CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available" lang="tl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Tingnan ang wikitext ng Biyolohiya - Wikipedia, ang malayang ensiklopedya</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )tlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":true,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat": "dmy","wgMonthNames":["","Enero","Pebrero","Marso","Abril","Mayo","Hunyo","Hulyo","Agosto","Setyembre","Oktubre","Nobyembre","Disyembre"],"wgRequestId":"3994ca57-fc46-4af2-b3c9-4430dd2fe995","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Biyolohiya","wgTitle":"Biyolohiya","wgCurRevisionId":2129840,"wgRevisionId":0,"wgArticleId":849,"wgIsArticle":false,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"edit","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":[],"wgPageViewLanguage":"tl","wgPageContentLanguage":"tl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Biyolohiya","wgRelevantArticleId":849,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"tl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks": "tl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready", "ext.charinsert.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.edit.collapsibleFooter","site","mediawiki.page.ready","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.charinsert","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tl&modules=ext.charinsert.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=tl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="noindex,nofollow,max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Bubalus_mindorensis_by_Gregg_Yan_01.jpg/1200px-Bubalus_mindorensis_by_Gregg_Yan_01.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="900"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Bubalus_mindorensis_by_Gregg_Yan_01.jpg/800px-Bubalus_mindorensis_by_Gregg_Yan_01.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Bubalus_mindorensis_by_Gregg_Yan_01.jpg/640px-Bubalus_mindorensis_by_Gregg_Yan_01.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="480"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Tingnan ang wikitext ng Biyolohiya - Wikipedia, ang malayang ensiklopedya"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//tl.m.wikipedia.org/wiki/Biyolohiya"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Baguhin" href="/w/index.php?title=Biyolohiya&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (tl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//tl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Biyolohiya"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.tl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Atom feed ng Wikipedia" href="/w/index.php?title=Natatangi:Mga_huling_binago&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Biyolohiya rootpage-Biyolohiya skin-vector-2022 action-edit"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Pumunta sa nilalaman</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sayt"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Pangunahing pagpipilian" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Pangunahing pagpipilian</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Pangunahing pagpipilian</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">ilipat sa gilid</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">itago</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Maglibot </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Unang_Pahina" title="Puntahan ang unang pahina [z]" accesskey="z"><span>Unang pahina</span></a></li><li id="n-contents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tingnan_ang_buod" title="Mga gabay sa pagbabasa ng laktaw-laktaw sa Wikipedia"><span>Mga nilalaman</span></a></li><li id="n-Napiling-nilalaman" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Mga_napiling_artikulo"><span>Napiling nilalaman</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Natatangi:Alin_man" title="Magpalabas ng kahit-anong artikulo [x]" accesskey="x"><span>Alinmang artikulo</span></a></li><li id="n-aboutsite" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Patungkol"><span>Patungkol sa Wikipedia</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kasalukuyang_pangyayari" title="Hanapin ang mga impormasyon tungkol sa mga kamakailang kaganapan"><span>Mga kaganapan</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Pakikihalubilo" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Pakikihalubilo" > <div class="vector-menu-heading"> Pakikihalubilo </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Puntahan_ng_pamayanan" title="Tungkol sa proyekto, ano ang maari mong gawin, at kung saan maari maghanap ng mga bagay"><span>Pamayanan</span></a></li><li id="n-Kapihan" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kapihan"><span>Kapihan</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Natatangi:Mga_huling_binago" title="Tala ng mga huling pagbabago sa wiki. [r]" accesskey="r"><span>Mga huling binago</span></a></li><li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Makipag-ugnayan_sa_amin" title="Paano makokontak ang Wikipedia"><span>Makipag-ugnayan</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tulong" title="Ang lugar para maghanap ng tulong sa Wikipedia."><span>Tulong</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Unang_Pahina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Ang Malayang Ensiklopedya" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-tl.svg" width="119" height="13" style="width: 7.4375em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Natatangi:Maghanap" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Maghanap sa Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Hanapin</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Maghanap sa Wikipedia" aria-label="Maghanap sa Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Maghanap sa Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Natatangi:Maghanap"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Hanapin</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Mga pansariling kagamitan"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Itsura"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Itsura" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Itsura</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tl.wikipedia.org&uselang=tl" class=""><span>Donasyon</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Natatangi:Likhain_ang_kuwenta&returnto=Biyolohiya&returntoquery=action%3Dedit" title="Mas maganda kung gagawa ka ng account at magla-login; gayunpaman, hindi ka pinipilit gawin ito" class=""><span>Gumawa ng account</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Natatangi:Paglagda_ng_tagagamit&returnto=Biyolohiya&returntoquery=action%3Dedit" title="Mas maganda kung magla-login ka; gayunpaman, hindi ka pinipilit gawin ito [o]" accesskey="o" class=""><span>Mag-login</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Marami pang pagpipilian" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Mga pansariling kagamitan" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Mga pansariling kagamitan</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tl.wikipedia.org&uselang=tl"><span>Donasyon</span></a></li><li id="pt-contribute" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Natatangi:Contribute"><span class="vector-icon mw-ui-icon-edit mw-ui-icon-wikimedia-edit"></span> <span>Mag-ambag</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Natatangi:Likhain_ang_kuwenta&returnto=Biyolohiya&returntoquery=action%3Dedit" title="Mas maganda kung gagawa ka ng account at magla-login; gayunpaman, hindi ka pinipilit gawin ito"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Gumawa ng account</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Natatangi:Paglagda_ng_tagagamit&returnto=Biyolohiya&returntoquery=action%3Dedit" title="Mas maganda kung magla-login ka; gayunpaman, hindi ka pinipilit gawin ito [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Mag-login</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Mga pahina para sa naka-logout na mga patnugot o editor <a href="/wiki/Wikipedia:Maligayang_pagdating!" aria-label="Alamin pa ang tungkol sa pagpapatnugot"><span>alamin pa</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Natatangi:Usapan_ko" title="Usapang tungkol sa mga pagbabagong ginawa sa ip address na ito [n]" accesskey="n"><span>Usapan</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sayt"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Tingnan ang wikitext ng Biyolohiya</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Mayroon lamang ang artikulong ito sa wikang ito. Idagdag ang artikulo sa ibang mga wika" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Magdagdag ng wika</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Namespace"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Biyolohiya" title="Tingnan ang nilalaman [c]" accesskey="c"><span>Artikulo</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Usapan:Biyolohiya" rel="discussion" title="Usapan tungkol sa nilalaman nito [t]" accesskey="t"><span>Usapan</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ibahin ang baryante o variant ng wika" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Tagalog</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Mga tingin"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Biyolohiya"><span>Basahin</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Biyolohiya&veaction=edit" title="Baguhin ito [v]" accesskey="v"><span>Baguhin</span></a></li><li id="ca-edit" class="selected collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Biyolohiya&action=edit" title="Baguhin ang kodigong batayan ng pahinang ito"><span>Baguhin ang wikitext</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Biyolohiya&action=history" title="Nakaraang pagbabago sa pahinang ito [h]" accesskey="h"><span>Tingnan ang kasaysayan</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Mga kagamitan" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Mga kagamitan</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Mga kagamitan</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">ilipat sa gilid</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">itago</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Mga aksyon </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Biyolohiya"><span>Basahin</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Biyolohiya&veaction=edit" title="Baguhin ito [v]" accesskey="v"><span>Baguhin</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="selected collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Biyolohiya&action=edit" title="Baguhin ang kodigong batayan ng pahinang ito [e]" accesskey="e"><span>Baguhin ang wikitext</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Biyolohiya&action=history"><span>Tingnan ang kasaysayan</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Pangkalahatan </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Natatangi:Ano_ang_nakakawing_dito/Biyolohiya" title="Talaan ng mga pahinang wiking nakaturo rito. [j]" accesskey="j"><span>Mga nakaturo rito</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Natatangi:Nakakawing_ng_kamakailang_pagbabago/Biyolohiya" rel="nofollow" title="Mga huling binago sa mga kaugnay na pahina mula sa pahinang ito [k]" accesskey="k"><span>Kaugnay na pagbabago</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=tl" title="Magkarga ng mga larawan o iba pang midya [u]" accesskey="u"><span>Mag-upload ng file</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Natatangi:Natatanging_mga_pahina" title="Tala ng mga natatanging pahina [q]" accesskey="q"><span>Natatanging pahina</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Biyolohiya&action=info" title="More information about this page"><span>Impormasyon ng pahina</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Natatangi:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ftl.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DBiyolohiya%26action%3Dedit"><span>Kumuha ng pinaikling URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Natatangi:QrCode&url=https%3A%2F%2Ftl.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DBiyolohiya%26action%3Dedit"><span>I-download ang QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Sa iba pang proyekto </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q420" title="Link sa nakakonektang item sa repositoryo ng datos [g]" accesskey="g"><span>Item na Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Itsura"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Itsura</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">ilipat sa gilid</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">itago</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle">← <a href="/wiki/Biyolohiya" title="Biyolohiya">Biyolohiya</a></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><p>Wala kang pahintulot na baguhin ang pahinang ito dahil sa sumusunod: </p> <div class="permissions-errors"><div class="mw-permissionerror-globalblocking-blockedtext-range"><b>Your IP address is in a range that has been <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Global_blocks" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Global blocks">blocked on all Wikimedia Foundation wikis</a>.</b> <p>The block was made by <a href="/wiki/Tagagamit:Jon_Kolbert" title="Tagagamit:Jon Kolbert">‪Jon Kolbert‬</a>. The reason given is <i><a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/NOP" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/NOP">Open proxy/Webhost</a>: See the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/WM:OP/H" class="extiw" title="m:WM:OP/H">help page</a> if you are affected </i>. </p> <ul><li>Start of block: 15:12, 27 Agosto 2023</li> <li>Expiry of block: 15:12, 27 Agosto 2028</li></ul> <p>Your current IP address is 8.222.208.146. The blocked range is 8.222.128.0/17. </p><p>Pakisama ang lahat ng mga detalye sa taas sa kahit anong mga katanungan na gagawin mo. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/No_open_proxies" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/No open proxies">No open proxies</a> global policy. </p> Otherwise, to discuss the block please <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Global" class="extiw" title="m:Steward requests/Global">post a request for review on Meta-Wiki</a>. You could also send an email to the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Stewards" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Stewards">stewards</a> <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/VRT" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/VRT">VRT</a> queue at <kbd>stewards@wikimedia.org</kbd> including all above details.</div></div><hr /> <p>Makikita at makokopya mo ang wikitext ng pahinang ito. </p><textarea readonly="" accesskey="," id="wpTextbox1" cols="80" rows="25" style="" class="mw-editfont-monospace" lang="tl" dir="ltr" name="wpTextbox1">{| class="infobox" style="width: 280px;" |- | {| cellpadding=0 cellspacing=0 |- |[[File:Bubalus_mindorensis_by_Gregg_Yan_01.jpg|141px]] |[[File:HeLa_cells_stained_with_Hoechst_33258.jpg|140px]] |- |[[File:European honey bee extracts nectar.jpg|alt=Isang bubuyog, Apis mellifera|140px]] |[[File:Lactobacillus sp 01.png|alt=Lactobacillus, isang uri ng Asporohenong Positibong Hugis Rod na Bakterya|140px]] |} |- | Tinatalakay ng haynayan ang iba't-ibang nabubuhay na [[organismo|tataghay]]. Mga larawan ng iba't-ibang tataghay (mula kaliwa hanggang kanan): * itaas: [[tamaraw]] at [[HeLa]] * ibaba: [[pukyutan]] sa isang bulaklak na Aster at [[lactobacillus|ishayang ''Lactobacillus'']] |} Ang '''biyolohiya''' o '''haynayan''' ay [[agham pangkalikasan]] na nakatuon sa pag-aaral ng [[buhay]] at mga pamamaraang kasangkot nito. Saklaw nito ang mga paksang tulad ng mga mekanismo ng [[selula|sihay]], sauri't asal ng mga [[organismo|tataghay]], kasimulan at [[ebolusyon|kasunlaran]] ng mga [[espesye|sarihay]], at pakikipag-ugnayan ng iba't-ibang [[ekosistema|palamuhayan]]. Ang mga subdisiplina ng biyolohiya ay inilalarawan ayon sa iskala na pinag-aaralang mga organismo at mga pamamaraang ginagamit upang pag-aralan ang mga ito: Ang [[biyokimika]] ay nagsisiyasat ng rudimentaryong [[kimika]] ng buhay, ang [[biyolohiyang molekular]] ay nag-aaral ang mga masalimuot na mga interaksiyon sa pagitan ng mga biolohikal na molekula, ang [[biolohiyang selular|biolohiyang sihayr]] ay nagsisiyast ng basikong pantayong bloke ng lahat ng buhay na sihay, ang [[pisyolohiya]] ay nagsisiyasat ng mga tungkuling pisikal at kimikal ng mga [[tisyu]], [[organo]] at mga sistemang organo ng isang organismo, ang [[ebolusyon|biyolohiyang ebolusyonaryo]] ay nagsisiyasat ng mga pagbabago na lumilikha ng dibersidad ng buhay, ang [[ekolohiya]] ay nagsisiyasat kung paanong ang mga organismo ay nakikipag-ugnayan sa kanilang kapaligiran.<ref>{{Cite web |title=Life Science, Weber State Museum of Natural Science |url=http://community.weber.edu/sciencemuseum/pages/life_main.asp |access-date=2013-06-15 |archive-date=2013-07-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130727182113/http://community.weber.edu/sciencemuseum/pages/life_main.asp |url-status=dead }}</ref> == Etimolohiya == Isang makabagong katawagan ang salitang biyolohiya. Ipinakilala ito ni [[Gottfried Reinhold Treviranus]], isang propesor ng [[panggagamot]] at [[matematika]] sa liseo ng Bremen. Ginamit ni Treviranus ang salita sa loob ng kanyang [[treatise|tratasong]] ''Biologie; oder die Philosphie der lebenden Natur'' noong 1802. Inampon ni [[Jean-Baptiste Lamarck]] ang termino. Sa ngayon, ginagamit na ito sa buong mundo. Ang salitang ''haynayan''<ref>{{cite book |last= del Rosario|first= Gonsalo|author-link= |date= 1969|title= Maugnaying Talasalitaang Pang-agham Ingles-Pilipino|url= |location= Maynila|publisher= Lupon sa Agham|page= 183|isbn=}}</ref> ay galing sa mga salitang bu''hay'' at kasa''nayan''. Ito ay salitang binuo ng mga purista noong panahon ng Lumang Tagalog na kalauna'y hindi na gaanong ginagamit sa kasalukuyang panahon sa panahon ng wikang Filipino, ngunit may iba rin namang gumagamit nito. ==Mga pundasyon ng modernong biyolohiya== Ang modernong biyolohiya ay pinagkakaisa ng limang mga prinsipyo: ang teoriya ng sihay, ebolusyon, henetika, homeostasis at enerhiya{{fact}} ===Teoriya ng selula=== [[Image:celltypes.svg|thumb|350px|right|Ang mga [[selula]] ng mga [[eukaryote]](kaliwa) at mga [[prokaryote]](kanan)]] Ang [[teoriya ng selula]] ay nagsasaad na ang [[selula]] ang pundamental na unit ng buhay at ang lahat ng mga nabubuhay na organismo ay binubuo ng isa o higit pang mga selula. Ang lahat ng mga selula ay lumilitaw mula sa ibang mga selula sa pamamagitan ng [[paghahati ng selula]]. Sa mga [[organismong multiselular]], ang bawat selula sa katawan ng organismo ay nagmumula sa isang selula sa isang pertilisadong itlog. Ang selula ay ang basikong unit ng maraming mga patolohikal na proseso.<ref>{{cite journal|author=Mazzarello, P|title=A unifying concept: the history of cell theory|journal=Nature Cell Biology|volume=1|pages=E13–E15|year=1999|doi=10.1038/8964|pmid=10559875|issue=1|ref=harv|issn=1465-7392 }}</ref> Ang phenomenon ng pagdaloy ng enerhiya ay nangyayari sa mga sihay sa mga prosesong bahagi ng tungkuling tinatawag na [[metabolismo]]. Ang mga selula ay naglalaman ng impormasyong namamana na [[DNA]] na ipinapasa mula selula sa ibang selula habang nangyayari ang paghahati ng selula. ===Ebolusyon=== [[File:Darwin's finches.jpeg|thumb|Ang apat sa [[mga finch ni Darwin|mga 13 species ng finch]] na natagpuan sa [[Galápagos Islands|Galápagos Archipelago]] na nag-ebolb sa pamamagitan ng radyasyong pag-aangkop na nagparami ng mga hugis ng kanilang [[tuka]] upang umangkop sa iba't ibang mga mapagkukunang pagkain.]] {{main|Ebolusyon|Ebolusyon ng tao}} Ang isang sentral na konsepto sa biyolohiya ay ang buhay ay nagbabago at umuunlad sa pamamagitan ng [[ebolusyon]] at ang lahat ng mga anyo ng buhay ay may isang [[karaniwang pinagmulan]].<ref>{{cite book | title = Life Evolving: Molecules, Mind, and Meaning | url = https://archive.org/details/lifeevolvingmole0000dedu_i5p0 | author = De Duve, Christian | location = New York | publisher = Oxford University Press | year = 2002| page = [https://archive.org/details/lifeevolvingmole0000dedu_i5p0/page/44 44] | isbn = 0-19-515605-6}}</ref> Itinuturing ng mga biologo ang pagiging pangkalahatan at pag-iral saanman ng [[gene|kodigong henetiko]] bilang depinitibong ebidensiya na pumapabor sa teoriya ng pangkalahatang [[karaniwang pinagmulan]] ng ebolusyon para sa lahat ng mga [[bacterium|bakterya]], [[archaea]] at mga [[eukaryote]]<ref name="Futuyma">{{cite book|author=Futuyma, DJ|title=Evolution|url=https://archive.org/details/evolution0000futu|year=2005|publisher=Sinauer Associates|isbn=978-0-87893-187-3|oclc=57311264 57638368 62621622}}</ref> Ang ebolusyon na sinusuportahan ng malaking ebidensiya ang paliwanag na tinatanggap sa agham sa malaking mga pagkakaiba ng mga anyo ng buhay sa mundo. Ang mga species at mga breed ay umuunlad sa pamamagitan ng mga proseso ng [[natural na seleksiyon]] at [[artipisyal na seleksiyon]] o selektibong pagpaparami ng organismo.<ref>Darwin, Charles (1859). On the Origin of Species, 1st, John Murray</ref> Bukod dito, ang [[Genetic drift]] ay isa pang karagdagang mekanismo sa pag-unlad na ebolusyonaryo sa modernong sintesis ng ebolusyon.<ref name = GGS>{{Cite book | last = Simpson | first = George Gaylord | author-link = George Gaylord Simpson | year = 1967 | title = The Meaning of Evolution | url = https://archive.org/details/meaningofevoluti0000simp_w2q4 | publisher = Yale University Press | edition = Second | isbn = 0-300-00952-6 }}</ref> Ang kasaysayang ebolusyonaryo ng species na naglalarawan ng mga katangian ng mga iba't ibang species na pinagmulan nito kasama ng mga relasyong henealohikal nito sa bawat ibang mga species ay kilala bilang [[piloheniya]]. Ang mga iba't ibang pamamaraan sa biyolohiya ay lumilikha ng impormasyon tungkol sa piloheniya. Kabilang dito ang paghahambing ng mga [[sekwensiya ng DNA]] na isinasagawa sa loob ng [[biyolohiyang molekular]] o [[henomika]] at paghahambing ng mga [[fossil]] o iba pang mga rekord ng mga sinaunang organismo sa [[paleontolohiya]].<ref>{{Cite web |title=Phylogeny on bio-medicine.org |url=http://www.bio-medicine.org/q-more/biology-definition/phylogeny/ |access-date=2013-06-15 |archive-date=2013-10-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131004224700/http://www.bio-medicine.org/q-more/biology-definition/phylogeny/ |url-status=dead }}</ref> Isinasaayos at sinisiyasat ng mga biologo ang mga relasyong ebolusyonaryo ng mga species sa pamamagitan ng mga pamamaraang kinabibilangan ng [[phylogenetics]], [[phenetics]], at [[cladistics]]. {{PhylomapB|caption=Isang [[punong pilohenetiko]] ng lahat ng mga nabubuhay na bagay batay sa datos ng kanilang [[rRNA]] [[gene]]. Ito ay nagpapakita ng paghihiwalay ng mga tatlong [[Dominyo (biyolohiya)|dominyo]] na [[bacterium|bacteria]], [[archaea]], at [[eukaryote]]. Ang mga puno na nilikha gamit ang ibang mga gene ay pangkalahatang pareho bagaman ang mga ito ay maaaring maglagay ng isang mas maagang mga pangkat na sumanga nang napakaiba na pinagpapalagay na dahil sa mabilis na ebolusyon ng [[rRNA]].}} {{Biological classification}} Ang maraming mga pangyayaring [[espesiasyon]] ay lumilikha ng isang puno may istrukturang sistema ng mga relasyon sa pagitan ng mga [[espesye]]. Ang papel ng [[systematika]] ay pag-aralan ang mga ugnayang ito at mga pagkakaiba at pagkakatulad sa pagitan ng mga species at mga pangkat ng species.<ref>{{cite book | last = Neill | first = Campbell | authorlink = | title = Biology; Fourth edition | publisher = [[The Benjamin/Cummings Publishing Company]] | series = | year = 1996 | doi = | isbn = 0-8053-1940-9 | page = G-21 (Glossary)}}</ref> Ang klasipikasyon na [[taksonomiya]] at nomenklatura ng mga organismo ay pinanganagsiwaan ng ''[[International Code of Zoological Nomenclature]]'', ''[[International Code of Botanical Nomenclature]]'', at ''[[International Code of Nomenclature of Bacteria]]'' para sa mga respektibong mga hayop, mga halaman at bakterya. Ang klasipikasyon ng mga [[virus]], mga [[viroid]], mga [[prion]] at lahat ng iba pang mga sub-viral na ahente na nagpapakita ng mga katangiang biolohikal ay isinasagawa ng ''[[International Committee on Taxonomy of Viruses|International Code of Virus classification and nomenclature]]''.<ref>[http://www.ictvonline.org/virusTaxonomy.asp ICTV Virus Taxonomy 2009]</ref><ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/ICTVdb/Ictv/fs_pospi.htm "80.001 Popsiviroidae – ICTVdB Index of Viruses."] (Website.) U.S. National Institutes of Health website. Retrieved on 2009-10-28.</ref><ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/ICTVdb/Ictv/fs_prion.htm "90. Prions – ICTVdB Index of Viruses."] (Website.) U.S. National Institutes of Health website. Retrieved on 2009-10-28.</ref><ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/ICTVdb/Ictv/fs_satel.htm "81. Satellites – ICTVdB Index of Viruses."] (Website.) U.S. National Institutes of Health website. Retrieved on 2009-10-28.</ref> Gayunpmana, ang ilang mga sistema ng klasipikasyon ng virus ay umiiral din. Tradisyonal na ang mga nabubuhay na organismo ay hinahati sa limang mga kaharian: ang mga [[Monera]]; [[Protist]]a; [[Fungus|Fungi]]; [[Plant]]ae; at [[Animal]]ia.<ref>{{cite book|last=Margulis|first=L|author2=Schwartz, KV|authorlink=Lynn Margulis|title=Five Kingdoms: An Illustrated Guide to the Phyla of Life on Earth|edition=3rd|publisher= WH Freeman & Co|location=|year=1997|isbn=978-0-7167-3183-2|series=|oclc=223623098 237138975}}</ref> Gayunpaman, ang klasipikasyong ito ng limang kaharian ay wala na sa panahon. Ang modernong alternatibong mga sistema ng klasipikasyon ay nagsisimula sa [[sistemang tatlong dominyo]]: ang [[Archaea]] (orihinal Archaebacteria); [[Bacterium|Bacteria]] (orihinal na Eubacteria); [[Eukaryote|Eukaryota]] (kabilang ang mga [[protist]], [[fungi]], [[halaman]], at mga [[hayop]])<ref name="domain">{{cite journal | author = Woese C, Kandler O, Wheelis M | title = Towards a natural system of organisms: proposal for the domains Archaea, Bacteria, and Eucarya | url = http://www.pnas.org/cgi/reprint/87/12/4576 | journal = Proc Natl Acad Sci USA | volume = 87 | issue = 12 | pages = 4576–9 | year = 1990 | pmid = 2112744 | doi = 10.1073/pnas.87.12.4576 | pmc = 54159 | ref = harv | bibcode = 1990PNAS...87.4576W | access-date = 2013-06-15 | archive-date = 2008-06-27 | archive-url = https://web.archive.org/web/20080627233102/http://www.pnas.org/cgi/reprint/87/12/4576 | url-status = dead }}</ref> Ang mga sakop na ito ay sumasalamin kung ang mga sihay ay may nukleyo o wala gayundin sa mga pagkakaiba sa komposisyong kimikal ng mga panlabas ng sihay.<ref name="domain"/> Sa karagdagan, ang bawat kaharian ay nahahati pang paulit ulit hanggang ang bawat species ay hiwalay na nauuri. Ang pagkakasunod ay: [[Dominyo (biyolohiya)|dominyo]](''domain''), [[kaharian]](''kingdom''), [[phylum]], [[klase]], [[orden]](order), [[Pamilya (biyolohiya)|pamilya]] (''family''), [[genus]](''genus'') at [[espesye]]. Ang [[pangalang siyentipiko]] ng isang organismo ay nalilikha mula sa henus at species nito. Halimbawa, ang mga tao ay itinatala bilang mga ''[[Homo sapiens]]''. Ang ''[[Homo]]'' ang henus at ang ''sapiens'' ang species.<ref>{{cite book | url = http://books.google.com/?id=hVUU7Gq8QskC&lpg=PA198&dq=species%20epithet%20capitalize&pg=PA198#v=onepage&q=species%20epithet%20capitalize | page = 198 | title = Writing for Science and Engineering: Papers, Presentation | author = Heather Silyn-Roberts | year = 2000 | isbn = 0-7506-4636-5 | publisher = Butterworth-Heinemann | location = Oxford}}</ref><ref>{{cite web | url = http://ibot.sav.sk/icbn/frameset/0065Ch7OaGoNSec1a60.htm#recF | title = Recommendation 60F | work = [[International Code of Botanical Nomenclature]], Vienna Code | year = 2006 | pages = 60F.1}}</ref> Ang nananaig na sistema ng klasipikasyon ay tinatawag na [[Linnaean taxonomy]]. Ito ay kinabibilangan ng mga ranggo at [[nomenklaturang binomial]]. Kung paanong pinapangalanan ang mga organismo ay pinangangasiwaan ng mga kasunduang internasyonal gaya ng [[International Code of Botanical Nomenclature]] (ICBN), [[International Code of Zoological Nomenclature]] (ICZN), at [[International Code of Nomenclature of Bacteria]] (ICNB). Ang isang nagsasanib na drapktong [[BioCode]] ay inilimbag noong 1997 bilang pagtatangka na gawing pamantayan ang nomenklatura sa mga tatlong saklaw na ito ngunit hindi pa pormal na kinukuha.<ref>{{cite conference | title=The BioCode: Integrated biological nomenclature for the 21st century? | booktitle=Proceedings of a Mini-Symposium on Biological Nomenclature in the 21st Century | author=John McNeill | date=1996-11-04}}</ref> Ang draptong BioCode ay nakatanggap ng kaunting pansin simula 1997. Ang orihinal na pinlanong pagpapatupad nito noong 1 Enero 2000 ay lumipas ng hindi napansin. Ang isang binagong BioCode na iminungkahi noong 2011 na sa halip ay magpapalit ng mga umiiral na kodigo ay magbibigay ng isang nagkakaisang konteksto para dito.<ref>{{cite web|url=http://www.bionomenclature.net/index.html|title=The Draft BioCode (2011)|publisher=International Committee on Bionomenclature (ICB)}}</ref><ref>[http://www.ingentaconnect.com/content/iapt/tax/2011/00000060/00000001/art00019] Greuter, W.; Garrity, G.; Hawksworth, D.L.; Jahn, R.; Kirk, P.M.; Knapp, S.; McNeill, J.; Michel, E.; Patterson, D.J.; Pyle, R.; Tindall, B.J. (2011). Draft BioCode (2011): Principles and rules regulating the naming of organisms. ''Taxon''. 60: 201-212.</ref><ref>[http://www.ingentaconnect.com/content/iapt/tax/2011/00000060/00000001/art00018] and [http://iczn.org/content/introducing-draft-biocode-2011] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170713124948/http://iczn.org/content/introducing-draft-biocode-2011|date=2017-07-13}} Hawksworth, D.L. (2011). Introducing the Draft BioCode (2011). ''Taxon''. 60(1): 199–200.</ref> Tinanggihang isaalang-alang ng [[International Botanical Congress]] ang mungkahing BioCode noong 2011. Ang [[Virus classification|International Code of Virus Classification and Nomenclature]] (ICVCN) ay nananatiling nasa labas ng BioCode. ===Henetika=== [[Image:DNA chemical structure.svg|thumb|left|Ang istrukturang molekular ng [[DNA]]. Ang mga base ay nagpapares sa pamamagitan ng kaayusan ng kawing ng hidroheno sa pagitan ng mga strand.]] [[Image:Portulaca grandiflora mutant1.jpg|thumb|right|Ang isang [[mutasyon]] ay nagsanhi sa [[moss rose]] na ito na lumikha ng mga bulaklak na may iba't ibang mga kulay.]] Ang mga [[gene]] ang mga pangunahing unit ng pagmamana sa lahat ng mga organismo. Ito ay tumutugma sa isang rehiyon ng [[DNA]] na nag-iimpluwensiya ng anyo o tungkulin ng isang organismo sa mga spesipikong paraan. Ang lahat ng mga organismo mula [[bakterya]] hanggang sa mga hayop ay nagsasalo ng parehong makinarya na kumokopya at nagsasalin ng DNA sa mga protina. Ang mga sihay ay nagtatranskriba ng isang DNA gene tungo sa isang bersiyong [[RNA]] ng gene at pagkatapos ang isang [[ribosome]] ay nagsasalin ng RNA sa protina na isang sekwensiya ng mga [[asidong amino]]. Ang nagsasaling kodigo mula sa RNA codon tungo sa asidong amino ay pareho para sa karamihan ng mga organismo ngunit kaunting iba para sa iba. Halimbawa, ang isang sekwensiay ng DNA na nagkokodigo para sa [[insulin]] sa mga tao ay nagkokodigo ng insulin kapag ipinasok sa ibang mga organismo gaya ng mga halaman.<ref>[http://www.businessweek.com/magazine/content/07_33/b4046083.htm From SemBiosys, A New Kind Of Insulin] INSIDE WALL STREET By Gene G. Marcial(AUGUST 13, 2007)</ref> Ang mga DNA ay karaniwang nangyayari bilang mga linyar na [[kromosoma]] sa mga [[eukaryote]] at ang mga sirkular na kromosoma sa mga [[prokaryote]]. Ang isang kromosoma ay isang organisadong istruktura na binubuo ng DNA at mga [[histone]]. Ang hanay ng mga kromosoma sa isang sihay o ibang mga lokasyon ay sama samang tinatawag na [[genome]]. Sa mga eukaryote, ang genomic DNA ay matatagpuan sa [[nukleyo ng selula|nukleyo ng sihay]] kasama ng maliliit na mga halaga sa mga [[mitochondrion|mitochondria]] at mga [[chloroplast]]. Sa mga prokaryote, ang DNA ay matatagpuan sa loob ng isang hindi regular na hugis na katawan sa cytoplasm na tinatawag na [[nucleoid]].<ref>{{cite journal |author=Thanbichler M, Wang S, Shapiro L |title=The bacterial nucleoid: a highly organized and dynamic structure | journal=J Cell Biochem |volume=96 |issue=3 | pages=506–21 |year=2005 |pmid=15988757 | doi = 10.1002/jcb.20519 |ref=harv}}</ref> Ang impormasyong henetiko sa isang genome ay nasa loob ng mga gene at ang kumpletong pagbuo ng impormasyong ito sa isang organismo ay tinatawag na [[genotype]] nito.<ref>{{Cite web |url=http://www.medterms.com/script/main/art.asp?articlekey=8472 |title=Genotype definition – Medical Dictionary definitions |access-date=2013-06-15 |archive-date=2013-09-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130921054803/http://www.medterms.com/script/main/art.asp?articlekey=8472 |url-status=dead }}</ref> Ang lahat ng nabubuhay na organismo ay nagpapakita ng bariasyon o pagkakaiba sa loob ng isang populasyon at sa pagitan ng mga populasyon. Ang bariasyong henetiko ay mahalaga dahil nagbibigay ito ng materyal na henetiko para sa [[natural na seleksiyon]]. Ang mga pagkakaibang henetiko sa loob ng populasyon ay sanhi ng mga sumusunod: ang [[mutasyon]] na mga pagbabago sa [[DNA]], ang [[pagdaloy ng gene]] na anumang pagkilos ng mga gene mula sa isang populasyon sa isa pang populasyon at ang [[reproduksiyong seksuwal]] na makakalikha ng bagong kombinasyon ng gene mula sa mga magulang sa isang populasyon. Ang mga [[mutasyon]] ay nagbabago ng [[genotype]] ng isang organismo. Ito ay minsang nagsasanhi para ang mga iba't ibang mga [[phenotype]] ay lumitaw. Ang karamihan ng mga mutasyon ay may kaunting epekto sa phenotype, kalusugan o kaangkupang pagpaparami ng organismo. Ang mga mutaysong may epekto ay karaniwang nakakapinsala ngunit minsang mapapakinabangan. Ang mga pag-aaral sa langaw na ''[[Drosophila melanogaster]]'' ay nagmumungkahing kung ang mutasyon ay nagbabago ng isang protinang nilikha ng isang gene, ang mga 70 porsiyento ng mga mutasyong ito ay mapanganib na ang mga natirira ay neutral o mapapakinabangan.<ref>{{cite journal |pmid=17409186 |doi=10.1073/pnas.0701572104 |year=2007 |last1=Sawyer |first1=SA |last2=Parsch |last3=Zhang |last4=Hartl |title=Prevalence of positive selection among nearly neutral amino acid replacements in Drosophila |volume=104 |issue=16 |pages=6504–10 |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |first2=J |first3=Z |first4=DL |pmc=1871816|bibcode = 2007PNAS..104.6504S }}</ref> Ang [[henetikang pangpopulasyon]] ay nag-aaral ng distribusyon ng mga pagkakaibang henetiko sa loob ng mga populasyon at kung paanong ang mga distribusyong ito ay nagbabago sa paglipas ng panahon.<ref name=griffiths2000sect3842>{{cite book |editor1-first=Anthony J. F. |editor1-last=Griffiths |editor2-first=Jeffrey H. |editor2-last=Miller |editor3-first=David T. |editor3-last=Suzuki |editor4-first=Richard C. |editor4-last=Lewontin |editor5-last=Gelbart |title=An Introduction to Genetic Analysis |year=2000 |isbn=0-7167-3520-2 |edition=7th |publisher=W. H. Freeman |location=New York |chapterurl=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/bv.fcgi?rid=iga.section.3842 |chapter=Variation and its modulation |editor-first=William M.}}</ref> Ang mga pagbabago sa [[prekwensiya ng allele]] sa isang populasyon ay pangunahing naiimpluwensiyahan ng [[natural na seleksiyon]] kung saan ang isang allele ay nagbibigay ng kapakinabangang pagpili o pagpaparami sa organismo<ref name=griffiths2000sect3886>{{cite book |editor1-first=Anthony J. F. |editor1-last=Griffiths |editor2-first=Jeffrey H. |editor2-last=Miller |editor3-first=David T. |editor3-last=Suzuki |editor4-first=Richard C. |editor4-last=Lewontin |editor5-last=Gelbart |title=An Introduction to Genetic Analysis |year=2000 |isbn=0-7167-3520-2 |edition=7th |publisher=W. H. Freeman |location=New York |chapterurl=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/bv.fcgi?rid=iga.section.3886 |chapter=Selection |editor-first=William M.}}</ref> gayundin ang ibang mga paktor gaya ng [[mutasyon]], [[genetic drift]], [[genetic hitchhiking|genetic draft]],<ref>{{Cite journal | volume = 55 | issue = 11 | pages = 2161–2169 | last = Gillespie | first = John H. | title = Is the population size of a species relevant to its evolution? | url = https://archive.org/details/sim_evolution_2001-11_55_11/page/2161 | journal = Evolution | year = 2001 | pmid = 11794777 }}</ref> [[artipisyal na seleksiyon]], at [[gene flow|migrasyon]].<ref name=griffiths2000sect3906>{{cite book |editor1-first=Anthony J. F. |editor1-last=Griffiths |editor2-first=Jeffrey H. |editor2-last=Miller |editor3-first=David T. |editor3-last=Suzuki |editor4-first=Richard C. |editor4-last=Lewontin |editor5-last=Gelbart |title=An Introduction to Genetic Analysis |year=2000 |isbn=0-7167-3520-2 |edition=7th |publisher=W. H. Freeman |location=New York |chapterurl=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/bv.fcgi?rid=iga.section.3906 |chapter=Random events |editor-first=William M.}}</ref> Sa paglipas ng maraming mga henerasyon, ang mga [[genome]] ng mga organismo ay malaking nagbabago na nagreresulta sa phenomenon ng [[ebolusyon]]. Ang pagpili ng mga mapapakinabangang [[mutasyon]] ay nagsasanhi sa isang species na mag-ebolb sa mga anyong mas mahusay na makakaangkop sa kanilang kapaligiran na isang prosesong tinatawag na [[pag-aangkop]](''adaptation'').<ref name=Darwin>{{cite book |last=Darwin |first=Charles |authorlink = Charles Darwin |year=1859 |title=On the Origin of Species |place=London |publisher=John Murray |edition=1st |pages=1 |url=http://darwin-online.org.uk/content/frameset?itemID=F373&viewtype=text&pageseq=16 |isbn=0-8014-1319-2}} Related earlier ideas were acknowledged in {{cite book |last=Darwin |first=Charles |authorlink = Charles Darwin |year=1861 |title=On the Origin of Species |place=London |publisher=John Murray |edition=3rd |pages=xiii |url=http://darwin-online.org.uk/content/frameset?itemID=F381&viewtype=text&pageseq=20 |nopp=true |isbn=0-8014-1319-2}}</ref> Ang mga bagong species ay nabubuo sa pamamagitan ng proseso ng [[speciation]] na kadalasang sanhi ng mga paghihiwalay sa heograpiya na nagpipigil sa mga populasyon na magpalit ng mga gene sa bawat isa.<ref name=Gavrilets>{{cite journal |pmid=14628909 |doi=10.1554/02-727 |year=2003 |last1=Gavrilets |first1=S |title=Perspective: models of speciation: what have we learned in 40 years? |volume=57 |issue=10 |pages=2197–215 |journal=Evolution; international journal of organic evolution}}</ref> ===Homeostasis=== Ang [[Homeostasis]] ang kakayahan ng mga [[bukas na sistema]] na magregula ng panloob na kapaligiran nito upang panatilihin ang matatag na mga kondisyon sa pamamagitan ng mga maraming dinamikang ekwilibriyum na mga pagsasaayos na kinokontrol ng mga magkakaugnay na mga mekanismo ng regulasyon. Ang lahat ng mga organismo kahit pa [[uniselular|unisihayr]] o [[multiselular|multisihayr]] ay nagpapakita ng homeostasis.<ref>Kelvin Rodolfo, [http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=what-is-homeostasis Explanation of Homeostasis on scientificamerican.com]. Retrieved 16 Oktubre 2009.</ref> Upang panatilihin ang dinamikang ekwilibriyum at epektibong isagawa ang ilang mga tungkulin, ang isang sistema ay dapat makadetekta at tumugon sa mga pertubasyon. Pagkatapos ng deteksiyon ng isang perturbasyon, ang sistemang biolohikal ay normal na tumutugon sa pamamagitan ng [[negatibong feedback]]. Ito ay nangangahuluan ng pagpapatatag ng mga kondisyon sa pamamagitan ng pagbabawas o pagtataas ng aktibidad ng organo o sistema. Ang isang halimbawa nito ang paglalabas ng [[glucagon]] kapag ang mga lebel ng asukal ay labis na mababa. ===Enerhiya=== Ang pagpapatuloy na mabuhay ng organismong buhay ay nakasalalay sa patuloy na pagpasok o pagkuha nito ng enerhiya. Ang mga reaksiyong kimikal na responsable para sa istruktura nito at tungkulin ay isinasaayos upang kumukha ng enerhiya mula sa mga substansiya na nagsisilbi nitong pagkain at binabago ang mga ito upang makatulong na bumuo ng mga bagong sihay at tustusan ang mga ito. Sa prosesong ito, ang mga molekula ng mga substansiyang kimikal na bumubuo ng pagkain ay gumagampan ng dalawang mga papel: una ay naglalaman ito ng enerhiya na mababago para sa mga biyolohikal na [[reaksiyong kimikal]], ikalawa, ang mga ito ay bumubuo ng mga bagong istrukturang molekular na binubuo ng mga biyomolekula. Ang mga organismong responsable para sa pagpapakilala ng enerhiya sa isang ekosistema ay kilala bilang mga prodyuser o mga [[autotroph]]. Ang halos lahat ng mga organismong ito ay orihinal na kumukuha ng enerhiya mula sa araw.<ref name=bryantfrigaard>{{cite journal | author = D.A. Bryant & N.-U. Frigaard |month=November | year = 2006 | title = Prokaryotic photosynthesis and phototrophy illuminated | journal = Trends Microbiol | volume = 14 | issue = 11 | pages=488–96 | doi = 10.1016/j.tim.2006.09.001 | pmid = 16997562 | ref = harv }}</ref> Ang mga halaman at ibang mga [[phototroph]] ay gumagamit ng enerhiya mula sa araw sa pamamagitan ng prosesong kilala bilang [[photosynthesis]] upang ikomberte ang mga hilaw na materyal tungo sa mga organikong molekula gaya ng [[Adenosine triphosphate|ATP]] na ang mga kawing ay masisira upang maglabas ng enerhiya.<ref>{{cite book |author=Smith, A. L. |title=Oxford dictionary of biochemistry and molecular biology |url=https://archive.org/details/oxforddictionary0000unse_e9s4 |publisher=Oxford University Press |location=Oxford [Oxfordshire] |year=1997 |page=[https://archive.org/details/oxforddictionary0000unse_e9s4/page/508 508] |isbn=0-19-854768-4 |quote=Photosynthesis – the synthesis by organisms of organic chemical compounds, esp. carbohydrates, from carbon dioxide using energy obtained from light rather than the oxidation of chemical compounds.}}</ref> Gayunpaman, ang ilang mga ekosistema ay buong nakasalalay sa enerhiyang hinahango ng mga [[chemotroph]] mula sa mga [[methane]], mga [[sulfides]] o iba pang mga pinagkukunang enerhiyang [[Solar energy|luminal]].<ref>Katrina Edwards. ''Microbiology of a Sediment Pond and the Underlying Young, Cold, Hydrologically Active Ridge Flank''. Woods Hole Oceanographic Institution.</ref> Ang ilang mga nabibihag na enerhiya ay ginagamit upang lumikha ng [[biyomasa]] upang tustusan ang buhay at magbigay ng enerhiya para sa paglago at pag-unlad. Ang karamihan ng natitira ng enerhiyang ito ay nawawala bilang mga init at mga itinatapong molekula. Ang pinakamahalgang mga proseso sa pagkokomberte ng enerhiya na nabihag sa mga substansiyang kimikal tungo sa enerhiayng magagamit upang tustusan ang buhay ang [[metabolismo]].<ref>{{cite book |author=Campbell, Neil A. and Reece Jane B|title=Biology |publisher=Benjamin Cummings |year=2001 |chapter=6|isbn=978-0-8053-6624-2 |accessyear= 2008 |oclc=47521441 48195194 53439122 55707478 64759228 79136407}}</ref> at [[respirasyong pangselula|respirasyong pangsihay]].<ref name="Colvard, 2009">Bartsch/Colvard, ''The Living Environment''. (2009) New York State Prentice Hall Regents Review. Retrieved 16 Oktubre 2009.</ref> ==Mga sangay == ===Pisyolohiya=== Ang '''pisyolohiya''' (Ingles: ''physiology'') ay ang pag-aaral ng galaw at tungkulin ng bawat bahagi ng pangangatawan. Ito ay sangay ng biyolohiya (''biology''). Kadalasan itong pinag-aaralan kasabay ng [[anatomiya]] na siya namang pag-aaral hinggil sa bahagi ng pangangatawan. ===Biyolohiyang molekular=== Ang '''biyolohiyang molekular''' o '''biyolohiyang pangmolekula''' ay ang pag-aaral ng [[biyolohiya]] sa antas na [[molekular]]. Nasasaklawan ng larangang ito ang ibang mga lugar ng biyolohiya at [[kimika]], partikular na ang [[biyolohiya ng selula]], [[henetika]], [[biyopisika]], at [[biyokimika]].<ref>Alberts B. Johnson A. Lewis J. Raff M. Roberts K. Walter P. 2008. ''Molecular biology of the cell'', ika-5 edisyon. Garland. ISBN 0-8153-3218-1</ref><ref>Lodish H. Berk A. Matsudaira P. Kaiser C.A. Krieger M. Scott M.P. Zipurksy S.L. Darnell J. 2004. ''Molecular cell biology'', ika-5 edisyon, Freeman, NY.</ref> Pangunahing nakatuon ang biyolohiiyang molekular sa pag-unawa ng interaksiyon sa pagitan ng samu't saring mga sistema ng isang [[sihay]], kasama ang interelasyon ng [[DNA]], [[RNA]] at biyosintesis ng protina, at pagkatuto kung paano kinokontrol o tinatabanan ang ganitong mga interaksiyon. {{Branches of Biology}} == Galeriya == <gallery> File:Guriezo Adino vaca toro terneras.jpg|Animalia - Bos primigenius taurus File:Zboże.jpg|Planta - Triticum File:Morchella esculenta 08.jpg|Fungi - Morchella esculenta File:Fucus serratus2.jpg|Stramenopila/Chromista - Fucus serratus File:Gemmatimonas aurantiaca.jpg|Bacteria - Gemmatimonas aurantiaca (- = 1 Micrometer) File:Halobacteria.jpg|Archaea - Halobacteria File:Gamma phage.png|Virus - Gamma phage </gallery> == Sanggunian == {{reflist}} {{Biology nav}} {{Nature nav}} [[Kategorya:Biyolohiya|*]] [[Kategorya:Agham]] </textarea><div class="templatesUsed"><div class="mw-templatesUsedExplanation"><p>Mga padron na ginamit sa pahinang ito: </p></div><ul> <li><a href="/wiki/Padron:Biological_classification" title="Padron:Biological classification">Padron:Biological classification</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Biological_classification&action=edit" title="Padron:Biological classification">baguhin</a>) </li><li><a href="/w/index.php?title=Padron:Biological_classification/core&action=edit&redlink=1" class="new" title="Padron:Biological classification/core (hindi pa naisusulat)">Padron:Biological classification/core</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Biological_classification/core&action=edit" class="new" title="Padron:Biological classification/core (hindi pa naisusulat)">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Padron:Biology_nav" title="Padron:Biology nav">Padron:Biology nav</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Biology_nav&action=edit" title="Padron:Biology nav">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Padron:Branches_of_Biology" title="Padron:Branches of Biology">Padron:Branches of Biology</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Branches_of_Biology&action=edit" title="Padron:Branches of Biology">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Padron:Cite_book" title="Padron:Cite book">Padron:Cite book</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Cite_book&action=edit" title="Padron:Cite book">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Padron:Cite_conference" title="Padron:Cite conference">Padron:Cite conference</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Cite_conference&action=edit" title="Padron:Cite conference">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Padron:Cite_journal" title="Padron:Cite journal">Padron:Cite journal</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Cite_journal&action=edit" title="Padron:Cite journal">tingnan ang wikitext</a>) (medyo-nakaprotekta)</li><li><a href="/wiki/Padron:Cite_web" title="Padron:Cite web">Padron:Cite web</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Cite_web&action=edit" title="Padron:Cite web">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Padron:Fact" title="Padron:Fact">Padron:Fact</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Fact&action=edit" title="Padron:Fact">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Padron:Fix" title="Padron:Fix">Padron:Fix</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Fix&action=edit" title="Padron:Fix">tingnan ang wikitext</a>) (medyo-nakaprotekta)</li><li><a href="/wiki/Padron:Hlist/styles.css" title="Padron:Hlist/styles.css">Padron:Hlist/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Hlist/styles.css&action=edit" title="Padron:Hlist/styles.css">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Padron:Icon" title="Padron:Icon">Padron:Icon</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Icon&action=edit" title="Padron:Icon">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Padron:Main" class="mw-redirect" title="Padron:Main">Padron:Main</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Main&action=edit" class="mw-redirect" title="Padron:Main">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Padron:Main_other" title="Padron:Main other">Padron:Main other</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Main_other&action=edit" title="Padron:Main other">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Padron:Nature_nav" title="Padron:Nature nav">Padron:Nature nav</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Nature_nav&action=edit" title="Padron:Nature nav">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Padron:Navbox" title="Padron:Navbox">Padron:Navbox</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Navbox&action=edit" title="Padron:Navbox">tingnan ang wikitext</a>) (nakaprotekta)</li><li><a href="/wiki/Padron:Nowrap" title="Padron:Nowrap">Padron:Nowrap</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Nowrap&action=edit" title="Padron:Nowrap">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Padron:Pangunahin" title="Padron:Pangunahin">Padron:Pangunahin</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Pangunahin&action=edit" title="Padron:Pangunahin">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Padron:PhylomapB" title="Padron:PhylomapB">Padron:PhylomapB</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:PhylomapB&action=edit" title="Padron:PhylomapB">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Padron:Reflist" title="Padron:Reflist">Padron:Reflist</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Reflist&action=edit" title="Padron:Reflist">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Padron:Reflist/styles.css" title="Padron:Reflist/styles.css">Padron:Reflist/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Reflist/styles.css&action=edit" title="Padron:Reflist/styles.css">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Padron:Webarchive" title="Padron:Webarchive">Padron:Webarchive</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:Webarchive&action=edit" title="Padron:Webarchive">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Padron:%C2%B7" title="Padron:·">Padron:·</a> (<a href="/w/index.php?title=Padron:%C2%B7&action=edit" title="Padron:·">tingnan ang wikitext</a>) (medyo-nakaprotekta)</li><li><a href="/wiki/Module:Arguments" title="Module:Arguments">Module:Arguments</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Arguments&action=edit" title="Module:Arguments">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Check_for_unknown_parameters" title="Module:Check for unknown parameters">Module:Check for unknown parameters</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Check_for_unknown_parameters&action=edit" title="Module:Check for unknown parameters">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Citation/CS1" title="Module:Citation/CS1">Module:Citation/CS1</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Citation/CS1&action=edit" title="Module:Citation/CS1">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Citation/CS1/COinS" title="Module:Citation/CS1/COinS">Module:Citation/CS1/COinS</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Citation/CS1/COinS&action=edit" title="Module:Citation/CS1/COinS">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Citation/CS1/Configuration" title="Module:Citation/CS1/Configuration">Module:Citation/CS1/Configuration</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Citation/CS1/Configuration&action=edit" title="Module:Citation/CS1/Configuration">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Citation/CS1/Date_validation" title="Module:Citation/CS1/Date validation">Module:Citation/CS1/Date validation</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Citation/CS1/Date_validation&action=edit" title="Module:Citation/CS1/Date validation">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Citation/CS1/Identifiers" title="Module:Citation/CS1/Identifiers">Module:Citation/CS1/Identifiers</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Citation/CS1/Identifiers&action=edit" title="Module:Citation/CS1/Identifiers">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Citation/CS1/Suggestions" title="Module:Citation/CS1/Suggestions">Module:Citation/CS1/Suggestions</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Citation/CS1/Suggestions&action=edit" title="Module:Citation/CS1/Suggestions">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Citation/CS1/Utilities" title="Module:Citation/CS1/Utilities">Module:Citation/CS1/Utilities</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Citation/CS1/Utilities&action=edit" title="Module:Citation/CS1/Utilities">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Citation/CS1/Whitelist" title="Module:Citation/CS1/Whitelist">Module:Citation/CS1/Whitelist</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Citation/CS1/Whitelist&action=edit" title="Module:Citation/CS1/Whitelist">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Citation/CS1/styles.css" title="Module:Citation/CS1/styles.css">Module:Citation/CS1/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Citation/CS1/styles.css&action=edit" title="Module:Citation/CS1/styles.css">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Format_link" title="Module:Format link">Module:Format link</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Format_link&action=edit" title="Module:Format link">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Hatnote" title="Module:Hatnote">Module:Hatnote</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Hatnote&action=edit" title="Module:Hatnote">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Hatnote_list" title="Module:Hatnote list">Module:Hatnote list</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Hatnote_list&action=edit" title="Module:Hatnote list">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Main" title="Module:Main">Module:Main</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Main&action=edit" title="Module:Main">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Navbar" title="Module:Navbar">Module:Navbar</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Navbar&action=edit" title="Module:Navbar">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Navbar/configuration" title="Module:Navbar/configuration">Module:Navbar/configuration</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Navbar/configuration&action=edit" title="Module:Navbar/configuration">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Navbar/styles.css" title="Module:Navbar/styles.css">Module:Navbar/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Navbar/styles.css&action=edit" title="Module:Navbar/styles.css">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Navbox" title="Module:Navbox">Module:Navbox</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Navbox&action=edit" title="Module:Navbox">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Navbox/configuration" title="Module:Navbox/configuration">Module:Navbox/configuration</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Navbox/configuration&action=edit" title="Module:Navbox/configuration">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Navbox/styles.css" title="Module:Navbox/styles.css">Module:Navbox/styles.css</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Navbox/styles.css&action=edit" title="Module:Navbox/styles.css">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:TableTools" title="Module:TableTools">Module:TableTools</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:TableTools&action=edit" title="Module:TableTools">baguhin</a>) </li><li><a href="/wiki/Module:Webarchive" title="Module:Webarchive">Module:Webarchive</a> (<a href="/w/index.php?title=Module:Webarchive&action=edit" title="Module:Webarchive">baguhin</a>) </li></ul></div><p id="mw-returnto">Magbalik sa <a href="/wiki/Biyolohiya" title="Biyolohiya">Biyolohiya</a>.</p> <noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Kinuha sa "<a dir="ltr" href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Biyolohiya">https://tl.wikipedia.org/wiki/Biyolohiya</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks catlinks-allhidden" data-mw="interface"></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Patakaran sa Pagkapribado</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Patungkol">Patungkol sa Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Pangkalahatang_pagtatanggi">Pagtatanggi</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Kodigo ng Paggawi</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Mga Developer</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/tl.wikipedia.org">Estadistika</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Tungkol sa Cookie</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//tl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Biyolohiya&action=edit&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Itsura sa mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-kmnzc","wgBackendResponseTime":199,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.004","walltime":"0.005","ppvisitednodes":{"value":17,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":723,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":0,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":2,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 0.000 1 -total"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-kmnzc","timestamp":"20241124024358","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> </body> </html>