CINXE.COM
Université — Wikipédia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Université — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"a5980655-b7ae-4567-9799-2c6baf9816c7","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Université","wgTitle":"Université","wgCurRevisionId":223831667,"wgRevisionId":223831667,"wgArticleId":37141,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Article contenant un lien mort","Image locale différente de celle de Wikidata","Page géolocalisable sans coordonnées paramétrées","Article utilisant une Infobox","Article à référence nécessaire","Article contenant un appel à traduction en anglais","Page utilisant P486","Page pointant vers des bases externes","Page pointant vers des bases relatives à la santé","Page utilisant P9346","Page pointant vers des bases relatives à l'audiovisuel","Page utilisant P1417","Page utilisant P5019","Page utilisant P8313","Page utilisant P902","Page utilisant P6404","Page utilisant P7305","Page utilisant P3222","Page utilisant P8349","Page utilisant P4342","Page utilisant P3365","Page utilisant P3219","Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes","Article de Wikipédia avec notice d'autorité","Portail:Université/Articles liés","Portail:Éducation/Articles liés","Portail:Société/Articles liés","Université"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Université","wgRelevantArticleId":37141,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":80000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q3918","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.22"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/24/Berkeley_glade_afternoon.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="900"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/24/Berkeley_glade_afternoon.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="600"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="480"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Université — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Universit%C3%A9"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Universit%C3%A9"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Université rootpage-Université skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Page d’accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil" title="Regroupements d'articles par thématiques"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact" title="Qui contacter"><span>Contact</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter" title="Guide pour apprendre à contribuer à Wikipédia"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales" title="Outils pour contribuer à Wikipédia"><span>Pages spéciales</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Universit%C3%A9" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Universit%C3%A9" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Universit%C3%A9" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Universit%C3%A9" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Histoire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Histoire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Histoire</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Histoire-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Histoire</span> </button> <ul id="toc-Histoire-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Antiquité_:_naissance_des_académies_et_de_l'université_romaine" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Antiquité_:_naissance_des_académies_et_de_l'université_romaine"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Antiquité : naissance des académies et de l'université romaine</span> </div> </a> <ul id="toc-Antiquité_:_naissance_des_académies_et_de_l'université_romaine-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Moyen_Âge_:_naissance_des_groupements_d'écoles,_précurseurs_des_universités" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Moyen_Âge_:_naissance_des_groupements_d'écoles,_précurseurs_des_universités"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Moyen Âge : naissance des groupements d'écoles, précurseurs des universités</span> </div> </a> <ul id="toc-Moyen_Âge_:_naissance_des_groupements_d'écoles,_précurseurs_des_universités-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-XIe_siècle_au_XIIe_siècle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#XIe_siècle_au_XIIe_siècle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2.1</span> <span><span>XI</span><sup>e</sup> siècle au <span>XII</span><sup>e</sup> siècle</span> </div> </a> <ul id="toc-XIe_siècle_au_XIIe_siècle-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-XIIIe_siècle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#XIIIe_siècle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2.2</span> <span><span>XIII</span><sup>e</sup> siècle</span> </div> </a> <ul id="toc-XIIIe_siècle-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Du_XIVe_au_XVe_siècle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Du_XIVe_au_XVe_siècle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2.3</span> <span>Du <span>XIV</span><sup>e</sup> au <span>XV</span><sup>e</sup> siècle</span> </div> </a> <ul id="toc-Du_XIVe_au_XVe_siècle-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Temps_modernes_:_marquage_religieux_et_étatisation_des_universités" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Temps_modernes_:_marquage_religieux_et_étatisation_des_universités"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Temps modernes : marquage religieux et étatisation des universités</span> </div> </a> <ul id="toc-Temps_modernes_:_marquage_religieux_et_étatisation_des_universités-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-XIXe_siècle_:_universités_héritières_des_Lumières" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#XIXe_siècle_:_universités_héritières_des_Lumières"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span><span>XIX</span><sup>e</sup> siècle : universités héritières des Lumières</span> </div> </a> <ul id="toc-XIXe_siècle_:_universités_héritières_des_Lumières-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Du_XXe_siècle_à_nos_jours_:_l'université_contemporaine" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Du_XXe_siècle_à_nos_jours_:_l'université_contemporaine"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>Du <span>XX</span><sup>e</sup> siècle à nos jours : l'université contemporaine</span> </div> </a> <ul id="toc-Du_XXe_siècle_à_nos_jours_:_l'université_contemporaine-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Organisation_et_missions" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Organisation_et_missions"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Organisation et missions</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Organisation_et_missions-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Organisation et missions</span> </button> <ul id="toc-Organisation_et_missions-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Universités_et_croissance_économique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Universités_et_croissance_économique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Universités et croissance économique</span> </div> </a> <ul id="toc-Universités_et_croissance_économique-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Frontière_technologique_et_évolution_des_universités" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Frontière_technologique_et_évolution_des_universités"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.1</span> <span>Frontière technologique et évolution des universités</span> </div> </a> <ul id="toc-Frontière_technologique_et_évolution_des_universités-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Universités_et_pôle_de_compétence" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Universités_et_pôle_de_compétence"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.2</span> <span>Universités et pôle de compétence</span> </div> </a> <ul id="toc-Universités_et_pôle_de_compétence-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Par_pays" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Par_pays"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Par pays</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Par_pays-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Par pays</span> </button> <ul id="toc-Par_pays-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Afrique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Afrique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Afrique</span> </div> </a> <ul id="toc-Afrique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Asie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Asie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Asie</span> </div> </a> <ul id="toc-Asie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Chine" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Chine"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.1</span> <span>Chine</span> </div> </a> <ul id="toc-Chine-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Amérique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Amérique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Amérique</span> </div> </a> <ul id="toc-Amérique-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Canada" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Canada"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3.1</span> <span>Canada</span> </div> </a> <ul id="toc-Canada-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-États-Unis" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#États-Unis"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3.2</span> <span>États-Unis</span> </div> </a> <ul id="toc-États-Unis-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Europe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Europe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Europe</span> </div> </a> <ul id="toc-Europe-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Belgique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Belgique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4.1</span> <span>Belgique</span> </div> </a> <ul id="toc-Belgique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-France" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#France"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4.2</span> <span>France</span> </div> </a> <ul id="toc-France-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Royaume-Uni" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Royaume-Uni"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4.3</span> <span>Royaume-Uni</span> </div> </a> <ul id="toc-Royaume-Uni-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pologne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Pologne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4.4</span> <span>Pologne</span> </div> </a> <ul id="toc-Pologne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-En_Océanie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#En_Océanie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>En Océanie</span> </div> </a> <ul id="toc-En_Océanie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Classements" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Classements"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Classements</span> </div> </a> <ul id="toc-Classements-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Quelques_dates" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Quelques_dates"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Quelques dates</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Quelques_dates-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Quelques dates</span> </button> <ul id="toc-Quelques_dates-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Europe_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Europe_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Europe</span> </div> </a> <ul id="toc-Europe_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Amérique_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Amérique_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Amérique</span> </div> </a> <ul id="toc-Amérique_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Afrique_et_Moyen-Orient" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Afrique_et_Moyen-Orient"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Afrique et Moyen-Orient</span> </div> </a> <ul id="toc-Afrique_et_Moyen-Orient-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Asie_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Asie_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.4</span> <span>Asie</span> </div> </a> <ul id="toc-Asie_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Bibliographie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Bibliographie</span> </button> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Numéros_spéciaux_de_revues" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Numéros_spéciaux_de_revues"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Numéros spéciaux de revues</span> </div> </a> <ul id="toc-Numéros_spéciaux_de_revues-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Université</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 175 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-175" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">175 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Universiteit" title="Universiteit – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Universiteit" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Universidat" title="Universidat – aragonais" lang="an" hreflang="an" data-title="Universidat" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonais" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Eormengyld" title="Eormengyld – ancien anglais" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Eormengyld" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="ancien anglais" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D8%A9" title="جامعة – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="جامعة" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%92%DC%9D%DC%AC_%DC%A8%DC%98%DC%92%DC%90" title="ܒܝܬ ܨܘܒܐ – araméen" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܒܝܬ ܨܘܒܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="araméen" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87" title="جامعه – arabe égyptien" lang="arz" hreflang="arz" data-title="جامعه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="arabe égyptien" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Universid%C3%A1" title="Universidá – asturien" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Universidá" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturien" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Universitet" title="Universitet – azerbaïdjanais" lang="az" hreflang="az" data-title="Universitet" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaïdjanais" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%85_%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%88" title="بیلیم یوردو – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="بیلیم یوردو" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Uni" title="Uni – bavarois" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Uni" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="bavarois" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bbc mw-list-item"><a href="https://bbc.wikipedia.org/wiki/Unipersitas" title="Unipersitas – batak toba" lang="bbc" hreflang="bbc" data-title="Unipersitas" data-language-autonym="Batak Toba" data-language-local-name="batak toba" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Toba</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BD%D1%96%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82" title="Універсітэт – biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="Універсітэт" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BD%D1%96%D0%B2%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%8B%D1%82%D1%8D%D1%82" title="Унівэрсытэт – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Унівэрсытэт" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Uniwersit%C3%A8t" title="Uniwersitèt – betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Uniwersitèt" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82" title="Университет – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Университет" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%82%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%9F%E0%A5%80" title="यूनिवर्सिटी – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="यूनिवर्सिटी" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%90%E1%80%80%E1%80%B9%E1%80%80%E1%80%9E%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%9C%E1%80%BA%E1%82%8F" title="တက္ကသိုလ်ႏ – Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="တက္ကသိုလ်ႏ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target"><span>ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="বিশ্ববিদ্যালয় – bengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="বিশ্ববিদ্যালয়" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A6%E0%BE%B3%E0%BD%BC%E0%BD%96%E0%BC%8B%E0%BD%82%E0%BE%B2%E0%BE%AD%E0%BC%8B%E0%BD%86%E0%BD%BA%E0%BD%93%E0%BC%8B%E0%BD%98%E0%BD%BC%E0%BC%8D" title="སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ། – tibétain" lang="bo" hreflang="bo" data-title="སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོ།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tibétain" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Univerzitet" title="Univerzitet – bosniaque" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Univerzitet" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniaque" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Universitas" title="Universitas – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Universitas" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Universitat" title="Universitat – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Universitat" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/D%C3%A2i-h%C5%8Fk" title="Dâi-hŏk – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Dâi-hŏk" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82" title="Университет – tchétchène" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Университет" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="tchétchène" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Unibersidad" title="Unibersidad – cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Unibersidad" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuano" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A7%D9%86%DA%A9%DB%86" title="زانکۆ – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="زانکۆ" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Universit%C3%A0" title="Università – corse" lang="co" hreflang="co" data-title="Università" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="corse" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Univerzita" title="Univerzita – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Univerzita" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82" title="Университет – tchouvache" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Университет" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="tchouvache" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Prifysgol" title="Prifysgol – gallois" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Prifysgol" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="gallois" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Universitet" title="Universitet – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Universitet" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Universit%C3%A4t" title="Universität – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Universität" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Univers%C4%B1te" title="Universıte – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Universıte" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dtp mw-list-item"><a href="https://dtp.wikipedia.org/wiki/Universiti" title="Universiti – dusun central" lang="dtp" hreflang="dtp" data-title="Universiti" data-language-autonym="Kadazandusun" data-language-local-name="dusun central" class="interlanguage-link-target"><span>Kadazandusun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BD%CE%B5%CF%80%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AE%CE%BC%CE%B9%CE%BF" title="Πανεπιστήμιο – grec" lang="el" hreflang="el" data-title="Πανεπιστήμιο" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/University" title="University – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="University" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Universitato" title="Universitato – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Universitato" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Universidad" title="Universidad – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Universidad" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/%C3%9Clikool" title="Ülikool – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Ülikool" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Unibertsitate" title="Unibertsitate – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Unibertsitate" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87" title="دانشگاه – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="دانشگاه" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Yliopisto" title="Yliopisto – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Yliopisto" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/%C3%9Clikuul" title="Ülikuul – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Ülikuul" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fon mw-list-item"><a href="https://fon.wikipedia.org/wiki/Kpl%C9%94nyiji_alav%C9%94t%C9%9Bn" title="Kplɔnyiji alavɔtɛn – fon" lang="fon" hreflang="fon" data-title="Kplɔnyiji alavɔtɛn" data-language-autonym="Fɔ̀ngbè" data-language-local-name="fon" class="interlanguage-link-target"><span>Fɔ̀ngbè</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Uniwersiteet" title="Uniwersiteet – frison septentrional" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Uniwersiteet" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="frison septentrional" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Universit%C3%A2t" title="Universitât – frioulan" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Universitât" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="frioulan" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Universiteit" title="Universiteit – frison occidental" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Universiteit" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="frison occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Ollscoil" title="Ollscoil – irlandais" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Ollscoil" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A7%E5%AD%B8" title="大學 – gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="大學" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Oilthigh" title="Oilthigh – gaélique écossais" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Oilthigh" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="gaélique écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Universidade" title="Universidade – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Universidade" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Mbo%27ehaovusu" title="Mbo'ehaovusu – guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Mbo'ehaovusu" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guarani" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-guc mw-list-item"><a href="https://guc.wikipedia.org/wiki/Ekirajaap%C3%BClee" title="Ekirajaapülee – wayuu" lang="guc" hreflang="guc" data-title="Ekirajaapülee" data-language-autonym="Wayuunaiki" data-language-local-name="wayuu" class="interlanguage-link-target"><span>Wayuunaiki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-guw mw-list-item"><a href="https://guw.wikipedia.org/wiki/Weh%E1%BB%8Dm%E1%BA%B9_Alav%E1%BB%8D_t%E1%BB%8Dn" title="Wehọmẹ Alavọ tọn – Gun" lang="guw" hreflang="guw" data-title="Wehọmẹ Alavọ tọn" data-language-autonym="Gungbe" data-language-local-name="Gun" class="interlanguage-link-target"><span>Gungbe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Jami%27a" title="Jami'a – haoussa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Jami'a" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="haoussa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Thai-ho%CC%8Dk" title="Thai-ho̍k – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Thai-ho̍k" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%95%D7%A0%D7%99%D7%91%D7%A8%D7%A1%D7%99%D7%98%D7%94" title="אוניברסיטה – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="אוניברסיטה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%AF" title="विश्वविद्यालय – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="विश्वविद्यालय" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Sveu%C4%8Dili%C5%A1te" title="Sveučilište – croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Sveučilište" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Uniwersita" title="Uniwersita – haut-sorabe" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Uniwersita" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="haut-sorabe" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Iniv%C3%A8site" title="Inivèsite – créole haïtien" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Inivèsite" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="créole haïtien" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Egyetem" title="Egyetem – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Egyetem" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Համալսարան – arménien" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Համալսարան" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="arménien" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Universitate" title="Universitate – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Universitate" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Universiti" title="Universiti – iban" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Universiti" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="iban" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Universitas" title="Universitas – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Universitas" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Universit%C3%A1" title="Universitá – interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Universitá" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="interlingue" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Unibersidad" title="Unibersidad – ilocano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Unibersidad" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilocano" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82" title="Университет – ingouche" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Университет" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="ingouche" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Universitato" title="Universitato – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Universitato" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/H%C3%A1sk%C3%B3li" title="Háskóli – islandais" lang="is" hreflang="is" data-title="Háskóli" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandais" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Universit%C3%A0" title="Università – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Università" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A7%E5%AD%A6" title="大学 – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="大学" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Universitas" title="Universitas – javanais" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Universitas" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="javanais" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%98" title="უნივერსიტეტი – géorgien" lang="ka" hreflang="ka" data-title="უნივერსიტეტი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="géorgien" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Universitet" title="Universitet – karakalpak" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Universitet" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="karakalpak" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Yunuvasi%CC%B1ti" title="Yunuvasi̱ti – tyap" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Yunuvasi̱ti" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="tyap" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82" title="Университет – kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Университет" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%B6%E0%B3%8D%E0%B2%B5%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B2%BF%E0%B2%B2%E0%B2%AF" title="ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%8C%80%ED%95%99" title="대학 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="대학" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%97%D9%86%D9%90%D9%88%D9%8E%D8%B1%D8%B3%D9%90%D9%B9%DB%8C" title="یوٗنِوَرسِٹی – cachemiri" lang="ks" hreflang="ks" data-title="یوٗنِوَرسِٹی" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="cachemiri" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Zan%C3%AEngeh" title="Zanîngeh – kurde" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Zanîngeh" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurde" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82" title="Университет – kirghize" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Университет" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirghize" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Universitas" title="Universitas – latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Universitas" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Universit%C3%A9it" title="Universitéit – luxembourgeois" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Universitéit" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luxembourgeois" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Universia" title="Universia – lingua franca nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Universia" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="lingua franca nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Universiteit" title="Universiteit – limbourgeois" lang="li" hreflang="li" data-title="Universiteit" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limbourgeois" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Universitaa" title="Universitaa – lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Universitaa" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Bob%C9%94%CC%81ng%C9%94" title="Bobɔ́ngɔ – lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Bobɔ́ngɔ" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%A1%E0%BA%B0%E0%BA%AB%E0%BA%B2%E0%BA%A7%E0%BA%B4%E0%BA%97%E0%BA%B0%E0%BA%8D%E0%BA%B2%E0%BB%84%E0%BA%A5" title="ມະຫາວິທະຍາໄລ – lao" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ມະຫາວິທະຍາໄລ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="lao" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Universitetas" title="Universitetas – lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Universitetas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Universit%C4%81te" title="Universitāte – letton" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Universitāte" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letton" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%8C" title="Университетсь – mokcha" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Университетсь" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="mokcha" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Oniversite" title="Oniversite – malgache" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Oniversite" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgache" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Universitas" title="Universitas – minangkabau" lang="min" hreflang="min" data-title="Universitas" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="minangkabau" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B7%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82" title="Универзитет – macédonien" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Универзитет" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macédonien" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B8%E0%B5%BC%E0%B4%B5%E0%B5%8D%E0%B4%B5%E0%B4%95%E0%B4%B2%E0%B4%BE%E0%B4%B6%E0%B4%BE%E0%B4%B2" title="സർവ്വകലാശാല – malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="സർവ്വകലാശാല" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%87%EA%AF%A5%EA%AF%A2%EA%AF%84%EA%AF%AA_%EA%AF%83%EA%AF%8D%EA%AF%A9%EA%AF%80%EA%AF%A3%EA%AF%9C" title="ꯇꯥꯢꯄꯪ ꯃꯍꯩꯀꯣꯜ – manipuri" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯇꯥꯢꯄꯪ ꯃꯍꯩꯀꯣꯜ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="manipuri" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mnw mw-list-item"><a href="https://mnw.wikipedia.org/wiki/%E1%80%90%E1%80%80%E1%80%B9%E1%80%80%E1%80%9E%E1%80%B5%E1%80%AF" title="တက္ကသဵု – Mon" lang="mnw" hreflang="mnw" data-title="တက္ကသဵု" data-language-autonym="ဘာသာမန်" data-language-local-name="Mon" class="interlanguage-link-target"><span>ဘာသာမန်</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A0" title="विद्यापीठ – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="विद्यापीठ" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Universiti" title="Universiti – malais" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Universiti" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malais" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%90%E1%80%80%E1%80%B9%E1%80%80%E1%80%9E%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%9C%E1%80%BA" title="တက္ကသိုလ် – birman" lang="my" hreflang="my" data-title="တက္ကသိုလ်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birman" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%86%D8%B4%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="دونشجار – mazandérani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="دونشجار" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazandérani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Hueyitlamachticalli" title="Hueyitlamachticalli – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Hueyitlamachticalli" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Uneverzet%C3%A0" title="Uneverzetà – napolitain" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Uneverzetà" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="napolitain" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Universiteat" title="Universiteat – bas-saxon néerlandais" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Universiteat" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="bas-saxon néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%AF" title="विश्वविद्यालय – népalais" lang="ne" hreflang="ne" data-title="विश्वविद्यालय" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="népalais" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nia mw-list-item"><a href="https://nia.wikipedia.org/wiki/Universitas" title="Universitas – niha" lang="nia" hreflang="nia" data-title="Universitas" data-language-autonym="Li Niha" data-language-local-name="niha" class="interlanguage-link-target"><span>Li Niha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Universiteit" title="Universiteit – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Universiteit" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Universitet" title="Universitet – norvégien nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Universitet" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvégien nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Universitet" title="Universitet – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Universitet" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Universitate" title="Universitate – novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Universitate" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nqo mw-list-item"><a href="https://nqo.wikipedia.org/wiki/%DF%96%DF%8A%DF%AF%DF%93%DF%98%DF%8A%DF%AB" title="ߖߊ߯ߓߘߊ߫ – n’ko" lang="nqo" hreflang="nqo" data-title="ߖߊ߯ߓߘߊ߫" data-language-autonym="ߒߞߏ" data-language-local-name="n’ko" class="interlanguage-link-target"><span>ߒߞߏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Euniversita%C3%A9" title="Euniversitaé – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Euniversitaé" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nso mw-list-item"><a href="https://nso.wikipedia.org/wiki/Yunibesithi" title="Yunibesithi – sotho du Nord" lang="nso" hreflang="nso" data-title="Yunibesithi" data-language-autonym="Sesotho sa Leboa" data-language-local-name="sotho du Nord" class="interlanguage-link-target"><span>Sesotho sa Leboa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Universitat" title="Universitat – occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Universitat" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Yliopisto" title="Yliopisto – Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Yliopisto" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Yuunivarsitii" title="Yuunivarsitii – oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Yuunivarsitii" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="oromo" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AF%E0%A9%82%E0%A8%A8%E0%A9%80%E0%A8%B5%E0%A8%B0%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A8%9F%E0%A9%80" title="ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ – pendjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Universidat" title="Universidat – papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Universidat" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="papiamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Univarsit%C3%A8" title="Univarsitè – picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Univarsitè" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Uniwersytet" title="Uniwersytet – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Uniwersytet" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Universit%C3%A0" title="Università – piémontais" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Università" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piémontais" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C" title="یونیورسٹی – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="یونیورسٹی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D9%88%D9%87%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%86" title="پوهنتون – pachto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="پوهنتون" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="pachto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Universidade" title="Universidade – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Universidade" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Yachay_suntur" title="Yachay suntur – quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Yachay suntur" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Universitate" title="Universitate – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Universitate" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82" title="Университет – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Университет" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%A1%E1%B1%AE%E1%B1%9C%E1%B1%AE%E1%B1%9B_%E1%B1%B5%E1%B1%A4%E1%B1%A8%E1%B1%AB%E1%B1%9F%E1%B1%9C%E1%B1%9F%E1%B1%B2" title="ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱜᱟᱲ – santali" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱡᱮᱜᱮᱛ ᱵᱤᱨᱫᱟᱜᱟᱲ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="santali" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Universidade" title="Universidade – sarde" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Universidade" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sarde" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Univirsitati" title="Univirsitati – sicilien" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Univirsitati" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sicilien" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Varsity" title="Varsity – écossais" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Varsity" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D9%88%D9%86%D9%8A%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%BD%D9%8A" title="يونيورسٽي – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="يونيورسٽي" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Univerzitet" title="Univerzitet – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Univerzitet" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shn mw-list-item"><a href="https://shn.wikipedia.org/wiki/%E1%81%B8%E1%81%BC%E1%80%BA%E1%82%89%E1%81%B8%E1%80%BD%E1%80%99%E1%80%BA" title="ၸၼ်ႉၸွမ် – shan" lang="shn" hreflang="shn" data-title="ၸၼ်ႉၸွမ်" data-language-autonym="တႆး" data-language-local-name="shan" class="interlanguage-link-target"><span>တႆး</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B7%81%E0%B7%8A%E0%B7%80%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B6%BD" title="විශ්වවිද්යාල – cingalais" lang="si" hreflang="si" data-title="විශ්වවිද්යාල" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="cingalais" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/University" title="University – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="University" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Univerzita" title="Univerzita – slovaque" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Univerzita" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaque" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Univerza" title="Univerza – slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Univerza" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/Iunivesite" title="Iunivesite – samoan" lang="sm" hreflang="sm" data-title="Iunivesite" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="samoan" class="interlanguage-link-target"><span>Gagana Samoa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Jaamacad" title="Jaamacad – somali" lang="so" hreflang="so" data-title="Jaamacad" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somali" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Universiteti" title="Universiteti – albanais" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Universiteti" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanais" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B7%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82" title="Универзитет – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Универзитет" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Universit%C3%A4t" title="Universität – saterlandais" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Universität" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="saterlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Universitet" title="Universitet – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Universitet" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Chuo_Kikuu" title="Chuo Kikuu – swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Chuo Kikuu" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AE%B2%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AE%B2%E0%AF%88%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AE%B4%E0%AE%95%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="பல்கலைக்கழகம் – tamoul" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பல்கலைக்கழகம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamoul" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%B6%E0%B3%8D%E0%B2%B5_%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B2%BF%E0%B2%B2%E0%B2%AF" title="ವಿಶ್ವ ವಿದ್ಯಾನಿಲಯ – toulou" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ವಿಶ್ವ ವಿದ್ಯಾನಿಲಯ" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="toulou" class="interlanguage-link-target"><span>ತುಳು</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%B6%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B0%AF%E0%B0%82" title="విశ్వవిద్యాలయం – télougou" lang="te" hreflang="te" data-title="విశ్వవిద్యాలయం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="télougou" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%88%D0%B3%D0%BE%D2%B3" title="Донишгоҳ – tadjik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Донишгоҳ" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadjik" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A1%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%A2" title="มหาวิทยาลัย – thaï" lang="th" hreflang="th" data-title="มหาวิทยาลัย" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thaï" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Uniwersitet" title="Uniwersitet – turkmène" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Uniwersitet" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="turkmène" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Pamantasan" title="Pamantasan – tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Pamantasan" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%9Cniversite" title="Üniversite – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Üniversite" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%AE%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%8B_%D1%83%D0%BA%D1%83_%D0%B9%D0%BE%D1%80%D1%82%D1%8B" title="Югары уку йорты – tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Югары уку йорты" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%DB%87%D9%86%D9%89%DB%8B%DB%90%D8%B1%D8%B3%D9%89%D8%AA%DB%90%D8%AA_(%D8%A6%D8%A7%D9%84%D9%89_%D9%85%DB%95%D9%83%D8%AA%DB%95%D9%BE)" title="ئۇنىۋېرسىتېت (ئالى مەكتەپ) – ouïghour" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ئۇنىۋېرسىتېت (ئالى مەكتەپ)" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ouïghour" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BD%D1%96%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82" title="Університет – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Університет" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%DB%81" title="جامعہ – ourdou" lang="ur" hreflang="ur" data-title="جامعہ" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ourdou" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Universitet" title="Universitet – ouzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Universitet" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ouzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ve mw-list-item"><a href="https://ve.wikipedia.org/wiki/Yunivesithi" title="Yunivesithi – venda" lang="ve" hreflang="ve" data-title="Yunivesithi" data-language-autonym="Tshivenda" data-language-local-name="venda" class="interlanguage-link-target"><span>Tshivenda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Universit%C3%A0" title="Università – vénitien" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Università" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="vénitien" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%BB%87n_%C4%91%E1%BA%A1i_h%E1%BB%8Dc" title="Viện đại học – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Viện đại học" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Universiteit" title="Universiteit – flamand occidental" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Universiteit" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="flamand occidental" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Univiersit%C3%A9" title="Univiersité – wallon" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Univiersité" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="wallon" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Unibersidad" title="Unibersidad – waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Unibersidad" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A7%E5%AD%A6" title="大学 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="大学" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%98" title="უნივერსიტეტი – mingrélien" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="უნივერსიტეტი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="mingrélien" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%95%D7%A0%D7%99%D7%95%D7%95%D7%A2%D7%A8%D7%A1%D7%99%D7%98%D7%A2%D7%98" title="אוניווערסיטעט – yiddish" lang="yi" hreflang="yi" data-title="אוניווערסיטעט" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="yiddish" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Yunif%C3%A1s%C3%ADt%C3%AC" title="Yunifásítì – yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Yunifásítì" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="yoruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Dayoz" title="Dayoz – zhuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Dayoz" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="zhuang" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A7%E5%AD%B8" title="大學 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="大學" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A7%E5%AD%B8%E5%A0%82" title="大學堂 – chinois littéraire" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="大學堂" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="chinois littéraire" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/T%C4%81i-ha%CC%8Dk" title="Tāi-ha̍k – minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Tāi-ha̍k" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A7%E5%AD%B8" title="大學 – cantonais" lang="yue" hreflang="yue" data-title="大學" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonais" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q3918#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Universit%C3%A9" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Universit%C3%A9" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Universit%C3%A9"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Universit%C3%A9"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Universit%C3%A9" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Universit%C3%A9" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&oldid=223831667" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&page=Universit%C3%A9&id=223831667&wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FUniversit%25C3%25A9"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FUniversit%25C3%25A9"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&bookcmd=book_creator&referer=Universit%C3%A9"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&page=Universit%C3%A9&action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Universities" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://fr.wikiquote.org/wiki/Universit%C3%A9" hreflang="fr"><span>Wikiquote</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q3918" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><div class="infobox_v3 infobox infobox--frwiki noarchive"> <div class="entete icon universite" style="background-color: #B4464B; color: #FFFFFF;"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r160407116">.mw-parser-output .entete.universite{background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/42/Picto_infobox_book.png")}</style> <div>Université</div> </div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <div class="images"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Fichier:Berkeley_glade_afternoon.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Description de cette image, également commentée ci-après" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Berkeley_glade_afternoon.jpg/250px-Berkeley_glade_afternoon.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Berkeley_glade_afternoon.jpg/330px-Berkeley_glade_afternoon.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Berkeley_glade_afternoon.jpg/500px-Berkeley_glade_afternoon.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a></span> </div> <div class="legend"><a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Berkeley" class="mw-redirect" title="Université de Berkeley">Université de Berkeley en Californie</a></div> <table><caption style="background-color:#B4464B;color:#FFFFFF;">Histoire et statut</caption> <tbody><tr> <th scope="row"> Fondation </th> <td> 425 à <a href="/wiki/Constantinople" title="Constantinople">Constantinople</a></td> </tr> <tr> <th scope="row"> Type </th> <td> Type d'établissement d'enseignement <small>(<a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q112872396" class="extiw" title="d:Q112872396"><span class="indicateur-langue" title="Voir l'élément Wikidata correspondant">d</span></a>)</small></td> </tr> <tr> <th scope="row"> Domaine </th> <td> <a href="/wiki/Enseignement_sup%C3%A9rieur" title="Enseignement supérieur">Enseignement supérieur</a></td> </tr> </tbody></table> <table><caption style="background-color:#B4464B;color:#FFFFFF;">Administration</caption> <tbody><tr> <th scope="row"> Composante </th> <td> <a href="/wiki/%C3%89tudes_sup%C3%A9rieures" class="mw-redirect" title="Études supérieures">Ministère des Études supérieures</a> de chaque pays</td> </tr> </tbody></table> <table><caption style="background-color:#B4464B;color:#FFFFFF;">Études</caption> <tbody><tr> <th scope="row"> Étudiants </th> <td> 222 millions d'étudiants dans le monde en 2017 (tous établissements confondus)<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></td> </tr> <tr> <th scope="row"> Diplômes requis </th> <td> <a href="/wiki/Classification_internationale_de_type_de_l%27%C3%A9ducation" class="mw-redirect" title="Classification internationale de type de l'éducation">Niveau 4</a></td> </tr> <tr> <th scope="row"> Diplômes délivrés </th> <td> <a href="/wiki/Premier_cycle_universitaire" title="Premier cycle universitaire">Licence</a>, <a href="/wiki/Baccalaur%C3%A9at_universitaire" class="mw-redirect" title="Baccalauréat universitaire">Bachelor</a>, <a href="/wiki/Master_(grade_universitaire)" class="mw-redirect" title="Master (grade universitaire)">Master</a> ou <a href="/wiki/Doctorat" title="Doctorat">Doctorat</a></td> </tr> <tr> <th scope="row"> Niveaux délivrés </th> <td> <a href="/wiki/Classification_internationale_de_type_de_l%27%C3%A9ducation" class="mw-redirect" title="Classification internationale de type de l'éducation">Niveau 6 à 8</a></td> </tr> </tbody></table> <table><caption style="background-color:#B4464B;color:#FFFFFF;">Localisation</caption> <tbody><tr> <th scope="row">Pays</th> <td> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Circle-icons-globe.svg" class="mw-file-description" title="Monde"><img alt="Monde" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Circle-icons-globe.svg/21px-Circle-icons-globe.svg.png" decoding="async" width="21" height="21" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Circle-icons-globe.svg/32px-Circle-icons-globe.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Circle-icons-globe.svg/42px-Circle-icons-globe.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span> Monde</td> </tr> </tbody></table> <table><caption class="hidden" style="">Données clés</caption> </table> <p class="navbar bordered noprint" style="border-color:#B4464B;"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=0">modifier</a> - <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=0">modifier le code</a> - <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:ItemByTitle/frwiki/Universit%C3%A9" class="extiw" title="d:Special:ItemByTitle/frwiki/Université">voir Wikidata</a> <a href="/wiki/Aide:Infobox_Wikidata" title="Aide:Infobox Wikidata">(aide)</a></span> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Infobox_%C3%89tablissement_scolaire" title="Consultez la documentation du modèle"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/12px-Info_Simple.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/18px-Info_Simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/24px-Info_Simple.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></p></div> <p>Une <b>université</b> est une institution d'<a href="/wiki/Enseignement_sup%C3%A9rieur" title="Enseignement supérieur">enseignement supérieur</a>, d'étude et de <a href="/wiki/Recherche_acad%C3%A9mique" class="mw-redirect" title="Recherche académique">recherche</a>, constituée par la réunion de divers établissements nommés suivant les traditions « <a href="/wiki/Coll%C3%A8ge_(%C3%A9ducation)" class="mw-redirect" title="Collège (éducation)">collèges</a> », « <a href="/wiki/Facult%C3%A9_(%C3%A9ducation)" title="Faculté (éducation)">facultés</a> », « <a href="/wiki/Institut" title="Institut">instituts</a> », « départements », « centres », « sections », « unités » ou écoles spécifiques, mais aussi bibliothèque ou atelier, médiathèque ou musée, <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr> formant un ensemble administratif cohérent avec un statut de droit défini, <a href="/wiki/Droit_public" title="Droit public">public</a>, <a href="/wiki/Droit_priv%C3%A9" title="Droit privé">privé</a> ou éventuellement mixte. </p><p>Sous cette égide légale et administrative sont ainsi rassemblées ou monopolisées la production (<a href="/wiki/Recherche_scientifique" title="Recherche scientifique">recherche scientifique</a>), la conservation (<a href="/wiki/Publication" title="Publication">publications</a> et <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que" title="Bibliothèque">bibliothèques</a>) et la transmission (<a href="/wiki/%C3%89tudes_sup%C3%A9rieures" class="mw-redirect" title="Études supérieures">études supérieures</a>) de différents champs choisis d'études et de <a href="/wiki/Connaissance" title="Connaissance">connaissance</a>. </p><p>Le mot <i><b>universitas</b></i> attesté entre 1214 et 1218 en <a href="/wiki/Latin_m%C3%A9di%C3%A9val" title="Latin médiéval">latin médiéval</a>, dans la pratique de juristes, désigne une communauté, une assemblée ou une corporation, ici, de maîtres et/ou d'élèves <i>universitas magistrorum et scolarium</i>, il est emprunté au vocabulaire des organisations marchandes, en particulier des <a href="/wiki/Guilde" title="Guilde">guildes</a> de commerce et corporations régulant des activités de services marchands<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Ces corporations universitaires spécifiques ne caractérisent les premières et rares concentrations d'écoles d'enseignement supérieur de l'Europe méridionale et occidentale qu'à partir de la fin du premier tiers du <abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle. Il s'agit d'un statut qui permet de faire face aux autorités de l'école ecclésiastique, aux bourgeois de la ville réunis en assemblées ou en communes, voire au besoin à l'autoritarisme régalien ou papal<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>L'entrée à l'université est généralement restreinte à ceux qui ont préalablement un diplôme d'enseignement secondaire. Le nombre d'étudiants dans les universités du monde est monté en flèche pendant tout le <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, spécialement depuis la <a href="/wiki/Seconde_Guerre_mondiale" title="Seconde Guerre mondiale">Seconde Guerre mondiale</a>. Aujourd'hui un bon fonctionnement des universités et plus généralement de l'<a href="/wiki/%C3%89tudes_sup%C3%A9rieures" class="mw-redirect" title="Études supérieures">enseignement supérieur</a> est considéré comme un atout économique<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Aussi, les grands pays <a href="/wiki/Europe" title="Europe">européens</a>, pour soutenir la compétition internationale, se sont lancés depuis une dizaine d'années dans un mouvement de réflexion et de réforme de leurs universités<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Histoire">Histoire</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=1" title="Modifier la section : Histoire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=1" title="Modifier le code source de la section : Histoire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Antiquité_:_naissance_des_académies_et_de_l'université_romaine"><span id="Antiquit.C3.A9_:_naissance_des_acad.C3.A9mies_et_de_l.27universit.C3.A9_romaine"></span>Antiquité : naissance des académies et de l'université romaine</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=2" title="Modifier la section : Antiquité : naissance des académies et de l'université romaine" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=2" title="Modifier le code source de la section : Antiquité : naissance des académies et de l'université romaine"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Raphael_School_of_Athens.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Raphael_School_of_Athens.jpg/220px-Raphael_School_of_Athens.jpg" decoding="async" width="220" height="144" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Raphael_School_of_Athens.jpg/330px-Raphael_School_of_Athens.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Raphael_School_of_Athens.jpg/440px-Raphael_School_of_Athens.jpg 2x" data-file-width="3697" data-file-height="2414" /></a><figcaption><i><a href="/wiki/L%27%C3%89cole_d%27Ath%C3%A8nes" title="L'École d'Athènes">L'École d'Athènes</a></i> de <a href="/wiki/Rapha%C3%ABl_(peintre)" title="Raphaël (peintre)">Raphaël</a>, une <a href="/wiki/All%C3%A9gorie" title="Allégorie">allégorie</a> de l'école de pensée grecque.</figcaption></figure> <p>Les <a href="/wiki/Acad%C3%A9mie" title="Académie">académies</a> grecques, comme l'<a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_de_Platon" title="Académie de Platon">académie de Platon</a> ou la <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_d%27Alexandrie" title="Bibliothèque d'Alexandrie">bibliothèque d'Alexandrie</a>, ainsi que d'autres organisations d'enseignement supérieur, telles que l'université de <a href="/wiki/N%C3%A2land%C3%A2" title="Nâlandâ">Nâlandâ</a><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> en <a href="/wiki/Inde" title="Inde">Inde</a>, l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Nankin" title="Université de Nankin">université de Nankin</a> en <a href="/wiki/Chine" title="Chine">Chine</a>, l'<a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_de_Gundishapur" class="mw-redirect" title="Académie de Gundishapur">académie de Gundishapur</a> en <a href="/wiki/Iran" title="Iran">Iran</a>, l'<a href="/wiki/Ashikaga_gakk%C5%8D" title="Ashikaga gakkō">Ashikaga gakkō</a> au Japon, la <a href="/wiki/Universit%C3%A9_Zitouna" title="Université Zitouna">madrassa Zitouna</a> en <a href="/wiki/Ifriqiya" title="Ifriqiya">Ifriqiya</a>, l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Al_Quaraouiyine" title="Université Al Quaraouiyine">école Quaraouiyine</a> au <a href="/wiki/Maroc" title="Maroc">Maroc</a>, ou l'<a href="/wiki/%C3%89cole_de_m%C3%A9decine_de_Salerne" title="École de médecine de Salerne">école de médecine de Salerne</a> en <a href="/wiki/Italie" title="Italie">Italie</a>, existaient déjà dans des temps reculés. Ce sont parfois des centres d'enseignements spécialisés de très haut niveau, notamment en sciences dans le monde arabo-musulman du <abbr class="abbr" title="9ᵉ siècle"><span class="romain">IX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle. </p><p><a href="/wiki/Th%C3%A9odose_II" title="Théodose II">Théodose II</a> et son entourage familial (notamment son épouse <a href="/wiki/Eudoxie_(%C3%A9pouse_de_Th%C3%A9odose_II)" title="Eudoxie (épouse de Théodose II)">Eudocie</a>, fille du sophiste <a href="/wiki/Eudoxe_de_Constantinople" title="Eudoxe de Constantinople">Eudoxe</a>) sont à l'origine de la création de la première université, l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Constantinople" title="Université de Constantinople">université de Constantinople</a> en 425<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Moyen_Âge_:_naissance_des_groupements_d'écoles,_précurseurs_des_universités"><span id="Moyen_.C3.82ge_:_naissance_des_groupements_d.27.C3.A9coles.2C_pr.C3.A9curseurs_des_universit.C3.A9s"></span>Moyen Âge : naissance des groupements d'écoles, précurseurs des universités</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=3" title="Modifier la section : Moyen Âge : naissance des groupements d'écoles, précurseurs des universités" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=3" title="Modifier le code source de la section : Moyen Âge : naissance des groupements d'écoles, précurseurs des universités"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="XIe_siècle_au_XIIe_siècle"><span id="XIe_si.C3.A8cle_au_XIIe_si.C3.A8cle"></span><abbr class="abbr" title="11ᵉ siècle"><span class="romain">XI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle au <abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">XII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=4" title="Modifier la section : XIe siècle au XIIe siècle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=4" title="Modifier le code source de la section : XIe siècle au XIIe siècle"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Universit%C3%A9_m%C3%A9di%C3%A9vale" title="Université médiévale">Université médiévale</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:The_Archiginnasio,_Bologna,_Italy,_the_wing_with_the_Anatomical_theatre.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/The_Archiginnasio%2C_Bologna%2C_Italy%2C_the_wing_with_the_Anatomical_theatre.JPG/250px-The_Archiginnasio%2C_Bologna%2C_Italy%2C_the_wing_with_the_Anatomical_theatre.JPG" decoding="async" width="170" height="227" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/The_Archiginnasio%2C_Bologna%2C_Italy%2C_the_wing_with_the_Anatomical_theatre.JPG/330px-The_Archiginnasio%2C_Bologna%2C_Italy%2C_the_wing_with_the_Anatomical_theatre.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/The_Archiginnasio%2C_Bologna%2C_Italy%2C_the_wing_with_the_Anatomical_theatre.JPG/500px-The_Archiginnasio%2C_Bologna%2C_Italy%2C_the_wing_with_the_Anatomical_theatre.JPG 2x" data-file-width="1704" data-file-height="2272" /></a><figcaption>L'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Bologne" title="Université de Bologne">université de Bologne</a>.</figcaption></figure> <p>L'enseignement supérieur ou <i>studium generale</i>, offrant la maîtrise de l'expression et de la rédaction en latin médiéval (incluant des formes de latin antérieures par l'étude des lettres ou <i>grammatica</i>), les connaissances fondamentales de la <a href="/wiki/M%C3%A9decine" title="Médecine">médecine</a> et de la <a href="/wiki/Pharmacie" title="Pharmacie">pharmacie</a>, les bases du <a href="/wiki/Droit_civil" title="Droit civil">droit civil</a> et de la <a href="/wiki/Logique" title="Logique">logique</a> existe de manière éparse en <a href="/wiki/Occident_chr%C3%A9tien" title="Occident chrétien">Occident</a>, mais il tend à se concentrer en quelques cités ou villes italiennes, ainsi la <a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Salerne" title="Université de Salerne">faculté de médecine de Salerne</a> dès l'an 1088. Il faut signaler que les véritables enseignements du <a href="/wiki/Droit_canon" class="mw-redirect" title="Droit canon">droit canon</a> (droit religieux), de <a href="/wiki/Th%C3%A9ologie" title="Théologie">théologie</a>, des <a href="/wiki/Math%C3%A9matiques" title="Mathématiques">mathématiques</a> et de la <a href="/wiki/Philosophie" title="Philosophie">philosophie</a>, n'apparaissent qu'au cours du <abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle. </p><p>En 1088, des maîtres grammairiens, de logique et de rhétorique s'intéressent à la compilation, à l'étude et à la transmission des connaissances juridiques de l'époque. Ce faisant, ils fondent les embryons de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Bologne" title="Université de Bologne">université de Bologne</a> connue sous le nom d'<i><a href="/wiki/Alma_mater_studiorum" class="mw-redirect" title="Alma mater studiorum">Alma mater studiorum</a></i><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>En 1150, à peine quatorze ans après le départ d'<a href="/wiki/Ab%C3%A9lard" class="mw-redirect" title="Abélard">Abélard</a> de l'école du cloître de Paris (sur l'île de la Cité), les étudiants de tous <i>(ce qui peut s'écrire universitas dans un sens vague)</i> ou toutes les réunions scolaires de la colline Sainte-Geneviève, rive gauche de <a href="/wiki/Paris" title="Paris">Paris</a> tendent à se regrouper de manière informelle, dans ce qui sera plus tard dénommé le quartier latin (microtoponyme) et l'<a href="/wiki/Ancienne_universit%C3%A9_de_Paris" title="Ancienne université de Paris">université de Paris</a> (institution). </p><p>Ces premiers collèges ou regroupements de classes (de colligere, se réunir) représentent les différentes facultés (possibilités d'études) qui composeront l'<a href="/wiki/Ancienne_universit%C3%A9_de_Paris" title="Ancienne université de Paris">université de Paris</a>. En 1246, dans le <i>Chartularium Universitatis Parisiensis</i>, le terme universitas désigne sans équivoque la corporation des maîtres et étudiants. Le roi d'Angleterre <a href="/wiki/Henri_II_d%27Angleterre" class="mw-redirect" title="Henri II d'Angleterre">Henri II</a> rappelle les étudiants anglais chassés de Paris après 1166 pour fonder avec l'évêque de Lincoln et l'écolâtre d'Oxford ce qui s'appellera plus tard l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_d%27Oxford" title="Université d'Oxford">université d'Oxford</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="XIIIe_siècle"><span id="XIIIe_si.C3.A8cle"></span><abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=5" title="Modifier la section : XIIIe siècle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=5" title="Modifier le code source de la section : XIIIe siècle"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Bologna_museum,_frammenti_dell%27arca_di_giovanni_da_legnano_(m._1383)_pier_paolo_delle_masegne_e_jacobello_02.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Bologna_museum%2C_frammenti_dell%27arca_di_giovanni_da_legnano_%28m._1383%29_pier_paolo_delle_masegne_e_jacobello_02.JPG/250px-Bologna_museum%2C_frammenti_dell%27arca_di_giovanni_da_legnano_%28m._1383%29_pier_paolo_delle_masegne_e_jacobello_02.JPG" decoding="async" width="220" height="189" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Bologna_museum%2C_frammenti_dell%27arca_di_giovanni_da_legnano_%28m._1383%29_pier_paolo_delle_masegne_e_jacobello_02.JPG/330px-Bologna_museum%2C_frammenti_dell%27arca_di_giovanni_da_legnano_%28m._1383%29_pier_paolo_delle_masegne_e_jacobello_02.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Bologna_museum%2C_frammenti_dell%27arca_di_giovanni_da_legnano_%28m._1383%29_pier_paolo_delle_masegne_e_jacobello_02.JPG/500px-Bologna_museum%2C_frammenti_dell%27arca_di_giovanni_da_legnano_%28m._1383%29_pier_paolo_delle_masegne_e_jacobello_02.JPG 2x" data-file-width="1612" data-file-height="1383" /></a><figcaption>Etudiants de l’université de Bologne, bas-relief de la tombe du professeur <a href="/wiki/Giovanni_da_Legnano" title="Giovanni da Legnano">Johannes de Legnano</a> (1383), musée civique médiéval de <a href="/wiki/Bologne" title="Bologne">Bologne</a>.</figcaption></figure> <p>Il peut être tentant de prendre une acception <a href="/wiki/Anachronisme" title="Anachronisme">anachronique</a> de l'université et d'en explorer les périodes anciennes<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Pour un historien médiéviste rigoureux, ce terme ne se justifie en général qu'après le premier tiers du <a href="/wiki/XIIIe_si%C3%A8cle" title="XIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a><sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. L'instauration du statut juridique, inhérent à leur dénomination, prouve le succès antérieur de ces entités. Le nombre des universités croît dans les pays prospères, grâce à la libéralité de l'église dont le bénéfice pourvoit à son fonctionnement. Ainsi, vers le premier tiers du <abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle naissent les universités préalablement citées (par abus), mais aussi celles d'<a href="/wiki/Arezzo" title="Arezzo">Arezzo</a>, de <a href="/wiki/Salamanque" title="Salamanque">Salamanque</a>, de <a href="/wiki/Padoue" title="Padoue">Padoue</a>, de <a href="/wiki/Naples" title="Naples">Naples</a>, de <a href="/wiki/Toulouse" title="Toulouse">Toulouse</a>, de <a href="/wiki/Cambridge" title="Cambridge">Cambridge</a>... </p><p>En 1289, la bulle papale <i><span class="lang-la" lang="la">Quia Sapientia</span></i> du pape <a href="/wiki/Nicolas_IV" title="Nicolas IV">Nicolas IV</a> rassemble les écoles de médecine, droit et arts libéraux de <a href="/wiki/Montpellier" title="Montpellier">Montpellier</a> (l'enseignement général et médical étant attesté avant 1150), et crée officiellement l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Montpellier" title="Université de Montpellier">université de Montpellier</a>, avec celle de <a href="/wiki/Gray_(Haute-Sa%C3%B4ne)" title="Gray (Haute-Saône)">Gray</a> en <a href="/wiki/Bourgogne-Franche-Comt%C3%A9" title="Bourgogne-Franche-Comté">Bourgogne-Franche-Comté</a> et les <a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Macerata" title="Université de Macerata">universités de Macerata</a> et d’<a href="/wiki/Ascoli_Piceno" title="Ascoli Piceno">Ascoli Piceno</a> dans la <a href="/wiki/Marche_d%27Anc%C3%B4ne" title="Marche d'Ancône">Marche d’Ancône</a> : on y étudie toutes les disciplines, et ses diplômes sont valables dans toute la Chrétienté. </p><p>Après 1290, une université est créée à <a href="/wiki/Coimbra" title="Coimbra">Coimbra</a> au royaume du Portugal. Au <abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, les disciplines enseignées s'organisent autour des « quatre facultés » que sont les <a href="/wiki/Arts_lib%C3%A9raux" title="Arts libéraux">arts</a>, la <a href="/wiki/M%C3%A9decine_m%C3%A9di%C3%A9vale_dans_l%27Occident_chr%C3%A9tien" title="Médecine médiévale dans l'Occident chrétien">médecine</a>, le <a href="/wiki/Droit" title="Droit">droit</a> et la <a href="/wiki/Th%C3%A9ologie" title="Théologie">théologie</a>. </p><p>À cette époque de maturité, les universités contribuent à la redécouverte des savoirs anciens, ceux qui sont étroitement liés à l'<a href="/wiki/%C3%89glise_catholique" title="Église catholique">Église catholique</a> ou ceux qui sont redécouverts par les échanges méditerranéens, en particulier les sciences païennes ou traditionnelles, les philosophies de posture antique ou de classification dont l'aristotélisme. Dans ce contexte, il n'est pas étonnant que la <a href="/wiki/Th%C3%A9ologie" title="Théologie">théologie</a> et le <a href="/wiki/Droit_canonique" title="Droit canonique">droit canon</a> se taillent la part du lion. Les étudiants viennent parfois de loin pour recevoir les enseignements universitaires. Les « arts mécaniques » et les « sciences lucratives » ne sont pas abordés, victimes du mépris du travail manuel et du profit pécuniaire que les nobles et le clergé affichaient à l'époque. L'enseignement reposait sur des textes de référence (« autorités »). La <a href="/wiki/P%C3%A9dagogie" title="Pédagogie">pédagogie</a> consistait en la <i>lectio</i> (lecture) et la <i>disputatio</i> (« dispute »), sorte de débat contradictoire reposant essentiellement sur le <a href="/wiki/Syllogisme" title="Syllogisme">syllogisme</a>. Les universités se dotent rapidement de <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8ques" class="mw-redirect" title="Bibliothèques">bibliothèques</a> pour pallier la rareté des exemplaires disponibles pour les lectures. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Du_XIVe_au_XVe_siècle"><span id="Du_XIVe_au_XVe_si.C3.A8cle"></span>Du <abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> au <abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=6" title="Modifier la section : Du XIVe au XVe siècle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=6" title="Modifier le code source de la section : Du XIVe au XVe siècle"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_P%C3%A9rouse" title="Université de Pérouse">université de Pérouse</a> apparaît en 1308. </p><p>À partir du <abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle de nouvelles universités sont créées, à un rythme soutenu, notamment en Europe centrale et nordique. Ainsi l’<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Charles" title="Université Charles">université de Prague</a> (fondée en 1348 par l'empereur Charles IV), l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Jagellonne" title="Université Jagellonne">université de Cracovie</a> (1364), l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Vienne" title="Université de Vienne">université de Vienne</a> (1365), l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Heidelberg" title="Université de Heidelberg">université de Heidelberg</a> (1386), l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Cologne" title="Université de Cologne">université de Cologne</a> (1388), puis l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Leipzig" title="Université de Leipzig">université de Leipzig</a> (1409)... </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Temps_modernes_:_marquage_religieux_et_étatisation_des_universités"><span id="Temps_modernes_:_marquage_religieux_et_.C3.A9tatisation_des_universit.C3.A9s"></span>Temps modernes : marquage religieux et étatisation des universités</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=7" title="Modifier la section : Temps modernes : marquage religieux et étatisation des universités" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=7" title="Modifier le code source de la section : Temps modernes : marquage religieux et étatisation des universités"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Heidelberg_Universit%C3%A4tsbibliothek_2003.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Heidelberg_Universit%C3%A4tsbibliothek_2003.jpg/220px-Heidelberg_Universit%C3%A4tsbibliothek_2003.jpg" decoding="async" width="220" height="179" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Heidelberg_Universit%C3%A4tsbibliothek_2003.jpg/330px-Heidelberg_Universit%C3%A4tsbibliothek_2003.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Heidelberg_Universit%C3%A4tsbibliothek_2003.jpg/440px-Heidelberg_Universit%C3%A4tsbibliothek_2003.jpg 2x" data-file-width="2068" data-file-height="1680" /></a><figcaption>L'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Heidelberg" title="Université de Heidelberg">université de Heidelberg</a> fut fondée en 1386 et est de ce fait la plus ancienne d'Allemagne. </figcaption></figure> <p>Au début du <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, il existe une cinquantaine d'universités. <a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Bologne" title="Université de Bologne">Bologne</a>, <a href="/wiki/Ancienne_universit%C3%A9_de_Paris" title="Ancienne université de Paris">Paris</a> et <a href="/wiki/Universit%C3%A9_d%27Oxford" title="Université d'Oxford">Oxford</a> les plus anciennes et les plus recherchées ont été incontestablement les plus prestigieuses, la première en matière de droit juridique et la seconde en matière de théologie et de droit religieux. Après le désenclavement du monde, les universités se répandirent très lentement en <a href="/wiki/Am%C3%A9rique_latine" title="Amérique latine">Amérique latine</a> puis en <a href="/wiki/Am%C3%A9rique_du_Nord" title="Amérique du Nord">Amérique du Nord</a>. </p><p>Les particularismes religieux qui apparaissent en Europe (<a href="/wiki/%C3%89glise_anglicane" class="mw-redirect" title="Église anglicane">Église anglicane</a>, <a href="/wiki/Protestantismes" class="mw-redirect" title="Protestantismes">protestantismes</a>) affectent les disciplines enseignées ainsi que les modalités d'enseignement. De plus les structures politico-religieuses en <a href="/wiki/France" title="France">France</a>, en <a href="/wiki/Allemagne" title="Allemagne">Allemagne</a> ou en <a href="/wiki/Angleterre" title="Angleterre">Angleterre</a> par exemple, (re)prennent progressivement le contrôle des universités, qui y perdent alors en autonomie (au moins par rapport à l'État). Ces évolutions signent la fin de la <i>peregrinatio academica</i> et réduit « l’éventail social » des étudiants au sein des universités. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Collegium_maius,_Aula_Jagiello%C5%84ska.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Collegium_maius%2C_Aula_Jagiello%C5%84ska.jpg/220px-Collegium_maius%2C_Aula_Jagiello%C5%84ska.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Collegium_maius%2C_Aula_Jagiello%C5%84ska.jpg/330px-Collegium_maius%2C_Aula_Jagiello%C5%84ska.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Collegium_maius%2C_Aula_Jagiello%C5%84ska.jpg/440px-Collegium_maius%2C_Aula_Jagiello%C5%84ska.jpg 2x" data-file-width="1000" data-file-height="750" /></a><figcaption>L'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Jagellonne" title="Université Jagellonne">université Jagellonne</a> de <a href="/wiki/Cracovie" title="Cracovie">Cracovie</a> (Pologne), fondée l'année 1364, à côté de l'université de Prague, la principale université d'Europe centrale</figcaption></figure> <p>Aussi, il n'est pas surprenant qu'en pleine <a href="/wiki/Renaissance" title="Renaissance">Renaissance</a>, les institutions universitaires aient été largement contestées et critiquées, tant sur leurs fonctionnements que sur leurs rôles. Le <a href="/wiki/Si%C3%A8cle_des_Lumi%C3%A8res" title="Siècle des Lumières">siècle des Lumières</a> soulève la question de l'utilité des enseignements dispensés. Jusqu'au milieu du <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, ceux-ci se limitent aux <a href="/wiki/Histoire_des_math%C3%A9matiques" title="Histoire des mathématiques">mathématiques</a>, à la <a href="/wiki/Histoire_de_la_m%C3%A9decine" title="Histoire de la médecine">médecine</a>, à la théologie et aux langues mortes (latin-grec) ; les autres disciplines, dont la <a href="/wiki/Histoire_de_la_physique" title="Histoire de la physique">physique</a>, sont étudiées dans d'autres institutions, telles que la <a href="/wiki/Royal_Society" title="Royal Society">Royal Society</a> à Londres, fondée en 1660, ou l'<a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_des_sciences_(France)" title="Académie des sciences (France)">Académie des sciences</a> en France, fondée en 1666. Il s'agit de savoir si l'université a pour ambition de produire des compétences profitables à tous ou si elle doit assurer aux titulaires des <a href="/wiki/Dipl%C3%B4me" title="Diplôme">diplômes</a> dispensés un rang social élevé. On regrette le manque d'assiduité des étudiants autant que des professeurs ; on suspecte la qualité et la valeur des diplômes délivrés ; on constate la fraude et la complaisance... </p><p>En France, la <a href="/wiki/Convention_nationale" title="Convention nationale">Convention nationale</a> supprima les universités le <time class="nowrap" datetime="1793-09-15" data-sort-value="1793-09-15">15 septembre 1793</time> et créa les grandes écoles spéciales : l'<a href="/wiki/%C3%89cole_polytechnique_(France)" title="École polytechnique (France)">École polytechnique</a>, le <a href="/wiki/Conservatoire_national_des_arts_et_m%C3%A9tiers" title="Conservatoire national des arts et métiers">Conservatoire national des arts et métiers</a>, l'<a href="/wiki/%C3%89cole_normale_sup%C3%A9rieure_(France)" title="École normale supérieure (France)">École normale supérieure (France)</a>, l'<a href="/wiki/Beaux-Arts_de_Paris" title="Beaux-Arts de Paris">École des beaux-arts</a>... La plupart de ces institutions existent encore<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="XIXe_siècle_:_universités_héritières_des_Lumières"><span id="XIXe_si.C3.A8cle_:_universit.C3.A9s_h.C3.A9riti.C3.A8res_des_Lumi.C3.A8res"></span><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle : universités héritières des Lumières</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=8" title="Modifier la section : XIXe siècle : universités héritières des Lumières" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=8" title="Modifier le code source de la section : XIXe siècle : universités héritières des Lumières"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:11-11-24-basel-by-ralfr-035.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/11-11-24-basel-by-ralfr-035.jpg/170px-11-11-24-basel-by-ralfr-035.jpg" decoding="async" width="170" height="256" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/11-11-24-basel-by-ralfr-035.jpg/255px-11-11-24-basel-by-ralfr-035.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/11-11-24-basel-by-ralfr-035.jpg/340px-11-11-24-basel-by-ralfr-035.jpg 2x" data-file-width="2848" data-file-height="4288" /></a><figcaption>L'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_B%C3%A2le" title="Université de Bâle">Université de Bâle</a>, la plus ancienne de <a href="/wiki/Suisse" title="Suisse">Suisse</a>, est en raison de l'héritage intellectuel d'<a href="/wiki/%C3%89rasme" title="Érasme">Érasme</a> au <abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle généralement comptée parmi l'un des lieux de naissance de l'<a href="/wiki/Humanisme_de_la_Renaissance" title="Humanisme de la Renaissance">humanisme</a>.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Berlin_Universitaet_um_1850.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Berlin_Universitaet_um_1850.jpg/250px-Berlin_Universitaet_um_1850.jpg" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Berlin_Universitaet_um_1850.jpg/330px-Berlin_Universitaet_um_1850.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Berlin_Universitaet_um_1850.jpg/500px-Berlin_Universitaet_um_1850.jpg 2x" data-file-width="4042" data-file-height="2659" /></a><figcaption>L'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Humboldt_de_Berlin" title="Université Humboldt de Berlin">université Humboldt</a> en 1850.</figcaption></figure> <p>Les courants libéraux qui parcourent l'Europe entraînent de profondes réformes. Lors de la <a href="/wiki/R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise" title="Révolution française">Révolution française</a>, l'abolition des universités de l’<a href="/wiki/Ancien_R%C3%A9gime" title="Ancien Régime">Ancien Régime</a> entraînera pour un temps leur fermeture. La domination <a href="/wiki/Napol%C3%A9on_Ier" title="Napoléon Ier">napoléonienne</a> sur une large partie du <a href="/wiki/Vieux_Continent" class="mw-redirect" title="Vieux Continent">Vieux Continent</a> aura de profondes conséquences sur les universités occidentales. Le <a href="/wiki/Premier_Empire" title="Premier Empire">Premier Empire</a> suscite un regain d'intérêt pour les sciences et les technologies, encore mal représentées dans les universités. Parallèlement, l'empereur réorganise le système universitaire et nomme explicitement les <a href="/wiki/Professeur_(titre)" title="Professeur (titre)">professeurs</a>. Le morcellement des connaissances, dispensées au sein d'écoles distinctes, sera alors parfois perçu comme l’engagement de la France dans une impasse<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>… </p><p>En 1806, la Prusse vaincue par l'Empire français réforme une partie de ses institutions dont son université. Elle fonde un corps des maîtres de l'enseignement public des divers degrés, et organise un contrôle maîtrisé de l'enseignement à partir des centres universitaires réputés. Désormais, l'université moderne devient le garant institutionnel de l'ensemble des fonctions du système éducatif et de l'enseignement public. C'est aussi à cette époque que commence (notamment en Allemagne) l'enseignement de disciplines nouvelles, comme la <a href="/wiki/Philologie" title="Philologie">philologie</a>, les <a href="/wiki/Math%C3%A9matiques" title="Mathématiques">mathématiques</a> et la <a href="/wiki/Physique" title="Physique">physique</a>. L’Allemagne, par le biais de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Humboldt_de_Berlin" title="Université Humboldt de Berlin">université Humboldt de Berlin</a> fondée par <a href="/wiki/Wilhelm_von_Humboldt" title="Wilhelm von Humboldt">Wilhelm von Humboldt</a>, promeut un nouveau modèle pour l'université : elle n'est plus pensée comme la division d'une philosophie en domaines spécialisés, mais comme la collection universelle des connaissances et des recherches<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Aux États-Unis aussi le système universitaire se réinvente et devient profondément différent de celui hérité du temps des colonies anglaises. Le développement rapide du pays et l'importante immigration supportent un enseignement supérieur de masse, dynamique et hétérogène. Sans que ce soit explicite, il suivra pour l'essentiel le modèle allemand, en pensant l'université comme le lieu de la confrontation de tous les savoirs. Aux <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a>, au moment où les universités de ce pays commençaient leur ascension qui devait les mener au niveau qu'elles ont aujourd'hui, <a href="/wiki/Charles_Sanders_Peirce" title="Charles Sanders Peirce">Peirce</a><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, un philosophe américain, a défini en 1891 l'université comme « une association d’hommes […] dotée et privilégiée par l’État, en sorte que le peuple puisse recevoir une formation [<i>guidance</i>] intellectuelle et que les problèmes théoriques qui surgissent au cours du développement de la civilisation puissent être résolus ». La définition de Peirce renvoie au <a href="/wiki/Latin_classique" title="Latin classique">latin classique</a> où l'expression <i>universitas hominorum</i> (« association d'hommes ») désigne ce que nous nommons aujourd'hui une personne morale ou une personne juridique<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Le modèle de l'université occidentale se propage à l'<a href="/wiki/Asie_de_l%27Est" title="Asie de l'Est">Asie de l'Est</a> par plusieurs biais. Les puissances étatiques sont l'un de ces vecteurs. Le <a href="/wiki/Japon" title="Japon">Japon</a> impérial de l'<a href="/wiki/%C3%88re_Meiji" title="Ère Meiji">ère Meiji</a> récupère ainsi ce modèle à la suite des enseignements de la <a href="/wiki/Mission_Iwakura" title="Mission Iwakura">mission Iwakura</a> de 1871, et ouvre en 1877 l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Tokyo" title="Université de Tokyo">université impériale</a>, établissement qui sert de modèle à d'<a href="/wiki/Universit%C3%A9s_imp%C3%A9riales_du_Japon" class="mw-redirect" title="Universités impériales du Japon">autres universités ouvertes par la suite</a> par le <a href="/wiki/Japon" title="Japon">Japon</a> impérial. Selon les matières et les compétences, quatre nations ou entités universitaires sont prises pour modèle, la Grande-Bretagne, l'Allemagne impériale, l'Italie et la France. Le continent asiatique maintient son ancien système d'éducation. En <a href="/wiki/Chine" title="Chine">Chine</a>, l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_P%C3%A9kin" title="Université de Pékin">université de Pékin</a> est instaurée par l'empire à la suite de la <a href="/wiki/R%C3%A9forme_des_Cent_Jours" title="Réforme des Cent Jours">réforme des Cent Jours</a> en 1898, et en <a href="/wiki/Cor%C3%A9e" title="Corée">Corée</a>, l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Korea" class="mw-redirect" title="Université Korea">université Korea</a> est créée en 1905 par un proche de la famille royale. </p><p>Le modèle occidental est aussi diffusé via des missionnaires, qui ouvrent dans la région des établissements de ce type, comme l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_l%27Aurore" title="Université l'Aurore">université l'Aurore</a> ouverte à <a href="/wiki/Shanghai" title="Shanghai">Shanghai</a> en 1903 par un prêtre catholique, l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Yonsei" title="Université Yonsei">université Yonsei</a> ouverte par un docteur <a href="/wiki/Presbyt%C3%A9rianisme" title="Presbytérianisme">presbytérien</a> à <a href="/wiki/S%C3%A9oul" title="Séoul">Séoul</a> en 1885, ou l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Rikky%C5%8D" title="Université Rikkyō">université Rikkyō</a> ouverte à <a href="/wiki/T%C5%8Dky%C5%8D" class="mw-redirect" title="Tōkyō">Tōkyō</a> en 1874 par un missionnaire de l'<a href="/wiki/%C3%89glise_%C3%A9piscopale_des_%C3%89tats-Unis" class="mw-redirect" title="Église épiscopale des États-Unis">Église épiscopale des États-Unis</a>. Enfin, d'autres établissements déjà existants se modernisent en adoptant le modèle de l'université occidentale, par exemple l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Kei%C5%8D" title="Université Keiō">université Keiō</a> ouverte à <a href="/wiki/T%C5%8Dky%C5%8D" class="mw-redirect" title="Tōkyō">Tōkyō</a> en 1858 et qui ouvre sa première formation universitaire en 1890. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Du_XXe_siècle_à_nos_jours_:_l'université_contemporaine"><span id="Du_XXe_si.C3.A8cle_.C3.A0_nos_jours_:_l.27universit.C3.A9_contemporaine"></span>Du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle à nos jours : l'université contemporaine</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=9" title="Modifier la section : Du XXe siècle à nos jours : l'université contemporaine" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=9" title="Modifier le code source de la section : Du XXe siècle à nos jours : l'université contemporaine"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Yasuda_Auditorium,_Tokyo_University_-_Nov_2005.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Yasuda_Auditorium%2C_Tokyo_University_-_Nov_2005.JPG/250px-Yasuda_Auditorium%2C_Tokyo_University_-_Nov_2005.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Yasuda_Auditorium%2C_Tokyo_University_-_Nov_2005.JPG/330px-Yasuda_Auditorium%2C_Tokyo_University_-_Nov_2005.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Yasuda_Auditorium%2C_Tokyo_University_-_Nov_2005.JPG/500px-Yasuda_Auditorium%2C_Tokyo_University_-_Nov_2005.JPG 2x" data-file-width="2560" data-file-height="1920" /></a><figcaption>L'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Tokyo" title="Université de Tokyo">université de Tokyo</a> ouvrit en 1877 sur le modèle occidental à la suite des enseignements de la <a href="/wiki/Mission_Iwakura" title="Mission Iwakura">mission Iwakura</a>.</figcaption></figure> <p>En France, 43 % des étudiants restent concentrés à Paris en 1914. En Angleterre, <a href="/wiki/Oxford" title="Oxford">Oxford</a> et <a href="/wiki/Cambridge" title="Cambridge">Cambridge</a> restent prédominantes jusqu'au milieu du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle. En Allemagne, l'arrivée de pouvoirs autoritaires provoque une crise grave du « modèle allemand ». Dans la « mise au pas de l’enseignement supérieur par le régime nazi », un tiers du corps enseignant est touché par l’épuration, qui s’en va renforcer notamment les universités américaines, et beaucoup de ceux qui restent perdent honneur et probité. </p><p>C'est aussi au <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle que le modèle de l'enseignement supérieur au sein d'universités se généralise partout dans le monde (en Asie, en Afrique). À la fin de la <a href="/wiki/Seconde_Guerre_mondiale" title="Seconde Guerre mondiale">Seconde Guerre mondiale</a>, le développement universitaire est perçu comme l'un des principaux critères du rayonnement politique, économique et culturel des pays civilisés (notamment durant la guerre froide). À l'aube du <abbr class="abbr" title="21ᵉ siècle"><span class="romain">XXI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle il est considéré par les économistes comme un indicateur de référence pour la stabilité économique d'un pays. Les États poussent les universités à être utiles au développement économique et à l'employabilité des étudiants au détriment de missions comme (a) la transmission de connaissances critiques quant à l'évolution du monde contemporain, (b) la production de connaissances dans des disciplines peu propices au développement technique et/ou économique<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>L'article 13 du <a href="/wiki/Pacte_international_relatif_aux_droits_%C3%A9conomiques,_sociaux_et_culturels" title="Pacte international relatif aux droits économiques, sociaux et culturels">Pacte international relatif aux droits économiques, sociaux et culturels</a> adopté à <a href="/wiki/New_York" title="New York">New York</a> le 16 décembre 1966 par l'<a href="/wiki/Assembl%C3%A9e_g%C3%A9n%C3%A9rale_des_Nations_unies" title="Assemblée générale des Nations unies">Assemblée générale des Nations unies</a> stipule que : « L'enseignement supérieur doit être rendu accessible à tous en pleine égalité, en fonction des capacités de chacun, par tous les moyens appropriés et notamment par l'instauration progressive de la gratuité ». </p><p>Pour répondre à l'aspiration à la connaissance et au savoir des milieux sociaux qui ont un accès très réduit à l'université et de manière générale au savoir organisé, émerge à la fin du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle le courant des <a href="/wiki/Universit%C3%A9_populaire" title="Université populaire">universités populaires</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Organisation_et_missions"><span id="Structures_et_statut_des_universités"></span> Organisation et missions</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=10" title="Modifier la section : Organisation et missions" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=10" title="Modifier le code source de la section : Organisation et missions"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:RuG_Linnaeusborg_panorama.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/RuG_Linnaeusborg_panorama.JPG/250px-RuG_Linnaeusborg_panorama.JPG" decoding="async" width="220" height="92" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/RuG_Linnaeusborg_panorama.JPG/330px-RuG_Linnaeusborg_panorama.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/RuG_Linnaeusborg_panorama.JPG/500px-RuG_Linnaeusborg_panorama.JPG 2x" data-file-width="1183" data-file-height="495" /></a><figcaption><a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Groningue" title="Université de Groningue">Université de Groningue</a> (<a href="/wiki/Pays-Bas" title="Pays-Bas">Pays-Bas</a>).</figcaption></figure> <p>Le mot université vient du latin <i><span class="lang-la" lang="la">Universitas magistrorum et scholarium</span></i> qui désigne à l'origine la corporation des enseignants et des étudiants d'une même ville. Les universités sont aujourd'hui divisées en départements académiques, écoles ou facultés (appelés en <a href="/wiki/France" title="France">France</a> de nos jours « <a href="/wiki/Unit%C3%A9s_de_formation_et_de_recherche" class="mw-redirect" title="Unités de formation et de recherche">unités de formation et de recherche</a> » (UFR)). Aux <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a>, certains établissements qui seraient classés, en France, sous l’appellation « <a href="/wiki/Grande_%C3%A9cole" title="Grande école">grande école</a> » sont intégrés à des universités ; par exemple, une école de commerce telle que la <span class="lang-en" lang="en"><a href="/wiki/Harvard_Business_School" title="Harvard Business School">Harvard Business School</a></span> est l'équivalent d'une faculté de l’<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Harvard" title="Université Harvard">université Harvard</a>. Ceci amène <a href="/wiki/Jacques_Mistral" title="Jacques Mistral">Jacques Mistral</a><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> à voir <a href="/wiki/Harvard" class="mw-redirect" title="Harvard">Harvard</a> comme une fédération de grandes écoles (<span class="lang-en" lang="en"><a href="/wiki/Harvard_Law_School" class="mw-redirect" title="Harvard Law School">Harvard Law School</a></span>, <span class="lang-en" lang="en">John F. Kennedy School of Government</span>, <span class="lang-en" lang="en">Harvard Medical School</span>, <span class="lang-en" lang="en">Harvard School of Public Health</span>, <span class="lang-en" lang="en">Graduate School of Design</span>, <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr>). </p><p>Une université peut être : </p> <ul><li>soit <a href="/wiki/Droit_public" title="Droit public">publique</a>, autrement dit contrôlée et financée par une collectivité publique, système largement pratiqué en France par exemple où l'enseignement supérieur reste essentiellement du domaine de l'État, celui-ci leur conférant une certaine autonomie. Paradoxalement, l'État en France ne confie pas la formation de son personnel aux universités mais depuis le milieu du <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle aux grandes écoles administratives ;</li></ul> <ul><li><span id="Université_privée"></span>soit <a href="/wiki/Droit_priv%C3%A9" title="Droit privé">privée</a>. Ce fut sous cette forme que furent créées les premières universités. Le système reste très répandu dans certains pays, notamment aux États-Unis. Dans ce pays, de nombreuses universités appartiennent à des fondations, des associations ou des congrégations — on dit qu'elles sont « <a href="/wiki/%C3%80_but_non_lucratif" class="mw-redirect" title="À but non lucratif">à but non lucratif</a> » en ce sens que si elles ne sont pas la possession d'une collectivité locale ou d'un État, leur but n'est pourtant pas de faire du profit. Il peut aussi exister des universités cherchant à dégager des bénéfices.</li></ul> <p>À noter l'existence des « franchises universitaires », par lesquelles les forces de police en France avaient l'interdiction de forcer l'enceinte des facultés<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, mais qui réglaient également, par la franchise juridictionnelle, la légalité du pouvoir disciplinaire<sup id="cite_ref-olivier_beaud_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-olivier_beaud-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Cette question des franchises universitaires reste apparemment d'actualité à Abidjan en Côte d'Ivoire<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, ou en Algérie<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. En France, si leur existence est oubliée de beaucoup, leur existence reste l'objet de débats<sup id="cite_ref-olivier_beaud_20-1" class="reference"><a href="#cite_note-olivier_beaud-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Universités_et_croissance_économique"><span id="Universit.C3.A9s_et_croissance_.C3.A9conomique"></span>Universités et croissance économique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=11" title="Modifier la section : Universités et croissance économique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=11" title="Modifier le code source de la section : Universités et croissance économique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Fronti%C3%A8re_technologique" title="Frontière technologique">Frontière technologique</a>, <a href="/wiki/Grappe_industrielle" title="Grappe industrielle">Grappe industrielle</a> et <a href="/wiki/P%C3%B4le_de_comp%C3%A9titivit%C3%A9_(France)" class="mw-redirect" title="Pôle de compétitivité (France)">Pôle de compétitivité (France)</a>.</div></div> <p>Les universités, et plus globalement l’ensemble des établissements d'<a href="/wiki/Enseignement_sup%C3%A9rieur_fran%C3%A7ais" class="mw-redirect" title="Enseignement supérieur français">enseignement supérieur</a>, sont de nos jours considérées par les <a href="/wiki/Sciences_%C3%A9conomiques" class="mw-redirect" title="Sciences économiques">économistes</a> comme pouvant être des vecteurs de croissance économique (<a href="/wiki/Th%C3%A9orie_de_la_croissance_endog%C3%A8ne" title="Théorie de la croissance endogène">théorie de la croissance endogène</a>). Des études récentes<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire"><span title="Ce passage nécessite une référence ; voir l'aide.">[réf. nécessaire]</span></a></sup> ont insisté, d'une part sur le fait que selon que le pays était proche ou loin de la « frontière technologique », les caractéristiques du système d'enseignement supérieur devaient évoluer et d'autre part, sur l'importance des relations entre les universités et leur environnement géographique sans pour autant perdre les échanges avec les autres environnements géographiques (notion de <a href="/wiki/Grappe_industrielle" title="Grappe industrielle">pôle de compétitivité</a>). </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Frontière_technologique_et_évolution_des_universités"><span id="Fronti.C3.A8re_technologique_et_.C3.A9volution_des_universit.C3.A9s"></span>Frontière technologique et évolution des universités</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=12" title="Modifier la section : Frontière technologique et évolution des universités" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=12" title="Modifier le code source de la section : Frontière technologique et évolution des universités"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Silicon_Valley.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Silicon_Valley.jpg/220px-Silicon_Valley.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Silicon_Valley.jpg/330px-Silicon_Valley.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Silicon_Valley.jpg/440px-Silicon_Valley.jpg 2x" data-file-width="2043" data-file-height="1362" /></a><figcaption>Silicon Valley (Vallée du <a href="/wiki/Silicium" title="Silicium">silicium</a>).</figcaption></figure> <p>D’une étude de 2004, intitulée <i>Éducation et croissance économique</i>, de <a href="/wiki/Philippe_Aghion" title="Philippe Aghion">Philippe Aghion</a> et <a href="/wiki/%C3%89lie_Cohen_(%C3%A9conomiste)" title="Élie Cohen (économiste)">Élie Cohen</a>, il ressort que, selon que le pays est loin ou proche de la « <a href="/wiki/Fronti%C3%A8re_technologique" title="Frontière technologique">frontière technologique</a> » c’est-à-dire, de nos jours, du niveau technologique des États-Unis, les exigences en matière de système éducatif varient. Dans le premier cas, le pays est en phase de rattrapage, comme l’a été la France après la <a href="/wiki/Seconde_Guerre_mondiale" title="Seconde Guerre mondiale">Seconde Guerre mondiale</a>. Ce qui compte alors c’est d'abord l’<a href="/wiki/Enseignement_secondaire" title="Enseignement secondaire">enseignement secondaire</a>. Au contraire, dès que l’on approche de la frontière technologique, l'enseignement supérieur, notamment les universités, devient beaucoup plus important. En effet, alors le pays n'est plus dans l'imitation mais dans la création, dans l'invention des produits et des services de demain. D'où l'intérêt pour les pays, tels que la France, qui se rapprochent de la <a href="/wiki/Fronti%C3%A8re_technologique" title="Frontière technologique">frontière technologique</a>, d'avoir des universités de rang mondial davantage orientées vers la recherche et la créativité. Cela passe aussi parfois par des changements organisationnels destinés à rendre les universités plus réactives et plus proches des acteurs économiques. De nos jours le développement des <a href="/wiki/Technologies_de_l%27information_et_de_la_communication" title="Technologies de l'information et de la communication">nouvelles technologies de l’information et de la communication</a> (NTIC) renforce ce trait. Depuis le début des années 2000, l'organisation des universités et le financement préférentiel des projets de développement instrumentaux conduisent à un changement du modèle universitaire tourné plus vers les entreprises et la production de techniques que vers l'ensemble des connaissances (y compris les « humanités » : philosophie, littérature, etc.) et l'autonomie<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Universités_et_pôle_de_compétence"><span id="Universit.C3.A9s_et_p.C3.B4le_de_comp.C3.A9tence"></span>Universités et pôle de compétence</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=13" title="Modifier la section : Universités et pôle de compétence" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=13" title="Modifier le code source de la section : Universités et pôle de compétence"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pour <a href="/wiki/Christian_Blanc" title="Christian Blanc">Christian Blanc</a><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> « l’économie repose sur l’échange de deux types de savoir : d’une part le savoir formalisé, codifié, écrit, c'est-à-dire l’information et d’autre part le savoir tacite, qui permet d’utiliser l’information, d’en juger la qualité de l’appliquer à un problème concret, ou connaissance. La connaissance est nécessaire à la création ». Or si l’information circule mondialement, la connaissance comme définie plus haut reste plus localisée. C’est l’idée qu’il y a derrière le terme américain de <i>cluster</i> que <a href="/wiki/Michael_Porter" title="Michael Porter">Michael Porter</a><sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> a défini comme « un groupe d’entreprises et d’institutions partageant un même domaine de compétence, proches géographiquement, reliées entre elles et complémentaires ». Parmi les exemples célèbres de <i><a href="/wiki/Grappe_industrielle" title="Grappe industrielle">clusters</a></i>, il est possible de citer la Silicon Valley autour de l’<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Stanford" title="Université Stanford">université Stanford</a>. Les universités jouent dans le cas des <i>clusters</i> (appelés en France <a href="/wiki/P%C3%B4le_de_comp%C3%A9titivit%C3%A9_(France)" class="mw-redirect" title="Pôle de compétitivité (France)">pôles de compétitivité</a>) un rôle clé car c’est sur elles que reposent en très grande partie les capacités d’innovation. Pour Blanc<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, pour qu’un pôle de compétitivité soit efficace, il faut que les leviers de la compétitivité soient entre les mains des autorités qui gèrent les périmètres locaux, comme c’est le cas en <a href="/wiki/Catalogne" title="Catalogne">Catalogne</a> espagnole par exemple, et que les universités aient elles-mêmes une autonomie forte qui les rendent capables d’« assumer des responsabilités importantes »<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Aussi, aujourd’hui, dans les pays développés (<a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a>, <a href="/wiki/Royaume-Uni" title="Royaume-Uni">Royaume-Uni</a>, <a href="/wiki/Allemagne" title="Allemagne">Allemagne</a>, <a href="/wiki/France" title="France">France</a>, <a href="/wiki/Italie" title="Italie">Italie</a>, <a href="/wiki/Espagne" title="Espagne">Espagne</a>…), comme d’ailleurs dans les autres (l’<a href="/wiki/Inde" title="Inde">Inde</a> autour de <a href="/wiki/Bangalore" title="Bangalore">Bangalore</a>…), les relations entre les <a href="/wiki/Grandes_%C3%A9coles" class="mw-redirect" title="Grandes écoles">grandes écoles</a> ou les universités, les centres de <a href="/wiki/Recherche_et_d%C3%A9veloppement" title="Recherche et développement">recherche et développement</a>, et les <a href="/wiki/Entreprise" title="Entreprise">entreprises</a> tendent à être organisées dans des bassins d'emploi <a href="/wiki/Territoriaux" class="mw-redirect" title="Territoriaux">territoriaux</a>, dans le cadre de pôles de compétence et de projets d'<a href="/wiki/Intelligence_%C3%A9conomique_territoriale" title="Intelligence économique territoriale">intelligence économique territoriale</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Par_pays">Par pays</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=14" title="Modifier la section : Par pays" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=14" title="Modifier le code source de la section : Par pays"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Depuis la fin du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle les universités sont identifiées comme étant un élément clef de la croissance des États. Sur l'impulsion du modèle américain, la plupart des pays du monde investissent maintenant dans le développement et la valorisation de ses universités. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Afrique">Afrique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=15" title="Modifier la section : Afrique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=15" title="Modifier le code source de la section : Afrique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_en_Afrique" title="Liste des universités en Afrique">Liste des universités en Afrique</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_en_Tunisie" title="Liste des universités en Tunisie">Liste des universités en Tunisie</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_alg%C3%A9riennes" class="mw-redirect" title="Liste des universités algériennes">Liste des universités algériennes</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_camerounaises" class="mw-redirect" title="Liste des universités camerounaises">Liste des universités camerounaises</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_marocaines" class="mw-redirect" title="Liste des universités marocaines">Liste des universités marocaines</a> et <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_nig%C3%A9riennes" class="mw-redirect" title="Liste des universités nigériennes">Liste des universités nigériennes</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Pr%C3%A9sidence_Universit%C3%A9_F%C3%A9lix_H._Boigny_Ao%C3%BBt_2012.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Pr%C3%A9sidence_Universit%C3%A9_F%C3%A9lix_H._Boigny_Ao%C3%BBt_2012.png/220px-Pr%C3%A9sidence_Universit%C3%A9_F%C3%A9lix_H._Boigny_Ao%C3%BBt_2012.png" decoding="async" width="220" height="121" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Pr%C3%A9sidence_Universit%C3%A9_F%C3%A9lix_H._Boigny_Ao%C3%BBt_2012.png/330px-Pr%C3%A9sidence_Universit%C3%A9_F%C3%A9lix_H._Boigny_Ao%C3%BBt_2012.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Pr%C3%A9sidence_Universit%C3%A9_F%C3%A9lix_H._Boigny_Ao%C3%BBt_2012.png/440px-Pr%C3%A9sidence_Universit%C3%A9_F%C3%A9lix_H._Boigny_Ao%C3%BBt_2012.png 2x" data-file-width="854" data-file-height="471" /></a><figcaption>Présidence de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_F%C3%A9lix_Houphou%C3%ABt-Boigny" class="mw-redirect" title="Université Félix Houphouët-Boigny">université Félix Houphouët-Boigny</a>, dotée d'un vaste campus au sein de <a href="/wiki/Cocody" title="Cocody">Cocody</a>, à <a href="/wiki/Abidjan" title="Abidjan">Abidjan</a>.</figcaption></figure> <p>L'Afrique a vu le développement d'universités et d'établissements d'enseignement supérieur privés depuis le milieu des années 1990, à la fois pour répondre à des besoins non satisfaits par les États, et sous la pression des institutions internationales promouvant la libéralisation du secteur. De qualités inégales, il peut s'agir aussi bien de structures visant avant tout un profit à court terme, que d’institutions s'inscrivant dans la recherche de l'élitisme. Leur développement a quelquefois été contrarié par des politiques gouvernementales rigides ou au contraire trop laxistes, mais a d'en d'autres cas (Nigeria, Ouganda, <a href="/wiki/Cameroun" title="Cameroun">Cameroun</a>, Mozambique, Zimbabwe, Éthiopie) profité d'une politique d'encouragement jugée adaptée. </p><p>Leur succès a quelquefois été considéré comme un facteur d'émulation contribuant au développement des universités du secteur public. C'est le cas en Afrique du Sud, qui ne proposait en 1990 que dix cursus publics de MBA à 1 000 étudiants, et qui dix ans plus tard en offrait une quarantaine, pour 15 000 étudiants. En Mozambique et au Kenya, l'exemple du secteur privé a incité les universités publiques à proposer des cursus répondant mieux aux besoins du marché. En Éthiopie, les universités publiques ont reproduit les modalités d'enseignement à distance qui ont fait une partie du succès de l'enseignement supérieur privé<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Asie">Asie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=16" title="Modifier la section : Asie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=16" title="Modifier le code source de la section : Asie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Universit%C3%A9s_d%27Arabie_saoudite" class="mw-redirect" title="Universités d'Arabie saoudite">Universités d'Arabie saoudite</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_chinoises" class="mw-redirect" title="Liste des universités chinoises">Liste des universités chinoises</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_nord-cor%C3%A9ennes" class="mw-redirect" title="Liste des universités nord-coréennes">Liste des universités nord-coréennes</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_sud-cor%C3%A9ennes" class="mw-redirect" title="Liste des universités sud-coréennes">Liste des universités sud-coréennes</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_indiennes" class="mw-redirect" title="Liste des universités indiennes">Liste des universités indiennes</a>, <a href="/wiki/Universit%C3%A9s_au_Japon" class="mw-redirect" title="Universités au Japon">Universités au Japon</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_libanaises" class="mw-redirect" title="Liste des universités libanaises">Liste des universités libanaises</a>, <a href="/wiki/Liste_d%27universit%C3%A9s_et_de_coll%C3%A8ges_%C3%A0_Oman" class="mw-redirect" title="Liste d'universités et de collèges à Oman">Liste d'universités et de collèges à Oman</a>, <a href="/wiki/Universit%C3%A9s_au_Vi%C3%AAt_Nam" class="mw-redirect" title="Universités au Viêt Nam">Universités au Viêt Nam</a> et <a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9s_en_Russie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Universités en Russie (page inexistante)">Universités en Russie</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Chine">Chine</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=17" title="Modifier la section : Chine" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=17" title="Modifier le code source de la section : Chine"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les futurs étudiants doivent passer un concours national d'entrée à l'université, le <i><a href="/wiki/Gaokao" title="Gaokao">gaokao</a></i>. En juin 2009, il y avait 6,3 millions de places en première année, tous établissements d’enseignement supérieur confondus<sup id="cite_ref-courrier_international_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-courrier_international-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Beaucoup de jeunes Chinois font leurs études à l'étranger, notamment aux <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Amérique"><span id="Am.C3.A9rique"></span>Amérique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=18" title="Modifier la section : Amérique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=18" title="Modifier le code source de la section : Amérique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Universit%C3%A9_au_Qu%C3%A9bec" title="Université au Québec">Université au Québec</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_du_Canada" class="mw-redirect" title="Liste des universités du Canada">Liste des universités du Canada</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_du_Qu%C3%A9bec" class="mw-redirect" title="Liste des universités du Québec">Liste des universités du Québec</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_de_la_Cara%C3%AFbe" class="mw-redirect" title="Liste des universités de la Caraïbe">Liste des universités de la Caraïbe</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_au_Chili" class="mw-redirect" title="Liste des universités au Chili">Liste des universités au Chili</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_colombiennes" class="mw-redirect" title="Liste des universités colombiennes">Liste des universités colombiennes</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_%C3%A9quatoriennes" class="mw-redirect" title="Liste des universités équatoriennes">Liste des universités équatoriennes</a>, <a href="/wiki/Universit%C3%A9s_aux_%C3%89tats-Unis" class="mw-redirect" title="Universités aux États-Unis">Universités aux États-Unis</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_mexicaines" class="mw-redirect" title="Liste des universités mexicaines">Liste des universités mexicaines</a> et <a href="/wiki/Universit%C3%A9s_au_P%C3%A9rou" class="mw-redirect" title="Universités au Pérou">Universités au Pérou</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Canada">Canada</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=19" title="Modifier la section : Canada" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=19" title="Modifier le code source de la section : Canada"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Au <a href="/wiki/Canada" title="Canada">Canada</a>, selon l'<i>Article 93</i> de <a href="/wiki/Loi_constitutionnelle_de_1867" title="Loi constitutionnelle de 1867">Loi constitutionnelle canadienne de 1867</a>, l'éducation est une compétence exclusivement provinciale<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="États-Unis"><span id=".C3.89tats-Unis"></span>États-Unis</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=20" title="Modifier la section : États-Unis" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=20" title="Modifier le code source de la section : États-Unis"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Universit%C3%A9_aux_%C3%89tats-Unis" title="Université aux États-Unis"> Universités aux États-Unis</a> et <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_aux_%C3%89tats-Unis" title="Liste des universités aux États-Unis"> Liste des universités américaines</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Harvard_University,._November,_2019._pic.1q.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Harvard_University%2C._November%2C_2019._pic.1q.jpg/220px-Harvard_University%2C._November%2C_2019._pic.1q.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Harvard_University%2C._November%2C_2019._pic.1q.jpg/330px-Harvard_University%2C._November%2C_2019._pic.1q.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Harvard_University%2C._November%2C_2019._pic.1q.jpg/440px-Harvard_University%2C._November%2C_2019._pic.1q.jpg 2x" data-file-width="943" data-file-height="707" /></a><figcaption><a href="/wiki/Harvard" class="mw-redirect" title="Harvard">Harvard</a> Yard à <a href="/wiki/Cambridge" title="Cambridge">Cambridge</a>, <a href="/wiki/Massachusetts" title="Massachusetts">MA</a>, <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a>.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Dartmouth_College_(145565527).jpeg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Dartmouth_College_%28145565527%29.jpeg/220px-Dartmouth_College_%28145565527%29.jpeg" decoding="async" width="220" height="169" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Dartmouth_College_%28145565527%29.jpeg/330px-Dartmouth_College_%28145565527%29.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Dartmouth_College_%28145565527%29.jpeg/440px-Dartmouth_College_%28145565527%29.jpeg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1576" /></a><figcaption>Le campus de <a href="/wiki/Dartmouth_College" title="Dartmouth College">Dartmouth College</a>.</figcaption></figure> <p>Le système universitaire des États-Unis est de nos jours considéré comme de très bon niveau, voire comme le premier au monde, à tel point qu’il sert souvent de référence. L’<a href="/wiki/Classement_acad%C3%A9mique_des_universit%C3%A9s_mondiales_par_l%27universit%C3%A9_Jiao_Tong_de_Shanghai" title="Classement académique des universités mondiales par l'université Jiao Tong de Shanghai">étude</a> de l'université de <a href="/wiki/Shanghai" title="Shanghai">Shanghai</a> de 2017 place seize universités des États-Unis dans les vingt premières, <a href="/wiki/Harvard" class="mw-redirect" title="Harvard">Harvard</a> figurant en première position. </p><p>Le système universitaire américain s’est beaucoup développé à la fin du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle avec la création de nombreuses universités dont certaines sont aujourd’hui fort connues : <a href="/wiki/Universit%C3%A9_Yale" title="Université Yale">université Yale</a> (1701), <a href="/wiki/Universit%C3%A9_Stanford" title="Université Stanford">université Stanford</a> (1891) (<a href="/wiki/Californie" title="Californie">Californie</a>), <a href="/wiki/Universit%C3%A9_Johns-Hopkins" title="Université Johns-Hopkins">université Johns-Hopkins</a> (1876), <a href="/wiki/Universit%C3%A9_Cornell" title="Université Cornell">université Cornell</a> (1865), <a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Chicago" title="Université de Chicago">université de Chicago</a> (1892), <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr> Ces universités adopteront en partie le modèle allemand et allieront enseignement et recherche. Par ailleurs, il sera introduit rapidement des cursus qui en Europe, <span class="citation">« en raison de préjugés hérités de la société précapitaliste, ne sont pas jugés dignes de l’université »</span><sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. C'est ainsi que la finance et le commerce seront enseignés dès 1881 avec la création de la <i>Wharton School of Finance</i> à l’<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Pennsylvanie" title="Université de Pennsylvanie">université de Pennsylvanie</a>. En France, de <a href="/wiki/Grande_%C3%A9cole" title="Grande école">grandes écoles commerciales</a> seront également fondées à cette époque (<a href="/wiki/Hautes_%C3%A9tudes_commerciales_(Paris)" class="mw-redirect" title="Hautes études commerciales (Paris)">HEC</a> créée en 1881) mais resteront hors du giron des universités. La force des exécutifs universitaires est un élément distinctif du système américain par rapport aux modèles germaniques et français<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Le système américain est très varié. À côté d’institutions privées sans but lucratif très prestigieuses comme l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Stanford" title="Université Stanford">université Stanford</a> ou l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Harvard" title="Université Harvard">université Harvard</a>, on trouve des universités appartenant aux États dont certaines sont également renommées telle que l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Californie_%C3%A0_Berkeley" title="Université de Californie à Berkeley">université de Berkeley</a>. Dans les universités publiques ou privées, les études de base (<i>undergraduate</i>) durent quatre ans et mènent au <i>Bachelor Degree</i>. Elles peuvent être suivies d’un <i>Master’s Degree</i> en un an ou d’un <i>PhD</i> en général en trois ans. À côté des universités on trouve des <i>Community Colleges</i> qui dispensent des formations en deux ans. À la suite de quoi, l’étudiant peut soit arrêter les études soit entrer dans une université. </p><p>Si le terme « <i>college</i> » est en général réservé à l’enseignement court, des établissements comme <a href="/wiki/Boston_College" title="Boston College">Boston College</a> ou <a href="/wiki/Darmouth_College" class="mw-redirect" title="Darmouth College">Darmouth College</a> bien que s’intitulant pour des raisons historiques <i>college</i> sont de vraies universités. La « Carnegie Basic Classification »<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> distingue les universités dotées de programmes doctoraux (<i><span class="lang-en" lang="en">Doctorate-granting Universities (I)</span></i>) des collèges et universités délivrant surtout des masters (<i><span class="lang-en" lang="en">Master’s Collegues (IIA)</span></i>), des collèges allant jusqu'à la licence (<i><span class="lang-en" lang="en">Baccalaureate colleges (IIB)</span></i>) et des collèges associés (<i><span class="lang-en" lang="en">Associate’s Colleges (III)</span></i>). </p><p>L’inscription en université dépend des résultats obtenus au cours des trois dernières années de lycée et des scores obtenus à des tests : les SAT (<i><span class="lang-en" lang="en">Standardized Aptitude Tests</span></i>) et les AP (<i><span class="lang-en" lang="en">Advanced Placements</span></i>)<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Les universités américaines les plus prestigieuses sont regroupées au sein de la « <a href="/wiki/Ivy_League" title="Ivy League">Ivy League</a> ». Plus des trois quarts des étudiants américains vont dans des universités publiques. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Europe">Europe</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=21" title="Modifier la section : Europe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=21" title="Modifier le code source de la section : Europe"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_allemandes" class="mw-redirect" title="Liste des universités allemandes">Liste des universités allemandes</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_belges" class="mw-redirect" title="Liste des universités belges">Liste des universités belges</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_chypriotes" class="mw-redirect" title="Liste des universités chypriotes">Liste des universités chypriotes</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_du_Danemark" class="mw-redirect" title="Liste des universités du Danemark">Liste des universités du Danemark</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_espagnoles" class="mw-redirect" title="Liste des universités espagnoles">Liste des universités espagnoles</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_grecques" class="mw-redirect" title="Liste des universités grecques">Liste des universités grecques</a>, <a href="/wiki/Universit%C3%A9s_en_France" class="mw-redirect" title="Universités en France">Universités en France</a>, <a href="/wiki/Universit%C3%A9s_de_Hongrie" class="mw-redirect" title="Universités de Hongrie">Universités de Hongrie</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_irlandaises" class="mw-redirect" title="Liste des universités irlandaises">Liste des universités irlandaises</a>, <a href="/wiki/Universit%C3%A9s_italiennes" class="mw-redirect" title="Universités italiennes">Universités italiennes</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_aux_Pays-Bas" class="mw-redirect" title="Liste des universités aux Pays-Bas">Liste des universités aux Pays-Bas</a>, <a href="/wiki/Universit%C3%A9s_en_Pologne" class="mw-redirect" title="Universités en Pologne">Universités en Pologne</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_au_Portugal" class="mw-redirect" title="Liste des universités au Portugal">Liste des universités au Portugal</a>, <a href="/wiki/Universit%C3%A9s_en_R%C3%A9publique_tch%C3%A8que" class="mw-redirect" title="Universités en République tchèque">Universités en République tchèque</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_roumaines" class="mw-redirect" title="Liste des universités roumaines">Liste des universités roumaines</a> et <a href="/wiki/Universit%C3%A9s_au_Royaume-Uni" class="mw-redirect" title="Universités au Royaume-Uni">Universités au Royaume-Uni</a>.</div></div><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Chiostro_di_San_Giovanni_in_Monte,_gi%C3%A0_sede_del_carcere_cittadino,_ora_sede_di_tre_dipartimenti_dell%27Universit%C3%A0_di_Bologna_(Archeologia,_Discipline_Storiche_e_Paleografia_e_Medievistica)._-_panoramio_-_Carlo_Pelagalli_(1).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Chiostro_di_San_Giovanni_in_Monte%2C_gi%C3%A0_sede_del_carcere_cittadino%2C_ora_sede_di_tre_dipartimenti_dell%27Universit%C3%A0_di_Bologna_%28Archeologia%2C_Discipline_Storiche_e_Paleografia_e_Medievistica%29._-_panoramio_-_Carlo_Pelagalli_%281%29.jpg/250px-thumbnail.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Chiostro_di_San_Giovanni_in_Monte%2C_gi%C3%A0_sede_del_carcere_cittadino%2C_ora_sede_di_tre_dipartimenti_dell%27Universit%C3%A0_di_Bologna_%28Archeologia%2C_Discipline_Storiche_e_Paleografia_e_Medievistica%29._-_panoramio_-_Carlo_Pelagalli_%281%29.jpg/330px-thumbnail.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Chiostro_di_San_Giovanni_in_Monte%2C_gi%C3%A0_sede_del_carcere_cittadino%2C_ora_sede_di_tre_dipartimenti_dell%27Universit%C3%A0_di_Bologna_%28Archeologia%2C_Discipline_Storiche_e_Paleografia_e_Medievistica%29._-_panoramio_-_Carlo_Pelagalli_%281%29.jpg/500px-thumbnail.jpg 2x" data-file-width="3888" data-file-height="2592" /></a><figcaption>Cloître de Saint-Jean-au-Mont, Ancien siège de la prison de la Ville de Bologne, aujourd’hui siège des départements d’Archéologie, d’Histoire, de Paléographie et de Médiévisme. </figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Belgique">Belgique</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=22" title="Modifier la section : Belgique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=22" title="Modifier le code source de la section : Belgique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Universit%C3%A9_en_Belgique" title="Université en Belgique">Université en Belgique</a>.</div></div> <p>La <a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Louvain_(1425-1797)" title="Université de Louvain (1425-1797)">première université Belge</a> date de 1425. Les universités ont été supprimées par la Révolution française. Sous l'Empire a été instaurée en 1806 une <a href="/wiki/Universit%C3%A9_imp%C3%A9riale_%C3%A0_Bruxelles" title="Université impériale à Bruxelles">université impériale</a>. Des universités d’État, furent créées en 1817. </p><p>Les universités belges au nombre de 14 ont pour la plupart un pouvoir organisateur privé (contrairement à beaucoup d'autres pays) mais elles sont subventionnées par les Communautés. Elles proposent majoritairement des cursus longs (4 ans minimum) et jouissent généralement d'un prestige plus important que les Hautes écoles (au contraire de la France par exemple). </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="France">France</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=23" title="Modifier la section : France" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=23" title="Modifier le code source de la section : France"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Universit%C3%A9_en_France" title="Université en France">Université en France</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Sorbonne_17thc.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Sorbonne_17thc.jpg/220px-Sorbonne_17thc.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Sorbonne_17thc.jpg/330px-Sorbonne_17thc.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Sorbonne_17thc.jpg/440px-Sorbonne_17thc.jpg 2x" data-file-width="467" data-file-height="313" /></a><figcaption>La Sorbonne, Paris, au <a href="/wiki/XVIIe_si%C3%A8cle" title="XVIIe siècle"><abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>.</figcaption></figure> <p>Durant la <a href="/wiki/R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise" title="Révolution française">Révolution française</a>, le décret de la <a href="/wiki/Convention_nationale" title="Convention nationale">Convention nationale</a> du <time class="nowrap" datetime="1793-09-15" data-sort-value="1793-09-15">15 septembre 1793</time> supprime les universités médiévales et crée ce qui sera appelé par la suite les « <a href="/wiki/Grande_%C3%A9cole" title="Grande école">grandes écoles</a> ». </p><p>Sous l'<a href="/wiki/Premier_Empire" title="Premier Empire">Empire</a> a été instaurée en 1808 une université impériale couvrant l'ensemble du territoire national, dont certaines caractéristiques perdurent : forte centralisation et découpage disciplinaire strict en facultés. Ces traits seront atténués d’abord en 1893 par la création d’universités par ville puis par la loi Faure de 1968. Malgré tout le découpage disciplinaire reste marqué et l’autonomie assez limitée<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>En 1875, le vote de la loi sur la liberté de l’enseignement supérieur permit la création de cinq <a href="/wiki/Institut_catholique" title="Institut catholique">universités catholiques</a> à <a href="/wiki/Institut_catholique_de_Paris" title="Institut catholique de Paris">Paris</a>, <a href="/wiki/Universit%C3%A9_catholique_de_l%27Ouest" title="Université catholique de l'Ouest">Angers</a>, <a href="/wiki/Universit%C3%A9_catholique_de_Lille" title="Université catholique de Lille">Lille</a>, <a href="/wiki/Universit%C3%A9_catholique_de_Lyon" title="Université catholique de Lyon">Lyon</a> et <a href="/wiki/Institut_catholique_de_Toulouse" title="Institut catholique de Toulouse">Toulouse</a>. Face au succès de ces créations (9000 étudiants sur les 24000 étudiants français de l'époque), la <a href="/wiki/Loi_du_18_mars_1880_relative_%C3%A0_la_libert%C3%A9_de_l%27enseignement_sup%C3%A9rieur" title="Loi du 18 mars 1880 relative à la liberté de l'enseignement supérieur">loi du 18 mars 1880 relative à la liberté de l'enseignement supérieur</a> rétablit le monopole de la collation des grades universitaires et réserve formellement le titre d'université aux établissements publics. Les universités catholiques en France ont officiellement le titre d'<a href="/wiki/Institut_catholique" title="Institut catholique">institut catholique</a>, et la liberté de l'enseignement supérieur a été depuis reconnue comme un principe constitutionnel fondamental<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. 80 000 étudiants suivent en 2022 les formations de ces établissements privés. </p><p>Il fallut attendre 1896 pour que la loi rétablisse les universités en regroupant les facultés publiques d'une même ville dans une structure commune, donnant à l'enseignement supérieur public son visage actuel. </p><p>En 1938, les universités en France comptaient 60 000 étudiants, ce chiffre passe à 300 000 en 1968 et à 1 515 000 à la rentrée 2001-2002<sup id="cite_ref-Renaut24_37-0" class="reference"><a href="#cite_note-Renaut24-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Au début des années 2000, environ 500 000 étudiants suivaient un cursus de lettres et de sciences humaines, 350 000 en droit et en sciences économiques, un peu plus de 200 000 en sciences et 140 000 dans le secteur de la santé<sup id="cite_ref-Renaut24_37-1" class="reference"><a href="#cite_note-Renaut24-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. La question de savoir pourquoi tant d’étudiants se dirigent vers des filières offrant peu de débouchés directs a intrigué les <a href="/wiki/Chercheur_universitaire" title="Chercheur universitaire">chercheurs</a>. Pour Fave-Bonnet (1997), il s’agirait d’une position de repli plus subie que voulue, pour <a href="/wiki/Alain_Renaut" title="Alain Renaut">Alain Renaut</a> au contraire, cela traduirait une demande de culture générale. <a href="/wiki/Jacques_Mistral" title="Jacques Mistral">Jacques Mistral</a><sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, pour satisfaire à cette demande, plaide pour des collèges universitaires où les étudiants pourraient « consolider les fruits de l’enseignement secondaire », « apprendre les langages et les codes de la vie en société », « satisfaire des curiosités variées », « approfondir progressivement une discipline » et amorcer ainsi leur spécialisation. Pour Cédric Hugrée et Tristan Poullaouec (2022), il faut à la fois augmenter le volume horaire en licence pour mieux encadrer le travail studieux et créer un bac de culture commune mettant fin à la séparation du lycée en trois voies (générale, technologique et professionnelle). </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Facult%C3%A9_de_droit_de_Bordeaux_escalier.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Facult%C3%A9_de_droit_de_Bordeaux_escalier.jpg/250px-Facult%C3%A9_de_droit_de_Bordeaux_escalier.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Facult%C3%A9_de_droit_de_Bordeaux_escalier.jpg/330px-Facult%C3%A9_de_droit_de_Bordeaux_escalier.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Facult%C3%A9_de_droit_de_Bordeaux_escalier.jpg/500px-Facult%C3%A9_de_droit_de_Bordeaux_escalier.jpg 2x" data-file-width="4000" data-file-height="3000" /></a><figcaption><a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Bordeaux" title="Université de Bordeaux">Faculté de droit et de sciences politiques</a> de <a href="/wiki/Bordeaux" title="Bordeaux">Bordeaux</a>.</figcaption></figure> <p>Dans leur rapport au CAE (<a href="/wiki/Conseil_d%27analyse_%C3%A9conomique" title="Conseil d'analyse économique">Conseil d'analyse économique</a>), <a href="/wiki/Philippe_Aghion" title="Philippe Aghion">Philippe Aghion</a> et <a href="/wiki/%C3%89lie_Cohen_(%C3%A9conomiste)" title="Élie Cohen (économiste)">Élie Cohen</a> estimaient que si les universités françaises et plus généralement l’enseignement supérieur en France étaient adaptés à une économie en phase de rattrapage, ils l’étaient beaucoup moins à une économie proche de la « frontière technologique ». Pour que les universités françaises puissent jouer pleinement leur rôle dans cette situation, il faudrait pour ces auteurs<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> revenir sur la double coupure fondatrice de l'<a href="/wiki/%C3%89tudes_sup%C3%A9rieures_en_France" class="mw-redirect" title="Études supérieures en France">enseignement supérieur</a> et de la recherche en France à savoir : la dissociation de l'éducation et de la recherche d'une part, et le découpage entre formations sélectives et non sélectives d'autre part. En effet, une économie de la connaissance requiert d'une part une complémentarité accrue entre recherche appliquée, <a href="/wiki/Recherche_fondamentale" title="Recherche fondamentale">recherche fondamentale</a> et enseignement doctoral et d'autre part que les dirigeants soient eux-mêmes formés à la recherche. Dans le cadre d'une économie proche de la frontière technologique, il est important d’investir dans le supérieur. En 2001, les États-Unis<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> avaient investi 2,3 % de leur PIB (1,1 % en investissements publics et 1,2 % en investissements privés) dans ce domaine contre 1,1 % en France (1 % public, 0,1 % privé). Dans leur rapport Philippe Aghion et Élie Cohen plaidaient pour une approche incrémentale c’est-à-dire pour une série de mesures de faible ampleur mais susceptibles de mettre les acteurs en mouvement et en mesure de s’approprier les réformes. À l'opposé, des économistes tels <a href="/wiki/Jean-Herv%C3%A9_Lorenzi" title="Jean-Hervé Lorenzi">Jean-Hervé Lorenzi</a> ou <a href="/w/index.php?title=Michel_Mougeot&action=edit&redlink=1" class="new" title="Michel Mougeot (page inexistante)">Michel Mougeot</a> estiment que la démarche incrémentale ne serait pas à la hauteur des enjeux<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. <a href="/wiki/Jean_Tirole" title="Jean Tirole">Jean Tirole</a><sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> se prononce en faveur d'une autonomie des universités et d'un recours à une part de financement privé de sorte que les étudiants des universités françaises reçoivent un enseignement de qualité et que la France ait une recherche en ligne avec son potentiel. Depuis le début des années 2000, les discours politiques et les financements se concentrent sur les domaines universitaires en relation avec le développement instrumental et technique<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Les nombreux autres domaines enseignés et faisant l'objet de recherches sont peu financés. </p><p>Dans une étude de septembre 2007, l’<a href="/wiki/Bruegel_(think_tank)" title="Bruegel (think tank)">institut Bruegel</a><sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> a cherché à analyser les raisons du décrochage des principaux établissements d’enseignement supérieurs européens par rapport à leurs homologues des États-Unis. Deux faits ont été mis en exergue : un moindre investissement de 1,3 % du PIB contre 3,3 % du PIB aux États-Unis et une moindre autonomie des universités européennes. Les auteurs insistèrent particulièrement sur ce point et montrèrent qu’aussi bien aux États-Unis qu’en Europe, c’est un élément clé qui affecte positivement les apports financiers faits aux universités<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Royaume-Uni">Royaume-Uni</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=24" title="Modifier la section : Royaume-Uni" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=24" title="Modifier le code source de la section : Royaume-Uni"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Universit%C3%A9s_au_Royaume-Uni" class="mw-redirect" title="Universités au Royaume-Uni">universités au Royaume-Uni</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:University_of_Oxford_coat-of-arms.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/University_of_Oxford_coat-of-arms.png/250px-University_of_Oxford_coat-of-arms.png" decoding="async" width="170" height="198" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/University_of_Oxford_coat-of-arms.png/255px-University_of_Oxford_coat-of-arms.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0c/University_of_Oxford_coat-of-arms.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="350" /></a><figcaption><a href="/wiki/Blason_(h%C3%A9raldique)" title="Blason (héraldique)">Blason</a> de l'université d'Oxford.</figcaption></figure> <p>Fondées aux <abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">XII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> et <abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècles, les universités <a href="/wiki/Universit%C3%A9_d%27Oxford" title="Université d'Oxford">d'Oxford</a> et <a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Cambridge" title="Université de Cambridge">de Cambridge</a> sont à la fois les plus connues et les plus anciennes. Elles élisaient chacune un député à la <a href="/wiki/Chambre_des_communes_du_Royaume-Uni" title="Chambre des communes du Royaume-Uni">Chambre des communes</a> jusqu'à la fin de la Seconde Guerre mondiale. <a href="/wiki/William_Ewart_Gladstone" title="William Ewart Gladstone">William Ewart Gladstone</a> fut longtemps élu par l'université d'Oxford. C'est également lui qui, au début des années 1850, procéda à une réforme de l'université et œuvra à ce que les postes de la fonction publique anglaise soient pourvus par concours. </p><p>De nombreux établissements furent créés dans la seconde partie du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle : l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Manchester" title="Université de Manchester">université de Manchester</a> (1851), l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_d%27Aberystwyth" title="Université d'Aberystwyth">université d'Aberystwyth</a> (1874) au <a href="/wiki/Pays_de_Galles" title="Pays de Galles">pays de Galles</a>, la <a href="/wiki/London_School_of_Economics" title="London School of Economics">London School of Economics</a> (1895), <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr> En 1861, Oxford et Cambridge reçurent 2 400 étudiants, puis 5 881 en 1901 et plus de 10 000 en 1931<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>46<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. <span class="need_ref" title="Ce passage devrait préciser au minimum la décennie ou l'année." style="cursor:help;">Actuellement</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:Quand" title="Aide:Quand">[Quand ?]</a></sup>, ces deux universités ensemble accueillent environ 35 000 étudiants. </p><p>Dans les années 1920, le <a href="/wiki/Balliol_College" title="Balliol College">Balliol College</a> à <a href="/wiki/Oxford" title="Oxford">Oxford</a> établit un programme d'abord appelé « Grands Modernes » puis <a href="/wiki/Philosophie,_politique_et_%C3%A9conomie" title="Philosophie, politique et économie">Philosophy Politics and Economy</a> afin de mieux former les personnes susceptibles d'entreprendre une carrière publique en leur donnant une capacité de réflexion à la fois forte et interdisciplinaire. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Pologne">Pologne</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=25" title="Modifier la section : Pologne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=25" title="Modifier le code source de la section : Pologne"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Universit%C3%A9_en_Pologne" title="Université en Pologne">Université en Pologne</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Szczecin_Pomorski_Uniwersytet_Medyczny_rektorat_(2).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Szczecin_Pomorski_Uniwersytet_Medyczny_rektorat_%282%29.jpg/250px-Szczecin_Pomorski_Uniwersytet_Medyczny_rektorat_%282%29.jpg" decoding="async" width="170" height="177" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Szczecin_Pomorski_Uniwersytet_Medyczny_rektorat_%282%29.jpg/330px-Szczecin_Pomorski_Uniwersytet_Medyczny_rektorat_%282%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Szczecin_Pomorski_Uniwersytet_Medyczny_rektorat_%282%29.jpg/500px-Szczecin_Pomorski_Uniwersytet_Medyczny_rektorat_%282%29.jpg 2x" data-file-width="3974" data-file-height="4137" /></a><figcaption>Université médicale poméranienne de <a href="/wiki/Szczecin" title="Szczecin">Szczecin</a></figcaption></figure> <p>Les universités et autres écoles remarquables de Pologne, à commencer par la plus ancienne - à <a href="/wiki/Cracovie" title="Cracovie">Cracovie</a>, ont été créées principalement dans des villes importantes, qui étaient des centres du pouvoir et de l'administration de l'État et, après la fin de la <a href="/wiki/Seconde_Guerre_mondiale" title="Seconde Guerre mondiale">Seconde Guerre mondiale</a>, dans des centres industriels (par exemple <a href="/wiki/Katowice" title="Katowice">Katowice</a>, <a href="/wiki/%C5%81%C3%B3d%C5%BA" title="Łódź">Łódź</a>, <a href="/wiki/Lublin" title="Lublin">Lublin</a>, <a href="/wiki/Radom" title="Radom">Radom</a>). Des catégories distinctes sont les universités spécialisées, par ex. sciences naturelles (par exemple <a href="/wiki/Pozna%C5%84" title="Poznań">Poznań</a>, <a href="/wiki/Lublin" title="Lublin">Lublin</a>), médicales (par exemple <a href="/wiki/Bia%C5%82ystok" title="Białystok">Białystok</a>, <a href="/wiki/Szczecin" title="Szczecin">Szczecin</a>), pédagogique (par exemple <a href="/wiki/Cracovie" title="Cracovie">Cracovie</a>), polytechniques (par exemple <a href="/wiki/Varsovie" title="Varsovie">Varsovie</a>, <a href="/wiki/Radom" title="Radom">Radom</a>, <a href="/wiki/Kielce" title="Kielce">Kielce</a>, <a href="/wiki/Cz%C4%99stochowa" title="Częstochowa">Częstochowa</a>) et écoles de musique (comme à <a href="/wiki/Pozna%C5%84" title="Poznań">Poznań</a>, <a href="/wiki/Varsovie" title="Varsovie">Varsovie</a>, <a href="/wiki/Cracovie" title="Cracovie">Cracovie</a> et <a href="/wiki/Katowice" title="Katowice">Katowice</a>). La plus ancienne université gérée par l’Église catholique est l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_catholique_Jean-Paul_II_de_Lublin" title="Université catholique Jean-Paul II de Lublin">université catholique de Lublin</a>. L'adhésion de la Pologne à l'Union européenne a entraîné la fusion de certaines universités : c'est ainsi qu'a été créée l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_technologie_de_Pom%C3%A9ranie_occidentale" title="Université de technologie de Poméranie occidentale">université technologie de Poméranie occidentale à Szczecin</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="En_Océanie"><span id="En_Oc.C3.A9anie"></span>En Océanie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=26" title="Modifier la section : En Océanie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=26" title="Modifier le code source de la section : En Océanie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_en_Australie" class="mw-redirect" title="Liste des universités en Australie">Liste des universités en Australie</a> et <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_en_Nouvelle-Z%C3%A9lande" class="mw-redirect" title="Liste des universités en Nouvelle-Zélande">Liste des universités en Nouvelle-Zélande</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Classements">Classements</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=27" title="Modifier la section : Classements" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=27" title="Modifier le code source de la section : Classements"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Palmar%C3%A8s_universitaire" class="mw-redirect" title="Palmarès universitaire">Palmarès universitaire</a>, <a href="/wiki/Classement_acad%C3%A9mique_des_universit%C3%A9s_mondiales_par_l%27universit%C3%A9_Jiao_Tong_de_Shanghai" title="Classement académique des universités mondiales par l'université Jiao Tong de Shanghai">Classement académique des universités mondiales par l'université Jiao Tong de Shanghai</a> et <a href="/wiki/Times_Higher_Education_Supplement" class="mw-redirect" title="Times Higher Education Supplement">Times Higher Education Supplement</a>.</div></div> <p>Il existe plusieurs classements des établissements supérieurs, parmi lesquels le classement de l'université <a href="/w/index.php?title=Jiao_Tong_de_Shanghai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jiao Tong de Shanghai (page inexistante)">Jiao Tong de Shanghai</a>, le classement du <i>Times Higher Education</i>, le <i>CHE University Ranking</i> du <i>Centrum für Hochschulentwicklung</i>, et, pour les <i>Business Schools</i>, le classement du <i><a href="/wiki/Financial_Times" title="Financial Times">Financial Times</a></i> qui n'entre pas dans le champ de cet article. </p><p>Si ces classements sont diversement appréciés — ceux qui y sont favorables les voient comme <span class="citation">« un élément clef de reconnaissance et de motivation, à la fois pour les enseignants et les étudiants »</span><sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> — il faut constater qu'ils répondent à des problématiques fort différentes. </p><p>Le plus connu, le classement de Shanghai, est particulièrement axé vers la recherche, que la Chine considère comme vitale pour son avenir. Aussi l'accent est-il mis sur les publications scientifiques, le nombre de prix Nobel, le budget consacré à la recherche ainsi que le nombre de fois où les chercheurs d'une université sont cités par leurs pairs dans les revues scientifiques<sup id="cite_ref-Note_de_Benchmarking_{{n°|4}},_{{p.|6}}_48-0" class="reference"><a href="#cite_note-Note_de_Benchmarking_{{n°|4}},_{{p.|6}}-48"><span class="cite-bracket">[</span>48<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Le classement du <i>Times Higher Education</i> prend en compte cinq critères. Deux sont également présents dans le classement de Shanghai : le nombre d'articles dans <i>Nature</i> et <i>Science</i>, la fréquence des citations. Trois sont différents : l'opinion des employeurs et des universitaires, le nombre d'enseignants et d'étudiants étrangers ainsi que le ratio enseignants/étudiants<sup id="cite_ref-Note_de_Benchmarking_{{n°|4}},_{{p.|6}}_48-1" class="reference"><a href="#cite_note-Note_de_Benchmarking_{{n°|4}},_{{p.|6}}-48"><span class="cite-bracket">[</span>48<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Le classement allemand (<i>CHE University Ranking</i>) est plus complexe. Il ne vise pas tant à classer les universités qu'à indiquer par discipline quelles sont les meilleures universités<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Le CHE fait partie du consortium d'institutions européennes (<i>Cherpa Network</i>) chargé par la <a href="/wiki/Commission_europ%C3%A9enne" title="Commission européenne">Commission européenne</a> d'étudier la faisabilité d'un <span class="citation">« classement multidimensionnel des universités en Europe et dans le monde »</span><sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <ul><li><a href="/wiki/Canada" title="Canada">Canada</a> : classement de <i><a href="/wiki/Maclean%27s" title="Maclean's">Maclean's</a></i></li> <li><a href="/wiki/France" title="France">France</a> : classement du <i><a href="/wiki/Nouvel_Observateur" class="mw-redirect" title="Nouvel Observateur">Nouvel Observateur</a></i></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Quelques_dates">Quelques dates</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=28" title="Modifier la section : Quelques dates" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=28" title="Modifier le code source de la section : Quelques dates"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Europe_2">Europe</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=29" title="Modifier la section : Europe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=29" title="Modifier le code source de la section : Europe"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div style="column-count:2;column-gap:1em;" class="colonnes"> <ul><li><a href="/wiki/-367" class="mw-redirect" title="-367">-367</a> : L'<a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_de_Platon" title="Académie de Platon">Académie</a> est fondée par <a href="/wiki/Platon" title="Platon">Platon</a> à <a href="/wiki/Ath%C3%A8nes_antique" class="mw-redirect" title="Athènes antique">Athènes</a>. D'autres grandes institutions de la <a href="/wiki/Gr%C3%A8ce_antique" title="Grèce antique">Grèce antique</a> se trouvent dans les villes de <a href="/wiki/Kos_(Dod%C3%A9can%C3%A8se)" title="Kos (Dodécanèse)">Kos</a>, <a href="/wiki/Rhodes" title="Rhodes">Rhodes</a> ainsi que dans le <a href="/wiki/Museion" class="mw-redirect" title="Museion">musaeum</a> et la <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_d%27Alexandrie" title="Bibliothèque d'Alexandrie">bibliothèque d'Alexandrie</a>.</li> <li><a href="/wiki/-335" class="mw-redirect" title="-335">-335</a> : le Lycée, est fondée par <a href="/wiki/Aristote" title="Aristote">Aristote</a> à <a href="/wiki/Ath%C3%A8nes" title="Athènes">Athènes</a>. Elle tire son nom du terme grec peripatein, « se promener » : la légende dit qu'il enseignait au Lycée d'Athènes en se promenant</li> <li>425 : fondation<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Constantinople" title="Université de Constantinople">université de Constantinople</a>, par <a href="/wiki/Th%C3%A9odose_II" title="Théodose II">Théodose II</a> disparue au <abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle.</li> <li>VIII et IX : fondation de la première université médiévale en Europe, <a href="/wiki/%C3%89cole_de_m%C3%A9decine_de_Salerne" title="École de médecine de Salerne">École de médecine de Salerne</a>.</li> <li>803, <a href="/wiki/Alcuin" title="Alcuin">Alcuin</a> dirige l'<a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_palatine" title="Académie palatine">Académie palatine</a> et organise un enseignement basé sur les <a href="/wiki/Arts_lib%C3%A9raux" title="Arts libéraux">arts libéraux</a>.</li> <li>1088 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Bologne" title="Université de Bologne">université de Bologne</a>, la plus ancienne université du <a href="/wiki/Monde_occidental" class="mw-redirect" title="Monde occidental">monde occidental</a>, qui n'était limitée qu'au droit. Elle a pris le nom d'<i>Alma mater studiorum</i> par un décret de 2000.</li> <li>1150 : fondation de l'<a href="/wiki/Ancienne_universit%C3%A9_de_Paris" title="Ancienne université de Paris">université de Paris</a> comme communauté de tous <i>(universitas)</i> les collèges, gradués et écoliers de la rive gauche.</li> <li>1167 : les étudiants anglais sont expulsés de l'université de Paris, l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_d%27Oxford" title="Université d'Oxford">université d'Oxford</a> est fondée sur le modèle de fonctionnement en vigueur à Paris.</li> <li>1180 : fondation de la première université espagnole à Palencia <i>(studium generale)</i></li> <li><a href="/wiki/XIIIe_si%C3%A8cle" title="XIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> : développement des premières universités, école <a href="/wiki/Scolastique" title="Scolastique">scolastique</a> ; <a href="/wiki/Albert_le_Grand" title="Albert le Grand">Albert le Grand</a> introduit la philosophie et la science grecques (Aristote, Euclide) et arabes dans les universités européennes.</li> <li>1209 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Cambridge" title="Université de Cambridge">université de Cambridge</a>.</li> <li>1215 : Les statuts de l'<a href="/wiki/Ancienne_universit%C3%A9_de_Paris" title="Ancienne université de Paris">université de Paris</a> sont promulgués par <a href="/wiki/Robert_de_Cour%C3%A7on" title="Robert de Courçon">Robert de Courçon</a>.</li> <li>1218 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Salamanque" title="Université de Salamanque">université de Salamanque</a> par <a href="/wiki/Alphonse_IX_de_Leon" class="mw-redirect" title="Alphonse IX de Leon">Alphonse IX de Leon</a>.</li> <li>1220 : le cardinal <a href="/wiki/Conrad_d%27Urach" title="Conrad d'Urach">Conrad d'Urach</a>, légat du pape <a href="/wiki/Honorius_III" title="Honorius III">Honorius III</a>, crée l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Montpellier" title="Université de Montpellier">école de médecine de Montpellier</a> (<a href="/wiki/France" title="France">France</a>), la plus ancienne faculté de <a href="/wiki/M%C3%A9decine" title="Médecine">médecine</a> en activité au monde.</li> <li>1222 : un groupe de professeurs et étudiants ressortissants de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Bologne" title="Université de Bologne">université de Bologne</a> fonde l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Padoue" title="Université de Padoue">université de Padoue</a></li> <li>1224 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Naples_%C2%AB_Fr%C3%A9d%C3%A9ric-II_%C2%BB" class="mw-redirect" title="Université de Naples « Frédéric-II »">université de Naples « Frédéric-II »</a> fondée par l'empereur <a href="/wiki/Fr%C3%A9d%C3%A9ric_II_du_Saint-Empire" class="mw-redirect" title="Frédéric II du Saint-Empire">Frédéric II</a> <i>Stupor mundi</i>. Elle est la plus ancienne université laïque et de l'État.</li> <li>1229 : fondation de l’<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Toulouse_(disparue)" class="mw-redirect" title="Université de Toulouse (disparue)">université de Toulouse</a> sur le modèle de celle de Paris.</li> <li>1235 : fondation de la faculté de droit de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_d%27Orl%C3%A9ans" title="Université d'Orléans">université d'Orléans</a>.</li> <li>1257 : fondation de la <a href="/wiki/Sorbonne" title="Sorbonne">Sorbonne</a> à <a href="/wiki/Paris" title="Paris">Paris</a> par <a href="/wiki/Robert_de_Sorbon" title="Robert de Sorbon">Robert de Sorbon</a>. Collège qui deviendra une communauté de docteurs en théologie.</li> <li>1289 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Montpellier" title="Université de Montpellier">université de Montpellier</a>, fondation de l’université de <a href="/wiki/Gray_(Haute-Sa%C3%B4ne)" title="Gray (Haute-Saône)">Gray</a> qui deviendra en 1422 l’<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Dole" title="Université de Dole">université de Dole</a>. Fondation de l’<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Macerata" title="Université de Macerata">université de Macerata</a> (<a href="/wiki/Italie_centrale" title="Italie centrale">Italie centrale</a>). Fondation de l’université d'<a href="/wiki/Ascoli_Piceno" title="Ascoli Piceno">Ascoli Piceno</a> (<a href="/wiki/Italie_centrale" title="Italie centrale">Italie centrale</a>)</li> <li>1290 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Coimbra" title="Université de Coimbra">université de Coimbra</a> (<a href="/wiki/Portugal" title="Portugal">Portugal</a>).</li> <li>1303 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_d%27Avignon_et_des_Pays_de_Vaucluse" class="mw-redirect" title="Université d'Avignon et des Pays de Vaucluse">université d'Avignon</a>.</li> <li>1331 : fondation de l’<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Cahors" title="Université de Cahors">université de Cahors</a>.</li> <li>1339 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Grenoble-Alpes" title="Université Grenoble-Alpes">université de Grenoble</a> par le <a href="/wiki/Pape" title="Pape">pape</a> <a href="/wiki/Beno%C3%AEt_XII" title="Benoît XII">Benoît XII</a>.</li> <li>1343 : fondation de l’<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Pise" title="Université de Pise">université de Pise</a>.</li> <li>1348 : l'empereur <a href="/wiki/Charles_IV_du_Saint-Empire" class="mw-redirect" title="Charles IV du Saint-Empire">Charles IV</a> fonde l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Charles_de_Prague" class="mw-redirect" title="Université Charles de Prague">université Charles de Prague</a>.</li> <li>1364 : fondation de l’Universitas Andegavensis à Angers</li> <li>1364 : <a href="/wiki/Casimir_III_de_Pologne" class="mw-redirect" title="Casimir III de Pologne">Casimir le Grand</a> fonde l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Jagellonne" title="Université Jagellonne">université Jagellonne</a> de <a href="/wiki/Cracovie" title="Cracovie">Cracovie</a> sous le nom d'Académie de Cracovie (<a href="/wiki/Pologne" title="Pologne">Pologne</a>)</li> <li>1386 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Heidelberg" title="Université de Heidelberg">université de Heidelberg</a>.</li> <li>1403 : fondations du <a href="/w/index.php?title=%CE%9A%CE%B1%CE%B8%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CE%BD_%CE%9C%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B5%CE%90%CE%BF%CE%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Καθολικόν Μουσεΐον (page inexistante)">Καθολικόν Μουσεΐον</a> à <a href="/wiki/Constantinople" title="Constantinople">Constantinople</a> par le <a href="/wiki/Basileus" title="Basileus">basileus</a> <a href="/wiki/Manuel_II_Pal%C3%A9ologue" title="Manuel II Paléologue">Manuel II Paléologue</a>.</li> <li>1409 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Leipzig" title="Université de Leipzig">université de Leipzig</a>.</li> <li>1409 : fondation de l'université d'<a href="/wiki/Aix-en-Provence" title="Aix-en-Provence">Aix-en-Provence</a></li> <li>1425 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Louvain_(1425-1797)" title="Université de Louvain (1425-1797)">université de Louvain</a> (<a href="/wiki/Belgique" title="Belgique">Belgique</a>) par une <a href="/wiki/Bulle_pontificale" title="Bulle pontificale">bulle pontificale</a> du pape <a href="/wiki/Martin_V" title="Martin V">Martin V</a>.</li> <li>1431 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Poitiers" title="Université de Poitiers">université de Poitiers</a> par le pape <a href="/wiki/Eug%C3%A8ne_IV" title="Eugène IV">Eugène IV</a> et confirmée par lettres patentes par <a href="/wiki/Charles_VII_de_France" class="mw-redirect" title="Charles VII de France">Charles VII de France</a>.</li> <li>1432 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Caen" class="mw-redirect" title="Université de Caen">université de Caen</a> par <a href="/wiki/Henri_VI_d%27Angleterre" class="mw-redirect" title="Henri VI d'Angleterre">Henri VI d'Angleterre</a>. Elle a été refondée en 1452 par <a href="/wiki/Charles_VII_de_France" class="mw-redirect" title="Charles VII de France">Charles VII de France</a>.</li> <li>1434 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Catane" title="Université de Catane">université de Catane</a> par <a href="/wiki/Alphonse_V_d%27Aragon" class="mw-redirect" title="Alphonse V d'Aragon">Alphonse V d'Aragon</a>.</li> <li>1441 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Bordeaux" title="Université de Bordeaux">université de Bordeaux</a> par une <a href="/wiki/Bulle_pontificale" title="Bulle pontificale">bulle pontificale</a> du pape <a href="/wiki/Eug%C3%A8ne_IV" title="Eugène IV">Eugène IV</a>.</li> <li>1452 : fondation de l'université de Valence par le dauphin <a href="/wiki/Louis_XI_de_France" class="mw-redirect" title="Louis XI de France">Louis II</a>.</li> <li>1460 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Nantes" class="mw-redirect" title="Université de Nantes">université de Nantes</a> par une <a href="/wiki/Bulle_pontificale" title="Bulle pontificale">bulle pontificale</a> du pape <a href="/wiki/Pie_II" title="Pie II">Pie II</a>.</li> <li>1460 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_B%C3%A2le" title="Université de Bâle">Université de Bâle</a> en Suisse.</li> <li>1477 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_d%27Uppsala" title="Université d'Uppsala">université d'Uppsala</a> en Suède, la plus vieille et la plus renommée de <a href="/wiki/Scandinavie" title="Scandinavie">Scandinavie</a>.</li> <li>1502 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Wittemberg" title="Université de Wittemberg">université de Wittemberg</a>, où étudia puis enseigna <a href="/wiki/Martin_Luther" title="Martin Luther">Martin Luther</a> avant de déclencher la <a href="/wiki/R%C3%A9forme_protestante" title="Réforme protestante">réforme protestante</a>.</li> <li>1505 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_S%C3%A9ville" title="Université de Séville">université de Séville</a> en <a href="/wiki/Espagne" title="Espagne">Espagne</a>.</li> <li>1537 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Lausanne" title="Université de Lausanne">Université de Lausanne</a> en <a href="/wiki/Suisse" title="Suisse">Suisse</a>.</li> <li>1538 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Strasbourg" title="Université de Strasbourg">université de Strasbourg</a>.</li> <li>1542 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Saragosse" title="Université de Saragosse">université de Saragosse</a> en <a href="/wiki/Espagne" title="Espagne">Espagne</a>.</li> <li>1548 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Reims" class="mw-redirect" title="Université de Reims">université de Reims</a>.</li> <li>1559 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_d%27%C3%89vora" title="Université d'Évora">université d'Évora</a> au <a href="/wiki/Portugal" title="Portugal">Portugal</a>.</li> <li>1562 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Douai" class="mw-redirect" title="Université de Douai">université de Douai</a>.</li> <li>1572 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Nancy" class="mw-redirect" title="Université de Nancy">université de Nancy</a>.</li> <li>1575 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Leyde" title="Université de Leyde">université de Leyde</a>.</li> <li>1579 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Vilnius" title="Université de Vilnius">université de Vilnius</a> en <a href="/wiki/Lituanie" title="Lituanie">Lituanie</a>.</li> <li>1559 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Gen%C3%A8ve" title="Université de Genève">Université de Genève</a> en <a href="/wiki/Suisse" title="Suisse">Suisse</a>.</li> <li>1614 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Groningue" title="Université de Groningue">université de Groningue</a>.</li> <li>1666 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Lund" title="Université de Lund">université de Lund</a> en Suède.</li> <li>1735 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Rennes" title="Université de Rennes">université de Rennes</a> par transfert de la faculté de droit de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Nantes" class="mw-redirect" title="Université de Nantes">université de Nantes</a>.</li> <li>1755 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Moscou" class="mw-redirect" title="Université de Moscou">université de Moscou</a> en Russie.</li> <li>1809 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Humboldt_de_Berlin" title="Université Humboldt de Berlin">université Humboldt de Berlin</a>, à l'initiative du réformateur libéral de l'éducation et linguiste <a href="/wiki/Wilhelm_von_Humboldt" title="Wilhelm von Humboldt">Wilhelm von Humboldt</a>.</li> <li>1817 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Li%C3%A8ge" title="Université de Liège">université de Liège</a> en <a href="/wiki/Belgique" title="Belgique">Belgique</a>.</li> <li>1834 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_libre_de_Bruxelles" title="Université libre de Bruxelles">Université libre de Bruxelles</a> en <a href="/wiki/Belgique" title="Belgique">Belgique</a>.</li> <li>1875 : fondation des universités catholiques à Paris, Angers, Lille, Lyon et Toulouse.</li> <li>1921 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_catholique_du_Sacr%C3%A9-C%C5%93ur" title="Université catholique du Sacré-Cœur">université catholique du Sacré-Cœur</a> de <a href="/wiki/Milan" title="Milan">Milan</a> en <a href="/wiki/Italie" title="Italie">Italie</a>.</li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Amérique_2"><span id="Am.C3.A9rique_2"></span>Amérique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=30" title="Modifier la section : Amérique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=30" title="Modifier le code source de la section : Amérique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Universit%C3%A9s_aux_%C3%89tats-Unis" class="mw-redirect" title="Universités aux États-Unis">Universités aux États-Unis</a>, <a href="/wiki/Universit%C3%A9s_au_P%C3%A9rou" class="mw-redirect" title="Universités au Pérou">Universités au Pérou</a>, <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_du_Canada" class="mw-redirect" title="Liste des universités du Canada">Liste des universités du Canada</a> et <a href="/wiki/Liste_des_universit%C3%A9s_mexicaines" class="mw-redirect" title="Liste des universités mexicaines">Liste des universités mexicaines</a>.</div></div> <p><i>N.B. : Liste non exhaustive</i> </p> <div style="column-count:2;column-gap:1em;" class="colonnes"> <ul><li>1538 : fondation de l'<a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9_de_Santo_Tom%C3%A1s_de_Aquino&action=edit&redlink=1" class="new" title="Université de Santo Tomás de Aquino (page inexistante)">université de Santo Tomás de Aquino</a>, 1º par bulle papale (République dominicaine).</li> <li>1551 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_nationale_de_San_Marcos" class="mw-redirect" title="Université nationale de San Marcos">université nationale de San Marcos</a>, 1º par <i>pase regio</i> (Pérou).</li> <li>1552 : fondation de l'<a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9_du_Mexique&action=edit&redlink=1" class="new" title="Université du Mexique (page inexistante)">université du Mexique</a> (Mexique).</li> <li>1604 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_pontificale_Javeriana" title="Université pontificale Javeriana">université pontificale Javeriana</a> (Colombie).</li> <li>1613 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Cordoba" class="mw-redirect" title="Université de Cordoba">université de Cordoba</a> (Argentine).</li> <li>1636 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Harvard" title="Université Harvard">université Harvard</a> (Massachusetts, États-Unis).</li> <li>1663 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Laval" title="Université Laval">Université Laval</a> (Québec, Canada).</li> <li>1693 : fondation du <a href="/wiki/Coll%C3%A8ge_de_William_et_Mary" title="Collège de William et Mary">Collège de William et Mary</a> (Virginie, États-Unis).</li> <li>1701 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Yale" title="Université Yale">université Yale</a> (Connecticut, États-Unis).</li> <li>1746 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Princeton" title="Université de Princeton">université de Princeton</a> (New Jersey, États-Unis).</li> <li>1751 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Pennsylvanie" title="Université de Pennsylvanie">université de Pennsylvanie</a> (Pennsylvanie, États-Unis).</li> <li>1754 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Columbia" title="Université Columbia">université Columbia</a> (New York, États-Unis).</li> <li>1764 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Brown" title="Université Brown">université Brown</a> (Rhode Island, États-Unis).</li> <li>1769 : fondation du <a href="/wiki/Dartmouth_College" title="Dartmouth College">Dartmouth College</a> (New Hampshire, États-Unis).</li> <li>1791 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Guadalajara" title="Université de Guadalajara">université de Guadalajara</a> (Mexique).</li> <li>1803 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_d%27Antioquia" title="Université d'Antioquia">université d'Antioquia</a> (Colombie).</li> <li>1808 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_f%C3%A9d%C3%A9rale_de_Bahia" title="Université fédérale de Bahia">université fédérale de Bahia</a> (Brésil).</li> <li>1819 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Virginie" title="Université de Virginie">université de Virginie</a> par <a href="/wiki/Thomas_Jefferson" title="Thomas Jefferson">Thomas Jefferson</a> (Virginie, États-Unis).</li> <li>1821 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_McGill" title="Université McGill">Université McGill</a> (Québec, Canada).</li> <li>1821 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Buenos_Aires" title="Université de Buenos Aires">université de Buenos Aires</a> (Argentine).</li> <li>1827 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Toronto" title="Université de Toronto">Université de Toronto</a> (Ontario, Canada).</li> <li>1843 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Bishop%27s" title="Université Bishop's">Université Bishop's</a> (Québec, Canada).</li> <li>1848 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_d%27Ottawa" title="Université d'Ottawa">Université d'Ottawa</a> par <a href="/wiki/Oblats_de_Marie-Immacul%C3%A9e" title="Oblats de Marie-Immaculée">Oblats de Marie-Immaculée</a> (Ontario, Canada).</li> <li>1867 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_nationale_de_la_Colombie" class="mw-redirect" title="Université nationale de la Colombie">université nationale de la Colombie</a> (Colombie).</li> <li>1873 : fondation de l'<a href="/wiki/Polytechnique_Montr%C3%A9al" title="Polytechnique Montréal">École polytechnique de Montréal</a> (Québec, Canada), aujourd'hui une école affiliée à l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Montr%C3%A9al" title="Université de Montréal">Université de Montréal</a>, fondée en 1878.</li> <li>1954 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Sherbrooke" title="Université de Sherbrooke">Université de Sherbrooke</a> (Québec, Canada).</li> <li>1963 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Moncton" title="Université de Moncton">Université de Moncton</a> (Nouveau-Brunswick, Canada).</li> <li>1968 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_du_Qu%C3%A9bec" title="Université du Québec">Université du Québec</a> (Québec, Canada).</li> <li>1974 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_autonome_m%C3%A9tropolitaine" title="Université autonome métropolitaine">Université autonome métropolitaine</a> (Mexico, Mexique).</li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Afrique_et_Moyen-Orient">Afrique et Moyen-Orient</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=31" title="Modifier la section : Afrique et Moyen-Orient" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=31" title="Modifier le code source de la section : Afrique et Moyen-Orient"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div style="column-count:2;column-gap:1em;" class="colonnes"> <ul><li>271 : la fondation de l'<a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_de_Gundishapur" class="mw-redirect" title="Académie de Gundishapur">académie de Gundishapur</a> marque la prise du flambeau par l'<a href="/wiki/Empire_perse" title="Empire perse">empire perse</a>.</li> <li>737 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Zitouna" title="Université Zitouna">université Zitouna</a> à Tunis, première université dans le monde musulman.</li> <li>832 : le <a href="/wiki/Califat" title="Califat">calife</a> <a href="/wiki/Abbassides" title="Abbassides">Abbaside</a> <a href="/wiki/Haroun_ar-Rachid" class="mw-redirect" title="Haroun ar-Rachid">Haroun ar-Rachid</a> fonde <a href="/wiki/Les_maisons_de_la_sagesse" class="mw-redirect" title="Les maisons de la sagesse">les maisons de la sagesse</a>.</li> <li>859 : fondation de l'<a href="/wiki/Quaraouiyine" class="mw-redirect" title="Quaraouiyine">université Quaraouiyine</a> à <a href="/wiki/F%C3%A8s" title="Fès">Fès</a> (<a href="/wiki/Maroc" title="Maroc">Maroc</a>), qui est considérée comme la plus ancienne université dans le monde encore en activité par l'<a href="/wiki/UNESCO" class="mw-redirect" title="UNESCO">UNESCO</a><sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">[</span>53<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, le <i><a href="/wiki/Livre_Guinness_des_records" title="Livre Guinness des records">Livre Guinness des records</a></i><sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>54<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, et par plusieurs historiens<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">[</span>55<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-oxford_56-0" class="reference"><a href="#cite_note-oxford-56"><span class="cite-bracket">[</span>56<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-founding_57-0" class="reference"><a href="#cite_note-founding-57"><span class="cite-bracket">[</span>57<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>58<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite-bracket">[</span>59<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite-bracket">[</span>60<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">[</span>61<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">[</span>62<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li>970 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_al-Azhar" title="Université al-Azhar">université al-Azhar</a> au <a href="/wiki/Le_Caire" title="Le Caire">Caire</a>. Cette époque correspond à l'essor des <a href="/wiki/Sciences_et_techniques_islamiques" class="mw-redirect" title="Sciences et techniques islamiques">sciences et techniques islamiques</a>.</li> <li>1912 : fondation du <a href="/wiki/Technion" title="Technion">Technion</a>, Institut israélien de technologie, université de recherche publique à Haïfa.</li> <li>1974 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_des_sciences_et_de_la_technologie_Houari-Boumediene" class="mw-redirect" title="Université des sciences et de la technologie Houari-Boumediene">université des sciences et de la technologie Houari-Boumediene</a> à Alger.</li> <li>1829 : fondation du <i>South African College</i> qui deviendra l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_du_Cap" title="Université du Cap">université du Cap</a>, dans la <a href="/wiki/Colonie_du_Cap" title="Colonie du Cap">colonie britannique du Cap</a>.</li> <li>1954 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Kinshasa" title="Université de Kinshasa">université de Kinshasa</a> (anciennement nommée <a href="/wiki/Universit%C3%A9_Lovanium" title="Université Lovanium">université Lovanium</a>), à <a href="/wiki/Kinshasa" title="Kinshasa">Kinshasa</a>.</li> <li>1956 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Lubumbashi" title="Université de Lubumbashi">université de Lubumbashi</a> (anciennement nommée <a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Lubumbashi" title="Université de Lubumbashi">université officielle du Congo</a>), à <a href="/wiki/Lubumbashi" title="Lubumbashi">Lubumbashi</a>.</li> <li>1958 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Kisangani" title="Université de Kisangani">université de Kisangani</a> (anciennement nommé <a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Kisangani" title="Université de Kisangani">université libre du Congo</a>), à <a href="/wiki/Kisangani" title="Kisangani">Kisangani</a>.</li> <li>1964 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_F%C3%A9lix_Houphou%C3%ABt-Boigny" class="mw-redirect" title="Université Félix Houphouët-Boigny">université Félix Houphouët-Boigny</a> (anciennement nommée <a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Cocody" class="mw-redirect" title="Université de Cocody">université de Cocody</a>), à <a href="/wiki/Abidjan" title="Abidjan">Abidjan</a>.</li> <li>1970 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Lom%C3%A9" title="Université de Lomé">université de Lomé</a> (anciennement nommé <a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Lom%C3%A9" title="Université de Lomé">université du Bénin</a>), à <a href="/wiki/Lom%C3%A9" title="Lomé">Lomé</a>.</li> <li>1973 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Abdou-Moumouni" title="Université Abdou-Moumouni">université Abdou-Moumouni</a> de <a href="/wiki/Niamey" title="Niamey">Niamey</a> (anciennement nommée université de Niamey).</li> <li>1992 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Alassane_Ouattara" class="mw-redirect" title="Université Alassane Ouattara">université Alassane Ouattara</a> (anciennement nommée <a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Bouak%C3%A9" class="mw-redirect" title="Université de Bouaké">université de Bouaké</a>), à <a href="/wiki/Bouak%C3%A9" title="Bouaké">Bouaké</a>.</li> <li>1992 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Nangui_Abrogoua" class="mw-redirect" title="Université Nangui Abrogoua">université Nangui Abrogoua</a> (anciennement nommée <a href="/wiki/Universit%C3%A9_d%27Abobo-Adjam%C3%A9" class="mw-redirect" title="Université d'Abobo-Adjamé">université d'Abobo-Adjamé</a>), à <a href="/wiki/Abidjan" title="Abidjan">Abidjan</a>.</li> <li>2012 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_Jean-Lorougnon-Gu%C3%A9d%C3%A9" title="Université Jean-Lorougnon-Guédé">université Jean-Lorougnon-Guédé</a> (anciennement nommée <a href="/w/index.php?title=Unit%C3%A9_r%C3%A9gionale_de_l%27enseignement_sup%C3%A9rieur_de_Daloa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Unité régionale de l'enseignement supérieur de Daloa (page inexistante)">unité régionale de l'enseignement supérieur de Daloa</a>), à <a href="/wiki/Daloa" title="Daloa">Daloa</a>.</li> <li>2012 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_P%C3%A9l%C3%A9foro_Gbon_Coulibaly" class="mw-redirect" title="Université Péléforo Gbon Coulibaly">université Péléforo Gbon Coulibaly</a> (anciennement nommée <a href="/w/index.php?title=Unit%C3%A9_r%C3%A9gionale_de_l%27enseignement_sup%C3%A9rieur_de_Korhogo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Unité régionale de l'enseignement supérieur de Korhogo (page inexistante)">unité régionale de l'enseignement supérieur de Korhogo</a>), à <a href="/wiki/Korhogo" title="Korhogo">Korhogo</a>.</li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Asie_2">Asie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=32" title="Modifier la section : Asie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=32" title="Modifier le code source de la section : Asie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>258 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Nankin" title="Université de Nankin">université de Nankin</a>, une des institutions d'enseignement supérieur les plus vieilles du monde.</li> <li>1877 : fondation de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Tokyo" title="Université de Tokyo">université de Tokyo</a>, première université impériale japonaise.</li> <li>1895 : fondation de l'<a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9_Peiyang&action=edit&redlink=1" class="new" title="Université Peiyang (page inexistante)">université Peiyang</a> (<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Tianjin" title="Université de Tianjin">université de Tianjin</a>) à <a href="/wiki/Tianjin" title="Tianjin">Tianjin</a>, la première université chinoise moderne.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=33" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=33" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="France2020"><span class="ouvrage" id="Campus_France2020">Campus France, <cite class="italique">Chiffres clés</cite>, Paris, <time class="nowrap" datetime="2020-02" data-sort-value="2020-02">février 2020</time>, 62 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ressources.campusfrance.org/publications/chiffres_cles/fr/chiffres_cles_2020_fr.pdf">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 6<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Chiffres+cl%C3%A9s&rft.place=Paris&rft.aulast=France&rft.aufirst=Campus&rft.date=2020-02&rft.pages=6&rft.tpages=62&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUniversit%C3%A9"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a> </span><span class="reference-text">F. Gaffiot, <i>Dictionnaire illustré latin-français</i>, Paris, Hachette, 1934.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text">A. Dauzat, J. Dubois et H. Mitterand, <i>Nouveau Dictionnaire étymologique et historique</i>, Paris, Larousse, 1971.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text">Mais le pape ou le roi, plus tard le prince ou l'empereur jouent le plus souvent un rôle de protecteur bienveillant. Il faut bannir les explications du terme en rapport avec l'universalité des savoirs ou connaissances enseignées. De même les notions vagues de totalité d'hommes ou d'intervenants (maîtres et étudiants), ou encore celle de totalité ou d'universalité de la spiritualité franciscaine…</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text">F. Pucciarelli, Andreas Kaplan, <i>Competition and Strategy in Higher Education: Managing Complexity and Uncertainty</i>, Business Horizons, vol. 59, 2016</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Attali1998">Attali 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 46-55</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Deeg2017"><span class="ouvrage" id="Max_Deeg2017">Max Deeg, « <cite style="font-style:normal">Nalanda : la plus vieille université du monde</cite> », <i><a href="/wiki/Pour_la_science" title="Pour la science">Pour la science</a></i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 480,‎ <time class="nowrap" datetime="2017-10" data-sort-value="2017-10">octobre 2017</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">62-66</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Nalanda&rft.jtitle=Pour+la+science&rft.issue=480&rft.stitle=la+plus+vieille+universit%C3%A9+du+monde&rft.aulast=Deeg&rft.aufirst=Max&rft.date=2017-10&rft.pages=62-66&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUniversit%C3%A9"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Le Monde byzantin</i> tome I <i>(L'Empire romain d'Orient 330-641)</i>, ouvrage collectif sous la direction de Cecile Morrisson, PUF, <abbr class="abbr" title="Deuxième">2<sup>e</sup></abbr> édition, 2012, page 19.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.memo.fr/partenaire.asp?code=ITA_BOL&IDarticle=REG_ITA_BOL_MOY_003">L'université de Bologne sur Mémo</a>.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text">Histoire des universités Paris : PUF, 1994. (Que sais-je ; 391) <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-13-046530-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-13-046530-7"><span class="nowrap">2-13-046530-7</span></a>)</small></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a> </span><span class="reference-text">Avant de parler de l'histoire des universités, il faut rappeler, que le terme « université » est issu des civilisations chrétiennes occidentales qui le créèrent à partir du <abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle non pour désigner une organisation regroupant l'universalité des collèges d'étudiants mais pour indiquer un statut juridique de corporation et de communauté, indissociable de la notion de liberté judéo-chrétienne. Dans leur majorité, ceux qui fréquentent l'université médiévale sont de pauvres clercs. Ils sont ainsi nourris grâce au bénéfice de l'église.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.utc.fr/structure-fonctionnement/co/06_annexe1.html">Décret du <time class="nowrap" datetime="1793-09-15" data-sort-value="1793-09-15">15 septembre 1793</time> : suppression des universités.</a></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Renaut2002">Renaut 2002</a></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a> </span><span class="reference-text">Voir sur ce point le mémoire de W. von Humboldt : <i>Sur l'organisation interne et externe des établissements d'enseignement à Berlin</i>.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a> </span><span class="reference-text">M. Fisch, <i>Classic American Philosophers Fordham University Press</i>, 2004 (1951), <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 31.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> W. Smith, <i>A Dictionary of Greek and Roman Antiquities</i>, Boston, Little, Brown, and Company, 1959, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 1 215.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a> </span><span class="reference-text">Gargani Julien, Voyage aux marges du savoir : ethno-sociologie de la connaissance. Ed. L’Harmattan, Paris, 168p, 2011</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a> </span><span class="reference-text">Jacques Mistral, 2007, <i>Réformer l’université ? Encore un peu de volontarisme !</i>, (<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.telos-eu.com/fr/taxonomy/term/14">Lire en ligne</a>).</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a> </span><span class="reference-text">Étiemble dans <i><a href="/wiki/Le_Monde" title="Le Monde">Le Monde</a></i>, <time class="nowrap" datetime="1980-05-21" data-sort-value="1980-05-21">21 mai 1980</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 1, col. 4.</span> </li> <li id="cite_note-olivier_beaud-20"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-olivier_beaud_20-0">a</a> et <a href="#cite_ref-olivier_beaud_20-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.institutvilley.com/Olivier-BEAUD-Les-libertes">« Olivier BEAUD, Les libertés universitaires à l’abandon ? »</a>, Institut Michel Villey.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a> </span><span class="reference-text">Jischvi King, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.avenue225.com/universite-dabidjan-forces-de-lordre">« Faut-il lever les franchises universitaires ? »</a>, Avenue 225, 21 juillet 2010.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.algeria-watch.org/fr/article/tribune/franchises_universitaires.htm">« Franchises universitaires et libertés académiques Comme fondements des libertés démocratiques »</a>, Algeria-Watch.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a> </span><span class="reference-text"> <a href="/wiki/Julien_Gargani" title="Julien Gargani">Julien Gargani</a>, "VOYAGE AUX MARGES DU SAVOIR : Ethno-sociologie de la connaissance", L'Harmattan, 2011, 170 pages</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Blanc2004">Blanc 2004</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 12</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a> </span><span class="reference-text">Définition extraite de <a href="#Blanc2004">Blanc 2004</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 13.</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Blanc2004">Blanc 2004</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 20</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#Blanc2004">Blanc 2004</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 40</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Tamrat2017"><span class="ouvrage" id="Wondwosen_Tamrat2017">Wondwosen Tamrat, « <cite style="font-style:normal">Private Higher Education in Africa: Old Realities and Emerging Trends</cite> », <i>International Journal of African Higher Education</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 4, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 2,‎ <time>2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.6017/ijahe.v4i2.10295">10.6017/ijahe.v4i2.10295</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://ejournals.bc.edu/index.php/ijahe/article/view/10295/8969">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Private+Higher+Education+in+Africa%3A+Old+Realities+and+Emerging+Trends&rft.jtitle=International+Journal+of+African+Higher+Education&rft.issue=2&rft.aulast=Tamrat&rft.aufirst=Wondwosen&rft.date=2017&rft.volume=4&rft_id=info%3Adoi%2F10.6017%2Fijahe.v4i2.10295&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUniversit%C3%A9"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-courrier_international-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-courrier_international_29-0">↑</a> </span><span class="reference-text">« Moins de candidats à l'université », dans <i><a href="/wiki/Courrier_international" title="Courrier international">Courrier international</a></i> du 10-06-2009, <small>[<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.courrierinternational.com/revue-de-presse/2009/06/10/moins-de-candidats-a-l-universite">lire en ligne</a>]</small>.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.thecanadianencyclopedia.ca/fr/article/gouvernement-provincial">« Gouvernement provincial »</a>, dans <a href="/wiki/L%27Encyclop%C3%A9die_canadienne" title="L'Encyclopédie canadienne">L'Encyclopédie canadienne</a></span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a> </span><span class="reference-text">Christophe Charle et Jacques Verger, 1994, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 88-89.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a> </span><span class="reference-text">Christophe Charle et Jacques Verger, 1994, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 89.</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.carnegiefoundation.org/classifications/index.asp?key=798"><cite style="font-style:normal;">Basic Classification Technical Details</cite></a> », Carnegie Foundation for the Advancement of Teaching <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2007-03-20" data-sort-value="2007-03-20">20 mars 2007</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a> </span><span class="reference-text">Pour plus de détails voir <a href="#Attali1998">Attali 1998</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 55-56</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a> </span><span class="reference-text">Un texte de loi récent veut conférer une plus forte autonomie aux universités. Sur ce point on pourra lire le communiqué de la CPU (<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cpu.fr/Telecharger/Communiques/communique-projet-loi-270607.pdf">Lire en Ligne</a>) Voir aussi l'article de <a href="/wiki/Bernard_Belloc" title="Bernard Belloc">Bernard Belloc</a> dans telos (<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.telos-eu.com/fr/article/liberer_luniversite">Lire en ligne</a>).</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.conseil-constitutionnel.fr/decision/1999/99414DC.htm"><cite style="font-style:normal;">Décision n° 99-414 DC du 8 juillet 1999 | Conseil constitutionnel</cite></a> », sur <span class="italique">www.conseil-constitutionnel.fr</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2022-07-30" data-sort-value="2022-07-30">30 juillet 2022</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-Renaut24-37"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Renaut24_37-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Renaut24_37-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Renaut2002">Renaut 2002</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 24</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Réformer <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fundacioncarolina.mx/">l’université</a> ? Encore un peu de volontarisme !</i>, <small>[<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.telos-eu.com/fr/taxonomy/term/14">lire en ligne</a>]</small></span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#AghionCohen2004">Aghion et Cohen 2004</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 66 et 102.</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#AghionCohen2004">Aghion et Cohen 2004</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 33</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#AghionCohen2004">Aghion et Cohen 2004</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 130 et 134.</span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a> </span><span class="reference-text">« Pour en finir avec les tabous », <i>Le Monde</i> du 10 décembre 2007 <small>[<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lemonde.fr/web/article/0,1-0@2-3232,36-987843,0.html">lire en ligne</a>]</small></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Julien_Gargani" title="Julien Gargani">Julien Gargani</a>, <i>VOYAGE AUX MARGES DU SAVOIR : Ethno-sociologie de la connaissance</i> L'Harmattan, 2011, 170 pages <small>[<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.e-leclerc.com/espace+culturel/produit/voyage-aux-marges-du-savoir-ethno-sociologie-de-la-connaissance,28163833/">lire en ligne</a>]</small></span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="/wiki/Philippe_Aghion" title="Philippe Aghion">Philippe Aghion</a>, Mathias Dewatriapont, Caroline Hoxby, Andreu Mas-Colell, André Sapir, <i>Why Reform Europe’s Universities?</i>, Breugel Pays-Bas, 2007, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bruegel.org/2007/08/why-reform-europes-universities/">Lire en ligne</a>.</span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a> </span><span class="reference-text">Ibid, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 6.</span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a> </span><span class="reference-text">Christophe Charle et Jacques Verger, 199, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 98).</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a> </span><span class="reference-text">Jean-Claude Lewandowski, "Quand les classements règnent en maîtres", <i>Les Échos</i>, 10 novembre 2009</span> </li> <li id="cite_note-Note_de_Benchmarking_{{n°|4}},_{{p.|6}}-48"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Note_de_Benchmarking_{{n°|4}},_{{p.|6}}_48-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Note_de_Benchmarking_{{n°|4}},_{{p.|6}}_48-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text">Note de Benchmarking <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 4, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 6.</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a> </span><span class="reference-text">Note de Benchmarking <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 4, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 4.</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a> </span><span class="reference-text">Note de Benchmarking <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 4, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 3.</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Le Monde byzantin</i>, tome I <i>(L'Empire romain d'Orient 330-641)</i>, ouvrage collectif sous la direction de Cecile Morrisson, PUF, <abbr class="abbr" title="Deuxième">2<sup>e</sup></abbr> édition, 2012, page 19.</span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a> </span><span class="reference-text">[UNESCO World Heritage Center,<i>The Medina of Fez</i> <a rel="nofollow" class="external free" href="http://whc.unesco.org/en/list/170">http://whc.unesco.org/en/list/170</a>]</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><span class="noarchive">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://icon.org.uk/news/10-facts-about-worlds-oldest-library"><cite style="font-style:normal; color:var(--color-link-red, #d73333);">icon.org.uk/news/10-facts-abou…</cite></a> »<sup class="plainlinks">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/*/http://icon.org.uk/news/10-facts-about-worlds-oldest-library">Archive.org</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.wikiwix.com/cache/?url=http://icon.org.uk/news/10-facts-about-worlds-oldest-library">Wikiwix</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/http://icon.org.uk/news/10-facts-about-worlds-oldest-library">Archive.is</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://webcache.googleusercontent.com/search?hl=fr&q=cache:http://icon.org.uk/news/10-facts-about-worlds-oldest-library">Google</a> • <a href="/wiki/Projet:Correction_des_liens_externes#J'ai_trouvé_un_lien_mort,_que_faire_?" title="Projet:Correction des liens externes">Que faire ?</a>)</sup></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>The Guinness Book Of Records</i>, Published 1998, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-553-57895-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-553-57895-2"><span class="nowrap">0-553-57895-2</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 242</span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a> </span><span class="reference-text">Verger, Jacques: "Patterns", in: Ridder-Symoens, Hilde de (ed.): <i>A History of the University in Europe. Vol. I: Universities in the Middle Ages</i>, Cambridge University Press, 2003, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-521-54113-8" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-521-54113-8"><span class="nowrap">978-0-521-54113-8</span></a>)</small>, pp. 35–76 (35)</span> </li> <li id="cite_note-oxford-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-oxford_56-0">↑</a> </span><span class="reference-text">The Report: Morocco 2009 - Page 252 Oxford Business Group "... yet for many Morocco's cultural, artistic and spiritual capital remains Fez. The best-preserved ... School has been in session at Karaouine University since 859, making it the world's oldest continuously operating university. "</span> </li> <li id="cite_note-founding-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-founding_57-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Esposito2003"><span class="ouvrage" id="John_Esposito2003"><a href="/w/index.php?title=John_L._Esposito&action=edit&redlink=1" class="new" title="John L. Esposito (page inexistante)">John <span class="nom_auteur">Esposito</span></a>, <cite class="italique">The Oxford Dictionary of Islam</cite>, <a href="/wiki/Oxford_University_Press" title="Oxford University Press">Oxford University Press</a>, <time>2003</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-19-512559-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-19-512559-2"><span class="nowrap">0-19-512559-2</span></a>)</small>, « Terurl », <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 328<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Oxford+Dictionary+of+Islam&rft.atitle=Terurl&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.aulast=Esposito&rft.aufirst=John&rft.date=2003&rft.pages=328&rft.isbn=0-19-512559-2&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUniversit%C3%A9"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Illustrated Dictionary of the Muslim World</i>, Publisher: Marshall Cavendish, 2010 <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://books.google.co.uk/books?id=8Zp_5IydPGgC&pg=PA161#v=onepage&q&f=false">[1]</a> <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 161</span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Hidden Giants</i>, <abbr class="abbr" title="Second">2<sup>d</sup></abbr> Edition, by Sethanne Howard, Publisher: Lulu.com 2008 <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://books.google.co.uk/books?id=5yKGa8WLirkC&pg=PA60#v=onepage&q&f=false">[2]</a> <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 60</span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Civilization: The West and the Rest</i> by Niall Ferguson, Publisher: Allen Lane 2011 - <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9781846142734" title="Spécial:Ouvrages de référence/9781846142734"><span class="nowrap">9781846142734</span></a>)</small></span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>The marketisation of higher education and the student as consumer</i> by Mike Molesworth & Richard Scullion, Publisher: Taylor & Francis 2010 <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://books.google.co.uk/books?id=u457urHK09YC&pg=PA26#v=onepage&q&f=false">[3]</a> <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 26</span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a> </span><span class="reference-text">عبد الهادي التازي. جامع القرويين: المسجد و الجامعة بمدينة فاس، موسوعة لتاريخها المعماري و الفكري ( المجلد الاول). دار نشر المعرفة. الرباط. المغرب [Abdul Hadi Tazi. Mosquée des villageois: la mosquée et l'université de la ville de Fès, une encyclopédie de son histoire architecturale et intellectuelle (volume I). Maison d'édition du savoir. Rabat. Maroc]</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliographie">Bibliographie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=34" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=34" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span class="ouvrage" id="AghionCohen2004"><span class="ouvrage" id="Philippe_AghionÉlie_Cohen2004"><a href="/wiki/Philippe_Aghion" title="Philippe Aghion">Philippe <span class="nom_auteur">Aghion</span></a> et <a href="/wiki/%C3%89lie_Cohen_(%C3%A9conomiste)" title="Élie Cohen (économiste)">Élie <span class="nom_auteur">Cohen</span></a>, <cite class="italique">Éducation et croissance</cite>, <time>2004</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cae.gouv.fr/rapports/dl/046.pdf">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%C3%89ducation+et+croissance&rft.aulast=Aghion&rft.aufirst=Philippe&rft.au=Cohen%2C+%C3%89lie&rft.date=2004&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUniversit%C3%A9"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Attali1998"><span class="ouvrage" id="Jacques_Attali1998"><a href="/wiki/Jacques_Attali" title="Jacques Attali">Jacques <span class="nom_auteur">Attali</span></a>, <cite class="italique">Pour un modèle européen d’enseignement supérieur</cite>, <time>1998</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="ftp://trf.education.gouv.fr/pub/edutel/rapport/1998/attali_modele_europeen.pdf">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Pour+un+mod%C3%A8le+europ%C3%A9en+d%E2%80%99enseignement+sup%C3%A9rieur&rft.aulast=Attali&rft.aufirst=Jacques&rft.date=1998&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUniversit%C3%A9"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Blanc2004"><span class="ouvrage" id="Christian_Blanc2004"><a href="/wiki/Christian_Blanc" title="Christian Blanc">Christian <span class="nom_auteur">Blanc</span></a>, <cite class="italique">Pour un écosystème de la croissance</cite>, <time>2004</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ecosysteme-croissance.com/images/le_rapport_pour_un_ecosysteme_de_la_croissance.pdf">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Pour+un+%C3%A9cosyst%C3%A8me+de+la+croissance&rft.aulast=Blanc&rft.aufirst=Christian&rft.date=2004&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUniversit%C3%A9"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="CharleVerger2012"><span class="ouvrage" id="Christophe_CharleJacques_Verger2012">Christophe <span class="nom_auteur">Charle</span> et Jacques <span class="nom_auteur">Verger</span>, <cite class="italique">Histoire des Universités</cite>, <a href="/wiki/Presses_universitaires_de_France" title="Presses universitaires de France">PUF</a>, <time>2012</time>, 331 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Histoire+des+Universit%C3%A9s&rft.pub=PUF&rft.aulast=Charle&rft.aufirst=Christophe&rft.au=Verger%2C+Jacques&rft.date=2012&rft.tpages=331&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUniversit%C3%A9"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Chomsky2010"><span class="ouvrage" id="Noam_Chomsky2010"><a href="/wiki/Noam_Chomsky" title="Noam Chomsky">Noam <span class="nom_auteur">Chomsky</span></a> (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> de l'anglais), <cite class="italique">Réflexions sur l'université : suivies d'un entretien inédit</cite>, Ivry-sur-Seine, Raisons d'agir, <time>2010</time>, 169 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-912107-57-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-912107-57-2"><span class="nowrap">978-2-912107-57-2</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=R%C3%A9flexions+sur+l%27universit%C3%A9&rft.place=Ivry-sur-Seine&rft.pub=Raisons+d%27agir&rft.stitle=suivies+d%27un+entretien+in%C3%A9dit&rft.aulast=Chomsky&rft.aufirst=Noam&rft.date=2010&rft.tpages=169&rft.isbn=978-2-912107-57-2&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUniversit%C3%A9"></span></span></span></li> <li>Henry Duméry, Pascale Gruson, René Rémond, Alain Touraine, « Université », <i>Encyclopædia Universalis</i>, 2002, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.universalis.fr/encyclopedie/universite/">début et plan de l'article</a>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Fave-Bonnet1997"><span class="ouvrage" id="M.-F._Fave-Bonnet1997">M.-F. <span class="nom_auteur">Fave-Bonnet</span>, « <cite style="font-style:normal">L'université : état des lieux</cite> », <i>Sciences humaines</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 70,‎ <time class="nowrap" datetime="1997-03" data-sort-value="1997-03">mars 1997</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=L%27universit%C3%A9+%3A+%C3%A9tat+des+lieux&rft.jtitle=Sciences+humaines&rft.issue=70&rft.aulast=Fave-Bonnet&rft.aufirst=M.-F.&rft.date=1997-03&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUniversit%C3%A9"></span></span></span></li> <li>Christophe Granger, <i>La destruction de l'université française</i>, La fabrique, 2015</li> <li><span class="ouvrage" id="Lazar2001"><span class="ouvrage" id="Judith_Lazar2001">Judith <span class="nom_auteur">Lazar</span>, <cite class="italique">Les secrets de famille de l'université</cite>, <a href="/wiki/Les_Emp%C3%AAcheurs_de_penser_en_rond" title="Les Empêcheurs de penser en rond">Les Empêcheurs de penser en rond</a>, <time>2001</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-84671-016-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-84671-016-9"><span class="nowrap">978-2-84671-016-9</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Les+secrets+de+famille+de+l%27universit%C3%A9&rft.pub=Les+Emp%C3%AAcheurs+de+penser+en+rond&rft.aulast=Lazar&rft.aufirst=Judith&rft.date=2001&rft.isbn=978-2-84671-016-9&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUniversit%C3%A9"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="LorenziPayan2003"><span class="ouvrage" id="Jean-Hervé_LorenziJean-Jacques_Payan2003"><a href="/wiki/Jean-Herv%C3%A9_Lorenzi" title="Jean-Hervé Lorenzi">Jean-Hervé <span class="nom_auteur">Lorenzi</span></a> et Jean-Jacques <span class="nom_auteur">Payan</span>, <cite class="italique">L'Université maltraitée</cite>, <a href="/wiki/Plon" title="Plon">Plon</a>, <time>2003</time>, 213 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-259-19668-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-259-19668-0"><span class="nowrap">978-2-259-19668-0</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27Universit%C3%A9+maltrait%C3%A9e&rft.pub=Plon&rft.aulast=Lorenzi&rft.aufirst=Jean-Herv%C3%A9&rft.au=Payan%2C+Jean-Jacques&rft.date=2003&rft.tpages=213&rft.isbn=978-2-259-19668-0&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUniversit%C3%A9"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Pitzalis2002"><span class="ouvrage" id="Marco_Pitzalis2002">Marco <span class="nom_auteur">Pitzalis</span>, <cite class="italique">Réformes et continuités dans l'université italienne</cite>, Paris,  <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> L'Harmattan, <time>2002</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=R%C3%A9formes+et+continuit%C3%A9s+dans+l%27universit%C3%A9+italienne&rft.place=Paris&rft.pub=%26nbsp%3B%3Cabbr+class%3D%22abbr+%22+title%3D%22%C3%A9dition%22+%3E%C3%A9d.%3C%2Fabbr%3E+L%27Harmattan&rft.aulast=Pitzalis&rft.aufirst=Marco&rft.date=2002&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUniversit%C3%A9"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Renaut2002"><span class="ouvrage" id="Alain_Renaut2002"><a href="/wiki/Alain_Renaut" title="Alain Renaut">Alain <span class="nom_auteur">Renaut</span></a>, <cite class="italique">Que faire des universités ?</cite>, <a href="/wiki/Groupe_Bayard" title="Groupe Bayard">Bayard</a>, <time>2002</time>, 107 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-227-02019-1" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-227-02019-1"><span class="nowrap">978-2-227-02019-1</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Que+faire+des+universit%C3%A9s+%3F&rft.pub=Bayard&rft.aulast=Renaut&rft.aufirst=Alain&rft.date=2002&rft.tpages=107&rft.isbn=978-2-227-02019-1&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUniversit%C3%A9"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="1998"><cite class="italique">L'essor des universités au <abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</cite>, Paris, Cerf, <time>1998</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27essor+des+universit%C3%A9s+au+XIIIe%26nbsp%3Bsi%C3%A8cle&rft.place=Paris&rft.pub=Cerf&rft.date=1998&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUniversit%C3%A9"></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="HugréePoullaouec2022"><span class="ouvrage" id="Cédric_HugréeTristan_Poullaouec2022">Cédric <span class="nom_auteur">Hugrée</span> et Tristan <span class="nom_auteur">Poullaouec</span>, <cite class="italique">L'université qui vient</cite>, Paris, Raisons d'agir, <time>2022</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27universit%C3%A9+qui+vient&rft.place=Paris&rft.pub=Raisons+d%27agir&rft.aulast=Hugr%C3%A9e&rft.aufirst=C%C3%A9dric&rft.au=Poullaouec%2C+Tristan&rft.date=2022&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUniversit%C3%A9"></span></span></span></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Numéros_spéciaux_de_revues"><span id="Num.C3.A9ros_sp.C3.A9ciaux_de_revues"></span>Numéros spéciaux de revues</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=35" title="Modifier la section : Numéros spéciaux de revues" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=35" title="Modifier le code source de la section : Numéros spéciaux de revues"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i>L’université</i>, revue <i>Futur antérieur</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 43, <time class="nowrap" datetime="1998-04" data-sort-value="1998-04">avril 1998</time>, <small>[<a rel="nofollow" class="external text" href="http://multitudes.samizdat.net/spip.php?page=rubrique&id_rubrique=128">lire en ligne</a>]</small>.</li> <li><i>Que faire pour l’Université ?</i>, revue <i><a href="/wiki/Mouvements_(revue)" title="Mouvements (revue)">Mouvements</a></i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 55/56, septembre-décembre 2008.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=36" title="Modifier la section : Voir aussi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=36" title="Modifier le code source de la section : Voir aussi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia :</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="wiktionary"><a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/universit%C3%A9" class="extiw" title="wikt:université">université</a>, <span class="nowrap">sur le <span class="project">Wiktionnaire</span></span> (<a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/Th%C3%A9saurus:universit%C3%A9/fran%C3%A7ais" class="extiw" title="wikt:Thésaurus:université/français">thésaurus</a>)</li> </ul> </div> <div class="noprint boite-grise boite-a-droite" style="text-align:left;"> <div style="float:left;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/60px-Circle-icons-frames.svg.png" decoding="async" width="45" height="45" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/120px-Circle-icons-frames.svg.png 1.5x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></span></span></div> <div style="margin-left:60px;">Une <a href="/wiki/Aide:Cat%C3%A9gorie" title="Aide:Catégorie">catégorie</a> est consacrée à ce sujet : <i><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Universit%C3%A9" title="Catégorie:Université">Université</a></i>.</div> <div style="clear:left;"></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=37" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=37" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i><a href="/wiki/Alma_mater" title="Alma mater">Alma mater</a></i></li> <li><a href="/wiki/Institut_catholique" title="Institut catholique">Institut catholique</a></li> <li><a href="/wiki/Professeur_(titre)" title="Professeur (titre)">Professeur (titre)</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_de_sigles_de_noms_d%27%C3%A9coles_et_universit%C3%A9s" title="Liste de sigles de noms d'écoles et universités">Liste de sigles de noms d'écoles et universités</a></li> <li><a href="/wiki/Universit%C3%A9_du_temps_libre" title="Université du temps libre">Université du temps libre</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rose%E2%80%93Hulman_Institute_of_Technology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rose–Hulman Institute of Technology (page inexistante)">Rose–Hulman Institute of Technology</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Rose%E2%80%93Hulman_Institute_of_Technology" class="extiw" title="en:Rose–Hulman Institute of Technology"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Rose–Hulman Institute of Technology »">(en)</span></a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&veaction=edit&section=38" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Universit%C3%A9&action=edit&section=38" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la santé<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q3918?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://meshb.nlm.nih.gov/record/ui?ui=D014495"><span class="lang-en" lang="en">Medical Subject Headings</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à l'audiovisuel<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q3918?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.france24.com/fr/tag/universit%C3%A9/">France 24</a></li> </ul></span> </li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers">Notices dans des dictionnaires ou encyclopédies généralistes<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q3918?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/university"><i>Britannica</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/universit%C3%A4t"><i>Brockhaus</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://denstoredanske.lex.dk//universitet/"><i>Den Store Danske Encyklopædi</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hls-dhs-dss.ch/textes/f/F010418.php"><i>Dictionnaire historique de la Suisse</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/universita_(Dizionario-di-Storia)/"><i>Dizionario di Storia</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3991404"><i>Internetowa encyklopedia PWN</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/lång/universitet"><i>Nationalencyklopedin</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://proleksis.lzmk.hr/57051"><i>Proleksis enciklopedija</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/universitet"><i>Store norske leksikon</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.treccani.it/enciclopedia/universita"><i>Treccani</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/universite/"><i>Universalis</i></a></li> </ul></div></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers"><a href="/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)" title="Autorité (sciences de l'information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q3918?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11933731d">BnF</a></span> (<span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11933731d">données</a></span>)</li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/sh85141086">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4061778-6">GND</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00561194">Japon</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX525738">Espagne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007566088805171">Israël</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph126937">Tchéquie</a></span></li> </ul></div></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://atilf.atilf.fr/dendien/scripts/tlfiv5/advanced.exe?8;s=3258790350;">Entrée « Université » dans le Trésor de la Langue française, initié par l'université de Nancy</a></li></ul> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Universit%C3%A9" title="Portail des universités"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Icons8_flat_graduation_cap.svg/40px-Icons8_flat_graduation_cap.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Icons8_flat_graduation_cap.svg/60px-Icons8_flat_graduation_cap.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Universit%C3%A9" title="Portail:Université">Portail des universités</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Soci%C3%A9t%C3%A9" title="Portail de la société"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Icone_wikipedia_creator_f.svg/24px-Icone_wikipedia_creator_f.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Icone_wikipedia_creator_f.svg/36px-Icone_wikipedia_creator_f.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Icone_wikipedia_creator_f.svg/48px-Icone_wikipedia_creator_f.svg.png 2x" data-file-width="177" data-file-height="177" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Soci%C3%A9t%C3%A9" title="Portail:Société">Portail de la société</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐5c6f46dcf‐tqvd9 Cached time: 20250331001243 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.672 seconds Real time usage: 0.898 seconds Preprocessor visited node count: 10043/1000000 Post‐expand include size: 131084/2097152 bytes Template argument size: 24834/2097152 bytes Highest expansion depth: 13/100 Expensive parser function count: 3/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 37400/5000000 bytes Lua time usage: 0.223/10.000 seconds Lua memory usage: 7466243/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 677.022 1 -total 21.55% 145.865 1 Modèle:Infobox_Établissement_scolaire 18.73% 126.791 1 Modèle:Liens 16.91% 114.473 1 Modèle:Références 8.48% 57.382 2 Modèle:Infobox_V3/Image_Wikidata 7.37% 49.920 2 Modèle:Infobox_V3/Image 7.09% 47.986 14 Modèle:Article_détaillé 7.02% 47.509 10 Modèle:Wikidata 6.71% 45.423 13 Modèle:Ouvrage 6.60% 44.671 14 Modèle:Méta_bandeau_de_section --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:37141:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250331001243 and revision id 223831667. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de « <a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Université&oldid=223831667">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Université&oldid=223831667</a> ».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégorie</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Universit%C3%A9" title="Catégorie:Université">Université</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_lien_mort" title="Catégorie:Article contenant un lien mort">Article contenant un lien mort</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Image_locale_diff%C3%A9rente_de_celle_de_Wikidata" title="Catégorie:Image locale différente de celle de Wikidata">Image locale différente de celle de Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_g%C3%A9olocalisable_sans_coordonn%C3%A9es_param%C3%A9tr%C3%A9es" title="Catégorie:Page géolocalisable sans coordonnées paramétrées">Page géolocalisable sans coordonnées paramétrées</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_utilisant_une_Infobox" title="Catégorie:Article utilisant une Infobox">Article utilisant une Infobox</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Catégorie:Article à référence nécessaire">Article à référence nécessaire</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_anglais" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en anglais">Article contenant un appel à traduction en anglais</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P486" title="Catégorie:Page utilisant P486">Page utilisant P486</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_externes" title="Catégorie:Page pointant vers des bases externes">Page pointant vers des bases externes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_sant%C3%A9" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la santé">Page pointant vers des bases relatives à la santé</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P9346" title="Catégorie:Page utilisant P9346">Page utilisant P9346</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_l%27audiovisuel" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à l'audiovisuel">Page pointant vers des bases relatives à l'audiovisuel</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1417" title="Catégorie:Page utilisant P1417">Page utilisant P1417</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P5019" title="Catégorie:Page utilisant P5019">Page utilisant P5019</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P8313" title="Catégorie:Page utilisant P8313">Page utilisant P8313</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P902" title="Catégorie:Page utilisant P902">Page utilisant P902</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6404" title="Catégorie:Page utilisant P6404">Page utilisant P6404</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7305" title="Catégorie:Page utilisant P7305">Page utilisant P7305</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3222" title="Catégorie:Page utilisant P3222">Page utilisant P3222</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P8349" title="Catégorie:Page utilisant P8349">Page utilisant P8349</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4342" title="Catégorie:Page utilisant P4342">Page utilisant P4342</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3365" title="Catégorie:Page utilisant P3365">Page utilisant P3365</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3219" title="Catégorie:Page utilisant P3219">Page utilisant P3219</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_dictionnaires_ou_encyclop%C3%A9dies_g%C3%A9n%C3%A9ralistes" title="Catégorie:Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes">Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_Wikip%C3%A9dia_avec_notice_d%27autorit%C3%A9" title="Catégorie:Article de Wikipédia avec notice d'autorité">Article de Wikipédia avec notice d'autorité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Universit%C3%A9/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Université/Articles liés">Portail:Université/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:%C3%89ducation/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Éducation/Articles liés">Portail:Éducation/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Soci%C3%A9t%C3%A9/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Société/Articles liés">Portail:Société/Articles liés</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 12 mars 2025 à 23:52.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a> : les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a> ; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Universit%C3%A9" title="Spécial:Citer/Université">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Universit%C3%A9&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Université</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>175 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-697bc6cbd6-wx5tp","wgBackendResponseTime":207,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.672","walltime":"0.898","ppvisitednodes":{"value":10043,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":131084,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":24834,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":13,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":3,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":37400,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 677.022 1 -total"," 21.55% 145.865 1 Modèle:Infobox_Établissement_scolaire"," 18.73% 126.791 1 Modèle:Liens"," 16.91% 114.473 1 Modèle:Références"," 8.48% 57.382 2 Modèle:Infobox_V3/Image_Wikidata"," 7.37% 49.920 2 Modèle:Infobox_V3/Image"," 7.09% 47.986 14 Modèle:Article_détaillé"," 7.02% 47.509 10 Modèle:Wikidata"," 6.71% 45.423 13 Modèle:Ouvrage"," 6.60% 44.671 14 Modèle:Méta_bandeau_de_section"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.223","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7466243,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-5c6f46dcf-tqvd9","timestamp":"20250331001243","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Universit\u00e9","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Universit%C3%A9","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q3918","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q3918","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-11-23T21:56:54Z","dateModified":"2025-03-12T21:52:25Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/2\/24\/Berkeley_glade_afternoon.jpg","headline":"type d'\u00e9tablissement d'enseignement sup\u00e9rieur et de recherche"}</script> </body> </html>