CINXE.COM

Arsitektur Gereja - Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="id" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Arsitektur Gereja - Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )idwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","Januari","Februari","Maret","April","Mei","Juni","Juli","Agustus","September","Oktober","November","Desember"],"wgRequestId":"70f8217a-fc49-487b-8c13-7f47b3092260","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Arsitektur_Gereja","wgTitle":"Arsitektur Gereja","wgCurRevisionId":25837433,"wgRevisionId":25837433,"wgArticleId":676036,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Halaman dengan kesalahan referensi","Arsitektur Gereja","Arsitektur","Gaya Bangunan","Gereja"],"wgPageViewLanguage":"id","wgPageContentLanguage":"id","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Arsitektur_Gereja","wgRelevantArticleId":676036,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{ "levels":2}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"id","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"id"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":10000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q2860334","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.charinsert-styles":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles": "ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.watchlist-notice","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.AdvancedSiteNotices","ext.gadget.switcher","ext.gadget.Bagikan","ext.gadget.CurIDLink","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init", "ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","oojs-ui.styles.icons-media","oojs-ui-core.icons"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=id&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=id&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=id&amp;modules=ext.gadget.charinsert-styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=id&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.17"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d1/Collage-Christian-culture.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1275"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Collage-Christian-culture.jpg/800px-Collage-Christian-culture.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="850"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Collage-Christian-culture.jpg/640px-Collage-Christian-culture.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="680"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Arsitektur Gereja - Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//id.m.wikipedia.org/wiki/Arsitektur_Gereja"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Sunting" href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (id)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//id.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://id.wikipedia.org/wiki/Arsitektur_Gereja"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.id"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Umpan Atom Wikipedia" href="/w/index.php?title=Istimewa:Perubahan_terbaru&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Arsitektur_Gereja rootpage-Arsitektur_Gereja skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Lompat ke isi</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Situs"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu utama" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu utama" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu utama</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu utama</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">pindah ke bilah sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">sembunyikan</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigasi </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Halaman_Utama" title="Kunjungi Halaman Utama [z]" accesskey="z"><span>Halaman Utama</span></a></li><li id="n-Daftar-isi" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Isi"><span>Daftar isi</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Perubahan_terbaru" title="Daftar perubahan terbaru dalam wiki. [r]" accesskey="r"><span>Perubahan terbaru</span></a></li><li id="n-Artikel-pilihan" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Artikel_pilihan/Topik"><span>Artikel pilihan</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Peristiwa_terkini" title="Temukan informasi tentang peristiwa terkini"><span>Peristiwa terkini</span></a></li><li id="n-newpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Halaman_baru"><span>Halaman baru</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Halaman_sembarang" title="Tampilkan sembarang halaman [x]" accesskey="x"><span>Halaman sembarang</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Halaman_istimewa"><span>Halaman istimewa</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Komunitas" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Komunitas" > <div class="vector-menu-heading"> Komunitas </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Warung-Kopi" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Warung_Kopi"><span>Warung Kopi</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Komunitas" title="Tentang proyek, apa yang dapat Anda lakukan, di mana untuk mencari sesuatu"><span>Portal komunitas</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Bantuan:Isi" title="Tempat mencari bantuan."><span>Bantuan</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Wikipedia" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Wikipedia" > <div class="vector-menu-heading"> Wikipedia </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutsite" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Perihal"><span>Tentang Wikipedia</span></a></li><li id="n-Pancapilar" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Pancapilar"><span>Pancapilar</span></a></li><li id="n-Kebijakan" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kebijakan_dan_pedoman"><span>Kebijakan</span></a></li><li id="n-Hubungi-kami" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Hubungi_kami"><span>Hubungi kami</span></a></li><li id="n-Bak-pasir" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Bak_pasir"><span>Bak pasir</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Bagikan" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Bagikan emptyPortlet" > <div class="vector-menu-heading"> Bagikan </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Halaman_Utama" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Ensiklopedia Bebas" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-id.svg" width="120" height="14" style="width: 7.5em; height: 0.875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Istimewa:Pencarian" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Cari di Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Pencarian</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Telusuri Wikipedia" aria-label="Telusuri Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Cari di Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Istimewa:Pencarian"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Cari</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Perkakas pribadi"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Tampilan"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page&#039;s font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Tampilan" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Tampilan</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=id.wikipedia.org&amp;uselang=id" class=""><span>Menyumbang</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Istimewa:Buat_akun&amp;returnto=Arsitektur+Gereja" title="Anda dianjurkan untuk membuat akun dan masuk log; meskipun, hal itu tidak diwajibkan" class=""><span>Buat akun baru</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Istimewa:Masuk_log&amp;returnto=Arsitektur+Gereja" title="Anda disarankan untuk masuk log, meskipun hal itu tidak diwajibkan. [o]" accesskey="o" class=""><span>Masuk log</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Opsi lainnya" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Perkakas pribadi" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Perkakas pribadi</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu pengguna" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=id.wikipedia.org&amp;uselang=id"><span>Menyumbang</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:Buat_akun&amp;returnto=Arsitektur+Gereja" title="Anda dianjurkan untuk membuat akun dan masuk log; meskipun, hal itu tidak diwajibkan"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Buat akun baru</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:Masuk_log&amp;returnto=Arsitektur+Gereja" title="Anda disarankan untuk masuk log, meskipun hal itu tidak diwajibkan. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Masuk log</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Halaman penyunting yang telah keluar log <a href="/wiki/Bantuan:Pengantar" aria-label="Pelajari lebih lanjut tentang menyunting"><span>pelajari lebih lanjut</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Kontribusi_saya" title="Daftar suntingan yang dibuat dari alamat IP ini [y]" accesskey="y"><span>Kontribusi</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Pembicaraan_saya" title="Pembicaraan tentang suntingan dari alamat IP ini [n]" accesskey="n"><span>Pembicaraan</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Situs"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Daftar isi" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Daftar isi</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">pindah ke bilah sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">sembunyikan</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Awal</div> </a> </li> <li id="toc-Masa-masa_Arsitektur_Gereja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Masa-masa_Arsitektur_Gereja"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Masa-masa Arsitektur Gereja</span> </div> </a> <ul id="toc-Masa-masa_Arsitektur_Gereja-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Basilika" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Basilika"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Basilika</span> </div> </a> <ul id="toc-Basilika-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Romanesque" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Romanesque"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Romanesque</span> </div> </a> <ul id="toc-Romanesque-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gothik/Gothic" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Gothik/Gothic"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Gothik/Gothic</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Gothik/Gothic-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Gulingkan subbagian Gothik/Gothic</span> </button> <ul id="toc-Gothik/Gothic-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Katedral" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Katedral"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Katedral</span> </div> </a> <ul id="toc-Katedral-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Neo_Gotik" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Neo_Gotik"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Neo Gotik</span> </div> </a> <ul id="toc-Neo_Gotik-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Modern" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Modern"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Modern</span> </div> </a> <ul id="toc-Modern-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Aspek_Gereja_Modern" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Aspek_Gereja_Modern"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Aspek Gereja Modern</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Aspek_Gereja_Modern-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Gulingkan subbagian Aspek Gereja Modern</span> </button> <ul id="toc-Aspek_Gereja_Modern-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Arsitektur_Gereja_dan_Alam" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Arsitektur_Gereja_dan_Alam"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Arsitektur Gereja dan Alam</span> </div> </a> <ul id="toc-Arsitektur_Gereja_dan_Alam-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Arsitektur_Gereja_dan_Budaya" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Arsitektur_Gereja_dan_Budaya"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Arsitektur Gereja dan Budaya</span> </div> </a> <ul id="toc-Arsitektur_Gereja_dan_Budaya-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Referensi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Referensi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Referensi</span> </div> </a> <ul id="toc-Referensi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Daftar isi" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Daftar Isi" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Gulingkan daftar isi" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Gulingkan daftar isi</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Arsitektur Gereja</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Pergi ke artikel dalam bahasa lain. Terdapat 13 bahasa" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-13" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">13 bahasa</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%86%D8%A7%D8%A6%D8%B3" title="عمارة الكنائس – Arab" lang="ar" hreflang="ar" data-title="عمارة الكنائس" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arab" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Church_architecture" title="Church architecture – Inggris" lang="en" hreflang="en" data-title="Church architecture" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Inggris" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Arquitectura_de_iglesias" title="Arquitectura de iglesias – Spanyol" lang="es" hreflang="es" data-title="Arquitectura de iglesias" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spanyol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7" title="معماری کلیسا – Persia" lang="fa" hreflang="fa" data-title="معماری کلیسا" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Persia" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Kirkkoarkkitehtuuri" title="Kirkkoarkkitehtuuri – Suomi" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kirkkoarkkitehtuuri" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Suomi" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Architecture_eccl%C3%A9siastique" title="Architecture ecclésiastique – Prancis" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Architecture ecclésiastique" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Prancis" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%93%D7%A8%D7%99%D7%9B%D7%9C%D7%95%D7%AA_%D7%9B%D7%A0%D7%A1%D7%99%D7%95%D7%AA" title="אדריכלות כנסיות – Ibrani" lang="he" hreflang="he" data-title="אדריכלות כנסיות" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Ibrani" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Crkveno_graditeljstvo" title="Crkveno graditeljstvo – Kroasia" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Crkveno graditeljstvo" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroasia" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Kereszt%C3%A9ny_templom%C3%A9p%C3%ADt%C3%A9szet" title="Keresztény templomépítészet – Hungaria" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Keresztény templomépítészet" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hungaria" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EA%B5%90%ED%9A%8C_%EA%B1%B4%EC%B6%95" title="교회 건축 – Korea" lang="ko" hreflang="ko" data-title="교회 건축" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Korea" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%9A%E0%B5%BC%E0%B4%9A%E0%B5%8D%E0%B4%9A%E0%B5%8D_%E0%B4%86%E0%B5%BC%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B4%BF%E0%B4%9F%E0%B5%86%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%9A%E0%B5%BC" title="ചർച്ച് ആർക്കിടെക്ചർ – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ചർച്ച് ആർക്കിടെക്ചർ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Arhitectur%C4%83_bisericeasc%C4%83" title="Arhitectură bisericească – Rumania" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Arhitectură bisericească" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Rumania" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Cerkvena_arhitektura" title="Cerkvena arhitektura – Slovenia" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Cerkvena arhitektura" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Slovenia" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2860334#sitelinks-wikipedia" title="Sunting pranala interwiki" class="wbc-editpage">Sunting pranala</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Ruang nama"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Arsitektur_Gereja" title="Lihat halaman isi [c]" accesskey="c"><span>Halaman</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Pembicaraan:Arsitektur_Gereja" rel="discussion" title="Pembicaraan halaman isi [t]" accesskey="t"><span>Pembicaraan</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ubah varian bahasa" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Bahasa Indonesia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Tampilan"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Arsitektur_Gereja"><span>Baca</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;veaction=edit" title="Sunting halaman ini [v]" accesskey="v"><span>Sunting</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;action=edit" title="Sunting kode sumber halaman ini [e]" accesskey="e"><span>Sunting sumber</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;action=history" title="Revisi sebelumnya dari halaman ini. [h]" accesskey="h"><span>Lihat riwayat</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Peralatan halaman"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Perkakas" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Perkakas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Perkakas</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">pindah ke bilah sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">sembunyikan</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Opsi lainnya" > <div class="vector-menu-heading"> Tindakan </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Arsitektur_Gereja"><span>Baca</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;veaction=edit" title="Sunting halaman ini [v]" accesskey="v"><span>Sunting</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;action=edit" title="Sunting kode sumber halaman ini [e]" accesskey="e"><span>Sunting sumber</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;action=history"><span>Lihat riwayat</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Umum </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Pranala_balik/Arsitektur_Gereja" title="Daftar semua halaman wiki yang memiliki pranala ke halaman ini [j]" accesskey="j"><span>Pranala balik</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Perubahan_terkait/Arsitektur_Gereja" rel="nofollow" title="Perubahan terbaru halaman-halaman yang memiliki pranala ke halaman ini [k]" accesskey="k"><span>Perubahan terkait</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;oldid=25837433" title="Pranala permanen untuk revisi halaman ini"><span>Pranala permanen</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;action=info" title="Informasi lanjut tentang halaman ini"><span>Informasi halaman</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:Kutip&amp;page=Arsitektur_Gereja&amp;id=25837433&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Informasi tentang bagaimana mengutip halaman ini"><span>Kutip halaman ini</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Fid.wikipedia.org%2Fwiki%2FArsitektur_Gereja"><span>Lihat URL pendek</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Fid.wikipedia.org%2Fwiki%2FArsitektur_Gereja"><span>Unduh kode QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Cetak/ekspor </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:Buku&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=Arsitektur+Gereja"><span>Buat buku</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:DownloadAsPdf&amp;page=Arsitektur_Gereja&amp;action=show-download-screen"><span>Unduh versi PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;printable=yes" title="Versi cetak halaman ini [p]" accesskey="p"><span>Versi cetak</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dalam proyek lain </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Church_architecture" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2860334" title="Pranala untuk menghubungkan butir pada ruang penyimpanan data [g]" accesskey="g"><span>Butir di Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Peralatan halaman"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Tampilan"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Tampilan</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">pindah ke bilah sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">sembunyikan</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Dari Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="id" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r26333518">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:right;clear:right;margin:0.5em 0 1em 1em;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);padding:0.2em;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;border-collapse:collapse;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:right!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding:0 0.4em 0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding:0.2em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding:0.4em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.8em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.5em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0.4em 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.8em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:right;font-size:115%;padding:0 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{padding:0 0.4em;text-align:left;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}.mw-parser-output .sidebar-list-title-c{padding:0 0.4em;text-align:center;margin:0 3.3em}@media(max-width:640px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}body.skin--responsive .mw-parser-output .sidebar a>img{max-width:none!important}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .sidebar{display:none!important}}</style><table class="sidebar sidebar-collapse"><tbody><tr><td class="sidebar-pretitle" style="background:lavender;">Bagian dari <a href="/w/index.php?title=Kategori:Kebudayaan_Kristen&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kategori:Kebudayaan Kristen (halaman belum tersedia)">seri</a> tentang</td></tr><tr><th class="sidebar-title-with-pretitle" style="background:lavender;"><a href="/w/index.php?title=Kebudayaan_Kristen&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kebudayaan Kristen (halaman belum tersedia)">Kebudayaan Kristen</a></th></tr><tr><td class="sidebar-image"><span typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Berkas:Collage-Christian-culture.jpg" class="mw-file-description" title="Kebudayaan Kristen"><img alt="Kebudayaan Kristen" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Collage-Christian-culture.jpg/210px-Collage-Christian-culture.jpg" decoding="async" width="210" height="223" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Collage-Christian-culture.jpg/315px-Collage-Christian-culture.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Collage-Christian-culture.jpg/420px-Collage-Christian-culture.jpg 2x" data-file-width="1123" data-file-height="1193" /></a></span></td></tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible"><div class="sidebar-list-title" style="background:lavender;;background:lavender;padding:0.2em;text-align:center;"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r23782733">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><div class="hlist"><ul><li><a href="/w/index.php?title=Kebudayaan_Kristen&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kebudayaan Kristen (halaman belum tersedia)">Kebudayaan</a></li></ul></div></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content plainlist"><div class="hlist" style="margin-left: 0em;"> <ul><li><a href="/wiki/Kekaisaran_Romawi_Timur" title="Kekaisaran Romawi Timur">Kebudayaan Bizantin</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kebudayaan_Protestan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kebudayaan Protestan (halaman belum tersedia)">Kebudayaan Protestan</a></li> <li><a href="/wiki/Tahun_liturgi" title="Tahun liturgi">Hari-hari raya</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kebudayaan_gereja_Mormon&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kebudayaan gereja Mormon (halaman belum tersedia)">Kebudayaan gereja Mormon</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Orang_Kristen_budaya&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Orang Kristen budaya (halaman belum tersedia)">Orang Kristen budaya</a></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible"><div class="sidebar-list-title" style="background:lavender;;background:lavender;padding:0.2em;text-align:center;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733"><div class="hlist"><ul><li><a href="/wiki/Seni_rupa_Kristen" title="Seni rupa Kristen">Seni Rupa</a></li></ul></div></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content plainlist"><div class="hlist" style="margin-left: 0em;"> <ul><li><a href="/wiki/Simbol_Kristen" title="Simbol Kristen">Simbolisme Kristen</a></li> <li><a href="/wiki/Seni_rupa_dan_arsitektur_gereja_perdana" title="Seni rupa dan arsitektur gereja perdana">Seni rupa purwa</a></li> <li><a href="/wiki/Seni_rupa_Gereja_Katolik" title="Seni rupa Gereja Katolik">Seni rupa Katolik</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Seni_rupa_Lutheran&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Seni rupa Lutheran (halaman belum tersedia)">Seni rupa Lutheran</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Arsitektur gereja</a></li> <li><a href="/wiki/Ikon" class="mw-disambig" title="Ikon">Ikon</a></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible"><div class="sidebar-list-title" style="background:lavender;;background:lavender;padding:0.2em;text-align:center;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733"><div class="hlist"><ul><li><a href="/w/index.php?title=Kesusastraan_Kristen&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kesusastraan Kristen (halaman belum tersedia)">Kesusastraan</a></li></ul></div></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content plainlist"><div class="hlist" style="margin-left: 0em;"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Kesusastraan_Katolik_Amerika&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kesusastraan Katolik Amerika (halaman belum tersedia)">Kesusastraan Katolik Amerika</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fiksi_Alkitab&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Fiksi Alkitab (halaman belum tersedia)">Fiksi Alkitab</a></li> <li><a href="/wiki/Drama_Kristen" title="Drama Kristen">Drama Kristen</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Puisi_Kristen&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Puisi Kristen (halaman belum tersedia)">Puisi Kristen</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Novel_Kristen&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Novel Kristen (halaman belum tersedia)">Novel Kristen</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fiksi_ilmiah_Kristen&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Fiksi ilmiah Kristen (halaman belum tersedia)">Fiksi ilmiah Kristen</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Autobiografi_spiritual&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Autobiografi spiritual (halaman belum tersedia)">Autobiografi Kristen</a></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible"><div class="sidebar-list-title" style="background:lavender;;background:lavender;padding:0.2em;text-align:center;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733"><div class="hlist"><ul><li><a href="/wiki/Musik_Kristen" title="Musik Kristen">Musik</a></li></ul></div></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content plainlist"><div class="hlist" style="margin-left: 0em;"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Musik_Kristen_kontemporer&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Musik Kristen kontemporer (halaman belum tersedia)">Musik Kristen kontemporer</a></li> <li><a href="/wiki/Musik_Natal" title="Musik Natal">Musik Natal</a></li> <li><a href="/wiki/Musik_gereja" title="Musik gereja">Musik gereja</a> (<a href="/wiki/Pesparawi" title="Pesparawi">Pesparawi</a>)</li> <li><a href="/wiki/Musik_gospel" title="Musik gospel">Musik gospel</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Musik_liturgi&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Musik liturgi (halaman belum tersedia)">Musik liturgi</a></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible"><div class="sidebar-list-title" style="background:lavender;;background:lavender;padding:0.2em;text-align:center;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733"><div class="hlist"><ul><li><a href="/wiki/Kekristenan_dan_ilmu_pengetahuan" title="Kekristenan dan ilmu pengetahuan">Ilmu Pengetahuan</a></li></ul></div></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content plainlist"><div class="hlist" style="margin-left: 0em;"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Daftar_tokoh_Kristen_di_bidang_ilmu_pengetahuan_dan_teknologi&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Daftar tokoh Kristen di bidang ilmu pengetahuan dan teknologi (halaman belum tersedia)">Daftar ilmuwan Kristen</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tesis_Merton&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Tesis Merton (halaman belum tersedia)">Tesis Merton</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_penerima_Nobel_Kristen" title="Daftar penerima Nobel Kristen">Daftar tokoh Kristen penerima penghargaan Nobel</a></li> <li><a href="/wiki/Gereja_Katolik_dan_ilmu_pengetahuan" title="Gereja Katolik dan ilmu pengetahuan">Gereja Katolik dan ilmu pengetahuan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pastor-naturalis&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Pastor-naturalis (halaman belum tersedia)">Pastor-naturalis</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tokoh_Serikat_Handai_Tolan_di_bidang_ilmu_pengetahuan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Tokoh Serikat Handai Tolan di bidang ilmu pengetahuan (halaman belum tersedia)">Tokoh Serikat Handai Tolan di bidang ilmu pengetahuan</a></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible"><div class="sidebar-list-title" style="background:lavender;;background:lavender;padding:0.2em;text-align:center;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733"><div class="hlist"><ul><li><a href="/wiki/Sejarah_Kekristenan" title="Sejarah Kekristenan">Sejarah</a></li></ul></div></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content plainlist"><div class="hlist" style="margin-left: 0em;"> <ul><li><a href="/wiki/Gereja_Katolik_Roma_dan_peradaban_manusia" class="mw-redirect" title="Gereja Katolik Roma dan peradaban manusia">Agama Kristen dalam peradaban</a></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_Kekristenan" title="Sejarah Kekristenan">Sejarah agama Kristen</a> <ul><li><a href="/wiki/Sejarah_Gereja_Katolik" title="Sejarah Gereja Katolik">Sejarah Katolik</a></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_Gereja_Ortodoks" title="Sejarah Gereja Ortodoks">Sejarah Ortodoks Timur</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Pengaruh_Kristen_dalam_Islam" title="Pengaruh Kristen dalam Islam">Pengaruh Kristen dalam agama Islam</a></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-below"> <a href="/wiki/Portal:Kristen" title="Portal:Kristen">Portal Kristen</a></td></tr><tr><td class="sidebar-navbar"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r18590415">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-lihat"><a href="/wiki/Templat:Kebudayaan_Kristen" title="Templat:Kebudayaan Kristen"><abbr title="Lihat templat ini">l</abbr></a></li><li class="nv-bicara"><a href="/w/index.php?title=Pembicaraan_Templat:Kebudayaan_Kristen&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Pembicaraan Templat:Kebudayaan Kristen (halaman belum tersedia)"><abbr title="Diskusikan templat ini">b</abbr></a></li><li class="nv-sunting"><a class="external text" href="https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Templat:Kebudayaan_Kristen&amp;action=edit"><abbr title="Sunting templat ini">s</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Berkas:Sacred_Heart_Cathedral_(New_Delhi).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Sacred_Heart_Cathedral_%28New_Delhi%29.jpg/200px-Sacred_Heart_Cathedral_%28New_Delhi%29.jpg" decoding="async" width="200" height="280" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Sacred_Heart_Cathedral_%28New_Delhi%29.jpg/300px-Sacred_Heart_Cathedral_%28New_Delhi%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Sacred_Heart_Cathedral_%28New_Delhi%29.jpg/400px-Sacred_Heart_Cathedral_%28New_Delhi%29.jpg 2x" data-file-width="857" data-file-height="1200" /></a><figcaption>Katedral Hati Suci di India</figcaption></figure> <p><b>Arsitektur <a href="/wiki/Gereja" title="Gereja">Gereja</a></b> adalah seni bangunan gereja.<sup id="cite_ref-Zhand_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zhand-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Arsitektur berasal dari bahasa <a href="/wiki/Yunani" title="Yunani">Yunani</a>: <b>αρχή</b> (<i>arke</i>) yang berarti permulaan dan <b>τεχνή</b> (<i>tekne</i>) yang berarti seni pertukangan.<sup id="cite_ref-Zhand_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-Zhand-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Secara harafiah, arsitektur adalah seni pertukangan yang mula atau dasar.<sup id="cite_ref-Zhand_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-Zhand-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Arsitektur dianggap holistik, yaitu menyangkut hal-hal yang <a href="/wiki/Sakral" class="mw-redirect" title="Sakral">sakral</a> dan <a href="/w/index.php?title=Profan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Profan (halaman belum tersedia)">profan</a>.<sup id="cite_ref-Zhand_1-3" class="reference"><a href="#cite_note-Zhand-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Jadi, arsitektur gereja adalah seni pertukangan dari bangunan gedung gereja, sehingga pertimbangan pertama ditinjau dari tujuan dibangunnya gedung itu, yaitu untuk <a href="/wiki/Ibadah" title="Ibadah">ibadah</a>.<sup id="cite_ref-White_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-White-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Karena gereja adalah perwujudan sejarah dari hidup <a href="/wiki/Kristus" title="Kristus">Kristus</a>, maka nilai-nilai di dalamnya juga harus memiliki kesatuan dengan hati <a href="/wiki/Yesus" title="Yesus">Yesus</a>.<sup id="cite_ref-Takenaka_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-Takenaka-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Pentingnya sebuah rancangan yang matang agar gereja benar-benar memperhitungkan aspek-aspeknya; <a href="/wiki/Teologi" title="Teologi">teologis</a>, <a href="/wiki/Filosofis" class="mw-redirect" title="Filosofis">filosofis</a> dan fisiknya.<sup id="cite_ref-Rachman_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Masa-masa_Arsitektur_Gereja">Masa-masa Arsitektur Gereja</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;veaction=edit&amp;section=1" title="Sunting bagian: Masa-masa Arsitektur Gereja" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;action=edit&amp;section=1" title="Sunting kode sumber bagian: Masa-masa Arsitektur Gereja"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Masa kebangkitan arsitektur gereja terjadi setelah tahun 600-an, yaitu pada zaman <a href="/wiki/Konstantinus" class="mw-disambig" title="Konstantinus">Konstantinus</a> dan <a href="/wiki/Karel_Agung" class="mw-redirect" title="Karel Agung">Karel Agung</a> yang masuk dalam <a href="/wiki/Abad_Pertengahan" title="Abad Pertengahan">Abad Pertengahan</a>.<sup id="cite_ref-Rachman_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Kemudian disusul kebangkitan <a href="/wiki/Ekonomi" title="Ekonomi">ekonomi</a> dan perkembangan <a href="/wiki/Biara" class="mw-disambig" title="Biara">biara</a> pada sekitar abad 11.<sup id="cite_ref-Rachman_4-2" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Lalu perkembangan bangunan dan kota-kota dengan arsitekturnya.<sup id="cite_ref-Rachman_4-3" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Basilika">Basilika</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;veaction=edit&amp;section=2" title="Sunting bagian: Basilika" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;action=edit&amp;section=2" title="Sunting kode sumber bagian: Basilika"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b><a href="/wiki/Basilika" title="Basilika">Basilika</a></b> adalah bangunan Romawi untuk kegiatan umum.<sup id="cite_ref-Rachman_4-4" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Kegiatan itu meliputi pengadilan, perdagangan, dengan tata ruangan tersendiri yang kemudian dipakai juga oleh gereja.<sup id="cite_ref-Winarwan_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-Winarwan-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Hal ini menggantikan peran <a href="/wiki/Katakomba" title="Katakomba">katakomba</a> atau kuburan bawah tanah yang menjadi tempat ibadah jemaat <a href="/wiki/Kekristenan" title="Kekristenan">Kristen</a> perdana, terlebih ketika mengalami penganiayaan dari penguasa <a href="/wiki/Romawi" class="mw-disambig" title="Romawi">Romawi</a>.<sup id="cite_ref-Comby_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-Comby-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Basilika diyakini sebagai bangunan gereja hingga sekitar seribu tahun lamanya dalam sejarah gereja sebelum dimodifikasi untuk keperluan liturgi.<sup id="cite_ref-Rachman_4-5" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Modifikasi itu dilakukan pada pilar, dinding, <a href="/wiki/Apsis" title="Apsis">apsis</a> yang dibuat berhiaskan mosaik dan <a href="/w/index.php?title=Freska&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Freska (halaman belum tersedia)">freska</a> Kristiani.<sup id="cite_ref-Rachman_4-6" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Altar dibuat dari batu, di dalamnya terdapat makam seorang <a href="/wiki/Martir" title="Martir">martir</a> sebagai gambaran kesaksian <a href="/wiki/Iman" title="Iman">iman</a>.<sup id="cite_ref-Rachman_4-7" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Ruang ibadah dibuat menyerupai <a href="/wiki/Bahtera" title="Bahtera">bahtera</a> yang disebut <i>naos</i>, gereja menghadap ke Timur sebagai pengharapan kedatangan mesias.<sup id="cite_ref-Rachman_4-8" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Romanesque">Romanesque</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;veaction=edit&amp;section=3" title="Sunting bagian: Romanesque" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;action=edit&amp;section=3" title="Sunting kode sumber bagian: Romanesque"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=Romanesque&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Romanesque (halaman belum tersedia)">Romanesque</a> adalah arsitektur yang berkembang pada tahun 1050 hingga 1200.<sup id="cite_ref-Rachman_4-9" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Bentuk nyata yang umum disebut orang-orang saat ini adalah <a href="/wiki/Katedral" title="Katedral">Katedral</a>.<sup id="cite_ref-Rachman_4-10" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Ciri yang paling menonjol adalah bangunan yang dilengkapi dengan menara tingginya mencapai 100 meter beratap batu, ruang dalam besar bahkan mampu menampung seribu orang, panjangnya mencapai 190 meter, didingnya dipenuhi ukiran dari cerita-cerita Alkitab untuk mendidik jemaat.<sup id="cite_ref-Rachman_4-11" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Bentuk bangunan jika dilihat dari atas tampak berbentuk salib dengan sayap (transep), bahkan ditemuai di <a href="/wiki/Inggris" title="Inggris">Inggris</a> dalam waktu berikutnya, terdapat naos dengan <a href="/wiki/Salib" class="mw-disambig" title="Salib">salib</a> ganda."<sup id="cite_ref-Rachman_4-12" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Gaya Romanesque berprototipe dari bangunan-bangunan pemerintah; memamerkan keunggulan politis, motivasi arsitektur gedung umum yang mengakomodasi kebutuhan praktis pengaman.<sup id="cite_ref-Rachman_4-13" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Gaya romanesque lebih menekankan aspek teologis di bagian <a href="/w/index.php?title=Eksterior&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Eksterior (halaman belum tersedia)">eksterior</a>.<sup id="cite_ref-Rachman_4-14" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gothik/Gothic"><span id="Gothik.2FGothic"></span>Gothik/Gothic</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;veaction=edit&amp;section=4" title="Sunting bagian: Gothik/Gothic" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;action=edit&amp;section=4" title="Sunting kode sumber bagian: Gothik/Gothic"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Arsitektur <a href="/wiki/Gothik" class="mw-disambig" title="Gothik">Gotik</a> berkembang dari <a href="/wiki/Prancis" title="Prancis">Prancis</a> sekitar abad 13 hingga 16.<sup id="cite_ref-Rachman_4-15" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-Winarwan_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-Winarwan-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Cirinya dapat kita kenali salah satunya dari seni atap dengan apsis setengah lingkaran, apsis bertudung di jendela dan pintu mulai dibentuh sehingga mempunyai kuncup seperti bawang.<sup id="cite_ref-Rachman_4-16" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Ciri yang lain adalah bangunan dengan konsep yang memberi keleluasaan cahaya dalam gedung gereja, Allah dipahami hadir di mana saja seperti cahaya.<sup id="cite_ref-Rachman_4-17" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Cahaya dihayati sebagai sifat ilahi.<sup id="cite_ref-Rachman_4-18" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Interior gereja dibuat dengan masuknya cahaya matahari secara estetis dengan sebutan struktur diafan, artinya tembus <a href="/wiki/Cahaya" title="Cahaya">cahaya</a> (diaphanous = jernih, terang, bening).<sup id="cite_ref-Rachman_4-19" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Yang terindah dari sumbangan Gotik terhadap konsep cahaya adalah pemakaian kaca bergambar yang disebut <i>stained glass</i> sebagai pencerahan <a href="/wiki/Mistik" class="mw-redirect" title="Mistik">mistik</a>.<sup id="cite_ref-Rachman_4-20" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> <a href="/w/index.php?title=Abas_Suger&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Abas Suger (halaman belum tersedia)">Abas Suger</a> (1081-1151) merupakan salah satu penggagas efek kaca pada benda-benda agar kecerlangan dan kesan dirasakan di dalam gereja.<sup id="cite_ref-Rachman_4-21" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Katedral">Katedral</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;veaction=edit&amp;section=5" title="Sunting bagian: Katedral" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;action=edit&amp;section=5" title="Sunting kode sumber bagian: Katedral"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Arsitektur Katedral adalah karya seni Gereja terbaik dari <a href="/wiki/Arsitektur_Gotik" title="Arsitektur Gotik">arsitektur Gotik</a> yang mengalami puncaknya pada abad ke-12.<sup id="cite_ref-Winarwan_5-2" class="reference"><a href="#cite_note-Winarwan-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Kata katedral berasal dari <a href="/wiki/Bahasa_Latin" title="Bahasa Latin">bahasa Latin</a> <i>cathedra</i> yang berarti tahta <a href="/wiki/Uskup" title="Uskup">uskup</a>.<sup id="cite_ref-Winarwan_5-3" class="reference"><a href="#cite_note-Winarwan-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Katedral juga paling berkembang di Prancis (Utara) dengan ciri-ciri menara tinggi, diding kaca besar, kubah bergaris dan ditopang oleh sayap.<sup id="cite_ref-Winarwan_5-4" class="reference"><a href="#cite_note-Winarwan-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <ul><li>Katedral di <a href="/wiki/Spanyol" title="Spanyol">Spanyol</a> bernama <a href="/w/index.php?title=Compostela&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Compostela (halaman belum tersedia)">Compostela</a> memiliki naos bersayap atau <i>transep</i> sehingga membentuk salib di ujung dekat katedra.<sup id="cite_ref-Rachman_4-22" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li></ul> <p>Di Indonesia kita bisa menemui Arsitektur dengan model Katedral di beberapa kota: </p> <ul><li><a href="/wiki/Katedral" title="Katedral">Katedral</a> <a href="/w/index.php?title=Santo_Franciscus_Regis&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Santo Franciscus Regis (halaman belum tersedia)">Santo Franciscus Regis</a> di Bandung yang dibangun pada tahun 1895.<sup id="cite_ref-Winarwan_5-5" class="reference"><a href="#cite_note-Winarwan-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li> <li><a href="/w/index.php?title=Katedral_Santo_Petrus&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Katedral Santo Petrus (halaman belum tersedia)">Katedral Santo Petrus</a> di Bandung yang dibangun pada tahun 1895.<sup id="cite_ref-Winarwan_5-6" class="reference"><a href="#cite_note-Winarwan-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r26810368/mw-parser-output/.tmulti">.mw-parser-output .tmulti .multiimageinner{display:flex;flex-direction:column}.mw-parser-output .tmulti .trow{display:flex;flex-direction:row;clear:left;flex-wrap:wrap;width:100%;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{margin:1px;float:left}.mw-parser-output .tmulti .theader{clear:both;font-weight:bold;text-align:center;align-self:center;background-color:transparent;width:100%}.mw-parser-output .tmulti .thumbcaption{background-color:transparent}.mw-parser-output .tmulti .text-align-left{text-align:left}.mw-parser-output .tmulti .text-align-right{text-align:right}.mw-parser-output .tmulti .text-align-center{text-align:center}@media all and (max-width:720px){.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{width:100%!important;box-sizing:border-box;max-width:none!important;align-items:center}.mw-parser-output .tmulti .trow{justify-content:center}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{float:none!important;max-width:100%!important;box-sizing:border-box;text-align:center}.mw-parser-output .tmulti .tsingle .thumbcaption{text-align:left}.mw-parser-output .tmulti .trow>.thumbcaption{text-align:center}}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .tmulti .multiimageinner img{background-color:white}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .tmulti .multiimageinner img{background-color:white}}</style><div class="thumb tmulti tnone center"><div class="thumbinner multiimageinner" style="width:690px;max-width:690px"><div class="trow"><div class="theader" style="text-align:center">Tiga Gereja Kathedral Termegah dari Zaman Gotik</div></div><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:236px;max-width:236px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:Notre_Dame_dalla_Senna_crop.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Notre_Dame_dalla_Senna_crop.jpg/234px-Notre_Dame_dalla_Senna_crop.jpg" decoding="async" width="234" height="167" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Notre_Dame_dalla_Senna_crop.jpg/351px-Notre_Dame_dalla_Senna_crop.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Notre_Dame_dalla_Senna_crop.jpg/468px-Notre_Dame_dalla_Senna_crop.jpg 2x" data-file-width="2497" data-file-height="1784" /></a></span></div><div class="thumbcaption"><a href="/w/index.php?title=Notre_Dame,_Paris&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Notre Dame, Paris (halaman belum tersedia)">Notre Dame, Paris</a></div></div><div class="tsingle" style="width:220px;max-width:220px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:Canterbury_Cathedral_-_Portal_Nave_Cross-spire.jpeg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Canterbury_Cathedral_-_Portal_Nave_Cross-spire.jpeg/218px-Canterbury_Cathedral_-_Portal_Nave_Cross-spire.jpeg" decoding="async" width="218" height="168" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Canterbury_Cathedral_-_Portal_Nave_Cross-spire.jpeg/327px-Canterbury_Cathedral_-_Portal_Nave_Cross-spire.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Canterbury_Cathedral_-_Portal_Nave_Cross-spire.jpeg/436px-Canterbury_Cathedral_-_Portal_Nave_Cross-spire.jpeg 2x" data-file-width="3113" data-file-height="2395" /></a></span></div><div class="thumbcaption"><a href="/w/index.php?title=Katedral_di_Cantebury&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Katedral di Cantebury (halaman belum tersedia)">Katedral di Cantebury</a>, <a href="/wiki/England" class="mw-redirect" title="England">England</a></div></div><div class="tsingle" style="width:228px;max-width:228px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:876MilanoDuomo.JPG" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/876MilanoDuomo.JPG/226px-876MilanoDuomo.JPG" decoding="async" width="226" height="166" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/876MilanoDuomo.JPG/339px-876MilanoDuomo.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/876MilanoDuomo.JPG/452px-876MilanoDuomo.JPG 2x" data-file-width="800" data-file-height="588" /></a></span></div><div class="thumbcaption"><a href="/wiki/Milan_Cathedral" class="mw-redirect" title="Milan Cathedral">Milan Cathedral</a>, <a href="/wiki/Italy" class="mw-redirect" title="Italy">Italy</a></div></div></div></div></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r26810368/mw-parser-output/.tmulti"><div class="thumb tmulti tnone center"><div class="thumbinner multiimageinner" style="width:690px;max-width:690px"><div class="trow"><div class="theader" style="text-align:center">Tiga Interior Katedral</div></div><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:237px;max-width:237px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:Cathedrale_bourges_interieur.JPG" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Cathedrale_bourges_interieur.JPG/235px-Cathedrale_bourges_interieur.JPG" decoding="async" width="235" height="156" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Cathedrale_bourges_interieur.JPG/353px-Cathedrale_bourges_interieur.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Cathedrale_bourges_interieur.JPG/470px-Cathedrale_bourges_interieur.JPG 2x" data-file-width="3008" data-file-height="2000" /></a></span></div><div class="thumbcaption"><a href="/w/index.php?title=Bourges_Cathedral&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Bourges Cathedral (halaman belum tersedia)">Bourges Cathedral</a>, <a href="/wiki/Prancis" title="Prancis">Prancis</a></div></div><div class="tsingle" style="width:210px;max-width:210px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:Cath%C3%A9drale_Salisbury_int%C3%A9rieur.JPG" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Cath%C3%A9drale_Salisbury_int%C3%A9rieur.JPG/208px-Cath%C3%A9drale_Salisbury_int%C3%A9rieur.JPG" decoding="async" width="208" height="156" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Cath%C3%A9drale_Salisbury_int%C3%A9rieur.JPG/312px-Cath%C3%A9drale_Salisbury_int%C3%A9rieur.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Cath%C3%A9drale_Salisbury_int%C3%A9rieur.JPG/416px-Cath%C3%A9drale_Salisbury_int%C3%A9rieur.JPG 2x" data-file-width="2592" data-file-height="1944" /></a></span></div><div class="thumbcaption"><a href="/w/index.php?title=Salisbury_Cathedral&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Salisbury Cathedral (halaman belum tersedia)">Salisbury Cathedral</a>, <a href="/wiki/England" class="mw-redirect" title="England">England</a></div></div><div class="tsingle" style="width:237px;max-width:237px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:Santi_Giovanni_e_Paolo_Venice_interior_01_crop.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Santi_Giovanni_e_Paolo_Venice_interior_01_crop.jpg/235px-Santi_Giovanni_e_Paolo_Venice_interior_01_crop.jpg" decoding="async" width="235" height="155" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Santi_Giovanni_e_Paolo_Venice_interior_01_crop.jpg/353px-Santi_Giovanni_e_Paolo_Venice_interior_01_crop.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Santi_Giovanni_e_Paolo_Venice_interior_01_crop.jpg/470px-Santi_Giovanni_e_Paolo_Venice_interior_01_crop.jpg 2x" data-file-width="3685" data-file-height="2428" /></a></span></div><div class="thumbcaption">The <a href="/w/index.php?title=Santi_Giovanni_e_Paolo,_Venice&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Santi Giovanni e Paolo, Venice (halaman belum tersedia)">Basilica di San Giovanni e Paolo</a>, <a href="/wiki/Venice" class="mw-redirect" title="Venice">Venice</a></div></div></div></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Neo_Gotik">Neo Gotik</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;veaction=edit&amp;section=6" title="Sunting bagian: Neo Gotik" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;action=edit&amp;section=6" title="Sunting kode sumber bagian: Neo Gotik"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Setelah Zaman Gotik, maka disusul zaman <i><a href="/w/index.php?title=Rennaisance&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Rennaisance (halaman belum tersedia)">Rennaisance</a></i> <i><a href="/wiki/Baroque" class="mw-redirect" title="Baroque">Baroque</a></i> dan <i><a href="/wiki/Rococo" class="mw-redirect" title="Rococo">Rococo</a></i> yang melahirkan arsitektur Neo Gotik.<sup id="cite_ref-Winarwan_5-7" class="reference"><a href="#cite_note-Winarwan-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Perbedaan utama langgam Noe Gotik dan Gotik adalah kesederhanaan dekorasi bangunan, terlihat dengan tidak adanya ukiran dan patung yang rumit.<sup id="cite_ref-Winarwan_5-8" class="reference"><a href="#cite_note-Winarwan-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Neo Gotik adalah perpaduan dari Gotik, Neo Klasik dan <a href="/w/index.php?title=Romantisme&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Romantisme (halaman belum tersedia)">Romantisme</a>.<sup id="cite_ref-Winarwan_5-9" class="reference"><a href="#cite_note-Winarwan-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Sedangkan pada zaman <a href="/wiki/Modern" class="mw-disambig" title="Modern">modern</a>, bentuk Gotik masih digunakan, tetapi lebih praktis.<sup id="cite_ref-Winarwan_5-10" class="reference"><a href="#cite_note-Winarwan-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Gereja Katedral di <a href="/wiki/Jakarta" class="mw-redirect" title="Jakarta">Jakarta</a> adalah salah satu contoh aliran neo-gothik.<sup id="cite_ref-Rachman_4-23" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Modern">Modern</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;veaction=edit&amp;section=7" title="Sunting bagian: Modern" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;action=edit&amp;section=7" title="Sunting kode sumber bagian: Modern"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Arsitektur Gereja Jaman <a href="/wiki/Modern" class="mw-disambig" title="Modern">Modern</a> semakin berkembang, memiliki pertimbangan-pertimbangan: kegunaan atau <i>utility</i>, kesederhanaan atau <i>simplicity</i>, Keluwesan atau <i>flexibility</i>, Kedekatan <i>intimacy</i>dan keindahan atau <i>beauty</i>.<sup id="cite_ref-White_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-White-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Apek teologis dikonsep secara kreatif, konsep teologis filosofis ini dikembangkan secara baru pula.<sup id="cite_ref-Rachman_4-24" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Walau banyak gereja yang bangunannya <a href="/wiki/Pragmatisme" title="Pragmatisme">pragmatis</a> dan terkesan pamer iman.<sup id="cite_ref-Rachman_4-25" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Kreativitas yang ada pada gereja modern dapat tampil tetap indah dan bernilai tinggi.<sup id="cite_ref-Rachman_4-26" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Contohnya di Indonesia, <a href="/w/index.php?title=GKI_Serpong&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="GKI Serpong (halaman belum tersedia)">GKI Serpong</a>-Tangerang, <a href="/w/index.php?title=GKJ_Nehemia&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="GKJ Nehemia (halaman belum tersedia)">GKJ Nehemia</a>-Lebak Bulus.<sup id="cite_ref-Rachman_4-27" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Di Filipina terdapat Gereja Saint Andrew di <a href="/wiki/Manila" title="Manila">Manila</a>, dengan bentuk <a href="/wiki/Stupa" title="Stupa">stupa</a> pada puncaknya menyerupai <a href="/wiki/Kemah" class="mw-redirect" title="Kemah">kemah</a>, stupa mempunyai dua kaki dan di antara itu terbentang atap model apsis.<sup id="cite_ref-Rachman_4-28" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Konsep teologis yang terdapat pada gereja modern salah satunya adalah keterbukaan gereja terhadap dunia luar, kepedulian gereja terhadap persoalan sosial yang dimasukkan dari refleksi kisah Yesus yang menyaksikan karya <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a> yang mengambil rupa seorang hamba.<sup id="cite_ref-Rachman_4-29" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Filipi 2:6-7 mengajak umat untuk tidak ekslusif dari manusia dan dunia luar.<sup id="cite_ref-Rachman_4-30" class="reference"><a href="#cite_note-Rachman-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r21477316">.mw-parser-output .templatequote{overflow:hidden;margin:1em 0;padding:0 40px}.mw-parser-output .templatequote .templatequotecite{line-height:1.5em;text-align:left;padding-left:1.6em;margin-top:0}</style><blockquote class="templatequote"><p>Arsitektur dipahami bukan sekadar sebentuk estetika, melainkan juga keprihatinan <a href="/wiki/Sosial" class="mw-disambig" title="Sosial">sosial</a>. Pertanggungjawaban moral memaksa para arsitek untuk mencari pemecahan yang adil. Pemecahan yang adil dapat berupa menentang pandangan-pandangan <a href="/w/index.php?title=Utopis&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Utopis (halaman belum tersedia)">utopis</a> yang tidak adil</p><div class="templatequotecite">—&#8201;<cite><a href="/w/index.php?title=Cornelis_Van_de_Ven&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Cornelis Van de Ven (halaman belum tersedia)">Cornelis Van de Ven</a></cite></div></blockquote> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Aspek_Gereja_Modern">Aspek Gereja Modern</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;veaction=edit&amp;section=8" title="Sunting bagian: Aspek Gereja Modern" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;action=edit&amp;section=8" title="Sunting kode sumber bagian: Aspek Gereja Modern"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Arsitektur_Gereja_dan_Alam">Arsitektur Gereja dan Alam</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;veaction=edit&amp;section=9" title="Sunting bagian: Arsitektur Gereja dan Alam" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;action=edit&amp;section=9" title="Sunting kode sumber bagian: Arsitektur Gereja dan Alam"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Bangunan dan alam adalah dua hal yang tidak dapat dipisahkan.<sup id="cite_ref-Frick_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-Frick-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Heinz frick dalam bukunya <i>Arsitektur dan Lingkungan</i> berpendapat bahwa peredaran dan struktur alam seperti juga perencanaan <a href="/w/index.php?title=Bionik_ekologik&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Bionik ekologik (halaman belum tersedia)">bionik ekologik</a> merupakan contoh bangunan manusiawi sekaligus bermanfaat <a href="/wiki/Ekologi" title="Ekologi">ekologik</a>. Inilah cara yang ‘<a href="/wiki/Holistik" title="Holistik">holistik</a>’ menuju bangunan yang <a href="/wiki/Manusia" title="Manusia">manusiawi</a>..<sup id="cite_ref-Frick_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-Frick-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Di Bandung, Gereja Katedral yang masih utuh saat ini juga mengakomodasi unsur <a href="/wiki/Alam" title="Alam">alam</a> yang penuh perhitungan.<sup id="cite_ref-Winarwan_5-11" class="reference"><a href="#cite_note-Winarwan-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Prof. <a href="/wiki/Charles_Prosper_Wolff_Schoemaker" title="Charles Prosper Wolff Schoemaker">Charles Prosper Wolff Schoemaker</a> yang mendekorasi bangunan itu mengeksploitasi cahaya <a href="/wiki/Matahari" title="Matahari">matahari</a> dalam mengolah fasad bagunan.<sup id="cite_ref-Winarwan_5-12" class="reference"><a href="#cite_note-Winarwan-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Dengan moulding pada <a href="/w/index.php?title=Eksterior&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Eksterior (halaman belum tersedia)">eksterior</a> gereja akan menighasilkan efek bayangan dari pergeseran sinar <a href="/wiki/Matahari" title="Matahari">matahari</a>. Selain itu juga mengakomodasi unsur budaya di mana lekuk-lekuk yang mendominasi pada eksteriornya dibuat mirip <a href="/wiki/Candi" title="Candi">candi</a> di <a href="/wiki/Jawa" title="Jawa">Jawa</a> dan <a href="/wiki/India" title="India">India</a>.<sup id="cite_ref-Winarwan_5-13" class="reference"><a href="#cite_note-Winarwan-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Arsitektur_Gereja_dan_Budaya">Arsitektur Gereja dan Budaya</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;veaction=edit&amp;section=10" title="Sunting bagian: Arsitektur Gereja dan Budaya" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;action=edit&amp;section=10" title="Sunting kode sumber bagian: Arsitektur Gereja dan Budaya"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Takenaka berpendapat bahwa setiap gaya bangunan pada sejarahnya merepresentasikan tanggapan gereja akan zamannya.<sup id="cite_ref-Takenaka_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-Takenaka-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Sebagaimana periode katakomba, basilika, <a href="/wiki/Byzantine" class="mw-redirect" title="Byzantine">Byzantine</a>, <a href="/w/index.php?title=Romanes&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Romanes (halaman belum tersedia)">Romanes</a>, Gotic, bahkan gaya kolonial.<sup id="cite_ref-Takenaka_3-2" class="reference"><a href="#cite_note-Takenaka-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Seperti <a href="/wiki/Gaya_arsitektur" title="Gaya arsitektur">gaya arsitektur</a> Gereja di <a href="/wiki/Romania" class="mw-redirect" title="Romania">Romania</a> <a href="/wiki/Ortodoks" class="mw-redirect" title="Ortodoks">ortodoks</a>, rata-rata Gereja di sana luas, tetapi juga ada yang berukuran kecil, tetapi keduanya sama-sama saling menyesuaikan dengan lingkungan alam. Gereja di <a href="/wiki/Switzerland" class="mw-redirect" title="Switzerland">Switzerland</a> yang menggunakan <a href="/wiki/Simbol" title="Simbol">simbol</a> ayam jantan sebagai lambang kebangkitan, dan Gereja di <a href="/wiki/Jepang" title="Jepang">Jepang</a> yang memasukkan unsur <i><a href="/w/index.php?title=Shakkei&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Shakkei (halaman belum tersedia)">Shakkei</a></i> yang artinya “meminjam pemandangan” adalah sebuah model dari arsitektur yang mempertimbangkan budaya dan alamnya.<sup id="cite_ref-Takenaka_3-3" class="reference"><a href="#cite_note-Takenaka-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Hal ini menurut Takenaka adalah respon dari <a href="/wiki/Firman" class="mw-disambig" title="Firman">Firman</a> <a href="/wiki/Tuhan" title="Tuhan">Tuhan</a> pada <a href="/wiki/Kejadian" class="mw-redirect" title="Kejadian">Alkitab</a> 1 dan 2, yaitu dalam hal menguasai dan memeliharanya.<sup id="cite_ref-Takenaka_3-4" class="reference"><a href="#cite_note-Takenaka-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Di Indonesia sendiri terdapat Gereja di <a href="/w/index.php?title=Blimbingsari&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Blimbingsari (halaman belum tersedia)">Blimbingsari</a> yang membuat gerbangnya sebagai undangan naik ke atas (filosofi <a href="/wiki/Himalaya" class="mw-redirect" title="Himalaya">Himalaya</a> dan Mt. Meru) sebagai adaptasi dari <a href="/wiki/Budaya" title="Budaya">budaya</a> yang erat dengan masyarakat <a href="/wiki/Hindu" class="mw-redirect" title="Hindu">Hindu</a>, atapnya bisa diterobos udara dan sinar matahari sebagai tanda kedekatan dengan alam. Ketenangan Gereja di <a href="/wiki/Legian" class="mw-redirect" title="Legian">Legian</a> yang teduh itu sebagai wujud dari pesan pada <a href="/wiki/Ayub" class="mw-redirect mw-disambig" title="Ayub">Ayub</a> 31:32, yakni memberi sambutan kepada para pejalan, atau pelancong.<sup id="cite_ref-Takenaka_3-5" class="reference"><a href="#cite_note-Takenaka-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Referensi">Referensi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;veaction=edit&amp;section=11" title="Sunting bagian: Referensi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;action=edit&amp;section=11" title="Sunting kode sumber bagian: Referensi"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r18833634">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-Zhand-1"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Zhand_1-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Zhand_1-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Zhand_1-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Zhand_1-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Zahnd. Markus., Pendekatan dalam Seni Arsitektur, Yogyakarta: <a href="/wiki/Kanisius" title="Kanisius">Kanisius</a> 2009 Hlm. 5 <span class="error mw-ext-cite-error" lang="id" dir="ltr">Kesalahan pengutipan: Tanda <code>&lt;ref&gt;</code> tidak sah; nama "Zhand" didefinisikan berulang dengan isi berbeda</span></span> </li> <li id="cite_note-White-2"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-White_2-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-White_2-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">James F., Pengantar Ibadah Kristen, Jakarta: BPK Gunung Mulia Hlm. 76-117 <span class="error mw-ext-cite-error" lang="id" dir="ltr">Kesalahan pengutipan: Tanda <code>&lt;ref&gt;</code> tidak sah; nama "White" didefinisikan berulang dengan isi berbeda</span></span> </li> <li id="cite_note-Takenaka-3"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Takenaka_3-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Takenaka_3-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Takenaka_3-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Takenaka_3-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Takenaka_3-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Takenaka_3-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span style="font-size:0.95em; font-weight:bold; color:#777; cursor:help;" title="Bahasa Inggris" lang="Inggris">(Inggris)</span>Masao Takenaka., The Place where God Dwells – An Introduction to Church Architecture in Asia, Christian Conference of Asia 1995</span> </li> <li id="cite_note-Rachman-4"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Rachman_4-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-7"><sup><i><b>h</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-8"><sup><i><b>i</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-9"><sup><i><b>j</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-10"><sup><i><b>k</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-11"><sup><i><b>l</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-12"><sup><i><b>m</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-13"><sup><i><b>n</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-14"><sup><i><b>o</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-15"><sup><i><b>p</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-16"><sup><i><b>q</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-17"><sup><i><b>r</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-18"><sup><i><b>s</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-19"><sup><i><b>t</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-20"><sup><i><b>u</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-21"><sup><i><b>v</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-22"><sup><i><b>w</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-23"><sup><i><b>x</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-24"><sup><i><b>y</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-25"><sup><i><b>z</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-26"><sup><i><b>aa</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-27"><sup><i><b>ab</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-28"><sup><i><b>ac</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-29"><sup><i><b>ad</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Rachman_4-30"><sup><i><b>ae</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Rasid Rachman., Pembimbing ke dalam Sejarah Liturgi, Jakarta: BPK Gunung Mulia, 2010</span> </li> <li id="cite_note-Winarwan-5"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Winarwan_5-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Winarwan_5-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Winarwan_5-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Winarwan_5-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Winarwan_5-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Winarwan_5-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Winarwan_5-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Winarwan_5-7"><sup><i><b>h</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Winarwan_5-8"><sup><i><b>i</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Winarwan_5-9"><sup><i><b>j</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Winarwan_5-10"><sup><i><b>k</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Winarwan_5-11"><sup><i><b>l</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Winarwan_5-12"><sup><i><b>m</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Winarwan_5-13"><sup><i><b>n</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Tim Penulis (Abang Winarwan, Johannes Widodo., Ziarah Arsitektur Katedral Bandung St. Petrus Bandung, Bandung: Foris, 2002</span> </li> <li id="cite_note-Comby-6"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-Comby_6-0">^</a></b></span> <span class="reference-text">Jean Comby., How to Read Church History Vol. 1., New York: Crossroad Publishing Company, 1989</span> </li> <li id="cite_note-Frick-7"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Frick_7-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Frick_7-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span style="font-size:0.95em; font-weight:bold; color:#777; cursor:help;" title="Bahasa Indonesia" lang="Indonesia">(Indonesia)</span>Heinz Frick., Arsitektur dan <a href="/wiki/Lingkungan" title="Lingkungan">Lingkungan</a>, Yogyakarta: Kanisius</span> </li> </ol></div></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐7c5dd74596‐m64k7 Cached time: 20250218013643 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.215 seconds Real time usage: 0.372 seconds Preprocessor visited node count: 1199/1000000 Post‐expand include size: 18727/2097152 bytes Template argument size: 1181/2097152 bytes Highest expansion depth: 12/100 Expensive parser function count: 0/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 39288/5000000 bytes Lua time usage: 0.081/10.000 seconds Lua memory usage: 1342253/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 0/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 195.506 1 -total 63.70% 124.529 1 Templat:Kebudayaan_Kristen 18.22% 35.630 6 Templat:Hlist 9.89% 19.328 1 Templat:Cquote 9.65% 18.869 1 Templat:Reflist 8.99% 17.585 2 Templat:Main_other 8.18% 15.992 1 Templat:Blockquote 8.04% 15.721 2 Templat:Multiple_image 4.77% 9.327 1 Templat:Comma_separated_entries 2.64% 5.170 3 Templat:If_empty --> <!-- Saved in parser cache with key idwiki:pcache:676036:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250218013643 and revision id 25837433. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Diperoleh dari "<a dir="ltr" href="https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;oldid=25837433">https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;oldid=25837433</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Istimewa:Daftar_kategori" title="Istimewa:Daftar kategori">Kategori</a>: <ul><li><a href="/w/index.php?title=Kategori:Arsitektur_Gereja&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kategori:Arsitektur Gereja (halaman belum tersedia)">Arsitektur Gereja</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Arsitektur" title="Kategori:Arsitektur">Arsitektur</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Kategori:Gaya_Bangunan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kategori:Gaya Bangunan (halaman belum tersedia)">Gaya Bangunan</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Gereja" title="Kategori:Gereja">Gereja</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Kategori tersembunyi: <ul><li><a href="/wiki/Kategori:Halaman_dengan_kesalahan_referensi" title="Kategori:Halaman dengan kesalahan referensi">Halaman dengan kesalahan referensi</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Halaman ini terakhir diubah pada 16 Juni 2024, pukul 00.57.</li> <li id="footer-info-copyright">Teks tersedia di bawah <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en">Lisensi Atribusi-BerbagiSerupa Creative Commons</a>; ketentuan tambahan mungkin berlaku. Lihat <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Ketentuan Penggunaan</a> untuk rincian lebih lanjut.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Kebijakan privasi</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Tentang">Tentang Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Penyangkalan_umum">Penyangkalan</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Kode Etik</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Pengembang</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/id.wikipedia.org">Statistik</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Pernyataan kuki</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//id.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Arsitektur_Gereja&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Tampilan seluler</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Pencarian</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Telusuri Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Istimewa:Pencarian"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Cari</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Daftar isi" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Gulingkan daftar isi" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Gulingkan daftar isi</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Arsitektur Gereja</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>13 bahasa</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Bagian baru</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-d8647bfd6-dqt9f","wgBackendResponseTime":130,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.215","walltime":"0.372","ppvisitednodes":{"value":1199,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":18727,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":1181,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":39288,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 195.506 1 -total"," 63.70% 124.529 1 Templat:Kebudayaan_Kristen"," 18.22% 35.630 6 Templat:Hlist"," 9.89% 19.328 1 Templat:Cquote"," 9.65% 18.869 1 Templat:Reflist"," 8.99% 17.585 2 Templat:Main_other"," 8.18% 15.992 1 Templat:Blockquote"," 8.04% 15.721 2 Templat:Multiple_image"," 4.77% 9.327 1 Templat:Comma_separated_entries"," 2.64% 5.170 3 Templat:If_empty"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.081","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":1342253,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-7c5dd74596-m64k7","timestamp":"20250218013643","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Arsitektur Gereja","url":"https:\/\/id.wikipedia.org\/wiki\/Arsitektur_Gereja","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2860334","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2860334","author":{"@type":"Organization","name":"Kontributor dari proyek Wikimedia."},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2011-02-25T18:38:13Z","dateModified":"2024-06-16T00:57:56Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/d\/d1\/Collage-Christian-culture.jpg"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10