CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Honderdjarige Oorlog - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"12b1a672-d1ee-4a2b-b6af-90cd59738cb5","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Honderdjarige_Oorlog","wgTitle":"Honderdjarige Oorlog","wgCurRevisionId":67961259,"wgRevisionId":67961259,"wgArticleId":11696,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Artikel mist referentie sinds november 2022","Wikipedia:Alle artikelen die een referentie missen","Wikipedia:Artikel mist referentie sinds januari 2022","Honderdjarige Oorlog"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Honderdjarige_Oorlog","wgRelevantArticleId":11696,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[], "wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":80000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q12551","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false, "wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap", "ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Siege_orleans.jpg/1200px-Siege_orleans.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="838"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Siege_orleans.jpg/800px-Siege_orleans.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="559"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Siege_orleans.jpg/640px-Siege_orleans.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="447"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Honderdjarige Oorlog - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Honderdjarige_Oorlog"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Honderdjarige_Oorlog"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Honderdjarige_Oorlog rootpage-Honderdjarige_Oorlog skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/24_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Honderdjarige+Oorlog" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Honderdjarige+Oorlog" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Honderdjarige+Oorlog" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Honderdjarige+Oorlog" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-De_oorlog" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#De_oorlog"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>De oorlog</span> </div> </a> <ul id="toc-De_oorlog-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-De_feodale_achtergrond" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#De_feodale_achtergrond"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>De feodale achtergrond</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-De_feodale_achtergrond-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>De feodale achtergrond-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-De_feodale_achtergrond-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-De_Engels-Franse_betrekkingen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#De_Engels-Franse_betrekkingen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>De Engels-Franse betrekkingen</span> </div> </a> <ul id="toc-De_Engels-Franse_betrekkingen-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Aquitanië_en_de_Plantagenets" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Aquitanië_en_de_Plantagenets"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.1</span> <span>Aquitanië en de Plantagenets</span> </div> </a> <ul id="toc-Aquitanië_en_de_Plantagenets-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Strijdende_partijen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Strijdende_partijen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Strijdende partijen</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Strijdende_partijen-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Strijdende partijen-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Strijdende_partijen-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Koninkrijk_Frankrijk" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Koninkrijk_Frankrijk"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Koninkrijk Frankrijk</span> </div> </a> <ul id="toc-Koninkrijk_Frankrijk-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Koninkrijk_Engeland" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Koninkrijk_Engeland"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Koninkrijk Engeland</span> </div> </a> <ul id="toc-Koninkrijk_Engeland-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Demografische,_economische_ontwikkelingen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Demografische,_economische_ontwikkelingen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Demografische, economische ontwikkelingen</span> </div> </a> <ul id="toc-Demografische,_economische_ontwikkelingen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-De_dynastieke_achtergrond" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#De_dynastieke_achtergrond"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>De dynastieke achtergrond</span> </div> </a> <ul id="toc-De_dynastieke_achtergrond-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-De_oorlog_van_Eduard_(1337–1360)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#De_oorlog_van_Eduard_(1337–1360)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>De oorlog van Eduard (1337–1360)</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-De_oorlog_van_Eduard_(1337–1360)-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>De oorlog van Eduard (1337–1360)-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-De_oorlog_van_Eduard_(1337–1360)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-De_confiscatie_van_Guyenne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#De_confiscatie_van_Guyenne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>De confiscatie van Guyenne</span> </div> </a> <ul id="toc-De_confiscatie_van_Guyenne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bretonse_successieoorlog" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bretonse_successieoorlog"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Bretonse successieoorlog</span> </div> </a> <ul id="toc-Bretonse_successieoorlog-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-De_Slag_bij_Crécy,_de_Slag_bij_Poitiers_en_het_Verdrag_van_Brétigny" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#De_Slag_bij_Crécy,_de_Slag_bij_Poitiers_en_het_Verdrag_van_Brétigny"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>De Slag bij Crécy, de Slag bij Poitiers en het Verdrag van Brétigny</span> </div> </a> <ul id="toc-De_Slag_bij_Crécy,_de_Slag_bij_Poitiers_en_het_Verdrag_van_Brétigny-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Karel_V_de_Wijze" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Karel_V_de_Wijze"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Karel V de Wijze</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Karel_V_de_Wijze-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Karel V de Wijze-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Karel_V_de_Wijze-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Castiliaanse_burgeroorlog" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Castiliaanse_burgeroorlog"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Castiliaanse burgeroorlog</span> </div> </a> <ul id="toc-Castiliaanse_burgeroorlog-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Aquitanië" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Aquitanië"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Aquitanië</span> </div> </a> <ul id="toc-Aquitanië-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Richard_II" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Richard_II"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.3</span> <span>Richard II</span> </div> </a> <ul id="toc-Richard_II-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Jan_van_Gent,_de_Portugese_crisis_van_1383–1385_en_het_Verdrag_van_Bayona" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Jan_van_Gent,_de_Portugese_crisis_van_1383–1385_en_het_Verdrag_van_Bayona"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.4</span> <span>Jan van Gent, de Portugese crisis van 1383–1385 en het Verdrag van Bayona</span> </div> </a> <ul id="toc-Jan_van_Gent,_de_Portugese_crisis_van_1383–1385_en_het_Verdrag_van_Bayona-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Einde_tweede_fase,_strijd_in_eigen_land" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Einde_tweede_fase,_strijd_in_eigen_land"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.5</span> <span>Einde tweede fase, strijd in eigen land</span> </div> </a> <ul id="toc-Einde_tweede_fase,_strijd_in_eigen_land-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Lancaster_Hendrik_V_en_Jan_van_Bedford" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Lancaster_Hendrik_V_en_Jan_van_Bedford"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Lancaster Hendrik V en Jan van Bedford</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Lancaster_Hendrik_V_en_Jan_van_Bedford-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Lancaster Hendrik V en Jan van Bedford-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Lancaster_Hendrik_V_en_Jan_van_Bedford-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Verdrag_van_Troyes_en_twee_nieuwe_hoofdspelers" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Verdrag_van_Troyes_en_twee_nieuwe_hoofdspelers"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Verdrag van Troyes en twee nieuwe hoofdspelers</span> </div> </a> <ul id="toc-Verdrag_van_Troyes_en_twee_nieuwe_hoofdspelers-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Jeanne_d'Arc_en_het_beleg_van_Orléans" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Jeanne_d'Arc_en_het_beleg_van_Orléans"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>Jeanne d'Arc en het beleg van Orléans</span> </div> </a> <ul id="toc-Jeanne_d'Arc_en_het_beleg_van_Orléans-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Afloop" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Afloop"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Afloop</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Afloop-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afloop-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Afloop-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Vredescongres_van_Atrecht" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Vredescongres_van_Atrecht"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.1</span> <span>Vredescongres van Atrecht</span> </div> </a> <ul id="toc-Vredescongres_van_Atrecht-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Verdrag_van_Tours" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Verdrag_van_Tours"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.2</span> <span>Verdrag van Tours</span> </div> </a> <ul id="toc-Verdrag_van_Tours-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Slag_bij_Castillon" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Slag_bij_Castillon"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.3</span> <span>Slag bij Castillon</span> </div> </a> <ul id="toc-Slag_bij_Castillon-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Gevolgen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Gevolgen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Gevolgen</span> </div> </a> <ul id="toc-Gevolgen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Belangrijkste_gebeurtenissen_in_de_Honderdjarige_Oorlog" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Belangrijkste_gebeurtenissen_in_de_Honderdjarige_Oorlog"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Belangrijkste gebeurtenissen in de Honderdjarige Oorlog</span> </div> </a> <ul id="toc-Belangrijkste_gebeurtenissen_in_de_Honderdjarige_Oorlog-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zie_ook" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Zie_ook"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Zie ook</span> </div> </a> <ul id="toc-Zie_ook-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Honderdjarige Oorlog</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 118 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-118" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">118 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Honderdjarige_Oorlog" title="Honderdjarige Oorlog – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Honderdjarige Oorlog" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Hundertj%C3%A4hriger_Krieg" title="Hundertjähriger Krieg – Zwitserduits" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Hundertjähriger Krieg" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Zwitserduits" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%98%E1%89%B6_%E1%8B%93%E1%88%98%E1%89%B3%E1%89%B5_%E1%8C%A6%E1%88%AD%E1%8A%90%E1%89%B5" title="የመቶ ዓመታት ጦርነት – Amhaars" lang="am" hreflang="am" data-title="የመቶ ዓመታት ጦርነት" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Amhaars" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Guerra_d%27os_Cient_Anyos" title="Guerra d'os Cient Anyos – Aragonees" lang="an" hreflang="an" data-title="Guerra d'os Cient Anyos" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragonees" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%A6%D8%A9_%D8%B9%D8%A7%D9%85" title="حرب المائة عام – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="حرب المائة عام" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%AA_%D8%B3%D9%86%D9%87" title="حرب الميت سنه – Egyptisch Arabisch" lang="arz" hreflang="arz" data-title="حرب الميت سنه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptisch Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Guerra_de_los_Cien_A%C3%B1os" title="Guerra de los Cien Años – Asturisch" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Guerra de los Cien Años" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturisch" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Y%C3%BCzillik_m%C3%BCharib%C9%99" title="Yüzillik müharibə – Azerbeidzjaans" lang="az" hreflang="az" data-title="Yüzillik müharibə" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbeidzjaans" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B2_%D8%A7%DB%8C%D9%84%E2%80%8C_%D8%B3%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%B4%DB%8C" title="یوز ایل‌ ساواشی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="یوز ایل‌ ساواشی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D3%A9%D2%99_%D0%B9%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D1%8B%D2%A1_%D2%BB%D1%83%D2%93%D1%8B%D1%88" title="Йөҙ йыллыҡ һуғыш – Basjkiers" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Йөҙ йыллыҡ һуғыш" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Basjkiers" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/%C5%A0imtamet%C4%97_vaina" title="Šimtametė vaina – Samogitisch" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Šimtametė vaina" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitisch" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Стагадовая вайна – Belarussisch" lang="be" hreflang="be" data-title="Стагадовая вайна" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarussisch" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Стогадовая вайна – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Стогадовая вайна" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%88%D0%BD%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Стогодишна война – Bulgaars" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Стогодишна война" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgaars" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%A4%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B7_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AA%E0%A7%80_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="শতবর্ষ ব্যাপী যুদ্ধ – Bengaals" lang="bn" hreflang="bn" data-title="শতবর্ষ ব্যাপী যুদ্ধ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengaals" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Brezel_Kant_Vloaz" title="Brezel Kant Vloaz – Bretons" lang="br" hreflang="br" data-title="Brezel Kant Vloaz" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Bretons" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Stogodi%C5%A1nji_rat" title="Stogodišnji rat – Bosnisch" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Stogodišnji rat" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D1%83%D1%83%D0%BD_%D0%B6%D1%8D%D0%BB%D1%8D%D0%B9_%D0%B4%D0%B0%D0%B9%D0%BD" title="Зуун жэлэй дайн – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Зуун жэлэй дайн" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Guerra_dels_Cent_Anys" title="Guerra dels Cent Anys – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Guerra dels Cent Anys" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%DB%95%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D8%B3%DB%95%D8%AF_%D8%B3%D8%A7%DA%B5%DB%95" title="جەنگی سەد ساڵە – Soranî" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="جەنگی سەد ساڵە" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Soranî" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Yuz_y%C4%B1ll%C4%B1q_cenk" title="Yuz yıllıq cenk – Krim-Tataars" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Yuz yıllıq cenk" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="Krim-Tataars" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Stolet%C3%A1_v%C3%A1lka" title="Stoletá válka – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Stoletá válka" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%C3%87%C4%95%D1%80%C3%A7%D1%83%D0%BB_%D0%B2%D3%91%D1%80%D2%AB%D0%B8" title="Çĕрçул вӑрҫи – Tsjoevasjisch" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Çĕрçул вӑрҫи" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Tsjoevasjisch" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Y_Rhyfel_Can_Mlynedd" title="Y Rhyfel Can Mlynedd – Welsh" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Y Rhyfel Can Mlynedd" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Welsh" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="aanbevolen artikel"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Hundred%C3%A5rskrigen" title="Hundredårskrigen – Deens" lang="da" hreflang="da" data-title="Hundredårskrigen" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Deens" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Hundertj%C3%A4hriger_Krieg" title="Hundertjähriger Krieg – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Hundertjähriger Krieg" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Herb%C3%AA_Seserre" title="Herbê Seserre – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Herbê Seserre" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B5%CF%84%CE%AE%CF%82_%CE%A0%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82" title="Εκατονταετής Πόλεμος – Grieks" lang="el" hreflang="el" data-title="Εκατονταετής Πόλεμος" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Grieks" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Hundred_Years%27_War" title="Hundred Years' War – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Hundred Years' War" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Centjara_milito" title="Centjara milito – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Centjara milito" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Guerra_de_los_Cien_A%C3%B1os" title="Guerra de los Cien Años – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Guerra de los Cien Años" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Saja-aastane_s%C3%B5da" title="Saja-aastane sõda – Estisch" lang="et" hreflang="et" data-title="Saja-aastane sõda" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estisch" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Ehun_Urteetako_Gerra" title="Ehun Urteetako Gerra – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Ehun Urteetako Gerra" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B5%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87" title="جنگ صدساله – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="جنگ صدساله" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Satavuotinen_sota" title="Satavuotinen sota – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Satavuotinen sota" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Guerre_de_Cent_Ans" title="Guerre de Cent Ans – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Guerre de Cent Ans" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/H%C3%BBndertjierrige_Oarloch" title="Hûndertjierrige Oarloch – Fries" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Hûndertjierrige Oarloch" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Cogadh_C%C3%A9ad_Bliain" title="An Cogadh Céad Bliain – Iers" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Cogadh Céad Bliain" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Iers" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Guerra_dos_Cen_Anos" title="Guerra dos Cen Anos – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Guerra dos Cen Anos" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%9C%D7%97%D7%9E%D7%AA_%D7%9E%D7%90%D7%94_%D7%94%D7%A9%D7%A0%D7%99%D7%9D" title="מלחמת מאה השנים – Hebreeuws" lang="he" hreflang="he" data-title="מלחמת מאה השנים" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebreeuws" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B6%E0%A4%A4%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A5%80%E0%A4%AF_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="शतवर्षीय युद्ध – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="शतवर्षीय युद्ध" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Hundred_Years_War" title="Hundred Years War – Fijisch Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Hundred Years War" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fijisch Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Stogodi%C5%A1nji_rat" title="Stogodišnji rat – Kroatisch" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Stogodišnji rat" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Sz%C3%A1z%C3%A9ves_h%C3%A1bor%C3%BA" title="Százéves háború – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Százéves háború" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%B5%D5%A1_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Հարյուրամյա պատերազմ – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Հարյուրամյա պատերազմ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Guerra_del_Cento_Annos" title="Guerra del Cento Annos – Interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Guerra del Cento Annos" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Perang_Seratus_Tahun" title="Perang Seratus Tahun – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Perang Seratus Tahun" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Gubat_ti_Sangagasut_a_Tawtawen" title="Gubat ti Sangagasut a Tawtawen – Iloko" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Gubat ti Sangagasut a Tawtawen" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="Iloko" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Centyara_milito" title="Centyara milito – Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Centyara milito" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Hundra%C3%B0_%C3%A1ra_str%C3%AD%C3%B0i%C3%B0" title="Hundrað ára stríðið – IJslands" lang="is" hreflang="is" data-title="Hundrað ára stríðið" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="IJslands" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Guerra_dei_cent%27anni" title="Guerra dei cent'anni – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Guerra dei cent'anni" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E7%99%BE%E5%B9%B4%E6%88%A6%E4%BA%89" title="百年戦争 – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="百年戦争" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%AC%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98_%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98" title="ასწლიანი ომი – Georgisch" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ასწლიანი ომი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgisch" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/%E1%B9%AC%E1%B9%ADra%E1%B8%8D_n_Meyya_n_iseggasen" title="Ṭṭraḍ n Meyya n iseggasen – Kabylisch" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Ṭṭraḍ n Meyya n iseggasen" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="Kabylisch" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/P%C9%A9nz%C9%A9_m%C9%A9n%CA%8B%CA%8B_you" title="Pɩnzɩ mɩnʋʋ you – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Pɩnzɩ mɩnʋʋ you" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D2%AF%D0%B7%D0%B6%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D2%9B_%D1%81%D0%BE%D2%93%D1%8B%D1%81" title="Жүзжылдық соғыс – Kazachs" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Жүзжылдық соғыс" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazachs" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%B0%B1%EB%85%84_%EC%A0%84%EC%9F%81" title="백년 전쟁 – Koreaans" lang="ko" hreflang="ko" data-title="백년 전쟁" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreaans" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B6%D1%8E%D0%B7%D0%B4%D0%B6%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%8A_%D0%BA%D1%8A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%83%D0%B0%D1%82" title="Джюзджыллыкъ къазауат – Karatsjaj-Balkarisch" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Джюзджыллыкъ къазауат" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="Karatsjaj-Balkarisch" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Bresel_Kansvledhen" title="Bresel Kansvledhen – Cornish" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Bresel Kansvledhen" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="Cornish" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D2%AF%D0%B7_%D0%B6%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D0%BA_%D1%81%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%88" title="Жүз жылдык согуш – Kirgizisch" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Жүз жылдык согуш" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Kirgizisch" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Bellum_Centum_Annorum" title="Bellum Centum Annorum – Latijn" lang="la" hreflang="la" data-title="Bellum Centum Annorum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latijn" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Honnertj%C3%A4rege_Krich" title="Honnertjärege Krich – Luxemburgs" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Honnertjärege Krich" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Luxemburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B8%D1%88%D0%B9%D0%B8%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D0%B4%D1%8F%D0%B2%D0%B5" title="Вишйисан дяве – Lezgisch" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Вишйисан дяве" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="Lezgisch" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Gera_de_Sento_Anios" title="Gera de Sento Anios – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Gera de Sento Anios" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Go%C3%A6ra_di_%C3%A7ent%27anni" title="Goæra di çent'anni – Ligurisch" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Goæra di çent'anni" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurisch" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Guerra_di_Cent_Agn" title="Guerra di Cent Agn – Lombardisch" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Guerra di Cent Agn" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombardisch" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/%C5%A0imtametis_karas" title="Šimtametis karas – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Šimtametis karas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Simtgadu_kar%C5%A1" title="Simtgadu karš – Lets" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Simtgadu karš" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Lets" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Parang_Saratuih_Tahun" title="Parang Saratuih Tahun – Minangkabau" lang="min" hreflang="min" data-title="Parang Saratuih Tahun" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="Minangkabau" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%88%D0%BD%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D1%98%D0%BD%D0%B0" title="Стогодишна војна – Macedonisch" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Стогодишна војна" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonisch" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%A8%E0%B5%82%E0%B4%B1%E0%B5%8D%E0%B4%B1%E0%B4%BE%E0%B4%A3%E0%B5%8D%E0%B4%9F%E0%B5%81_%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82" title="നൂറ്റാണ്ടു യുദ്ധം – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="നൂറ്റാണ്ടു യുദ്ധം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D1%83%D1%83%D0%BD_%D0%B6%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%B4%D0%B0%D0%B9%D0%BD" title="Зуун жилийн дайн – Mongools" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Зуун жилийн дайн" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Mongools" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B6%E0%A4%82%E0%A4%AD%E0%A4%B0_%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A5%87_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="शंभर वर्षांचे युद्ध – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="शंभर वर्षांचे युद्ध" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Perang_Seratus_Tahun" title="Perang Seratus Tahun – Maleis" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Perang Seratus Tahun" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Maleis" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%B5%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87_%D8%AC%D9%86%DA%AF" title="صدساله جنگ – Mazanderani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="صدساله جنگ" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="Mazanderani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Hundre%C3%A5rskrigen" title="Hundreårskrigen – Noors - Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Hundreårskrigen" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Noors - Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Hundre%C3%A5rskrigen" title="Hundreårskrigen – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Hundreårskrigen" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Guerre_de_Chent_Ans" title="Guerre de Chent Ans – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Guerre de Chent Ans" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Gu%C3%A8rra_de_Cent_Ans" title="Guèrra de Cent Ans – Occitaans" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Guèrra de Cent Ans" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Occitaans" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B8%E0%A9%8C_%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%B2_%E0%A8%A6%E0%A9%80_%E0%A8%9C%E0%A9%B0%E0%A8%97" title="ਸੌ ਸਾਲ ਦੀ ਜੰਗ – Punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਸੌ ਸਾਲ ਦੀ ਜੰਗ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Dg%C3%A8re_d%27Un_Chint_Ans" title="Dgère d'Un Chint Ans – Picardisch" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Dgère d'Un Chint Ans" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picardisch" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojna_stuletnia" title="Wojna stuletnia – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Wojna stuletnia" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D9%84%DB%81_%D9%84%DA%91%D8%A7%D8%A6%DB%8C" title="سو سالہ لڑائی – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="سو سالہ لڑائی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Guerra_dos_Cem_Anos" title="Guerra dos Cem Anos – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Guerra dos Cem Anos" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/R%C4%83zboiul_de_100_de_Ani" title="Războiul de 100 de Ani – Roemeens" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Războiul de 100 de Ani" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Roemeens" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%BD%D1%8F%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Столетняя война – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Столетняя война" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Сторочна война – Roetheens" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Сторочна война" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Roetheens" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D2%AF%D2%AF%D1%81_%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85_%D1%81%D1%8D%D1%80%D0%B8%D0%B8" title="Сүүс сыллаах сэрии – Jakoets" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Сүүс сыллаах сэрии" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Jakoets" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Gherra_de_sos_chent%27annos" title="Gherra de sos chent'annos – Sardijns" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Gherra de sos chent'annos" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="Sardijns" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Hunder_Years%27_War" title="Hunder Years' War – Schots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Hunder Years' War" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="Schots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A6%D9%88_%D9%88%D8%B1%D9%87%D9%8A%D9%86_%D8%AC%D9%8A_%D8%AC%D9%86%DA%AF" title="سئو ورهين جي جنگ – Sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="سئو ورهين جي جنگ" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="Sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Stogodi%C5%A1nji_rat" title="Stogodišnji rat – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Stogodišnji rat" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Hundred_Years%27_War" title="Hundred Years' War – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Hundred Years' War" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Storo%C4%8Dn%C3%A1_vojna" title="Storočná vojna – Slowaaks" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Storočná vojna" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slowaaks" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Stoletna_vojna" title="Stoletna vojna – Sloveens" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Stoletna vojna" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Sloveens" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Lufta_nj%C3%ABqindvje%C3%A7are" title="Lufta njëqindvjeçare – Albanees" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Lufta njëqindvjeçare" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Albanees" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%88%D1%9A%D0%B8_%D1%80%D0%B0%D1%82" title="Стогодишњи рат – Servisch" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Стогодишњи рат" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Servisch" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Hundra%C3%A5rskriget" title="Hundraårskriget – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Hundraårskriget" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Vita_ya_miaka_100" title="Vita ya miaka 100 – Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Vita ya miaka 100" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%A8%E0%AF%82%E0%AE%B1%E0%AE%BE%E0%AE%A3%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AF%81%E0%AE%AA%E0%AF%8D_%E0%AE%AA%E0%AF%8B%E0%AE%B0%E0%AF%8D" title="நூறாண்டுப் போர் – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="நூறாண்டுப் போர்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B5%E0%B0%82%E0%B0%A6_%E0%B0%B8%E0%B0%82%E0%B0%B5%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B8%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B2_%E0%B0%AF%E0%B1%81%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%A7%E0%B0%82" title="వంద సంవత్సరాల యుద్ధం – Telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="వంద సంవత్సరాల యుద్ధం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%A3%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%A2%E0%B8%9B%E0%B8%B5" title="สงครามร้อยปี – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="สงครามร้อยปี" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/%C3%9D%C3%BCz%C3%BDyllyk_uru%C5%9F" title="Ýüzýyllyk uruş – Turkmeens" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Ýüzýyllyk uruş" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="Turkmeens" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Y%C3%BCz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1" title="Yüz Yıl Savaşı – Turks" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Yüz Yıl Savaşı" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turks" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D3%A9%D0%B7_%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D1%8B%D0%BA_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88" title="Йөз еллык сугыш – Tataars" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Йөз еллык сугыш" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tataars" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%BD%D1%8F_%D0%B2%D1%96%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Столітня війна – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Столітня війна" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B5%D8%AF_%D8%B3%D8%A7%D9%84%DB%81" title="جنگ صد سالہ – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="جنگ صد سالہ" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Yuz_yillik_urush" title="Yuz yillik urush – Oezbeeks" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Yuz yillik urush" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Oezbeeks" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Tr%C4%83m_N%C4%83m" title="Chiến tranh Trăm Năm – Vietnamees" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Chiến tranh Trăm Năm" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamees" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Ounderdjoarigen_%C3%B4orlog" title="Ounderdjoarigen ôorlog – West-Vlaams" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Ounderdjoarigen ôorlog" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West-Vlaams" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Uskagatos_ka_Tuig_nga_Gyera" title="Uskagatos ka Tuig nga Gyera – Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Uskagatos ka Tuig nga Gyera" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%99%BE%E5%B9%B4%E6%88%98%E4%BA%89" title="百年战争 – Wuyu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="百年战争" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wuyu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9D%E1%83%A8%E1%83%AC%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98_%E1%83%9A%E1%83%B7%E1%83%9B%E1%83%90" title="ოშწანიანი ლჷმა – Mingreels" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ოშწანიანი ლჷმა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingreels" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%95%D7%A0%D7%93%D7%A2%D7%A8%D7%98-%D7%99%D7%A2%D7%A8%D7%99%D7%92%D7%A2_%D7%9E%D7%9C%D7%97%D7%9E%D7%94" title="הונדערט-יעריגע מלחמה – Jiddisch" lang="yi" hreflang="yi" data-title="הונדערט-יעריגע מלחמה" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="Jiddisch" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Baknienz_cancwng" title="Baknienz cancwng – Zhuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Baknienz cancwng" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="Zhuang" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%99%BE%E5%B9%B4%E6%88%98%E4%BA%89" title="百年战争 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="百年战争" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Pah-n%C3%AE_Chi%C3%A0n-cheng" title="Pah-nî Chiàn-cheng – Minnanyu" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Pah-nî Chiàn-cheng" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnanyu" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%99%BE%E5%B9%B4%E6%88%B0%E7%88%AD" title="百年戰爭 – Kantonees" lang="yue" hreflang="yue" data-title="百年戰爭" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonees" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q12551#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Honderdjarige_Oorlog" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Honderdjarige_Oorlog" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Honderdjarige_Oorlog"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Honderdjarige_Oorlog"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Honderdjarige_Oorlog" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Honderdjarige_Oorlog" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&oldid=67961259" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Honderdjarige_Oorlog&id=67961259&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FHonderdjarige_Oorlog"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FHonderdjarige_Oorlog"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Honderdjarige+Oorlog"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Honderdjarige_Oorlog&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Hundred_Years%27_War" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q12551" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><table class="infobox" cellpadding="1" cellspacing="1"> <tbody><tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:lightsteelblue; color:inherit; text-align:center; font-size:120%;" colspan="3">Honderdjarige Oorlog </th></tr> <tr> <td style="text-align:center; padding:0;" colspan="3"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Siege_orleans.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Het Beleg van Orléans" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Siege_orleans.jpg/266px-Siege_orleans.jpg" decoding="async" width="266" height="186" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Siege_orleans.jpg/399px-Siege_orleans.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Siege_orleans.jpg/532px-Siege_orleans.jpg 2x" data-file-width="1639" data-file-height="1145" /></a></span> </td></tr> <tr> <td style="text-align:center;" colspan="3"><div style="font-size:90%">Het <a href="/wiki/Beleg_van_Orl%C3%A9ans" title="Beleg van Orléans">Beleg van Orléans</a></div> </td></tr> <tr> <th>Datum </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/1337" title="1337">1337</a>–<a href="/wiki/1453" title="1453">1453</a> </td></tr> <tr> <th>Locatie </th> <td colspan="2">voornamelijk <a href="/wiki/Frankrijk_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Frankrijk (hoofdbetekenis)">Frankrijk</a> en de <a href="/wiki/Bourgondische_tijd" class="mw-redirect" title="Bourgondische tijd">Nederlanden</a> </td></tr> <tr> <th>Resultaat </th> <td colspan="2">overwinning voor het huis Valois, dat de troon van Frankrijk veilig stelt </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Casus_belli" title="Casus belli">Casus belli</a> </th> <td colspan="2">Engelse aanspraak op de Franse kroon </td></tr> <tr> <th>Territoriale<br />veranderingen </th> <td colspan="2">het huis Plantagenet verliest alle continentale gebieden behalve <a href="/wiki/Calais_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Calais (hoofdbetekenis)">Calais</a> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:lightsteelblue; color:inherit;" colspan="3">Strijdende partijen </th></tr> <tr> <td colspan="3"><span> <table style="width:100%;" cellspacing="0" cellpadding="0"> <tbody><tr> <td style="width:50%; border-right:1px dotted var(--border-color-base,#a2a9b1);"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:France_moderne.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/France_moderne.svg/20px-France_moderne.svg.png" decoding="async" width="20" height="21" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/France_moderne.svg/30px-France_moderne.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/France_moderne.svg/40px-France_moderne.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="641" /></a></span> <b><a href="/wiki/Huis_Valois" title="Huis Valois">Huis Valois</a></b><br />gesteund door:<br /> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:France_moderne.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/France_moderne.svg/20px-France_moderne.svg.png" decoding="async" width="20" height="21" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/France_moderne.svg/30px-France_moderne.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/France_moderne.svg/40px-France_moderne.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="641" /></a></span> <a href="/wiki/Koninkrijk_Frankrijk_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Koninkrijk Frankrijk (hoofdbetekenis)">Frankrijk</a><br /> </p> <ul><li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg/15px-Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg/23px-Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg/30px-Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="660" /></a></span> <a href="/wiki/Hertogdom_Bretagne" title="Hertogdom Bretagne">Bretagne</a> (Blois)</li></ul> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Blason_fr_Bourgogne.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Blason_fr_Bourgogne.svg/20px-Blason_fr_Bourgogne.svg.png" decoding="async" width="20" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Blason_fr_Bourgogne.svg/30px-Blason_fr_Bourgogne.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Blason_fr_Bourgogne.svg/40px-Blason_fr_Bourgogne.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="660" /></a></span> <a href="/wiki/Hertogdom_Bourgondi%C3%AB" title="Hertogdom Bourgondië">Bourgondië</a> (1337 tot 1419 en 1435 tot 1453)<br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Royal_Coat_of_Arms_of_the_Crown_of_Castile_(1284-1390).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Royal_Coat_of_Arms_of_the_Crown_of_Castile_%281284-1390%29.svg/20px-Royal_Coat_of_Arms_of_the_Crown_of_Castile_%281284-1390%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Royal_Coat_of_Arms_of_the_Crown_of_Castile_%281284-1390%29.svg/30px-Royal_Coat_of_Arms_of_the_Crown_of_Castile_%281284-1390%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Royal_Coat_of_Arms_of_the_Crown_of_Castile_%281284-1390%29.svg/40px-Royal_Coat_of_Arms_of_the_Crown_of_Castile_%281284-1390%29.svg.png 2x" data-file-width="772" data-file-height="924" /></a></span> <a href="/wiki/Kroon_van_Castili%C3%AB" title="Kroon van Castilië">Castilië</a><br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Royal_Arms_of_the_Kingdom_of_Scotland.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Royal_Arms_of_the_Kingdom_of_Scotland.svg/20px-Royal_Arms_of_the_Kingdom_of_Scotland.svg.png" decoding="async" width="20" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Royal_Arms_of_the_Kingdom_of_Scotland.svg/30px-Royal_Arms_of_the_Kingdom_of_Scotland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Royal_Arms_of_the_Kingdom_of_Scotland.svg/40px-Royal_Arms_of_the_Kingdom_of_Scotland.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="599" /></a></span> <a href="/wiki/Koninkrijk_Schotland" title="Koninkrijk Schotland">Schotland</a><br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Armoiries_G%C3%AAnes.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Armoiries_G%C3%AAnes.svg/20px-Armoiries_G%C3%AAnes.svg.png" decoding="async" width="20" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Armoiries_G%C3%AAnes.svg/30px-Armoiries_G%C3%AAnes.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Armoiries_G%C3%AAnes.svg/40px-Armoiries_G%C3%AAnes.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="660" /></a></span> <a href="/wiki/Republiek_Genua" title="Republiek Genua">Genua</a><br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Coat_of_arms_of_the_House_of_Luxembourg-Bohemia.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Coat_of_arms_of_the_House_of_Luxembourg-Bohemia.svg/20px-Coat_of_arms_of_the_House_of_Luxembourg-Bohemia.svg.png" decoding="async" width="20" height="25" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Coat_of_arms_of_the_House_of_Luxembourg-Bohemia.svg/30px-Coat_of_arms_of_the_House_of_Luxembourg-Bohemia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Coat_of_arms_of_the_House_of_Luxembourg-Bohemia.svg/40px-Coat_of_arms_of_the_House_of_Luxembourg-Bohemia.svg.png 2x" data-file-width="650" data-file-height="815" /></a></span> <a href="/wiki/Koninkrijk_Bohemen" title="Koninkrijk Bohemen">Bohemen</a><br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Blason_d%27Aragon.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Blason_d%27Aragon.svg/20px-Blason_d%27Aragon.svg.png" decoding="async" width="20" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Blason_d%27Aragon.svg/30px-Blason_d%27Aragon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Blason_d%27Aragon.svg/40px-Blason_d%27Aragon.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="660" /></a></span> <a href="/wiki/Kroon_van_Aragon" class="mw-redirect" title="Kroon van Aragon">Aragon</a> </p> </td> <td style="width:50%; padding-left:0.25em;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Royal_Arms_of_England_(1399-1603).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/20px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/30px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/40px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="701" /></a></span> <b><a href="/wiki/Huis_Plantagenet" title="Huis Plantagenet">Huis Plantagenet</a></b><br />gesteund door:<br /> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Royal_Arms_of_England_(1399-1603).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/20px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/30px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/40px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="701" /></a></span> <a href="/wiki/Koninkrijk_Engeland" title="Koninkrijk Engeland">Engeland</a><br /> </p> <ul><li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg/15px-Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg/23px-Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg/30px-Armoiries_Bretagne_-_Arms_of_Brittany.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="660" /></a></span><a href="/wiki/Hertogdom_Bretagne" title="Hertogdom Bretagne">Bretagne</a> (Montfort)</li> <li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Blason_de_l%27Aquitaine_et_de_la_Guyenne.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Blason_de_l%27Aquitaine_et_de_la_Guyenne.svg/15px-Blason_de_l%27Aquitaine_et_de_la_Guyenne.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Blason_de_l%27Aquitaine_et_de_la_Guyenne.svg/23px-Blason_de_l%27Aquitaine_et_de_la_Guyenne.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Blason_de_l%27Aquitaine_et_de_la_Guyenne.svg/30px-Blason_de_l%27Aquitaine_et_de_la_Guyenne.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="660" /></a></span> <a href="/wiki/Aquitani%C3%AB" title="Aquitanië">Aquitanië</a></li> <li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Blason_comte-des-Flandres.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Blason_comte-des-Flandres.svg/15px-Blason_comte-des-Flandres.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Blason_comte-des-Flandres.svg/23px-Blason_comte-des-Flandres.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Blason_comte-des-Flandres.svg/30px-Blason_comte-des-Flandres.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="660" /></a></span> <a href="/wiki/Graafschap_Vlaanderen" title="Graafschap Vlaanderen">Vlaanderen</a> (1337 tot 1360)</li></ul> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Blason_fr_Bourgogne.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Blason_fr_Bourgogne.svg/20px-Blason_fr_Bourgogne.svg.png" decoding="async" width="20" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Blason_fr_Bourgogne.svg/30px-Blason_fr_Bourgogne.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Blason_fr_Bourgogne.svg/40px-Blason_fr_Bourgogne.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="660" /></a></span> <a href="/wiki/Hertogdom_Bourgondi%C3%AB" title="Hertogdom Bourgondië">Bourgondië</a> (1419 tot 1435)<br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Blason_ville_be_Gand_(Flandre-Orientale).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Blason_ville_be_Gand_%28Flandre-Orientale%29.svg/20px-Blason_ville_be_Gand_%28Flandre-Orientale%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Blason_ville_be_Gand_%28Flandre-Orientale%29.svg/30px-Blason_ville_be_Gand_%28Flandre-Orientale%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Blason_ville_be_Gand_%28Flandre-Orientale%29.svg/40px-Blason_ville_be_Gand_%28Flandre-Orientale%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="660" /></a></span> <a href="/wiki/Gentse_Opstand_(1379-1385)" title="Gentse Opstand (1379-1385)">Gentse Opstandelingen</a><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Bras%C3%A3o_de_armas_do_reino_de_Portugal_(1385).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Bras%C3%A3o_de_armas_do_reino_de_Portugal_%281385%29.svg/20px-Bras%C3%A3o_de_armas_do_reino_de_Portugal_%281385%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Bras%C3%A3o_de_armas_do_reino_de_Portugal_%281385%29.svg/30px-Bras%C3%A3o_de_armas_do_reino_de_Portugal_%281385%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Bras%C3%A3o_de_armas_do_reino_de_Portugal_%281385%29.svg/40px-Bras%C3%A3o_de_armas_do_reino_de_Portugal_%281385%29.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="479" /></a></span> <a href="/wiki/Koninkrijk_Portugal" title="Koninkrijk Portugal">Portugal</a><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Evolution_Coat_of_Arms_of_Navarre-3.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Evolution_Coat_of_Arms_of_Navarre-3.svg/20px-Evolution_Coat_of_Arms_of_Navarre-3.svg.png" decoding="async" width="20" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Evolution_Coat_of_Arms_of_Navarre-3.svg/30px-Evolution_Coat_of_Arms_of_Navarre-3.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Evolution_Coat_of_Arms_of_Navarre-3.svg/40px-Evolution_Coat_of_Arms_of_Navarre-3.svg.png 2x" data-file-width="776" data-file-height="923" /></a></span> <a href="/wiki/Koninkrijk_Navarra" title="Koninkrijk Navarra">Navarra</a> </p> </td></tr> </tbody></table></span> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:lightsteelblue; color:inherit;" colspan="3">Leiders en commandanten </th></tr> <tr> <td colspan="3"><span> <table style="width:100%;" cellspacing="0" cellpadding="0"> <tbody><tr> <td style="width:50%; border-right:1px dotted var(--border-color-base,#a2a9b1);"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Arms_of_France_(France_Moderne).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg/20px-Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg/30px-Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg/40px-Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="701" /></a></span> <a href="/wiki/Filips_VI_van_Frankrijk" title="Filips VI van Frankrijk">Filips VI</a> (1337–1350)<br /> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Arms_of_France_(France_Moderne).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg/20px-Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg/30px-Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg/40px-Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="701" /></a></span> <a href="/wiki/Jan_II_van_Frankrijk" title="Jan II van Frankrijk">Jan II</a> (1350–1364)<br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Arms_of_France_(France_Moderne).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg/20px-Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg/30px-Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg/40px-Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="701" /></a></span> <a href="/wiki/Karel_V_van_Frankrijk" title="Karel V van Frankrijk">Karel V</a> (1364–1380)<br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Arms_of_France_(France_Moderne).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg/20px-Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg/30px-Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg/40px-Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="701" /></a></span> <a href="/wiki/Karel_VI_van_Frankrijk" title="Karel VI van Frankrijk">Karel VI</a> (1380–1422)<br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Arms_of_France_(France_Moderne).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg/20px-Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg/30px-Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg/40px-Arms_of_France_%28France_Moderne%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="701" /></a></span> <a href="/wiki/Karel_VII_van_Frankrijk" title="Karel VII van Frankrijk">Karel VII</a> (1422–1453)<br /> </p> </td> <td style="width:50%; padding-left:0.25em;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Royal_Arms_of_England_(1399-1603).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/20px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/30px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/40px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="701" /></a></span> <a href="/wiki/Eduard_III_van_Engeland" title="Eduard III van Engeland">Eduard III</a> (1337–1350)<br /> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Royal_Arms_of_England_(1399-1603).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/20px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/30px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/40px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="701" /></a></span> <a href="/wiki/Richard_II_van_Engeland" title="Richard II van Engeland">Richard II</a> (1350–1364)<br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Royal_Arms_of_England_(1399-1603).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/20px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/30px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/40px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="701" /></a></span> <a href="/wiki/Hendrik_IV_van_Engeland" title="Hendrik IV van Engeland">Hendrik IV</a> (1364–1380)<br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Royal_Arms_of_England_(1399-1603).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/20px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/30px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/40px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="701" /></a></span> <a href="/wiki/Hendrik_V_van_Engeland" title="Hendrik V van Engeland">Hendrik V</a> (1380–1422)<br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Royal_Arms_of_England_(1399-1603).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/20px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/30px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg/40px-Royal_Arms_of_England_%281399-1603%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="701" /></a></span> <a href="/wiki/Hendrik_VI_van_Engeland" title="Hendrik VI van Engeland">Hendrik VI</a> (1422–1453)<br /> </p> </td></tr> </tbody></table></span> </td></tr> </tbody></table> <table class="infobox" cellpadding="1" cellspacing="1"> <tbody><tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:lightsteelblue; color:inherit;" colspan="3"><a class="mw-selflink selflink">Honderdjarige Oorlog</a> </th></tr> <tr> <td class="ta-center" colspan="3"> <p><b>Oorlog van <a href="/wiki/Eduard_III_van_Engeland" title="Eduard III van Engeland">Eduard</a> (1337-1360)</b><br /> <a href="/wiki/Slag_bij_Cadzand" title="Slag bij Cadzand">Cadzand</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Arnemuiden" title="Slag bij Arnemuiden">Arnemuiden</a> · <a href="/w/index.php?title=Engelse_campagne_op_het_Kanaal_(1338-1339)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Engelse campagne op het Kanaal (1338-1339) (de pagina bestaat niet)">Kanaal</a> · <a href="/w/index.php?title=Veldtocht_van_Thi%C3%A9rache&action=edit&redlink=1" class="new" title="Veldtocht van Thiérache (de pagina bestaat niet)">Thiérache</a> (<a href="/w/index.php?title=Beleg_van_Cambrai_(1339)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beleg van Cambrai (1339) (de pagina bestaat niet)">Cambrai</a>) · <a href="/w/index.php?title=Scheldecampagnes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Scheldecampagnes (de pagina bestaat niet)">Schelde</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Sluis_(1340)" title="Slag bij Sluis (1340)">Sluis</a> · <a href="/w/index.php?title=Veldtocht_van_Doornik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Veldtocht van Doornik (de pagina bestaat niet)">Doornik</a> (<a href="/wiki/Slag_bij_Sint-Omaars" title="Slag bij Sint-Omaars">Sint-Omaars</a>, <a href="/wiki/Beleg_van_Doornik_(1340)" title="Beleg van Doornik (1340)">Doornik</a>) · <a href="/w/index.php?title=Veldtocht_van_Gascogne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Veldtocht van Gascogne (de pagina bestaat niet)">Gascogne</a> (<a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Bergerac&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Bergerac (de pagina bestaat niet)">Bergerac</a>, <a href="/wiki/Slag_bij_Auberoche" title="Slag bij Auberoche">Auberoche</a>) · <a href="/w/index.php?title=Beleg_van_Aiguillon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beleg van Aiguillon (de pagina bestaat niet)">Aiguillon</a> · <a href="/w/index.php?title=Veldtocht_van_Eduard_III_(1346)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Veldtocht van Eduard III (1346) (de pagina bestaat niet)">Veldtocht van Eduard III (1346)</a> (<a href="/wiki/Beleg_van_Caen" title="Beleg van Caen">Caen</a>, <a href="/wiki/Slag_bij_Blanchetaque" title="Slag bij Blanchetaque">Blanchetaque</a>, <a href="/wiki/Slag_bij_Cr%C3%A9cy" title="Slag bij Crécy">Slag bij Crécy</a>, <a href="/wiki/Beleg_van_Calais_(1346)" title="Beleg van Calais (1346)">Calais</a>) · <a href="/w/index.php?title=Veldtocht_van_Lancaster_(1346)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Veldtocht van Lancaster (1346) (de pagina bestaat niet)">Veldtocht van Lancaster (1346)</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Neville%27s_Cross" title="Slag bij Neville's Cross">Neville's Cross</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Lunalonge&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Lunalonge (de pagina bestaat niet)">Lunalonge</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Calais_(1349)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Calais (1349) (de pagina bestaat niet)">Calais</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Winchelsea&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Winchelsea (de pagina bestaat niet)">Winchelsea</a> · <a href="/w/index.php?title=Beleg_van_Saint-Jean-d%27Ang%C3%A9ly_(1351)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beleg van Saint-Jean-d'Angély (1351) (de pagina bestaat niet)">Saint-Jean-d'Angély</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Saintes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Saintes (de pagina bestaat niet)">Saintes</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Ardres&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Ardres (de pagina bestaat niet)">Ardres</a> · <a href="/w/index.php?title=Veldtocht_van_de_Zwarte_Prins_(1355)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Veldtocht van de Zwarte Prins (1355) (de pagina bestaat niet)">Veldtocht van de Zwarte Prins (1355)</a> · <a href="/w/index.php?title=Verbrande_lichtmis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Verbrande lichtmis (de pagina bestaat niet)">Verbrande lichtmis</a> · <a href="/w/index.php?title=Veldtocht_van_de_Zwarte_Prins_(1356)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Veldtocht van de Zwarte Prins (1356) (de pagina bestaat niet)">Veldtocht van de Zwarte Prins (1356)</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Poitiers_(1356)" title="Slag bij Poitiers (1356)">Poitiers</a> · <a href="/wiki/Jacquerie" title="Jacquerie">Jacquerie</a> · <a href="/wiki/Veldtocht_van_Eduard_III_(1359-1360)" title="Veldtocht van Eduard III (1359-1360)">Veldtocht van Eduard III (1359-1360)</a> (Reims, Bourgogne, Parijs (1360), <a href="/w/index.php?title=Zwarte_Maandag_(1360)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zwarte Maandag (1360) (de pagina bestaat niet)">Zwarte Maandag (1360)</a>)<br /> <b>Oorlog van <a href="/wiki/Karel_V_van_Frankrijk" title="Karel V van Frankrijk">Karel</a> (1369-1389)</b><br /> <a href="/wiki/Slag_bij_Cocherel" title="Slag bij Cocherel">Cocherel</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Limoges" title="Beleg van Limoges">Limoges</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Pontvallain" title="Slag bij Pontvallain">Pontvallain</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_La_Rochelle" title="Slag bij La Rochelle">La Rochelle</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Chiset&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Chiset (de pagina bestaat niet)">Chiset</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Westrozebeke" title="Slag bij Westrozebeke">Westrozebeke</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Margate&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Margate (de pagina bestaat niet)">Margate</a><br /> <b>Oorlog van <a href="/wiki/Hendrik_V_van_Engeland" title="Hendrik V van Engeland">Lancaster</a> (1415-1429)</b><br /> <a href="/w/index.php?title=Beleg_van_Harfleur&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beleg van Harfleur (de pagina bestaat niet)">Harfleur</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Azincourt" title="Slag bij Azincourt">Azincourt</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Valmont&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Valmont (de pagina bestaat niet)">Valmont</a> · <a href="/w/index.php?title=Beleg_van_Caen_(1417)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beleg van Caen (1417) (de pagina bestaat niet)">Caen</a> · <a href="/w/index.php?title=Beleg_van_Rouen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beleg van Rouen (de pagina bestaat niet)">Rouen</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_La_Rochelle_(1419)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij La Rochelle (1419) (de pagina bestaat niet)">La Rochelle</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Baug%C3%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Baugé (de pagina bestaat niet)">Baugé</a> · <a href="/w/index.php?title=Beleg_van_Meaux&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beleg van Meaux (de pagina bestaat niet)">Meaux</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Cravant&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Cravant (de pagina bestaat niet)">Cravant</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_La_Brossini%C3%A8re&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij La Brossinière (de pagina bestaat niet)">Brossinière</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Verneuil" title="Slag bij Verneuil">Verneuil</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_St._James&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij St. James (de pagina bestaat niet)">St. James</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Montargis" title="Beleg van Montargis">Montargis</a><br /> <b>Verval van de <a href="/wiki/Plantagenet" class="mw-redirect" title="Plantagenet">Plantagenets</a> (1429-1453)</b><br /> <a href="/wiki/Beleg_van_Orl%C3%A9ans" title="Beleg van Orléans">Orléans</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_van_de_Haringen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag van de Haringen (de pagina bestaat niet)">Haringen</a> · <a href="/w/index.php?title=Veldtocht_van_de_Loire_(1429)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Veldtocht van de Loire (1429) (de pagina bestaat niet)">Loire</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Jargeau&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Jargeau (de pagina bestaat niet)">Jargeau</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Meung-sur-Loire&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Meung-sur-Loire (de pagina bestaat niet)">Meung-sur-Loire</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Beaugency_(1429)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Beaugency (1429) (de pagina bestaat niet)">Beaugency</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Patay" title="Slag bij Patay">Patay</a> · <a href="/w/index.php?title=Mars_naar_Reims&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mars naar Reims (de pagina bestaat niet)">Reims</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Parijs_(1429)" title="Beleg van Parijs (1429)">Parijs</a> · <a href="/w/index.php?title=Beleg_van_La_Charit%C3%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beleg van La Charité (de pagina bestaat niet)">La Charité</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Compi%C3%A8gne" title="Beleg van Compiègne">Compiègne</a> · <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Gerberoy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Gerberoy (de pagina bestaat niet)">Gerberoy</a> · <a href="/w/index.php?title=Beleg_van_Saint-Denis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beleg van Saint-Denis (de pagina bestaat niet)">Saint-Denis</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Calais_(1436)" title="Beleg van Calais (1436)">Calais</a> · <a href="/w/index.php?title=Beleg_van_Tartas&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beleg van Tartas (de pagina bestaat niet)">Tartas</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Formigny" title="Slag bij Formigny">Formigny</a> · <a href="/w/index.php?title=Beleg_van_Caen_(1450)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beleg van Caen (1450) (de pagina bestaat niet)">Caen</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Castillon" title="Slag bij Castillon">Castillon</a> </p> </td></tr> </tbody></table> <p>De <b>Honderdjarige Oorlog</b> bestaat uit een reeks <a href="/wiki/Oorlog" title="Oorlog">oorlogen</a>, gevoerd van 1337 tot 1453, tussen het <a href="/wiki/Huis_Valois" title="Huis Valois">huis Valois</a> en het <a href="/wiki/Huis_Plantagenet" title="Huis Plantagenet">huis Plantagenet</a>, ook bekend als het <a href="/wiki/Huis_Anjou" title="Huis Anjou">huis Anjou</a>. Inzet van de oorlogen was de <a href="/wiki/Koninkrijk_Frankrijk_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Koninkrijk Frankrijk (hoofdbetekenis)">Franse troon</a>, die vacant was door het uitsterven van het <a href="/wiki/Huis_Capet" title="Huis Capet">huis Capet</a>, de eerste lijn van Franse koningen. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="De_oorlog">De oorlog</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: De oorlog" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: De oorlog"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het conflict duurde 116 jaar, onderbroken door verscheidene periodes van vrede, voordat het uiteindelijk eindigde door het verdrijven van de Plantagenets uit Frankrijk (behalve uit <a href="/wiki/Calais_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Calais (hoofdbetekenis)">Calais</a>). Het resultaat was een overwinning voor het huis Valois. De oorlog had de Valois wel bijna geruïneerd, terwijl de Plantagenets zichzelf hadden verrijkt door plundering. Frankrijk leed sterk onder de oorlog, omdat het grootste gedeelte van het conflict plaatsvond op Frans grondgebied. </p><p>De "oorlog" was in feite een reeks van conflicten en wordt meestal onderverdeeld in drie of vier fasen:<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li>de Oorlog van <a href="/wiki/Eduard_III_van_Engeland" title="Eduard III van Engeland">Eduard</a> (1337–1360),</li> <li>de Oorlog van <a href="/wiki/Karel_V_van_Frankrijk" title="Karel V van Frankrijk">Karel</a> (1369–1389),</li> <li>de Oorlog van <a href="/wiki/Hendrik_V_van_Engeland" title="Hendrik V van Engeland">Lancaster</a> (1415–1429)</li> <li>en het trage verval van de Plantagenets (1429–1453) na de verschijning van <a href="/wiki/Jeanne_d%27Arc_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Jeanne d'Arc (hoofdbetekenis)">Jeanne d'Arc</a> (1412–1431).</li></ul> <p>Verschillende andere eigentijdse Europese conflicten hadden rechtstreeks betrekking tot dit conflict: de <a href="/wiki/Geschiedenis_van_Bretagne#Bretonse_successieoorlog" title="Geschiedenis van Bretagne">Bretonse Successieoorlog</a>, de Castiliaanse Burgeroorlog en de Oorlog van de Twee Peters met <a href="/wiki/Hendrik_II_van_Castili%C3%AB" title="Hendrik II van Castilië">Hendrik II van Castilië</a> en <a href="/wiki/Peter_IV_van_Arag%C3%B3n" title="Peter IV van Aragón">Peter IV van Aragón</a> versus <a href="/wiki/Peter_I_van_Castili%C3%AB" title="Peter I van Castilië">Peter I van Castilië</a> en de <a href="/wiki/Crisis_van_1383-1385" class="mw-redirect" title="Crisis van 1383-1385">Portugese burgeroorlog en crisis van 1383–1385</a> tussen <a href="/wiki/Johan_I_van_Castili%C3%AB" title="Johan I van Castilië">Johan I van Castilië</a>, zoon van Hendrik II en <a href="/wiki/Johan_I_van_Portugal" title="Johan I van Portugal">Johan I van Portugal</a>. De benaming "Honderdjarige Oorlog" is een term, uitgevonden door latere historici, om de reeks van gebeurtenissen te beschrijven. </p><p>De oorlog dankt zijn historische betekenis aan een aantal factoren. Hoewel het in de eerste plaats een dynastiek conflict was, gaf de oorlog aanzet tot ideeën van zowel Frans als Engels <a href="/wiki/Nationalisme" title="Nationalisme">nationalisme</a>. Op militair vlak zag het de invoering van nieuwe wapens (de <a href="/wiki/Longbow" title="Longbow">longbow</a> en uiteindelijk het <a href="/wiki/Kanon_(geschut)" title="Kanon (geschut)">kanon</a> bij de laatste <a href="/wiki/Slag_bij_Castillon" title="Slag bij Castillon">Slag bij Castillon</a>) en tactieken, die het oudere systeem van <a href="/wiki/Feodalisme" title="Feodalisme">feodale</a> legers, gedomineerd door zware <a href="/wiki/Cavalerie" title="Cavalerie">cavalerie</a>, ondermijnden. De eerste <a href="/wiki/Beroepsleger" class="mw-redirect" title="Beroepsleger">beroepslegers</a> in West-Europa sinds de tijd van het <a href="/wiki/West-Romeinse_Rijk" title="West-Romeinse Rijk">West-Romeinse Rijk</a> werden ingevoerd tijdens de oorlog, waardoor de rol van de <a href="/wiki/Ridder_(ruiter)" title="Ridder (ruiter)">ridders</a> veranderde. Hierdoor, en door de lange duur, wordt de Honderdjarige Oorlog dikwijls gezien als een van de belangrijkste conflicten in de geschiedenis van <a href="/wiki/Middeleeuwse_oorlogsvoering" title="Middeleeuwse oorlogsvoering">middeleeuwse oorlogsvoering</a>. Door opstanden, <a href="/wiki/Epidemie" title="Epidemie">epidemieën</a> (<a href="/wiki/Zwarte_Dood" title="Zwarte Dood">Zwarte Dood</a>, 1347–1351), <a href="/wiki/Hongersnood" title="Hongersnood">hongersnood</a> (de <a href="/wiki/Grote_hongersnood_van_1315-1317" class="mw-redirect" title="Grote hongersnood van 1315-1317">grote hongersnood van 1315–1317</a>) en plunderende bendes (voormalige) <a href="/wiki/Huursoldaat" title="Huursoldaat">huursoldaten</a> was aan het einde van de oorlog de bevolking gehalveerd. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="De_feodale_achtergrond">De feodale achtergrond</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: De feodale achtergrond" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: De feodale achtergrond"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De oorsprong van deze lange periode van strijd ligt in de innerlijke tegenstrijdigheden die de inrichting van bestuurlijke en economische verhoudingen en machtsstructuren met behulp van het <a href="/wiki/Feodalisme" title="Feodalisme">feodale recht</a> in die tijd in vele plaatsen in Europa aan het licht traden. In de vroegere <a href="/wiki/Middeleeuwen" title="Middeleeuwen">middeleeuwen</a> was de feitelijke macht in veel gevallen grotendeels bij de plaatselijke <a href="/wiki/Leenman" class="mw-redirect" title="Leenman">leenman</a> (vazal) komen te liggen. Wel lag de officiële juridische macht nog steeds bij de respectievelijke leenheren. In Frankrijk waren veel <a href="/wiki/Feodalisme" title="Feodalisme">lenen</a>, zoals <a href="/wiki/Hertogdom" title="Hertogdom">hertogdommen</a>, <a href="/wiki/Graafschap_(bezit)" class="mw-redirect" title="Graafschap (bezit)">graafschappen</a>, <a href="/wiki/Markies_(titel)" title="Markies (titel)">markizaten</a> en dergelijke, groot genoeg om kleine eigen rijkjes te vormen, met de leenman als de absolute heerser, in die zin dat hij als enige alle beslissingen mocht nemen. </p><p>Door het sluiten van strategische huwelijksovereenkomsten en oorlogen kwamen de leengebieden door de eeuwen heen onder het beheer van steeds minder leenmannen. Dit proces zorgde niet voor samenhangende grote bestuurlijke eenheden, maar voor een lappendeken van bestuurders door heel Europa. Zo was de Engelse koning ook hertog van <a href="/wiki/Guyenne" title="Guyenne">Guyenne</a> in Frankrijk en de <a href="/wiki/Hertog" title="Hertog">hertog</a> van <a href="/wiki/Hertogdom_Bourgondi%C3%AB" title="Hertogdom Bourgondië">Bourgondië</a> verwierf zowel het <a href="/wiki/Graafschap_Vlaanderen" title="Graafschap Vlaanderen">graafschap Vlaanderen</a> (een Frans leen) als <a href="/wiki/Hertogdom_Brabant" title="Hertogdom Brabant">Brabant</a> en <a href="/wiki/Graafschap_Holland" title="Graafschap Holland">Holland</a> (<a href="/wiki/Heilige_Roomse_Rijk" title="Heilige Roomse Rijk">Duitse</a> lenen). </p><p>De grootste tegenstrijdigheid daarbij was dat de koning van Engeland in zijn hoedanigheid van hertog van Guyenne geacht werd als vazal de Franse koning te dienen. Bovendien konden de burgers van Guyenne bij een geschil met hun hertog een beroep doen op de Franse koning om tussenbeide te komen. Guyenne was een laatste stuk Franse erfenis van <a href="/wiki/Huis_Plantagenet" title="Huis Plantagenet">huis Plantagenet</a>, afstammelingen van het Frans adellijk geslacht, het <a href="/wiki/Huis_Anjou" title="Huis Anjou">huis Anjou</a> en <a href="/wiki/Lijst_van_hertogen_van_Normandi%C3%AB" title="Lijst van hertogen van Normandië">hertogen van Normandië</a>. Tijdens voorgaande oorlogen, onder andere de <a href="/wiki/Frans-Engelse_Oorlog" title="Frans-Engelse Oorlog">Frans-Engelse Oorlog</a> (1202-1214), was het Franse rijk van de Plantagenet al danig verkleind. </p><p>Aan het begin van de <a href="/wiki/14e_eeuw" title="14e eeuw">14e eeuw</a> was de koning van Frankrijk een bijzonder machtig man met het bestuur over veel leengebieden, die hard bezig was de kleinere leenmannen het zwijgen op te leggen en eventueel de gebieden die deze in bruikleen hadden, met militair geweld af te pakken. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="De_Engels-Franse_betrekkingen">De Engels-Franse betrekkingen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: De Engels-Franse betrekkingen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: De Engels-Franse betrekkingen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:France_1154-nl.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/France_1154-nl.svg/260px-France_1154-nl.svg.png" decoding="async" width="260" height="310" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/France_1154-nl.svg/390px-France_1154-nl.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/France_1154-nl.svg/520px-France_1154-nl.svg.png 2x" data-file-width="1405" data-file-height="1675" /></a><figcaption>De lenen van de Engelse koningen (rood) in Frankrijk op het hoogtepunt van hun territoriale expansie (rond 1173).</figcaption></figure> <p>In 1066 had de Normandische hertog <a href="/wiki/Willem_de_Veroveraar" title="Willem de Veroveraar">Willem I</a> <a href="/wiki/Normandische_verovering_van_Engeland" title="Normandische verovering van Engeland">Engeland veroverd</a>, door de <a href="/wiki/Angelsaksen" title="Angelsaksen">Angelsaksische</a> <a href="/wiki/Harold_Godwinson" class="mw-redirect" title="Harold Godwinson">koning Harold II</a> te verslaan in de <a href="/wiki/Slag_bij_Hastings" title="Slag bij Hastings">Slag bij Hastings</a> en zich tot koning te laten uitroepen. Vervolgens vormden de edelen, die met hem mee naar Engeland waren gekomen, de nieuwe <a href="/wiki/Aristocratie" title="Aristocratie">aristocratie</a> van Engeland. Deze nieuwe adel bleef echter nog lang voor hun culturele identiteit nauw verbonden met hun Franse afkomst. Zo drong het gebruik van de <a href="/wiki/Middelengels" title="Middelengels">Middelengelse</a> taal bij de heersende klasse bijvoorbeeld pas beetje bij beetje door na 1250. Daarnaast bezat de Engelse aristocratie tot aan het begin van 13e eeuw nog vaak meestal aanzienlijk landgoederen in Frankrijk. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Aquitanië_en_de_Plantagenets"><span id="Aquitani.C3.AB_en_de_Plantagenets"></span>Aquitanië en de Plantagenets</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Aquitanië en de Plantagenets" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Aquitanië en de Plantagenets"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Eleonora_van_Aquitani%C3%AB" title="Eleonora van Aquitanië">Eleonora van Aquitanië</a> (1122-1204), hertogin van <a href="/wiki/Aquitani%C3%AB" title="Aquitanië">Aquitanië</a>, was gehuwd met de zwaarmoedige koning van Frankrijk, <a href="/wiki/Lodewijk_VII_van_Frankrijk" title="Lodewijk VII van Frankrijk">Lodewijk VII</a>. Toen zijn kruistocht naar het Heilige Land waar zij aan deelnam mislukte, verloor hij Eleonra's liefde. Ze werd verliefd op de levenslustige <a href="/wiki/Hertogdom_Normandi%C3%AB" title="Hertogdom Normandië">hertog van Normandië</a> en <a href="/wiki/Anjou_(provincie)" title="Anjou (provincie)">graaf van Anjou</a> <a href="/wiki/Hendrik_II_van_Engeland" title="Hendrik II van Engeland">Hendrik Plantagenet</a>. Haar bloedverwantschap met haar echtgenoot was reden genoeg om haar huwelijk door de Kerk nietig te laten verklaren. Ze hertrouwde met haar minnaar, heerser van het <a href="/wiki/Angevijnse_Rijk" title="Angevijnse Rijk">Angevijnse Rijk</a> en met hem had ze onder meer <a href="/wiki/Richard_I_van_Engeland" title="Richard I van Engeland">Richard Leeuwenhart</a> en <a href="/wiki/Jan_zonder_Land" title="Jan zonder Land">Jan zonder Land</a> als zonen. </p><p>Onverwacht besteeg Hendrik de Engelse troon, kort na zijn huwelijk met Eleonora die een tijdlang koningin van Frankrijk was geweest Zuid-Frankrijk viel hierdoor in Engelse handen. Aquitanië was wel een leengebied van de Franse koning maar in de praktijk stelde de verplichte <a href="/wiki/Hommage_(Middeleeuwen)" title="Hommage (Middeleeuwen)">leenhulde</a> niet veel voor. Eeuwenlang bleef Aquitanë een twistappel tussen Engeland en Frankrijk. De aanvoer van wapens voor de Engelsen via de haven van Bordeaux speelde hierbij. De Franse koning nam ook aanstoot aan de banden die Engeland onderhield met het rijke <a href="/wiki/Graafschap_Vlaanderen" title="Graafschap Vlaanderen">graafschap Vlaanderen</a> en dit vooral om economische motieven. Vlaanderen was tenslotte ook een leen van Frankrijk maar vaarde een onafhankelijke koers.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Op het hoogtepunt van zijn territoriale expansie (1173) bestreek het <a href="/wiki/Angevijnse_Rijk" title="Angevijnse Rijk">Angevijnse Rijk</a> naast het koninkrijk Engeland de Franse hertogdommen <a href="/wiki/Hertogdom_Normandi%C3%AB" title="Hertogdom Normandië">Normandië</a>, <a href="/wiki/Aquitani%C3%AB#Hertogdom" title="Aquitanië">Aquitanië</a>, <a href="/wiki/Gascogne" title="Gascogne">Gascogne</a> en <a href="/wiki/Hertogdom_Bretagne" title="Hertogdom Bretagne">Bretagne</a> alsook de graafschappen <a href="/wiki/Anjou_(provincie)" title="Anjou (provincie)">Anjou</a>, <a href="/wiki/Maine_(provincie)" title="Maine (provincie)">Maine</a> en <a href="/wiki/Touraine" title="Touraine">Touraine</a>. De soevereine Engelse koning was daarmee tegelijkertijd de grootste grondbezitter in Frankrijk en hierdoor de machtigste <a href="/wiki/Vazal" title="Vazal">vazal</a> van de Franse koning. </p><p>Politiek gezien namen de Engelse koningen nu een dubbelrol op zich. Terwijl ze enerzijds over Engeland als <a href="/wiki/Soeverein" class="mw-redirect" title="Soeverein">soeverein</a> heersten en daarmee de gelijke waren van de koning van Frankrijk, bleven ze tegelijkertijd <a href="/wiki/Hertog" title="Hertog">hertogen</a> en <a href="/wiki/Graaf_(titel)" title="Graaf (titel)">graven</a> in Frankrijk, en waren in deze rol aan de koning van Frankrijk <a href="/wiki/Leenstelsel_(bestuursvorm)" title="Leenstelsel (bestuursvorm)">leenrechtelijk</a> ondergeschikt. Omdat het als vernederend werd beschouwd dat een koning aan een andere koning leendiensten zou moeten verrichten en de ene koning geen militaire diensten aan de andere koning kon leveren, omdat de belangen vaak tegengesteld waren, trachtten de <a href="/wiki/Normandi%C3%ABrs" title="Normandiërs">Normandische</a> koningen van Engeland over het algemeen onder deze verplichting uit te komen. </p><p>Het Franse koningsgeslacht van de <a href="/wiki/Capetingen" class="mw-redirect" title="Capetingen">Capetingen</a> streefde er echter steeds naar de rol van de Engels-Franse vazallen te verzwakken.<sup id="cite_ref-ehistory_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-ehistory-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In een lange reeks van veelal diplomatieke, maar ook gewapende conflicten slaagden ze erin beetje bij beetje de ongeliefde vazal terug te dringen. Omstreeks de wisseling van de 13e eeuw kwam het tot een oorlog tussen de Franse koning <a href="/wiki/Filips_II_van_Frankrijk" title="Filips II van Frankrijk">Filips II August</a> en zijn Engelse vazal <a href="/wiki/Jan_zonder_Land" title="Jan zonder Land">Jan zonder Land</a>. Hierdoor gingen in 1202 de graafschappen Touraine en Anjou, in 1204 het Hertogdom Normandië alsook in 1205 het graafschap Maine verloren. En na een strijd om de opvolging maakte Bretagne zich in 1213 los van Engeland. Alle pogingen van het Engelse koningshuis om de verloren gebieden te heroveren in de daarop volgende jaren mislukten (slagen bij <a href="/wiki/Slag_bij_Roche-aux-Moines" class="mw-redirect" title="Slag bij Roche-aux-Moines">Roche-aux-Moines</a> en <a href="/wiki/Slag_bij_Bouvines" title="Slag bij Bouvines">Bouvines</a>). In 1224 bezette koning <a href="/wiki/Lodewijk_VIII_van_Frankrijk" title="Lodewijk VIII van Frankrijk">Lodewijk VIII</a> het merendeel van Aquitanië. En in 1242 verloor de Engelse koning <a href="/wiki/Saintonge" title="Saintonge">Saintonge</a>. <a href="/wiki/Hendrik_III_van_Engeland" title="Hendrik III van Engeland">Hendrik III</a> erkende de verliezen uiteindelijk in 1259 met het <a href="/wiki/Verdrag_van_Parijs_(1259)" title="Verdrag van Parijs (1259)">Verdrag van Parijs</a>. De weinige overgebleven gebieden van Aquitanië werden samen met Gascogne tot het nieuwe hertogdom <a href="/wiki/Guyenne" title="Guyenne">Guyenne</a> samengevoegd.<sup id="cite_ref-ehistory_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-ehistory-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Ook toen het in de volgende decennia op grond van goede persoonlijke verhoudingen tussen <a href="/wiki/Eduard_I_van_Engeland" title="Eduard I van Engeland">Eduard I</a> en <a href="/wiki/Filips_IV_van_Frankrijk" title="Filips IV van Frankrijk">Filips IV</a> tot een zekere rust kwam, bleef de fundamentele tegenstelling sterk bestaan. Onder <a href="/wiki/Eduard_II_van_Engeland" title="Eduard II van Engeland">Eduard II</a> aan Engelse zijde en <a href="/wiki/Lodewijk_X_van_Frankrijk" title="Lodewijk X van Frankrijk">Lodewijk X</a>, <a href="/wiki/Filips_V_van_Frankrijk" title="Filips V van Frankrijk">Filips V</a> en uiteindelijk <a href="/wiki/Karel_IV_van_Frankrijk" title="Karel IV van Frankrijk">Karel IV</a> aan Franse zijde intensiveerden de geschillen zich vanaf 1307. Een ernstig pijnpunt was de hulde die de Engelse koning als hertog van Guyenne aan zijn leenheer, de koning van Frankrijk, moest brengen en die door hem als een vernedering werd ervaren.<sup class="noprint nopopups"><a href="/wiki/Wikipedia:Bronvermelding#Bron_gevraagd" title="Wikipedia:Bronvermelding"><span title="Voor deze uitspraak is sinds 06 november 2022 een bronvermelding gewenst.">[bron?]</span></a></sup> Ook werd er bezwaar gemaakt tegen de circulatie van Engelse munten in Frankrijk met daarop de beeltenis van de Engelse koning. Verder was er de strijd om de <a href="/wiki/Bevoegdheid" title="Bevoegdheid">rechterlijke bevoegdheid</a> die de verhoudingen sterk negatief beïnvloedde.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>noot 1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Ten slotte volgde de <a href="/wiki/Oorlog_van_Saint-Sardos" title="Oorlog van Saint-Sardos">Oorlog van Saint-Sardos</a> in 1324. De zeggenschap van het Engelse <a href="/wiki/Huis_Plantagenet" title="Huis Plantagenet">huis Plantagenet</a> in Frankrijk was daarna beperkt tot enkele kleine provincies in Gascogne en leidde tot het verlies van kroonjuweel Normandië.<sup id="cite_ref-ehistory_3-2" class="reference"><a href="#cite_note-ehistory-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Strijdende_partijen">Strijdende partijen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Strijdende partijen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Strijdende partijen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Koninkrijk_Frankrijk">Koninkrijk Frankrijk</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Koninkrijk Frankrijk" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Koninkrijk Frankrijk"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Adoubement1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Adoubement1.jpg/260px-Adoubement1.jpg" decoding="async" width="260" height="315" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Adoubement1.jpg/390px-Adoubement1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Adoubement1.jpg/520px-Adoubement1.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="2479" /></a><figcaption>Het koninkrijk Frankrijk kende een feodaal stelsel dat veel belang hechtte aan de ruiterij (ridders). Op deze verluchting deelt <a href="/wiki/Jan_II_van_Frankrijk" title="Jan II van Frankrijk">Jan II de Goede</a> de ridderslag uit.</figcaption></figure> <p>Aan het begin van de 14e eeuw kende het <a href="/wiki/Koninkrijk_Frankrijk_(987-1328)" class="mw-redirect" title="Koninkrijk Frankrijk (987-1328)">koninkrijk Frankrijk</a> sterk groeiende landbouwactiviteiten en waren er ongeveer 16 à 17 miljoen inwoners,<sup id="cite_ref-classes.bnf.fr-2004_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-classes.bnf.fr-2004-6"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Girot_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-Girot-7"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-bove-2009_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-bove-2009-8"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:30</sup> wat het tot het land met het grootste aantal inwoners maakte in Europa. In 1328 kon men op basis van een administratieve enquête, die bij bijna drie vierde van de bevolking werd uitgevoerd en het aantal huizen met verwarming (<a href="/wiki/Haardstede" title="Haardstede">haardsteden</a>) inventariseerde, een schatting geven van het grondgebied. Men telde 2.469.987 haardsteden, wat neerkomt op ongeveer 12 miljoen inwoners en 32.500 parochies.<sup id="cite_ref-bove-2009_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-bove-2009-8"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:26</sup> Parijs alleen telde volgens deze (volks)telling meer dan 200 duizend inwoners.<sup id="cite_ref-bove-2009_8-2" class="reference"><a href="#cite_note-bove-2009-8"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:32</sup> </p><p>Deze bevolkingstoename was niet zonder gevolgen voor de exploitatie van het land, een groot deel van de beboste gebieden werd ontgonnen voor landbouw en veeteelt. Met de opkomst van nieuwe technieken voor landbewerking, zoals het inzetten van gezamenlijk <a href="/wiki/Span_(dieren)" title="Span (dieren)">aangespannen</a> trekdieren, het gebruik van het paard in plaats van de os, was men nu ook in staat minder vruchtbare gebieden te exploiteren. De landbouw was in staat de bevolking te voeden, er was geen hongersnood meer geweest sinds de 12e eeuw,<sup id="cite_ref-balard-2003_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-balard-2003-9"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:222-223</sup> waarbij de leenmannen enerzijds tot taak hadden de exploitatie van de gronden in goede banen te leiden en anderzijds de gebieden die ze in bruikleen hadden en de mensen die er woonden en werkten, te verdedigen.<sup id="cite_ref-kaplan89_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-kaplan89-10"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De manieren waarop het land werd bewerkt, waren ook vaak geregeld met overeenkomsten op basis van het <a href="/wiki/Feodaliteit" class="mw-redirect" title="Feodaliteit">feodale stelsel</a>, waarin een heer bovenaan de ladder stond en daaronder mensen met steeds minder rechten, tot horigen en slaven. </p><p>De <a href="/wiki/Clerus" class="mw-redirect" title="Clerus">clerus</a> speelde een grote sociale rol in de maatschappelijke organisatie. Veelal bezaten instellingen van de Rooms-Katholieke Kerk zelf grond of ze gaven grond uit. De clerici konden vaak lezen en schrijven, ze beheerden de kerkelijke instellingen, hielden liefdadigheidsinstellingen<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> en scholen draaiende;<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> en door allerlei religieuze feesten kwam het aantal vrije dagen voor de bevolking op 140 per jaar.<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De adel, de ridders, moesten aantreden voor hun heren op het slagveld; ze moesten hun levensonderhoud en de militaire training, uitrusting en expedities financieren met de opbrengsten uit de landbouw of belastingen, moesten voor de heer de bevolking op hun grondgebied besturen en daarbij loyaal tegenover de heer zijn.<sup id="cite_ref-kaplan89_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-kaplan89-10"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De Kerk had zich sinds het eind van de 10e eeuw ingezet om de <a href="/wiki/Roofridder" title="Roofridder">roofridders</a> in te tomen. Sinds het <a href="/w/index.php?title=Concilie_van_Charroux&action=edit&redlink=1" class="new" title="Concilie van Charroux (de pagina bestaat niet)">concilie van Charroux</a> in 989 (<a href="/wiki/Godsvrede" title="Godsvrede">godsvrede</a>), werden de mannen onder de wapens verzocht hun kracht ten dienste te stellen van de armen en de Kerk en <i>milites Christi</i> ("soldaten/ridders van Christus") te worden.<sup id="cite_ref-bourquin-1995_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-bourquin-1995-14"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:24</sup> En sinds de 13e eeuw was de koning van Frankrijk erin geslaagd het idee ingang te doen vinden dat zijn koningschap bij gratie Gods hem toestond (nieuwe) edelen aan te stellen.<sup id="cite_ref-bourquin-1995_14-1" class="reference"><a href="#cite_note-bourquin-1995-14"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:26</sup> </p><p>De edelman onderscheidde zich dus van de rest van de bevolking door zijn positie tegenover de koning, voor wie hij militaire ridderdiensten moest leveren, tegenover de bewoners die hij moest beschermen en waarover hij vaak recht sprak, als heerser op het eigen grondgebied dat in bruikleen was gegeven, terwijl men ook een relatief hoog materieel comfort behield. Hij moest op het slagveld zijn sociale status rechtvaardigen: de tegenstanders, ook vaak ridders maar dan onder een andere heer, moesten in lijf-aan-lijf-gevecht worden verslagen. Het leger van de Franse koning was opgebouwd rond de machtigste <a href="/wiki/Ridderschap_(instituut)" title="Ridderschap (instituut)">ridderschap</a> van Europa, een zware cavalerie die in de voorlinie gevechten uitvocht.<sup id="cite_ref-Girot_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-Girot-7"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De eis om te moeten triomferen op het slagveld werd in die tijd vermeerderd door de gewoonte om <a href="/wiki/Losgeld" title="Losgeld">losgeld</a> te eisen voor vrijlating van de ridders na een veldslag. Oorlog voeren was aldus lucratief voor de koningen die gediend werden door goed geoefende ridders met zware bewapening en uitstekende uitrusting, en gezonde sterke paarden. Voor de minder succesvolle tegenstander nam het risico om te worden gedood af.<sup id="cite_ref-balard-2003_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-balard-2003-9"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:231-232</sup> </p><p>Sinds <a href="/wiki/Filips_IV_van_Frankrijk" title="Filips IV van Frankrijk">Filips de Schone</a> kon de koning "<a href="/wiki/Bannum" title="Bannum">de leenmannen en achterleenmannen</a>" oproepen voor het leger, dat wil zeggen alle mannen van 15 tot 60 jaar, ridders en boeren, jongeren en ouderen, rijken en armen.<sup class="noprint nopopups"><a href="/wiki/Wikipedia:Bronvermelding#Bron_gevraagd" title="Wikipedia:Bronvermelding"><span title="Voor deze uitspraak is sinds 06 november 2022 een bronvermelding gewenst. Motivering: Op basis waarvan was dat mogelijk?">[bron?]</span></a></sup> Rond 1340 kon de Franse koning zodoende in theorie rekenen op 30 duizend krijgslieden alsook 30 duizend man voetvolk. Praktisch was deze mobilisatie echter niet uit te voeren, het onderhoud van een dergelijk aantal strijders betekende buitengewoon hoge kosten en bovendien was het leger een heterogeen en weinig gedisciplineerd geheel.<sup id="cite_ref-Xavier_Hélary_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-Xavier_Hélary-15"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Om de koninklijke macht te verstevigen tegenover de hoge adel en de paus, verleenden de Capetingers feodale vrijheden aan het volk. Er werden <a href="/wiki/Stadsrechten" title="Stadsrechten">stadsrechten</a> verleend, vastgelegd in een handvest, zo konden mensen in <a href="/wiki/Vrije_rijksstad" title="Vrije rijksstad">vrijsteden</a> wonen, er werd vaak het recht gegeven zelf een stadsbestuur te kiezen of recht te spreken en de <a href="/wiki/Staten-Generaal_(Frankrijk)" title="Staten-Generaal (Frankrijk)">Staten-Generaal</a> werden opgericht, een vergadering van vertegenwoordigers van drie standen.<sup id="cite_ref-balard-2003_9-2" class="reference"><a href="#cite_note-balard-2003-9"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:144</sup> Het volk aanvaardde een sterke koninklijke macht, die hun vrijwaarde van de willekeur van de feodale heren, en een meer en meer gecentraliseerde administratie, die hen een zeker materieel comfort verzekerde. Het sociaal evenwicht met de lokale adel verdween. </p><p>Aan de vooravond van de Honderdjarige Oorlog verzwakte het maatschappelijke systeem. Als gevolg van de sinds de 10e eeuw aanhoudende bevolkingsgroei, was er overbevolking op het platteland. De steden vroegen om meer autonomie.<sup id="cite_ref-classes.bnf.fr-2004_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-classes.bnf.fr-2004-6"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-favier-1980_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-favier-1980-18"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:54</sup> De perceelgrootte van de boeren verminderde, de landbouwprijzen daalden en dus namen de financiële middelen van de landadel af. Het werd noodzakelijk voor de adel om zich te doen gelden op het slagveld om hun inkomsten te vergroten.<sup id="cite_ref-favier-1980_18-1" class="reference"><a href="#cite_note-favier-1980-18"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:53</sup> Bovendien werd het goud voor de uitrusting van de ridder steeds duurder. </p><p>In drie eeuwen waren de Capetingers erin geslaagd hun gezag te consolideren en hun territorium uit te breiden ten koste van de <a href="/wiki/Plantagenet" class="mw-redirect" title="Plantagenet">Plantagenets</a>. Het koninklijke prestige en de invloed van Frankrijk was groot, in de tijd van Filips de Schone strekte het Franse netwerk van allianties zich uit tot Rusland.<sup id="cite_ref-Girot_7-2" class="reference"><a href="#cite_note-Girot-7"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Koninkrijk_Engeland">Koninkrijk Engeland</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Koninkrijk Engeland" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Koninkrijk Engeland"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Magna_Carta" title="Magna Carta">Magna Carta</a> en <a href="/wiki/Longbow" title="Longbow">Longbow</a> voor de hoofdartikelen over dit onderwerp.</i></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Yvain_secourant_la_damoiselle.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Yvain_secourant_la_damoiselle.JPG/260px-Yvain_secourant_la_damoiselle.JPG" decoding="async" width="260" height="185" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Yvain_secourant_la_damoiselle.JPG/390px-Yvain_secourant_la_damoiselle.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2d/Yvain_secourant_la_damoiselle.JPG 2x" data-file-width="487" data-file-height="346" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ywain" title="Ywain">Ywain</a> helpt de jonkvrouw. Verluchting uit een versie van <i><a href="/w/index.php?title=Lancelot_van_het_Meer&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lancelot van het Meer (de pagina bestaat niet)">Lancelot van het Meer</a></i> uit de <a href="/wiki/15e_eeuw" title="15e eeuw">15e eeuw</a>. De ridder moet een loyaal gedrag hebben, de strijd is een gelegenheid om zijn sociaal statuut te rechtvaardigen.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Magna_Carta_(British_Library_Cotton_MS_Augustus_II.106).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Magna_Carta_%28British_Library_Cotton_MS_Augustus_II.106%29.jpg/260px-Magna_Carta_%28British_Library_Cotton_MS_Augustus_II.106%29.jpg" decoding="async" width="260" height="173" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Magna_Carta_%28British_Library_Cotton_MS_Augustus_II.106%29.jpg/390px-Magna_Carta_%28British_Library_Cotton_MS_Augustus_II.106%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Magna_Carta_%28British_Library_Cotton_MS_Augustus_II.106%29.jpg/520px-Magna_Carta_%28British_Library_Cotton_MS_Augustus_II.106%29.jpg 2x" data-file-width="7200" data-file-height="4800" /></a><figcaption>De <i><a href="/wiki/Magna_Carta" title="Magna Carta">Magna Carta</a></i>.</figcaption></figure> <p>Het <a href="/wiki/Koninkrijk_Engeland" title="Koninkrijk Engeland">koninkrijk Engeland</a> was veel minder bevolkt, met vier miljoen inwoners. Het klimaat en de weelderige weiden bevorderen veeteelt (met name <a href="/wiki/Schaap_(dier)" class="mw-redirect" title="Schaap (dier)">schapen</a>) en zorgen voor een grote <a href="/wiki/Wol" title="Wol">wolproductie</a> die gebruikt wordt door de <a href="/wiki/Weven" title="Weven">wevers</a> (Engelse schapen produceren een bijzonder fijne wol die uitstekend geschikt is voor <a href="/wiki/Spinnen_(textiel)" title="Spinnen (textiel)">spinnen</a>). Het ambacht, de handel en de steden hebben zich door deze textielnijverheid ontwikkeld.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De stedelijke bewoners hadden echter ook meestal meer behoefte aan vrijheid van ondernemen en aan een beperkte <a href="/wiki/Belasting_(fiscaal)" title="Belasting (fiscaal)">belastingdruk</a> (een groot deel van de financiën van de Engelse staat komt van de belasting op wol).<sup id="cite_ref-balard-2003_9-3" class="reference"><a href="#cite_note-balard-2003-9"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:164</sup> Op eenzelfde manier hadden de grondeigenaren (<a href="/wiki/Baron_(titel)" title="Baron (titel)">baronnen</a> en geestelijken) een negatieve kijk op de belastingverhoging noodzakelijk voor de financiering van de oorlog tegen Filips II, zeker zolang koning Jan zonder Land nederlagen en territoriale verliezen bleef opstapelen. Jan moest hen dan ook in 1215 het handvest <a href="/wiki/Magna_Carta" title="Magna Carta">Magna Carta</a> gunnen. Het handvest garandeerde vrijheid aan de steden en gaf de macht over de belastingen aan het <a href="/wiki/Parlement_van_Engeland" title="Parlement van Engeland">Parlement van Engeland</a>.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De handel maakte Engeland echter ook afhankelijk van Guyenne, dat wijn leverde, van <a href="/wiki/Graafschap_Vlaanderen" title="Graafschap Vlaanderen">Vlaanderen</a>, waar de <a href="/wiki/Lakenindustrie" class="mw-redirect" title="Lakenindustrie">lakenhandelaren</a> de wol kochten, en van <a href="/wiki/Bretagne_(regio)" title="Bretagne (regio)">Bretagne</a>, dat het zout leverde dat onmisbaar was voor het bewaren van voedsel.<sup id="cite_ref-Richardot_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-Richardot-21"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De conflicten en intriges tussen de koninklijke families Capetingers en Plantagenets begonnen in het midden van de <a href="/wiki/12e_eeuw" title="12e eeuw">12e eeuw</a> met een enorme voorsprong voor de Engelsen, en eindigden met de inbeslagneming van alle bezittingen in het voordeel van de Franse koning.<sup id="cite_ref-Ducret_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ducret-22"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Van het gehele grote rijk van de Plantagenets bleef slechts een deel van Aquitanië over: de kust van <a href="/wiki/Gascogne" title="Gascogne">Gascogne</a> en <a href="/wiki/Bordeaux_(stad)" title="Bordeaux (stad)">Bordeaux</a>, genaamd <i>Guyenne</i>.<sup id="cite_ref-favier-1980_18-2" class="reference"><a href="#cite_note-favier-1980-18"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:15</sup> </p><p>Aan de andere kant moest Engeland het hoofd bieden aan de <a href="/wiki/Geschiedenis_van_Schotland" title="Geschiedenis van Schotland">tweede onafhankelijkheidsoorlog van Schotland</a> (1332 tot 1357). Vanaf 1296, profiterend van de dood van <a href="/wiki/Alexander_III_van_Schotland" title="Alexander III van Schotland">Alexander III</a> die stierf zonder mannelijk erfgenaam, en met een poging tot overname van het koninkrijk door een huwelijk, beschouwde Engeland Schotland als een vazalstaat.<sup id="cite_ref-favier-1980_18-3" class="reference"><a href="#cite_note-favier-1980-18"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:19</sup> De Schotten sloten echter een verbond met Frankrijk, de <i><a href="/wiki/Auld_Alliance" title="Auld Alliance">Auld Alliance</a></i> op 23 oktober 1295, en <a href="/wiki/Robert_Bruce" class="mw-redirect" title="Robert Bruce">Robert Bruce</a> verpletterde bij de <a href="/wiki/Slag_bij_Bannockburn" title="Slag bij Bannockburn">Slag bij Bannockburn</a> het Engelse ridderleger, ondanks hun superieure aantal, dankzij een leger dat voornamelijk bestond uit <a href="/wiki/Infanterie" title="Infanterie">voetvolk</a>, beschermd tegen de riddercharges door <a href="/wiki/Piekenier" title="Piekenier">piekeniers</a>.<sup id="cite_ref-site_de_la_BBC_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-site_de_la_BBC-23"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De Engelsen pasten hierdoor hun stijl van vechten aan en verkleinden de grootte van het ridderleger (de cavalerie) en gebruikten meer <a href="/wiki/Boogschieten" title="Boogschieten">boogschutters</a> en gewapend voetvolk dat beschermd werd tegen charges door houten palen in de grond te zetten. Deze eenheden verplaatsten zich wel te paard om hun mobiliteit te vergroten, maar vochten te voet.<sup id="cite_ref-Cottret116_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-Cottret116-24"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/Eduard_III_van_Engeland" title="Eduard III van Engeland">Eduard III</a> paste deze nieuwe manier van vechten toe tijdens het ondersteunen van de strijd van <a href="/wiki/Edward_Balliol" title="Edward Balliol">Edward Balliol</a> tegen de partizanen van <a href="/wiki/David_II_van_Schotland" title="David II van Schotland">David II van Schotland</a>, de zoon van Robert Bruce. Dankzij deze tactiek wonnen de Engelsen verschillende belangrijke veldslagen waaronder de <a href="/w/index.php?title=Slag_van_Dupplin_Moor&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag van Dupplin Moor (de pagina bestaat niet)">Slag van Dupplin Moor</a> in 1332 en de <a href="/wiki/Slag_bij_Halidon_Hill" title="Slag bij Halidon Hill">Slag bij Halidon Hill</a> in 1333.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> David II moest vluchten naar Frankrijk waar hij ontvangen werd door <a href="/wiki/Filips_VI_van_Frankrijk" title="Filips VI van Frankrijk">Filips VI van Valois</a>.<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Edward Balliol wordt koning van Schotland, vazal van Engeland, maar verguisd door zijn bevolking. Dankzij deze campagne kon Edward III beschikken over een modern leger ingespeeld op de nieuwe tactieken. Er werd ook geëxperimenteerd met de tactiek van <a href="/wiki/Raid_(militair)" title="Raid (militair)">raids</a>; het plunderen van het land over grote afstanden met een leger te paard.<sup id="cite_ref-Cottret116_24-1" class="reference"><a href="#cite_note-Cottret116-24"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De taal van de Engelse elite was een Normandisch Frans, een Frans vermengd met Noorse woorden meegebracht door de <a href="/wiki/Vikingen" title="Vikingen">Vikingen</a> – vanaf 1066 (verovering van Engeland door <a href="/wiki/Willem_de_Veroveraar" title="Willem de Veroveraar">Willem de Veroveraar</a>) tot aan het decreet van <a href="/wiki/Eduard_III_van_Engeland" title="Eduard III van Engeland">Eduard III</a> in 1361. Het <a href="/wiki/Oudengels" title="Oudengels">Anglo-Saxisch</a> bleef echter wel de taal van het volk.<sup id="cite_ref-favier-1980_18-4" class="reference"><a href="#cite_note-favier-1980-18"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:51</sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Demografische,_economische_ontwikkelingen"><span id="Demografische.2C_economische_ontwikkelingen"></span>Demografische, economische ontwikkelingen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: Demografische, economische ontwikkelingen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: Demografische, economische ontwikkelingen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Les_Tr%C3%A8s_Riches_Heures_du_duc_de_Berry_Janvier.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Les_Tr%C3%A8s_Riches_Heures_du_duc_de_Berry_Janvier.jpg/260px-Les_Tr%C3%A8s_Riches_Heures_du_duc_de_Berry_Janvier.jpg" decoding="async" width="260" height="402" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Les_Tr%C3%A8s_Riches_Heures_du_duc_de_Berry_Janvier.jpg/390px-Les_Tr%C3%A8s_Riches_Heures_du_duc_de_Berry_Janvier.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Les_Tr%C3%A8s_Riches_Heures_du_duc_de_Berry_Janvier.jpg/520px-Les_Tr%C3%A8s_Riches_Heures_du_duc_de_Berry_Janvier.jpg 2x" data-file-width="1333" data-file-height="2062" /></a><figcaption>Een maaltijd in de <a href="/wiki/15e_eeuw" title="15e eeuw">15e eeuw</a>: wijn en vlees staan op het menu van de tafel van de edelen (<i><a href="/wiki/Tr%C3%A8s_Riches_Heures_du_duc_de_Berry" class="mw-redirect" title="Très Riches Heures du duc de Berry">Très Riches Heures du duc de Berry</a></i>)</figcaption></figure> <p>Onder invloed van de ontwikkelingen van landbouwtechnieken en landontginning, groeide de bevolking in het Westen sinds de 10e eeuw. Aan het einde van de 13e eeuw overschreed men echter in sommige delen van Europa de mogelijkheden van de landbouwproductie, en was er overbevolking. Door het erfrecht en het verdelen van de nalatenschap, werden ook de gemiddelde landbouwpercelen kleiner: de gemiddelde perceeloppervlakte daalde tussen 1240 en 1310 met twee derde.<sup id="cite_ref-balard-2003_9-4" class="reference"><a href="#cite_note-balard-2003-9"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:222-223</sup> In Engeland beschikte 46% van de boeren vanaf 1279 over een bebouwbare oppervlakte van minder dan vijf hectare; de minimale oppervlakte nodig om een gezin van vijf personen te voeden.<sup id="cite_ref-balard-2003_9-5" class="reference"><a href="#cite_note-balard-2003-9"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:222-223</sup> Vlaanderen probeerde landbouwgrond op de zee te winnen (<a href="/wiki/Polder_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Polder (hoofdbetekenis)">inpolderen</a>) en koos voor een handelseconomie die haar toelaat landbouwgrondstoffen te importeren. In Frankrijk was de situatie slechts marginaal beter. In 1311 in <a href="/wiki/Garges-l%C3%A8s-Gonesse" title="Garges-lès-Gonesse">Garges</a>, in de buurt van Parijs, bijvoorbeeld, bezat meer dan twee derde van de bevolking minder dan 34 aren eigen land, waarvan het huis bijna 20 aren in beslag nam.<sup id="cite_ref-bove-2009_8-3" class="reference"><a href="#cite_note-bove-2009-8"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:39</sup> In zulke omstandigheden kon dus elke natuurramp een familie ruïneren. Begin 14e eeuw verarmde de landelijke bevolking, daalden de prijzen van landbouwproducten, steeg de belastingdruk en daalden belastinginkomsten voor de adel. Dit leidde tot groeiende spanningen onder de plattelandsbevolking.<sup id="cite_ref-favier-1980_18-5" class="reference"><a href="#cite_note-favier-1980-18"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:70-73</sup> Veel boeren beproefden hun geluk in de steden als seizoenarbeiders voor zeer lage lonen. Daardoor liepen ook de sociale spanningen in stedelijke gebieden op. </p><p>Het koudere klimaat leidde tot misoogsten, die door de hoge <a href="/wiki/Bevolkingsdruk" class="mw-redirect" title="Bevolkingsdruk">bevolkingsdruk</a> eindigden in <a href="/wiki/Hongersnood" title="Hongersnood">hongersnood</a> In de 12e eeuw waren hongersnoden in Noord-Europa verdwenen. Van het najaar van 1315 tot de zomer van 1317 regende het vrijwel onafgebroken in het noorden, westen en midden van Europa en mislukten de oogsten (mogelijk aanvang van de <a href="/wiki/Kleine_IJstijd" title="Kleine IJstijd">Kleine IJstijd</a>). De <a href="/wiki/Grote_hongersnood_van_1315-1317" class="mw-redirect" title="Grote hongersnood van 1315-1317">grote hongersnood van 1315–1317</a> brak uit. Ieper verloor in 1316 tien procent van haar bevolking, Brugge vijf procent.<sup id="cite_ref-balard-2003_9-6" class="reference"><a href="#cite_note-balard-2003-9"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:222-223</sup> Met de groei van de steden steeg het tekort aan voedsel en moest er handel worden gedreven over grotere afstanden om de bevoorrading te verzekeren. Andere perioden in de 14de eeuw met hongersnood in Frankrijk waren 1304, 1330–1334, 1349–1351, 1358–1360, 1371, 1374–1375 en 1390; in Engeland in 1321, 1351 en 1369. </p><p>De bevolking van Europa werd in 1347–1351 ook zwaar getroffen door de <a href="/wiki/Pest_(ziekte)" title="Pest (ziekte)">pest</a>, de <a href="/wiki/Zwarte_Dood" title="Zwarte Dood">Zwarte Dood</a>. Geschat wordt dat een derde van de bevolking stierf. De massale ontwrichting leidde tot <a href="/wiki/Waanzin" class="mw-redirect" title="Waanzin">waanzin</a>, <a href="/wiki/Bijgeloof" title="Bijgeloof">bijgeloof</a> en vormde voor de overlevenden een motor voor sociale promotie, onverwachte erfenissen en emancipatie van de volkstaal tegenover het <a href="/wiki/Latijn" title="Latijn">Latijn</a>. </p><p>De adel wilde gecompenseerd worden voor de daling van het inkomen uit landerijen en zag in oorlog een goede manier om dit te behalen door het verkrijgen van losgeld na het vangen van tegenstanders, door het plunderen van veroverd gebied en door lastenverzwaringen gerechtvaardigd door de oorlog. De adel, met name de Engels adel waarvan het inkomen meer was getroffen, nam daarom een oorlogzuchtige houding aan.<sup id="cite_ref-balard-2003_9-7" class="reference"><a href="#cite_note-balard-2003-9"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:231-232</sup> En in Frankrijk moest koning Filips VI de staatskas uit financiële moeilijkheden halen en gaf een oorlog hem het excuus buitengewone belastingen te heffen. </p><p>Anderzijds had men in de 13e eeuw een hogere levensstandaard bereikt met een gevarieerde voeding: de gewoonte wijn te drinken verspreidde zich op grote schaal onder de adel; voor alle klassen van de samenleving werd het beleg bij het brood (<i>compaganagium</i>) rijkelijker en overvloediger.<sup id="cite_ref-Pietri_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-Pietri-29"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De stijgende welvaart en de stijgende vraag naar waardevollere producten, zorgde ervoor dat de boeren hun productie diversifiëren en zorgde voor meer handel. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:France_1328-nl.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/France_1328-nl.svg/260px-France_1328-nl.svg.png" decoding="async" width="260" height="318" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/France_1328-nl.svg/390px-France_1328-nl.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/France_1328-nl.svg/520px-France_1328-nl.svg.png 2x" data-file-width="423" data-file-height="518" /></a><figcaption>Invloedssferen en voornaamste handelswegen in het koninkrijk Frankrijk in 1330. <div style="display: flex;"><span style="display: inline-block; min-width: 1.2em; height: 1.2em; line-height: 1.1; margin: 2px 0 0; border-radius: 2px; box-sizing: border-box; color-adjust: exact;background-color: #bbdd00; color: transparent;border: 1px solid gray;">■</span> <span style="margin:0;">Bezittingen van Johanna II van Navarra.</span></div> <div style="display: flex;"><span style="display: inline-block; min-width: 1.2em; height: 1.2em; line-height: 1.1; margin: 2px 0 0; border-radius: 2px; box-sizing: border-box; color-adjust: exact;background-color: #FFDF80; color: transparent;border: 1px solid gray;">■</span> <span style="margin:0;">Pauselijke staten.</span></div> <div style="display: flex;"><span style="display: inline-block; min-width: 1.2em; height: 1.2em; line-height: 1.1; margin: 2px 0 0; border-radius: 2px; box-sizing: border-box; color-adjust: exact;background-color: #EA8B9D; color: transparent;border: 1px solid gray;">■</span> <span style="margin:0;">Door Eduard III gecontroleerde gebieden.</span></div> <div style="display: flex;"><span style="display: inline-block; min-width: 1.2em; height: 1.2em; line-height: 1.1; margin: 2px 0 0; border-radius: 2px; box-sizing: border-box; color-adjust: exact;background-color: #BF80FF; color: transparent;border: 1px solid gray;">■</span> <span style="margin:0;">Engelse economische invloedssfeer.</span></div> <div style="display: flex;"><span style="display: inline-block; min-width: 1.2em; height: 1.2em; line-height: 1.1; margin: 2px 0 0; border-radius: 2px; box-sizing: border-box; color-adjust: exact;background-color: #88aa88; color: transparent;border: 1px solid gray;">■</span> <span style="margin:0;">Franse economische invloedssfeer.</span></div> </figcaption></figure> <p>De groei van de handel had een aantal regio's <a href="/w/index.php?title=Economische_afhankelijkheid_(globalisering)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Economische afhankelijkheid (globalisering) (de pagina bestaat niet)">economisch afhankelijk</a> gemaakt van andere koninkrijken. Het goederenvervoer gebeurde vooral over zee of via rivieren. Het <a href="/wiki/Graafschap_Champagne" title="Graafschap Champagne">graafschap Champagne</a> en Bourgondië voedden Parijs via de <a href="/wiki/Seine" title="Seine">Seine</a> en haar zijrivieren en waren dus pro-Frans. Normandië was verdeeld, zij vormde de overgang van de Parijse omgeving naar de omgeving van <a href="/wiki/Het_Kanaal" title="Het Kanaal">het Kanaal</a>. Het kanaal werd een steeds intensiever handelsgebied dankzij de vooruitgang in maritieme technologie. Het zeilen om het Iberisch Schiereiland door Italiaanse schepen gebeurde steeds vaker. Ook zaten Aquitanië voor zijn wijn, Bretagne voor zijn zout en Vlaanderen met zijn wolimport, in de Engelse invloedssfeer.<sup id="cite_ref-Richardot_21-1" class="reference"><a href="#cite_note-Richardot-21"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Zo kwamen de Vlamingen met de wil om onder andere aan de Franse belastingdruk te ontsnappen en om hun belangen te verdedigen, in opstand tegen de koning van Frankrijk; opeenvolgend zijn er de veldslagen bij <a href="/wiki/Guldensporenslag" title="Guldensporenslag">Kortrijk</a> (1302), bij <a href="/wiki/Slag_bij_Pevelenberg" title="Slag bij Pevelenberg">Pevelenberg</a> (1304) en <a href="/wiki/Slag_bij_Kassel_(1328)" title="Slag bij Kassel (1328)">Kassel</a> (1328).<sup id="cite_ref-favier-1980_18-6" class="reference"><a href="#cite_note-favier-1980-18"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:22-26</sup> De Vlamingen ondersteunen de koning van Engeland en verklaren in 1340 zelfs Edward III tot rechtmatig koning van Frankrijk. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="De_dynastieke_achtergrond">De dynastieke achtergrond</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: De dynastieke achtergrond" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: De dynastieke achtergrond"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Er ontstond in de jaren 1314–1328 een groot <a href="/wiki/Dynastie" title="Dynastie">dynastiek</a> probleem in Frankrijk. In 1314 stierf de machtige Franse koning <a href="/wiki/Filips_IV_van_Frankrijk" title="Filips IV van Frankrijk">Filips IV</a>. Hij had drie zoons en een dochter, <a href="/wiki/Isabella_van_Frankrijk_(koningin)" title="Isabella van Frankrijk (koningin)">Isabella</a>, die sinds 1308 getrouwd was met <a href="/wiki/Eduard_II_van_Engeland" title="Eduard II van Engeland">Eduard II van Engeland</a>. Isabella smeedde een complot met de machtige edelman <a href="/wiki/Roger_Mortimer_(1287-1330)" title="Roger Mortimer (1287-1330)">Roger Mortimer</a> en liet haar echtgenoot in 1327 vermoorden, waarna zij het land regeerde in naam van haar zoon, de latere koning <a href="/wiki/Eduard_III_van_Engeland" title="Eduard III van Engeland">Eduard III van Engeland</a>. In 1330 liet de 18-jarige Eduard Mortimer ombrengen en zijn moeder verbannen. </p><p>Tegelijkertijd stierven de drie broers van Eduards moeder een voor een zonder mannelijke nakomelingen na te laten: eerst <a href="/wiki/Lodewijk_X_van_Frankrijk" title="Lodewijk X van Frankrijk">Lodewijk X</a> (1316), daarna <a href="/wiki/Filips_V_van_Frankrijk" title="Filips V van Frankrijk">Filips V</a> (1322) en ten slotte <a href="/wiki/Karel_IV_van_Frankrijk" title="Karel IV van Frankrijk">Karel IV</a> op 1 februari 1328. Daarmee was het <a href="/wiki/Huis_Capet" title="Huis Capet">huis Capet</a> in directe mannelijke lijn uitgestorven. </p><p>Hoewel er niet echt een wet was die vrouwelijke opvolging verbood (later zou een oude wet van de Franken, de <a href="/wiki/Salische_Wet" title="Salische Wet">Salische Wet</a> uit de vergetelheid opduiken), zag Filips VI zichzelf liever als koning dan de enige levende nakomeling <a href="/wiki/Johanna_II_van_Navarra" title="Johanna II van Navarra">Johanna II van Navarra</a>, dochter van Lodewijk X en van <a href="/wiki/Margaretha_van_Bourgondi%C3%AB_(1290-1315)" title="Margaretha van Bourgondië (1290-1315)">Margaretha van Bourgondië</a>, de op overspel betrapte en verstoten vrouw (zie schandaal van <a href="/wiki/Tour_de_Nesle" title="Tour de Nesle">Tour de Nesle</a>). De keuze van de Franse monarch was sinds tijden gebaseerd op <a href="/wiki/Erfrecht" title="Erfrecht">erfrecht</a> en <a href="/wiki/Zalving" title="Zalving">zalving</a>, maar wanneer er zich daarbij een probleem voordeed, kon een verkiezing (van de koning) plaatsvinden. Filips liet zich verkiezen door de adel. </p><p>De Capetingers hadden al wel voor een wettelijk kader gezorgd om hun bezitting te versterken door alle lenen van overleden vazallen zonder mannelijke erfgenamen te doen terugkeren naar de kroon. Filips de Schone had namelijk de <i>clause de la masculinité</i> ('clausule van de mannelijkheid') ingevoerd, aldus <a href="/wiki/Jean_Favier" title="Jean Favier">Jean Favier</a>,<sup id="cite_ref-favier-1980_18-7" class="reference"><a href="#cite_note-favier-1980-18"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:31</sup> De dag voor zijn dood herzag hij het statuut van de <a href="/wiki/Apanage" title="Apanage">apanage</a> van <a href="/wiki/Poitou" title="Poitou">Poitou</a> die, <i>"faute d'héritier mâle, reviendrait à la couronne de France"</i> ("bij gebrek aan een mannelijke opvolging, zou terugkeren naar de kroon van Frankrijk").<sup id="cite_ref-Ducret_22-1" class="reference"><a href="#cite_note-Ducret-22"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De Salische wet werd dus niet ingeroepen bij het kiezen van de nieuwe koning van Frankrijk. Het was pas dertig jaar later, rond 1350, dat een <a href="/wiki/Benedictijnen" title="Benedictijnen">benedictijn</a> van de <a href="/wiki/Kathedraal_van_Saint-Denis" title="Kathedraal van Saint-Denis">Abdij van Saint-Dennis</a>, die de officiële kroniek van het koninkrijk bijhield, deze wet inriep om de positie van de toenmalige koning van Frankrijk, Filips VI van Frankrijk en zijn zoon Jan II van Frankrijk, te versterken in het propagandaduel tussen Filips en Eduard III van Engeland.<sup id="cite_ref-favier-1980_18-8" class="reference"><a href="#cite_note-favier-1980-18"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference nowrap">:37</sup> De wet dateerde uit de tijd van de Germaanse stam <a href="/wiki/Salische_Franken" title="Salische Franken">Salische Franken</a> en stelde dat vrouwen werden uitgesloten van het erven van 'Salische grond'. De term Salisch is afgeleid van de rivier de <i>Sala</i>, de huidige <a href="/wiki/IJssel" title="IJssel">IJssel</a> in <a href="/wiki/Nederland_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Nederland (hoofdbetekenis)">Nederland</a>, land van de Salische Franken.<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Deze wet werd dus hernomen, aangepast aan de situatie en naar voren geschoven als zwaarwichtig argument in de disputen rond de legitimiteit van de koning. </p><p>Na de korte regering van Filips V, die ook stierf zonder mannelijke nakomeling, was het zijn veel jongere broer, <a href="/wiki/Karel_IV_van_Frankrijk" title="Karel IV van Frankrijk">Karel IV</a>, die, profiterend van het door zijn oudere broer gestelde precedent, op zijn beurt de kroon mocht dragen. Maar ook zijn regering was van korte duur. Karel IV sloot ook zijn dochters uit en op zijn sterfbed droeg hij daarom zijn troon over aan zijn neef, <a href="/wiki/Filips_VI_van_Frankrijk" title="Filips VI van Frankrijk">Filips</a>, zoon van zijn oom <a href="/wiki/Karel_van_Valois_(1270-1325)" title="Karel van Valois (1270-1325)">Karel</a> van <a href="/wiki/Huis_Valois" title="Huis Valois">Valois</a>. Liever Filips op de troon dan zijn zus Isabella of dier Engelse zoon Eduard III. Eduard III stelde zich nog wel kandidaat voor het koningschap van Frankrijk, maar het is Filips VI van Valois die werd verkozen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="De_oorlog_van_Eduard_(1337–1360)"><span id="De_oorlog_van_Eduard_.281337.E2.80.931360.29"></span>De oorlog van Eduard (1337–1360)</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: De oorlog van Eduard (1337–1360)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: De oorlog van Eduard (1337–1360)"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="De_confiscatie_van_Guyenne">De confiscatie van Guyenne</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: De confiscatie van Guyenne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: De confiscatie van Guyenne"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:D%C3%A9but_guerre_de_cent_ans.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/D%C3%A9but_guerre_de_cent_ans.svg/260px-D%C3%A9but_guerre_de_cent_ans.svg.png" decoding="async" width="260" height="318" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/D%C3%A9but_guerre_de_cent_ans.svg/390px-D%C3%A9but_guerre_de_cent_ans.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/D%C3%A9but_guerre_de_cent_ans.svg/520px-D%C3%A9but_guerre_de_cent_ans.svg.png 2x" data-file-width="423" data-file-height="518" /></a><figcaption>De belangrijkste veldslagen en veldtochten gedurende de eerste fase van de oorlog <div><span style="display: inline-block; padding-left: 2.1em;"><span style="display: inline-block; width: 1.67em; height: 0.2em; vertical-align: middle; margin: 0 0.4em -0.2em -2.1em; border-top: black dotted 2px;"> </span>inval van Eduard III in 1339</span></div> <div><span style="display: inline-block; padding-left: 2.1em;"><span style="display: inline-block; width: 1.67em; height: 0.2em; vertical-align: middle; margin: 0 0.4em -0.2em -2.1em; border-top: red dotted 2px;"> </span>1ste veldtocht met Eduard III in 1346</span></div> <div><span style="display: inline-block; padding-left: 2.1em;"><span style="display: inline-block; width: 1.67em; height: 0.2em; vertical-align: middle; margin: 0 0.4em -0.2em -2.1em; border-top: #FFD800 dotted 2px;"> </span>inval van Eduard van Woodstock in de Languedoc in 1355</span></div> <div><span style="display: inline-block; padding-left: 2.1em;"><span style="display: inline-block; width: 1.67em; height: 0.2em; vertical-align: middle; margin: 0 0.4em -0.2em -2.1em; border-top: indigo dotted 2px;"> </span>inval van de Engelsen in 1356</span></div> <div><span style="display: inline-block; padding-left: 2.1em;"><span style="display: inline-block; width: 1.67em; height: 0.2em; vertical-align: middle; margin: 0 0.4em -0.2em -2.1em; border-top: lime dotted 2px;"> </span>2de veldtocht met Eduard van Woodstock in 1356</span></div> <div><span style="display: inline-block; padding-left: 2.1em;"><span style="display: inline-block; width: 1.67em; height: 0.2em; vertical-align: middle; margin: 0 0.4em -0.2em -2.1em; border-top: silver dotted 2px;"> </span>3de veldtocht met Eduard III in 1359-60</span></div></figcaption></figure> <p>De beslissing om Filips tot koning Filips VI van Frankrijk te kronen werd algemeen aanvaard en zelfs Eduard III boog als hertog van <a href="/wiki/Guyenne" title="Guyenne">Guyenne</a> (<a href="/wiki/Aquitani%C3%AB" title="Aquitanië">Aquitanië</a>, hoofdstad <a href="/wiki/Bordeaux_(stad)" title="Bordeaux (stad)">Bordeaux</a>) zijn knie voor zijn nieuwe leenheer. De jaren voor de oorlog liepen de spanningen op. De koning van Schotland <a href="/wiki/David_II_van_Schotland" title="David II van Schotland">David II</a> was naar Frankrijk gevlucht en de aartsvijand van Filips VI, <a href="/wiki/Robert_III_van_Artesi%C3%AB" title="Robert III van Artesië">Robert III van Artesië</a> was naar Engeland gevlucht. De grootste afnemers van de Engelse wol waren de Vlaamse steden, maar de graaf van Vlaanderen <a href="/wiki/Lodewijk_II_van_Nevers" class="mw-redirect" title="Lodewijk II van Nevers">Lodewijk II van Nevers</a> was een trouwe bondgenoot van de Franse koning. Op 12 augustus 1336 verbood koning Eduard III de uitvoer van <a href="/wiki/Wol" title="Wol">wol</a> naar Vlaanderen, dit schaadde de <a href="/wiki/Lakenindustrie" class="mw-redirect" title="Lakenindustrie">lakenindustrie</a>,<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Nadat de burgers van Guyenne een beroep op Filips VI deden om tussenbeide te komen, omdat Eduard te zware belastingen hief, zag hij in het conflict de langverwachte aanleiding om Eduard III zijn titel van hertog van Guyenne af te nemen. Op 24 mei 1337 confisqueerde Filips het Hertogdom Guyenne en het graafschap Ponthieu op basis van <a href="/wiki/Leenbreuk" title="Leenbreuk">leenbreuk</a>. Eduard was woedend en verklaarde opeens dat hij en niet Filips de rechtmatige koning van Frankrijk was. Overal in zijn gebieden werd een proclamatie voorgelezen waarin hij verklaarde dat, ondanks al zijn pogingen om vrede te sluiten met Frankrijk, de Franse koning zich verhard had in zijn kwaadaardigheid en van vrede noch verdrag wil weten. Hij verklaarde nu openlijk zijn eigen aanspraken op de Franse troon. Door velen werd deze verklaring niet erg serieus genomen. </p><p>Eduard gaf de opdracht aan <a href="/wiki/Hendrik_van_Grosmont" title="Hendrik van Grosmont">Hendrik van Grosmont</a> en Walter Manny om het <a href="/wiki/Graafschap_Vlaanderen" title="Graafschap Vlaanderen">graafschap Vlaanderen</a> binnen te vallen. Op 9 november 1337 vond de <a href="/wiki/Slag_bij_Cadzand" title="Slag bij Cadzand">Slag bij Cadzand</a> plaats, daarbij kwamen 3000 Vlamingen om het leven. In juli 1338 volgde een expeditie naar Frankrijk. In de Zee<a href="/wiki/Slag_bij_Arnemuiden" title="Slag bij Arnemuiden">slag bij Arnemuiden</a> veroverden de Fransen de Engelse vloot, die wol vervoerde naar Vlaanderen. Eduard zelf werd in januari 1340 in het opstandige <a href="/wiki/Gent" title="Gent">Gent</a> van <a href="/wiki/Jacob_van_Artevelde_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Jacob van Artevelde (hoofdbetekenis)">Jacob van Artevelde</a> tot koning van Frankrijk uitgeroepen en versloeg de Franse vloot bij de <a href="/wiki/Slag_bij_Sluis_(1340)" title="Slag bij Sluis (1340)">Zeeslag bij Sluis</a>.<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nadien volgde een wapenstilstand van vijf jaar. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bretonse_successieoorlog">Bretonse successieoorlog</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: Bretonse successieoorlog" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: Bretonse successieoorlog"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Na de dood van <a href="/wiki/Jan_III_van_Bretagne" title="Jan III van Bretagne">Jan III van Bretagne</a> volgde een <a href="/wiki/Geschiedenis_van_Bretagne#Bretonse_successieoorlog" title="Geschiedenis van Bretagne">opvolgingsstrijd van 1341 tot 1364</a> in het <a href="/wiki/Hertogdom_Bretagne" title="Hertogdom Bretagne">hertogdom Bretagne</a>. De Franse koning steunde <a href="/wiki/Karel_van_Blois" title="Karel van Blois">Karel van Blois</a> en zijn vrouw <a href="/wiki/Johanna_van_Penthi%C3%A8vre" class="mw-redirect" title="Johanna van Penthièvre">Johanna van Penthièvre</a>, nicht van Jan. De Engelse koning steunde de halfbroer <a href="/wiki/Jan_van_Montfort" title="Jan van Montfort">Jan van Montfort</a> en zijn vrouw <a href="/wiki/Johanna_van_Vlaanderen_(Bretagne)" title="Johanna van Vlaanderen (Bretagne)">Johanna van Vlaanderen</a>. Verschillende veldslagen volgden, die pas beslissend eindigden in 1363 met de zege van Engelse Montfortse leger in de <a href="/wiki/Slag_bij_Auray" title="Slag bij Auray">Slag bij Auray</a>, bekrachtigd met het <a href="/w/index.php?title=Verdrag_van_Gu%C3%A9rand&action=edit&redlink=1" class="new" title="Verdrag van Guérand (de pagina bestaat niet)">Verdrag van Guérand</a>. Herenboer, <a href="/wiki/Bertrand_du_Guesclin" title="Bertrand du Guesclin">Bertrand du Guesclin</a>, begonnen als een succesvolle <a href="/wiki/Guerrilla" title="Guerrilla">guerrillastrijder</a> tegen de Engelsen, blonk in 1357 uit in <a href="/wiki/Beleg_van_Rennes" title="Beleg van Rennes">de verdediging van de stad Rennes</a>. Bertrand werd een beroemd veldheer onder andere in de <a href="/wiki/Castiliaanse_Burgeroorlog" title="Castiliaanse Burgeroorlog">Castiliaanse Burgeroorlog</a> in dienst van de Franse koning, die hem benoemde tot <a href="/wiki/Conn%C3%A9table_van_Frankrijk" title="Connétable van Frankrijk">Connétable van Frankrijk</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="De_Slag_bij_Crécy,_de_Slag_bij_Poitiers_en_het_Verdrag_van_Brétigny"><span id="De_Slag_bij_Cr.C3.A9cy.2C_de_Slag_bij_Poitiers_en_het_Verdrag_van_Br.C3.A9tigny"></span>De Slag bij Crécy, de Slag bij Poitiers en het Verdrag van Brétigny</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: De Slag bij Crécy, de Slag bij Poitiers en het Verdrag van Brétigny" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: De Slag bij Crécy, de Slag bij Poitiers en het Verdrag van Brétigny"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Battle_of_crecy_froissart.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Battle_of_crecy_froissart.jpg/260px-Battle_of_crecy_froissart.jpg" decoding="async" width="260" height="228" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Battle_of_crecy_froissart.jpg/390px-Battle_of_crecy_froissart.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Battle_of_crecy_froissart.jpg/520px-Battle_of_crecy_froissart.jpg 2x" data-file-width="1998" data-file-height="1755" /></a><figcaption>De <a href="/wiki/Slag_bij_Cr%C3%A9cy" title="Slag bij Crécy">Slag bij Crécy</a>: de Engelsen (rechts) met <a href="/wiki/Longbow" title="Longbow">longbows</a> versloegen de Fransen (links) met <a href="/wiki/Kruisboog" title="Kruisboog">kruisbogen</a>.</figcaption></figure> <p>In 1345 wonnen de Engelsen de <a href="/wiki/Slag_bij_Auberoche" title="Slag bij Auberoche">Slag bij Auberoche</a> in <a href="/wiki/Dordogne_(departement)" title="Dordogne (departement)">Dordogne</a>, <a href="/wiki/Aquitani%C3%AB" title="Aquitanië">Aquitanië</a>. Op het <a href="/wiki/Slag_bij_Cr%C3%A9cy" title="Slag bij Crécy">slagveld van Crécy</a> (1346) werd vooral door de inzet van de oppermachtige Engelse <a href="/wiki/Longbow" title="Longbow">boogschutters</a> de Franse koning verslagen. Later volgde het <a href="/wiki/Beleg_van_Calais_(1346)" title="Beleg van Calais (1346)">Beleg van Calais</a> en werd Calais veroverd. De <a href="/wiki/Koninkrijk_Schotland" title="Koninkrijk Schotland">koning van Schotland</a> <a href="/wiki/David_II_van_Schotland" title="David II van Schotland">David II van Schotland</a> viel Engeland aan om het bondgenootschap met Frankrijk, de zogenaamde Auld Alliance, na te leven. Zijn leger werd echter verslagen in de <a href="/wiki/Slag_bij_Neville%27s_Cross" title="Slag bij Neville's Cross">Slag bij Neville's Cross</a> en de koning werd gevangengenomen en pas in 1357 vrijgekocht. </p><p>In 1348 bereikte de <a href="/wiki/Pandemie" title="Pandemie">pandemie</a> de Zwarte Dood, de pest, <a href="/wiki/Parijs_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Parijs (hoofdbetekenis)">Parijs</a> en werd naar schatting een derde van de Europese bevolking gedood in de navolgende jaren. </p><p>Bij de zwaarbevochten <a href="/wiki/Slag_van_Les_Espagnols_sur_Mer" title="Slag van Les Espagnols sur Mer">Slag van Les Espagnols sur Mer</a> in 1350 op <a href="/wiki/Het_Kanaal" title="Het Kanaal">Het Kanaal</a> versloeg de Engelse vloot de <a href="/wiki/Koninkrijk_Castili%C3%AB" title="Koninkrijk Castilië">Castiliaanse</a> handelsvloot van <a href="/wiki/Charles_de_La_Cerda" title="Charles de La Cerda">Charles de La Cerda</a> op terugtocht uit Vlaanderen. </p><p>Met zoon <a href="/wiki/Jan_II_van_Frankrijk" title="Jan II van Frankrijk">Jan II van Frankrijk</a>, die Filips in 1350 opvolgde, liep het in <a href="/wiki/Slag_bij_Poitiers_(1356)" title="Slag bij Poitiers (1356)">1356 bij de Slag bij Poitiers</a> nog slechter af: 2500 doden en 2000 gevangenen (voornamelijk ridders en <a href="/wiki/Schildknaap" title="Schildknaap">schildknapen</a>) en zelf gevangengenomen samen met zijn jongste, 14-jarige zoon <a href="/wiki/Filips_de_Stoute" title="Filips de Stoute">Filips de Stoute</a>. Omdat Filips hem lijfelijk op het slagveld beschermde, beloonde hij hem voor zijn dood met <a href="/wiki/Hertogdom_Bourgondi%C3%AB" title="Hertogdom Bourgondië">Bourgondië</a>. Dit was een zeer uitzonderlijke daad – sinds generaties was het immers politiek om lenen te <i>verzamelen</i>, niet uit te geven – en hoewel goed bedoeld, zou dit funeste politieke gevolgen hebben. </p><p>In mei 1358 volgde een opstand van de Franse boeren tegen de adel, de <a href="/wiki/Jacquerie" title="Jacquerie">Jacquerie</a>, neergeslagen onder leiding van troonpretendent <a href="/wiki/Karel_II_van_Navarra" title="Karel II van Navarra">Karel II van Navarra</a>, zoon van Johanna II van Navarra. Hierdoor en door de rebellie van <a href="/wiki/%C3%89tienne_Marcel_(politicus)" title="Étienne Marcel (politicus)">Étienne Marcel</a> in Parijs tegen <a href="/wiki/Dauphin_(kroonprins)" title="Dauphin (kroonprins)">dauphin</a> Karel werd de onderhandelingspositie van Frankrijk zeer verzwakt. Een vredesvoorstel (Verdrag van Londen) was door de Franse Staten-Generaal verworpen. </p><p>De Engelse koning Eduard deed ten slotte in 1359 een derde aanval om Frankrijk in één keer op de knieën te krijgen. Hij zette een leger aan land in Calais dat naar <a href="/wiki/Reims" title="Reims">Reims</a> opmarcheerde. Wellicht hoopte hij hiermee zijn kroning tot koning van Frankrijk te kunnen afdwingen of hoopte hij dat het verlies van deze belangrijke stad Frankrijk tot opgeven zou dwingen. Na twee succesvolle veldtochten had Eduard goede hoop, maar deze keer zou het anders lopen. </p><p>De onderneming werd een mislukking als gevolg van de <a href="/wiki/Tactiek_van_de_verschroeide_aarde" title="Tactiek van de verschroeide aarde">tactiek van de verschroeide aarde</a> van de Fransen. Dauphin Karel trok zich terug, vermeed een veldslag en verschanste zich succesvol in de steden. De invallers konden niet van het land leven omdat alle waardevolle zaken en de oogst vernield waren en de steden lieten zich niet tot een uitval provoceren. Reims en Parijs weerstonden de belegeraars en door de voedseltoestand in het leger viel aan een langdurig beleg niet te denken. Na het mislukte beleg van Parijs rukte Eduard op naar <a href="/wiki/Chartres" title="Chartres">Chartres</a> om deze stad te belegeren, maar ook Chartres sloot de poorten en liet zich niet tot een uitval provoceren. </p><p>Op paasmaandag 13 april 1360, <a href="/wiki/Zwarte_maandag_(1360)" title="Zwarte maandag (1360)">Zwarte maandag</a>, voor de poorten van Chartres, werd het Engelse leger getroffen door een dodelijk verwoestende <a href="/wiki/Hagel_(neerslag)" title="Hagel (neerslag)">hagelstorm</a>.<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Duizend soldaten en zesduizend paarden kwamen om. Deze ramp en de moeizame campagne brachten Eduard tot de bereidheid over vrede te onderhandelen. In 1360 werd de <a href="/wiki/Verdrag_van_Br%C3%A9tigny" title="Verdrag van Brétigny">Vrede van Brétigny</a> gesloten. De Franse koning Jan II en Filips werden vrijgelaten na betaling van een enorm losgeld van 3 miljoen gouden ecu, en Frankrijk moest <a href="/wiki/Guyenne" title="Guyenne">Guyenne</a> en <a href="/wiki/Gascogne" title="Gascogne">Gascogne</a> afstaan, maar de Engelsen gaven (voorlopig) hun rechten op de Franse troon op. Koning Jan II liet daarbij zijn zoon <a href="/wiki/Lodewijk_I_van_Anjou" title="Lodewijk I van Anjou">Lodewijk I van Anjou</a>, samen met 40 andere edelen, als gijzelaar achter. Om onduidelijke redenen keerde Jan II terug in gevangenschap en stierf uiteindelijk in <a href="/wiki/Londen_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Londen (hoofdbetekenis)">Londen</a> in 1364. De Vrede van Brétigny betekende een verlichting van de Engelse vredesvoorwaarden ten opzichte van het Verdrag van Londen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Karel_V_de_Wijze">Karel V de Wijze</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=14" title="Bewerk dit kopje: Karel V de Wijze" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=14" title="De broncode bewerken van de sectie: Karel V de Wijze"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Reconquest_Charles_V.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Reconquest_Charles_V.svg/260px-Reconquest_Charles_V.svg.png" decoding="async" width="260" height="324" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Reconquest_Charles_V.svg/390px-Reconquest_Charles_V.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Reconquest_Charles_V.svg/520px-Reconquest_Charles_V.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="1247" /></a><figcaption>Herovering van Karel V</figcaption></figure> <p>Jans oudste zoon, dauphin <a href="/wiki/Karel_V_van_Frankrijk" title="Karel V van Frankrijk">Karel V</a>, was regent voor zijn vader in gevangenschap. Het volk kwam in opstand, de <a href="/wiki/Jacquerie" title="Jacquerie">Jacquerie</a>, omdat het leed onder de oorlog en de verhoging van de belastingen niet pikte. Karel moest het <a href="/wiki/Verdrag_van_Br%C3%A9tigny" title="Verdrag van Brétigny">Verdrag van Brétigny</a> tekenen, waarbij een groot deel van Zuid-Frankrijk (<a href="/wiki/Aquitani%C3%AB" title="Aquitanië">Aquitanië</a>) in handen van Eduard III en zijn zoon, <a href="/wiki/Zwarte_Prins" class="mw-redirect" title="Zwarte Prins">Zwarte Prins</a>, kwam. </p><p>Na de dood van zijn vader in 1364 ontpopte Karel V zich als een kundige tegenspeler. Met zijn generaals bracht hij de Engelsen zware klappen toe. Dat zelfde jaar versloeg hij Karel II van Navarra in de <a href="/wiki/Slag_bij_Cocherel" title="Slag bij Cocherel">Slag bij Cocherel</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Castiliaanse_burgeroorlog">Castiliaanse burgeroorlog</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=15" title="Bewerk dit kopje: Castiliaanse burgeroorlog" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=15" title="De broncode bewerken van de sectie: Castiliaanse burgeroorlog"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Bertrand_du_Guesclin" title="Bertrand du Guesclin">Bertrand du Guesclin</a> wist de plunderende huurlingen, les <a href="/wiki/Grandes_Compagnies" class="mw-redirect" title="Grandes Compagnies">Grandes Compagnies</a>, te rekruteren voor een veldtocht naar Spanje (<a href="/wiki/Kroon_van_Castili%C3%AB" title="Kroon van Castilië">Castilië en Leon</a>), waar hij de pro-Engelse <a href="/wiki/Peter_I_van_Castili%C3%AB" title="Peter I van Castilië">Peter de Wrede</a> van de troon stiet. Deze laatste kreeg aanvankelijk hulp van de Engelsen onder kroonprins <a href="/wiki/Eduard_van_Woodstock" title="Eduard van Woodstock">Eduard van Woodstock</a>, wat leidde tot een grote overwinning in de <a href="/wiki/Slag_bij_N%C3%A1jera" title="Slag bij Nájera">Slag bij Nájera</a> in 1367, maar afgeschrikt door zijn despotische gedrag werd hij in de steek gelaten door de Engelsen en ten slotte tijdens de <a href="/wiki/Slag_bij_Montiel" title="Slag bij Montiel">Slag bij Montiel</a> in hetzelfde jaar definitief verslagen. Zijn halfbroer <a href="/wiki/Hendrik_II_van_Castili%C3%AB" title="Hendrik II van Castilië">Hendrik van Trastamare</a> liet zich tot koning kronen, terwijl hij Peter met hulp van Du Guesclin liet vermoorden. Zo kreeg Frankrijk een bondgenoot in het zuiden. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Aquitanië"><span id="Aquitani.C3.AB"></span>Aquitanië</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=16" title="Bewerk dit kopje: Aquitanië" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=16" title="De broncode bewerken van de sectie: Aquitanië"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Karel richtte zich vervolgens op het zuidwesten en in 1369 nam hij Aquitanië weer in bezit onder leiding van Du Guesclin. In de <a href="/wiki/Slag_bij_Pontvallain" title="Slag bij Pontvallain">Slag bij Pontvallain</a> in 1370 werd voor het eerst een deel van het Engelse landleger verslagen. In de <a href="/wiki/Slag_bij_La_Rochelle" title="Slag bij La Rochelle">Slag bij La Rochelle</a> in 1372 versloegen de Castilianen en de Fransen de Engelse vloot en hernamen zij de controle over de zee. De Engelsen waren weer min of meer terug bij af, hoewel ze inmiddels wel ook Kales (Calais) in handen hadden. In de zestien jaar van Karels regering verloren de Engelsen bijna alles wat ze in 27 jaar hadden veroverd. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Richard_II">Richard II</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=17" title="Bewerk dit kopje: Richard II" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=17" title="De broncode bewerken van de sectie: Richard II"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Eduard, de Zwarte Prins, stierf eerder dan zijn vader in 1376 en zo kwam diens kleinzoon <a href="/wiki/Richard_II_van_Engeland" title="Richard II van Engeland">Richard II</a> in Engeland (en de Franse bezittingen) als tienjarige in 1377 op de troon. Richard wilde eigenlijk wel van de oorlog af - de Engelse koning had in 1381 te maken met de <a href="/wiki/Engelse_Boerenopstand" title="Engelse Boerenopstand">Engelse Boerenopstand</a>, onder andere naar aanleiding van belastingheffing voor de oorlog tegen Frankrijk en Schotland. - </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jan_van_Gent,_de_Portugese_crisis_van_1383–1385_en_het_Verdrag_van_Bayona"><span id="Jan_van_Gent.2C_de_Portugese_crisis_van_1383.E2.80.931385_en_het_Verdrag_van_Bayona"></span>Jan van Gent, de Portugese crisis van 1383–1385 en het Verdrag van Bayona</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=18" title="Bewerk dit kopje: Jan van Gent, de Portugese crisis van 1383–1385 en het Verdrag van Bayona" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=18" title="De broncode bewerken van de sectie: Jan van Gent, de Portugese crisis van 1383–1385 en het Verdrag van Bayona"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In 1379 stierf <a href="/wiki/Hendrik_II_van_Castili%C3%AB" title="Hendrik II van Castilië">Hendrik II van Castilië</a>. <a href="/wiki/Jan_van_Gent" title="Jan van Gent">Jan van Gent</a>, broer van Eduard van Woodstock, hertog van Lancaster, getrouwd met <a href="/wiki/Constance_van_Castili%C3%AB_(1354-1394)" title="Constance van Castilië (1354-1394)">Constance van Castilië</a>, een nicht van <a href="/wiki/Johan_I_van_Castili%C3%AB" title="Johan I van Castilië">Johan I van Castilië</a>, de nieuwe koning probeerde samen met de Portugese <a href="/wiki/Koninkrijk_Portugal" title="Koninkrijk Portugal">koning</a> <a href="/wiki/Ferdinand_I_van_Portugal" title="Ferdinand I van Portugal">Ferdinand I</a> vergeefs de troon van Castilië te veroveren. Toen Ferdinand I van Portugal in 1383 stierf, brak de <a href="/wiki/Portugese_crisis_van_1383-1385" title="Portugese crisis van 1383-1385">Portugese crisis van 1383-1385</a> uit en probeerde Johan I van Castilië met steun van Franse cavalerie de troon van Portugal te veroveren op <a href="/wiki/Johan_I_van_Portugal" title="Johan I van Portugal">Johan I van Portugal</a>, maar werd hij verslagen bij de <a href="/wiki/Slag_bij_Aljubarrota" title="Slag bij Aljubarrota">Slag bij Aljubarrota</a>. In 1386 probeerde Jan van Gent opnieuw Castilië te veroveren. Uiteindelijk volgde het Vredes<a href="/wiki/Verdrag_van_Bayona" class="mw-redirect" title="Verdrag van Bayona">verdrag van Bayona</a> in 1388. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Einde_tweede_fase,_strijd_in_eigen_land"><span id="Einde_tweede_fase.2C_strijd_in_eigen_land"></span>Einde tweede fase, strijd in eigen land</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=19" title="Bewerk dit kopje: Einde tweede fase, strijd in eigen land" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=19" title="De broncode bewerken van de sectie: Einde tweede fase, strijd in eigen land"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In 1389 werd een wapenstilstand met Frankrijk gesloten, het <a href="/wiki/Verdrag_van_Leulinghem" title="Verdrag van Leulinghem">Verdrag van Leulinghem</a> bij Calais. Dit betekende een periode van relatieve rust in de Honderdjarige Oorlog; die rust duurde tot ca. 1415. Nu de oorlog tot een stilstand was gekomen, kon Richard II zich bezig houden met zijn opstandige edelen, de <a href="/wiki/Lords_Appellant" title="Lords Appellant">Lords Appellant</a>. Ofwel hun eigendommen werden hun afgenomen, of ze werden verbannen of ter dood veroordeeld. Richards neef <a href="/wiki/Hendrik_IV_van_Engeland" title="Hendrik IV van Engeland">Hendrik IV van Engeland</a>, zoon van Jan van Gent en kleinzoon van Eduard III, wist in 1399 Richard van de troon te stoten en vervolgens werden de <a href="/wiki/Plantagenet" class="mw-redirect" title="Plantagenet">Plantagenets</a> vervangen door een zijtak, de <a href="/wiki/Huis_Lancaster" title="Huis Lancaster">Lancasters</a>. </p><p>In Frankrijk werd Karel VI, na het <a href="/wiki/Bal_des_Ardents" title="Bal des Ardents">Bal des Ardents</a>, in 1392 <a href="/wiki/Krankzinnig" class="mw-redirect" title="Krankzinnig">krankzinnig</a>. Er ontstond in de familie <a href="/wiki/Huis_Valois" title="Huis Valois">Valois</a> grote onenigheid over wie Frankrijk moest regeren. Er waren twee kampen: de <a href="/wiki/Bourguignons_(Honderdjarige_Oorlog)" title="Bourguignons (Honderdjarige Oorlog)">Bourguignons</a>, aanhangers van zijn oom <a href="/wiki/Filips_de_Stoute" title="Filips de Stoute">Filips de Stoute</a>, hertog van Bourgondië en de <a href="/wiki/Armagnacs" title="Armagnacs">Armagnacs</a>, aanhangers van <a href="/wiki/Lodewijk_I_van_Orl%C3%A9ans" title="Lodewijk I van Orléans">Lodewijk I van Orléans</a>, de broer van Karel VI. Allengs ontaardde deze twist in moordpartijen en uiteindelijk in een <a href="/wiki/Burgeroorlog" title="Burgeroorlog">burgeroorlog</a>. In 1407 vermoordde <a href="/wiki/Jan_I_van_Bourgondi%C3%AB" class="mw-redirect" title="Jan I van Bourgondië">Jan zonder Vrees</a>, zoon van Filips, Lodewijk. </p><p>Voor de Franse bevolking was de ellende bijzonder groot. Iedere militaire actie ging gepaard met plundering, verkrachting, roof, moord en zelfs als er geen gevechten geleverd werden, waren er de eindeloze belastingen om de oorlogen te kunnen bekostigen. Het maatschappelijk stelsel kraakte in zijn voegen en de waarden van eer en trouw aan de vorst hadden hun geloofwaardigheid volledig verloren. Dat gold ook voor de kerk. De <a href="/wiki/Paus_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Paus (hoofdbetekenis)">paus</a> was tot 1377 min of meer de gevangene van de Franse koning met residentie in <a href="/wiki/Avignon" title="Avignon">Avignon</a> (<a href="/wiki/Babylonische_ballingschap_der_pausen" class="mw-redirect" title="Babylonische ballingschap der pausen">Babylonische ballingschap der pausen</a>). In 1376 keerde de paus terug naar het <a href="/wiki/Vaticaanstad" title="Vaticaanstad">Vaticaan</a>. Het gevolg was het <a href="/wiki/Westers_Schisma" title="Westers Schisma">Westers Schisma</a>, dat duurde tot het <a href="/wiki/Concilie_van_Konstanz" title="Concilie van Konstanz">Concilie van Konstanz</a> in 1417. Er zijn na het <a href="/wiki/Concilie_van_Pisa_(1409)" title="Concilie van Pisa (1409)">Concilie van Pisa</a> zelfs drie pausen, die alle drie beweerden dat hellevuur het lot is van degene die in de verkeerde paus geloofde. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Lancaster_Hendrik_V_en_Jan_van_Bedford">Lancaster Hendrik V en Jan van Bedford</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=20" title="Bewerk dit kopje: Lancaster Hendrik V en Jan van Bedford" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=20" title="De broncode bewerken van de sectie: Lancaster Hendrik V en Jan van Bedford"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Battle_of_Agincourt,_St._Alban%27s_Chronicle_by_Thomas_Walsingham.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Battle_of_Agincourt%2C_St._Alban%27s_Chronicle_by_Thomas_Walsingham.jpg/260px-Battle_of_Agincourt%2C_St._Alban%27s_Chronicle_by_Thomas_Walsingham.jpg" decoding="async" width="260" height="216" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Battle_of_Agincourt%2C_St._Alban%27s_Chronicle_by_Thomas_Walsingham.jpg/390px-Battle_of_Agincourt%2C_St._Alban%27s_Chronicle_by_Thomas_Walsingham.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Battle_of_Agincourt%2C_St._Alban%27s_Chronicle_by_Thomas_Walsingham.jpg/520px-Battle_of_Agincourt%2C_St._Alban%27s_Chronicle_by_Thomas_Walsingham.jpg 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1249" /></a><figcaption>De <a href="/wiki/Slag_bij_Azincourt" title="Slag bij Azincourt">slag bij Azincourt</a></figcaption></figure> <p>De ruzie tussen Armagnacs en Bourguignons escaleerde tot een <a href="/wiki/Burgeroorlog_tussen_Armagnacs_en_Bourguignons" class="mw-redirect" title="Burgeroorlog tussen Armagnacs en Bourguignons">burgeroorlog</a>, die zich voornamelijk afspeelde rond Parijs. In 1413 kwam <a href="/wiki/Hendrik_IV_van_Engeland" title="Hendrik IV van Engeland">Hendrik IV van Engeland</a> te overlijden en werd hij opgevolgd door zijn zoon <a href="/wiki/Hendrik_V_van_Engeland" title="Hendrik V van Engeland">Hendrik V</a>. Beide partijen gingen onderhandelen met de nieuwe koning en de een deed al meer toezeggingen dan de andere. Toen alle beloftes weinig waarde bleken te hebben, besloot Hendrik om op oorlogspad te gaan in Frankrijk. In 1415 viel Hendrik V <a href="/wiki/Normandi%C3%AB" title="Normandië">Normandië</a> binnen en boekte hij een klinkende <a href="/wiki/Slag_bij_Azincourt" title="Slag bij Azincourt">overwinning bij Azincourt</a>. Hiermee begon hij een onstuitbare opmars (belegering van <a href="/wiki/Harfleur" title="Harfleur">Harfleur</a> in 1415 en de slag op de Seine 1416,<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> belegering van <a href="/wiki/Rouen" title="Rouen">Rouen</a>). </p><p>In 1417 stierf <a href="/wiki/Jan_van_Touraine" title="Jan van Touraine">Jan van Touraine</a> en werd <a href="/wiki/Karel_VII_van_Frankrijk" title="Karel VII van Frankrijk">Karel</a> dauphin. Zijn moeder koningin <a href="/wiki/Isabella_van_Beieren_(1371-1435)" title="Isabella van Beieren (1371-1435)">Isabella</a>, die in gevangenschap leefde in Tours onder de Armagnacs, wijzigde van kamp en werd uitgeroepen als regentes. In 1419 vermoordden de Armagnacs Jan zonder Vrees tijdens een vredesoverleg met de kroonprins Karel VII op de brug van <a href="/wiki/Montereau-Fault-Yonne" title="Montereau-Fault-Yonne">Montereau-Fault-Yonne</a>. Jan zonder Vrees werd opgevolgd door zijn zoon <a href="/wiki/Filips_de_Goede" title="Filips de Goede">Filips de Goede</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Verdrag_van_Troyes_en_twee_nieuwe_hoofdspelers">Verdrag van Troyes en twee nieuwe hoofdspelers</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=21" title="Bewerk dit kopje: Verdrag van Troyes en twee nieuwe hoofdspelers" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=21" title="De broncode bewerken van de sectie: Verdrag van Troyes en twee nieuwe hoofdspelers"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Trait%C3%A9_de_Troyes-nl.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Trait%C3%A9_de_Troyes-nl.svg/260px-Trait%C3%A9_de_Troyes-nl.svg.png" decoding="async" width="260" height="318" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Trait%C3%A9_de_Troyes-nl.svg/390px-Trait%C3%A9_de_Troyes-nl.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Trait%C3%A9_de_Troyes-nl.svg/520px-Trait%C3%A9_de_Troyes-nl.svg.png 2x" data-file-width="425" data-file-height="519" /></a><figcaption>Frankrijk ten tijde van Jeanne d'Arc</figcaption></figure> <p>In datzelfde jaar 1419 bezette Hendrik V Normandië. Hendrik, koningin Isabella en Filips de Goede, in naam van de krankzinnige koning Karel VI, gingen in 1420 rond de tafel zitten (het <a href="/wiki/Verdrag_van_Troyes" title="Verdrag van Troyes">Verdrag van Troyes</a>). Isabella verklaarde haar eigen zoon, de kroonprins Karel VII van Frankrijk, die met de Armagnacs heulde, tot bastaard en huwelijkte haar dochter <a href="/wiki/Catharina_van_Valois_(1401-1437)" title="Catharina van Valois (1401-1437)">Catharina</a> uit aan Hendrik. Hendrik en Catharina werden tot erfgenamen van Frankrijk uitgeroepen en daarmee leek het lot van Frankrijk beslist. Catharina schonk het leven aan een zoon, de latere Engelse koning <a href="/wiki/Hendrik_VI_van_Engeland" title="Hendrik VI van Engeland">Hendrik VI</a>. </p><p>In het jaar 1422 stierven Hendrik V en Karel VI. <a href="/wiki/Jan_van_Bedford" title="Jan van Bedford">Jan van Bedford</a>, de broer van Hendrik V, werd <a href="/wiki/Regent_(bestuurder)" title="Regent (bestuurder)">regent</a> voor zijn neef Hendrik VI, die nog een baby was. Samen met Filips, de hertog van Bourgondië, zette hij de strijd in Frankrijk voort, aanvankelijk met zeer veel succes (1423 <a href="/wiki/Verdrag_van_Amiens_(1423)" title="Verdrag van Amiens (1423)">Verdrag van Amiens</a>, <a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Cravant&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Cravant (de pagina bestaat niet)">Slag bij Cravant</a>, 1424 <a href="/wiki/Slag_bij_Verneuil" title="Slag bij Verneuil">Slag bij Verneuil</a>, waar de Fransen steun kregen van de <a href="/wiki/Koninkrijk_Schotland" title="Koninkrijk Schotland">Schotten</a>, 1426 <a href="/w/index.php?title=Slag_van_Saint_Jacques&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag van Saint Jacques (de pagina bestaat niet)">slag van Saint Jacques</a> (bij <a href="/wiki/Avranches" title="Avranches">Avranches</a>)). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jeanne_d'Arc_en_het_beleg_van_Orléans"><span id="Jeanne_d.27Arc_en_het_beleg_van_Orl.C3.A9ans"></span>Jeanne d'Arc en het beleg van Orléans</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=22" title="Bewerk dit kopje: Jeanne d'Arc en het beleg van Orléans" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=22" title="De broncode bewerken van de sectie: Jeanne d'Arc en het beleg van Orléans"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Europe_in_1430.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Europe_in_1430.PNG/260px-Europe_in_1430.PNG" decoding="async" width="260" height="282" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Europe_in_1430.PNG/390px-Europe_in_1430.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Europe_in_1430.PNG/520px-Europe_in_1430.PNG 2x" data-file-width="600" data-file-height="650" /></a><figcaption>Kaart van Europa op het hoogtepunt van de oorlog</figcaption></figure> <p>Intussen verbleef Karel VII in het <a href="/wiki/Kasteel_van_Chinon" title="Kasteel van Chinon">Kasteel van Chinon</a>, aangezien Parijs in handen was van de Bourgondiërs, toen hij op zekere dag op 23 februari 1429 bezoek kreeg van <a href="/wiki/Jeanne_d%27Arc_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Jeanne d'Arc (hoofdbetekenis)">Jeanne d'Arc</a>, een eenvoudig boerenmeisje, dat stemmen hoorde. Zij wist Karel VII, de tot bastaard verklaarde en niet meer in zijn eigen zaak gelovende, te motiveren weer tot actie te komen, dit met steun van God. Door Jeannes toedoen werd het <a href="/wiki/Beleg_van_Orl%C3%A9ans" title="Beleg van Orléans">Beleg van Orléans</a> in 1429 gewonnen en opeenvolgend volgde in de <a href="/wiki/Slag_bij_Patay" title="Slag bij Patay">Slag bij Patay</a> de grote nederlaag voor de Engelsen. Onder andere het Engelse longbowkorps werd afgeslacht door de Franse cavalerie. 2000 à 2500 Engelsen sneuvelden op een leger van 5000 man. Jeanne overtuigde Karel VII om naar de kroningsstad <a href="/wiki/Reims" title="Reims">Reims</a> op te trekken en in het vijandelijk Bourgondisch gebied werd hij zonder eigenlijke problemen gekroond. Jeanne werd gevangengenomen tijdens het <a href="/wiki/Beleg_van_Compi%C3%A8gne" title="Beleg van Compiègne">Beleg van Compiègne</a> door de Bourgondiërs en verkocht aan <a href="/wiki/Jan_van_Bedford" title="Jan van Bedford">Jan van Bedford</a>. In een proces om de kroning van Karel VII te ontkrachten, werd ze in 1431 als <a href="/wiki/Ketter" title="Ketter">ketter</a> verbrand. In dat zelfde jaar werd de negenjarige Hendrik VI, in de <a href="/wiki/Notre-Dame_van_Parijs" title="Notre-Dame van Parijs">Notre-Dame van Parijs</a> tot koning van Frankrijk gekroond. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Afloop">Afloop</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=23" title="Bewerk dit kopje: Afloop" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=23" title="De broncode bewerken van de sectie: Afloop"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Vredescongres_van_Atrecht">Vredescongres van Atrecht</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=24" title="Bewerk dit kopje: Vredescongres van Atrecht" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=24" title="De broncode bewerken van de sectie: Vredescongres van Atrecht"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De dood van <a href="/wiki/Anna_van_Bourgondi%C3%AB_(1404-1432)" title="Anna van Bourgondië (1404-1432)">Anna van Bourgondië</a>, zus van Filips de Goede, en het huwelijk van haar weduwnaar Jan van Bedford met <a href="/wiki/Jacoba_van_Luxemburg" title="Jacoba van Luxemburg">Jacoba van Luxemburg</a> betekende een barst in de Bourgondisch-Engelse relatie. De oorlog was weer opgeflakkerd en de partijen hadden behoefte aan nieuwe onderhandelingen, de <a href="/wiki/Vrede_van_Atrecht_(1435)" title="Vrede van Atrecht (1435)">Vrede van Atrecht (1435)</a>. Tijdens het congres stierf Jan van Bedford en verlieten de Engelsen de vergadering, een uitgelezen kans voor de Fransen om toenadering te zoeken tot Filips de Goede. Voor heel wat grondgebied was Filips de Goede bereid om van kant te wisselen. Een reeks van versterkte steden bij de <a href="/wiki/Somme_(rivier)" title="Somme (rivier)">Somme</a>, de daders van de moord op zijn vader werden gestraft, Filips werd vrijgesteld van leenheerschap aan de koning van Frankrijk.<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Met de vrede van Atrecht erkenden de Bourgondiërs Karel als koning van Frankrijk. Met het <a href="/w/index.php?title=Beleg_van_Parijs_(1435-1436)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beleg van Parijs (1435-1436) (de pagina bestaat niet)">Beleg van Parijs (1435-1436)</a> heroveren de Fransen hun hoofdstad. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Verdrag_van_Tours">Verdrag van Tours</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=25" title="Bewerk dit kopje: Verdrag van Tours" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=25" title="De broncode bewerken van de sectie: Verdrag van Tours"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Hendrik VI werd in 1437 officieel meerderjarig en volwaardig koning van Engeland verklaard, op 16-jarige leeftijd.<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De oorlog sleepte zich voort en in 1440 volgde nog een opstand van enkele Franse edelen: de <a href="/wiki/Praguerie" title="Praguerie">Praguerie</a>. In 1441 werd regent en oom van Hendrik, <a href="/wiki/Humphrey_van_Gloucester" title="Humphrey van Gloucester">Humphrey van Gloucester</a>, opzij geschoven. <a href="/wiki/William_de_la_Pole" title="William de la Pole">William de la Pole</a>, hertog van Suffolk, de nieuwe sterke man, regelde in 1444 de wapenstilstand van <a href="/wiki/Tours_(Indre-et-Loire)" title="Tours (Indre-et-Loire)">Tours</a>, een huwelijk van Hendrik VI met een achternicht van Karel, <a href="/wiki/Margaretha_van_Anjou_(1430-1482)" title="Margaretha van Anjou (1430-1482)">Margaretha van Anjou</a>, dochter van <a href="/wiki/Ren%C3%A9_I_van_Anjou" title="René I van Anjou">René I van Anjou</a>, waarbij <a href="/wiki/Maine_(provincie)" title="Maine (provincie)">Maine</a> werd afgestaan. De bevelvoerder, luitenant van Frankrijk <a href="/wiki/Richard_van_York" title="Richard van York">Richard van York</a>, werd overgeplaatst naar Ierland. In 1450 werd William de la Pole vermoord, <a href="/w/index.php?title=Edmund_Beaufort&action=edit&redlink=1" class="new" title="Edmund Beaufort (de pagina bestaat niet)">Edmund Beaufort</a>, hertog van Somerset, werd opvolger en vertrouweling van koningin Margaretha.<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Slag_bij_Castillon">Slag bij Castillon</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=26" title="Bewerk dit kopje: Slag bij Castillon" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=26" title="De broncode bewerken van de sectie: Slag bij Castillon"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Na het verdrag van Tours werd het <a href="/wiki/Militaire_revolutie" title="Militaire revolutie">Franse leger gemoderniseerd</a>, voornamelijk de <a href="/wiki/Artillerie" title="Artillerie">artillerie</a> door <a href="/w/index.php?title=Jean_Bureau&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jean Bureau (de pagina bestaat niet)">Jean Bureau</a>. In 1449 werd de oorlog hervat. In snel tempo werd <a href="/wiki/Normandi%C3%AB" title="Normandië">Normandië</a> heroverd: <a href="/wiki/Rouen" title="Rouen">Rouen</a> (1449), de <a href="/wiki/Slag_bij_Formigny" title="Slag bij Formigny">Slag bij Formigny</a> (1450) <a href="/wiki/Cherbourg_(Cherbourg-en-Cotentin)" class="mw-redirect" title="Cherbourg (Cherbourg-en-Cotentin)">Cherbourg</a> (1450), <a href="/wiki/Bayonne_(Frankrijk)" title="Bayonne (Frankrijk)">Bayonne</a> en <a href="/wiki/Bordeaux_(stad)" title="Bordeaux (stad)">Bordeaux</a> (1451-1453). Met de <a href="/wiki/Slag_bij_Castillon" title="Slag bij Castillon">Slag bij Castillon</a> in 1453 wist de Franse koning voorgoed af te rekenen met de Engelsen. Zij verloren al hun bezittingen in Frankrijk, behalve Kales (<a href="/wiki/Calais_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Calais (hoofdbetekenis)">Calais</a>). De <a href="/wiki/Kanon_(geschut)" title="Kanon (geschut)">kanonnen</a>, die aan het begin van deze lange strijd op het slagveld verschenen, waren in het begin bijna even gevaarlijk voor de gebruikers als voor de doelen waarop ze gericht waren. Aan het eind van de oorlog waren de kanonnen zo verbeterd dat ze tamelijk effectief waren en ze de Engelse <a href="/wiki/Boogschieten" title="Boogschieten">boogschutters</a> nu meer dan de baas waren.<sup class="noprint nopopups"><a href="/wiki/Wikipedia:Bronvermelding#Bron_gevraagd" title="Wikipedia:Bronvermelding"><span title="Voor deze uitspraak is sinds 09 januari 2022 een bronvermelding gewenst.">[bron?]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gevolgen">Gevolgen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=27" title="Bewerk dit kopje: Gevolgen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=27" title="De broncode bewerken van de sectie: Gevolgen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Door de afloop van deze oorlog werd het gezag van de Franse koning versterkt. Onder de zoon van Karel VII, <a href="/wiki/Lodewijk_XI" class="mw-redirect" title="Lodewijk XI">Lodewijk XI</a> (1461–1483), groeide Frankrijk uit tot een goed <a href="/wiki/Soevereine_staat" title="Soevereine staat">georganiseerde staat</a> met een <a href="/wiki/Staand_leger" title="Staand leger">sterk leger</a>, een deugdelijke <a href="/wiki/Administratie" title="Administratie">administratie</a> en een geordende <a href="/wiki/Belasting_(fiscaal)" title="Belasting (fiscaal)">belastinginning</a>. </p><p>Engeland verzwakte nadien en door een geestelijke inzinking van Hendrik VI van Engeland in 1455 ontstond ruzie binnen het <a href="/wiki/Huis_Plantagenet" title="Huis Plantagenet">huis Plantagenet</a>, wat leidde tot de <a href="/wiki/Rozenoorlogen" title="Rozenoorlogen">Rozenoorlogen</a>. De twee zijtakken van het Engelse koningshuis Plantagenet, <a href="/wiki/Huis_Lancaster" title="Huis Lancaster">Lancaster</a> en <a href="/wiki/Huis_York" title="Huis York">York</a>, vochten om wie Engeland moest regeren. Dit conflict duurde 30 jaar (1455–1485). Engeland verloor op Calais na al zijn Franse bezittingen en zou nooit meer proberen grondgebied te veroveren op het Europese continent. In 1474 tekenden <a href="/wiki/Eduard_IV_van_Engeland" title="Eduard IV van Engeland">Eduard IV van Engeland</a> en Lodewijk XI het Vredes<a href="/wiki/Verdrag_van_Picquigny" title="Verdrag van Picquigny">verdrag van Picquigny</a>, en zegde Eduard zijn verbond met <a href="/wiki/Karel_de_Stoute" title="Karel de Stoute">Karel de Stoute</a> van Bourgondië op. Latere militaire interventies waren alleen maar gericht op het beïnvloeden van de machtsverhoudingen. In 1558 raakte de Engelse kroon ook Calais kwijt. </p><p>Het hertogdom Bourgondië werd een onafhankelijk vorstendom en vormde de grond voor een 200 jaar lang durend conflict van de Fransen met de <a href="/wiki/Habsburgers" class="mw-redirect" title="Habsburgers">Habsburgers</a>. Toen Karel de Stoute werd gedood in de <a href="/wiki/Slag_bij_Nancy" title="Slag bij Nancy">Slag bij Nancy</a> tegen het <a href="/wiki/Opper-Lotharingen" class="mw-redirect" title="Opper-Lotharingen">hertogdom Lotharingen</a> in 1477, kwam zijn dochter en erfgename <a href="/wiki/Maria_van_Bourgondi%C3%AB_(1457-1482)" title="Maria van Bourgondië (1457-1482)">Maria van Bourgondië</a> in de <a href="/wiki/Bourgondische_Successieoorlog" title="Bourgondische Successieoorlog">Bourgondische Successieoorlog</a> terecht. Maria trouwde met kroonprins <a href="/wiki/Keizer_Maximiliaan_I" title="Keizer Maximiliaan I">Maximiliaan van Oostenrijk</a> (het begin van de <a href="/wiki/Habsburgse_Nederlanden" title="Habsburgse Nederlanden">Habsburgse Nederlanden</a>) om de Franse koning te kunnen weerstaan. Lodewijk XI veroverde onder andere <a href="/wiki/Picardi%C3%AB" title="Picardië">Picardië</a> en het <a href="/wiki/Hertogdom_Bourgondi%C3%AB" title="Hertogdom Bourgondië">hertogdom Bourgondië</a> en verkreeg deze gebieden bij <a href="/wiki/Vrede_van_Atrecht_(1482)" title="Vrede van Atrecht (1482)">Vrede van Atrecht (1482)</a>. Dit werd later definitief bevestigd bij de <a href="/wiki/Vrede_van_Senlis" title="Vrede van Senlis">Vrede van Senlis</a> (1493). Met de <a href="/wiki/Vrede_van_Madrid" title="Vrede van Madrid">Vrede van Madrid</a> 1526 gaf de koning van Frankrijk formeel de verplichting op dat <a href="/wiki/Keizer_Karel_V" title="Keizer Karel V">keizer Karel V</a> leenhulde moest brengen aan de koning voor het <a href="/wiki/Vrijgraafschap_Bourgondi%C3%AB" title="Vrijgraafschap Bourgondië">vrijgraafschap Bourgondië</a>, <a href="/wiki/Kroon-Vlaanderen" title="Kroon-Vlaanderen">Kroon-Vlaanderen</a>, en het <a href="/wiki/Graafschap_Artesi%C3%AB" title="Graafschap Artesië">graafschap Artesië</a>. De gebieden werden pas onderdeel van het <a href="/wiki/Heilige_Roomse_Rijk" title="Heilige Roomse Rijk">Heilige Roomse Rijk</a> met de <a href="/wiki/Vrede_van_Cateau-Cambr%C3%A9sis" title="Vrede van Cateau-Cambrésis">Vrede van Cateau-Cambrésis</a> in 1559. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Belangrijkste_gebeurtenissen_in_de_Honderdjarige_Oorlog">Belangrijkste gebeurtenissen in de Honderdjarige Oorlog</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=28" title="Bewerk dit kopje: Belangrijkste gebeurtenissen in de Honderdjarige Oorlog" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=28" title="De broncode bewerken van de sectie: Belangrijkste gebeurtenissen in de Honderdjarige Oorlog"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Slag_bij_Sluis_(1340)" title="Slag bij Sluis (1340)">Zeeslag bij Sluis</a> (24 juni 1340): de Engelsen vernietigen de Frans-Genuese vloot en verwerven de heerschappij over de zeeën.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Chevauch%C3%A9e_van_Eduard_III_in_1346&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chevauchée van Eduard III in 1346 (de pagina bestaat niet)">Chevauchée van Eduard III in 1346</a>: Eduard III plundert Normandië en keert vervolgens terug naar het noorden. <ul><li><a href="/wiki/Slag_bij_Cr%C3%A9cy" title="Slag bij Crécy">Slag bij Crécy</a> (26 augustus 1346): Eduard III, achternagezeten door Filips VI, wordt ingehaald bij Crécy, maar de Engelse boogschutters decimeren de Franse cavalerie. Deze nederlaag brengt de Franse adel ernstig in problemen.</li> <li><a href="/wiki/Beleg_van_Calais_(1346)" title="Beleg van Calais (1346)">Beleg van Calais (1346)</a>: steunend op zijn verpletterende overwinning bij Crécy, begint Eduard III met het beleg van Calais. Filips VI slaagt er niet in de stad te ontzetten, waarop deze zich overgeeft. Calais zou tot in de <a href="/wiki/16e_eeuw" title="16e eeuw">16e eeuw</a> Engels bezit blijven.</li></ul></li> <li><a href="/wiki/Slag_van_de_Dertig" title="Slag van de Dertig">Slag van de Dertig</a> (*) (1351) gearrangeerd gevecht in de stijl van een <a href="/wiki/Riddertoernooi" title="Riddertoernooi">riddertoernooi</a></li> <li><a href="/wiki/Slag_bij_Poitiers_(1356)" title="Slag bij Poitiers (1356)">Slag bij Poitiers</a> (19 september 1356): de Zwarte Prins leidt een <i>chevauchée</i>. Hij wordt door Jan II de Goede achtervolgd en bij Poitiers ingehaald. De Fransen zijn de overwinning nabij, maar de koning wordt gevangengenomen. De gevolgen zijn desastreus, want de koninklijke macht is verzwakt en het land zinkt weg in een burgeroorlog. De Engelsen gebruiken hun machtspositie om talrijke territoriale en financiële concessies te verkrijgen in het <a href="/w/index.php?title=Vrede_van_Londen_(1359)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vrede van Londen (1359) (de pagina bestaat niet)">Verdrag van Londen</a>, maar de Fransen weigeren dit.</li> <li>1359–1360: Eduard III leidt hierop zelf een derde <a href="/w/index.php?title=Chevauch%C3%A9e&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chevauchée (de pagina bestaat niet)">chevauchée</a> tegen Reims, Parijs en Chartres, hetgeen uitloopt op een mislukking en leidt tot het <a href="/wiki/Verdrag_van_Br%C3%A9tigny" title="Verdrag van Brétigny">Verdrag van Brétigny</a>, waarbij de vredesvoorwaarden licht in het voordeel van de Fransen zijn bijgesteld.</li> <li><a href="/wiki/Slag_bij_Cocherel" title="Slag bij Cocherel">Slag bij Cocherel</a> (16 mei 1364): <a href="/wiki/Karel_II_van_Navarra" title="Karel II van Navarra">Karel de Slechte</a> profiteert van de burgeroorlog, die het land teistert, om de Franse kroon op te eisen. Hij wordt verslagen door Bertrand du Guesclin, die hiertoe een volmacht had gekregen van koning Karel V de Wijze.</li> <li><a href="/wiki/Slag_bij_Auray" title="Slag bij Auray">Slag bij Auray</a> (*) (29 september 1364): Jan van Montfort en zijn Engelse bondgenoten verslaan Karel van Blois en du Guesclin, wat een einde maakte aan de <a href="/wiki/Bretonse_Successieoorlog" title="Bretonse Successieoorlog">Bretonse Successieoorlog</a> (<a href="/w/index.php?title=Verdrag_van_Gu%C3%A9rande_(1365)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Verdrag van Guérande (1365) (de pagina bestaat niet)">Verdrag van Guérande</a>).</li> <li><a href="/wiki/Slag_bij_N%C3%A1jera" title="Slag bij Nájera">Slag bij Nájera</a> (1367): in Castilië is Peter de Wrede door Hendrik van Trastámara en Bertrand du Guesclin in het nauw is gedreven, waarop hij zijn schoonbroer, de Zwarte Prins, ter versterking inroept. Deze laatste bracht de Frans-Castiliaanse strijdkrachten een nederlaag toe. Du Guesclin wordt gevangen genomen.</li> <li><a href="/wiki/Slag_bij_Montiel" title="Slag bij Montiel">Slag bij Montiel</a> (14 maart 1369): du Guesclin en Hendrik van Trastámara nemen wraak. Ze verslaan een door Portugal geleide, pro-Engelse alliantie. Peter de Wrede wordt doodgestoken in een tweegevecht met Hendrik van Trastámara, die de troon van Castilië bestijgt en een trouw bondgenoot van Frankrijk wordt.</li> <li><a href="/wiki/Slag_bij_Pontvallain" title="Slag bij Pontvallain">Slag bij Pontvallain</a> (1370): du Guesclin (nog maar enkele maanden maarschalk van Frankrijk), <a href="/wiki/Olivier_V_de_Clisson" title="Olivier V de Clisson">Olivier de Clisson</a> en <a href="/wiki/Jean_de_Vienne" title="Jean de Vienne">Jean de Vienne</a> verpletteren bij Pontvallain (nabij Le Mans) de Engelse aanvoerders Knolles en Granson.</li> <li><a href="/wiki/Slag_bij_La_Rochelle" title="Slag bij La Rochelle">Slag bij La Rochelle</a> (1372): de Castiliaanse vloot, een bondgenoot van Frankrijk, vernietigt de Engelse vloot. Deze nederlaag berooft de Engelsen van hun logistieke ondersteuning op het continent. De Fransen verdreven hen geleidelijk aan terwijl ze een voor een bijna al hun bolwerken heroverden.</li> <li><a href="/wiki/Slag_bij_Azincourt" title="Slag bij Azincourt">Slag bij Azincourt</a> (25 oktober 1415): Hendrik V profiteert van de <a href="/wiki/Burgeroorlog_tussen_Armagnacs_en_Bourguignons" class="mw-redirect" title="Burgeroorlog tussen Armagnacs en Bourguignons">burgeroorlog tussen Armagnacs en Bourguignons</a> om aan te vallen. Hij brengt de Fransen een zware nederlaag toe en begint met de verovering van Noord-Frankrijk.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Bauge&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Bauge (de pagina bestaat niet)">Slag bij Bauge</a> (1421) Frans-Schots leger geleid door <a href="/wiki/John_Stewart_(graaf_van_Buchan)" title="John Stewart (graaf van Buchan)">John Stewart</a> en <a href="/w/index.php?title=Gilbert_Motier_de_La_Fayette&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gilbert Motier de La Fayette (de pagina bestaat niet)">Gilbert Motier de La Fayette</a> overwint</li> <li><a href="/w/index.php?title=Slag_bij_Cravant&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij Cravant (de pagina bestaat niet)">Slag bij Cravant</a> (1423): nederlaag van de Franse strijdkrachten van Karel VII.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Slag_bij_la_Brossini%C3%A8re&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag bij la Brossinière (de pagina bestaat niet)">Slag bij la Brossinière</a> (26 september 1423): Franse overwinning.</li> <li><a href="/wiki/Slag_bij_Verneuil" title="Slag bij Verneuil">Slag bij Verneuil</a> (17 augustus 1424): Franse nederlaag.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Slag_van_de_Haringen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Slag van de Haringen (de pagina bestaat niet)">Slag van de Haringen</a> (12 februari 1429): onderschepping van een Engels konvooi voor Orléans. Matig Frans succes met grote verliezen.</li> <li><a href="/wiki/Beleg_van_Orl%C3%A9ans" title="Beleg van Orléans">Beleg van Orléans</a> (1429): Jeanne d'Arc, aangekomen met een leger en een bevoorradingskonvooi, weet de verdedigers aan te moedigen, die in enkele dagen tijd de Engelsen dwingen het beleg op te heffen.</li> <li><a href="/wiki/Slag_bij_Patay" title="Slag bij Patay">Slag bij Patay</a> (1429): Franse overwinning, die de weg opende voor de herovering van Noord-Frankrijk.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Chevauch%C3%A9e_op_Reims&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chevauchée op Reims (de pagina bestaat niet)">Chevauchée op Reims</a> (1429): een gewaagde onderneming van Jeanne d'Arc en Karel VII, wat het mogelijk maakt dat deze laatste tot koning wordt gezalfd, hoewel Reims midden in door de Bourgondiërs gecontroleerd gebied lag. De impact van de zalving en kroning was enorm. Het plaatste Karel VII op de troon, hoewel zijn legitimiteit in twijfel werd getrokken doordat hij onterfd was in het <a href="/wiki/Verdrag_van_Troyes" title="Verdrag van Troyes">verdrag van Troyes</a>.</li> <li><a href="/wiki/Beleg_van_Compi%C3%A8gne" title="Beleg van Compiègne">Beleg van Compiègne</a> (1430): Laatste militaire actie en gevangenname van Jeanne d'Arc, haar terechtstelling volgt in 1431.</li> <li><a href="/wiki/Slag_bij_Formigny" title="Slag bij Formigny">Slag bij Formigny</a> (15 april 1450): deze Franse overwinning maakte de herovering van Normandië mogelijk.</li> <li><a href="/wiki/Slag_bij_Castillon" title="Slag bij Castillon">Slag bij Castillon</a> (17 juli 1453): deze Franse overwinning maakte de herovering van Guyenne mogelijk. Militair einde van de Honderdjarige Oorlog.</li></ul> <p><small>(*): slag die deel uitmaakt van de <a href="/wiki/Geschiedenis_van_Bretagne#Bretonse_successieoorlog" title="Geschiedenis van Bretagne">Bretonse Successieoorlog</a>, een secundair conflict van de Honderdjarige Oorlog.</small> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zie_ook">Zie ook</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&veaction=edit&section=29" title="Bewerk dit kopje: Zie ook" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&action=edit&section=29" title="De broncode bewerken van de sectie: Zie ook"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Geschiedenis_van_Vlaanderen" title="Geschiedenis van Vlaanderen">Geschiedenis van Vlaanderen</a></li> <li><a href="/wiki/Tweede_Honderdjarige_Oorlog" title="Tweede Honderdjarige Oorlog">Tweede Honderdjarige Oorlog</a></li></ul> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div><b>Bronnen</b></div> <ul><li><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67679320">.mw-parser-output .taalaanduiding{font-family:sans-serif;font-size:85%;cursor:help;color:var(--color-subtle,#555)}.mw-parser-output .taalaanduiding span{border-bottom:1px dotted var(--color-subtle,#555)}</style><span class="taalaanduiding" title="Taal: Frans">(<span>fr</span>) </span>Philippe Contamine, <i>La Guerre de Cent Ans</i>, <a href="/wiki/Que_sais-je_%3F" title="Que sais-je ?">Que sais-je ?</a>, Nº 1309, 9e editie, 2010, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/978-2-13-058322-6" title="Speciaal:Boekbronnen/978-2-13-058322-6">ISBN 978-2-13-058322-6</a></span></li></ul> <hr /> <p><b>Noten</b> </p> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"> Als gevolg van een decreet konden Franse onderdanen in een juridische strijd met de vorstelijke overheid zich rechtstreeks tot het Parlement van Parijs richtten, waardoor de Franse koning opperste rechter werd en direct in het territorium van een vazal recht kon spreken. Vaak eigende Parijs zich toentertijd het zeggenschap over processen van de Franse onderdanen van de Engelse koning toe of besliste "politiek/tactisch", waardoor de Engelse koning zijn autoriteit en handelingsbekwaamheid als hertog van Guyenne bewust werd ondergraven.</span> </li> </ol></div></div> <hr /> <p><b>Referenties</b> </p> <div class="reflist" style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;-moz-column-width:30em; -webkit-column-width:30em; column-width:30em; list-style-type: decimal;"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFChassaigne2015"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Frans">(<span>fr</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;">Chassaigne, Philippe</span> (2015). <cite><i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.nl/books?id=pRAxCwAAQBAJ&pg=PT34&dq=guerre+de+cent+ans+1453+quatre+phases&hl=nl&sa=X&ved=0ahUKEwikjuXOjb_RAhVLcRQKHaTCCS8Q6AEIGjAA#v=onepage&q=guerre%20de%20cent%20ans%201453%20quatre%20phases&f=false">Histoire de l'Angleterre</a></i></cite>. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/2081381974" title="Speciaal:Boekbronnen/2081381974">ISBN 2081381974</a></span>.</span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFMaesschalck2009"><span style="font-variant:small-caps;">Maesschalck, Edward de</span> (2009). <cite><i>De Bourgondische vorsten: 1315-1530</i></cite>. Davidsfonds, Leuven. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/978-90-5826-551-7" title="Speciaal:Boekbronnen/978-90-5826-551-7">ISBN 978-90-5826-551-7</a></span>.</span></span> </li> <li id="cite_note-ehistory-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-ehistory_3-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-ehistory_3-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-ehistory_3-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">L. Gormley</span> - eHistory staff, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://ehistory.osu.edu/osu/archive/hundredyearswar.cfm?CFID=12106913&CFTOKEN=48989585&jsessionid=463076a37003e50bfe0063343a5d3c64687b">The Hundred Years War: Overview</a>, ehistory.osu.edu (2001-2007).</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text">Vgl. <span style="font-variant:small-caps;">J. Sumption</span>, <i>The Hundred Years War I: Trial by Battle</i>, Philadelphia, 1991, pp. 1-99.</span> </li> <li id="cite_note-classes.bnf.fr-2004-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-classes.bnf.fr-2004_6-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-classes.bnf.fr-2004_6-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://classes.bnf.fr/ema/ville/ville/index7.htm">La ville en crise</a>, in <i>L'enfance au Moyen Âge</i>, classes.bnf.fr (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220926125139/http://classes.bnf.fr/ema/ville/ville/index7.htm">Gearchiveerd</a> op 26 september 2022.</span> </li> <li id="cite_note-Girot-7"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Girot_7-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Girot_7-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Girot_7-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">M. Girot</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://pedagene.creteil.iufm.fr/ressources/histoire/p_royal.html">L'affirmation du pouvoir royal (XII°-XV° siècles)</a>, pedagene.creteil.iufm.fr (1998).</span> </li> <li id="cite_note-bove-2009-8"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-bove-2009_8-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-bove-2009_8-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-bove-2009_8-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-bove-2009_8-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">B. Bove</span>, <i>Le Temps de la guerre de Cent Ans 1328-1453</i>, Parijs, 2009.</span> </li> <li id="cite_note-balard-2003-9"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-balard-2003_9-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-balard-2003_9-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-balard-2003_9-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-balard-2003_9-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-balard-2003_9-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-balard-2003_9-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-balard-2003_9-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-balard-2003_9-7"><sup><i><b>h</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">M. Balard - J.-P. Genet - M. Rouche</span>, <i>Le Moyen Âge en Occident</i>, Parijs, 2003.</span> </li> <li id="cite_note-kaplan89-10"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-kaplan89_10-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-kaplan89_10-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">M. Kaplan - P. Boucheron</span>, <i>Le Moyen Âge, XI<sup>e</sup> - XV<sup>e</sup> siècle</i>, Parijs, 1994, pp. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.be/books?id=RP-bn29KCB8C&pg=PA89">89</a>-<a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.be/books?id=RP-bn29KCB8C&pg=PA90">90</a>.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">M.-T. Lorcin</span>, "Des Restos du cœur avant la lettre", in <i>Historia Spécial</i> 65 (2000), pp. 48-51.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">C. Beaune</span>, "Petite école, grand ascenseur social", in <i>Historia Spécial</i> 65 (2000), pp. 42-47.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">J.-M. Mehl</span>, "Près de cent quarante jours chômés par an", in <i>Historia Spécial</i> 65 (2000), pp. 58-64.</span> </li> <li id="cite_note-bourquin-1995-14"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-bourquin-1995_14-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-bourquin-1995_14-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">L. Bourquin</span>, "Qu'est-ce que la noblesse?", in <i>L'Histoire</i> 195 (1995)</span> </li> <li id="cite_note-Xavier_Hélary-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Xavier_Hélary_15-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">X. Hélary</span>, "Charles VII remet la France en ordre de bataille", in <i>Historia Spécial</i> 107 (2007), p. 25.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cliohist.net/medievale/europe/bmed/cours/chap3.html">Communautés rurales et urbaines</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210118034804/http://www.cliohist.net/medievale/europe/bmed/cours/chap3.html">Gearchiveerd</a> op 18 januari 2021.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cliohist.net/medievale/europe/bmed/cours/chap5.html">Le royaume de France, politique et institutions (XII<sup>e</sup> au XIII<sup>e</sup>)</a>, in <i>Le Bas Moyen Age</i>, Cliohist.net (1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210118042839/http://www.cliohist.net/medievale/europe/bmed/cours/chap5.html">Gearchiveerd</a> op 18 januari 2021.</span> </li> <li id="cite_note-favier-1980-18"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-favier-1980_18-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-favier-1980_18-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-favier-1980_18-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-favier-1980_18-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-favier-1980_18-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-favier-1980_18-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-favier-1980_18-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-favier-1980_18-7"><sup><i><b>h</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-favier-1980_18-8"><sup><i><b>i</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">J. Favier</span>, <i>La guerre de Cent Ans</i>, Parijs, 1980.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110706190327/http://socserv.mcmaster.ca/econ/ugcm/3ll3/power/WoolTrade.pdf">The Wool Trade in English medieval History</a></i>, Eileen Power, pp. 6-14</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090414021306/http://hypo.ge-dip.etat-ge.ch/www/cliotexte/html/grande.charte.html">Magna Carta - La Grande Charte</a></i>, traduction de l'anglais par Claude J. Violette. Consulté le 11 avril 2010</span> </li> <li id="cite_note-Richardot-21"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Richardot_21-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Richardot_21-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">Philippe Richardot</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121122011427/http://www.stratisc.org/PN7_Richardot.html">Y a-t-il une pensée navale dans l'occident médiéval ?</a>, Stratisc.org. Consulté le 11 avril 2010</span> </li> <li id="cite_note-Ducret-22"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Ducret_22-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Ducret_22-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">Alix Ducret</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160314194236/http://historia-nostra.com/index.php?option=com_content&task=view&id=482&Itemid=58">Cent ans de malheur : les origines de la guerre de Cent Ans</a>, <i>Historia Nostra</i>. Consulté le 11 avril 2010</span> </li> <li id="cite_note-site_de_la_BBC-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-site_de_la_BBC_23-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">Tony Pollard & Neil Oliver</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081206063639/http://www.bbc.co.uk/history/archaeology/excavations_techniques/soldiers_view_02.shtml"><i>A Soldier's View of Battle through the Ages</i></a>, BBC. Consulté le 11 avril 2010</span> </li> <li id="cite_note-Cottret116-24"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Cottret116_24-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Cottret116_24-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">B. Cottret</span>, 2007, p. 116.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">G. Bordonove</span>, <i>La guerre de 600 ans</i>, Parijs, 1971, p. 132</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">Tim Midgley</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://archive.wikiwix.com/cache/20060430000000/http://members.tripod.com/~midgley/halidon.html">Bataille de Haldon Hill</a>. Consulté le 11 avril 2010</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k297594/f112.table">Comment le roi David d'Escosse avec la roine sa femme vinrent à Paris au roi de France; et comment il et tous les barons d'Escosse lui promirent et jurèrent qu'ils ne feroient point paix aux Anglois sans son conseil. Chroniques de Jean Froissart, Livre I, partie I, chapitre 75 page 67</a>, Bibliothèque Nationale de France. Consulté le 11 avril 2010. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230529170610/https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k297594/f112.table">Gearchiveerd</a> op 29 mei 2023.</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://chrisagde.free.fr/valdirects/ph6etat.php3?page=4">Les Valois directs: Philippe VI. Édouard III roi d'Angleterre prête hommage à Philippe VI (6 juin 1329)</a>, <i>A la découverte de l'Histoire de France</i>. Consulté le 11 avril 2010. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230404161033/http://chrisagde.free.fr/valdirects/ph6etat.php3?page=4">Gearchiveerd</a> op 4 april 2023.</span> </li> <li id="cite_note-Pietri-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Pietri_29-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">L. Pietri - M. Meuleau</span>, <i>Le monde et son histoire. La fin du moyen âge et les débuts du monde moderne du XIII' siècle au XVII' siècle</i>, Parijs, 1971, p. 13.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>s.v.</i> salique, in <span style="font-variant:small-caps;">A. Rey</span> (ed.), <i>Dictionnaire historique de la langue française</i>, Parijs, 1998.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">Jonathan Sumption</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.nl/books?id=V6vghfDY7loC&pg=PA189&lpg=PA189&dq=1336+hundred+year+war&source=bl&ots=EE3G-pCA0u&sig=FWkZOegjqTgCN6CnlFIB39aGBJw&hl=nl&sa=X&ved=0ahUKEwj086f4_u7XAhWSY1AKHYoNA3Q4ChDoAQgrMAE#v=onepage&q=1336%20hundred%20year%20war&f=false">The Hundred Years War, Volume 1: Trial by Battle</a>, 1999, p. 189.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">Patricia Carson</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.nl/books?id=uVh4CwAAQBAJ&lpg=PT58&dq=Eduard%20III%20te%20Gent%20tot%20koning%20van%20Frankrijk&hl=nl&pg=PT58#v=onepage&q=Eduard%20III%20te%20Gent%20tot%20koning%20van%20Frankrijk&f=false">Het fraaie gelaat van Vlaanderen: een historisch portret</a>, 2016, hoofdstuk 2. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230731162553/https://books.google.nl/books?id=uVh4CwAAQBAJ&lpg=PT58&dq=Eduard%20III%20te%20Gent%20tot%20koning%20van%20Frankrijk&hl=nl&pg=PT58#v=onepage&q=Eduard%20III%20te%20Gent%20tot%20koning%20van%20Frankrijk&f=false">Gearchiveerd</a> op 31 juli 2023.</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">Barbara Tuchman</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.nl/books?id=ogCKBAAAQBAJ&lpg=PT269&dq=zwarte%20maandag%20honderd%20jarige%20oorlog&hl=nl&pg=PT269#v=onepage&q=zwarte%20maandag%20honderd%20jarige%20oorlog&f=false">De waanzinnige veertiende eeuw</a>, hoofdstuk 8, 2014. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230731162636/https://books.google.nl/books?id=ogCKBAAAQBAJ&lpg=PT269&dq=zwarte%20maandag%20honderd%20jarige%20oorlog&hl=nl&pg=PT269#v=onepage&q=zwarte%20maandag%20honderd%20jarige%20oorlog&f=false">Gearchiveerd</a> op 31 juli 2023.</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://blog.nationalarchives.gov.uk/blog/battle-seine-henry-vs-unknown-naval-triumph/">The Battle of the Seine: Henry V's unknown naval triumph</a>, nationalarchives.gov.uk.</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">John A. Wagner</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.nl/books?id=uVZ893wOWgoC&lpg=PA29&dq=hundred%20years%20war%201435&hl=nl&pg=PA30#v=onepage&q=hundred%20years%20war%201435&f=false">Encyclopedia of the Hundred Years War</a>, 2006, p. 29. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230731162737/https://books.google.nl/books?id=uVZ893wOWgoC&lpg=PA29&dq=hundred%20years%20war%201435&hl=nl&pg=PA30#v=onepage&q=hundred%20years%20war%201435&f=false">Gearchiveerd</a> op 31 juli 2023.</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">Bertram Wolffe</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.nl/books?id=SPLVBwAAQBAJ&lpg=PA53&dq=Henry%20VI%20of%20England&hl=nl&pg=PA87#v=onepage&q=Henry%20VI%20of%20England&f=false">Henry VI</a>, 1981, p. 87. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230731162723/https://books.google.nl/books?id=SPLVBwAAQBAJ&lpg=PA53&dq=Henry%20VI%20of%20England&hl=nl&pg=PA87#v=onepage&q=Henry%20VI%20of%20England&f=false">Gearchiveerd</a> op 31 juli 2023.</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">Desmond Seward</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.nl/books?id=wwpT6Ch367QC&lpg=PP1&dq=hundred%20years%20war&hl=nl&pg=PT192#v=onepage&q=hundred%20years%20war&f=false">The Hundred Years War: The English in France 1337-1453</a>, 1978, chapter 10: Sad Tidings & chapter 11: A dismal fight. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230731162752/https://books.google.nl/books?id=wwpT6Ch367QC&lpg=PP1&dq=hundred%20years%20war&hl=nl&pg=PT192#v=onepage&q=hundred%20years%20war&f=false">Gearchiveerd</a> op 31 juli 2023.</span> </li> </ol></div> </div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&oldid=67961259">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&oldid=67961259</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Honderdjarige_Oorlog" title="Categorie:Honderdjarige Oorlog">Honderdjarige Oorlog</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Verborgen categorieën: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Artikel_mist_referentie_sinds_november_2022" title="Categorie:Wikipedia:Artikel mist referentie sinds november 2022">Wikipedia:Artikel mist referentie sinds november 2022</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Alle_artikelen_die_een_referentie_missen" title="Categorie:Wikipedia:Alle artikelen die een referentie missen">Wikipedia:Alle artikelen die een referentie missen</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Artikel_mist_referentie_sinds_januari_2022" title="Categorie:Wikipedia:Artikel mist referentie sinds januari 2022">Wikipedia:Artikel mist referentie sinds januari 2022</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 13 aug 2024 om 18:23.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Honderdjarige_Oorlog&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-g7nzk","wgBackendResponseTime":175,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.309","walltime":"0.411","ppvisitednodes":{"value":4443,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":43059,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":26128,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":13,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":31674,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 210.035 1 -total"," 40.92% 85.946 1 Sjabloon:Appendix"," 33.16% 69.648 2 Sjabloon:References"," 24.89% 52.280 1 Sjabloon:Infobox_militair_conflict"," 22.68% 47.627 1 Sjabloon:Infobox_generiek"," 14.11% 29.642 2 Sjabloon:Citeer_boek"," 11.17% 23.459 1 Sjabloon:Wikidata_afbeelding"," 5.40% 11.350 1 Sjabloon:Fr"," 4.86% 10.200 1 Sjabloon:Zijbalk_Honderdjarige_Oorlog"," 3.67% 7.707 2 Sjabloon:Taalaanduiding"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.006","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":895789,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-cbh7h","timestamp":"20241123165413","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Honderdjarige Oorlog","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Honderdjarige_Oorlog","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q12551","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q12551","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-05-12T22:32:20Z","dateModified":"2024-08-13T17:23:05Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/8\/80\/Siege_orleans.jpg","headline":"reeks conflicten en oorlogen tussen Engeland en Frankrijk tussen 1337 en 1453"}</script> </body> </html>