CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="hy" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Մուտացիա - Վիքիպեդիա</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )hywikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Հունվար","Փետրվար","Մարտ","Ապրիլ","Մայիս","Հունիս","Հուլիս","Օգոստոս","Սեպտեմբեր","Հոկտեմբեր","Նոյեմբեր","Դեկտեմբեր"],"wgRequestId":"5d091ae9-0453-4bb3-9915-d0f2bb5e9ad5","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Մուտացիա","wgTitle":"Մուտացիա","wgCurRevisionId":10069179,"wgRevisionId":10069179,"wgArticleId":47678,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից","Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից","Էվոլյուցիոն կենսաբանություն","Մոլեկուլային գենետիկական գործընթացներ","Մուտացիա","Ռադիոկենսաբանություն"],"wgPageViewLanguage": "hy","wgPageContentLanguage":"hy","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Մուտացիա","wgRelevantArticleId":47678,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"hy","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"hy"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q42918","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness", "fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.relatedIcons":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.math.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.page.media","ext.tmh.player","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ondemand-pgn", "ext.gadget.ArmSpelling","ext.gadget.HotCat","ext.gadget.Provelt","ext.gadget.easyTranslate","ext.gadget.edittop","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.math.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=hy&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.gadget.relatedIcons&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/DNA.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1264"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/DNA.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="843"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="674"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Մուտացիա - Վիքիպեդիա"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//hy.m.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Խմբագրել" href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Վիքիպեդիա (hy)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//hy.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Վիքիպեդիա Atom Սնուցում" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Մուտացիա rootpage-Մուտացիա skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Հիմնական ընտրացանկ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Հիմնական ընտրացանկ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Հիմնական ընտրացանկ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Նավարկում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Գլխավոր-էջ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB"><span>Գլխավոր էջ</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB"><span>Կատեգորիաներ</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A7%D5%BB" title="Այցելեք պատահական էջ [x]" accesskey="x"><span>Պատահական հոդված</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8"><span>Նոր էջեր</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B8%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%AF_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տեղեկություններ ընթացիկ իրադարձությունների մասին"><span>Ընթացիկ իրադարձություններ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Մասնակցել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Էությունը" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8"><span>Էությունը</span></a></li><li id="n-Խորհրդարան" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6"><span>Խորհրդարան</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Վիքիում կատարված վերջին փոփոխությունների ցանկը [r]" accesskey="r"><span>Վերջին փոփոխություններ</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Վիքիպեդիա նախագծի ուղեցույց"><span>Օգնություն</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Վիքիպեդիա" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-hy.svg" style="width: 8.625em; height: 1.375em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-hy.svg" width="150" height="15" style="width: 9.375em; height: 0.9375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%AC" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Որոնել</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" aria-label="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" autocapitalize="sentences" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Սպասարկող:Որոնել"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Որոնել</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Անձնական գործիքներ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Արտաքին տեսք" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Արտաքին տեսք</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy" class=""><span>Նվիրաբերել</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։" class=""><span>Ստեղծել հաշիվ</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o" class=""><span>Մտնել</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Այլ ընտրանքներ" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Անձնական գործիքներ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Անձնական գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Օգտվողի ընտրացանկ" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy"><span>Նվիրաբերել</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Ստեղծել հաշիվ</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Մտնել</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Էջեր չգրանցված խմբագիրների համար <a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" aria-label="Learn more about editing"><span>իմանալ ավելին</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>Ներդրումներ</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="IP-հասցեից կատարված խմբագրումների քննարկում [n]" accesskey="n"><span>Քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Բովանդակություն" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Բովանդակություն</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">թաքցնել</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Ներածություն</div> </a> </li> <li id="toc-Մուտացիայի_պատճառներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Մուտացիայի_պատճառներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Մուտացիայի պատճառներ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Մուտացիայի_պատճառներ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Մուտացիայի պատճառներ subsection</span> </button> <ul id="toc-Մուտացիայի_պատճառներ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Մուտացիաների_կապը_ԴՆԹ-ի_կրկնապատկման_հետ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Մուտացիաների_կապը_ԴՆԹ-ի_կրկնապատկման_հետ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Մուտացիաների կապը ԴՆԹ-ի կրկնապատկման հետ</span> </div> </a> <ul id="toc-Մուտացիաների_կապը_ԴՆԹ-ի_կրկնապատկման_հետ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Մուտացիաների_կապը_ԴՆԹ-ի_վերակառուցման_(ռեկոմբինացում)_հետ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Մուտացիաների_կապը_ԴՆԹ-ի_վերակառուցման_(ռեկոմբինացում)_հետ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Մուտացիաների կապը ԴՆԹ-ի վերակառուցման (ռեկոմբինացում) հետ</span> </div> </a> <ul id="toc-Մուտացիաների_կապը_ԴՆԹ-ի_վերակառուցման_(ռեկոմբինացում)_հետ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Մուտացիաների_կապը_ԴՆԹ-ի_վերականգնման_հետ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Մուտացիաների_կապը_ԴՆԹ-ի_վերականգնման_հետ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Մուտացիաների կապը ԴՆԹ-ի վերականգնման հետ</span> </div> </a> <ul id="toc-Մուտացիաների_կապը_ԴՆԹ-ի_վերականգնման_հետ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Մուտագեններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Մուտագեններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Մուտագեններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Մուտագեններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Մուտացիաների_դասակարգում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Մուտացիաների_դասակարգում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Մուտացիաների դասակարգում</span> </div> </a> <ul id="toc-Մուտացիաների_դասակարգում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Գենային_մուտացիաները_և_նրանց_առաջացման_պատճառները" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Գենային_մուտացիաները_և_նրանց_առաջացման_պատճառները"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Գենային մուտացիաները և նրանց առաջացման պատճառները</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Գենային_մուտացիաները_և_նրանց_առաջացման_պատճառները-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Գենային մուտացիաները և նրանց առաջացման պատճառները subsection</span> </button> <ul id="toc-Գենային_մուտացիաները_և_նրանց_առաջացման_պատճառները-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Գենոմային_պոլիպլոիդիզացում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Գենոմային_պոլիպլոիդիզացում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Գենոմային պոլիպլոիդիզացում</span> </div> </a> <ul id="toc-Գենոմային_պոլիպլոիդիզացում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Քրոմոսոմային_մուտացիա" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Քրոմոսոմային_մուտացիա"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Քրոմոսոմային մուտացիա</span> </div> </a> <ul id="toc-Քրոմոսոմային_մուտացիա-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Գենային_մուտացիա" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Գենային_մուտացիա"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Գենային մուտացիա</span> </div> </a> <ul id="toc-Գենային_մուտացիա-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Մուտացիաների_հետևանքները_բջջի_և_օրգանիզմի_համար" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Մուտացիաների_հետևանքները_բջջի_և_օրգանիզմի_համար"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Մուտացիաների հետևանքները բջջի և օրգանիզմի համար</span> </div> </a> <ul id="toc-Մուտացիաների_հետևանքները_բջջի_և_օրգանիզմի_համար-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Մուտացիաների_դերն_էվոլյուցիոն_պրոցեսում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Մուտացիաների_դերն_էվոլյուցիոն_պրոցեսում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Մուտացիաների դերն էվոլյուցիոն պրոցեսում</span> </div> </a> <ul id="toc-Մուտացիաների_դերն_էվոլյուցիոն_պրոցեսում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Մուտացիաների_պատահականության_խնդիր" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Մուտացիաների_պատահականության_խնդիր"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Մուտացիաների պատահականության խնդիր</span> </div> </a> <ul id="toc-Մուտացիաների_պատահականության_խնդիր-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արտաքին_հղումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Արտաքին_հղումներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Արտաքին հղումներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Արտաքին_հղումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Գրականություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Գրականություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Գրականություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Գրականություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Բովանդակություն" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Մուտացիա</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in 90 languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-90" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">90 լեզու</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Mutasie" title="Mutasie – աֆրիկաանս" lang="af" hreflang="af" data-title="Mutasie" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="աֆրիկաանս" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B7%D9%81%D8%B1%D8%A9_(%D8%A3%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D8%A1)" title="طفرة (أحياء) – արաբերեն" lang="ar" hreflang="ar" data-title="طفرة (أحياء)" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="արաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Mutaci%C3%B3n" title="Mutación – աստուրերեն" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Mutación" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="աստուրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Mutasiya" title="Mutasiya – ադրբեջաներեն" lang="az" hreflang="az" data-title="Mutasiya" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ադրբեջաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Мутацыя – բելառուսերեն" lang="be" hreflang="be" data-title="Мутацыя" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="բելառուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Мутацыя – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Мутацыя" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Мутация – բուլղարերեն" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Мутация" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="բուլղարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="পরিব্যক্তি – բենգալերեն" lang="bn" hreflang="bn" data-title="পরিব্যক্তি" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="բենգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Mutacija" title="Mutacija – բոսնիերեն" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Mutacija" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="բոսնիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Mutaci%C3%B3" title="Mutació – կատալաներեն" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Mutació" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="կատալաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="بازدان – սորանի քրդերեն" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="بازدان" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="սորանի քրդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Mutace" title="Mutace – չեխերեն" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Mutace" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="չեխերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Mutation" title="Mutation – դանիերեն" lang="da" hreflang="da" data-title="Mutation" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="դանիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Mutation" title="Mutation – գերմաներեն" lang="de" hreflang="de" data-title="Mutation" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Mutasyon" title="Mutasyon – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Mutasyon" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%84%CE%AC%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%BE%CE%B7" title="Μετάλλαξη – հունարեն" lang="el" hreflang="el" data-title="Μετάλλαξη" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="հունարեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mutation" title="Mutation – անգլերեն" lang="en" hreflang="en" data-title="Mutation" data-language-autonym="English" data-language-local-name="անգլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Mutacio" title="Mutacio – էսպերանտո" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Mutacio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="էսպերանտո" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Mutaci%C3%B3n" title="Mutación – իսպաներեն" lang="es" hreflang="es" data-title="Mutación" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="իսպաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Mutatsioon" title="Mutatsioon – էստոներեն" lang="et" hreflang="et" data-title="Mutatsioon" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="էստոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Mutazio" title="Mutazio – բասկերեն" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Mutazio" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="բասկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%B4" title="جهش – պարսկերեն" lang="fa" hreflang="fa" data-title="جهش" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="պարսկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Mutaatio" title="Mutaatio – ֆիններեն" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Mutaatio" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ֆիններեն" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Mutation_g%C3%A9n%C3%A9tique" title="Mutation génétique – ֆրանսերեն" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Mutation génétique" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ֆրանսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Mutatsion" title="Mutatsion – հյուսիսային ֆրիզերեն" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Mutatsion" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="հյուսիսային ֆրիզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/S%C3%B3ch%C3%A1n" title="Sóchán – իռլանդերեն" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Sóchán" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="իռլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Mutaci%C3%B3n" title="Mutación – գալիսերեն" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Mutación" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="գալիսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%95%D7%98%D7%A6%D7%99%D7%94" title="מוטציה – եբրայերեն" lang="he" hreflang="he" data-title="מוטציה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="եբրայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%89%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%A8" title="उत्परिवर्तन – հինդի" lang="hi" hreflang="hi" data-title="उत्परिवर्तन" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="հինդի" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Mutacija" title="Mutacija – խորվաթերեն" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Mutacija" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Mitasyon" title="Mitasyon – խառնակերտ հայիթերեն" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Mitasyon" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="խառնակերտ հայիթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Mut%C3%A1ci%C3%B3" title="Mutáció – հունգարերեն" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Mutáció" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="հունգարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Mutasi" title="Mutasi – ինդոնեզերեն" lang="id" hreflang="id" data-title="Mutasi" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ինդոնեզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Mutaco" title="Mutaco – իդո" lang="io" hreflang="io" data-title="Mutaco" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="իդո" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/St%C3%B6kkbreyting" title="Stökkbreyting – իսլանդերեն" lang="is" hreflang="is" data-title="Stökkbreyting" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="իսլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Mutazione_genetica" title="Mutazione genetica – իտալերեն" lang="it" hreflang="it" data-title="Mutazione genetica" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="իտալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E7%AA%81%E7%84%B6%E5%A4%89%E7%95%B0" title="突然変異 – ճապոներեն" lang="ja" hreflang="ja" data-title="突然変異" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ճապոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Mutasi" title="Mutasi – ճավայերեն" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Mutasi" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="ճավայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%A3%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90" title="მუტაცია – վրացերեն" lang="ka" hreflang="ka" data-title="მუტაცია" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="վրացերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Мутация – ղազախերեն" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Мутация" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="ղազախերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B5%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%AF%E0%B2%A8" title="ವ್ಯತ್ಯಯನ – կաննադա" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ವ್ಯತ್ಯಯನ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="կաննադա" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%8F%8C%EC%97%B0%EB%B3%80%EC%9D%B4" title="돌연변이 – կորեերեն" lang="ko" hreflang="ko" data-title="돌연변이" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="կորեերեն" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Mutasyon" title="Mutasyon – քրդերեն" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Mutasyon" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="քրդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Мутация – ղրղզերեն" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Мутация" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="ղրղզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Mutatio_genetica" title="Mutatio genetica – լատիներեն" lang="la" hreflang="la" data-title="Mutatio genetica" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="լատիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Mutacija" title="Mutacija – լիտվերեն" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Mutacija" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="լիտվերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Mut%C4%81cija" title="Mutācija – լատվիերեն" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Mutācija" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="լատվիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Мутација – մակեդոներեն" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Мутација" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="մակեդոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%89%E0%B5%BD%E0%B4%AA%E0%B4%B0%E0%B4%BF%E0%B4%B5%E0%B5%BC%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%A4%E0%B4%A8%E0%B4%82" title="ഉൽപരിവർത്തനം – մալայալամ" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ഉൽപരിവർത്തനം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="մալայալամ" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%86" title="Мутац – մոնղոլերեն" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Мутац" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="մոնղոլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Mutasi" title="Mutasi – մալայերեն" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Mutasi" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="մալայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%B4" title="جهش – մազանդարաներեն" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="جهش" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="մազանդարաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%89%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%A8" title="उत्परिवर्तन – նեպալերեն" lang="ne" hreflang="ne" data-title="उत्परिवर्तन" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="նեպալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Mutatie_(biologie)" title="Mutatie (biologie) – հոլանդերեն" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Mutatie (biologie)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="հոլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Mutasjon" title="Mutasjon – նոր նորվեգերեն" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Mutasjon" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="նոր նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Mutasjon" title="Mutasjon – գրքային նորվեգերեն" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Mutasjon" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="գրքային նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Mutacion_(genetica)" title="Mutacion (genetica) – օքսիտաներեն" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Mutacion (genetica)" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="օքսիտաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Foloqa" title="Foloqa – օրոմո" lang="om" hreflang="om" data-title="Foloqa" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="օրոմո" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A8%BF%E0%A8%8A%E0%A8%9F%E0%A9%87%E0%A8%B8%E0%A8%BC%E0%A8%A8" title="ਮਿਊਟੇਸ਼ਨ – փենջաբերեն" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਮਿਊਟੇਸ਼ਨ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="փենջաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Mutacja" title="Mutacja – լեհերեն" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Mutacja" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="լեհերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%88%DA%9A%D8%AA%D9%88%D9%86_(%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%8A)" title="اوښتون (بیولوجي) – փուշթու" lang="ps" hreflang="ps" data-title="اوښتون (بیولوجي)" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="փուշթու" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Muta%C3%A7%C3%A3o" title="Mutação – պորտուգալերեն" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Mutação" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="պորտուգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Wakman_tukuy" title="Wakman tukuy – կեչուա" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Wakman tukuy" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="կեչուա" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Muta%C8%9Bie_genetic%C4%83" title="Mutație genetică – ռումիներեն" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Mutație genetică" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="ռումիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Мутация – ռուսերեն" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Мутация" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ռուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Tramutamentu_(canciamentu)" title="Tramutamentu (canciamentu) – սիցիլիերեն" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Tramutamentu (canciamentu)" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="սիցիլիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Mutacija" title="Mutacija – սերբա-խորվաթերեն" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Mutacija" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="սերբա-խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B4%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%80%E0%B7%9A%E0%B6%AB%E0%B7%92%E0%B6%9A_%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B6%9A%E0%B7%98%E0%B6%AD%E0%B7%92" title="ප්‍රවේණික විකෘති – սինհալերեն" lang="si" hreflang="si" data-title="ප්‍රවේණික විකෘති" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="սինհալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Mutation" title="Mutation – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Mutation" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Mut%C3%A1cia_(genetika)" title="Mutácia (genetika) – սլովակերեն" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Mutácia (genetika)" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="սլովակերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Mutacija" title="Mutacija – սլովեներեն" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Mutacija" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="սլովեներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Mutacioni" title="Mutacioni – ալբաներեն" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Mutacioni" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="ալբաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/Mutacija" title="Mutacija – սերբերեն" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Mutacija" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="սերբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Mutation" title="Mutation – շվեդերեն" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Mutation" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="շվեդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AE%E0%AE%B0%E0%AE%AA%E0%AE%A3%E0%AF%81%E0%AE%A4%E0%AF%8D_%E0%AE%A4%E0%AE%BF%E0%AE%B0%E0%AE%BF%E0%AE%AA%E0%AF%81" title="மரபணுத் திரிபு – թամիլերեն" lang="ta" hreflang="ta" data-title="மரபணுத் திரிபு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="թամիլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%89%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%AA%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%A8%E0%B0%AE%E0%B1%81" title="ఉత్పరివర్తనము – թելուգու" lang="te" hreflang="te" data-title="ఉత్పరివర్తనము" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="թելուգու" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%81%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%98%E0%B8%B8%E0%B9%8C" title="การกลายพันธุ์ – թայերեն" lang="th" hreflang="th" data-title="การกลายพันธุ์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="թայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Mutasi%C3%BDa" title="Mutasiýa – թուրքմեներեն" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Mutasiýa" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="թուրքմեներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Mutasyon" title="Mutasyon – տագալերեն" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Mutasyon" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="տագալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Mutasyon" title="Mutasyon – թուրքերեն" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Mutasyon" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="թուրքերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%86%D1%96%D1%8F" title="Мутація – ուկրաիներեն" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Мутація" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ուկրաիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B7%D9%8E%D9%81%D8%B1%D9%8E%DB%81" title="طَفرَہ – ուրդու" lang="ur" hreflang="ur" data-title="طَفرَہ" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ուրդու" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Mutatsiya" title="Mutatsiya – ուզբեկերեն" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Mutatsiya" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ուզբեկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BB%99t_bi%E1%BA%BFn_sinh_h%E1%BB%8Dc" title="Đột biến sinh học – վիետնամերեն" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Đột biến sinh học" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="վիետնամերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Mutasyon" title="Mutasyon – վարայերեն" lang="war" hreflang="war" data-title="Mutasyon" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="վարայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%AA%81%E5%8F%98" title="突变 – վու չինարեն" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="突变" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="վու չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%95%D7%98%D7%90%D7%A6%D7%99%D7%A2" title="מוטאציע – իդիշ" lang="yi" hreflang="yi" data-title="מוטאציע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="իդիշ" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%AA%81%E5%8F%98" title="突变 – չինարեն" lang="zh" hreflang="zh" data-title="突变" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Tu%CC%8Dt-pi%C3%A0n" title="Tu̍t-piàn – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Tu̍t-piàn" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%9F%BA%E5%9B%A0%E7%AA%81%E8%AE%8A" title="基因突變 – կանտոներեն" lang="yue" hreflang="yue" data-title="基因突變" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="կանտոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q42918#sitelinks-wikipedia" title="Խմբագրել միջլեզվային հղումները" class="wbc-editpage">Փոխել հղումները</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Անվանատարածքներ"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Դիտել հոդվածը [c]" accesskey="c"><span>Հոդված</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Քննարկումներ այս էջի բովանդակության մասին (դեռ գրված չէ) [t]" accesskey="t"><span>քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">հայերեն</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Դիտումները"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=history" title="Այս էջի խմբագրումների պատմությունը [h]" accesskey="h"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Գործիքներ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Գործիքներ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Այլ ընտրանքներ" > <div class="vector-menu-heading"> Գործողություններ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=history"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ընդհանուր </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B1%D5%B5%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%B0%D5%B2%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Այս էջին հղվող բոլոր վիքի էջերի ցանկը [j]" accesskey="j"><span>Այստեղ հղվող էջերը</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1" rel="nofollow" title="Այս էջից կապված էջերի վերջին փոփոխությունները [k]" accesskey="k"><span>Կապված փոփոխություններ</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Բոլոր սպասարկող էջերի ցանկը [q]" accesskey="q"><span>Սպասարկող էջեր</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&oldid=10069179" title="Էջի այս տարբերակի մշտական հղում"><span>Մշտական հղում</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=info" title="Վիճակագրական տվյալներ էջի մասին"><span>Էջի վիճակագրություն</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CiteThisPage&page=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&id=10069179&wpFormIdentifier=titleform" title="Տեղեկատվություն, թե ինչպես պետք է մեջբերել այս էջը"><span>Մեջբերել այս էջը</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D5%2584%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25BF%25D5%25A1%25D6%2581%25D5%25AB%25D5%25A1"><span>Ստանալ կարճ URL հասցե</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:QrCode&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D5%2584%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25BF%25D5%25A1%25D6%2581%25D5%25AB%25D5%25A1"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Տպել/արտահանել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1"><span>Ստեղծել գիրք</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:DownloadAsPdf&page=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=show-download-screen"><span>Ներբեռնել որպես PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&printable=yes" title="Այս էջի տպելու տարբերակ [p]" accesskey="p"><span>Տպելու տարբերակ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Այլ նախագծերում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Mutations" hreflang="en"><span>Վիքիպահեստ</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q42918" title="Հղում Վիքիտվյալի համապատասխան էջին [g]" accesskey="g"><span>Վիքիտվյալների տարր</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Արտաքին տեսք</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">թաքցնել</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="hy" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9414691">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9412311">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9992997">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:right;clear:right;margin:0.5em 0 1em 1em;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid #aaa;padding:0.2em;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;border-collapse:collapse;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:right!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding:0 0.4em 0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding:0.2em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding:0.4em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.8em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.5em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0.4em 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.8em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:right;font-size:115%;padding:0 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{padding:0 0.4em;text-align:left;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}.mw-parser-output .sidebar-list-title-c{padding:0 0.4em;text-align:center;margin:0 3.3em}@media(max-width:720px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}</style><table class="sidebar nomobile nowraplinks plainlist" style="border:2px solid #eaecf0;"><tbody><tr><th class="sidebar-title" style="background: #eaecf0;font-size:175%;padding-top:0.2em;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Գենետիկա">Գենետիկա</a></th></tr><tr><td class="sidebar-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:DNA.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/DNA.png/150px-DNA.png" decoding="async" width="150" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/DNA.png/225px-DNA.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/47/DNA.png 2x" data-file-width="298" data-file-height="314" /></a></span></td></tr><tr><td class="sidebar-content" style="padding:0.2em 0.4em 0.4em;;background:none;font-size:40%;line-height:0.4em;">  </td> </tr><tr><th class="sidebar-heading" style="background: #eaecf0;"> Գլխավոր բաղադրիչներ</th></tr><tr><td class="sidebar-content" style="padding:0.2em 0.4em 0.4em;"> <div class="hlist" style="margin-left: 0em;"> <p>• <a href="/wiki/%D5%94%D6%80%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D5%BD%D5%B8%D5%B4" title="Քրոմոսոմ">Քրոմոսոմ</a>• <a href="/wiki/%D4%B4%D5%86%D4%B9" title="ԴՆԹ">ԴՆԹ</a> • <a href="/wiki/%D5%8C%D5%86%D4%B9" title="ՌՆԹ">ՌՆԹ</a> </p> </div><div class="hlist" style="margin-left: 0em;"> <p>• <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%B8%D5%B4" title="Գենոմ">Գենոմ</a> • <a href="/wiki/%D4%BA%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ժառանգականություն">ժառանգականություն</a> • <a class="mw-selflink selflink">Մուտացիա</a> </p> </div><div class="hlist" style="margin-left: 0em;"> <p>• <a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D6%82%D5%AF%D5%AC%D5%A5%D5%B8%D5%BF%D5%AB%D5%A4" title="Նուկլեոտիդ">Նուկլեոտիդ</a> • <a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գենետիկական վարիացիաներ (դեռ գրված չէ)">Վարիացիա</a> </p> </div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content" style="padding:0.2em 0.4em 0.4em;;border-top:1px solid #eaecf0;padding-top:0.3em;"> <div class="hlist" style="margin-left: 0em;"> <p>• <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Գենետիկական տերմինների ցանկ">Տերմինների ցանկ</a> • <a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%A5%D6%84%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գենետիկական հոդվածների ինդեքս (դեռ գրված չէ)">ինդեքս</a> • <span typeof="mw:File"><span title="Template"><img alt="Template" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Symbol_template_class.svg/16px-Symbol_template_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Symbol_template_class.svg/24px-Symbol_template_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Symbol_template_class.svg/32px-Symbol_template_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span> <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կաղապար:Գենետիկական բառարան (դեռ գրված չէ)">Բառարան</a> </p> </div></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading" style="background: #eaecf0;"> Պատմություն</th></tr><tr><td class="sidebar-content" style="padding:0.2em 0.4em 0.4em;;padding-bottom:0.2em;"> <div class="hlist" style="margin-left: 0em;"> <p>• <a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գենետիկայի ներածություն (դեռ գրված չէ)">Ներածություն</a> • <a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գենետիկայի պատմություն (դեռ գրված չէ)">Պատմություն</a> </p> </div></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading" style="background: #eaecf0;"> <p>Հետազոտություն • <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%86%D4%B9-%D5%AB_%D5%BD%D5%A5%D5%AF%D5%BE%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="ԴՆԹ-ի սեկվենավորում (դեռ գրված չէ)">ԴՆԹ-ի սեկվենավորում</a> • <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B3%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Գենետիկական ճարտարագիտություն">Գենետիկական ճարտարագիտություն</a> • <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Գենոմիկա">Գենոմիկա</a> (<span typeof="mw:File"><span title="Template"><img alt="Template" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Symbol_template_class.svg/16px-Symbol_template_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Symbol_template_class.svg/24px-Symbol_template_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Symbol_template_class.svg/32px-Symbol_template_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span> <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D6%89%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%AF%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կատեգորիա։Գենոմիկա (դեռ գրված չէ)">կատեգորիա</a>)</span> </p> • <a href="/wiki/%D4%B2%D5%AA%D5%B7%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Բժշկական գենետիկա">Բժշկական գենետիկա</a></th></tr><tr><td class="sidebar-content" style="padding:0.2em 0.4em 0.4em;;border-top:1px solid #eaecf0;padding-top:0.3em;"> • <a href="/wiki/%D4%B7%D5%BE%D5%B8%D5%AC%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Էվոլյուցիա">Էվոլյուցիա</a> (<a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D5%AC%D5%A5%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A7%D5%BE%D5%B8%D5%AC%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մոլեկուլային էվոլյուցիա (դեռ գրված չէ)">մոլեկոլային</a>) • <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B8%D5%B6_%D5%A3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պապուլյացիոն գենետիկա (դեռ գրված չէ)">Պապուլյացիոն գենետիկա</a> • <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A5%D5%B6%D5%A4%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մենդելյան ժառանգականություն (դեռ գրված չէ)">Մենդելյան ժառանգականություն</a> • <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քանակական գենետիկա (դեռ գրված չէ)">Քանակական գենետիկա</a> • <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%AC%D5%A5%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Մոլեկուլային գենետիկա">Մոլեկուլային գենետիկա</a></td> </tr><tr><td class="sidebar-content" style="padding:0.2em 0.4em 0.4em;;border-top:1px solid #eaecf0;padding-top:0.15em;"> • <a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B5%D6%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գենետիկական ուղեցույց (դեռ գրված չէ)">Գենետիկայի ուղղությունները</a></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading" style="background: #eaecf0;"> Անհատականացված բժշկություն</th></tr><tr><td class="sidebar-content" style="padding:0.2em 0.4em 0.4em;"> <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%B0%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%A2%D5%AA%D5%B7%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Անհատականացված բժշկություն (դեռ գրված չէ)">Անհատականացված բժշկություն</a></td> </tr><tr><td class="sidebar-navbar"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Genetics_sidebar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կաղապար:Genetics sidebar (դեռ գրված չէ)"><span title="Դիտել կաղապարը">դ</span></a></li><li class="nv-talk"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:Genetics_sidebar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կաղապարի քննարկում:Genetics sidebar (դեռ գրված չէ)"><span title="Քննարկել կաղապարը">ք</span></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Genetics_sidebar&action=edit"><span title="Խմբագրել կաղապարը">խ</span></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Pyrene_adduct.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Pyrene_adduct.png/220px-Pyrene_adduct.png" decoding="async" width="220" height="204" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Pyrene_adduct.png/330px-Pyrene_adduct.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Pyrene_adduct.png/440px-Pyrene_adduct.png 2x" data-file-width="644" data-file-height="596" /></a><figcaption>Ծխախոտի ծխի գլխավոր մուտագենը` <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A5%D5%B6%D5%A6%D5%A1%D5%BA%D5%AB%D6%80%D5%A5%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բենզապիրեն (դեռ գրված չէ)">բենզապիրեն</a>, որը կապված է <a href="/wiki/%D4%B4%D5%86%D4%B9" title="ԴՆԹ">ԴՆԹ</a>-ի մոլեկուլի <a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D6%82%D5%AF%D5%AC%D5%A5%D5%B8%D5%BF%D5%AB%D5%A4" title="Նուկլեոտիդ">նուկլեոտիդներից</a> մեկի հետ</figcaption></figure> <p><b>Մուտացիա</b>, (<a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Լատիներեն">լատին․</a>՝ <span lang="la">mutatio</span> - փոփոխություն), <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%B8%D5%BF%D5%AB%D5%BA" title="Գենոտիպ">գենոտիպի</a> կայուն (այսինքն՝ այնպիսին, որ կարող է ժառանգվել տվյալ <a href="/wiki/%D4%B2%D5%BB%D5%AB%D5%BB" title="Բջիջ">բջջի</a> կամ <a href="/wiki/%D5%95%D6%80%D5%A3%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Օրգանիզմ">օրգանիզմի</a> սերնդների կողմից) փոփոխություն, որը իրականանում է արտաքին կամ ներքին միջավայրի ազդեցության տակ։ Մուտացիաների առաջացման պրոցեսը ստացել է <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D5%A3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%A6" title="Մուտագենեզ">մուտագենեզ</a> անվանումը։ </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Մուտացիայի_պատճառներ"><span id=".D5.84.D5.B8.D6.82.D5.BF.D5.A1.D6.81.D5.AB.D5.A1.D5.B5.D5.AB_.D5.BA.D5.A1.D5.BF.D5.B3.D5.A1.D5.BC.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Մուտացիայի պատճառներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&veaction=edit&section=1" title="Խմբագրել բաժինը. Մուտացիայի պատճառներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Մուտացիայի պատճառներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Մուտացիաները լինում են՝ </p> <ul><li>ինքնաբուխ, առաջանում են ինքնաբերաբար օրգանիզմի ողջ կյանքի ընթացքում իր համար նորմալ շրջակա միջավայրի պայմանների դեպքում <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle 10^{-9}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msup> <mn>10</mn> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>−</mo> <mn>9</mn> </mrow> </msup> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle 10^{-9}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/69ad2ba4cbe9e68b60b98de6b2875625abb3b446" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:4.658ex; height:2.676ex;" alt="{\displaystyle 10^{-9}}"></span> - <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle 10^{-12}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msup> <mn>10</mn> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>−</mo> <mn>12</mn> </mrow> </msup> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle 10^{-12}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/bba598fb9ea212852e9cfe571d5dbbf1892c285d" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:5.48ex; height:2.676ex;" alt="{\displaystyle 10^{-12}}"></span> մոտավոր հաճախականությամբ յուրաքանչյուր նուկլեոտիդի բջջային <a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գեներացիա (դեռ գրված չէ)">գեներացիայի</a> ընթացքում,</li> <li>աջակցված, <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%B8%D5%B4" title="Գենոմ">գենոմի</a> ժառանգվող փոփոխությունները, որոնք առաջանում են <a href="/wiki/%D5%87%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%AF%D5%A1_%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D6%80" title="Շրջակա միջավայր">շրջակա միջավայրի</a> ոչ բարենպաստ ազդեցության կամ արհեստական պայմաններում այս կամ այն մուտագեն ազդեցությունների արդյունում։</li></ul> <p>Մուտացիաների առաջացմանը հանգեցնող հիմնական պրոցեսներն են՝ <a href="/wiki/%D4%B4%D5%86%D4%B9" title="ԴՆԹ">ԴՆԹ</a>-ների կրկնապատկումը, ԴՆԹ-ների վերականգնման խախտումները և գենետիկական <a href="/w/index.php?title=%D5%8C%D5%A5%D5%AF%D5%B8%D5%B4%D5%A2%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ռեկոմբինացում (դեռ գրված չէ)">ռեկոմբինացումը</a>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Մուտացիաների_կապը_ԴՆԹ-ի_կրկնապատկման_հետ"><span id=".D5.84.D5.B8.D6.82.D5.BF.D5.A1.D6.81.D5.AB.D5.A1.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.AF.D5.A1.D5.BA.D5.A8_.D4.B4.D5.86.D4.B9-.D5.AB_.D5.AF.D6.80.D5.AF.D5.B6.D5.A1.D5.BA.D5.A1.D5.BF.D5.AF.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.D5.B0.D5.A5.D5.BF"></span>Մուտացիաների կապը ԴՆԹ-ի կրկնապատկման հետ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&veaction=edit&section=2" title="Խմբագրել բաժինը. Մուտացիաների կապը ԴՆԹ-ի կրկնապատկման հետ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Մուտացիաների կապը ԴՆԹ-ի կրկնապատկման հետ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Բազում ինքնաբախ <a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D6%82%D5%AF%D5%AC%D5%A5%D5%B8%D5%BF%D5%AB%D5%A4" title="Նուկլեոտիդ">նուկլեոտիդների</a> քիմիական փոփոխությունները հանգենում են մուտացիաների, որոնք առաջացնում են կրկնապատկման ժամանակ։ Օրինակ՝ <a href="/wiki/%D5%91%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D5%A6%D5%AB%D5%B6" title="Ցիտոզին">ցիտոզինի</a> ամինազերծման հետևանքով ԴՆԹ-ի շղթա կարող է ներառվել <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%AC" title="Ուրացիլ">ուրացիլը</a> (առաջանում է ՈՒ-Գ զույգ համապատասխան Ց-Գ զույգի փոխարեն)։ ԴՆԹ-ի կրկնապատկման ժամանակ ուրացիլի փոխարեն շղթա է մտնում <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%B6" title="Ադենին">ադենինը</a>՝ առաջացնելով ՈՒ-Ա զույգ, իսկ հաջորդ կրկնապատման ժամանակ այն փոխարինվում է Տ-Ա զույգով, այսինքն՝ իրականանում է <a href="/w/index.php?title=%D5%8F%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A6%D5%AB%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Տրանզիցիա (դեռ գրված չէ)">տրանզիցիա</a> կամ փոխարինում (պերիմիդինի կետային փոխարինումը մեկ ուրիշով կամ պուրինի փոխարինումը մեկ այլ <a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%AB%D5%B6" title="Պուրին">պուրինով</a>)։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Մուտացիաների_կապը_ԴՆԹ-ի_վերակառուցման_(ռեկոմբինացում)_հետ"><span id=".D5.84.D5.B8.D6.82.D5.BF.D5.A1.D6.81.D5.AB.D5.A1.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.AF.D5.A1.D5.BA.D5.A8_.D4.B4.D5.86.D4.B9-.D5.AB_.D5.BE.D5.A5.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.BC.D5.B8.D6.82.D6.81.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.28.D5.BC.D5.A5.D5.AF.D5.B8.D5.B4.D5.A2.D5.AB.D5.B6.D5.A1.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4.29_.D5.B0.D5.A5.D5.BF"></span>Մուտացիաների կապը ԴՆԹ-ի վերակառուցման (ռեկոմբինացում) հետ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&veaction=edit&section=3" title="Խմբագրել բաժինը. Մուտացիաների կապը ԴՆԹ-ի վերակառուցման (ռեկոմբինացում) հետ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Մուտացիաների կապը ԴՆԹ-ի վերակառուցման (ռեկոմբինացում) հետ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Վերակառուցման հետ կապված գործընթացներից մուտացիաները առավել հաճախ հանգեցնում են ոչ հավասար կրոսինգովերի։ Այն սովորաբար իրականանում է այն դեպքերում, երբ <a href="/wiki/%D5%94%D6%80%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D5%BD%D5%B8%D5%B4" title="Քրոմոսոմ">քրոմոսոմում</a> առկա են ելակետային գենի մի քանի դուպլիկացված պատճեններ, որոնք պահպանել են նման նուկլեոտիդային հաջորդականություն։ Ոչ հավասար <a href="/wiki/%D4%BF%D6%80%D5%B8%D5%BD%D5%AB%D5%B6%D5%A3%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Կրոսինգովեր">կրոսինգովերի</a> արդյունքում վերակառուցվող քրոմոսոմներից մեկում իրականանում է <a href="/wiki/%D4%B4%D5%B8%D6%82%D5%BA%D5%AC%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Դուպլիկացիա">դուպլիկացիա</a>, իսկ մյուսում <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A5%D5%AC%D5%A5%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Դելեցիա">դելեցիա</a>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Մուտացիաների_կապը_ԴՆԹ-ի_վերականգնման_հետ"><span id=".D5.84.D5.B8.D6.82.D5.BF.D5.A1.D6.81.D5.AB.D5.A1.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.AF.D5.A1.D5.BA.D5.A8_.D4.B4.D5.86.D4.B9-.D5.AB_.D5.BE.D5.A5.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.A3.D5.B6.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.D5.B0.D5.A5.D5.BF"></span>Մուտացիաների կապը ԴՆԹ-ի վերականգնման հետ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&veaction=edit&section=4" title="Խմբագրել բաժինը. Մուտացիաների կապը ԴՆԹ-ի վերականգնման հետ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Մուտացիաների կապը ԴՆԹ-ի վերականգնման հետ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ԴՆԹ-ի ինքնաբախ վնասվածքները բավական հաճախ են հանդիպում, այսպիսի դեպքեր տեղ են գտնում յուրաքանչյուր բջջում։ Նման վնասվածքների հետևանքների վերացման համար գոյություն ունեն հատուկ ռեպարացիոն մեխանիզմներ։ (Օրինակ ԴՆԹ-ի սխալ հատվածը կտրվում և դրա փոխարեն վերականգնվում է ելակետայինը)։ Մուտացիաներն առաջանում են միայն այն ժամանակ, երբ ռեպարացիոն մեխանիզմը ինչ-որ պատճառով չի աշխատում կամ էլ չի հասցնում հեռացնել վնասվածքները։ Մուտացիաները, որոնք առաջանում են վերականգնման համար պատասխանատու սպիտակուցները կոդավորող գեներում, կարող են հանգեցնել այլ գեների մուտացիայի հաճախականության բազմակի անգամ ավելացմանը (մուտատոռ էֆեկտ) կամ նվազեցմանը (հակամուտատոռ էֆեկտ)։ Այսպես՝ ծայրահեղ վերականգնման համակարգի շատ ֆերմենտների գեների մուտացիաները հանգեցնում են մարդու սոմատիկ բջիջների մուտացիաների հաճախականությունների կտրուկ բարձրացմանը, և դա էլ իր հերթին հանգեցնում է <a href="/wiki/%D5%8A%D5%AB%D5%A3%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D5%BF" title="Պիգմենտ">պիգմենտային</a> քսերոդերմիայի կամ չարորակ ուռուցքային ծածկույթի զարգացմանը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Մուտագեններ"><span id=".D5.84.D5.B8.D6.82.D5.BF.D5.A1.D5.A3.D5.A5.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Մուտագեններ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&veaction=edit&section=5" title="Խմբագրել բաժինը. Մուտագեններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Մուտագեններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D5%A3%D5%A5%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Մուտագեններ">Մուտագեններ</a></div> <p>Գոյություն ունեն մի շարք գործոններ, որոնք կարող են զգալի չափով ավելացնել մուտացիաների հաճախականությունները։ Դրանց շարքին են դասվում. </p> <ul><li>քիմիական մուտագեններ, մուտացիա առաջացնող նյութեր,</li> <li>ֆիզիկական մուտագեններ, իոնացնող ճառագայթներ, այդ թվում՝ բնական ռադիացիոն ֆոն, <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%AC%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6_%D5%B3%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%A9%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ուլտրամանուշակագույն ճառագայթներ">ուլտրամանուշակագույն ճառագայթներ</a>, բարձր ջերմաստիճան և այլ գործոններ,</li> <li>կենսաբանական մուտագեններ, <a href="/w/index.php?title=%D5%8C%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%BE%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ռետրովիրուս (դեռ գրված չէ)">ռետրովիրուսներ</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%8C%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%BF%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%BA%D5%B8%D5%A6%D5%B8%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ռետրոտռանսպոզոն (դեռ գրված չէ)">ռետրոտռանսպոզոններ</a>։</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Մուտացիաների_դասակարգում"><span id=".D5.84.D5.B8.D6.82.D5.BF.D5.A1.D6.81.D5.AB.D5.A1.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.A4.D5.A1.D5.BD.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D6.80.D5.A3.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Մուտացիաների դասակարգում</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&veaction=edit&section=6" title="Խմբագրել բաժինը. Մուտացիաների դասակարգում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Մուտացիաների դասակարգում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Piebald_(Pied)_Ball_Python.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Piebald_%28Pied%29_Ball_Python.jpg/220px-Piebald_%28Pied%29_Ball_Python.jpg" decoding="async" width="220" height="135" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Piebald_%28Pied%29_Ball_Python.jpg/330px-Piebald_%28Pied%29_Ball_Python.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Piebald_%28Pied%29_Ball_Python.jpg/440px-Piebald_%28Pied%29_Ball_Python.jpg 2x" data-file-width="1691" data-file-height="1036" /></a><figcaption>Խայտաբղետ <a href="/wiki/%D5%95%D5%B1%D5%A5%D6%80" title="Օձեր">պիտոն</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Cat_curly_tail2.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Cat_curly_tail2.JPG/220px-Cat_curly_tail2.JPG" decoding="async" width="220" height="203" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b8/Cat_curly_tail2.JPG 1.5x" data-file-width="300" data-file-height="277" /></a><figcaption>Գանգրապոչ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82" class="mw-redirect" title="Կատու">կատու</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Fruit_Fly_Eye_Colors.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Fruit_Fly_Eye_Colors.jpg/220px-Fruit_Fly_Eye_Colors.jpg" decoding="async" width="220" height="275" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Fruit_Fly_Eye_Colors.jpg/330px-Fruit_Fly_Eye_Colors.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Fruit_Fly_Eye_Colors.jpg/440px-Fruit_Fly_Eye_Colors.jpg 2x" data-file-width="799" data-file-height="999" /></a><figcaption>Կարմրաչյա <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%BF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Միջատներ">միջատներ</a></figcaption></figure> <p>Մուտացիայի տեսությունը <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Գենետիկա">գենետիկայի</a> հիմք է և այն բացահայտվել է Մենդելի աշխատանքներից հետո, Հյուգո դե Ֆրիզի կողմից (1901-1903 թթ.) : Ռուս բուսաբան Ս. Ի. Կորիժինսկին (1899 թ.) իր «Հետերոգենեզիս և էվոլյուցիա» գրքում նկարագրել է բույսերի մոտ տեղի ունեցող թռիչքաձև ձոձոխությունները։ Ըստ դե Ֆրիզի մուտացիան իրենից ներկայացնում է ժառանգական հատկանիշների թռիչքային ընդհատվող փոփոխականությունը։ Դե Ֆրիզը մուտացիոն տեսության դրույթներն արտահայտում էր հետևյալ ձևով` </p> <ul><li>մուտացիաներն առաջանում են հանկարծակի,</li> <li>մուտացիայի արդյունքում ստացված նոր ձևերը կայուն են,</li> <li>ի տարբերություն ոչ ժառանգական փոփոխականության մուտացիաներն չեն առաջացնում չընդհատվող շարքեր, հնարավոր չէ նրանց դասակարգել միջին ձևի շուրջ։ Նրանցից յուրաքանչյուրն ունի որակական տարբերություն,</li> <li>մուտացիաներն տարբեր բնույթի են և կարող են լինել ինչպես օգտակար այնպես ել վնասակար,</li> <li>մուտացիաների հայտնաբերման հավանականությունը պայմանավորված է հետազոտվող անհատների թվով,</li> <li>միանման մուտացիաներ կարող են առաջանալ հաճախակի։</li></ul> <p>Գոյություն ունեն մուտացիաների մի քանի դասակարգումներ՝ ըստ տարբեր չափանիշների։ <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B5%D5%B8%D5%AC%D5%AC%D5%A5%D5%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մյոլլեռ (դեռ գրված չէ)">Մյոլլեռը</a> առաջարկել է մուտացիաները բաժանել ըստ գենի գործառության փոփոխության բնույթի. </p> <ul><li>հիպոմորֆ (փոփոխված ալլելները գործում են նույն ուղղությամբ, ինչ որ վայրի տեսակի ալլելները՝ սինթեզելով միայն ավելի քիչ քանակի սպիտակուցային նյութ), ամորֆ (մուտացիան նման է գենի գործառնության լրիվ կորստին),</li> <li>հակաամորֆ (մուտացիոն հատկանիշը փոխվում է, օրինակ եգիպտացորենի սերմերի կարմիր գույնը փոխվում է մոխրագույնի),</li> <li>նեոամորֆ։</li></ul> <p>Ժամանակակից գիտական գրականությունում օգտագործվում է առավել ֆորմալ դասակարգում, որը հիմնված է առանձին գեների, քրոմոսոմների և ամբողջական գենոմի կառուցվածքի փոփոխության բնույթի վրա։ Այդ դասակարգման շրջանակներում տարբերում են հետևյալ մուտացիաները. </p> <ul><li>գենոմային,</li> <li>քրոմոսոմային,</li> <li>գենային։</li></ul> <p>Ինչպես դե Ֆրիզը այնպես ել նրա ժամանակակիցները և նրանցից առաջ հետազոտողներ, սխալմամբ գտնում էին, որ մուտացիայի արդյունքում անմիջապես կարելի է ստանալ նոր տեսակ, ինչպես այն լինում է բնական ընտրության ժամանակ։ </p><p>Մուտացիաների փաստացի ստացման պատիվը պատկանում է Յոհանսենին, որը ուսումնասիրել է ժառանգումը մաքուր գծերում գարու և լոբու մոտ, տվել ժառանգման առանձնահատկությունները քանակական հատկությունների առումով (սերմի զանգվածը 1908-1913 թթ.)։ Իր ուսումնասիրություններով Յոհանսենը ժխտեց դե ֆրիզի որոշ դրույթներ և տվեց ժառանգումը մաքուր գծերում։ </p><p><b>Մուտացիաների դասակարգման ձևերը</b> </p><p><i>Մուտացիոն փոփոխականությունը դասակարգվում է ըստ հետևյալ ձևերի`</i> </p> <ol><li>Ըստ մուտացիա կրած բջիջների տիպի. <ol><li>Գեներատիվ,</li> <li>Սոմատիկ։</li></ol></li> <li>Ըստֆենոտիպի փոփոխության <ol><li>Ձևաբանական,</li> <li>Կենսաքիմիական,</li> <li>Ֆիզիոլոգիական։</li></ol></li> <li>Ըստ հարմարվողականության. <ol><li>Լետալ,</li> <li>Կիսալետալ,</li> <li>Չեզոք,</li> <li>Օգտակար։</li></ol></li> <li>Տնտեսական և կենսաբանական մուտացիաներ, օրինակ իմունիտետ, բերքի որակն և քանակը։</li> <li>Ըստ գենոտիպի փոփոխության. <ol><li>Գենային,</li> <li>Քրոմոսոմային,</li> <li>Գենոմային,</li> <li>Ցիտոպլազմատիկ։</li></ol></li></ol> <p>Մուտացիանեն կարող են առաջանալ բազմաբջիջ օրգանիզմների ցանկացած հյուսվածքի բջիջներում և նրա զարգացման տարբեր փուլերում։ Մուտացիաներն կարող են զարգանալ չհասունացած և հասունացած սեռական բջիջներում` գեներատիվ մուտացիա, իսկ մյուս հյուսվածքներում` սոմատիկ։ </p><p>Սոմատիկ և գեներատիվ մուտացիաները իրենց բնույթով չեն տարբերվում միմյանցից։ </p><p>Սոմատիկ մուտացիաները դրսևորվում են խայտաբղետությամբ։ Անհատները, որոնք կրում են մուտացիայի ենթարկված հյուսվածքներ, կոչվում են խիմերներ։ </p><p>Ֆենոտիպային մուտացիաներն ունեն ձևաբանական, ֆիզիոլոգիական և կենսաքիմիական դրսևորման հիմք։ </p><p><b>Ձևաբանական</b> մուտացիաները տեսանելի են և պայմանավորված են օրգանի կառուցվածքի կամ ձևի փոփոխմամբ , օրինակ կարճաոտությունը կենդանիների մոտ, անաչք և անթև միաջատներ, գիգատիզմ, գաճաճություն, ալբինիզմ։ Մուտացիաներն կարող են ազդել ներբջջային գործընթացների վրա, ինչպես օրինակ, մեյոզում քրոմոսոմների վարքագծի վրա։ </p><p><b>Կենսաքիմիական</b> այն մուտացիաներն են, որի արդյունքում փոփոխվում է քիմիական այս կամ այն նյութի քանակը և որակը օրգանիզմում։ Գույություն ունեն գեների դասակարգման մի շարք տարբերակներ։ Օրինակ, տարբերում ենք ալելային և ոչ ալելային գեներ, դոմինատ և ռեցեսիվ, լետալ և կիսալետալ և այլն։ </p><p>Գենային մուտացիաներն լինում են տարբեր բնույթի, որը պայմանավորված է ֆունկցիոնալ գենետիկական դասակարգմամբ (աղյուսակ 1)։ </p><p>Աղյուսակ 1 </p><p><i><b>Գեների դասակարգումը</b></i> </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Կառուցվածքային (ցիստրոններ)</th> <th>Մուդուլյատոր</th> <th>ռեգուլյատոր` կարգավորիչ </th></tr> <tr> <td>ա) կառուցվածքային և ֆերմենտատիվ սպիտակուցների, ամինաթթուների հաջորդականությունը կոդավորող գեներ</td> <td>ա) ճնշող կամ սուպրեսոր գեներ</td> <td>ա) օպերատոր գեն </td></tr> <tr> <td>բ) բոլոր բջիջներում ֆունկցիոնլ տեսակետից ակտիվ, մշտապես սինթեզվող սպիտակուցներում ամինաթթուների հաջորդականությունը կոդավորող գեներ</td> <td>բ) ինտեսիֆիկատոր գեներ, օրինակ, մուտատոր գեներ, որոնք մեծացնում են մուտացիայի հաճախականությունը</td> <td>բ) կարգավորիչ գեն </td></tr> <tr> <td>գ)ռ-ՌՆԹ-ի և փ-ՌՆԹ-ի մոլեկուլներում նուկլեոտիդների հաջորդականությունը կարգավորող գեներ</td> <td>գ) մոդիֆիկատոր գեներ</td> <td>գ) պրոմոտոր գեն </td></tr></tbody></table> <p><b>Կառուցվածքային</b> են կոչվում այն գեները, որոնք հսկում են որոշակի հատկանիշի զարգացումը։ Այդ գեների արդյունքն է կամ սկզբում սինթեզված ի-ՌՆԹ-ն և ապա սպիտակուցի պոլիպեպտիդային շղթան, կամ էլ ռ-ՌՆԹ-ն և փ-ՌՆԹ-ն։ </p><p>Կառուցվածքային գեները ապահովում են սպիտակուցում ամինաթթուների կամ <a href="/wiki/%D5%8C%D5%86%D4%B9" title="ՌՆԹ">ՌՆԹ</a>-ի մակրոմոլեկուլում նուկլեոիդների հաջորդականությունը։ </p><p>Կառուցվածքային գեներն միմյանցից տարբերվում են պլեյոտրոպ ազդեցության չափով, ընդ որում, արտահայտված պլեյոտոպիա ունեն։ </p><p>Կառուցվածքային գեների մուտացիայից առաջանում են Օրգանիզմի զարգացման բազմաբնույթ խանգարումներ։ Այդ է պատճառը, որ օրգանիզմում գոյություն ունեն այդ գեների տասնյակ պատճեններ, որոնք կազմված են նուկլեոտիդների հաջորդականության միջին կրկնման <a href="/wiki/%D4%B4%D5%86%D4%B9" title="ԴՆԹ">ԴՆԹ</a>-ի ֆրակցիայից, որի շնորհիվ կանխվում է մուտացիան։ </p><p><b>Մոդուլյատոր</b> գեներն այս կամ այն կողմ են տեղաշարժում հատկանիշի զարգացումը, օրինակ` մոդուլյար գեներն ազդում են այլ գեների մուտացիայի հաճախականության վրա։ </p><p>Հայտնի է, որ մուտացին կապված է ոչ միայն ԴՆԹ-ի մոլեկուլային կառուցվածքի փոփոխության հետ այլև տվյալ լոկուսում տարբեր տեսակի մոբիլ գեների նկատմամբ։ Այդ տեղաշարժվող տարերը որոշ դեպքերում համարվում են հզոր մուտանտ գեներ։ </p><p><b>Ռեգուլյատոր (կարգավորիչ)</b> գեները կարգավորում են կառուցվածքային գեների ակտիվությունը, տարբեր լոկուսների «անջատումը» և «միացումը» անհատական զարգացման ընթացքում` կախված բջիջների տեսակից և միջավայրի պայմաններից։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Գենային_մուտացիաները_և_նրանց_առաջացման_պատճառները"><span id=".D4.B3.D5.A5.D5.B6.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.B4.D5.B8.D6.82.D5.BF.D5.A1.D6.81.D5.AB.D5.A1.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.A8_.D6.87_.D5.B6.D6.80.D5.A1.D5.B6.D6.81_.D5.A1.D5.BC.D5.A1.D5.BB.D5.A1.D6.81.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.D5.BA.D5.A1.D5.BF.D5.B3.D5.A1.D5.BC.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.A8"></span>Գենային մուտացիաները և նրանց առաջացման պատճառները</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&veaction=edit&section=7" title="Խմբագրել բաժինը. Գենային մուտացիաները և նրանց առաջացման պատճառները" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Գենային մուտացիաները և նրանց առաջացման պատճառները"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Գենային մուտացիաները կամ տրանսգենացիաները շոշափում են գենի կառուցվածքը և ուղեկցվում են ԴՆԹ-ի համապատասխան հատվածի առանձին նուկլեոդիտների քանակի ավելացմամբ կամ նվազումով։ </p><p>Գենային մուտացիաներն բաժանվում են ամորֆ, հիպոմորֆ, հիպերմոֆ, անտիմորֆ և նեոմորֆ տարատեսակների։ </p><p><b>Ամորֆ</b> մուտացիաներն ֆունկցիոնալ առումով ոչ ակտիվ մուտանտ գենի առաջացման արդյունք է։ Նման գեների գործունեության շնորհիվ սինթեզվում է ոչ ակտիվ միջանկյալ նյութեր, որի հետևանքով այն հատկանիշը, որը պետք է երևան գար այդ գենի ներմալ վիճակի ժամանակ, ամորֆ մուտացիայի պատճառով բոլորովին չի զարգանում։ </p><p>Այսպիսի մուտացիաների արդյունք են ալբինիզմը (մազածածկույթում բացակայում է մելանին պիգմենտը, խոշոր եղջերավորների և շների մազածածկի ու ատամների բացակայությունը և այլն)։ </p><p><b>Հիպոմորֆ</b> մուտացիաների դեպքում, գենի անբավարար գործունեության հետևանքով, թուլանում է հատկանիշի զարգացումը (գաճաճություն, մազերի գունավորմ,ան թուլացում, օրգանների թերզարգացածություն և այլն)։ </p><p><b>Հիպերմորֆ</b> մուտացիաներն իրենց բնույթով հիպոմորֆ մուտացիաների հակապատկերն են և ուղեկցվում է գենի գործունեության ակտիվացմամբ, որն էլ իր արտահայտություննէ գտնում հատկանիշի դրսևորման մեջ։ Հիպերմորֆ մուտացիայի օրինակ է գիգատիզմը (երկու և ավելի մետր հասակ ունեցող մարդիկ), ինչպես նաև ռեկորդային կաթնատվության կամ մթերատվության այլ տեսակի ցուցանիշների դրսևորումը կաթնասունների մոտ։ </p><p><b>Անտիմորֆ</b> մուտացիաների դեպքում գենի շրջանակներում կատարված փոփոխություններն էապես փոխում են հատկանիշի բնույթը. գենի կողմից սինթեզվող մեկ ֆերմենտի փոխարեն սինթեզվում է մեկ ուրիշը։ Օրինակ, կաթնասունների մոտ քրտնագեղձերից կաթնագեղձերի առաջացումը ևս անտիմորֆ մուտացիայի արգասիք է։ </p><p><b>Նեոմորֆ</b> մուտացիաներն «առաջադեմ» թն և դոմինանտ ելակետային ձևի նկատմամբ։ Դրանք նպատում են նոր հատկանիշների ձևավորմանը և զարգացմանը։ </p><p>Օրգանական էվոլյուցիան ընթացել է նեոմորֆ մուտացիայի առաջացման պատճառով, որոնց շնորհիվ բուսական և կենդանական աշխարհում տեղի են ունենում խիստ փոփոխություններ։ Այսպես օրինակ, այդ ճանապարհով բույսերը ձեռք են բերել քլորոֆիլ, կենդանիները` հեմոգլոբին և այլն։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Գենոմային_պոլիպլոիդիզացում"><span id=".D4.B3.D5.A5.D5.B6.D5.B8.D5.B4.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.BA.D5.B8.D5.AC.D5.AB.D5.BA.D5.AC.D5.B8.D5.AB.D5.A4.D5.AB.D5.A6.D5.A1.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Գենոմային պոլիպլոիդիզացում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&veaction=edit&section=8" title="Խմբագրել բաժինը. Գենոմային պոլիպլոիդիզացում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Գենոմային պոլիպլոիդիզացում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Օրգանիզմների կամ բջիջների առաջացում, որոնց գենոմը ներկայացված է քրոմոսոմների երկուսից ավել հավաքածուով և <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A5%D5%B8%D6%82%D5%BA%D5%AC%D5%B8%D5%AB%D5%A4%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Անեուպլոիդիա">անեուպլոիդիացում</a>` գապլոիդ հավաքածուին ոչ բազմապատիկ քրոմոսոմների թվի փոփոխություն։ Կախված քրոմոսոմային հավաքածուների ծագումից՝ պոլիպլոիդների մեջ տարբերում են՝ </p> <ul><li>ալլոպոլիպլոիդներ, որոնք ունեն տարբեր տեսակի՝ հիբրիդացումից ստացված քրոմոսոմների հավաքածուներ,</li> <li>աուտոպոլիպլոիդներ, որոնց մոտ տեղի է ունենում սեփական գենոմի քրոմոսոմների թվի ավելացում n անգամ։</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Քրոմոսոմային_մուտացիա"><span id=".D5.94.D6.80.D5.B8.D5.B4.D5.B8.D5.BD.D5.B8.D5.B4.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.B4.D5.B8.D6.82.D5.BF.D5.A1.D6.81.D5.AB.D5.A1"></span>Քրոմոսոմային մուտացիա</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&veaction=edit&section=9" title="Խմբագրել բաժինը. Քրոմոսոմային մուտացիա" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Քրոմոսոմային մուտացիա"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Սրա ժամանակ տեղի են ունենում առանձին քրոմոսոմների կառուցվածքի խոշոր փոփոխություներ։ Այդ դեպքում դիտվում է մեկ կամ մի քանի քրոմոսոմների գենետիկական նյութի կորուստ (<a href="/wiki/%D4%B4%D5%A5%D5%AC%D5%A5%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Դելեցիա">դելեցիա</a>) կամ կրկնապատկում (<a href="/wiki/%D4%B4%D5%B8%D6%82%D5%BA%D5%AC%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Դուպլիկացիա">դուպլիկացիա</a>), ինչպես նաև առանձին քրոմոսոմների հատվածների կողմնորոշման փոփոխություն (<a href="/wiki/%D4%BB%D5%B6%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%BD%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect mw-disambig" title="Ինվերսիա">ինվերսիա</a>), և գենետիկական նյութի տեղափոխություն մեկ քրոմոսոմից մյուսի վրա (<a href="/wiki/%D5%8F%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AC%D5%B8%D5%AF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Տրանսլոկացիա">տրանսլոկացիա</a>) (ծայրահեղ դեպք է հանդիսանում ամբողջական քրոմոսոմների միավորումը, դրա օրինակ է <a href="/w/index.php?title=%D5%8C%D5%B8%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%BD%D5%B8%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AC%D5%B8%D5%AF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ռոբերտսոնյան տրանսլոկացիա (դեռ գրված չէ)">Ռոբերտսոնյան տրանսլոկացիան</a>, որը հանդիսանում է քրոմոսոմային մուտացիայից գենոմայինի անցումային տարբերակ)։ Գենային մակարդակով ԴՆԹ-ի սկզբնական կառուցվածքի փոփոխությունները մուտացիայի ազդեցության տակ նվազ նշանակալից են, քան քրոմոսոմային մուտացիաների դեպքում, սակայն գենային մուտացիաները առավել հաճախ են հանդիպում։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Գենային_մուտացիա"><span id=".D4.B3.D5.A5.D5.B6.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.B4.D5.B8.D6.82.D5.BF.D5.A1.D6.81.D5.AB.D5.A1"></span>Գենային մուտացիա</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&veaction=edit&section=10" title="Խմբագրել բաժինը. Գենային մուտացիա" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Գենային մուտացիա"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><span><video id="mwe_player_0" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Selenium-and-Selenoprotein-Deficiencies-Induce-Widespread-Pyogranuloma-Formation-in-Mice-while-High-pone.0057389.s001.ogv/220px--Selenium-and-Selenoprotein-Deficiencies-Induce-Widespread-Pyogranuloma-Formation-in-Mice-while-High-pone.0057389.s001.ogv.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" height="165" data-durationhint="52" data-mwtitle="Selenium-and-Selenoprotein-Deficiencies-Induce-Widespread-Pyogranuloma-Formation-in-Mice-while-High-pone.0057389.s001.ogv" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Selenium-and-Selenoprotein-Deficiencies-Induce-Widespread-Pyogranuloma-Formation-in-Mice-while-High-pone.0057389.s001.ogv"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/7/7e/Selenium-and-Selenoprotein-Deficiencies-Induce-Widespread-Pyogranuloma-Formation-in-Mice-while-High-pone.0057389.s001.ogv/Selenium-and-Selenoprotein-Deficiencies-Induce-Widespread-Pyogranuloma-Formation-in-Mice-while-High-pone.0057389.s001.ogv.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="320" data-height="240" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7e/Selenium-and-Selenoprotein-Deficiencies-Induce-Widespread-Pyogranuloma-Formation-in-Mice-while-High-pone.0057389.s001.ogv" type="video/ogg; codecs="theora, vorbis"" data-width="320" data-height="240" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/7/7e/Selenium-and-Selenoprotein-Deficiencies-Induce-Widespread-Pyogranuloma-Formation-in-Mice-while-High-pone.0057389.s001.ogv/Selenium-and-Selenoprotein-Deficiencies-Induce-Widespread-Pyogranuloma-Formation-in-Mice-while-High-pone.0057389.s001.ogv.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="320" data-height="240" /></video></span><figcaption><a href="/wiki/%D5%84%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Մկներ">Մկների</a> մուտացիա</figcaption></figure> <p>Սրա արդյունքում տեղի են ունենում մեկ կամ մի քանի նուկլեոտիդների փոփոխություններ, դելեցիաներ, ներդրումներ և տրանսլոկացիաներ, դուպլիկացիաներ և ինվերսիաներ՝ գեների տարբեր հատվածներում, այն դեպքում, երբ մուտացիայի ազդեցության տակ փոփոխվում է միայն մեկ նուկլեոտիդ, ապա խոսքը կետային մուտացիաների մասին է։ Քանի որ ԴՆԹ-ի կազմի մեջ մտնում են միայն երկու տիպի ազոտային միացություններ` պուրիններ և պիրիմիդիններ, ապա հիմքերի փոփոխությամբ բոլոր կետային մուտացիաները բաժանվում են երկու դասի՝ տրանզիցիա (պուրինի փոփոխությունը պուրինով և պիրիմիդինի փոփոխությունը պիրմիդինով) և տրանսվերսիա (պուրինի փոփոխությունը պիրիմիդինով և հակառակը)։ </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><span><video id="mwe_player_1" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s002.ogv/220px--Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s002.ogv.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" height="121" data-durationhint="7" data-mwtitle="Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s002.ogv" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s002.ogv"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/e/e3/Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s002.ogv/Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s002.ogv.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="640" data-height="352" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/e/e3/Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s002.ogv/Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s002.ogv.360p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="360p.vp9.webm" data-width="640" data-height="352" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e3/Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s002.ogv" type="video/ogg; codecs="theora, vorbis"" data-width="640" data-height="352" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/e/e3/Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s002.ogv/Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s002.ogv.144p.mjpeg.mov" type="video/quicktime" data-transcodekey="144p.mjpeg.mov" data-width="256" data-height="140" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/e/e3/Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s002.ogv/Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s002.ogv.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="426" data-height="234" /></video></span><figcaption></figcaption></figure> <p>Հնարավոր են գենային մուտացիաների հետևյալ գենետիկական հետևանքները. </p> <ul><li>կոդոնի իմաստի պահպանում՝ գենետիակական կոդի ընդարձակվածության պատճառով (նուկլեոտիդի հոմանիշային փոփոխություն),</li> <li>կոդոնի իմաստի փոփոխություն, որը հանգեցնում է պոլիպեպտիդային շղթայի համապատասխան մասում ամինաթթուների փոխարինման (միսսենս-մուտացիա),</li> <li>անիմաստ կոդոնի առաջացում (նոնսենս- մուտացիա)։</li> <li>Երեք անիմաստ կոդոն՝ ամբեր - UAG, օխր- UAA և օպալ- UGA (սրանց համապատասխան էլ ստացվում են մուտացիաների անվանումները, որոնք բերում են անիմաստ տրիպլետների առաջացմանը՝ ամբեր-մուտացիա) հետադարձ փոփոխություն։</li></ul> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><span><video id="mwe_player_2" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s003.ogv/160px--Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s003.ogv.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="160" height="112" data-durationhint="13" data-mwtitle="Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s003.ogv" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s003.ogv"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/8/8c/Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s003.ogv/Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s003.ogv.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="160" data-height="112" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8c/Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s003.ogv" type="video/ogg; codecs="theora, vorbis"" data-width="160" data-height="112" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/8/8c/Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s003.ogv/Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s003.ogv.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="160" data-height="112" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/8/8c/Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s003.ogv/Otitis-Media-in-a-New-Mouse-Model-for-CHARGE-Syndrome-with-a-Deletion-in-the-Chd7-Gene-pone.0034944.s003.ogv.144p.mjpeg.mov" type="video/quicktime" data-transcodekey="144p.mjpeg.mov" data-width="160" data-height="112" /></video></span><figcaption></figcaption></figure> <p>Ըստ գեների արտահայտման (էքսպրեսիայի) վրա ազդեցության՝ մուտացիաները բաժանվում են 2 կատեգորիայի՝ </p> <ol><li>հիմքերի զույգերի փոփոխման տիպի մուտացիաներ</li> <li>հաշվառման շրջանակի շեղման տիպի (frameshift)։ Վերջիններս իրենցից ներկայացնում են դելեցիաներ կամ նուկլեոտիդների մեջբերումներ, որոնց թիվը բազմապատիկ չէ երեքի, ինչը կապված է գենետիկական կոդի եռահյուսման հետ։</li></ol> <p>Առաջնային մուտացիան հաճախ անվանում են ուղիղ մուտացիա, իսկ գենի ելակետային կառուցվածքը վերականգնող մուտացիան՝ հակառակ մուտացիա կամ ռեվերսիա։ Մուտանտ օրգանիզմի մոտ ելակետային <a href="/wiki/%D5%96%D5%A5%D5%B6%D5%B8%D5%BF%D5%AB%D5%BA" title="Ֆենոտիպ">ֆենոտիպի</a> վերադարձը մուտացիոն գործառույթի՝ վերականգնման հետևանքով, տեղի է ունենում ոչ թե իրական ռեվերսիայի հաշվին, այլ նույն գենի կամ մեկ ուրիշ՝ ոչ ալլելային գենի այլ հատվածում մուտացիայի հետևանքով։ Այդ դեպքում հետադարձ մուտացիան անվանում են սուպրեսսորային։ Այն գենետիկական մեխանիզմները, որոնց շնորհիվ տեղի է ունենում մուտանտ ֆենոտիպի սուպրրեսիան, խիստ բազմազան են։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Մուտացիաների_հետևանքները_բջջի_և_օրգանիզմի_համար"><span id=".D5.84.D5.B8.D6.82.D5.BF.D5.A1.D6.81.D5.AB.D5.A1.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.B0.D5.A5.D5.BF.D6.87.D5.A1.D5.B6.D6.84.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.A8_.D5.A2.D5.BB.D5.BB.D5.AB_.D6.87_.D6.85.D6.80.D5.A3.D5.A1.D5.B6.D5.AB.D5.A6.D5.B4.D5.AB_.D5.B0.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D6.80"></span>Մուտացիաների հետևանքները բջջի և օրգանիզմի համար</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&veaction=edit&section=11" title="Խմբագրել բաժինը. Մուտացիաների հետևանքները բջջի և օրգանիզմի համար" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Մուտացիաների հետևանքները բջջի և օրգանիզմի համար"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Nacktmaus_01.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Nacktmaus_01.jpg/220px-Nacktmaus_01.jpg" decoding="async" width="220" height="142" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Nacktmaus_01.jpg/330px-Nacktmaus_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Nacktmaus_01.jpg/440px-Nacktmaus_01.jpg 2x" data-file-width="2266" data-file-height="1458" /></a><figcaption></figcaption></figure> <p>Մուտացիաները, որոնք վատթարացնում են բջջի գործունեությունը բազմաբջիջ օրգանիզմում, հաճախ հանգեցնում են բջջի վերացմանը (մասնավորապես բջջի ծրագրավորվող մահվան՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BA%D5%A1%D5%BA%D5%BF%D5%B8%D5%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ապապտոզ (դեռ գրված չէ)">ապապտոզին</a>)։ Եթե ներքին և արտաքին բջջային մեխանիզմները չեն հայտնաբերել մուտացիան և բջիջը անցել է բաժանումը, ապա մուտանտային գենը փոխանցվում է բջջի բոլոր սերունդներին, և առավել հաճախ հանգեցնում նրան, որ բոլոր այդ բջիջները սկսում են այլ կերպ գործել։ Բարդ բազմաբջիջ օրգանիզմի <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D5%B4%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%A2%D5%BB%D5%AB%D5%BB" title="Սոմատիկ բջիջ">սոմատիկ բջիջների</a> մուտացիան կարող է բերել չարորակ կամ լավորակ նորագոյացությունների, սեռական բջջում՝ սերնդի ամբողջ օրգանիզմի հատկությունների փոփոխություն։ </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:BLW_The_piglet_with_two_bottoms.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/BLW_The_piglet_with_two_bottoms.jpg/220px-BLW_The_piglet_with_two_bottoms.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/BLW_The_piglet_with_two_bottoms.jpg/330px-BLW_The_piglet_with_two_bottoms.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/BLW_The_piglet_with_two_bottoms.jpg/440px-BLW_The_piglet_with_two_bottoms.jpg 2x" data-file-width="4000" data-file-height="3000" /></a><figcaption></figcaption></figure> <p>Գոյատևման հաստատուն պայմաններում առանձնյակներից շատերն ունեն օպտիմալին մոտ գենոտիպ, իսկ մուտացիաներն առաջացնում են օրգանիզմի գործառույթների խախտում, նվազեցնում նրա հարմարվածությունը և կարող են բերել առանձնյակի մահվան։ Սակայն, շատ հազվադեպ մուտացիան կարող է նպաստել օրգանիզմի մոտ օգտակար հատկանիշների առաջացմանը, և այդ դեպքում մուտացիաները շրջակա միջավայրին հարմարվելու միջոցներ են ձեռք բերում և համապատասխանաբար կոչվում են հարմարվողական։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Մուտացիաների_դերն_էվոլյուցիոն_պրոցեսում"><span id=".D5.84.D5.B8.D6.82.D5.BF.D5.A1.D6.81.D5.AB.D5.A1.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.A4.D5.A5.D6.80.D5.B6_.D5.A7.D5.BE.D5.B8.D5.AC.D5.B5.D5.B8.D6.82.D6.81.D5.AB.D5.B8.D5.B6_.D5.BA.D6.80.D5.B8.D6.81.D5.A5.D5.BD.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Մուտացիաների դերն էվոլյուցիոն պրոցեսում</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&veaction=edit&section=12" title="Խմբագրել բաժինը. Մուտացիաների դերն էվոլյուցիոն պրոցեսում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&section=12" title="Edit section's source code: Մուտացիաների դերն էվոլյուցիոն պրոցեսում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Գոյության պայմանների զգալի փոփոխության դեպքում այն մուտացիաները, որոնք ավելի վաղ վնասակար էին, կարող են դառնալ օգտակար։ Այսպես՝ մուտացիաները <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A8%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Բնական ընտրություն">բնական ընտրության</a> նյութ են։ Մելանիստ մուտանտներն առաջին անգամ գիտնականների կողմից հայտնաբերվել էին <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A5%D5%B9%D5%B8%D6%82_%D5%A9%D6%80%D5%A9%D5%B8%D6%82%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կեչու թրթուր (դեռ գրված չէ)">կեչու թրթուրի</a> պոպուլյացիաներում <a href="/wiki/19-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="19-րդ դար">19-րդ դարի</a> կեսերին <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Անգլիա">Անգլիայում</a>՝ իրենց բնորոշ առավել բաց գունավորում ունեցող առանձնայակների մեջ։ Մուգ գունավորումն առաջ է եկել մեկ գենի մուտացիայի արդյունքում։ <a href="/wiki/%D4%B9%D5%AB%D5%A9%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Թիթեռներ">Թիթեռներն</a> իրենց օրն անցկացնում են ծառերի բների և ճյուղերի վրա, որոնք սովորաբար ծածկված են <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D6%80%D5%A1%D6%84%D5%B8%D5%BD" class="mw-redirect" title="Քարաքոս">քարաքոսներով</a>, որոնց հիմնագույնի վրա գորշ գունավորումը քողարկող է։ Մթնոլորտի աղտոտմամբ ուղեկցվող արդյունաբերական հեղափոխության արդյունքում քարաքոսները մահացան, իսկ կեչիների բաց գունավորում ունեցող բները ծածկվեցին մրով։ Արդյունքում <a href="/wiki/20-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="20-րդ դար">20-րդ դարի</a> կեսերին արդյունաբերական շրջաններում մուգ գունավորումը գրեթե ամբողջությամբ դուրս մղեց բացին։ Ապացուցված էր, որ սև ձևի գերադասելի գոյատևման գլխավոր պատճառը թռչունների գիշատչ դերն է, որոնք աղտոտված վայրերում ընտրողաբար ուտում էին բաց գունավորում ունեցող թիթեռներին։ </p><p>Եթե մուտացիան դիպչում է ԴՆԹ-ի «լռող» հատվածներին, կամ հանգեցնում է մեկ <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D5%A4" title="Գենետիկական կոդ">գենետիկական կոդի</a> փոփոխմանը հոմանիշով, ապա այն սովորաբար ոչ մի կերպ չի արտահայտվում <a href="/wiki/%D5%96%D5%A5%D5%B6%D5%B8%D5%BF%D5%AB%D5%BA" title="Ֆենոտիպ">ֆենոտիպում</a> (այդպիսի հոմանիշային փոփոխության դրսևորումը կարող է կապված լինել կոդոնների օգտագործման տարբեր հաճախականությունների հետ)։ Սակայն այդպիսի մուտացիաները հնարավոր է հայտնաբերել գենային վերլուծության մեթոդներով։ Քանի որ մուտացիաները առավել հաճախ տեղի են ունենում բնական պատճառների հետևանքով, ապա այն ենթադրության մեջ, որ արտաքին միջավայրի հատկությունները չեն փոխվել, ստացվում է, որ մուտացիաների հաճախականությունը պետք է մոտավորապես հաստատուն մնա։ Այս փաստը կարելի է օգտագործել <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D5%AB%D5%AC%D5%B8%D5%A3%D5%A5%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆիլոգեն (դեռ գրված չէ)">ֆիլոգենի</a> ուսումնասիրությունների համար, տարբեր տակսոնների, այդ թվում և մարդկանց, ծագումնաբանության և ազգակցական կապերի ուսումնասիրության համար։ Այսպիսով՝ լռող գեների մուտացիաները հետազոտողների համար յուրօրինակ «մոլեկուլյար ժամացույց» են ծառայում։ «Մոլեկուլյար ժամացույցի» տեսությունը բխում է նաև այն բանից, որ մուտացիաների մեծամասնությունը չեզոք է և դրանց կուտակման արագությունը տվյալ գենում կախված չէ կամ քիչ չափով է կախված բնական ընտրության ազդեցությունից և այդ պատճառով հաստատուն է մնում երկար ժամանակի ընթացքում։ Տարբեր գեների համար այս արագությունն այնուամենայնիվ տարբերվելու է։ <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%84%D5%B8%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%B4%D5%86%D4%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Միտոքոնդրումային ԴՆԹ (դեռ գրված չէ)">Միտոքոնդրումային ԴՆԹ</a> -ի (ժառանգվում է մայրական գծով) և Y քրոմոսոմում (ժառանգվում է հայրական գծով) մուտացիաների ուսումնասիրությունը լայնորեն կիրառվում է էվոլյուցիոն կենսաբանությունում <a href="/wiki/%D5%8C%D5%A1%D5%BD%D5%A1" title="Ռասա">ռասաների</a> և <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ազգություն">ազգությունների</a> ուսումնասիրման, մարդու կենսաբանական զարգացման վերակառուցման համար։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Մուտացիաների_պատահականության_խնդիր"><span id=".D5.84.D5.B8.D6.82.D5.BF.D5.A1.D6.81.D5.AB.D5.A1.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.BA.D5.A1.D5.BF.D5.A1.D5.B0.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.AD.D5.B6.D5.A4.D5.AB.D6.80"></span>Մուտացիաների պատահականության խնդիր</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&veaction=edit&section=13" title="Խմբագրել բաժինը. Մուտացիաների պատահականության խնդիր" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&section=13" title="Edit section's source code: Մուտացիաների պատահականության խնդիր"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>40-ական թվականներին մանրէաբանների շրջանակում տարածված էր այն տեսակետը, որի համաձայն մուտացիաներն առաջանում են շրջակա միջավայրի (օրինակ՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A2%D5%AB%D5%B8%D5%BF%D5%AB%D5%AF" title="Հակաբիոտիկ">հակաբիոտիկների</a>) ազդեցության հետևանքով, ինչին հարմարվելուն էլ ուղղված են։ Այս հիպոթեզի ստուգման համար մշակվել է ֆլուկտուացիոն թեստը և <a href="/w/index.php?title=%D5%8C%D5%A5%D5%BA%D5%AC%D5%AB%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%A9%D5%B8%D5%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ռեպլիկների մեթոդ (դեռ գրված չէ)">ռեպլիկների մեթոդը</a>։ <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%AB-%D4%B4%D5%A5%D5%AC%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լյուրի-Դելբյուրկ (դեռ գրված չէ)">Լյուրի-Դելբյուրկի</a> ֆլուկտուացիոն թեստն այն է, որ բակտերիաների ելակետային կուլտուրայի ոչ մեծ բաժինները ցրում են հեղուկ միջավայրով փորձանոթում, իսկ բաժանման մի քանի պարբերաշրջաններից հետո փորձանոթի մեջ ավելացնում հակաբիոտիկ։ Այնուհետև Պետրիի թասի վրա կոշտ միջավայրում ցանում են ողջ մնացած հակաբիոտիկների նկատմամբ կայուն բակտերիաները։ Թեստը ցույց տվեց, որ տարբեր փորձանոթների կայուն գաղութների թիվը շատ փոփոխանակն է, մեծ մասամբ այն ոչ մեծ է կամ զրոյական, իսկ որոշ դեպքերում՝ շատ բարձր։ Դա նշանակում է, որ հակաբիոտիկների նկատմամբ կայունություն առաջացնող մուտացիաներն առաջանում էին ժամանակի պատահական պահերին՝ ինչպես ազդեցությունից առաջ, այնպես էլ դրանից հետո։ </p><p>Ռեպլիկների մեթոդն այն է, որ Պետրիի ելակետային բաժակից, որտեղ կոշտ միջավայրում աճում են բակտերիաների գաղութներ, թողնվում է հետք խավավոր կտորի վրա, այնուհետև կտորի վրայից բակտերիաները տեղափոխվում են մի քանի այլ բաժակների վրա, որտեղ դրանց տեղադրվածության պատկերը ստացվում է նույնը, ինչ որ ելակետային բաժակի վրա էր։ Հակաբիոտիկների ազդեցությունից հետո բոլոր բաժակներում ողջ են մնում այն գաղութները, որոնք տեղադրված էին միևնույն կետերում։ Մաղելով նման գաղութները նոր բաժակների վրա՝ կարելի է ցույց տալ, որ գաղութների մեջ գտնվող բոլոր բակտերիաներն օժտված են կայունությամբ։ </p><p>Այսպիսով՝ երկու մեթոդներով էլ ապացուցվեց, որ հարմարվողական մուտացիաներն առաջանում են անկախ այն գործոնի ազդեցությունից, որոնց նկատմամբ դրանք օգնում են հարմարվել, և այդ իմաստով մուտացիաները պատահական են։ Սակայն անկասկած է, որ այս կամ այն մուտացիայի հնարավորությունը կախված է գենոտիպից և կապուղված է էվոլյուցիայի նախորդող քայլով։ Բացի այդ, օրինաչափորեն տարբերվում է տարբեր գեների և մեկ գենի ներսում տարբեր հատվածների մուտացիայի հաճախականությունը։ Նաև հայտնի է, որ <a href="/wiki/%D4%BB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%BF%D5%A5%D5%BF" title="Իմունիտետ">իմունիտետի</a> մեխանիզմում բարձրագույն օրգանիզմներն օգտագործում են «նպատակամղված» մուտացիաները։ Դրանց օգնությամբ ստեղծվում են <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%AB%D5%B4%D6%86%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լիմֆոցիտ (դեռ գրված չէ)">լիմֆոցիտների</a> կլոնների բազմազանություն, որոնց մեջ արդյունքում միշտ գտնվում են այնպիսի բջիջներ, որոնք ի վիճակի են օրգանիզմի համար նոր անհայտ հիվանդությանը տալ իմունային պատասխան։ Համապատասխան լիմֆոցիտները ենթարկվում են դրական <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%AC%D5%A5%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Սելեկցիա">սելեկցիայի</a>, որի արդյունքում առաջանում է իմունոլոգիական հիշողությունը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Արտաքին_հղումներ"><span id=".D4.B1.D6.80.D5.BF.D5.A1.D6.84.D5.AB.D5.B6_.D5.B0.D5.B2.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Արտաքին հղումներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&veaction=edit&section=14" title="Խմբագրել բաժինը. Արտաքին հղումներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&section=14" title="Edit section's source code: Արտաքին հղումներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i>Колчинский Э. И., Лебедев Д. В., Полянский Ю. И.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ihst.ru/projects/sohist/papers/viet/1993/2/161-168.pdf">История эволюционной биологии в королевстве кривых зеркал</a> // Вопросы истории естествознания и техники, № 2, 1993. Стр. 160—168</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Գրականություն"><span id=".D4.B3.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Գրականություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&veaction=edit&section=15" title="Խմբագրել բաժինը. Գրականություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&section=15" title="Edit section's source code: Գրականություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Инге-Вечтомов С. В. Генетика с основами селекции. М., Высшая школа, 1989.</li></ul> <table class="toccolours" style="font-size:85%; margin-top:0.1em; margin-bottom:0.1em; border: 1px solid #aaa; padding: 5px; clear: both;" width="100%"> <tbody><tr> <td><i>Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Հայկական սովետական հանրագիտարան">Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a>  (<a href="https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_8.djvu/91" class="extiw" title="s:Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 8.djvu/91">հ․ 8, էջ 91</a>)։</i> <span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:CC_BY-SA_icon_80x15.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bf/CC_BY-SA_icon_80x15.png" decoding="async" width="80" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="80" data-file-height="15" /></a></span> </td></tr></tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ստացված է «<a dir="ltr" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մուտացիա&oldid=10069179">https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մուտացիա&oldid=10069179</a>» էջից</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Սպասարկող:Կատեգորիաները">Կատեգորիաներ</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%BE%D5%B8%D5%AC%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%81%D5%AB%D5%B8%D5%B6_%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Էվոլյուցիոն կենսաբանություն">Էվոլյուցիոն կենսաբանություն</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%84%D5%B8%D5%AC%D5%A5%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%A8%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Մոլեկուլային գենետիկական գործընթացներ">Մոլեկուլային գենետիկական գործընթացներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Կատեգորիա:Մուտացիա">Մուտացիա</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8C%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D5%B8%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Ռադիոկենսաբանություն">Ռադիոկենսաբանություն</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Թաքցված կատեգորիաներ: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%86%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A5%D6%80_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից">Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%89%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից">Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Այս էջը վերջին անգամ փոփոխվել է 7 Օգոստոսի 2024-ի ժամը 07:07-ին:</li> <li id="footer-info-copyright">Տեքստը հասանելի է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy">Քրիեյթիվ Քոմոնս Հղման-Համանման տարածման</a> թույլատրագրի ներքո, առանձին դեպքերում հնարավոր են հավելյալ պայմաններ։ Մանրամասնությունների համար այցելեք՝ <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Օգտագործման պայմաններ</a>։</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Գաղտնիության քաղաքականություն</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8">Վիքիպեդիայի մասին</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%81">Հրաժարագրեր</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ծրագրավորողներ</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/hy.wikipedia.org">Վիճակագրություն</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie statement</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//hy.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Տեսքը բջջայինով</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-2ms4s","wgBackendResponseTime":165,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.223","walltime":"0.604","ppvisitednodes":{"value":508,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":14973,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":198,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":10,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":5118,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 153.997 1 -total"," 90.04% 138.660 1 Կաղապար:Գենետիկա"," 86.76% 133.601 1 Կաղապար:Sidebar"," 6.28% 9.677 1 Կաղապար:Հիմնական_հոդված"," 4.12% 6.346 5 Կաղապար:Startflatlist"," 3.71% 5.707 2 Կաղապար:Icon"," 2.01% 3.100 5 Կաղապար:Endflatlist"," 1.92% 2.957 1 Կաղապար:Flatlist"," 1.85% 2.851 1 Կաղապար:Nowrap"," 1.66% 2.553 1 Կաղապար:ՀՍՀ"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.086","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":810201,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5dc468848-5hg4f","timestamp":"20241123125627","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0544\u0578\u0582\u057f\u0561\u0581\u056b\u0561","url":"https:\/\/hy.wikipedia.org\/wiki\/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q42918","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q42918","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2011-02-09T14:33:21Z","dateModified":"2024-08-07T07:07:00Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/4\/47\/DNA.png"}</script> </body> </html>