triều đại Trần Thuận Tông”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=7" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Triều đại Trần Thuận Tông"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Vua <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Ph%E1%BA%BF_%C4%90%E1%BA%BF_(%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t)" title="Trần Phế Đế (Đại Việt)">Trần Phế Đế</a> bị buộc cổ cho chết, Trần Nghệ Tông lập người con út là Chiêu Định vương Ngung làm hoàng đế, tức vua <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Thu%E1%BA%ADn_T%C3%B4ng" title="Trần Thuận Tông">Trần Thuận Tông</a>, vào năm <a href="/wiki/1388" title="1388">1388</a>, đổi <a href="/wiki/Ni%C3%AAn_hi%E1%BB%87u" title="Niên hiệu">niên hiệu</a> là Quang Thái, đại xá, tự xưng là Nguyên Hoàng. Một năm sau, vua lập con gái lớn của Quý Ly làm Hoàng hậu. Cùng năm đó, Hồ Quý Ly lấy người tâm phúc của mình là Phạm Cự Luận làm Thiêm thư Khu mật viện sự, Cự Luận tiến cử cho Quý Ly người em là Phạm Phiếm cùng Vương Khả Tuân, Dương Chương, Hàn Tử Tây, Nguyễn Sùng, Nguyễn Thư, <a href="/wiki/Nguy%E1%BB%85n_C%E1%BA%A3nh_Ch%C3%A2n" title="Nguyễn Cảnh Chân">Nguyễn Cảnh Chân</a> và Đỗ Tử Mãn, đều là người tài giỏi.<sup id="cite_ref-Nội_1998,_p_2_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-Nội_1998,_p_2-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Tháng 10 năm <a href="/wiki/1389" title="1389">1389</a>, <a href="/wiki/Ch%E1%BA%BF_B%E1%BB%93ng_Nga" title="Chế Bồng Nga">Chế Bồng Nga</a> lại đánh lên <a href="/wiki/Thanh_H%C3%B3a" title="Thanh Hóa">Thanh Hóa</a>, tiến vào hương Cổ Vô. Nghệ Tông lại sai Lê Quý Ly dẫn quân chống cự. Quân Chiêm đắp ngăn sông Bản Nha ở thượng lưu, quân <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t" title="Đại Việt">Đại Việt</a> đóng cọc dày đặc đối địch, giữ nhau 20 ngày. Quân Chiêm đặt sẵn quân và voi, giả vờ bỏ doanh trại rút về. Hồ Quý Ly chọn những quân tinh nhuệ, dũng cảm làm quân cảm tử truy kích quân Chiêm. Thủy quân <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t" title="Đại Việt">Đại Việt</a> nhổ cọc ra đánh, quân Chiêm phá đập nước, tung voi trận xông ra. Quân tinh nhuệ đã đi xa, quân thủy bị ngược dòng không tiến lên được. Kết quả quân <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t" title="Đại Việt">Đại Việt</a> bị thua to, hàng trăm tướng tử trận. Quý Ly để tỳ tướng Phạm Khả Vĩnh và <a href="/wiki/Nguy%E1%BB%85n_%C4%90a_Ph%C6%B0%C6%A1ng" title="Nguyễn Đa Phương">Nguyễn Đa Phương</a> ở lại cầm cự với giặc, còn mình thì trốn về Thăng Long. Phạm Khả Vĩnh và Nguyễn Đa Phương chống giữ ở Ngu Giang, biết mình thế yếu, bèn dùng kế giương nhiều cờ xí, buộc thuyền lớn vào cọc, sai người canh giữ, đang đêm dong thuyền nhẹ rút lui.<sup id="cite_ref-Nội_1998,_p_2_26-1" class="reference"><a href="#cite_note-Nội_1998,_p_2-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Về việc này, <i><a href="/wiki/Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_ti%C3%AAu_%C3%A1n" title="Việt sử tiêu án">Việt sử tiêu án</a></i> có ghi rằng: </p> <blockquote><p>Việc này Quý Ly trốn trước, Đa Phương trốn theo, thế mà còn cho rằng: toán quân đi giữ gìn sau cùng, là công của mình, có vẻ khoe khoang, thế là những người thua bỏ chạy 50 bước cười người chạy 100 bước, lại không xấu hổ với quân lính buộc thuyền giữ cây gỗ đó hay sao? Còn tài cán gì mà khoe khoang.<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <p>Quân Chiêm không dám đuổi theo. Quân <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t" title="Đại Việt">Đại Việt</a> rút lui trọn vẹn không bị tổn thất. Trở về kinh thành, <a href="/wiki/Nguy%E1%BB%85n_%C4%90a_Ph%C6%B0%C6%A1ng" title="Nguyễn Đa Phương">Nguyễn Đa Phương</a> cậy công lớn có ý lên mặt, công khai chê Quý Ly là bất tài. Quý Ly căm tức, nói với Nghệ Tông rằng trận thua này là do nghe lời Đa Phương. Nghệ Tông nghe vậy bèn cách chức Đa Phương. Quý Ly lại bảo Nghệ Tông nên giết Phương vì sợ Phương đi hàng Chiêm, khiến Đa Phuơng phải tự vẫn. </p><p>Bấy giờ, quân nổi loạn khắp nơi, Nguyễn Thanh làm loạn ở Lương Giang, <a href="/wiki/Ph%E1%BA%A1m_S%C6%B0_%C3%94n" title="Phạm Sư Ôn">Phạm Sư Ôn</a> nổi dậy ở <a href="/wiki/Qu%E1%BB%91c_Oai" title="Quốc Oai">Quốc Oai</a>. Về việc này, <i><a href="/wiki/Vi%E1%BB%87t_Nam_s%E1%BB%AD_l%C6%B0%E1%BB%A3c" title="Việt Nam sử lược">Việt Nam sử lược</a></i> ghi rằng: </p> <blockquote><p><i>Bấy giờ trong triều thì Lê Quý Ly chuyên quyền, chọn những chân tay cai quản các đội quân để làm vây cánh, ngoài các trấn thì giặc giã nổi lên nhiều lắm. Ở <a href="/wiki/Thanh_H%C3%B3a" title="Thanh Hóa">Thanh Hóa</a> có tên Nguyễn Thanh tự xưng là Linh Đức vương làm loạn ở Lương Giang; tên Nguyễn Kị tự xưng là Lỗ vương làm loạn ở Nông Cống. Ở Quốc Oai thì có người sư tên là Phạm Sư Ôn nổi lên đem quân về đánh Kinh sư. Thượng hoàng, Thuận Tông và triều đình phải bỏ chạy lên Bắc Giang. Phạm Sư Ôn lấy được Kinh sư, ở ba ngày rồi rút về Quốc Oai. Bấy giờ có tướng quân là Hoàng Phụng Thế đóng ở Hoàng Giang để phòng giữ quân <a href="/wiki/Chi%C3%AAm_Th%C3%A0nh" title="Chiêm Thành">Chiêm Thành</a>, nghe tin Sư Ôn phạm đất Kinh sư mới đem quân về đánh lẻn bắt được Sư Ôn và phá tan giặc ấy</i>.</p></blockquote> <p>Lúc đó, quân Việt và quân Chiêm cầm cự nhau ở sông Hoàng giang (khúc <a href="/wiki/S%C3%B4ng_H%E1%BB%93ng" title="Sông Hồng">sông Hồng</a> ở <a href="/wiki/H%C3%A0_Nam" title="Hà Nam">Hà Nam</a>). Thượng hoàng Trần Nghệ Tông sai <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Kh%C3%A1t_Ch%C3%A2n" title="Trần Khát Chân">Trần Khát Chân</a> lúc đó đang nắm quân Long Tiệp đi chống quân Chiêm. Đến năm 1390, <a href="/wiki/Ch%E1%BA%BF_B%E1%BB%93ng_Nga" title="Chế Bồng Nga">Chế Bồng Nga</a> bị tướng <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Kh%C3%A1t_Ch%C3%A2n" title="Trần Khát Chân">Trần Khát Chân</a> cho quân dùng súng bắn chết. Quan quân đánh đuổi tàn quân rồi cắt lấy đầu Chế Bồng Nga đem về dâng triều đình. Nghệ Tông thấy đầu Chế Bồng Nga, tự ví mình như <a href="/wiki/H%C3%A1n_Cao_T%E1%BB%95" title="Hán Cao Tổ">Hán Cao Tổ</a> thấy đầu <a href="/wiki/H%E1%BA%A1ng_V%C5%A9" title="Hạng Vũ">Hạng Vũ</a>.<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Năm <a href="/wiki/1391" title="1391">1391</a>, Lê Quý Ly đi tuần Hóa châu, xét duyệt quân ngũ, sai tướng coi quân Thánh Dực Hoàng Phụng Thế đánh quân Chiêm. Quân Chiêm mai phục, quân Thánh Dực tan vỡ, Phụng Thế đầu hàng, khi quân chạy về, Quý Ly sai chém 30 viên đội phó.<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Trước đây, khi <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Ngh%E1%BB%87_T%C3%B4ng" title="Trần Nghệ Tông">Trần Nghệ Tông</a> giết vua Trần Phế Đế, định lập Trần Ngạc làm vua, nhưng Quý Ly lại lừa Nghệ Tông khiến cho Nghệ Tông lập vua Thuận Tông. Ngạc có hiềm khích với Quý Ly, sợ bị giết, liền bỏ chạy ra <a href="/wiki/Nam_%C4%90%E1%BB%8Bnh" title="Nam Định">Nam Định</a>. Thượng hoàng Nghệ Tông sai tướng Nguyễn Nhân Liệt bắt về. Quý Ly ngầm ra lệnh Liệt giết Trần Ngạc, về sau Thượng hoàng tỉnh ngộ, hỏi ai ra lệnh giết Trần Ngạc, Nguyễn Nhân Liệt sợ nên thắt cổ chết.<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Đến năm <a href="/wiki/1392" title="1392">1392</a>, tôn thất Trần Nhật Chương lập mưu giết Quý Ly, Thượng hoàng sai người giết Nhật Chương. Có người học trò Bùi Mộng Hoa dâng sớ có ý khuyên Thượng hoàng trừ Quý Ly, Thượng hoàng đem tờ tâu ấy cho Quý Ly xem, sau Quý Ly nắm đại quyền, Mộng Hoa lánh không ra nữa. Quý Ly dâng sách mình soạn, tên <i>Minh đạo</i>, gồm 14 thiên dâng lên, Quốc tử trợ giáo Đoàn Xuân Lôi cho là không đúng, bị đày đi xa.<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Dời_đô_về_Thanh_Hóa"><span id="D.E1.BB.9Di_.C4.91.C3.B4_v.E1.BB.81_Thanh_H.C3.B3a"></span>Dời đô về Thanh Hóa</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=8" title="Sửa đổi phần “Dời đô về Thanh Hóa”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=8" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Dời đô về Thanh Hóa"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:C%E1%BB%95ng_Nam.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/C%E1%BB%95ng_Nam.jpg/300px-C%E1%BB%95ng_Nam.jpg" decoding="async" width="300" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/C%E1%BB%95ng_Nam.jpg/450px-C%E1%BB%95ng_Nam.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/C%E1%BB%95ng_Nam.jpg/600px-C%E1%BB%95ng_Nam.jpg 2x" data-file-width="4256" data-file-height="2832" /></a><figcaption>Cổng Nam <a href="/wiki/Th%C3%A0nh_nh%C3%A0_H%E1%BB%93" title="Thành nhà Hồ">Thành nhà Hồ</a>, thuộc xã Vĩnh Long, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh <a href="/wiki/Thanh_H%C3%B3a" title="Thanh Hóa">Thanh Hóa</a>.</figcaption></figure> <p>Năm <a href="/wiki/1394" title="1394">1394</a>, tháng 2, Thượng hoàng Trần Nghệ Tông ban bức tranh <i>Tứ phụ</i> cho Quý Ly. Trong tranh ấy vẽ <a href="/wiki/Chu_c%C3%B4ng" class="mw-redirect" title="Chu công">Chu công</a> giúp vua <a href="/wiki/Chu_Th%C3%A0nh_v%C6%B0%C6%A1ng" title="Chu Thành vương">Chu Thành vương</a>, <a href="/wiki/Ho%E1%BA%AFc_Quang" title="Hoắc Quang">Hoắc Quang</a> giúp <a href="/wiki/H%C3%A1n_Chi%C3%AAu_%C4%90%E1%BA%BF" title="Hán Chiêu Đế">Hán Chiêu Đế</a>, <a href="/wiki/Gia_C%C3%A1t_L%C6%B0%E1%BB%A3ng" title="Gia Cát Lượng">Gia Cát Lượng</a> giúp <a href="/wiki/Th%E1%BB%A5c_H%E1%BA%ADu_Ch%E1%BB%A7" class="mw-redirect" title="Thục Hậu Chủ">Thục Hậu chủ</a>, <a href="/wiki/T%C3%B4_Hi%E1%BA%BFn_Th%C3%A0nh" title="Tô Hiến Thành">Tô Hiến Thành</a> giúp vua <a href="/wiki/L%C3%BD_Cao_T%C3%B4ng" title="Lý Cao Tông">Lý Cao Tông</a>, gọi là tranh Tứ phụ, ý nói nên giúp vua Thuận Tông cũng nên như thế.<sup id="cite_ref-ReferenceC_32-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceC-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Thượng hoàng ban đêm nằm mơ thấy Duệ Tông về đọc cho bài thơ, Thượng hoàng suy ngẫm về bài thơ, cho đó là điềm Quý Ly lấy mất ngôi vị <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Tr%E1%BA%A7n" title="Nhà Trần">nhà Trần</a>, nhưng không thể làm gì được nữa. Tháng 4, Thượng hoàng Nghệ Tông gọi Quý Ly vào: </p> <dl><dd><i>Bình chương<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> là họ thân thích nhà vua, mọi việc nước nhà đều trao cho khanh cả. Nay thế nước suy yếu, trẫm thì già nua. Sau khi trẫm chết, quan gia nếu giúp được thì giúp, nếu hèn kém ngu muội thì khanh cứ tự nhận lấy ngôi vua</i>.</dd></dl> <p>Quý Ly cởi mũ, khấu đầu khóc lóc mà thề rằng: </p> <dl><dd><i>"Nếu hạ thần không hết lòng hết sức giúp nhà vua, thì trời tru đất diệt. Vả ngày trước Linh Đức vương (tức là Phế Đế) có lòng làm hại, nếu không có uy linh của bệ hạ, thì nay đã ngậm cười dưới đất, còn đâu ngày nay nữa mà mài thân nghiền cốt để báo đền vạn nhất! Vậy hạ thần đâu có ý gì khác, xin bệ hạ tỏ lòng ấy cho và đừng lo gì!"</i><sup id="cite_ref-ReferenceC_32-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceC-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></dd></dl> <p>Tháng 12, năm <a href="/wiki/1394" title="1394">1394</a>, Thượng hoàng Nghệ Tông băng hà. Năm sau, Lê Quý Ly lên làm Nhập nội Phụ chính Thái sư Bình chương quân quốc trọng sự, Tuyên trung Vệ quốc Đại vương, đeo lân phù vàng. Ông cho người dịch thiên <i>Vô Dật</i><sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ra <a href="/wiki/Ch%E1%BB%AF_N%C3%B4m" title="Chữ Nôm">chữ Nôm</a> để dạy Thuận Tông và tự xưng là <i>Phụ chính Cai giáo Hoàng đế</i>. Vua cho Quý Ly ở bên hữu sảnh, đài gọi là Họa lư.<sup id="cite_ref-ReferenceC_32-2" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceC-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Đến năm <a href="/wiki/1397" title="1397">1397</a>, Quý Ly sai viên quan Đỗ Tỉnh đi xem đất và đo đạc động An Tôn phủ <a href="/wiki/Thanh_H%C3%B3a" title="Thanh Hóa">Thanh Hóa</a>, ý muốn di chuyển kinh đô về <a href="/wiki/Thanh_H%C3%B3a" title="Thanh Hóa">Thanh Hóa</a>. Phạm Cự Luận và Nguyễn Nhữ Thuyết can, Quý Ly không nghe. Quý Ly bỏ Nguyễn Nhữ Thuyết không dùng, điều mưu sĩ Phạm Cự Luận đi đánh quân phản loạn ở Tuyên Quang, người này bị thua trận chết. Như vậy khi đã nắm đại quyền, hai người tâm phúc, là tướng quân Nguyễn Đa Phương và mưu sĩ Phạm Cự Luận đều bị Lê Quý Ly trừ bỏ. Đến tháng 11, Quý Ly bức vua Thuận Tông dời kinh đô về Thanh Hóa, cung nhân Trần Ngọc Cơ và Trần Ngọc Kiểm nói mật với vua rằng dời đô thế nào cũng bị cướp ngôi, Quý Ly cho giết cả.<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Theo <a href="/wiki/L%C3%AA_Qu%C3%BD_%C4%90%C3%B4n" title="Lê Quý Đôn">Lê Quý Đôn</a>, thể lệ của nhà Trần, dùng người trong tộc họ Trần làm Tể tướng, dẫu nắm công việc trong nước, cũng không được quyền cai quản quân đội, quyền bính trong nước do quan Hành khiển giữ. Vua Nghệ Tông phá lệ, không dùng người họ Trần, phong Hồ Quý Ly làm Bình chương Phụ chính, lại cai quản cả quân đội, khiến cho quyền Hồ Quý Ly to lớn, mới gây ra họa cướp ngôi.<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Triều_đại_Trần_Thiếu_Đế"><span id="Tri.E1.BB.81u_.C4.91.E1.BA.A1i_Tr.E1.BA.A7n_Thi.E1.BA.BFu_.C4.90.E1.BA.BF"></span>Triều đại Trần Thiếu Đế</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=9" title="Sửa đổi phần “Triều đại Trần Thiếu Đế”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=9" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Triều đại Trần Thiếu Đế"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Năm <a href="/wiki/1398" title="1398">1398</a>, Hồ Quý Ly bức vua <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Thu%E1%BA%ADn_T%C3%B4ng" title="Trần Thuận Tông">Thuận Tông</a> nhường ngôi cho Thái tử An, tức vua <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Thi%E1%BA%BFu_%C4%90%E1%BA%BF" title="Trần Thiếu Đế">Trần Thiếu Đế</a>; lúc ấy Thái tử mới có 3 tuổi. Còn mình tự xưng Khâm đức Hưng liệt Đại vương. Đến năm <a href="/wiki/1399" title="1399">1399</a> lại sai Xa kỵ vệ thượng tướng quân Phạm Khã Vĩnh giết vua Thuận Tông. Ít lâu sau, Thái bảo <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Nguy%C3%AAn_H%C3%A3ng" class="mw-redirect" title="Trần Nguyên Hãng">Trần Nguyên Hãng</a>, Thượng tướng quân <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Kh%C3%A1t_Ch%C3%A2n" title="Trần Khát Chân">Trần Khát Chân</a> cùng Phạm Khả Vĩnh lập mưu giết Quý Ly, sự việc không thành, những người đồng mưu gồm 370 người đều bị giết.<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Tháng 6, năm <a href="/wiki/1399" title="1399">1399</a>, Quý Ly tự xưng làm <i>Quốc tổ Chương hoàng</i>, vào ở cung Nhân Thọ, điềm nhiên mặc áo vàng, ra vào hoàng cung theo lệ như Hoàng đế, dùng 12 cái <a href="/wiki/L%E1%BB%8Dng" class="mw-redirect" title="Lọng">lọng</a> vàng. Con thứ là Hán Thương xưng là <i>Nhiếp thái phó</i>, ở bên hữu điện Hoàng Nguyên. Con cả là Nguyên Trừng làm <a href="/wiki/T%C6%B0_%C4%91%E1%BB%93" title="Tư đồ">Tư đồ</a>. Bảng văn thì đề là <i>Phụng Nhiếp chính Quốc tổ Chương hoàng</i>, chỉ xưng là "dư" mà chưa dám xưng "trẫm". </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Cai_trị"><span id="Cai_tr.E1.BB.8B"></span>Cai trị</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=10" title="Sửa đổi phần “Cai trị”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=10" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Cai trị"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Cướp_ngôi_vua"><span id="C.C6.B0.E1.BB.9Bp_ng.C3.B4i_vua"></span>Cướp ngôi vua</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=11" title="Sửa đổi phần “Cướp ngôi vua”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=11" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Cướp ngôi vua"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Tháng 2 năm <a href="/wiki/1400" title="1400">1400</a>, Quý Ly lúc ấy đã 64 tuổi, bức vua Trần nhường ngôi, buộc các quan và tôn thất ba lần dâng biểu khuyên lên ngôi. Quý Ly giả vờ ba lần từ chối, nói: <i>Ta sắp xuống lỗ rồi, còn mặt mũi nào trông thấy tiên đế ở dưới đất nữa.</i> Rồi tự lập làm vua, đặt niên hiệu Thánh Nguyên, quốc hiệu Đại Ngu, đổi thành họ Hồ. </p><p>Chưa được một năm, theo cách nhà Trần, ông nhường ngôi cho con thứ là <a href="/wiki/H%E1%BB%93_H%C3%A1n_Th%C6%B0%C6%A1ng" title="Hồ Hán Thương">Hồ Hán Thương</a>, làm <a href="/wiki/Th%C3%A1i_th%C6%B0%E1%BB%A3ng_ho%C3%A0ng" title="Thái thượng hoàng">Thái thượng hoàng</a> nhưng vẫn tự mình quyết đoán mọi công việc. Về phần <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Thi%E1%BA%BFu_%C4%90%E1%BA%BF" title="Trần Thiếu Đế">Trần Thiếu Đế</a>, do là cháu ngoại nên ông chỉ phế làm <i>Bảo Ninh Đại vương</i> và giam lỏng.<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Để dò xét ý hai con là <a href="/wiki/H%E1%BB%93_H%C3%A1n_Th%C6%B0%C6%A1ng" title="Hồ Hán Thương">Hồ Hán Thương</a> và <a href="/wiki/H%E1%BB%93_Nguy%C3%AAn_Tr%E1%BB%ABng" title="Hồ Nguyên Trừng">Hồ Nguyên Trừng</a>, Hồ Quý Ly ra câu đối "<i>Phiến đá kỳ lạ này, có lúc làm mây làm mưa để làm tươi mát cho dân sinh.</i>" Nguyên Trừng biết ý phụ hoàng, đối lại "<i>Ba tấc gỗ thông đây, một ngày kia sẽ làm rường làm cột giúp xã tắc.</i>", tỏ ý sẽ hết lòng phò trợ Hán Thuơng. Dù vậy, giữa Hán Thương và Nguyên Trừng vẫn có điều bất hoà. Viên cận thần <a href="/w/index.php?title=Nguy%E1%BB%85n_%C3%94ng_Ki%E1%BB%81u&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nguyễn Ông Kiều (trang không tồn tại)">Nguyễn Ông Kiều</a> biết chuyện, đi nói cho người ngoài nghe, bị Hồ Quý Ly giết chết.<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Chính_sách_cai_trị"><span id="Ch.C3.ADnh_s.C3.A1ch_cai_tr.E1.BB.8B"></span>Chính sách cai trị</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=12" title="Sửa đổi phần “Chính sách cai trị”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=12" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chính sách cai trị"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Gieng_vua.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Gieng_vua.jpg/300px-Gieng_vua.jpg" decoding="async" width="300" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Gieng_vua.jpg/450px-Gieng_vua.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Gieng_vua.jpg/600px-Gieng_vua.jpg 2x" data-file-width="660" data-file-height="318" /></a><figcaption>Giếng Vua, di tích đàn Giao ở <a href="/wiki/Thanh_H%C3%B3a" title="Thanh Hóa">Thanh Hóa</a>, nơi nhà Hồ thực hiện lễ Tế Giao, nghi lễ chỉ dùng cho <a href="/wiki/Thi%C3%AAn_t%E1%BB%AD" title="Thiên tử">Thiên tử</a>.</figcaption></figure> <p>Năm <a href="/wiki/1397" title="1397">1397</a>, Hồ Quý Ly làm Phụ chính Thái sư, đã sửa đổi chế độ hành chính, nhằm tăng cường tổ chức của các khu vực hành chính, chia cả nước làm lộ và trấn; lộ hay trấn <i>thống hạt</i> phủ, phủ thống hạt châu, châu thống hạt huyện, huyện thống hạt xã. Để tăng cường sự thống nhất, nhà Hồ đặt các trạm dịch từ Thăng Long, phía bắc đến Lạng Sơn, phía nam đến Thăng Hoa.<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Đổi <a href="/wiki/Thanh_H%C3%B3a" title="Thanh Hóa">Thanh Hóa</a> làm trấn Thanh Đô, <a href="/wiki/Qu%E1%BB%91c_Oai" title="Quốc Oai">Quốc Oai</a> làm trấn <a href="/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_Oai" title="Quảng Oai">Quảng Oai</a>, <a href="/wiki/%C4%90%C3%A0_Giang" class="mw-disambig" title="Đà Giang">Đà Giang</a> làm trấn Thiên Hưng, <a href="/wiki/Ngh%E1%BB%87_An" title="Nghệ An">Nghệ An</a> làm trấn Lâm An, <a href="/wiki/Tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_Y%C3%AAn" class="mw-redirect mw-disambig" title="Trường Yên">Trường Yên</a> làm trấn Thiên Quan, <a href="/wiki/Di%E1%BB%85n_Ch%C3%A2u" title="Diễn Châu">Diễn Châu</a> làm trấn Vọng Giang, Lạng Sơn phủ làm trấn Lạng Sơn, Tân Bình phủ làm trấn Tân Bình. Sang đời Hồ, khi chiếm được hai châu Đại Chiêm và Cổ Lũy đã đặt làm bốn châu Thăng, Hoa, Tư, Nghĩa, gồm làm lộ Thăng Hoa, tức miền Quảng Nam, Quảng Ngãi ngày nay. Cùng năm <a href="/wiki/1397" title="1397">1397</a>, Quý Ly bức vua Trần dời đô vào Thanh Hóa, đặt <a href="/wiki/Th%C4%83ng_Long" title="Thăng Long">Thăng Long</a> (hay Đại La Thành) thành Đông Đô, gọi thành mới xây ở núi An Tôn thuộc Thanh Hóa là Tây Đô.<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Thành nhà Hồ xây dựng ở vị trí đặc biệt hiểm yếu, nằm giữa hai con sông lớn là sông Mã và sông Bưởi, vây quanh là hệ thống núi non hiểm trở: Đốn Sơn, Yên Tôn, Hắc Khuyển, Xuân Đài, Trác Phong, Tiến Sĩ, Kim Ngọ, Ngưu Ngọa, Voi. Có lẽ Hồ Quý Ly cũng nhận ra rằng lòng dân - nhất là ở <a href="/wiki/Th%C4%83ng_Long" title="Thăng Long">Thăng Long</a>, không ủng hộ việc Hồ Quý Ly cướp ngôi nhà Trần nên đã lui về Tây Đô. Ngoài ra, việc dời đô còn nằm trong chiến lược phòng thủ đối với nhà Minh.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Ch%C3%BA_th%C3%ADch_ngu%E1%BB%93n_g%E1%BB%91c" title="Wikipedia:Chú thích nguồn gốc"><span title="Tuyên bố này cần tham khảo đến các nguồn đáng tin cậy.">cần dẫn nguồn</span></a></i>]</sup> </p><p>Thành nhà Hồ có chu vi trên 3,5 km, rộng khoảng 150 hécta được xây dựng chỉ vỏn vẹn trong vòng 3 tháng, có thể thấy được sự khó nhọc, vất vả của binh lính, người dân bị điều đi làm phu xây dựng thành. Nhà Hồ đã không quan tâm đến việc khoan thư sức dân, liên tục bắt binh lính, phu phen xây dựng các công trình, trong đó đỉnh cao là Thành nhà Hồ, bất kể đời sống người dân lúc ấy vô cùng khốn khó. Câu chuyện về nàng Bình Khương có chồng là dân phu bị chết khi xây dựng Thành nhà Hồ, nàng đã đập đầu chết theo và được dân chúng lập đền thờ, phần nào cho thấy sự oán hận của người dân đối với các công trình xây dựng của nhà Hồ<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Ch%C3%BA_th%C3%ADch_ngu%E1%BB%93n_g%E1%BB%91c" title="Wikipedia:Chú thích nguồn gốc"><span title="Tuyên bố này cần tham khảo đến các nguồn đáng tin cậy.">cần dẫn nguồn</span></a></i>]</sup> </p><p>Tháng 8 năm <a href="/wiki/1402" title="1402">1402</a>, <a href="/wiki/H%E1%BB%93_H%C3%A1n_Th%C6%B0%C6%A1ng" title="Hồ Hán Thương">Hồ Hán Thương</a> cho đắp đàn Nam Giao, hôm tế, Hán Thương ngồi kiệu Vân Long, từ cửa Nam đi ra, các cung tần, mệnh phụ, quan văn, quan võ trong triều theo thứ tự đi sau. Mũ áo của đàn bà kém chồng một bậc, nếu bản thân là tôn quý thì không phải kém. <a href="/wiki/%C4%90%C3%A0n_Nam_Giao" class="mw-disambig" title="Đàn Nam Giao">Đàn Nam Giao</a> chính là nơi biểu hiện quyền lực tinh thần của vương triều trước trời – đất và lịch sử dân tộc, nhà Hồ coi mình là <a href="/wiki/Thi%C3%AAn_t%E1%BB%AD" title="Thiên tử">Thiên tử</a>, không khác gì với các vị vua <a href="/wiki/Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Trung Quốc">Trung Quốc</a>.<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Hồ Quý Ly bãi bỏ quốc hiệu Đại Việt mà lấy Quốc hiệu “<a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Ngu" title="Đại Ngu">Đại Ngu</a>”, hàm ý hướng về Nghiêu Thuấn ở Trung Quốc, quê hương gốc gác họ Hồ. Chữ “Ngu” có nghĩa là “sự yên vui, hòa bình”, và có nghĩa là "con trâu". Nhiều sử gia như <a href="/wiki/Phan_Phu_Ti%C3%AAn" title="Phan Phu Tiên">Phan Phu Tiên</a>, <a href="/wiki/Ng%C3%B4_S%C4%A9_Li%C3%AAn" title="Ngô Sĩ Liên">Ngô Sĩ Liên</a> trong <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a> đều chê cười việc làm này của Hồ Quý Ly, gọi đó là <i>"Không phải mả nhà mình mà cúng là siểm nịnh"</i>, <i>"... họ hàng xa xôi, các đời biến đổi, khó mà tin được. Quý Ly lại nhận là dòng dõi xa của Hồ Công Mãn, tế Ngu Thuấn làm thủy tổ, thì cái tội dối đời để tiếm ngôi thực không gì to bằng"</i>.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Ch%C3%BA_th%C3%ADch_ngu%E1%BB%93n_g%E1%BB%91c" title="Wikipedia:Chú thích nguồn gốc"><span title="Tuyên bố này cần tham khảo đến các nguồn đáng tin cậy.">cần dẫn nguồn</span></a></i>]</sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kinh_tế"><span id="Kinh_t.E1.BA.BF"></span>Kinh tế</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=13" title="Sửa đổi phần “Kinh tế”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=13" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Kinh tế"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Phát_hành_tiền_giấy"><span id="Ph.C3.A1t_h.C3.A0nh_ti.E1.BB.81n_gi.E1.BA.A5y"></span>Phát hành tiền giấy</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=14" title="Sửa đổi phần “Phát hành tiền giấy”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=14" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Phát hành tiền giấy"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:An49_dynastie_Ho,_Ho_Quy_Ly_(15022224569).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/An49_dynastie_Ho%2C_Ho_Quy_Ly_%2815022224569%29.jpg/220px-An49_dynastie_Ho%2C_Ho_Quy_Ly_%2815022224569%29.jpg" decoding="async" width="220" height="113" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/An49_dynastie_Ho%2C_Ho_Quy_Ly_%2815022224569%29.jpg/330px-An49_dynastie_Ho%2C_Ho_Quy_Ly_%2815022224569%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/An49_dynastie_Ho%2C_Ho_Quy_Ly_%2815022224569%29.jpg/440px-An49_dynastie_Ho%2C_Ho_Quy_Ly_%2815022224569%29.jpg 2x" data-file-width="2703" data-file-height="1392" /></a><figcaption>Tiền Thánh Nguyên Thông bảo đời Hồ Quý Ly.</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Thongbaohoisao.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Thongbaohoisao.jpg/200px-Thongbaohoisao.jpg" decoding="async" width="200" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Thongbaohoisao.jpg/300px-Thongbaohoisao.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/21/Thongbaohoisao.jpg 2x" data-file-width="400" data-file-height="200" /></a><figcaption>Bản vẽ tiền Thông bảo hội sao.</figcaption></figure> <p>Một trong những cải cách nổi bật của Hồ Quý Ly là phát hành tiền giấy. Đây được cho là loại tiền giấy đầu tiên ở Việt Nam.<sup id="cite_ref-lmq79_44-0" class="reference"><a href="#cite_note-lmq79-44"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Từ năm <a href="/wiki/1396" title="1396">1396</a>, trước khi lên ngôi, Hồ Quý Ly đã cho phát thứ tiền giấy gọi là <i>Thông bảo hội sao</i>. In xong, ra lệnh cho dân cả nước đến đổi 1 quan tiền đồng lấy 1 quan 2 tiền giấy. Cấm tiêu riêng, chứa riêng tiền đồng; số tiền đồng thu hồi chứa ở kho Ngao trì kinh thành và trị sở các huyện. Phạm tội chứa tiền đồng hình phạt cũng như làm tiền giả. Thể thức tiền giấy: tờ 10 đồng vẽ rồng, tờ 30 đồng vẽ sóng, tờ 1 tiền vẽ mây, tờ 2 tiền vẽ rùa, tờ 3 tiền vẽ lân, tờ 5 tiền vẽ phượng, tờ 1 quan vẽ rồng. Kẻ nào làm tiền giả bị xử tử, tài sản bị tịch thu. Lại cho đánh thuế các thuyền buôn, chia ra 3 mức: thượng, trung, hạ.<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ReferenceA_46-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-46"><span class="cite-bracket">[</span>46<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>Tuy nhiên, việc dùng tiền giấy không được sự ủng hộ của dân chúng và nhà Hồ đã thất bại trong cuộc cải cách tiền tệ này. Thực tế, đến năm 1403, tức sau bảy năm ban hành, tiền giấy vẫn không được ưa dùng, và do nhà nước cấm tiền đồng, nhân dân buộc phải trao đổi theo hình thức hàng đổi hàng. Nhà nước đã phải định giá tiền giấy cho trao đổi, lập điều luật định tội không tiêu tiền giấy.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Ch%C3%BA_th%C3%ADch_ngu%E1%BB%93n_g%E1%BB%91c" title="Wikipedia:Chú thích nguồn gốc"><span title="Tuyên bố này cần tham khảo đến các nguồn đáng tin cậy.">cần dẫn nguồn</span></a></i>]</sup> </p><p>Lý do quan trọng nhất là tiền Thông bảo hội sao của nhà Hồ rất dễ làm giả (thời đó chưa có các công nghệ chống làm <a href="/wiki/Ti%E1%BB%81n_gi%E1%BA%A3" title="Tiền giả">tiền giả</a> phức tạp như ngày nay). Ví dụ, <a href="/w/index.php?title=Nguy%E1%BB%85n_Nh%E1%BB%AF_C%C3%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nguyễn Nhữ Cái (trang không tồn tại)">Nguyễn Nhữ Cái</a> nổi loạn ở núi Thiết Sơn đã chế tạo tiền giả để tiêu dùng.<sup id="cite_ref-lmq79_44-1" class="reference"><a href="#cite_note-lmq79-44"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ngoài ra, mực in tiền thời đó cũng không bền, chỉ cần dính mưa, dính nước là nhòe không tiêu được nữa, người chủ coi như mất tài sản (tiền đồng thì không sợ ướt như vậy). Như vậy việc dùng tiền giấy thời đó đã đi ngược nguyên tắc phát hành tiền tệ, đó là phải có đủ cơ sở để nhân dân tin tưởng vào giá trị giao dịch của đồng tiền. Một lượng lớn tiền giả được tung ra tất yếu dẫn tới việc tiền giấy bị mất giá, tức là <a href="/wiki/L%E1%BA%A1m_ph%C3%A1t" title="Lạm phát">lạm phát</a>. Ngoài ra, nếu triều đình lạm dụng việc in tiền giấy để bù đắp thiếu hụt ngân khố thì lạm phát càng nghiêm trọng. </p><p>Một số học giả đương đại ca ngợi cải cách của Hồ Quý Ly về phát hành tiền giấy là "đi trước thời đại", nhưng thực ra chính sách phát hành tiền giấy đã được <a href="/wiki/Nh%C3%A0_T%E1%BB%91ng" title="Nhà Tống">nhà Tống</a> (Trung Quốc) áp dụng từ 3 thế kỷ trước đó, nên cũng không thể coi đây là "phát minh" của Hồ Quý Ly. Vấn đề là nhà Tống đã nhận ra những nhược điểm của tiền giấy vào thời kỳ đó (dễ làm giả, người dân không tin tưởng) nên không áp dụng với quy mô lớn, phần lớn tiền tệ của nhà Tống vẫn là tiền đồng. Sau này <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Nguy%C3%AAn" title="Nhà Nguyên">nhà Nguyên</a> kế tiếp nhà Tống, thời <a href="/wiki/Nguy%C3%AAn_V%C5%A9_T%C3%B4ng" title="Nguyên Vũ Tông">Nguyên Vũ Tông</a> (cai trị 1307 – 1311) do bị thiếu hụt ngân khố nên đã hạ lệnh in rất nhiều tiền giấy, kết quả là tiền giấy bị mất giá trị nghiêm trọng, đời sống nhân dân xáo trộn. Hồ Quý Ly cũng giải quyết vấn đề ngân khố theo cách làm của Nguyên Vũ Tông, và kết quả là cũng thất bại giống hệt như vậy.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Ch%C3%BA_th%C3%ADch_ngu%E1%BB%93n_g%E1%BB%91c" title="Wikipedia:Chú thích nguồn gốc"><span title="Tuyên bố này cần tham khảo đến các nguồn đáng tin cậy.">cần dẫn nguồn</span></a></i>]</sup> </p><p>Cũng có quan điểm cho rằng việc Hồ Quý Ly phát hành tiền giấy, cấm tiêu tiền đồng không chỉ vì vấn đề ngân khố, mà còn để thu về tiền đồng nhằm lấy nguyên liệu đúc vũ khí (súng thần công thời đó đúc bằng đồng). Đây là một sáng kiến xuất phát từ nhu cầu phục vụ chiến tranh chứ không phải nhu cầu phát triển kinh tế hàng hóa. Một số học giả đương đại cho rằng chính sách phát hành tiền giấy nhằm phát triển trao đổi thương mại, nhưng thực ra họ đã nhầm lẫn lớn về mục đích thực của Hồ Quý Ly. </p><p>Theo <a href="/wiki/Phan_Huy_Ch%C3%BA" title="Phan Huy Chú">Phan Huy Chú</a> bình trong sách <i><a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_tri%E1%BB%81u_hi%E1%BA%BFn_ch%C6%B0%C6%A1ng_lo%E1%BA%A1i_ch%C3%AD" title="Lịch triều hiến chương loại chí">Lịch triều hiến chương loại chí</a></i>: </p> <dl><dd><i>Tiền giấy chẳng qua chỉ là mảnh giấy vuông, phí tổn chỉ đáng 5, 3 đồng tiền mà đổi lấy vật đáng 5, 6 trăm đồng của người ta, có nhiên không phải là cái đạo đúng mức. Vả lại, người có tiền giấy cất giữ cũng dễ rách nát, mà kẻ làm giả mạo sinh ra không cùng, thực không phải là cách bình ổn vật giá mà lưu thông của cải vậy. Quý Ly không xét kỹ đến cái gốc lợi hại, chỉ ham chuộng hư danh sáng chế, để cho tiền của hàng hóa thường vẫn lưu thông tức là sinh ra ứ đọng, khiến dân nghe thấy đã sợ, thêm mối xôn xao, thế có phải chế độ bình trị đâu!</i><sup id="cite_ref-ReferenceA_46-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-46"><span class="cite-bracket">[</span>46<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></dd></dl> <p>Năm <a href="/wiki/1403" title="1403">1403</a>, đặt ra chức Thị giám tức người coi chợ, ban hành các đồ <a href="/wiki/%C4%90o_l%C6%B0%E1%BB%9Dng" title="Đo lường">đo lường</a> (<a href="/wiki/C%C3%A2n" title="Cân">cân</a>, <a href="/wiki/Th%C6%B0%E1%BB%9Bc" title="Thước">thước</a>, đấu, thưng), định giá tiền giấy cho mua bán với nhau. Bây giờ phần nhiều người buôn bán chê tiền giấy, lại đặt ra luật lệ để xử tội ai không tiêu tiền giấy.<sup id="cite_ref-ReferenceD_47-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceD-47"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Chính sách này càng làm hạn chế hoạt động kinh doanh buôn bán trong đời sống xã hội<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>48<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p><a href="/wiki/Nh%C3%A0_H%E1%BB%93" title="Nhà Hồ">Nhà Hồ</a> ngoài việc dùng <a href="/wiki/Lu%E1%BA%ADt_ph%C3%A1p" title="Luật pháp">pháp luật</a> cưỡng bức còn đưa ra nhiều biện pháp khác cố làm cho đồng tiền đó được lưu hành rộng rãi trong nhân dân. Năm <a href="/wiki/1401" title="1401">1401</a> đặt ra kho thường bình, nghĩa là <i>luôn luôn cân bằng</i>, phát tiền giấy cho các lộ, theo giá cả mua thóc chứa vào kho, nhằm bình ổn giá thóc. Theo <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a>, <i>bây giờ số quan lại ở các phủ, châu, huyện có sự thay đổi nên không làm được</i>.<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Chính vì vậy, chế độ sử dụng tiền giấy không tồn tại lâu. Sau khi nhà Hồ mất, tiền giấy cũng mất theo.<sup id="cite_ref-lmq79_44-2" class="reference"><a href="#cite_note-lmq79-44"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Cải_cách_thuế_khoá"><span id="C.E1.BA.A3i_c.C3.A1ch_thu.E1.BA.BF_kho.C3.A1"></span>Cải cách thuế khoá</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=15" title="Sửa đổi phần “Cải cách thuế khoá”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=15" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Cải cách thuế khoá"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Định lại các lệ thuế và tô ruộng, triều trước mỗi mẫu thu 3 thăng thóc nay thu 5 thăng. Bãi dâu, triều trước mỗi mẫu thu 9 quan hoặc 7 quan, nay thu hạng thượng đẳng mỗi mẫu 5 quan tiền giấy; hạng trung 4 quan tiền giấy, hạng hạ đẳng 3 quan tiền giấy. Tiền nộp hằng năm của đinh nam trước thu 3 quan, nay chiểu theo số ruộng, người nào chỉ có 5 sào thì thu 5 tiền giấy; từ 6 sào đến 1 mẫu thì thu 1 quan; 1 mẫu 1 sào đến 1 mẫu 5 sào thu 1 quan 5 tiền; từ 1 mẫu 6 sào đến 2 mẫu thu 2 quan; từ 2 mẫu 1 sào đến 2 mẫu 5 sào thu 2 quan 6 tiền, từ 2 mẫu 6 sào trở lên thu 3 quan. Đinh nam không có ruộng, trẻ mồ côi, bà góa dẫu có ruộng cũng được miễn trừ.<sup id="cite_ref-ReferenceD_47-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceD-47"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>So sánh với chính sách thuế khóa thời Trần có thể thấy đây là chính sách thuế khá tiến bộ. Có thứ tăng có thứ giảm. Nhìn vào cách đánh thuế khá chi tiết trên từng đinh cho thấy Hồ Quý Ly muốn tạo ra một hệ thống thuế hiệu lực, hiệu quả nhằm nâng cao sức mạnh bộ máy nhà nước. Đồng thời những thứ thuế tăng lại tập trung đánh vào những người giàu có nhiều ruộng đất. Tư tưởng đánh thuế này được cho là công bằng hơn nhằm xóa bỏ bớt khoảng cách giàu nghèo, mang tiền bạc, của cải của nhà giàu về cho nhà nước để xây dựng vào các công trình phục vụ dân sinh và quốc phòng. Xóa bỏ những chính sách thuế không nhân đạo với những tầng lớp bần cùng trong xã hội. </p> <ul><li>Đời Lý có lệ mỗi năm khai số hộ (gọi là đơn số), đàn ông 18 tuổi gọi là hoàng nam, từ 20 tuổi trở lên gọi là đại nam. Thuế đinh được "bổ" theo đinh bộ hay hộ tịch của mỗi làng. Thuế thân thời này được tính căn cứ theo số ruộng của mỗi người, ai không có ruộng thì khỏi phải nộp.</li> <li><a href="/wiki/Nh%C3%A0_Tr%E1%BA%A7n" title="Nhà Trần">Nhà Trần</a>: Theo <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a> quyển VIII thì <i>Theo lệ cũ, các trấn hễ có việc binh thì lệnh cho mỗi huyện có bao nhiêu ruộng thì phải nộp bao nhiêu <a href="/wiki/V%C3%A0ng" title="Vàng">vàng</a>, <a href="/wiki/B%E1%BA%A1c" title="Bạc">bạc</a>, <a href="/wiki/Ti%E1%BB%81n" title="Tiền">tiền</a>, <a href="/wiki/L%E1%BB%A5a" title="Lụa">lụa</a>, không tính thêm theo số nhân đinh sinh ra, cũng không trừ bớt theo số người đã chết. Nếu phục dịch việc binh, thì đều thu bổ theo số ruộng cả. Các lộ có đơn binh, là phải phục dịch việc binh, những người này đời đời làm lính, không được ra làm quan. Người nào có ruộng, bãi dâu, đầm cá thì phải đóng thuế, không có thì thôi</i>. Tháng 7 năm <a href="/wiki/M%E1%BA%ADu_Ng%E1%BB%8D" title="Mậu Ngọ">Mậu Ngọ</a> (năm 1378) đời vua Phế Đế nhà Trần, <a href="/wiki/H%C3%A0nh_khi%E1%BB%83n" title="Hành khiển">Hành khiển</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%97_T%E1%BB%AD_B%C3%ACnh" title="Đỗ Tử Bình">Đỗ Tử Bình</a> bắt chước phép đánh "thuế dung" của <a href="/wiki/Nh%C3%A0_%C4%90%C6%B0%E1%BB%9Dng" title="Nhà Đường">nhà Đường</a> tâu Vua thu mỗi hộ đinh nam 3 <a href="/wiki/Quan_(ti%E1%BB%81n)" title="Quan (tiền)">quan tiền</a> một năm, Từ đầu thời <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Tr%E1%BA%A7n" title="Nhà Trần">nhà Trần</a> đã có thuế đinh, nhưng thực ra chỉ người có <a href="/wiki/Ru%E1%BB%99ng" class="mw-redirect" title="Ruộng">ruộng</a> mới phải đóng. Đến đây, không cứ có ruộng hay không, tất cả mọi người đều phải chịu thuế, chỉ binh lính được miễn. Từ đó, thuế đinh mới thêm nặng. Phép thu thuế này bất công, khiến mọi người phải đóng như nhau.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Giáo_dục_và_học_thuật"><span id="Gi.C3.A1o_d.E1.BB.A5c_v.C3.A0_h.E1.BB.8Dc_thu.E1.BA.ADt"></span>Giáo dục và học thuật</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=16" title="Sửa đổi phần “Giáo dục và học thuật”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=16" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Giáo dục và học thuật"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Từ năm <a href="/wiki/1396" title="1396">1396</a>, Hồ Quý Ly đã cho thay đổi cách thi tuyển. Ban đầu thời Trần thi <a href="/wiki/Th%C3%A1i_h%E1%BB%8Dc_sinh" title="Thái học sinh">Thái học sinh</a> chia ra thượng trại, hạ trại; thi Đình chia ra kinh, trại (<a href="/wiki/Ngh%E1%BB%87_An" title="Nghệ An">Nghệ An</a>, <a href="/wiki/Thanh_H%C3%B3a" title="Thanh Hóa">Thanh Hóa</a> thời Trần gọi là Trại) lấy đỗ <b>Tam khôi</b>, văn thể không xác định. Đến đây, dùng phép thi của <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Nguy%C3%AAn" title="Nhà Nguyên">nhà Nguyên</a>, dùng văn thể <b>bốn trường</b>, bỏ bài ám tả cổ văn. <i>Trường thứ nhất</i> thi một bài kinh nghĩa hạn 500 chữ trở lên, <i>trường nhì</i> thi bài thơ Đường luật, một bài phú dùng thể <a href="/wiki/Ly_tao" title="Ly tao">Ly tao</a> hoặc cổ thể hoặc văn tuyển hạn 500 chữ trở lên; <i>trường tam</i> thi chiếu chế biểu; <i>trường tư</i> thi văn sách, ra đề về kinh sử hạn 1000 chữ trở lên.<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Sử gia <a href="/wiki/Ng%C3%B4_S%C4%A9_Li%C3%AAn" title="Ngô Sĩ Liên">Ngô Sĩ Liên</a> đánh giá: "<i>Phép khoa cử đời Trần đến nay mới đủ văn tự bốn trường, đến nay còn không thay đổi được. Chọn nhân tài bằng văn học không gì hơn phép này.</i>" và nhận xét một số người đỗ đạt trong giai đoạn này là "<i>văn chương cự phách một thời</i>".<sup id="cite_ref-lmq90_51-0" class="reference"><a href="#cite_note-lmq90-51"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Năm <a href="/wiki/1397" title="1397">1397</a>, Hồ Quý Ly có ban tờ chiếu, nhân danh vua Trần Thuận Tông<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ra lệnh cho các lộ Sơn Nam, Kinh Bắc và Hải Đông đặt một vị học quan, được cấp ruộng công, từ đó thu học trò mà dạy dỗ rồi hàng năm tiến cử cho triều đình. Theo sử gia <a href="/wiki/Ng%C3%B4_S%C4%A9_Li%C3%AAn" title="Ngô Sĩ Liên">Ngô Sĩ Liên</a>, tờ chiếu ban ra tốt đẹp, nhưng không thấy thi hành, theo sử gia đó là cách Quý Ly lấy lòng nhân tâm.<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">[</span>53<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Đến năm <a href="/wiki/1402" title="1402">1402</a>, <a href="/wiki/H%E1%BB%93_H%C3%A1n_Th%C6%B0%C6%A1ng" title="Hồ Hán Thương">Hồ Hán Thương</a> định cách thức thi cử nhân: Tháng 8 năm nay <a href="/wiki/Thi_H%C6%B0%C6%A1ng" title="Thi Hương">thi Hương</a>, ai đỗ thì được miễn lao dịch, tháng 8 năm sau thi ở <a href="/wiki/L%E1%BB%85_b%E1%BB%99" class="mw-redirect" title="Lễ bộ">Lễ bộ</a>, ai đỗ thì bổ dùng, lại đến tháng 8 sang năm nữa <a href="/wiki/Thi_H%E1%BB%99i" title="Thi Hội">thi Hội</a>, ai đỗ thì sung <a href="/wiki/Th%C3%A1i_h%E1%BB%8Dc_sinh" title="Thái học sinh">Thái học sinh</a>, cứ ba năm một khoa. Phép thi theo nhà Nguyên, thi ba trường, lại có kì văn sách là trường tư, một kì thi viết và tính là trường năm.<sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>54<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Hồ Quý Ly ghét lối học vẹt, sao chép kinh điển, nên đã bỏ phép thi ảm tả, cổ văn. Ông còn chủ trì việc dịch <a href="/wiki/Kinh_Thi" title="Kinh Thi">Kinh Thi</a> ra chữ Nôm để dạy hậu phi, cung nhân, và tự mình chú giải Kinh Thi theo quan điểm riêng chứ không dập khuôn theo các ý kiến trước đó. Trước đó ít năm, Hồ Quý Ly viết sách <i>Minh đạo</i>, đánh giá lại các vĩ nhân trong đạo Nho, theo đó chỉ xem <a href="/wiki/Kh%E1%BB%95ng_T%E1%BB%AD" title="Khổng Tử">Khổng Tử</a> là tiên sư và <a href="/wiki/Chu_C%C3%B4ng" class="mw-redirect" title="Chu Công">Chu Công</a> mới là tiên thánh. Quan điểm này bị các nhà nho Việt Nam chỉ trích.<sup id="cite_ref-lmq82_55-0" class="reference"><a href="#cite_note-lmq82-55"><span class="cite-bracket">[</span>55<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Một số học giả hiện đại như Trần Quốc Vượng và Hà Văn Tấn cho rằng bản ý của Quý Ly là muốn đả phá <a href="/wiki/T%E1%BB%91ng_Nho" class="mw-redirect" title="Tống Nho">Tống Nho</a> và quay về lý luận của Nho giáo thời nguyên thủy, đồng thời tìm cách gây dựng bản sắc riêng cho Nho giáo tại Việt Nam. Tuy nhiên quan điểm của Hồ Quý Ly mâu thuẫn với quyền lợi của tầng lớp địa chủ mới ở Việt Nam nên bị họ đả phá kịch liệt.<sup id="cite_ref-lmq90_51-1" class="reference"><a href="#cite_note-lmq90-51"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>So với các cải cách khác, cải cách giáo dục của Hồ Quý Ly dường như dễ được chấp nhận nhất, xuất phát từ thực tiễn lúc đó, có ý định giảm bớt lối học giáo điều, tăng cường sử dụng chữ Nôm trong giảng dạy và sáng tác.<sup id="cite_ref-lmq90_51-2" class="reference"><a href="#cite_note-lmq90-51"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Quân_sự"><span id="Qu.C3.A2n_s.E1.BB.B1"></span>Quân sự</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=17" title="Sửa đổi phần “Quân sự”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=17" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Quân sự"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Có lần Hồ Quý Ly nói với các quan rằng: <i>Làm sao để có 100 vạn quân để chống giặc Bắc?</i> Viên Đồng tri Khu mật sứ <a href="/wiki/Ho%C3%A0ng_H%E1%BB%91i_Khanh" title="Hoàng Hối Khanh">Hoàng Hối Khanh</a> dâng lên kế sách, làm sổ hộ tịch trong cả nước, biên hết vào sổ những nhân khẩu từ hai tuổi trở lên và lấy số hiện tại làm thực số, không cho người lưu vong mà vẫn biên tên trong sổ. Yết thị cho các phiên trấn hễ có người kinh<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>56<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> nào trú ngụ thì đuổi về nguyên quán. Đến năm <a href="/wiki/1401" title="1401">1401</a>, làm sổ hộ tịch xong, tính số người từ 15 tuổi trở lên 60 tuổi trở xuống được gấp bội so với trước, cho nên năm 1402 điểm binh càng nhiều.<sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite-bracket">[</span>57<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Hồ Quý Ly, Hồ Hán Thương lập phép hạn chế gia nô, chiếu theo phẩm cấp được cấp số lượng khác nhau, thừa phải dâng lên triều đình. Bây giờ nhiều sĩ đại phu tham phú quý, muốn được lòng nhà Hồ, dâng thư khuyên giết hại con cháu nhà Trần, giảm bớt số ruộng và nô để nén bớt thế lực của họ.<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>58<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Vũ khí, thiết bị quân sự vào thời kỳ này đã có những bước tiến quan trọng về mặt kỹ thuật và tính năng. <a href="/wiki/H%E1%BB%93_Nguy%C3%AAn_Tr%E1%BB%ABng" title="Hồ Nguyên Trừng">Hồ Nguyên Trừng</a> cải tiến loại súng thần cơ để nâng cao sức công phá, hơn hẳn súng thần cơ thời nhà Trần. Thủy binh đã được trang bị thuyền chiến lớn hơn. Cho đóng nhiều thuyền đinh sắt để phòng quân Minh, có hiệu là <i>Trung tàu tải lương</i>, <i>Cổ lâu thuyền tải lương</i>, chỉ mượn tiếng là chở lương thôi nhưng bên trên có đường sàn đi lại để tiện việc chiến đấu, bên dưới thì hai người chèo một mái chèo.<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite-bracket">[</span>59<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Bên cạnh đó, nhà Hồ xây dựng các hệ thống phòng tuyến trên mặt đất để phòng thủ quốc gia như thành Tây Đô, thành Đa Bang và cả một hệ thống công trình phòng thủ có quy mô lớn, dài gần 400 km kéo dài từ núi Tản Viên, men theo sông Đà, sông Hồng, sông Luộc đến cửa sông Thái Bình. </p><p>Năm <a href="/wiki/1405" title="1405">1405</a>, Hồ Hán Thương định quân Nam ban và Bắc ban, chia thành 12 vệ; quân Điện hậu đông và tây chia thành 8 vệ; mỗi vệ 18 đội, mỗi đội 18 người. Đại quân thì 30 đội, trung quân thì 20 đội, mỗi doanh là 15 đội, mỗi đoàn là 10 đội, Cấm vệ đô thì 5 đội, do Đại tướng quân thống lĩnh.<sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite-bracket">[</span>60<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Tổng số quân trong 12 vệ Nam Bắc là 4.320 người, trong 8 vệ Đông Tây là 2.820 người; trong mỗi đại quân là 540 người, trung quân là 360 người. Lại đặt hai vệ Thiên Ngưu và Phụng Thần thuộc quân Long tiệp, cùng đặt các chức thủy quân Đô tướng và bộ quân Đô úy. Lại thêm hương binh, chọn người có chức tước tạm cho cai quản. Mộ những kẻ vong mệnh làm quân dũng hãn, đặt chức <i>thiên hộ</i> và <i>bách hộ</i> để cai quản.<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">[</span>61<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Chiến_tranh_với_Chiêm_Thành"><span id="Chi.E1.BA.BFn_tranh_v.E1.BB.9Bi_Chi.C3.AAm_Th.C3.A0nh"></span>Chiến tranh với Chiêm Thành</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=18" title="Sửa đổi phần “Chiến tranh với Chiêm Thành”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=18" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chiến tranh với Chiêm Thành"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Hồ Quý Ly cướp ngôi <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Tr%E1%BA%A7n" title="Nhà Trần">nhà Trần</a> vào tháng 2 năm <a href="/wiki/1400" title="1400">1400</a>, đến tháng 12 phát binh 15 vạn quân đánh <a href="/wiki/Chi%C3%AAm_Th%C3%A0nh" title="Chiêm Thành">Chiêm Thành</a>. Tháng 7, năm <a href="/wiki/1402" title="1402">1402</a>, Hán Thương đem đại quân đi đánh Chiêm Thành, chúa Chiêm <a href="/wiki/Ba_%C4%90%C3%ADch_L%E1%BA%A1i" class="mw-redirect" title="Ba Đích Lại">Ba Đích Lại</a> sợ, sai cậu là <a href="/w/index.php?title=B%E1%BB%91_%C4%90i%E1%BB%81n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bố Điền (trang không tồn tại)">Bố Điền</a> dâng một voi trắng, một voi đen, sản vật và đất Chiêm Động để xin rút quân. Bồ Điền tới, Quý Ly ép phải sửa tờ biểu là dâng nộp cả động Cổ Lũy, rồi chia đất ấy thành bốn châu Thăng, Hoa, Tư, Nghĩa, đặt An phủ sứ và An phủ phó sứ lộ Thăng Hoa để cai trị; miền đầu nguồn đất ấy thì đặt trấn Tân Ninh. Chiêm Thành thu lấy những dân phụ cận đưa về nước. Hán Thương điều An phủ sứ lộ Thuận Hóa là <a href="/wiki/Nguy%E1%BB%85n_C%E1%BA%A3nh_Ch%C3%A2n" title="Nguyễn Cảnh Chân">Nguyễn Cảnh Chân</a> làm An phủ sứ lộ Thăng Hoa. Cảnh Chân dâng thư xin theo việc cũ của <a href="/wiki/Nh%C3%A0_H%C3%A1n" title="Nhà Hán">nhà Hán</a>, <a href="/wiki/Nh%C3%A0_%C4%90%C6%B0%E1%BB%9Dng" title="Nhà Đường">nhà Đường</a>, mộ người nộp thóc rồi ban tước, miễn lao dịch,.. nhằm đủ thóc để phòng bị biên cương. Hồ Quý Ly phê: <i>Biết được mấy chữ mà dám nói việc Hán Đường, thực là thằng ngọng hay nói, chỉ chuốc lấy tiếng cười mà thôi.</i><sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">[</span>62<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Năm <a href="/wiki/1403" title="1403">1403</a>, Hán Thương sai đem những người không có ruộng mà có của dời đến <a href="/w/index.php?title=Th%C4%83ng_Hoa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thăng Hoa (trang không tồn tại)">Thăng Hoa</a>, biên chế thành quân đội, chia đất cho họ ở. Những người đó đưa vợ con đi theo, bị bão chết đuối, dân oán. Cùng năm, triều đình cho đóng các thuyền đinh nhỏ để đánh <a href="/wiki/Chi%C3%AAm_Th%C3%A0nh" title="Chiêm Thành">Chiêm Thành</a>, dự định phân chia các đất Bản Đạt Lang, Hắc Bạch và Sa Li Nha từ Tư Nghĩa trở về Nam đến biên giới Xiêm làm châu huyện.<sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite-bracket">[</span>63<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hai vua Hồ gia phong <a href="/w/index.php?title=Ph%E1%BA%A1m_Nguy%C3%AAn_Kh%C3%B4i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Phạm Nguyên Khôi (trang không tồn tại)">Phạm Nguyên Khôi</a> làm Đại tướng quân 2 vệ Thiên Ngưu và Phụng Thần, chỉ huy quân Long tiệp, <a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_V%E1%BA%A5n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hồ Vấn (trang không tồn tại)">Hồ Vấn</a> làm phó; <a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BB%97_M%C3%A3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Đỗ Mãn (trang không tồn tại)">Đỗ Mãn</a> chỉ huy quân Thiên Cương, Chương Thánh và Củng Thần, quân thủy bộ cộng 20 vạn người, đều theo tiết chế của Nguyên Khôi. Quân <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Ngu" title="Đại Ngu">Đại Ngu</a> vào đất Chiêm, làm nhiều chiến cụ, vây thành <a href="/wiki/Ch%C3%A0_B%C3%A0n" class="mw-redirect" title="Chà Bàn">Chà Bàn</a>, sắp lấy được, nhưng vì quân đi đã 9 tháng, hết lương, không thắng phải rút về. Chiêm Thành cầu cứu nhà Minh, người Minh sai 9 chiếc thuyền vượt biển sang cứu, thủy quân Đại Ngu gặp quân Minh ngoài biển, người Minh bảo Nguyên Khôi phải rút quân về, không được ở lại lâu. Nguyên Khôi từ Chiêm trở về bị Quý Ly trách vì không tiêu diệt hết quân Minh.<sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite-bracket">[</span>64<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tranh_chấp_đất_đai_với_Đại_Minh"><span id="Tranh_ch.E1.BA.A5p_.C4.91.E1.BA.A5t_.C4.91ai_v.E1.BB.9Bi_.C4.90.E1.BA.A1i_Minh"></span>Tranh chấp đất đai với Đại Minh</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=19" title="Sửa đổi phần “Tranh chấp đất đai với Đại Minh”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=19" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tranh chấp đất đai với Đại Minh"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Năm <a href="/wiki/1405" title="1405">1405</a>, <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Minh" title="Nhà Minh">nhà Minh</a> sai sứ sang đòi cắt đất Lộc Châu ở <a href="/wiki/L%E1%BA%A1ng_S%C6%A1n" title="Lạng Sơn">Lạng Sơn</a>. Do vụ việc thổ quan phủ Tư Minh, <a href="/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_T%C3%A2y" title="Quảng Tây">Quảng Tây</a> là Hoàng Quảng Thành báo lên rằng Lộc Châu là đất cũ của phủ ấy. Thượng hoàng Hồ Quý Ly sai Hành khiển <a href="/wiki/Ho%C3%A0ng_H%E1%BB%91i_Khanh" title="Hoàng Hối Khanh">Hoàng Hối Khanh</a> làm Cát địa sứ. Hối Khanh đem các thôn như Cổ Lâu, gồm 59 thôn trả cho nhà Minh. Khi về triều, Quý Ly trách mắng, lăng nhục Hối Khanh vì trả lại đất nhiều quá. Những thổ quan do bên nhà Minh đặt, Quý Ly đều bí mật sai thổ nhân ở đó đánh <a href="/wiki/Thu%E1%BB%91c" class="mw-redirect" title="Thuốc">thuốc</a> độc giết đi.<sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65"><span class="cite-bracket">[</span>65<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Chiến_tranh_với_Đại_Minh"><span id="Chi.E1.BA.BFn_tranh_v.E1.BB.9Bi_.C4.90.E1.BA.A1i_Minh"></span>Chiến tranh với Đại Minh</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=20" title="Sửa đổi phần “Chiến tranh với Đại Minh”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=20" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chiến tranh với Đại Minh"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r72019635">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-left:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .hatnote{display:none!important}}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Bài chi tiết: <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Minh-%C4%90%E1%BA%A1i_Ngu" class="mw-redirect" title="Chiến tranh Minh-Đại Ngu">Chiến tranh Minh-Đại Ngu</a></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Bối_cảnh_trước_cuộc_chiến"><span id="B.E1.BB.91i_c.E1.BA.A3nh_tr.C6.B0.E1.BB.9Bc_cu.E1.BB.99c_chi.E1.BA.BFn"></span>Bối cảnh trước cuộc chiến</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=21" title="Sửa đổi phần “Bối cảnh trước cuộc chiến”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=21" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Bối cảnh trước cuộc chiến"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Từ năm <a href="/wiki/1384" title="1384">1384</a> <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Minh" title="Nhà Minh">nhà Minh</a> xuất binh đánh <a href="/wiki/V%C3%A2n_Nam" title="Vân Nam">Vân Nam</a> và các man làm phản ở biên giới. Lại sai sứ sang đòi <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t" title="Đại Việt">Đại Việt</a> chu cấp lương thực, voi chiến, nhà sư, đàn bà xoa bóp, người bị thiến hoạn, giống cây trồng... Những hành động gây áp lực về <a href="/wiki/Ngo%E1%BA%A1i_giao" title="Ngoại giao">ngoại giao</a> này kéo dài cho đến khi xảy ra cuộc chiến. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t" title="Đại Việt">Đại Việt</a> phía Nam chiến tranh liên miên với <a href="/wiki/Chi%C3%AAm_Th%C3%A0nh" title="Chiêm Thành">Chiêm Thành</a>, trong nước rối loạn, nên phải nhượng bộ.<sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66"><span class="cite-bracket">[</span>66<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Hồ Quý Ly chiếm ngôi <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Tr%E1%BA%A7n" title="Nhà Trần">nhà Trần</a> từ năm <a href="/wiki/1400" title="1400">1400</a>, trước và sau khi lên ngôi ông đã cố gắng đưa ra những sách lược nhằm đối phó với <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Minh" title="Nhà Minh">nhà Minh</a>, cuộc chiến mà ông biết nó sẽ xảy ra. Mười tháng sau khi lên ngôi, Quý Ly phát động cuộc chiến với <a href="/wiki/Chi%C3%AAm_Th%C3%A0nh" title="Chiêm Thành">Chiêm Thành</a>, nhằm tránh thế phải đối đầu với kẻ địch ở hai mặt. Quân Chiêm thua trận, phải cắt đất hai châu Đại Chiêm và Cổ Lũy cho <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Ngu" title="Đại Ngu">Đại Ngu</a>. Năm <a href="/wiki/1395" title="1395">1395</a>, dời đô từ <a href="/wiki/Th%C4%83ng_Long" title="Thăng Long">Thăng Long</a> về <a href="/wiki/Thanh_H%C3%B3a" title="Thanh Hóa">Thanh Hóa</a>, xây thành ở động An Tôn, cho đào hào, trồng tre gai xung quanh... để phòng thủ. Làm sổ hộ tịch, biên hết vào sổ nhân khẩu từ 2 tuổi trở lên, không cho phép người lưu vong mà vẫn có trong sổ, làm sổ xong nhân khẩu từ 15 đến 60 gấp bội so với trước, nên từ năm <a href="/wiki/1402" title="1402">1402</a> điểm binh rất nhiều.<sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="#cite_note-67"><span class="cite-bracket">[</span>67<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Quân_Minh_sang_lần_thứ_nhất_và_bị_thua_trận"><span id="Qu.C3.A2n_Minh_sang_l.E1.BA.A7n_th.E1.BB.A9_nh.E1.BA.A5t_v.C3.A0_b.E1.BB.8B_thua_tr.E1.BA.ADn"></span>Quân Minh sang lần thứ nhất và bị thua trận</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=22" title="Sửa đổi phần “Quân Minh sang lần thứ nhất và bị thua trận”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=22" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Quân Minh sang lần thứ nhất và bị thua trận"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Năm <a href="/wiki/1406" title="1406">1406</a>, <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Minh" title="Nhà Minh">nhà Minh</a> sai hai tướng Hàn Quan và Hoàng Trung đem 10 vạn quân Quảng Tây xâm lược <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Ngu" title="Đại Ngu">Đại Ngu</a>, mượn cớ đưa Trần Thiêm Bình về nước. Ngày 8 tháng 4, ở ải Lãnh Kinh (<a href="/wiki/H%C3%A0_B%E1%BA%AFc" title="Hà Bắc">Hà Bắc</a> cũ), quân Minh đấu với quân Đại Ngu, quân Đại Ngu thất bại; sáng hôm sau, quân thủy bộ giao chiến, Nhị vệ đại tướng Phạm Nguyên Khôi, chỉ huy quân Chấn Cương Chu Bỉnh Trung,... bị giết. Tả Tướng quốc <a href="/wiki/H%E1%BB%93_Nguy%C3%AAn_Tr%E1%BB%ABng" title="Hồ Nguyên Trừng">Hồ Nguyên Trừng</a> may chạy thoát lên bờ, do quân Đại Ngu nghĩ quân Minh ít quân, coi thường đối thủ. Duy có Tả Thánh Dực quân Hồ Vấn kéo quân Vũ Cao tới đánh bại quân Minh.<sup id="cite_ref-Tập_2_1998_68-0" class="reference"><a href="#cite_note-Tập_2_1998-68"><span class="cite-bracket">[</span>68<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Tướng Minh Hoàng Trung liệu thế, đến trống canh hai nửa đêm trốn về. Tướng Tả Thánh Dực quân Hồ Vấn, chỉ huy quân Thánh Dực <a href="/wiki/B%E1%BA%AFc_Giang" title="Bắc Giang">Bắc Giang</a> Trần Đĩnh đã chặn ở <a href="/wiki/%E1%BA%A2i_Chi_L%C4%83ng" class="mw-redirect" title="Ải Chi Lăng">ải Chi Lăng</a> từ trước. Quân Minh bèn đem giao nộp <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Thi%C3%AAm_B%C3%ACnh" title="Trần Thiêm Bình">Trần Thiêm Bình</a>, dân thư hàng xin được tha. Hồ Xạ đồng ý, cho quân Minh trở về <a href="/wiki/Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Trung Quốc">Trung Quốc</a>. Vua Hồ Hán Thương thưởng công cho các tướng, tự mình không nhận biểu mừng.<sup id="cite_ref-Tập_2_1998_68-1" class="reference"><a href="#cite_note-Tập_2_1998-68"><span class="cite-bracket">[</span>68<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Quân_Minh_sang_lần_thứ_hai"><span id="Qu.C3.A2n_Minh_sang_l.E1.BA.A7n_th.E1.BB.A9_hai"></span>Quân Minh sang lần thứ hai</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=23" title="Sửa đổi phần “Quân Minh sang lần thứ hai”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=23" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Quân Minh sang lần thứ hai"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Tháng 9 năm <a href="/wiki/1406" title="1406">1406</a>, lấy cớ "Phù Trần diệt Hồ", <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Minh" title="Nhà Minh">nhà Minh</a> sai <a href="/wiki/Tr%C6%B0%C6%A1ng_Ph%E1%BB%A5" title="Trương Phụ">Trương Phụ</a>, <a href="/wiki/M%E1%BB%99c_Th%E1%BA%A1nh" title="Mộc Thạnh">Mộc Thạnh</a> mang 80 vạn quân sang đánh <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Ngu" title="Đại Ngu">Đại Ngu</a>. Quân Minh chia làm hai đường, cánh quân do Trương Phụ cầm 40 vạn quân đánh vào ải Pha Lũy (tức <a href="/wiki/Nam_Quan" title="Nam Quan">ải Nam Quan</a>), cánh quân do Mộc Thạnh cầm 40 vạn quân đánh vào ải Phú Lệnh (gần thị xã <a href="/wiki/H%C3%A0_Giang" title="Hà Giang">Hà Giang</a>).<sup id="cite_ref-ReferenceE_69-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceE-69"><span class="cite-bracket">[</span>69<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Về sách lược, viên hàng tướng <a href="/wiki/Chi%C3%AAm_Th%C3%A0nh" title="Chiêm Thành">Chiêm Thành</a> Bố Đông khuyên với Hồ Quý Ly nên đưa quân lên <a href="/wiki/Bi%C3%AAn_gi%E1%BB%9Bi" title="Biên giới">biên giới</a> đón đánh ngay quân Minh, không cho tiến sâu vào, để quân Minh ỷ vào trường binh và thông được đường tiến quân, nhưng các tướng không nghe.<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite-bracket">[</span>70<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Theo K.W Taylor, nhà Hồ đã từ bỏ phần lớn khu vực Đông Kinh (Thăng Long) và phòng thủ ở bờ nam sông Hồng.<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite-bracket">[</span>71<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/Tr%C6%B0%C6%A1ng_Ph%E1%BB%A5" title="Trương Phụ">Trương Phụ</a> viết bảng văn kể tội họ Hồ, cho thả trôi theo dòng nước, nhiều người đọc được, chán nản vì chính sự hà khắc của họ Hồ không còn bụng dạ chiến đấu nữa. Theo <i><a href="/wiki/Minh_s%E1%BB%AD" title="Minh sử">Minh sử</a></i>, gia đình <a href="/wiki/M%E1%BA%A1c_Th%C3%BAy" title="Mạc Thúy">Mạc Thúy</a>, Mạc Viễn, Trần Huân đã dẫn theo 10.000 người ở Đông Kinh mà phản lại họ Hồ, người kinh lộ phần nhiều theo quân Minh phản lại họ Hồ.<sup id="cite_ref-ReferenceE_69-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceE-69"><span class="cite-bracket">[</span>69<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Trước các mũi tiến công của địch, quân đội <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Ngu" title="Đại Ngu">Đại Ngu</a> có chặn đánh ở một vài nơi rồi rút về giữ phòng tuyến Nam <a href="/wiki/S%C3%B4ng_H%E1%BB%93ng" title="Sông Hồng">sông Hồng</a>. Quân Minh thừa cơ hội đã tập trung binh lực vượt <a href="/wiki/S%C3%B4ng_H%E1%BB%93ng" title="Sông Hồng">sông Hồng</a> đánh chiếm thành <a href="/wiki/%C4%90a_Bang" class="mw-redirect" title="Đa Bang">Đa Bang</a>. Cuối năm <a href="/wiki/B%C3%ADnh_Tu%E1%BA%A5t" title="Bính Tuất">Bính Tuất</a> (ngày <a href="/wiki/20_th%C3%A1ng_1" title="20 tháng 1">20 tháng 1</a> năm <a href="/wiki/1407" title="1407">1407</a>) thành Đa Bang thất thủ, tuyến phòng ngự của Đại Ngu cũng tan vỡ nhanh chóng. Từ Đa Bang ngày <a href="/wiki/22_th%C3%A1ng_1" title="22 tháng 1">22 tháng 1</a> năm <a href="/wiki/1407" title="1407">1407</a>, quân nhà Minh tràn xuống chiếm cố đô <a href="/wiki/Th%C4%83ng_Long" title="Thăng Long">Thăng Long</a>. Quân Đại Ngu lại một lần nữa rút lui xuống miền hạ lưu sông Hồng. Và sau một vài trận phản công thất bại, Hồ Quý Ly và <a href="/wiki/H%E1%BB%93_H%C3%A1n_Th%C6%B0%C6%A1ng" title="Hồ Hán Thương">Hồ Hán Thương</a> đem theo các thuộc hạ chạy ra biển rồi vào <a href="/wiki/Thanh_H%C3%B3a" title="Thanh Hóa">Thanh Hóa</a>. </p><p>Đến Lỗi Giang (Mã Giang) quân Minh đuổi kịp, quân Hồ Quý Ly lại một phen tan tác. Tướng Ngụy Thức thấy thế nguy cấp, bèn tâu: </p> <dl><dd><i>"Nước đã mất, làm ông vua không nên để cho người ta bắt được, xin Bệ hạ tự đốt đi mà chết còn hơn."</i></dd></dl> <p>Hồ Quý Ly giận lắm, bắt Ngụy Thức chém rồi chạy vào <a href="/wiki/Ngh%E1%BB%87_An" title="Nghệ An">Nghệ An</a>. Quân Minh tiếp tục đuổi theo, đến Kỳ La (Kỳ Anh, <a href="/wiki/H%C3%A0_T%C4%A9nh" title="Hà Tĩnh">Hà Tĩnh</a>), cha con Hồ Quý Ly đều bị bắt. Lúc đó là <a href="/wiki/Th%C3%A1ng_s%C3%A1u" title="Tháng sáu">tháng 6</a> năm <a href="/wiki/%C4%90inh_H%E1%BB%A3i" title="Đinh Hợi">Đinh Hợi</a> (<a href="/wiki/1407" title="1407">1407</a>). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Số_phận_sau_khi_bị_nhà_Minh_bắt"><span id="S.E1.BB.91_ph.E1.BA.ADn_sau_khi_b.E1.BB.8B_nh.C3.A0_Minh_b.E1.BA.AFt"></span>Số phận sau khi bị nhà Minh bắt</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=24" title="Sửa đổi phần “Số phận sau khi bị nhà Minh bắt”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=24" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Số phận sau khi bị nhà Minh bắt"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Có thuyết nói ông bị <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Minh" title="Nhà Minh">nhà Minh</a> sát hại khi sang Yên Kinh (<a href="/wiki/B%E1%BA%AFc_Kinh" title="Bắc Kinh">Bắc Kinh</a>), có thuyết lại nói ông bị đày làm lính ở <a href="/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_T%C3%A2y" title="Quảng Tây">Quảng Tây</a> và mất sau đó vài năm.<sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite-bracket">[</span>72<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Theo <i><a href="/wiki/Minh_th%E1%BB%B1c_l%E1%BB%A5c" title="Minh thực lục">Minh thực lục</a></i>, cha con Hồ Quý Ly được tha tội. Con trai ông là <a href="/wiki/H%E1%BB%93_Nguy%C3%AAn_Tr%E1%BB%ABng" title="Hồ Nguyên Trừng">Hồ Nguyên Trừng</a> còn làm chức quan lớn cho triều Minh<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73"><span class="cite-bracket">[</span>73<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nhà_thơ"><span id="Nh.C3.A0_th.C6.A1"></span>Nhà thơ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=25" title="Sửa đổi phần “Nhà thơ”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=25" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Nhà thơ"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Hồ Quý Ly có bài thơ gửi Ngự sử Trung đô úy Đỗ Tử Trừng: </p> <dl><dd>烏臺久矣噤無聲</dd> <dd>頓使朝庭風憲輕</dd> <dd>借問子澄懦中尉</dd> <dd>書生何事負平生</dd></dl><table> <tbody><tr> <td> <dl><dd>Ô đài cửu hỹ, cấm vô thanh</dd> <dd>Đốn sử triều đình phong hiến khinh</dd> <dd>Tá vấn Tử Trừng nhu Trung úy</dd> <dd>Thư sinh hà sự phụ bình sinh.</dd></dl> </td> <td> <dl><dd><i>Đài gián từ lâu tiếng lặng thinh,</i></dd> <dd><i>Triều đình để phép bị coi khinh.</i></dd> <dd><i>Tử Trừng, Trung úy sao mềm yếu?</i></dd> <dd><i>Kẻ sĩ không nên bỏ chí mình!</i></dd></dl> </td></tr></tbody></table> <p>Ông còn có bài thơ <i>Ký Nguyên quân</i> (Gửi Nguyên quân - <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Thu%E1%BA%ADn_T%C3%B4ng" title="Trần Thuận Tông">Trần Thuận Tông</a><sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74"><span class="cite-bracket">[</span>74<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>) như sau: </p> <table> <tbody><tr> <td> <dl><dd>前有庸暗君</dd> <dd>昏德及靈德</dd> <dd>何不早安排</dd> <dd>徒使勞人力</dd></dl> </td> <td> <dl><dd>Tiền hữu dung ám quân</dd> <dd>Hôn Đức cập Linh Đức</dd> <dd>Hà bất tảo an bài</dd> <dd>Đồ sử lao nhân lực</dd></dl> </td></tr></tbody></table> <dl><dd><dl><dd>Được Tuấn Nghi dịch là:</dd></dl></dd> <dd><i>Cũng một duộc vua hèn,</i></dd> <dd><i>Hôn Đức và Linh Đức.</i></dd> <dd><i>Sao chẳng sớm liệu đi?</i></dd> <dd><i>Chỉ để người nhọc sức!</i></dd></dl> <p>Khi đã bị <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Minh" title="Nhà Minh">nhà Minh</a> bắt giữ, ông đáp lời người <a href="/wiki/Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Trung Quốc">Trung Quốc</a> hỏi về phong hóa nước Nam bằng một bài thơ: </p> <table> <tbody><tr> <td> <dl><dd>欲問安南事</dd> <dd>安南風俗淳</dd> <dd>衣冠唐制度</dd> <dd>禮樂漢君臣</dd> <dd>玉瓮開新酒</dd> <dd>金刀斫細鱗</dd> <dd>年年二三月</dd> <dd>桃李一般春</dd></dl> </td> <td> <dl><dd>Dục vấn An Nam sự</dd> <dd>An Nam phong tục thuần</dd> <dd>Y quan Đường chế độ</dd> <dd>Lễ nhạc Hán quân thần</dd> <dd>Ngọc ủng khai tân tửu</dd> <dd>Kim đao chước tế lân</dd> <dd>Niên niên nhị tam nguyệt</dd> <dd>Đào lý nhất ban xuân</dd></dl> </td></tr></tbody></table> <dl><dd><i>An Nam muốn hỏi rõ</i></dd> <dd><i>Xin đáp: phong tục thuần</i></dd> <dd><i>Y quan chẳng kém Đường</i></dd> <dd><i>Lễ nhạc nghiêm như Hán</i></dd> <dd><i>Bình ngọc rượu lừng hương</i></dd> <dd><i>Dao vàng cá nhỏ vẩy</i></dd> <dd><i>Mỗi độ mùa xuân tới</i></dd> <dd><i>Mận đào nở chật vườn.</i></dd></dl> <p>Hồ Quý Ly đã viết các tác phẩm sau: </p> <ul><li><i>Quốc ngữ thi nghĩa</i> (viết về chủ đề <a href="/wiki/Gi%C3%A1o_d%E1%BB%A5c" title="Giáo dục">giáo dục</a>, nay đã thất truyền).</li> <li><i>Minh đạo lục</i> (sách lý thuyết, 14 thiên, nay đã thất truyền).</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Giai_thoại"><span id="Giai_tho.E1.BA.A1i"></span>Giai thoại</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=26" title="Sửa đổi phần “Giai thoại”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=26" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Giai thoại"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Trong <i>Kiên biều tập</i> (堅瓠集) của <a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%AD_Nh%C3%A2n_Ho%E1%BA%A1ch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chử Nhân Hoạch (trang không tồn tại)">Chử Nhân Hoạch</a> soạn đời <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Thanh" title="Nhà Thanh">nhà Thanh</a> có chép một chuyện về Hồ Quý Ly, được <a href="/wiki/L%C3%AA_Qu%C3%BD_%C4%90%C3%B4n" title="Lê Quý Đôn">Lê Quý Đôn</a> dẫn lại trong <i>Kiến văn tiểu lục</i>:<sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75"><span class="cite-bracket">[</span>75<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <table class="cquote" role="presentation" style="margin:auto; border-collapse: collapse; border: none; color: var(--color-base); background-color: transparent; width: auto;"> <tbody><tr> <td style="width: 20px; vertical-align: top; border: none; color: #B2B7F2; font-size: 40px; font-family: 'Times New Roman', Times, serif; font-weight: bold; line-height: .6em; text-align: left; padding: 10px 10px;">“ </td> <td style="vertical-align: top; border: none; padding: 4px 10px;">交趾國王。原姓陳氏。後有江西黎季厘。幼時啇販其國。登岸時。見沙上有句云。廣寒官裏一枝梅。厘後夤緣得官。一日陳王避暑於清暑殿。庭有桂千樹。王出對曰。清暑殿前千樹桂。群臣皆未對。厘憶沙上所見。遂以對之。王大驚曰。子何以知我宮中事。厘以實告。王曰。此天數也。蓋王有女。名一枝梅。建廣寒宮以處之也。遂配之。 <p>. </p><p>Giao Chỉ quốc vương, nguyên là họ Trần. Lúc ấy có người ở Giang Tây là Lê Quý Ly, khi còn bé sang nước ấy buôn bán. Lúc lên bờ, thấy trên bãi cát có câu rằng: </p> <center><i>Quảng Hàn cung lý nhất chi mai</i></center> <center>(<i>Một cành mai trong cung Quảng Hàn</i>)</center> <p>Sau, Quý Ly mon men được làm quan. Một hôm Trần vương nghỉ mát ở Thanh Thử điện, sân điện có hàng ngàn cây quế, nhà vua ra câu đối rằng: </p> <center><i>Thanh Thử điện tiền thiên thụ quế</i></center> <center>(<i>Ngàn gốc quế trước điện Thanh Thử</i>)</center> <p>Bầy tôi chưa ai kịp đối. Quý Ly nhớ lại câu đã trông thấy trên bãi cát khi trước, liền đem câu ấy đối lại. Nhà vua giật mình, nói:「<i>"Sao nhà ngươi biết được việc trong cung của ta?"</i>」. Quý Ly cứ tình thực tâu bày. Nhà vua nói:「<i>"Đấy là số trời"</i>」. Bởi vì nhà vua có một con gái tên là Nhất Chi Mai, dựng cung Quảng Hàn để cho ở. Nhân câu đối ấy, nhà vua liền đem gả cho Quý Ly. </p> </td> <td style="width: 20px; vertical-align: bottom; border: none; color: #B2B7F2; font-size: 40px; font-family: 'Times New Roman', Times, serif; font-weight: bold; line-height: .6em; text-align: right; padding: 10px 10px;">” </td></tr> <tr> <td colspan="3" class="cquotecite" style="border: none; padding-right: 4%; font-size: smaller; text-align: right;"><cite>— Trích phần <i>"Nhất chi mai"</i> (一枝梅) của sách <a href="/w/index.php?title=Ki%C3%AAn_bi%E1%BB%81u_t%E1%BA%ADp&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kiên biều tập (trang không tồn tại)">Kiên biều tập</a><sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76"><span class="cite-bracket">[</span>76<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></cite> </td></tr></tbody></table> <p>Sự tích này tương đối nổi tiếng ở thời điểm Việt Nam hiện đại, song lại không phổ biến ở thời xưa và có nhiều mâu thuẫn lịch sử. Dựa vào việc Quý Ly có vợ là Huy Ninh công chúa, nên nhiều người đem <i>"Nhất chi mai"</i> trong truyền thuyết gán vào bà, song Huy Ninh được anh là <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Ngh%E1%BB%87_T%C3%B4ng" title="Trần Nghệ Tông">Trần Nghệ Tông</a> gả sau khi diệt Dương Nhật Lễ, tức Huy Ninh là vai "em gái" của vua Trần, mà không phải "con gái" như trong sự tích nói đến. Lê Quý Đôn khi chép lại chuyện này cũng có đề 「<i>"Chuyện này có phần kỳ lạ"</i>」, theo đó cũng cho thấy đây không những hư cấu, mà đối với người Việt đời Lê khi ấy cũng chưa từng nghe qua, cho nên mới <i>"lạ"</i> như vậy. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nhận_định"><span id="Nh.E1.BA.ADn_.C4.91.E1.BB.8Bnh"></span>Nhận định</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=27" title="Sửa đổi phần “Nhận định”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=27" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Nhận định"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Theo sách <i><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a></i>, khi chép đến phần đặt tên là: <i>Phụ: Hồ Quý Ly và Hán Thương</i>, chép rằng: <i>Sử cũ đem hai người họ Hồ (tức Hồ Quý Ly và Hồ Hán Thương) chép từng năm thành kỷ, nay truất bỏ và sửa cho đúng</i>. Không rõ bản sách này được chép lại vào năm nào, có quan điểm khác nhau về cha con Hồ Quý Ly đối với sử quan. </p><p>Sử gia <a href="/wiki/Ng%C3%B4_S%C4%A9_Li%C3%AAn" title="Ngô Sĩ Liên">Ngô Sĩ Liên</a> gọi hai cha con họ Hồ là <i>"loạn thần tặc tử"</i> khi dám làm việc giết vua cướp ngôi, tất yếu phải chịu bại vong: </p> <dl><dd><i>Họ Hồ giết <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Thu%E1%BA%ADn_T%C3%B4ng" title="Trần Thuận Tông">Trần Thuận Tông</a> mà cướp lấy nước, những người như <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Nguy%C3%AAn_H%C3%A3ng" class="mw-redirect" title="Trần Nguyên Hãng">Trần (Nguyên) Hãng</a>, <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Kh%C3%A1t_Ch%C3%A2n" title="Trần Khát Chân">Trần Khát Chân</a> mưu giết mà không được. Sau khi họ chết, trong khoảng 7, 8 năm, không còn ai có thể làm được việc ấy nữa. Họ Hồ tự cho là người trong nước không còn ai dám làm gì nữa. Nhưng bọn loạn thần tặc tử thì ai ai cũng có thể giết chết chúng được và trời cũng không một ngày nào tha trừng phạt chúng dưới gầm trời này! Người trong nước giết chúng không được thì người nước láng giềng có thể giết, người nước láng giềng giết không được thì người Di người Địch có thể giết. Vì thế người Minh mới có thể giết được chúng. Còn như người Minh giả nhân giả nghĩa, sát hại sinh linh thì chính là một bọn giặc tàn bạo. Cho nên <a href="/wiki/L%C3%AA_L%E1%BB%A3i" class="mw-redirect" title="Lê Lợi">Thái Tổ Cao Hoàng Đế</a> ta lại có thể tiêu diệt được bọn chúng.</i></dd></dl> <p><a href="/wiki/Phan_Huy_Ch%C3%BA" title="Phan Huy Chú">Phan Huy Chú</a> khi soạn sách <i><a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_tri%E1%BB%81u_hi%E1%BA%BFn_ch%C6%B0%C6%A1ng_lo%E1%BA%A1i_ch%C3%AD" title="Lịch triều hiến chương loại chí">Lịch triều hiến chương loại chí</a></i> đã coi cha con Hồ Quý Ly là phần phụ, phần <i>Nhà Nhuận Hồ</i>, nhuận tức phần thừa, không có tính chính thống. </p><p>Sử gia <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Tr%E1%BB%8Dng_Kim" title="Trần Trọng Kim">Trần Trọng Kim</a> trong sách <i><a href="/wiki/Vi%E1%BB%87t_Nam_s%E1%BB%AD_l%C6%B0%E1%BB%A3c" title="Việt Nam sử lược">Việt Nam sử lược</a></i>:<sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77"><span class="cite-bracket">[</span>77<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <table class="cquote" role="presentation" style="margin:auto; border-collapse: collapse; border: none; color: var(--color-base); background-color: transparent; width: auto;"> <tbody><tr> <td style="width: 20px; vertical-align: top; border: none; color: #B2B7F2; font-size: 40px; font-family: 'Times New Roman', Times, serif; font-weight: bold; line-height: .6em; text-align: left; padding: 10px 10px;">“ </td> <td style="vertical-align: top; border: none; padding: 4px 10px;"> <p><i>Xem công việc của Hồ Quý Ly làm thì không phải là một người tầm thường, nhưng tiếc thay một người có tài kinh tế như thế, mà giả sử cứ giúp <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Tr%E1%BA%A7n" title="Nhà Trần">nhà Trần</a> cho có thủy chung (trước sau), thì dẫu giặc Minh có thế mạnh đến đâu đi nữa, cũng chưa hầu dễ đã cướp được nước Nam, mà mình lại được cái tiếng thơm để lại nghìn thu. Nhưng vì cái lòng tham xui khiến, hễ đã có thế lực là sinh ra bụng muốn tranh quyền, cướp nước. Bởi thế Hồ Quý Ly mới làm sự thoán đoạt, và <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Minh" title="Nhà Minh">nhà Minh</a> mới có cái cớ mà sang đánh lấy nước <a href="/wiki/An_Nam" title="An Nam">An Nam</a>. Cũng vì cái cớ ấy, cho nên lòng người mới bỏ họ Hồ mà đem theo giặc, để đến nỗi cha con họ Hồ thua chạy, bị bắt, phải đem thân đi chịu nhục ở đất nước người! Nhưng đấy là cái tội làm hại riêng cho một họ Hồ mà thôi, còn cái tội làm mất nước Nam, thì ai gánh vác cho Quý Ly?</i> </p> </td> <td style="width: 20px; vertical-align: bottom; border: none; color: #B2B7F2; font-size: 40px; font-family: 'Times New Roman', Times, serif; font-weight: bold; line-height: .6em; text-align: right; padding: 10px 10px;">” </td></tr> </tbody></table> <p>Theo một bài báo trên Tạp chí <i>Quốc phòng toàn dân</i>,<sup id="cite_ref-tapchiqptd.vn_78-0" class="reference"><a href="#cite_note-tapchiqptd.vn-78"><span class="cite-bracket">[</span>78<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> bài báo cho rằng: </p><p>Nhìn chung, các sử gia thời trung đại đa số đều lên án Hồ Quý Ly. Ngày nay, các học giả đã có nhìn nhận mới về vấn đề cải cách do Hồ Quý Ly tiến hành. Tuy nhiên, khi đánh giá về thất bại của nhà Hồ, tất cả đều thống nhất nguyên nhân là: <i>không được lòng dân</i>. Với tham vọng lớn và tư tưởng cải cách mới mẻ, Hồ Quý Ly đã xây dựng được một quân đội trang bị mạnh, nhưng kết cục lại là mất nước nhanh chóng. Sở dĩ như vậy là vì nhiều nguyên nhân, trong đó chủ yếu do “lòng dân không theo”, bởi chế độ lao dịch nặng nề của Hồ Quý Ly làm cho nhân dân bất an, sợ hãi. Nhà Hồ tiến hành cải cách với mục đích bảo vệ vương triều, phục vụ quân sự và chiến tranh là chính, chứ không quan tâm đến đời sống vật chất, tinh thần cho người dân. Nhân dân không được hưởng lợi ích mà còn phải hứng chịu mặt tiêu cực của cải cách, và vô cùng chán ghét khi cuộc sống thường nhật bị xáo trộn. Vào giai đoạn cuối của <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Tr%E1%BA%A7n" title="Nhà Trần">nhà Trần</a>, thế nước đã suy, nhân dân đói khổ, nhưng Hồ Quý Ly lại không “khoan thư sức dân” mà còn tiến hành chiến tranh với Chiêm Thành và dời đô về Thanh Hóa, bắt dân chúng lao dịch để xây xây thành trì kiên cố, khiến cho dân chúng càng thêm lầm than, oán ghét nhà Hồ. Mặc dù có quân đội mạnh, thành cao, hào sâu nhưng cuộc kháng chiến chống Minh của Hồ Quý Ly chỉ kéo dài được hơn 6 tháng. Tả tướng quốc <a href="/wiki/H%E1%BB%93_Nguy%C3%AAn_Tr%E1%BB%ABng" title="Hồ Nguyên Trừng">Hồ Nguyên Trừng</a> (con trai cả của Hồ Quý Ly) cũng nhận ra điều này, khi cả quyết: <i>“Thần không sợ đánh, chỉ sợ lòng dân không theo mà thôi”</i><sup id="cite_ref-tapchiqptd.vn_78-1" class="reference"><a href="#cite_note-tapchiqptd.vn-78"><span class="cite-bracket">[</span>78<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Theo nguồn Tạp chí <i>Triết học</i> số 2 (177) tháng 2 năm 2006 của Tiến sĩ Triết học Lương Minh Cừ thì từ nửa sau thế kỷ XIV, đất nước Đại Việt thời kỳ cuối vương triều Trần đã lâm vào một cuộc khủng hoảng sâu sắc và toàn diện trên tất cả các phương diện kinh tế - xã hội. Nhu cầu cần phải cải cách, đổi mới để đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng đã trở thành đòi hỏi cấp thiết của lịch sử. Và, dòng tư tưởng cải cách ở thời kỳ lịch sử này đã được hình thành, mà Hồ Quý Ly là một đại biểu xuất sắc. Hồ Quý Ly đã khởi xướng, rồi trở thành người lãnh đạo, tổ chức và thực hiện trực tiếp công cuộc cải cách này. Tư tưởng và hoạt động cải cách của ông được đánh giá là dũng cảm, táo bạo, mạnh mẽ và đầy tâm huyết đối với vận mệnh quốc gia lẫn vận mệnh triều đình lúc đó. Những tư tưởng cải cách của ông được thực hiện từ cuối triều đại nhà Trần cho đến vài năm đầu của nhà Hồ. Sự nghiệp cải cách của Hồ Quý Ly, dẫu chưa trọn vẹn hay hoàn hảo, nhưng đã góp phần mở ra một bước phát triển mới.<sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79"><span class="cite-bracket">[</span>79<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Sách <i>Hồ Quý Ly và những cuộc cải cách trong lịch sử</i> của <a href="/wiki/Vi%E1%BB%87n_S%E1%BB%AD_h%E1%BB%8Dc_(Vi%E1%BB%87t_Nam)" title="Viện Sử học (Việt Nam)">Viện Sử học Việt Nam</a> đã nêu nhận định khái quát về Hồ Quý Ly: <i>Những cải cách của Hồ Quý Ly nhằm mục đích xây dựng một nước <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Ngu" title="Đại Ngu">Đại Ngu</a> cường thịnh. Tuy nhiên, tư tưởng đổi mới của Hồ Quý Ly và những cải cách của ông thực hiện quá dồn dập trong một thời gian ngắn, không đạt kết quả như mong đợi và đã phản tác dụng, gây ra sự phẫn nộ trong nhân dân; đặc biệt là với các sĩ phu trung thành với <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Tr%E1%BA%A7n" title="Nhà Trần">nhà Trần</a></i>.<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80"><span class="cite-bracket">[</span>80<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gia_đình"><span id="Gia_.C4.91.C3.ACnh"></span>Gia đình</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=28" title="Sửa đổi phần “Gia đình”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=28" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Gia đình"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Cha: <a href="/w/index.php?title=L%C3%AA_Qu%E1%BB%91c_M%E1%BA%A1o&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lê Quốc Mạo (trang không tồn tại)">Lê Quốc Mạo</a> (黎國耄).</li> <li>Mẹ: Phạm Phu nhân, con gái Danh y Phạm Công Bân.</li> <li>Anh em: <a href="/w/index.php?title=L%C3%AA_Qu%C3%BD_T%C3%AC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lê Quý Tì (trang không tồn tại)">Lê Quý Tì</a> (黎季貔).</li> <li>Thê thiếp:</li></ul> <ol><li>Chính thất: <a href="/wiki/Huy_Ninh_c%C3%B4ng_ch%C3%BAa" title="Huy Ninh công chúa">Huy Ninh Công chúa</a> (徽寧公主), con gái <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Minh_T%C3%B4ng" title="Trần Minh Tông">Trần Minh Tông</a>. Trước lấy <a href="/w/index.php?title=Tr%E1%BA%A7n_Nh%C3%A2n_Vinh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trần Nhân Vinh (trang không tồn tại)">Trần Nhân Vinh</a> (? - 12/<a href="/wiki/1370" title="1370">1370</a>), sau <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Ngh%E1%BB%87_T%C3%B4ng" title="Trần Nghệ Tông">Trần Nghệ Tông</a> gả em gái cho Quý Ly tháng 5 âm lịch năm <a href="/wiki/1371" title="1371">1371</a>. Bà được Hán Thương truy tôn làm <b>Thái Từ Hoàng hậu</b> (太慈皇后).</li> <li>Thị thiếp Nguyễn thị.</li> <li>Thứ phi <a href="/w/index.php?title=Nguy%E1%BB%85n_Th%E1%BB%8B_D%E1%BA%A7m&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nguyễn Thị Dầm (trang không tồn tại)">Nguyễn Thị Dầm</a> , được triều sau tôn làm <b>Bảo Long Thánh mẫu</b> , xuất thân thôn nữ , sau được Quý Ly yêu rồi cho võng kiệu đón về làm vợ , sinh được hai người con gái. Hiện còn ngôi đền thờ ở xã Thanh Thủy (huyện Thanh Liêm, <a href="/wiki/H%C3%A0_Nam" title="Hà Nam">Hà Nam</a>).</li></ol> <ul><li>Hậu duệ:</li></ul> <ol><li><a href="/wiki/H%E1%BB%93_Nguy%C3%AAn_Tr%E1%BB%ABng" title="Hồ Nguyên Trừng">Hồ Nguyên Trừng</a>, mẹ là thị thiếp Nguyễn thị.</li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%93_H%C3%A1n_Th%C6%B0%C6%A1ng" title="Hồ Hán Thương">Hồ Hán Thương</a>, mẹ là Huy Ninh Công chúa.</li> <li>Lương vương <a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_%C4%90%E1%BB%99n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hồ Độn (trang không tồn tại)">Hồ Độn</a> (梁王胡潡)<sup id="cite_ref-QC_81-0" class="reference"><a href="#cite_note-QC-81"><span class="cite-bracket">[</span>81<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li>Tân Hưng quận vương <a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Ch%C3%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hồ Chú (trang không tồn tại)">Hồ Chú</a> (新興郡王胡注)<sup id="cite_ref-QC_81-1" class="reference"><a href="#cite_note-QC-81"><span class="cite-bracket">[</span>81<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li><a href="/wiki/Kh%C3%A2m_Th%C3%A1nh_ho%C3%A0ng_h%E1%BA%ADu" class="mw-redirect" title="Khâm Thánh hoàng hậu">Khâm Thánh Hoàng hậu</a>, mẹ là Huy Ninh Công chúa, hoàng hậu của <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Thu%E1%BA%ADn_T%C3%B4ng" title="Trần Thuận Tông">Trần Thuận Tông</a>, sinh ra <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Thi%E1%BA%BFu_%C4%90%E1%BA%BF" title="Trần Thiếu Đế">Trần Thiếu Đế</a>.</li> <li><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_%C4%90%E1%BB%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hồ Đỗ (trang không tồn tại)">Hồ Đỗ</a> (胡杜), nguyên họ Trần, là hậu duệ Thượng vị hầu Tông<sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82"><span class="cite-bracket">[</span>82<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, mẹ cải giá lấy Hồ Quý Ly<sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83"><span class="cite-bracket">[</span>83<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Xem_thêm"><span id="Xem_th.C3.AAm"></span>Xem thêm</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=29" title="Sửa đổi phần “Xem thêm”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=29" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Xem thêm"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Nh%C3%A0_Tr%E1%BA%A7n" title="Nhà Trần">Nhà Trần</a></li> <li><a href="/wiki/Nh%C3%A0_H%E1%BB%93" title="Nhà Hồ">Nhà Hồ</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Ngu" title="Đại Ngu">Đại Ngu</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%8D_H%E1%BB%93_l%C3%A0ng_Qu%E1%BB%B3nh_%C4%90%C3%B4i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Họ Hồ làng Quỳnh Đôi (trang không tồn tại)">Họ Hồ làng Quỳnh Đôi</a></li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%93_H%C3%A1n_Th%C6%B0%C6%A1ng" title="Hồ Hán Thương">Hồ Hán Thương</a></li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%93_Nguy%C3%AAn_Tr%E1%BB%ABng" title="Hồ Nguyên Trừng">Hồ Nguyên Trừng</a></li> <li><a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Vi%E1%BB%87t-Chi%C3%AAm_1367-1396" class="mw-redirect" title="Chiến tranh Việt-Chiêm 1367-1396">Chiến tranh Việt – Chiêm 1367 – 1396</a></li> <li><a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Vi%E1%BB%87t-Chi%C3%AAm_1400-1407" class="mw-redirect" title="Chiến tranh Việt-Chiêm 1400-1407">Chiến tranh Việt – Chiêm 1400 – 1407</a></li> <li><a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Minh_-_%C4%90%E1%BA%A1i_Ngu" class="mw-redirect" title="Chiến tranh Minh - Đại Ngu">Chiến tranh Minh – Đại Ngu</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Chú_thích"><span id="Ch.C3.BA_th.C3.ADch"></span>Chú thích</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=30" title="Sửa đổi phần “Chú thích”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=30" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chú thích"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71728118">.mw-parser-output .reflist{margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}@media screen{.mw-parser-output .reflist{font-size:90%}}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist columns references-column-width" style="-moz-column-width: 30em; -webkit-column-width: 30em; column-width: 30em; list-style-type: decimal;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><b><a href="#cite_ref-1">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a>, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, tập 2, trang 195.</span> </li> <li id="cite_note-2"><b><a href="#cite_ref-2">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_ti%C3%AAu_%C3%A1n" title="Việt sử tiêu án">Việt sử tiêu án</a>, soạn giả Ngô Thì Sĩ, Dịch giả: Hội Việt Nam Nghiên cứu Liên lạc Văn hóa Á Châu 1960; Nhà Xuất bản Văn Sử 1991; bản điện tử, trang 108.</span> </li> <li id="cite_note-source0-3">^ <a href="#cite_ref-source0_3-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-source0_3-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r72042645">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"“""”""‘""’"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161003181723/http://epress.nus.edu.sg/msl/entry/2886">“Entry”</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://epress.nus.edu.sg/msl/entry/2886">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 3 tháng 10 năm 2016<span class="reference-accessdate">. Truy cập 5 tháng 2 năm 2018</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Entry&rft_id=http%3A%2F%2Fepress.nus.edu.sg%2Fmsl%2Fentry%2F2886&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%93+Qu%C3%BD+Ly" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><b><a href="#cite_ref-4">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72042645"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161003175431/http://epress.nus.edu.sg/msl/entry/1104">“Geoff Wade, translator, Southeast Asia in the Ming Shi-lu: an open access resource, Singapore: Asia Research Institute and the Singapore E-Press, National University of Singapore, http://epress.nus.edu.sg/msl/entry/1104, accessed ngày 11 tháng 7 năm 2016”</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://epress.nus.edu.sg/msl/entry/1104">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 3 tháng 10 năm 2016<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 11 tháng 7 năm 2016</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Geoff+Wade%2C+translator%2C+Southeast+Asia+in+the+Ming+Shi-lu%3A+an+open+access+resource%2C+Singapore%3A+Asia+Research+Institute+and+the+Singapore+E-Press%2C+National+University+of+Singapore%2C+http%3A%2F%2Fepress.nus.edu.sg%2Fmsl%2Fentry%2F1104%2C+accessed+ng%C3%A0y+11+th%C3%A1ng+7+n%C4%83m+2016.&rft_id=http%3A%2F%2Fepress.nus.edu.sg%2Fmsl%2Fentry%2F1104&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%93+Qu%C3%BD+Ly" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment">Liên kết ngoài trong <code class="cs1-code">|title=</code> (<a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:L%E1%BB%97i_CS1#param_has_ext_link" title="Trợ giúp:Lỗi CS1">trợ giúp</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-5"><b><a href="#cite_ref-5">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72042645"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161003175408/http://epress.nus.edu.sg/msl/entry/339">“Entry”</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://epress.nus.edu.sg/msl/entry/339">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 3 tháng 10 năm 2016<span class="reference-accessdate">. Truy cập 5 tháng 2 năm 2018</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Entry&rft_id=http%3A%2F%2Fepress.nus.edu.sg%2Fmsl%2Fentry%2F339&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%93+Qu%C3%BD+Ly" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><b><a href="#cite_ref-6">^</a></b> <span class="reference-text">Việt sử tiêu án, soạn giả Ngô Thì Sĩ, Dịch giả: Hội Việt Nam Nghiên cứu Liên lạc Văn hóa Á Châu 1960; Nhà Xuất bản Văn Sử 1991; bản điện tử, trang 104.</span> </li> <li id="cite_note-7"><b><a href="#cite_ref-7">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư; Tác giả Ngô Sĩ Liên; Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, tập 2, năm 1998, trang 155.</span> </li> <li id="cite_note-8"><b><a href="#cite_ref-8">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, tập 2, trang 148, 149, 150, 151.</span> </li> <li id="cite_note-9"><b><a href="#cite_ref-9">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, tập 2, trang 155.</span> </li> <li id="cite_note-10"><b><a href="#cite_ref-10">^</a></b> <span class="reference-text"><i><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a></i>, tr. 268.</span> </li> <li id="cite_note-11"><b><a href="#cite_ref-11">^</a></b> <span class="reference-text"><i><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a></i>, tr. 269.</span> </li> <li id="cite_note-ReferenceB-12">^ <a href="#cite_ref-ReferenceB_12-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-ReferenceB_12-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text"><i><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a></i>, tr. 270.</span> </li> <li id="cite_note-13"><b><a href="#cite_ref-13">^</a></b> <span class="reference-text"><i><a href="/wiki/Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_ti%C3%AAu_%C3%A1n" title="Việt sử tiêu án">Việt sử tiêu án</a></i>, tr. 104.</span> </li> <li id="cite_note-14"><b><a href="#cite_ref-14">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, tập 2, trang 166.</span> </li> <li id="cite_note-15"><b><a href="#cite_ref-15">^</a></b> <span class="reference-text"><i><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a></i>, các trang 272-73.</span> </li> <li id="cite_note-16"><b><a href="#cite_ref-16">^</a></b> <span class="reference-text"><i><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a></i>, tr. 274.</span> </li> <li id="cite_note-17"><b><a href="#cite_ref-17">^</a></b> <span class="reference-text"><i><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a></i>, tr. 275.</span> </li> <li id="cite_note-18"><b><a href="#cite_ref-18">^</a></b> <span class="reference-text"><i><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a></i>, tr. 276.</span> </li> <li id="cite_note-19"><b><a href="#cite_ref-19">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, tập 2, trang 170, 171, 172.</span> </li> <li id="cite_note-20"><b><a href="#cite_ref-20">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72042645"><cite id="CITEREFBách_Khoa_Toàn_Thư_Việt_Nam" class="citation web cs1">Bách Khoa Toàn Thư Việt Nam. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210226033827/http://bachkhoathu.itrithuc.vn/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly">“Hồ Quý Ly”</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://bachkhoathu.itrithuc.vn/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 26 tháng 2 năm 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=H%E1%BB%93+Qu%C3%BD+Ly&rft.au=B%C3%A1ch+Khoa+To%C3%A0n+Th%C6%B0+Vi%E1%BB%87t+Nam&rft_id=http%3A%2F%2Fbachkhoathu.itrithuc.vn%2Findex.php%3Ftitle%3DH%25E1%25BB%2593_Qu%25C3%25BD_Ly&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%93+Qu%C3%BD+Ly" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-21"><b><a href="#cite_ref-21">^</a></b> <span class="reference-text"><i><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a></i>, tr. 277.</span> </li> <li id="cite_note-TT_278-22">^ <a href="#cite_ref-TT_278_22-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-TT_278_22-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text"><i><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a></i>, tr. 278.</span> </li> <li id="cite_note-23"><b><a href="#cite_ref-23">^</a></b> <span class="reference-text"><i><a href="/wiki/Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_ti%C3%AAu_%C3%A1n" title="Việt sử tiêu án">Việt sử tiêu án</a></i>, tr. 106.</span> </li> <li id="cite_note-24"><b><a href="#cite_ref-24">^</a></b> <span class="reference-text"><i><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a></i>, tr. 279.</span> </li> <li id="cite_note-25"><b><a href="#cite_ref-25">^</a></b> <span class="reference-text"><i><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a></i>, tr. 279-280.</span> </li> <li id="cite_note-Nội_1998,_p_2-26">^ <a href="#cite_ref-Nội_1998,_p_2_26-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Nội_1998,_p_2_26-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, tập 2, trang 177.</span> </li> <li id="cite_note-27"><b><a href="#cite_ref-27">^</a></b> <span class="reference-text"><i><a href="/wiki/Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_ti%C3%AAu_%C3%A1n" title="Việt sử tiêu án">Việt sử tiêu án</a></i>, tr.107.</span> </li> <li id="cite_note-28"><b><a href="#cite_ref-28">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, tập 2, trang 180.</span> </li> <li id="cite_note-29"><b><a href="#cite_ref-29">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, tập 2, trang 183.</span> </li> <li id="cite_note-30"><b><a href="#cite_ref-30">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, tập 2, trang 182.</span> </li> <li id="cite_note-31"><b><a href="#cite_ref-31">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, tập 2, trang 184.</span> </li> <li id="cite_note-ReferenceC-32">^ <a href="#cite_ref-ReferenceC_32-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-ReferenceC_32-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-ReferenceC_32-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội, 1998, tập 2, trang 187.</span> </li> <li id="cite_note-33"><b><a href="#cite_ref-33">^</a></b> <span class="reference-text">Tức Quý Ly.</span> </li> <li id="cite_note-34"><b><a href="#cite_ref-34">^</a></b> <span class="reference-text">Một thiên trong sách Thượng thư được coi do Chu Công Đán soạn ra để răn dạy Thành Vương nhà Chu. "Vô dật" có nghĩa là chớ có lười biếng, an nhàn. Nội dung của thiên này là làm vua nên chăm lo chính sự, hiểu nỗi khó nhọc của dân, không nên đánh thuế nặng...</span> </li> <li id="cite_note-35"><b><a href="#cite_ref-35">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội, 1998, tập 2, trang 193.</span> </li> <li id="cite_note-36"><b><a href="#cite_ref-36">^</a></b> <span class="reference-text">Kiến văn tiểu lục, Nhà Xuất bản Hồng Bàng, 2013, tr. 151.</span> </li> <li id="cite_note-37"><b><a href="#cite_ref-37">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội, 1998, tập 2, trang 196.</span> </li> <li id="cite_note-38"><b><a href="#cite_ref-38">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a>, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội, 1998, tập 2, trang 199, 200.</span> </li> <li id="cite_note-39"><b><a href="#cite_ref-39">^</a></b> <span class="reference-text">Lê Minh Quốc, tr. 86</span> </li> <li id="cite_note-40"><b><a href="#cite_ref-40">^</a></b> <span class="reference-text">Đất nước Việt Nam qua các đời, Nhà Xuất bản Hồng Đức, 2016, trang 205.</span> </li> <li id="cite_note-41"><b><a href="#cite_ref-41">^</a></b> <span class="reference-text">Đất nước Việt Nam qua các đời, Nhà Xuất bản Hồng Đức, 2016, trang 150.</span> </li> <li id="cite_note-42"><b><a href="#cite_ref-42">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.baodongnai.com.vn/phongsukysu/201606/thanh-nha-ho-va-bai-hoc-long-dan-2701436/">http://www.baodongnai.com.vn/phongsukysu/201606/thanh-nha-ho-va-bai-hoc-long-dan-2701436/</a></span> </li> <li id="cite_note-43"><b><a href="#cite_ref-43">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bản Thời đại, 2013, tr. 437.</span> </li> <li id="cite_note-lmq79-44">^ <a href="#cite_ref-lmq79_44-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-lmq79_44-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-lmq79_44-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Lê Minh Quốc, tr. 79-80</span> </li> <li id="cite_note-45"><b><a href="#cite_ref-45">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a>, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội, 1998, tập 2,trang 189.</span> </li> <li id="cite_note-ReferenceA-46">^ <a href="#cite_ref-ReferenceA_46-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-ReferenceA_46-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text"><a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_tri%E1%BB%81u_hi%E1%BA%BFn_ch%C6%B0%C6%A1ng_lo%E1%BA%A1i_ch%C3%AD" title="Lịch triều hiến chương loại chí">Lịch triều hiến chương loại chí</a>, tập 2, trang 112, Nhà Xuất bản Giáo dục, 2007.</span> </li> <li id="cite_note-ReferenceD-47">^ <a href="#cite_ref-ReferenceD_47-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-ReferenceD_47-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội, 1998, tập 2,trang 204.</span> </li> <li id="cite_note-48"><b><a href="#cite_ref-48">^</a></b> <span class="reference-text">Viện Sử học, sách đã dẫn, tr 42</span> </li> <li id="cite_note-49"><b><a href="#cite_ref-49">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội, 1998, tập 2,trang 202.</span> </li> <li id="cite_note-50"><b><a href="#cite_ref-50">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_tri%E1%BB%81u_hi%E1%BA%BFn_ch%C6%B0%C6%A1ng_lo%E1%BA%A1i_ch%C3%AD" title="Lịch triều hiến chương loại chí">Lịch triều hiến chương loại chí</a>, tập 2, trang 12, Nhà Xuất bản Giáo dục, 2007.</span> </li> <li id="cite_note-lmq90-51">^ <a href="#cite_ref-lmq90_51-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-lmq90_51-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-lmq90_51-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Lê Minh Quốc, tr. 90-96</span> </li> <li id="cite_note-52"><b><a href="#cite_ref-52">^</a></b> <span class="reference-text">Tờ chiếu xưng "Trẫm", tức về danh nghĩa là lời của vua Trần, nhưng thực chất là ý của Quý Ly.</span> </li> <li id="cite_note-53"><b><a href="#cite_ref-53">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a>, tập 2, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, trang 192.</span> </li> <li id="cite_note-54"><b><a href="#cite_ref-54">^</a></b> <span class="reference-text">Lịch triều hiến chương loại chí, tập 2, trang 12, Nhà Xuất bản Giáo dục, 2007.</span> </li> <li id="cite_note-lmq82-55"><b><a href="#cite_ref-lmq82_55-0">^</a></b> <span class="reference-text">Lê Minh Quốc, tr. 82</span> </li> <li id="cite_note-56"><b><a href="#cite_ref-56">^</a></b> <span class="reference-text">Thời Trần chia Kinh, Trại; Trại là <a href="/wiki/Thanh_H%C3%B3a" title="Thanh Hóa">Thanh Hóa</a>, <a href="/wiki/Ngh%E1%BB%87_An" title="Nghệ An">Nghệ An</a>, trở ra là Kinh.</span> </li> <li id="cite_note-57"><b><a href="#cite_ref-57">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a>, tập 2, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, trang 201.</span> </li> <li id="cite_note-58"><b><a href="#cite_ref-58">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, tập 2, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội,1998, trang 201.</span> </li> <li id="cite_note-59"><b><a href="#cite_ref-59">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, tập 2, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, trang 207.</span> </li> <li id="cite_note-60"><b><a href="#cite_ref-60">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, tập 2, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, trang 210.</span> </li> <li id="cite_note-61"><b><a href="#cite_ref-61">^</a></b> <span class="reference-text">Lịch triều hiến chương loại chí, tập 2, Nhà Xuất bản Giáo dục, 2007, trang 318.</span> </li> <li id="cite_note-62"><b><a href="#cite_ref-62">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a>, tập 2, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, trang 203.</span> </li> <li id="cite_note-63"><b><a href="#cite_ref-63">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, tập 2, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, trang 204.</span> </li> <li id="cite_note-64"><b><a href="#cite_ref-64">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, tập 2, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, trang 206.</span> </li> <li id="cite_note-65"><b><a href="#cite_ref-65">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a>, tập 2, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, trang 209.</span> </li> <li id="cite_note-66"><b><a href="#cite_ref-66">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a>, Tập 2, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, kỷ nhà Trần, phụ Hồ Quý Ly và Hán Thương, tóm tắt.</span> </li> <li id="cite_note-67"><b><a href="#cite_ref-67">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, Tập 2, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, phụ Hồ Quý Ly và Hán Thương, tóm tắt.</span> </li> <li id="cite_note-Tập_2_1998-68">^ <a href="#cite_ref-Tập_2_1998_68-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Tập_2_1998_68-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, Tập 2, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, tr. 212.</span> </li> <li id="cite_note-ReferenceE-69">^ <a href="#cite_ref-ReferenceE_69-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-ReferenceE_69-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, Tập 2, Nhà Xuất bản Khoa học Xã hội Hà Nội, 1998, tr. 214.</span> </li> <li id="cite_note-70"><b><a href="#cite_ref-70">^</a></b> <span class="reference-text">Đại Việt sử ký toàn thư, Tập 2, Nhà Xuất bản Khoa học Zã hội Hà Nội, 1998, tr. 190.</span> </li> <li id="cite_note-71"><b><a href="#cite_ref-71">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://suhoctre.com/cac-xung-dot-vung-mien-giua-cac-dan-toc-viet-tu-ky-13-den-19/">[1]</a> Các xung đột vùng miền giữa các dân tộc Việt từ thế kỷ XIII đến XIX.</span> </li> <li id="cite_note-72"><b><a href="#cite_ref-72">^</a></b> <span class="reference-text">Trần Xuân Sinh, sách đã dẫn, tr. 419.</span> </li> <li id="cite_note-73"><b><a href="#cite_ref-73">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72042645"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://epress.nus.edu.sg/msl/reign/yong-le/year-5-month-9-day-5">“Entry”</a><span class="reference-accessdate">. Truy cập 5 tháng 2 năm 2018</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Entry&rft_id=http%3A%2F%2Fepress.nus.edu.sg%2Fmsl%2Freign%2Fyong-le%2Fyear-5-month-9-day-5&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%93+Qu%C3%BD+Ly" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-74"><b><a href="#cite_ref-74">^</a></b> <span class="reference-text">Con rể Quý Ly, đã bị ép nhường ngôi cho con là Thiếu đế, lên làm <a href="/wiki/Th%C3%A1i_th%C6%B0%E1%BB%A3ng_ho%C3%A0ng" title="Thái thượng hoàng">Thái thượng hoàng</a>, nhưng vẫn bị Quý Ly ép chết.</span> </li> <li id="cite_note-75"><b><a href="#cite_ref-75">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/wiki/L%C3%AA_Qu%C3%BD_%C4%90%C3%B4n" title="Lê Quý Đôn">Lê Quý Đôn</a>, "Kiến văn tiểu lục", Nhà Xuất bản Văn hóa - Thông tin, 2007, tr. 237.</span> </li> <li id="cite_note-76"><b><a href="#cite_ref-76">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://ctext.org/wiki.pl?if=gb&chapter=385481#p354">《堅瓠集一枝梅》</a></span> </li> <li id="cite_note-77"><b><a href="#cite_ref-77">^</a></b> <span class="reference-text">Trần Trọng Kim, sách đã dẫn, tr. 77.</span> </li> <li id="cite_note-tapchiqptd.vn-78">^ <a href="#cite_ref-tapchiqptd.vn_78-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-tapchiqptd.vn_78-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72042645"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190618034839/http://tapchiqptd.vn/vi/tim-hieu-truyen-thong-quan-su/bai-hoc-ve-long-dan-o-trieu-dai-nha-ho-va-may-suy-nghi-ve-xay-dung-the-tran-long-dan-hien-nay/10321.html">“Bản sao đã lưu trữ”</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://tapchiqptd.vn/vi/tim-hieu-truyen-thong-quan-su/bai-hoc-ve-long-dan-o-trieu-dai-nha-ho-va-may-suy-nghi-ve-xay-dung-the-tran-long-dan-hien-nay/10321.html">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 18 tháng 6 năm 2019<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 18 tháng 6 năm 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=B%E1%BA%A3n+sao+%C4%91%C3%A3+l%C6%B0u+tr%E1%BB%AF&rft_id=http%3A%2F%2Ftapchiqptd.vn%2Fvi%2Ftim-hieu-truyen-thong-quan-su%2Fbai-hoc-ve-long-dan-o-trieu-dai-nha-ho-va-may-suy-nghi-ve-xay-dung-the-tran-long-dan-hien-nay%2F10321.html&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%93+Qu%C3%BD+Ly" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-79"><b><a href="#cite_ref-79">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72042645"><cite id="CITEREFLương_Minh_Cừ2006" class="citation web cs1">Lương Minh Cừ (1 tháng 2 năm 2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200218144705/http://philosophy.vass.gov.vn/nghien-cuu-theo-chuyen-de/Triet-hoc-Viet-Nam/Mot-so-tu-tuong-va-chinh-sach-cai-cach-cua-Ho-Quy-Ly-271.html">“Một số tư tưởng và chính sách cải cách của Hồ Quý Ly”</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://philosophy.vass.gov.vn/nghien-cuu-theo-chuyen-de/Triet-hoc-Viet-Nam/Mot-so-tu-tuong-va-chinh-sach-cai-cach-cua-Ho-Quy-Ly-271.html">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 18 tháng 2 năm 2020.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=M%E1%BB%99t+s%E1%BB%91+t%C6%B0+t%C6%B0%E1%BB%9Fng+v%C3%A0+ch%C3%ADnh+s%C3%A1ch+c%E1%BA%A3i+c%C3%A1ch+c%E1%BB%A7a+H%E1%BB%93+Qu%C3%BD+Ly&rft.date=2006-02-01&rft.au=L%C6%B0%C6%A1ng+Minh+C%E1%BB%AB&rft_id=http%3A%2F%2Fphilosophy.vass.gov.vn%2Fnghien-cuu-theo-chuyen-de%2FTriet-hoc-Viet-Nam%2FMot-so-tu-tuong-va-chinh-sach-cai-cach-cua-Ho-Quy-Ly-271.html&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%93+Qu%C3%BD+Ly" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-80"><b><a href="#cite_ref-80">^</a></b> <span class="reference-text">Văn Tạo, sách đã dẫn, tr. 101-103.</span> </li> <li id="cite_note-QC-81">^ <a href="#cite_ref-QC_81-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-QC_81-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Theo cuốn <a href="/w/index.php?title=Qu%E1%BB%91c_c%C3%A1c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quốc các (trang không tồn tại)">Quốc các</a> (国榷) nhà Minh, soạn từ khoảng (1594 — 1658).</span> </li> <li id="cite_note-82"><b><a href="#cite_ref-82">^</a></b> <span class="reference-text">Liệu có thể là Thượng vị hầu <a href="/w/index.php?title=L%C3%AA_T%C3%B4ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lê Tông (trang không tồn tại)">Lê Tông</a>, con của <a href="/wiki/L%C3%AA_Ph%E1%BB%A5_Tr%E1%BA%A7n" title="Lê Phụ Trần">Lê Phụ Trần</a> và <a href="/wiki/L%C3%BD_Chi%C3%AAu_Ho%C3%A0ng" title="Lý Chiêu Hoàng">Lý Chiêu Hoàng</a> không?</span> </li> <li id="cite_note-83"><b><a href="#cite_ref-83">^</a></b> <span class="reference-text">《大越史記全書》459頁</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tham_khảo"><span id="Tham_kh.E1.BA.A3o"></span>Tham khảo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=31" title="Sửa đổi phần “Tham khảo”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=31" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tham khảo"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Ng%C3%B4_S%E1%BB%B9_Li%C3%AAn" class="mw-redirect" title="Ngô Sỹ Liên">Ngô Sỹ Liên</a> cùng nhiều người khác, <i><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_k%C3%BD_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Đại Việt sử ký toàn thư">Đại Việt sử ký toàn thư</a></i> - <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.viethoc.org/eholdings/sach/dvsktt.pdf">Bản PDF</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131228002538/http://www.viethoc.org/eholdings/sach/dvsktt.pdf">Lưu trữ</a> 2013-12-28 tại <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li>Quốc sử quán triều Nguyễn, <i><a href="/wiki/Kh%C3%A2m_%C4%91%E1%BB%8Bnh_Vi%E1%BB%87t_s%E1%BB%AD_Th%C3%B4ng_gi%C3%A1m_c%C6%B0%C6%A1ng_m%E1%BB%A5c" title="Khâm định Việt sử Thông giám cương mục">Khâm định Việt sử Thông giám cương mục</a></i> - <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.viethoc.org/eholdings/sach/kdvstgcm.pdf">Bản PDF</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131214190146/http://www.viethoc.org/eholdings/sach/kdvstgcm.pdf">Lưu trữ</a> 2013-12-14 tại <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li>Lịch triều hiến chương loại chí, tập 1, tập 2, Nhà xuất bản giáo dục, 2007.</li> <li>Đất nước Việt Nam qua các đời, Tác giả Đào Duy Anh, Nhà xuất bản Hồng Đức, 2016.</li> <li>Việt Nam sử lược, Tác giả Trần Trọng Kim, Nhà xuất bản Nhã nam, 2015.</li> <li>Kiến văn tiểu lục, Nhà xuất bản Hồng Bàng, 2013, soạn giả Lê Quý Đôn.</li> <li><a href="/w/index.php?title=V%C4%83n_T%E1%BA%A1o&action=edit&redlink=1" class="new" title="Văn Tạo (trang không tồn tại)">Văn Tạo</a> (2006), <i>Mười cuộc cải cách, đổi mới trong lịch sử Việt Nam</i>, Nhà xuất bản Đại học sư phạm</li> <li><a href="/w/index.php?title=Tr%E1%BA%A7n_Xu%C3%A2n_Sinh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trần Xuân Sinh (trang không tồn tại)">Trần Xuân Sinh</a> (2006), <i>Thuyết Trần</i>, Nhà xuất bản Hải Phòng</li> <li>Viện sử học (2007), <i>Lịch sử Việt Nam, tập 3</i>, Nhà xuất bản Khoa học xã hội</li> <li><a href="/wiki/Ho%C3%A0ng_Ng%E1%BB%8Dc_Ph%C3%A1ch" title="Hoàng Ngọc Phách">Hoàng Ngọc Phách</a>, <a href="/w/index.php?title=Ki%E1%BB%81u_Thu_Ho%E1%BA%A1ch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kiều Thu Hoạch (trang không tồn tại)">Kiều Thu Hoạch</a> (1988), <i>Giai thoại văn học Việt Nam</i>, Nhà xuất bản Văn học</li> <li><a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Tr%E1%BB%8Dng_Kim" title="Trần Trọng Kim">Trần Trọng Kim</a>, <i><a href="/wiki/Vi%E1%BB%87t_Nam_s%E1%BB%AD_l%C6%B0%E1%BB%A3c" title="Việt Nam sử lược">Việt Nam sử lược</a></i>, bản điện tử</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72042645"><cite id="CITEREFEdward_L._Dreyer1982" class="citation book cs1">Edward L. Dreyer (1982). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=yzWsAAAAIAAJ"><i>Early Ming China</i><span></span><i></i></a><i>. Stanford University Press. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-8047-1105-4" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-8047-1105-4"><bdi>0-8047-1105-4</bdi></a>.</i></cite><i><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Early+Ming+China&rft.pub=Stanford+University+Press&rft.date=1982&rft.isbn=0-8047-1105-4&rft.au=Edward+L.+Dreyer&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DyzWsAAAAIAAJ&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%93+Qu%C3%BD+Ly" class="Z3988"></span></i></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72042645"><cite id="CITEREFKarl_Hack2006" class="citation book cs1">Karl Hack (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=IFNrC0lVLvAC"><i>Colonial Armies in Southeast Asia</i><span></span><i></i></a><i>. New York: Routledge. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-415-33413-6" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-415-33413-6"><bdi>0-415-33413-6</bdi></a>.</i></cite><i><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Colonial+Armies+in+Southeast+Asia&rft.pub=New+York%3A+Routledge&rft.date=2006&rft.isbn=0-415-33413-6&rft.au=Karl+Hack&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DIFNrC0lVLvAC&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%93+Qu%C3%BD+Ly" class="Z3988"></span></i></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72042645"><cite id="CITEREFJohn_Whitmore1985" class="citation book cs1">John Whitmore (1985). <i>Vietnam: Ho Qui Ly and the Ming</i><span></span><i>. New Haven, CT.</i></cite><i><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Vietnam%3A+Ho+Qui+Ly+and+the+Ming&rft.pub=New+Haven%2C+CT&rft.date=1985&rft.au=John+Whitmore&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%93+Qu%C3%BD+Ly" class="Z3988"></span></i></li> <li>Lê Minh Quốc (2004). Những nhà cải cách Việt Nam, phần II. NXB Trẻ.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Liên_kết_ngoài"><span id="Li.C3.AAn_k.E1.BA.BFt_ngo.C3.A0i"></span>Liên kết ngoài</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&veaction=edit&section=32" title="Sửa đổi phần “Liên kết ngoài”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&action=edit&section=32" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Liên kết ngoài"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71936381">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-right{clear:right;float:right;margin-left:1em}.mw-parser-output .side-box-left{margin-right:1em}}</style><div class="side-box side-box-right plainlinks sistersitebox"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r70981351">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/38px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="38" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/57px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/76px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist"><a href="/wiki/Wikisource" title="Wikisource">Wikisource</a> có các tác phẩm của hoặc nói về:<br /><b style="text-align: center;"><i><a href="https://vi.wikisource.org/wiki/T%C3%A1c_gia:H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly" class="extiw" title="s:Tác gia:Hồ Quý Ly">Hồ Quý Ly</a></i></b></div></div> </div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.avsnonline.net/library/ebooks/vn/lichsu/dynasties/Ho%20Quy%20Ly.htm">Hồ Quý Ly</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060903181620/http://www.avsnonline.net/library/ebooks/vn/lichsu/dynasties/Ho%20Quy%20Ly.htm">Lưu trữ</a> 2006-09-03 tại <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www2.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=59488&ChannelID=10">Đi</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20050408055219/http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=59488&ChannelID=10">Lưu trữ</a> 2005-04-08 tại <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li></ul> <p><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www2.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=59488&ChannelID=10">tìm mộ Hồ Quý Ly</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20050408055219/http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=59488&ChannelID=10">Lưu trữ</a> 2005-04-08 tại <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> trên báo Tuổi Trẻ Online </p> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r70958518">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71573313">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}body.skin--responsive .mw-parser-output .navbox-image img{max-width:none!important}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .navbox{display:none!important}}</style></div><div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="Tiêu_đề_chuẩn_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=Sửa_dữ_liệu_tại_Wikidata&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q1319152#identifiers&#124;class=noprint&#124;Sửa_dữ_liệu_tại_Wikidata" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="Tiêu_đề_chuẩn_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=Sửa_dữ_liệu_tại_Wikidata&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q1319152#identifiers&#124;class=noprint&#124;Sửa_dữ_liệu_tại_Wikidata" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Ki%E1%BB%83m_so%C3%A1t_t%C3%ADnh_nh%E1%BA%A5t_qu%C3%A1n" title="Kiểm soát tính nhất quán">Tiêu đề chuẩn</a> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1319152#identifiers" title="Sửa dữ liệu tại Wikidata"><img alt="Sửa dữ liệu tại Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Th%C6%B0_vi%E1%BB%87n_Qu%E1%BB%91c_gia_Ph%C3%A1p" title="Thư viện Quốc gia Pháp">BNF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb135553564">cb135553564</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb135553564">(data)</a></span></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_t%C3%AAn_chu%E1%BA%A9n_qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF" title="Định danh tên chuẩn quốc tế">ISNI</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isni.org/isni/0000000450938638">0000 0004 5093 8638</a></span></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Virtual_International_Authority_File" title="Virtual International Authority File">VIAF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/316736751">316736751</a></span></span></li> <li><span class="nowrap"> <a href="/wiki/WorldCat" title="WorldCat">WorldCat Identities</a> (via VIAF): <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/identities/containsVIAFID/316736751">316736751</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r71573313"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70958518"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r71573313"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70958518"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r72022842">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Hồ_Quý_Ly" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#e8e8ff;"><div id="Hồ_Quý_Ly" style="font-size:114%;margin:0 4em">Hồ Quý Ly</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;font-size:114%;"><div style="padding:0px;"><span> <table class="wikitable succession-box noprint" style="margin:0.5em auto; font-size:95%;clear:both;"> <tbody><tr style="text-align: center;"> <td width="30%" valign="top" align="center" rowspan="1">Tiền nhiệm:<br /><b>Không có</b> </td> <td width="40%" style="text-align: center;" rowspan="1"><b>Vua <a href="/wiki/Nh%C3%A0_H%E1%BB%93" title="Nhà Hồ">nhà Hồ</a></b><br /><a href="/wiki/1400" title="1400">1400</a> </td> <td width="30%" valign="top" align="center" rowspan="1">Kế nhiệm:<br /><b><a href="/wiki/H%E1%BB%93_H%C3%A1n_Th%C6%B0%C6%A1ng" title="Hồ Hán Thương">Hồ Hán Thương</a></b> </td></tr> </tbody></table> <div class="navbox-styles"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Vua_nhà_Hồ" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#F0E68C;"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Vua_nh%C3%A0_H%E1%BB%93" title="Bản mẫu:Vua nhà Hồ"><abbr title="Xem bản mẫu này">x</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn_B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Vua_nh%C3%A0_H%E1%BB%93&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thảo luận Bản mẫu:Vua nhà Hồ (trang không tồn tại)"><abbr title="Thảo luận bản mẫu này">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:EditPage/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Vua_nh%C3%A0_H%E1%BB%93" title="Đặc biệt:EditPage/Bản mẫu:Vua nhà Hồ"><abbr title="Sửa bản mẫu này">s</abbr></a></li></ul></div><div id="Vua_nhà_Hồ" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Nh%C3%A0_H%E1%BB%93" title="Nhà Hồ"><span style="color:#000000">Vua nhà Hồ</span></a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;text-align:center;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="font-size:110%"><a class="mw-selflink selflink">Hồ Quý Ly</a> <b>·</b> <a href="/wiki/H%E1%BB%93_H%C3%A1n_Th%C6%B0%C6%A1ng" title="Hồ Hán Thương">Hồ Hán Thương</a></span></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;text-align:center;"><div style="padding:0 0.25em"><div> <hr /> </div> <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Danh_s%C3%A1ch_vua_v%C3%A0_ho%C3%A0ng_%C4%91%E1%BA%BF_Vi%E1%BB%87t_Nam" title="Bản mẫu:Danh sách vua và hoàng đế Việt Nam">Vua Việt Nam</a> • <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:H%C3%B9ng_V%C6%B0%C6%A1ng" title="Bản mẫu:Hùng Vương">Hùng Vương</a> • <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Vua_nh%C3%A0_Th%E1%BB%A5c" title="Bản mẫu:Vua nhà Thục">An Dương Vương</a> • <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Vua_nh%C3%A0_Tri%E1%BB%87u" title="Bản mẫu:Vua nhà Triệu">Nhà Triệu</a> • <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Hai_B%C3%A0_Tr%C6%B0ng" title="Bản mẫu:Hai Bà Trưng">Trưng Vương</a> • <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Vua_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_B%E1%BA%AFc_thu%E1%BB%99c" title="Bản mẫu:Vua Việt Nam thời Bắc thuộc">Bắc thuộc</a> • <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Vua_nh%C3%A0_Ti%E1%BB%81n_L%C3%BD" title="Bản mẫu:Vua nhà Tiền Lý">Nhà Tiền Lý</a> • <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Vua_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_T%E1%BB%B1_ch%E1%BB%A7" title="Bản mẫu:Vua Việt Nam thời Tự chủ">Tự chủ</a> • <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Vua_nh%C3%A0_Ng%C3%B4" title="Bản mẫu:Vua nhà Ngô">Nhà Ngô</a> • <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Vua_nh%C3%A0_%C4%90inh" title="Bản mẫu:Vua nhà Đinh">Nhà Đinh</a> • <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Vua_nh%C3%A0_Ti%E1%BB%81n_L%C3%AA" title="Bản mẫu:Vua nhà Tiền Lê">Nhà Tiền Lê</a> • <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Vua_nh%C3%A0_L%C3%BD" title="Bản mẫu:Vua nhà Lý">Nhà Lý</a> • <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Vua_nh%C3%A0_Tr%E1%BA%A7n" title="Bản mẫu:Vua nhà Trần">Nhà Trần</a> • <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Vua_nh%C3%A0_H%E1%BB%93" title="Bản mẫu:Vua nhà Hồ">Nhà Hồ</a> • <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Vua_nh%C3%A0_H%E1%BA%ADu_L%C3%AA" title="Bản mẫu:Vua nhà Hậu Lê">Nhà Hậu Lê</a> • <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Vua_nh%C3%A0_M%E1%BA%A1c" title="Bản mẫu:Vua nhà Mạc">Nhà Mạc</a> • <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Ch%C3%BAa_Tr%E1%BB%8Bnh" title="Bản mẫu:Chúa Trịnh">Chúa Trịnh</a> • <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Ch%C3%BAa_Nguy%E1%BB%85n" title="Bản mẫu:Chúa Nguyễn">Chúa Nguyễn</a> • <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Vua_nh%C3%A0_T%C3%A2y_S%C6%A1n" title="Bản mẫu:Vua nhà Tây Sơn">Nhà Tây Sơn</a> • <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Vua_nh%C3%A0_Nguy%E1%BB%85n" title="Bản mẫu:Vua nhà Nguyễn">Nhà Nguyễn</a></div></td></tr></tbody></table></div></span></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70958518"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r71573313"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Thái_thượng_hoàng_Việt_Nam" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#CCCC66;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70958518"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72022842"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Th%C3%A1i_th%C6%B0%E1%BB%A3ng_ho%C3%A0ng_Vi%E1%BB%87t_Nam" title="Bản mẫu:Thái thượng hoàng Việt Nam"><abbr title="Xem bản mẫu này">x</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn_B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Th%C3%A1i_th%C6%B0%E1%BB%A3ng_ho%C3%A0ng_Vi%E1%BB%87t_Nam&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thảo luận Bản mẫu:Thái thượng hoàng Việt Nam (trang không tồn tại)"><abbr title="Thảo luận bản mẫu này">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:EditPage/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Th%C3%A1i_th%C6%B0%E1%BB%A3ng_ho%C3%A0ng_Vi%E1%BB%87t_Nam" title="Đặc biệt:EditPage/Bản mẫu:Thái thượng hoàng Việt Nam"><abbr title="Sửa bản mẫu này">s</abbr></a></li></ul></div><div id="Thái_thượng_hoàng_Việt_Nam" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Th%C3%A1i_th%C6%B0%E1%BB%A3ng_ho%C3%A0ng" title="Thái thượng hoàng">Thái thượng hoàng</a> <a href="/wiki/Vi%E1%BB%87t_Nam" title="Việt Nam">Việt Nam</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Nh%C3%A0_L%C3%BD" title="Nhà Lý"><span style="color:#000000">Nhà Lý</span></a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><span style="font-size:110%"><i><a href="/wiki/S%C3%B9ng_Hi%E1%BB%81n_h%E1%BA%A7u" title="Sùng Hiền hầu">Lý Cung Hoàng</a></i>  <b>·</b>  <a href="/wiki/L%C3%BD_Hu%E1%BB%87_T%C3%B4ng" title="Lý Huệ Tông">Lý Huệ Tông</a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Nh%C3%A0_Tr%E1%BA%A7n" title="Nhà Trần"><span style="color:#000000">Nhà Trần</span></a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><span style="font-size:110%"><i><a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Th%E1%BB%ABa" title="Trần Thừa">Trần Thái Tổ</a></i>  <b>·</b>  <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Th%C3%A1i_T%C3%B4ng" title="Trần Thái Tông">Trần Thái Tông</a>  <b>·</b>  <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Th%C3%A1nh_T%C3%B4ng" title="Trần Thánh Tông">Trần Thánh Tông</a>  <b>·</b>  <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Nh%C3%A2n_T%C3%B4ng" title="Trần Nhân Tông">Trần Nhân Tông</a>  <b>·</b>  <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Anh_T%C3%B4ng" title="Trần Anh Tông">Trần Anh Tông</a>  <b>·</b>  <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Minh_T%C3%B4ng" title="Trần Minh Tông">Trần Minh Tông</a>  <b>·</b>  <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Ngh%E1%BB%87_T%C3%B4ng" title="Trần Nghệ Tông">Trần Nghệ Tông</a> <b>·</b>  <a href="/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Thu%E1%BA%ADn_T%C3%B4ng" title="Trần Thuận Tông">Trần Thuận Tông</a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Nh%C3%A0_H%E1%BB%93" title="Nhà Hồ"><span style="color:#000000">Nhà Hồ</span></a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><span style="font-size:110%"><a class="mw-selflink selflink">Hồ Quý Ly</a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Nh%C3%A0_H%E1%BA%ADu_Tr%E1%BA%A7n" title="Nhà Hậu Trần"><span style="color:#000000">Nhà Hậu Trần</span></a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><span style="font-size:110%"><a href="/wiki/Gi%E1%BA%A3n_%C4%90%E1%BB%8Bnh_%C4%90%E1%BA%BF" title="Giản Định Đế">Trần Giản Định</a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Nh%C3%A0_M%E1%BA%A1c" title="Nhà Mạc"><span style="color:#000000">Nhà Mạc</span></a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><span style="font-size:110%"><a href="/wiki/M%E1%BA%A1c_Th%C3%A1i_T%E1%BB%95" title="Mạc Thái Tổ">Mạc Thái Tổ</a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Nh%C3%A0_H%E1%BA%ADu_L%C3%AA" title="Nhà Hậu Lê"><span style="color:#000000">Nhà Hậu Lê</span></a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><span style="font-size:110%"><a href="/wiki/L%C3%AA_Th%E1%BA%A7n_T%C3%B4ng" title="Lê Thần Tông">Lê Thần Tông</a> <b>·</b>  <a href="/wiki/L%C3%AA_Hy_T%C3%B4ng" title="Lê Hy Tông">Lê Hy Tông</a> <b>·</b>  <a href="/wiki/L%C3%AA_D%E1%BB%A5_T%C3%B4ng" title="Lê Dụ Tông">Lê Dụ Tông</a> <b>·</b>  <a href="/wiki/L%C3%AA_%C3%9D_T%C3%B4ng" title="Lê Ý Tông">Lê Ý Tông</a></span></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div> </div></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70958518"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r71573313"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r68144546">.mw-parser-output .nobold{font-weight:normal}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Nhà_Hồ" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3" style="background:#B7EC90;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70958518"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72022842"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_H%E1%BB%93" title="Bản mẫu:Lịch sử Việt Nam thời Hồ"><abbr title="Xem bản mẫu này">x</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn_B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_H%E1%BB%93&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thảo luận Bản mẫu:Lịch sử Việt Nam thời Hồ (trang không tồn tại)"><abbr title="Thảo luận bản mẫu này">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:EditPage/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_H%E1%BB%93" title="Đặc biệt:EditPage/Bản mẫu:Lịch sử Việt Nam thời Hồ"><abbr title="Sửa bản mẫu này">s</abbr></a></li></ul></div><div id="Nhà_Hồ" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Nh%C3%A0_H%E1%BB%93" title="Nhà Hồ">Nhà Hồ</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background:#B7EC90;">Các vua</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;padding:0.25em 0; line-height:1.4em;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="font-size:100%"><a class="mw-selflink selflink">Hồ Quý Ly</a>  •  <a href="/wiki/H%E1%BB%93_H%C3%A1n_Th%C6%B0%C6%A1ng" title="Hồ Hán Thương">Hồ Hán Thương</a> </span></div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="5" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Tay_Do_castle_South_gate.JPG" class="mw-file-description" title="Cửa Nam thành Tây Đô (thành nhà Hồ), Thanh Hóa, Việt Nam"><img alt="Cửa Nam thành Tây Đô (thành nhà Hồ), Thanh Hóa, Việt Nam" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Tay_Do_castle_South_gate.JPG/150px-Tay_Do_castle_South_gate.JPG" decoding="async" width="150" height="113" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Tay_Do_castle_South_gate.JPG/225px-Tay_Do_castle_South_gate.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Tay_Do_castle_South_gate.JPG/300px-Tay_Do_castle_South_gate.JPG 2x" data-file-width="2816" data-file-height="2112" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background:#B7EC90;">Các sự kiện, cuộc chiến</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;padding:0.25em 0; line-height:1.4em;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="font-size:100%"> <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Vi%E1%BB%87t_%E2%80%93_Chi%C3%AAm_(1400%E2%80%931407)" title="Chiến tranh Việt – Chiêm (1400–1407)">Chiến tranh Việt – Chiêm (1400–1407)</a>  •  <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_%C4%90%E1%BA%A1i_Ngu%E2%80%93%C4%90%E1%BA%A1i_Minh" class="mw-redirect" title="Chiến tranh Đại Ngu–Đại Minh">Chiến tranh Đại Ngu–Đại Minh</a> </span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background:#B7EC90;">Các lĩnh vực</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;padding:0.25em 0; line-height:1.4em;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/Nh%C3%A0_H%E1%BB%93" title="Nhà Hồ">Chính trị</a>  •</span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/H%C3%A0nh_ch%C3%ADnh_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_H%E1%BB%93" title="Hành chính Việt Nam thời Hồ">Hành chính</a>  •</span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/Kinh_t%E1%BA%BF_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_H%E1%BB%93" class="mw-redirect" title="Kinh tế Việt Nam thời Hồ">Kinh tế</a>  •</span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/Gi%C3%A1o_d%E1%BB%A5c_khoa_c%E1%BB%AD_th%E1%BB%9Di_H%E1%BB%93" title="Giáo dục khoa cử thời Hồ">Giáo dục</a> </span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background:#B7EC90;">Các di tích</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;padding:0.25em 0; line-height:1.4em;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/Th%C3%A0nh_nh%C3%A0_H%E1%BB%93" title="Thành nhà Hồ">Thành nhà Hồ</a>  •</span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/La_Th%C3%A0nh_T%C3%A2y_%C4%90%C3%B4" title="La Thành Tây Đô">La Thành Tây Đô</a>  <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/Th%C3%A0nh_%C4%90a_Bang" title="Thành Đa Bang">Thành Đa Bang</a> </span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background:#B7EC90;">Nước ngoài có liên quan</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;padding:0.25em 0; line-height:1.4em;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Trung Quốc">Trung Quốc</a>  •</span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/Chi%C3%AAm_Th%C3%A0nh" title="Chiêm Thành">Chiêm Thành</a> </span></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3" style="background-color:#c7f7c7;"><div><span class="nobold"> <ul><li><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_H%E1%BB%93ng_B%C3%A0ng" title="Bản mẫu:Lịch sử Việt Nam thời Hồng Bàng">Hồng Bàng</a></li> <li><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_An_D%C6%B0%C6%A1ng_V%C6%B0%C6%A1ng" title="Bản mẫu:Lịch sử Việt Nam thời An Dương Vương">An Dương Vương</a></li> <li><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_Tri%E1%BB%87u" title="Bản mẫu:Lịch sử Việt Nam thời Triệu">Triệu</a></li> <li><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_T%E1%BB%B1_ch%E1%BB%A7" title="Bản mẫu:Lịch sử Việt Nam thời Tự chủ">Tự chủ</a></li> <li><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_%C4%90inh" title="Bản mẫu:Lịch sử Việt Nam thời Đinh">Đinh</a></li> <li><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_Ti%E1%BB%81n_L%C3%AA" title="Bản mẫu:Lịch sử Việt Nam thời Tiền Lê">Tiền Lê</a></li> <li><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_L%C3%BD" title="Bản mẫu:Lịch sử Việt Nam thời Lý">Lý</a></li> <li><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_Tr%E1%BA%A7n" title="Bản mẫu:Lịch sử Việt Nam thời Trần">Trần</a></li> <li><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_H%E1%BB%93" title="Bản mẫu:Lịch sử Việt Nam thời Hồ">Hồ</a></li> <li><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_L%C3%AA_s%C6%A1" title="Bản mẫu:Lịch sử Việt Nam thời Lê sơ">Lê sơ</a></li> <li><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_L%C3%AA_trung_h%C6%B0ng" title="Bản mẫu:Lịch sử Việt Nam thời Lê trung hưng">Lê trung hưng</a></li> <li><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_M%E1%BA%A1c" title="Bản mẫu:Lịch sử Việt Nam thời Mạc">Mạc</a></li> <li><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_T%C3%A2y_S%C6%A1n" title="Bản mẫu:Lịch sử Việt Nam thời Tây Sơn">Tây Sơn</a></li> <li><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam_th%E1%BB%9Di_Nguy%E1%BB%85n_%C4%91%E1%BB%99c_l%E1%BA%ADp" title="Bản mẫu:Lịch sử Việt Nam thời Nguyễn độc lập">Nguyễn</a></li></ul> </span></div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Lấy từ “<a dir="ltr" href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Hồ_Quý_Ly&oldid=72075951">https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Hồ_Quý_Ly&oldid=72075951</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i" title="Đặc biệt:Thể loại">Thể loại</a>: <ul><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Sinh_n%C4%83m_1336" title="Thể loại:Sinh năm 1336">Sinh năm 1336</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:M%E1%BA%A5t_n%C4%83m_1407" title="Thể loại:Mất năm 1407">Mất năm 1407</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Vua_nh%C3%A0_H%E1%BB%93" title="Thể loại:Vua nhà Hồ">Vua nhà Hồ</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Th%C3%A1i_th%C6%B0%E1%BB%A3ng_ho%C3%A0ng_nh%C3%A0_H%E1%BB%93" title="Thể loại:Thái thượng hoàng nhà Hồ">Thái thượng hoàng nhà Hồ</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Quan_l%E1%BA%A1i_nh%C3%A0_Tr%E1%BA%A7n" title="Thể loại:Quan lại nhà Trần">Quan lại nhà Trần</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Nhi%E1%BA%BFp_ch%C3%ADnh_Vi%E1%BB%87t_Nam" title="Thể loại:Nhiếp chính Việt Nam">Nhiếp chính Việt Nam</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_c%E1%BA%A3i_c%C3%A1ch_Vi%E1%BB%87t_Nam" title="Thể loại:Người cải cách Việt Nam">Người cải cách Việt Nam</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Nh%C3%A0_H%E1%BB%93" title="Thể loại:Nhà Hồ">Nhà Hồ</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Thanh_H%C3%B3a" title="Thể loại:Người Thanh Hóa">Người Thanh Hóa</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_tham_gia_l%E1%BB%B1c_l%C6%B0%E1%BB%A3ng_kh%C3%A1ng_chi%E1%BA%BFn_c%E1%BB%A7a_%C4%90%E1%BA%A1i_Vi%E1%BB%87t_ch%E1%BB%91ng_qu%C3%A2n_Minh_x%C3%A2m_l%C6%B0%E1%BB%A3c_(1406%E2%80%931427)" title="Thể loại:Người tham gia lực lượng kháng chiến của Đại Việt chống quân Minh xâm lược (1406–1427)">Người tham gia lực lượng kháng chiến của Đại Việt chống quân Minh xâm lược (1406–1427)</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:V%C6%B0%C6%A1ng_t%C6%B0%E1%BB%9Bc_nh%C3%A0_Tr%E1%BA%A7n" title="Thể loại:Vương tước nhà Trần">Vương tước nhà Trần</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Thể loại ẩn: <ul><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Trang_c%C3%B3_th%E1%BB%9Di_bi%E1%BB%83u" title="Thể loại:Trang có thời biểu">Trang có thời biểu</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%97i_CS1:_li%C3%AAn_k%E1%BA%BFt_ngo%C3%A0i" title="Thể loại:Lỗi CS1: liên kết ngoài">Lỗi CS1: liên kết ngoài</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Trang_c%C3%B3_tham_s%E1%BB%91_b%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu_kh%C3%B3a_trang_kh%C3%B4ng_%C4%91%C3%BAng" title="Thể loại:Trang có tham số bản mẫu khóa trang không đúng">Trang có tham số bản mẫu khóa trang không đúng</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_c%C3%B3_tr%C3%ADch_d%E1%BA%ABn_kh%C3%B4ng_kh%E1%BB%9Bp" title="Thể loại:Bài viết có trích dẫn không khớp">Bài viết có trích dẫn không khớp</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_s%E1%BB%AD_d%E1%BB%A5ng_pull_quote_c%C3%B3_ngu%E1%BB%93n" title="Thể loại:Bài viết sử dụng pull quote có nguồn">Bài viết sử dụng pull quote có nguồn</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu_webarchive_d%C3%B9ng_li%C3%AAn_k%E1%BA%BFt_wayback" title="Thể loại:Bản mẫu webarchive dùng liên kết wayback">Bản mẫu webarchive dùng liên kết wayback</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9a_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_BNF" title="Thể loại:Bài viết chứa nhận dạng BNF">Bài viết chứa nhận dạng BNF</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9a_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_ISNI" title="Thể loại:Bài viết chứa nhận dạng ISNI">Bài viết chứa nhận dạng ISNI</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9a_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_VIAF" title="Thể loại:Bài viết chứa nhận dạng VIAF">Bài viết chứa nhận dạng VIAF</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Wikipedia_articles_with_WorldCat-VIAF_identifiers" title="Thể loại:Wikipedia articles with WorldCat-VIAF identifiers">Wikipedia articles with WorldCat-VIAF identifiers</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Trang này được sửa đổi lần cuối vào ngày 7 tháng 1 năm 2025, 04:13.</li> <li id="footer-info-copyright">Văn bản được phát hành theo <a href="/wiki/Wikipedia:Nguy%C3%AAn_v%C4%83n_Gi%E1%BA%A5y_ph%C3%A9p_Creative_Commons_Ghi_c%C3%B4ng%E2%80%93Chia_s%E1%BA%BB_t%C6%B0%C6%A1ng_t%E1%BB%B1_phi%C3%AAn_b%E1%BA%A3n_4.0_Qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF" title="Wikipedia:Nguyên văn Giấy phép Creative Commons Ghi công–Chia sẻ tương tự phiên bản 4.0 Quốc tế">Giấy phép Creative Commons Ghi công–Chia sẻ tương tự</a>; có thể áp dụng điều khoản bổ sung. Với việc sử dụng trang web này, bạn chấp nhận <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/vi">Điều khoản Sử dụng</a> và <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/vi">Quy định quyền riêng tư</a>. Wikipedia® là thương hiệu đã đăng ký của <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, một tổ chức phi lợi nhuận.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Quy định quyền riêng tư</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u">Giới thiệu Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Ph%E1%BB%A7_nh%E1%BA%ADn_chung">Lời phủ nhận</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Bộ Quy tắc Ứng xử Chung</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Lập trình viên</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/vi.wikipedia.org">Thống kê</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Tuyên bố về cookie</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//vi.m.wikipedia.org/w/index.php?title=H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Phiên bản di động</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Tìm kiếm</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Tìm kiếm trên Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Đặc_biệt:Tìm_kiếm"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Tìm kiếm</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Nội dung" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Đóng mở mục lục" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Đóng mở mục lục</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Hồ Quý Ly</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>15 ngôn ngữ</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Thêm đề tài</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-74fffdc954-7vrv7","wgBackendResponseTime":125,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.576","walltime":"0.761","ppvisitednodes":{"value":4248,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":97900,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":11393,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":16,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":8,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":97389,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 601.634 1 -total"," 23.39% 140.743 2 Bản_mẫu:Infobox"," 21.57% 129.758 1 Bản_mẫu:Tham_khảo"," 19.85% 119.407 1 Bản_mẫu:Thông_tin_nhân_vật_hoàng_gia"," 16.60% 99.855 7 Bản_mẫu:Chú_thích_web"," 11.82% 71.116 1 Bản_mẫu:Kiểm_soát_tính_nhất_quán"," 8.15% 49.058 1 Bản_mẫu:Wikisource_tác_giả"," 7.85% 47.244 1 Bản_mẫu:Dự_án_liên_quan"," 7.59% 45.653 1 Bản_mẫu:Pp-sock"," 7.52% 45.268 1 Bản_mẫu:Hộp_bên"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.264","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":5145910,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-6cc99f84cd-gxpw6","timestamp":"20250212140102","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"H\u1ed3 Qu\u00fd Ly","url":"https:\/\/vi.wikipedia.org\/wiki\/H%E1%BB%93_Qu%C3%BD_Ly","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1319152","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1319152","author":{"@type":"Organization","name":"Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00f3ng g\u00f3p v\u00e0o c\u00e1c d\u1ef1 \u00e1n Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Qu\u1ef9 Wikimedia","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-05-25T07:47:23Z","dateModified":"2025-01-07T04:13:33Z","headline":"ho\u00e0ng \u0111\u1ebf Vi\u1ec7t Nam"}</script> </body> </html>