CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="vi" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Rắn – Wikipedia tiếng Việt</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )viwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"vi normal","wgMonthNames":["","tháng 1","tháng 2","tháng 3","tháng 4","tháng 5","tháng 6","tháng 7","tháng 8","tháng 9","tháng 10","tháng 11","tháng 12"],"wgRequestId":"aed1df40-4294-4188-9d0d-1907bd171fbc","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Rắn","wgTitle":"Rắn","wgCurRevisionId":71893693,"wgRevisionId":71893693,"wgArticleId":61599,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Trang có lỗi chú thích","Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả","Bài viết có văn bản ngữ tộc German","Bài viết có văn bản tiếng Nga","Bài viết có văn bản tiếng Đức","Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả","Lỗi CS1: tham số không rõ","Bản mẫu webarchive dùng liên kết wayback","Trang sử dụng liên kết tự động ISBN","Bài cơ bản", "Bài viết chứa nhận dạng BNF","Bài viết chứa nhận dạng LCCN","Bài viết chứa nhận dạng NDL","Bài viết chứa nhận dạng NKC","Bài viết chứa nhận dạng TDVİA","Taxonbars without from parameter","Thẻ đơn vị phân loại trên trang có thể không là đơn vị phân loại","Bài cơ bản dài","Bài viết sử dụng bản mẫu userbox sai cách","Rắn","Động vật nguy hiểm","Phân bộ Rắn","Nhóm loài do Carl Linnaeus đặt tên"],"wgPageViewLanguage":"vi","wgPageContentLanguage":"vi","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Rắn","wgRelevantArticleId":61599,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":["sysop"],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"vi","pageLanguageDir":"ltr", "pageVariantFallbacks":"vi"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q2102","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["architecture","bitness","brands","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.charinsert-styles":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles": "ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.did_you_mean","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.AVIM","ext.gadget.AVIM_portlet","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.purgetab","ext.gadget.switcher","ext.gadget.AdvancedSiteNotices","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth", "ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=vi&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=ext.gadget.charinsert-styles&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.2"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f5/Snakes_Diversity.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1672"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Snakes_Diversity.jpg/800px-Snakes_Diversity.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1115"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Snakes_Diversity.jpg/640px-Snakes_Diversity.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="892"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Rắn – Wikipedia tiếng Việt"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//vi.m.wikipedia.org/wiki/R%E1%BA%AFn"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Sửa đổi" href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (vi)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//vi.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://vi.wikipedia.org/wiki/R%E1%BA%AFn"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.vi"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Nguồn cấp Atom của Wikipedia" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_g%E1%BA%A7n_%C4%91%C3%A2y&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Rắn rootpage-Rắn skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Bước tới nội dung</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Trang Web"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Trình đơn chính" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Trình đơn chính </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Trình đơn chính</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ẩn</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Điều hướng </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Trang_Ch%C3%ADnh" title="Xem trang chính [z]" accesskey="z">Trang Chính</a></li><li id="n-wikipedia-featuredcontent" class="mw-list-item"><a href="/wiki/C%E1%BB%95ng_th%C3%B4ng_tin:N%E1%BB%99i_dung_ch%E1%BB%8Dn_l%E1%BB%8Dc">Nội dung chọn lọc</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ng%E1%BA%ABu_nhi%C3%AAn" title="Xem trang ngẫu nhiên [x]" accesskey="x">Bài viết ngẫu nhiên</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_g%E1%BA%A7n_%C4%91%C3%A2y" title="Danh sách thay đổi gần đây trong wiki [r]" accesskey="r">Thay đổi gần đây</a></li><li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:B%C3%A1o_l%E1%BB%97i_b%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt">Báo lỗi nội dung</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikipedia-interaction" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikipedia-interaction" > <div class="vector-menu-heading"> Tương tác </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-wikipedia-helppage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:S%C3%A1ch_h%C6%B0%E1%BB%9Bng_d%E1%BA%ABn">Hướng dẫn</a></li><li id="n-aboutsite" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u">Giới thiệu Wikipedia</a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:C%E1%BB%99ng_%C4%91%E1%BB%93ng" title="Giới thiệu dự án, cách sử dụng và tìm kiếm thông tin ở đây">Cộng đồng</a></li><li id="n-wikipedia-villagepump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn">Thảo luận chung</a></li><li id="n-wikipedia-helpdesk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%C3%BAp_s%E1%BB%AD_d%E1%BB%A5ng_Wikipedia">Giúp sử dụng</a></li><li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="//vi.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Liên_lạc">Liên lạc</a></li><li id="n-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tr%C3%ACnh_t%E1%BA%A3i_l%C3%AAn_t%E1%BA%ADp_tin">Tải lên tập tin</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Trang_Ch%C3%ADnh" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Bách khoa toàn thư mở" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-vi.svg" width="120" height="10" style="width: 7.5em; height: 0.625em;"> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:T%C3%ACm_ki%E1%BA%BFm" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Tìm kiếm Wikipedia [f]" accesskey="f"> Tìm kiếm </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Tìm kiếm trên Wikipedia" aria-label="Tìm kiếm trên Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Tìm kiếm Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > </div> <input type="hidden" name="title" value="Đặc_biệt:Tìm_kiếm"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Tìm kiếm</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Công cụ cá nhân"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Giao diện"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Giao diện" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Giao diện </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_vi.wikipedia.org&uselang=vi" class="">Quyên góp</a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:M%E1%BB%9F_t%C3%A0i_kho%E1%BA%A3n&returnto=R%E1%BA%AFn" title="Bạn được khuyến khích mở tài khoản và đăng nhập; tuy nhiên, không bắt buộc phải có tài khoản" class="">Tạo tài khoản</a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C4%83ng_nh%E1%BA%ADp&returnto=R%E1%BA%AFn" title="Đăng nhập sẽ có lợi hơn, tuy nhiên không bắt buộc. [o]" accesskey="o" class="">Đăng nhập</a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Thêm tùy chọn" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Công cụ cá nhân" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Công cụ cá nhân </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Bảng chọn thành viên" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_vi.wikipedia.org&uselang=vi">Quyên góp</a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:M%E1%BB%9F_t%C3%A0i_kho%E1%BA%A3n&returnto=R%E1%BA%AFn" title="Bạn được khuyến khích mở tài khoản và đăng nhập; tuy nhiên, không bắt buộc phải có tài khoản"> Tạo tài khoản</a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C4%83ng_nh%E1%BA%ADp&returnto=R%E1%BA%AFn" title="Đăng nhập sẽ có lợi hơn, tuy nhiên không bắt buộc. [o]" accesskey="o"> Đăng nhập</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Trang dành cho người dùng chưa đăng nhập <a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u" aria-label="Tìm hiểu thêm về sửa đổi">tìm hiểu thêm</a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C3%B3ng_g%C3%B3p_c%E1%BB%A7a_t%C3%B4i" title="Danh sách các sửa đổi được thực hiện qua địa chỉ IP này [y]" accesskey="y">Đóng góp</a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn_t%C3%B4i" title="Thảo luận với địa chỉ IP này [n]" accesskey="n">Thảo luận cho địa chỉ IP này</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Trang Web"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Nội dung" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Nội dung</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ẩn</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Đầu</div> </a> </li> <li id="toc-Từ_nguyên" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Từ_nguyên"> <div class="vector-toc-text"> 1 Từ nguyên </div> </a> <ul id="toc-Từ_nguyên-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tiến_hóa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Tiến_hóa"> <div class="vector-toc-text"> 2 Tiến hóa </div> </a> <button aria-controls="toc-Tiến_hóa-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Hiện/ẩn mục Tiến hóa </button> <ul id="toc-Tiến_hóa-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Nguồn_gốc" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Nguồn_gốc"> <div class="vector-toc-text"> 2.1 Nguồn gốc </div> </a> <ul id="toc-Nguồn_gốc-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Phân_bố" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Phân_bố"> <div class="vector-toc-text"> 3 Phân bố </div> </a> <ul id="toc-Phân_bố-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Phân_loại" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Phân_loại"> <div class="vector-toc-text"> 4 Phân loại </div> </a> <button aria-controls="toc-Phân_loại-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Hiện/ẩn mục Phân loại </button> <ul id="toc-Phân_loại-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Các_họ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Các_họ"> <div class="vector-toc-text"> 4.1 Các họ </div> </a> <ul id="toc-Các_họ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Sinh_học" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Sinh_học"> <div class="vector-toc-text"> 5 Sinh học </div> </a> <button aria-controls="toc-Sinh_học-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Hiện/ẩn mục Sinh học </button> <ul id="toc-Sinh_học-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bộ_xương" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bộ_xương"> <div class="vector-toc-text"> 5.1 Bộ xương </div> </a> <ul id="toc-Bộ_xương-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nội_tạng" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Nội_tạng"> <div class="vector-toc-text"> 5.2 Nội tạng </div> </a> <ul id="toc-Nội_tạng-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kích_thước" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kích_thước"> <div class="vector-toc-text"> 5.3 Kích thước </div> </a> <ul id="toc-Kích_thước-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Da" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Da"> <div class="vector-toc-text"> 5.4 Da </div> </a> <ul id="toc-Da-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Lột_xác" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Lột_xác"> <div class="vector-toc-text"> 5.4.1 Lột xác </div> </a> <ul id="toc-Lột_xác-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Giác_quan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Giác_quan"> <div class="vector-toc-text"> 5.5 Giác quan </div> </a> <ul id="toc-Giác_quan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nọc" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Nọc"> <div class="vector-toc-text"> 5.6 Nọc </div> </a> <ul id="toc-Nọc-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Tập_tính" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Tập_tính"> <div class="vector-toc-text"> 6 Tập tính </div> </a> <button aria-controls="toc-Tập_tính-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Hiện/ẩn mục Tập tính </button> <ul id="toc-Tập_tính-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Kiếm_ăn_và_thức_ăn" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kiếm_ăn_và_thức_ăn"> <div class="vector-toc-text"> 6.1 Kiếm ăn và thức ăn </div> </a> <ul id="toc-Kiếm_ăn_và_thức_ăn-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vận_động" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Vận_động"> <div class="vector-toc-text"> 6.2 Vận động </div> </a> <ul id="toc-Vận_động-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Chuyển_động_sóng_ngang" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Chuyển_động_sóng_ngang"> <div class="vector-toc-text"> 6.2.1 Chuyển động sóng ngang </div> </a> <ul id="toc-Chuyển_động_sóng_ngang-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Trên_cạn" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Trên_cạn"> <div class="vector-toc-text"> 6.2.1.1 Trên cạn </div> </a> <ul id="toc-Trên_cạn-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dưới_nước" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Dưới_nước"> <div class="vector-toc-text"> 6.2.1.2 Dưới nước </div> </a> <ul id="toc-Dưới_nước-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Uốn_lượn_nghiêng" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Uốn_lượn_nghiêng"> <div class="vector-toc-text"> 6.2.2 Uốn lượn nghiêng </div> </a> <ul id="toc-Uốn_lượn_nghiêng-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Đàn_concertina" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Đàn_concertina"> <div class="vector-toc-text"> 6.2.3 Đàn concertina </div> </a> <ul id="toc-Đàn_concertina-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Thẳng" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Thẳng"> <div class="vector-toc-text"> 6.2.4 Thẳng </div> </a> <ul id="toc-Thẳng-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Khác" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Khác"> <div class="vector-toc-text"> 6.2.5 Khác </div> </a> <ul id="toc-Khác-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Sinh_sản" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sinh_sản"> <div class="vector-toc-text"> 6.3 Sinh sản </div> </a> <ul id="toc-Sinh_sản-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Tương_tác_với_con_người" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Tương_tác_với_con_người"> <div class="vector-toc-text"> 7 Tương tác với con người </div> </a> <button aria-controls="toc-Tương_tác_với_con_người-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Hiện/ẩn mục Tương tác với con người </button> <ul id="toc-Tương_tác_với_con_người-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Rắn_cắn" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Rắn_cắn"> <div class="vector-toc-text"> 7.1 Rắn cắn </div> </a> <ul id="toc-Rắn_cắn-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Thôi_miên_rắn" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Thôi_miên_rắn"> <div class="vector-toc-text"> 7.2 Thôi miên rắn </div> </a> <ul id="toc-Thôi_miên_rắn-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bắt_rắn" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bắt_rắn"> <div class="vector-toc-text"> 7.3 Bắt rắn </div> </a> <ul id="toc-Bắt_rắn-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tiêu_thụ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tiêu_thụ"> <div class="vector-toc-text"> 7.4 Tiêu thụ </div> </a> <ul id="toc-Tiêu_thụ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Động_vật_cảnh" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Động_vật_cảnh"> <div class="vector-toc-text"> 7.5 Động vật cảnh </div> </a> <ul id="toc-Động_vật_cảnh-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Biểu_tượng" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Biểu_tượng"> <div class="vector-toc-text"> 7.6 Biểu tượng </div> </a> <ul id="toc-Biểu_tượng-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Xem_thêm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Xem_thêm"> <div class="vector-toc-text"> 8 Xem thêm </div> </a> <ul id="toc-Xem_thêm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ghi_chú" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ghi_chú"> <div class="vector-toc-text"> 9 Ghi chú </div> </a> <ul id="toc-Ghi_chú-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Đọc_thêm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Đọc_thêm"> <div class="vector-toc-text"> 10 Đọc thêm </div> </a> <ul id="toc-Đọc_thêm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liên_kết_ngoài" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Liên_kết_ngoài"> <div class="vector-toc-text"> 11 Liên kết ngoài </div> </a> <ul id="toc-Liên_kết_ngoài-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Nội dung" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Đóng mở mục lục" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Đóng mở mục lục </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Rắn</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Xem bài viết trong ngôn ngữ khác. Bài có sẵn trong 192 ngôn ngữ" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-192" aria-hidden="true" > 192 ngôn ngữ </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Slang" title="Slang – Tiếng Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Slang" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Tiếng Afrikaans" class="interlanguage-link-target">Afrikaans</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Schlangen" title="Schlangen – Tiếng Đức (Thụy Sĩ)" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Schlangen" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Tiếng Đức (Thụy Sĩ)" class="interlanguage-link-target">Alemannisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A5%E1%89%A3%E1%89%A5" title="እባብ – Tiếng Amharic" lang="am" hreflang="am" data-title="እባብ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Tiếng Amharic" class="interlanguage-link-target">አማርኛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AA" title="सर्प – Tiếng Angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="सर्प" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="Tiếng Angika" class="interlanguage-link-target">अंगिका</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Snaca" title="Snaca – Tiếng Anh cổ" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Snaca" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="Tiếng Anh cổ" class="interlanguage-link-target">Ænglisc</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AB%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="ثعبان – Tiếng Ả Rập" lang="ar" hreflang="ar" data-title="ثعبان" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Tiếng Ả Rập" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Serpentes" title="Serpentes – Tiếng Aragon" lang="an" hreflang="an" data-title="Serpentes" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Tiếng Aragon" class="interlanguage-link-target">Aragonés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%9A%DC%98%DC%9D%DC%90" title="ܚܘܝܐ – Tiếng Aramaic" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܚܘܝܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="Tiếng Aramaic" class="interlanguage-link-target">ܐܪܡܝܐ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%95%D5%B1%D5%A5%D6%80" title="Օձեր – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Օձեր" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target">Արեւմտահայերէն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AA" title="সাপ – Tiếng Assam" lang="as" hreflang="as" data-title="সাপ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="Tiếng Assam" class="interlanguage-link-target">অসমীয়া</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Culiebra" title="Culiebra – Tiếng Asturias" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Culiebra" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Tiếng Asturias" class="interlanguage-link-target">Asturianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-atj mw-list-item"><a href="https://atj.wikipedia.org/wiki/Kinepikw" title="Kinepikw – Tiếng Atikamekw" lang="atj" hreflang="atj" data-title="Kinepikw" data-language-autonym="Atikamekw" data-language-local-name="Tiếng Atikamekw" class="interlanguage-link-target">Atikamekw</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Mb%C3%B3i" title="Mbói – Tiếng Guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Mbói" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="Tiếng Guarani" class="interlanguage-link-target">Avañe'ẽ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Asiru" title="Asiru – Tiếng Aymara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Asiru" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="Tiếng Aymara" class="interlanguage-link-target">Aymar aru</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/%C4%B0lanlar" title="İlanlar – Tiếng Azerbaijan" lang="az" hreflang="az" data-title="İlanlar" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Tiếng Azerbaijan" class="interlanguage-link-target">Azərbaycanca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%84%D8%A7%D8%B1" title="ایلانلار – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="ایلانلار" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gor mw-list-item"><a href="https://gor.wikipedia.org/wiki/Tulidu" title="Tulidu – Tiếng Gorontalo" lang="gor" hreflang="gor" data-title="Tulidu" data-language-autonym="Bahasa Hulontalo" data-language-local-name="Tiếng Gorontalo" class="interlanguage-link-target">Bahasa Hulontalo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Ular" title="Ular – Tiếng Indonesia" lang="id" hreflang="id" data-title="Ular" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Tiếng Indonesia" class="interlanguage-link-target">Bahasa Indonesia</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="huy hiệu bài viết chọn lọc"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Ular" title="Ular – Tiếng Mã Lai" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Ular" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Tiếng Mã Lai" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Lelipi" title="Lelipi – Tiếng Bali" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Lelipi" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="Tiếng Bali" class="interlanguage-link-target">Basa Bali</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AA" title="সাপ – Tiếng Bangla" lang="bn" hreflang="bn" data-title="সাপ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Tiếng Bangla" class="interlanguage-link-target">বাংলা</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Tadung" title="Tadung – Tiếng Banjar" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Tadung" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="Tiếng Banjar" class="interlanguage-link-target">Banjar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Cho%C3%A2" title="Choâ – Tiếng Mân Nam" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Choâ" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Tiếng Mân Nam" class="interlanguage-link-target">閩南語 / Bân-lâm-gú</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80" title="Йыландар – Tiếng Bashkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Йыландар" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Tiếng Bashkir" class="interlanguage-link-target">Башҡортса</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%BC%D0%B5%D1%96" title="Змеі – Tiếng Belarus" lang="be" hreflang="be" data-title="Змеі" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Tiếng Belarus" class="interlanguage-link-target">Беларуская</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D1%8C%D0%BC%D0%B5%D1%96" title="Зьмеі – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Зьмеі" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target">Беларуская (тарашкевіца)</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Halas" title="Halas – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Halas" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target">Bikol Central</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A6%E0%BE%A6%E0%BE%B2%E0%BD%B4%E0%BD%A3%E0%BC%8D" title="སྦྲུལ། – Tiếng Tây Tạng" lang="bo" hreflang="bo" data-title="སྦྲུལ།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="Tiếng Tây Tạng" class="interlanguage-link-target">བོད་ཡིག</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Zmija" title="Zmija – Tiếng Bosnia" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Zmija" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Tiếng Bosnia" class="interlanguage-link-target">Bosanski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Naer" title="Naer – Tiếng Breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Naer" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Tiếng Breton" class="interlanguage-link-target">Brezhoneg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%BC%D0%B8%D0%B8" title="Змии – Tiếng Bulgaria" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Змии" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Tiếng Bulgaria" class="interlanguage-link-target">Български</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D0%B9" title="Могой – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Могой" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target">Буряад</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Serps" title="Serps – Tiếng Catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Serps" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Tiếng Catalan" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Bitin" title="Bitin – Tiếng Cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Bitin" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="Tiếng Cebuano" class="interlanguage-link-target">Cebuano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%C3%87%C4%95%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%B5%D0%BC" title="Çĕленсем – Tiếng Chuvash" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Çĕленсем" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Tiếng Chuvash" class="interlanguage-link-target">Чӑвашла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Hadi" title="Hadi – Tiếng Séc" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Hadi" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tiếng Séc" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Nyoka" title="Nyoka – Tiếng Shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Nyoka" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="Tiếng Shona" class="interlanguage-link-target">ChiShona</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tum mw-list-item"><a href="https://tum.wikipedia.org/wiki/Njoka" title="Njoka – Tiếng Tumbuka" lang="tum" hreflang="tum" data-title="Njoka" data-language-autonym="ChiTumbuka" data-language-local-name="Tiếng Tumbuka" class="interlanguage-link-target">ChiTumbuka</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Neidr" title="Neidr – Tiếng Wales" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Neidr" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Tiếng Wales" class="interlanguage-link-target">Cymraeg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Slanger" title="Slanger – Tiếng Đan Mạch" lang="da" hreflang="da" data-title="Slanger" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Tiếng Đan Mạch" class="interlanguage-link-target">Dansk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Gearpma%C5%A1at" title="Gearpmašat – Tiếng Sami Miền Bắc" lang="se" hreflang="se" data-title="Gearpmašat" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="Tiếng Sami Miền Bắc" class="interlanguage-link-target">Davvisámegiella</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Schlangen" title="Schlangen – Tiếng Đức" lang="de" hreflang="de" data-title="Schlangen" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Tiếng Đức" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nv mw-list-item"><a href="https://nv.wikipedia.org/wiki/T%C5%82%CA%BCiish" title="Tłʼiish – Tiếng Navajo" lang="nv" hreflang="nv" data-title="Tłʼiish" data-language-autonym="Diné bizaad" data-language-local-name="Tiếng Navajo" class="interlanguage-link-target">Diné bizaad</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AA" title="स्याप – Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="स्याप" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target">डोटेली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Maolised" title="Maolised – Tiếng Estonia" lang="et" hreflang="et" data-title="Maolised" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Tiếng Estonia" class="interlanguage-link-target">Eesti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CE%AF%CE%B4%CE%B9" title="Φίδι – Tiếng Hy Lạp" lang="el" hreflang="el" data-title="Φίδι" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Tiếng Hy Lạp" class="interlanguage-link-target">Ελληνικά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Snake" title="Snake – Tiếng Anh" lang="en" hreflang="en" data-title="Snake" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Tiếng Anh" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Serpentes" title="Serpentes – Tiếng Tây Ban Nha" lang="es" hreflang="es" data-title="Serpentes" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Tiếng Tây Ban Nha" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Serpentoj" title="Serpentoj – Tiếng Quốc Tế Ngữ" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Serpentoj" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Tiếng Quốc Tế Ngữ" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Suge" title="Suge – Tiếng Basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Suge" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Tiếng Basque" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ee mw-list-item"><a href="https://ee.wikipedia.org/wiki/D%C3%A3" title="Dã – Tiếng Ewe" lang="ee" hreflang="ee" data-title="Dã" data-language-autonym="Eʋegbe" data-language-local-name="Tiếng Ewe" class="interlanguage-link-target">Eʋegbe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="مار – Tiếng Ba Tư" lang="fa" hreflang="fa" data-title="مار" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Tiếng Ba Tư" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Saamp" title="Saamp – Tiếng Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Saamp" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Tiếng Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target">Fiji Hindi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Slangur" title="Slangur – Tiếng Faroe" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Slangur" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="Tiếng Faroe" class="interlanguage-link-target">Føroyskt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Serpentes" title="Serpentes – Tiếng Pháp" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Serpentes" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Tiếng Pháp" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Slangen" title="Slangen – Tiếng Frisia" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Slangen" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Tiếng Frisia" class="interlanguage-link-target">Frysk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Nathair" title="Nathair – Tiếng Ireland" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Nathair" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Tiếng Ireland" class="interlanguage-link-target">Gaeilge</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Nathair" title="Nathair – Tiếng Gael Scotland" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Nathair" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="Tiếng Gael Scotland" class="interlanguage-link-target">Gàidhlig</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Cobras" title="Cobras – Tiếng Galician" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Cobras" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Tiếng Galician" class="interlanguage-link-target">Galego</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://glk.wikipedia.org/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A4%D9%85" title="میلؤم – Tiếng Gilaki" lang="glk" hreflang="glk" data-title="میلؤم" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="Tiếng Gilaki" class="interlanguage-link-target">گیلکی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%AA" title="સાપ – Tiếng Gujarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="સાપ" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="Tiếng Gujarati" class="interlanguage-link-target">ગુજરાતી</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/S%C3%A0-k%C3%B4" title="Sà-kô – Tiếng Khách Gia" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Sà-kô" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Tiếng Khách Gia" class="interlanguage-link-target">客家語 / Hak-kâ-ngî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%B1%80" title="뱀 – Tiếng Hàn" lang="ko" hreflang="ko" data-title="뱀" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Tiếng Hàn" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Maciji" title="Maciji – Tiếng Hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Maciji" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="Tiếng Hausa" class="interlanguage-link-target">Hausa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%95%D5%B1%D5%A5%D6%80" title="Օձեր – Tiếng Armenia" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Օձեր" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Tiếng Armenia" class="interlanguage-link-target">Հայերեն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%81%E0%A4%AA" title="साँप – Tiếng Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="साँप" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Tiếng Hindi" class="interlanguage-link-target">हिन्दी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Zmije" title="Zmije – Tiếng Croatia" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Zmije" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Tiếng Croatia" class="interlanguage-link-target">Hrvatski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Serpento" title="Serpento – Tiếng Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Serpento" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Tiếng Ido" class="interlanguage-link-target">Ido</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Uleg" title="Uleg – Tiếng Iloko" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Uleg" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="Tiếng Iloko" class="interlanguage-link-target">Ilokano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Serpentes" title="Serpentes – Tiếng Khoa Học Quốc Tế" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Serpentes" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Tiếng Khoa Học Quốc Tế" class="interlanguage-link-target">Interlingua</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/V%C3%ADvore" title="Vívore – Tiếng Interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Vívore" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="Tiếng Interlingue" class="interlanguage-link-target">Interlingue</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iu mw-list-item"><a href="https://iu.wikipedia.org/wiki/%E1%93%82%E1%92%A5%E1%95%86%E1%90%8A%E1%96%85" title="ᓂᒥᕆᐊᖅ – Tiếng Inuktitut" lang="iu" hreflang="iu" data-title="ᓂᒥᕆᐊᖅ" data-language-autonym="ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ / inuktitut" data-language-local-name="Tiếng Inuktitut" class="interlanguage-link-target">ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ / inuktitut</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ik mw-list-item"><a href="https://ik.wikipedia.org/wiki/Nimi%C4%A1iaq_(paam%C4%A1uaq)" title="Nimiġiaq (paamġuaq) – Tiếng Inupiaq" lang="ik" hreflang="ik" data-title="Nimiġiaq (paamġuaq)" data-language-autonym="Iñupiatun" data-language-local-name="Tiếng Inupiaq" class="interlanguage-link-target">Iñupiatun</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%BC" title="Калм – Tiếng Ossetic" lang="os" hreflang="os" data-title="Калм" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="Tiếng Ossetic" class="interlanguage-link-target">Ирон</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xh mw-list-item"><a href="https://xh.wikipedia.org/wiki/Inyoka" title="Inyoka – Tiếng Xhosa" lang="xh" hreflang="xh" data-title="Inyoka" data-language-autonym="IsiXhosa" data-language-local-name="Tiếng Xhosa" class="interlanguage-link-target">IsiXhosa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Sl%C3%B6ngur" title="Slöngur – Tiếng Iceland" lang="is" hreflang="is" data-title="Slöngur" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="Tiếng Iceland" class="interlanguage-link-target">Íslenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Serpentes" title="Serpentes – Tiếng Italy" lang="it" hreflang="it" data-title="Serpentes" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Tiếng Italy" class="interlanguage-link-target">Italiano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A0%D7%97%D7%A9%D7%99%D7%9D" title="נחשים – Tiếng Do Thái" lang="he" hreflang="he" data-title="נחשים" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Tiếng Do Thái" class="interlanguage-link-target">עברית</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Ula" title="Ula – Tiếng Java" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Ula" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Tiếng Java" class="interlanguage-link-target">Jawa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/%C6%89%CA%8Am" title="Ɖʊm – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Ɖʊm" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target">Kabɩyɛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B9%E0%B2%BE%E0%B2%B5%E0%B3%81" title="ಹಾವು – Tiếng Kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಹಾವು" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Tiếng Kannada" class="interlanguage-link-target">ಕನ್ನಡ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Ubingan" title="Ubingan – Tiếng Pampanga" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Ubingan" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="Tiếng Pampanga" class="interlanguage-link-target">Kapampangan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="გველები – Tiếng Georgia" lang="ka" hreflang="ka" data-title="გველები" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Tiếng Georgia" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%8E%D8%B1%D9%8F%D9%BE%DA%BE" title="سَرُپھ – Tiếng Kashmir" lang="ks" hreflang="ks" data-title="سَرُپھ" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="Tiếng Kashmir" class="interlanguage-link-target">कॉशुर / کٲشُر</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80" title="Жыландар – Tiếng Kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Жыландар" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Tiếng Kazakh" class="interlanguage-link-target">Қазақша</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Sarf" title="Sarf – Tiếng Cornwall" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Sarf" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="Tiếng Cornwall" class="interlanguage-link-target">Kernowek</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D0%BD" title="Жылан – Tiếng Kyrgyz" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Жылан" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Tiếng Kyrgyz" class="interlanguage-link-target">Кыргызча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mrj mw-list-item"><a href="https://mrj.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D3%B9%D1%88%D0%BA%D3%B9" title="Кӹшкӹ – Western Mari" lang="mrj" hreflang="mrj" data-title="Кӹшкӹ" data-language-autonym="Кырык мары" data-language-local-name="Western Mari" class="interlanguage-link-target">Кырык мары</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Nyoka" title="Nyoka – Tiếng Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Nyoka" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Tiếng Swahili" class="interlanguage-link-target">Kiswahili</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Koul%C3%A8v" title="Koulèv – Tiếng Haiti" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Koulèv" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="Tiếng Haiti" class="interlanguage-link-target">Kreyòl ayisyen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Mar" title="Mar – Tiếng Kurd" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Mar" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="Tiếng Kurd" class="interlanguage-link-target">Kurdî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%87%E0%BA%B9" title="ງູ – Tiếng Lào" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ງູ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="Tiếng Lào" class="interlanguage-link-target">ລາວ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Serpentes" title="Serpentes – Tiếng La-tinh" lang="la" hreflang="la" data-title="Serpentes" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Tiếng La-tinh" class="interlanguage-link-target">Latina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/%C4%8C%C5%ABskas" title="Čūskas – Tiếng Latvia" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Čūskas" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Tiếng Latvia" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Schlaangen" title="Schlaangen – Tiếng Luxembourg" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Schlaangen" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Tiếng Luxembourg" class="interlanguage-link-target">Lëtzebuergesch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Gyvat%C4%97s" title="Gyvatės – Tiếng Litva" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Gyvatės" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Tiếng Litva" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Slange" title="Slange – Tiếng Limburg" lang="li" hreflang="li" data-title="Slange" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Tiếng Limburg" class="interlanguage-link-target">Limburgs</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Ny%C3%B3ka" title="Nyóka – Tiếng Lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Nyóka" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="Tiếng Lingala" class="interlanguage-link-target">Lingála</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Serpente" title="Serpente – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Serpente" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target">Lingua Franca Nova</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/K%C3%ADgy%C3%B3k" title="Kígyók – Tiếng Hungary" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Kígyók" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Tiếng Hungary" class="interlanguage-link-target">Magyar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%81%E0%A4%AA" title="साँप – Tiếng Maithili" lang="mai" hreflang="mai" data-title="साँप" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="Tiếng Maithili" class="interlanguage-link-target">मैथिली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%BC%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Змија – Tiếng Macedonia" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Змија" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Tiếng Macedonia" class="interlanguage-link-target">Македонски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Bibilava" title="Bibilava – Tiếng Malagasy" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Bibilava" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Tiếng Malagasy" class="interlanguage-link-target">Malagasy</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AA%E0%B4%BE%E0%B4%AE%E0%B5%8D%E0%B4%AA%E0%B5%8D%E2%80%8C" title="പാമ്പ്‌ – Tiếng Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="പാമ്പ്‌" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Tiếng Malayalam" class="interlanguage-link-target">മലയാളം</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Serp" title="Serp – Tiếng Malta" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Serp" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="Tiếng Malta" class="interlanguage-link-target">Malti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AA" title="साप – Tiếng Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="साप" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Tiếng Marathi" class="interlanguage-link-target">मराठी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="تعبان – Tiếng Ả Rập Ai Cập" lang="arz" hreflang="arz" data-title="تعبان" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Tiếng Ả Rập Ai Cập" class="interlanguage-link-target">مصرى</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B1" title="مر – Tiếng Mazanderani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="مر" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="Tiếng Mazanderani" class="interlanguage-link-target">مازِرونی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%82%EA%AF%A4%EA%AF%9F" title="ꯂꯤꯟ – Tiếng Manipuri" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯂꯤꯟ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="Tiếng Manipuri" class="interlanguage-link-target">ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="huy hiệu bài viết chọn lọc"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Si%C3%A8" title="Siè – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Siè" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target">閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D0%B9" title="Могой – Tiếng Mông Cổ" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Могой" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Tiếng Mông Cổ" class="interlanguage-link-target">Монгол</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%BD%E1%80%B1" title="မြွေ – Tiếng Miến Điện" lang="my" hreflang="my" data-title="မြွေ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Tiếng Miến Điện" class="interlanguage-link-target">မြန်မာဘာသာ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Coatl" title="Coatl – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Coatl" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target">Nāhuatl</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Gata" title="Gata – Tiếng Fiji" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Gata" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="Tiếng Fiji" class="interlanguage-link-target">Na Vosa Vakaviti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="huy hiệu bài viết chọn lọc"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Slangen" title="Slangen – Tiếng Hà Lan" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Slangen" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Tiếng Hà Lan" class="interlanguage-link-target">Nederlands</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AA" title="सर्प – Tiếng Nepal" lang="ne" hreflang="ne" data-title="सर्प" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="Tiếng Nepal" class="interlanguage-link-target">नेपाली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A4%B9%E0%A4%BE" title="तहा – Tiếng Newari" lang="new" hreflang="new" data-title="तहा" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="Tiếng Newari" class="interlanguage-link-target">नेपाल भाषा</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%98%E3%83%93" title="ヘビ – Tiếng Nhật" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ヘビ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Tiếng Nhật" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/S%C3%A8rpa" title="Sèrpa – Tiếng Napoli" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Sèrpa" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="Tiếng Napoli" class="interlanguage-link-target">Napulitano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%8C%D1%85%D1%8C%D0%B0%D1%80%D1%87%D0%B8%D0%B9" title="Лаьхьарчий – Tiếng Chechen" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Лаьхьарчий" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="Tiếng Chechen" class="interlanguage-link-target">Нохчийн</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Slaanger" title="Slaanger – Tiếng Frisia Miền Bắc" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Slaanger" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="Tiếng Frisia Miền Bắc" class="interlanguage-link-target">Nordfriisk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="bài viết tốt"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Slanger" title="Slanger – Tiếng Na Uy (Bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Slanger" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Tiếng Na Uy (Bokmål)" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Ormar" title="Ormar – Tiếng Na Uy (Nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Ormar" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Tiếng Na Uy (Nynorsk)" class="interlanguage-link-target">Norsk nynorsk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Tchilieuvre" title="Tchilieuvre – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Tchilieuvre" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target">Nouormand</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Serpentes" title="Serpentes – Tiếng Occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Serpentes" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Tiếng Occitan" class="interlanguage-link-target">Occitan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%B8%E0%AC%BE%E0%AC%AA" title="ସାପ – Tiếng Odia" lang="or" hreflang="or" data-title="ସାପ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="Tiếng Odia" class="interlanguage-link-target">ଓଡ଼ିଆ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Ilonlar" title="Ilonlar – Tiếng Uzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Ilonlar" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Tiếng Uzbek" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B8%E0%A9%B1%E0%A8%AA" title="ਸੱਪ – Tiếng Punjab" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਸੱਪ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Tiếng Punjab" class="interlanguage-link-target">ਪੰਜਾਬੀ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%BE" title="سپ – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="سپ" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target">پنجابی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="مار – Tiếng Pashto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="مار" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Tiếng Pashto" class="interlanguage-link-target">پښتو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Slangen" title="Slangen – Tiếng Hạ Giéc-man" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Slangen" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Tiếng Hạ Giéc-man" class="interlanguage-link-target">Plattdüütsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C4%99%C5%BCe" title="Węże – Tiếng Ba Lan" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Węże" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Tiếng Ba Lan" class="interlanguage-link-target">Polski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Serpente" title="Serpente – Tiếng Bồ Đào Nha" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Serpente" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Tiếng Bồ Đào Nha" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/%C8%98arpe" title="Șarpe – Tiếng Romania" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Șarpe" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Tiếng Romania" class="interlanguage-link-target">Română</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Mach%27aqway" title="Mach'aqway – Tiếng Quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Mach'aqway" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="Tiếng Quechua" class="interlanguage-link-target">Runa Simi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%BC%D1%8B%D1%97" title="Змыї – Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Змыї" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target">Русиньскый</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%BC%D0%B5%D0%B8" title="Змеи – Tiếng Nga" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Змеи" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Tiếng Nga" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D2%95%D0%BE%D0%B9%D0%B4%D0%BE%D1%80" title="Моҕойдор – Tiếng Sakha" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Моҕойдор" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Tiếng Sakha" class="interlanguage-link-target">Саха тыла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/bau" title="bau – Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="bau" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target">Sakizaya</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A4%83" title="सर्पः – Tiếng Phạn" lang="sa" hreflang="sa" data-title="सर्पः" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="Tiếng Phạn" class="interlanguage-link-target">संस्कृतम्</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%B5%E1%B1%A4%E1%B1%A7" title="ᱵᱤᱧ – Tiếng Santali" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱵᱤᱧ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="Tiếng Santali" class="interlanguage-link-target">ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Snake" title="Snake – Tiếng Scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Snake" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="Tiếng Scots" class="interlanguage-link-target">Scots</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-trv mw-list-item"><a href="https://trv.wikipedia.org/wiki/Quyu" title="Quyu – Tiếng Taroko" lang="trv" hreflang="trv" data-title="Quyu" data-language-autonym="Seediq" data-language-local-name="Tiếng Taroko" class="interlanguage-link-target">Seediq</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nso mw-list-item"><a href="https://nso.wikipedia.org/wiki/Noga" title="Noga – Tiếng Sotho Miền Bắc" lang="nso" hreflang="nso" data-title="Noga" data-language-autonym="Sesotho sa Leboa" data-language-local-name="Tiếng Sotho Miền Bắc" class="interlanguage-link-target">Sesotho sa Leboa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Gjarpri" title="Gjarpri – Tiếng Albania" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Gjarpri" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Tiếng Albania" class="interlanguage-link-target">Shqip</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Scursuni" title="Scursuni – Tiếng Sicilia" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Scursuni" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Tiếng Sicilia" class="interlanguage-link-target">Sicilianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B6%BB%E0%B7%8A%E0%B6%B4%E0%B6%BA%E0%B7%9D" title="සර්පයෝ – Tiếng Sinhala" lang="si" hreflang="si" data-title="සර්පයෝ" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="Tiếng Sinhala" class="interlanguage-link-target">සිංහල</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Snake" title="Snake – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Snake" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target">Simple English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%86%DA%AF" title="نانگ – Tiếng Sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="نانگ" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="Tiếng Sindhi" class="interlanguage-link-target">سنڌي</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Hady" title="Hady – Tiếng Slovak" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Hady" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Tiếng Slovak" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Ka%C4%8De" title="Kače – Tiếng Slovenia" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Kače" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Tiếng Slovenia" class="interlanguage-link-target">Slovenščina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Szlangi" title="Szlangi – Silesian" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Szlangi" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="Silesian" class="interlanguage-link-target">Ślůnski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Mas" title="Mas – Tiếng Somali" lang="so" hreflang="so" data-title="Mas" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="Tiếng Somali" class="interlanguage-link-target">Soomaaliga</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="مار – Tiếng Kurd Miền Trung" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="مار" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Tiếng Kurd Miền Trung" class="interlanguage-link-target">کوردی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%BC%D0%B8%D1%98%D0%B5" title="Змије – Tiếng Serbia" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Змије" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Tiếng Serbia" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Zmija" title="Zmija – Tiếng Serbo-Croatia" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Zmija" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Tiếng Serbo-Croatia" class="interlanguage-link-target">Srpskohrvatski / српскохрватски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Oray" title="Oray – Tiếng Sunda" lang="su" hreflang="su" data-title="Oray" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="Tiếng Sunda" class="interlanguage-link-target">Sunda</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/K%C3%A4%C3%A4rmeet" title="Käärmeet – Tiếng Phần Lan" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Käärmeet" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Tiếng Phần Lan" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="bài chất lượng cao"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Ormar" title="Ormar – Tiếng Thụy Điển" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Ormar" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Tiếng Thụy Điển" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Ahas" title="Ahas – Tiếng Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Ahas" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tiếng Tagalog" class="interlanguage-link-target">Tagalog</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AE%BE%E0%AE%AE%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AF%81" title="பாம்பு – Tiếng Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பாம்பு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tiếng Tamil" class="interlanguage-link-target">தமிழ்</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Azrem" title="Azrem – Tiếng Kabyle" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Azrem" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="Tiếng Kabyle" class="interlanguage-link-target">Taqbaylit</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80" title="Еланнар – Tiếng Tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Еланнар" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tiếng Tatar" class="interlanguage-link-target">Татарча / tatarça</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tay mw-list-item"><a href="https://tay.wikipedia.org/wiki/mqu" title="mqu – Tayal" lang="tay" hreflang="tay" data-title="mqu" data-language-autonym="Tayal" data-language-local-name="Tayal" class="interlanguage-link-target">Tayal</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B1%81" title="పాము – Tiếng Telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="పాము" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Tiếng Telugu" class="interlanguage-link-target">తెలుగు</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%87%E0%B8%B9" title="งู – Tiếng Thái" lang="th" hreflang="th" data-title="งู" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Tiếng Thái" class="interlanguage-link-target">ไทย</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D1%80" title="Мор – Tiếng Tajik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Мор" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="Tiếng Tajik" class="interlanguage-link-target">Тоҷикӣ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chy mw-list-item"><a href="https://chy.wikipedia.org/wiki/%C5%A0e%27%C5%A1enov%C3%B4tse" title="Še'šenovôtse – Tiếng Cheyenne" lang="chy" hreflang="chy" data-title="Še'šenovôtse" data-language-autonym="Tsetsêhestâhese" data-language-local-name="Tiếng Cheyenne" class="interlanguage-link-target">Tsetsêhestâhese</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Y%C4%B1lan" title="Yılan – Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Yılan" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ" class="interlanguage-link-target">Türkçe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Zwak" title="Zwak – Tiếng Tyap" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Zwak" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="Tiếng Tyap" class="interlanguage-link-target">Tyap</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%8B%D0%B9" title="Кый – Tiếng Udmurt" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Кый" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="Tiếng Udmurt" class="interlanguage-link-target">Удмурт</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%BC%D1%96%D1%97" title="Змії – Tiếng Ukraina" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Змії" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Tiếng Ukraina" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%BE" title="سانپ – Tiếng Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="سانپ" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Tiếng Urdu" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Ngwz" title="Ngwz – Tiếng Choang" lang="za" hreflang="za" data-title="Ngwz" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="Tiếng Choang" class="interlanguage-link-target">Vahcuengh</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Serpentes" title="Serpentes – Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Serpentes" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target">Vèneto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/K%C3%BCd" title="Küd – Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Küd" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target">Vepsän kel’</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Siug" title="Siug – Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Siug" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target">Võro</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Sierpint" title="Sierpint – Tiếng Walloon" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Sierpint" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="Tiếng Walloon" class="interlanguage-link-target">Walon</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E8%9B%87" title="蛇 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="蛇" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target">文言</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Halas" title="Halas – Tiếng Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Halas" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Tiếng Waray" class="interlanguage-link-target">Winaray</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%9B%87" title="蛇 – Tiếng Ngô" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="蛇" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Tiếng Ngô" class="interlanguage-link-target">吴语</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A9%D7%9C%D7%90%D7%A0%D7%92" title="שלאנג – Tiếng Yiddish" lang="yi" hreflang="yi" data-title="שלאנג" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="Tiếng Yiddish" class="interlanguage-link-target">ייִדיש</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Ej%C3%B2" title="Ejò – Tiếng Yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Ejò" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="Tiếng Yoruba" class="interlanguage-link-target">Yorùbá</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%9B%87" title="蛇 – Tiếng Quảng Đông" lang="yue" hreflang="yue" data-title="蛇" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Tiếng Quảng Đông" class="interlanguage-link-target">粵語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Mar" title="Mar – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Mar" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target">Zazaki</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/G%C4%ABvat%C4%97" title="Gīvatė – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Gīvatė" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target">Žemaitėška</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%9B%87" title="蛇 – Tiếng Trung" lang="zh" hreflang="zh" data-title="蛇" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Tiếng Trung" class="interlanguage-link-target">中文</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Ula" title="Ula – Tiếng Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Ula" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Tiếng Betawi" class="interlanguage-link-target">Betawi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Ular" title="Ular – Tiếng Iban" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Ular" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="Tiếng Iban" class="interlanguage-link-target">Jaku Iban</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Ulay" title="Ulay – Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Ulay" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target">Kumoring</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tdd mw-list-item"><a href="https://tdd.wikipedia.org/wiki/%E1%A5%92%E1%A5%A7%E1%A5%B0" title="ᥒᥧᥰ – Tai Nuea" lang="tdd" hreflang="tdd" data-title="ᥒᥧᥰ" data-language-autonym="ᥖᥭᥰ ᥖᥬᥲ ᥑᥨᥒᥰ" data-language-local-name="Tai Nuea" class="interlanguage-link-target">ᥖᥭᥰ ᥖᥬᥲ ᥑᥨᥒᥰ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B5%89%E2%B4%BC%E2%B5%89%E2%B5%96%E2%B5%94" title="ⵉⴼⵉⵖⵔ – Tiếng Tamazight Chuẩn của Ma-rốc" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⵉⴼⵉⵖⵔ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="Tiếng Tamazight Chuẩn của Ma-rốc" class="interlanguage-link-target">ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2102#sitelinks-wikipedia" title="Sửa liên kết giữa ngôn ngữ" class="wbc-editpage">Sửa liên kết</a></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Không gian tên"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/R%E1%BA%AFn" title="Xem bài viết [c]" accesskey="c">Bài viết</a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn:R%E1%BA%AFn" rel="discussion" title="Thảo luận về trang này [t]" accesskey="t">Thảo luận</a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Thay đổi biến thể ngôn ngữ" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Tiếng Việt </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Giao diện"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/R%E1%BA%AFn">Đọc</a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit" title="Sửa đổi trang này [v]" accesskey="v">Sửa đổi</a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit" title="Sửa đổi mã nguồn của trang này [e]" accesskey="e">Sửa mã nguồn</a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=history" title="Các phiên bản cũ của trang này [h]" accesskey="h">Xem lịch sử</a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Công cụ trang"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Công cụ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Công cụ </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Công cụ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ẩn</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Thêm tùy chọn" > <div class="vector-menu-heading"> Tác vụ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/R%E1%BA%AFn">Đọc</a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit" title="Sửa đổi trang này [v]" accesskey="v">Sửa đổi</a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit" title="Sửa đổi mã nguồn của trang này [e]" accesskey="e">Sửa mã nguồn</a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=history">Xem lịch sử</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Chung </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Li%C3%AAn_k%E1%BA%BFt_%C4%91%E1%BA%BFn_%C4%91%C3%A2y/R%E1%BA%AFn" title="Các trang liên kết đến đây [j]" accesskey="j">Các liên kết đến đây</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_li%C3%AAn_quan/R%E1%BA%AFn" rel="nofollow" title="Thay đổi gần đây của các trang liên kết đến đây [k]" accesskey="k">Thay đổi liên quan</a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Trang_%C4%91%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t" title="Một danh sách chứa tất cả trang đặc biệt [q]" accesskey="q">Trang đặc biệt</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&oldid=71893693" title="Liên kết thường trực đến phiên bản này của trang">Liên kết thường trực</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=info" title="Thêm chi tiết về trang này">Thông tin trang</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Tr%C3%ADch_d%E1%BA%ABn&page=R%E1%BA%AFn&id=71893693&wpFormIdentifier=titleform" title="Hướng dẫn cách trích dẫn trang này">Trích dẫn trang này</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fvi.wikipedia.org%2Fwiki%2FR%25E1%25BA%25AFn">Lấy URL ngắn gọn</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:QrCode&url=https%3A%2F%2Fvi.wikipedia.org%2Fwiki%2FR%25E1%25BA%25AFn">Tải mã QR</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> In và xuất </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:S%C3%A1ch&bookcmd=book_creator&referer=R%E1%BA%AFn">Tạo một quyển sách</a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:DownloadAsPdf&page=R%E1%BA%AFn&action=show-download-screen">Tải dưới dạng PDF</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&printable=yes" title="Bản để in ra của trang [p]" accesskey="p">Bản để in ra</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Tại dự án khác </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Serpentes" hreflang="en">Wikimedia Commons</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2102" title="Liên kết đến khoản mục kết nối trong kho dữ liệu [g]" accesskey="g">Khoản mục Wikidata</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Công cụ trang"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Giao diện"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Giao diện</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ẩn</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-1000BCB" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><a href="/wiki/Wikipedia:Danh_s%C3%A1ch_b%C3%A0i_c%C6%A1_b%E1%BA%A3n_n%C3%AAn_c%C3%B3" title="Đây là một bài viết cơ bản. Nhấn vào đây để biết thêm thông tin."><img alt="Đây là một bài viết cơ bản. Nhấn vào đây để biết thêm thông tin." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/1000_b%C3%A0i_c%C6%A1_b%E1%BA%A3n.svg/20px-1000_b%C3%A0i_c%C6%A1_b%E1%BA%A3n.svg.png" decoding="async" width="20" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/1000_b%C3%A0i_c%C6%A1_b%E1%BA%A3n.svg/30px-1000_b%C3%A0i_c%C6%A1_b%E1%BA%A3n.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/1000_b%C3%A0i_c%C6%A1_b%E1%BA%A3n.svg/40px-1000_b%C3%A0i_c%C6%A1_b%E1%BA%A3n.svg.png 2x" data-file-width="103" data-file-height="94" /></a></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Bách khoa toàn thư mở Wikipedia</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="vi" dir="ltr"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Đối với các định nghĩa khác, xem <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_h%C6%B0%E1%BB%9Bng)" class="mw-disambig" title="Rắn (định hướng)">Rắn (định hướng)</a>.</div> <table class="infobox taxobox" style="width:22em"><tbody><tr><th colspan="2" style="padding:12px;text-align:center;vertical-align:middle;line-height:1.1em;font-size:135%;font-weight:bold;color:black;background: rgb(235,235,210);">Rắn</th></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center">Thời điểm hóa thạch: <a href="/wiki/Creta_mu%E1%BB%99n" class="mw-redirect" title="Creta muộn">Creta muộn</a> – <a href="/wiki/Holocene" class="mw-redirect" title="Holocene">hiện nay</a>,<a href="#cite_note-snake_origin_ecology-1">[1]</a> 94–0 <a href="/wiki/Megaannum" class="mw-redirect" title="Megaannum">triệu năm</a> trước đây <div id="Timeline-row" style="margin:6px auto 0; clear:both; width:220px; padding:0px; height:18px; overflow:visible; border:1px #666; border-style:solid none; position:relative; z-index:0; font-size:97%;"> <div style="position:absolute; height:100%; left:0px; width:208.07692307692px; text-align:left; background-color:rgb(254,214,123); background-image: linear-gradient(to right, rgba(255,255,255,1), rgba(254,217,106,1) 15%, rgba(254,217,106,1));"><a href="/wiki/Th%E1%BB%9Di_k%E1%BB%B3_Ti%E1%BB%81n_Cambri" title="Thời kỳ Tiền Cambri">TiềnЄ</a></div> <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(129,170,114); left:36.892307692308px; width:18.818461538462px;"><a href="/wiki/Cambrian" class="mw-redirect" title="Cambrian">Є</a></div> <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(0,169,138); left:55.710769230769px; width:14.08px;"><a href="/wiki/Ordovician" class="mw-redirect" title="Ordovician">O</a></div> <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(166,223,197); left:69.790769230769px; width:8.3261538461539px;"><a href="/wiki/Silurian" class="mw-redirect" title="Silurian">S</a></div> <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(221,150,81); left:78.116923076923px; width:20.409230769231px;"><a href="/wiki/Devonian" class="mw-redirect" title="Devonian">D</a></div> <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(63,174,173); left:98.526153846154px; width:20.307692307692px;"><a href="/wiki/Carboniferous" class="mw-redirect" title="Carboniferous">C</a></div> <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(247,88,60); left:118.83384615385px; width:15.907015384615px;"><a href="/wiki/Permian" class="mw-redirect" title="Permian">P</a></div> <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(153,78,150); left:134.74086153846px; width:17.126830769231px;"><a href="/wiki/Triassic" class="mw-redirect" title="Triassic">T</a></div> <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(0,187,231); left:151.86769230769px; width:19.055384615385px;"><a href="/wiki/Jurassic" class="mw-redirect" title="Jurassic">J</a></div> <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(111,180,107); left:170.92307692308px; width:26.738461538462px;"><a href="/wiki/Cretaceous" class="mw-redirect" title="Cretaceous">K</a></div> <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(254,161,99); left:197.66153846154px; width:14.543692307692px;"><a href="/wiki/Paleogene" class="mw-redirect" title="Paleogene">Pg</a></div> <div style="position:absolute; height:100%; text-align:center; background-color:rgb(254,221,45); left:212.20523076923px; width:6.9188307692308px;"><a href="/wiki/Neogene" class="mw-redirect" title="Neogene">N</a></div> <div style="margin:0 auto; line-height:0; clear:both; width:220px; padding:0px; height:8px; overflow:visible; background-color:transparent; position:relative; top:-4px; z-index:100;"><div style="position:absolute; height:8px; left:182.09230769231px; width:37.907692307692px; background-color:#360; opacity:0.42;"></div> <div style="position:absolute; height:8px; left:188.18461538462px; width:31.815384615385px; background-color:#360; opacity:1;"></div> <div style="position:absolute; height:6px; top:1px; left:189.18461538462px; width:29.815384615385px; background-color:#6c3;"></div> </div> </div></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Snakes_Diversity.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Snakes_Diversity.jpg/280px-Snakes_Diversity.jpg" decoding="async" width="280" height="390" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Snakes_Diversity.jpg/420px-Snakes_Diversity.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Snakes_Diversity.jpg/560px-Snakes_Diversity.jpg 2x" data-file-width="999" data-file-height="1392" /></a><div style="padding:5px">Sự đa dạng của rắn</div></td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center;padding:5px;background: rgb(235,235,210);"><a href="/wiki/Ph%C3%A2n_lo%E1%BA%A1i_sinh_h%E1%BB%8Dc" title="Phân loại sinh học">Phân loại khoa học</a></th></tr><tr><th scope="row"><a href="/wiki/Gi%E1%BB%9Bi_(sinh_h%E1%BB%8Dc)" title="Giới (sinh học)">Giới</a> (regnum)</th><td><a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt" title="Động vật">Animalia</a></td></tr><tr><th scope="row"><a href="/wiki/Ng%C3%A0nh_(sinh_h%E1%BB%8Dc)" title="Ngành (sinh học)">Ngành</a> (phylum)</th><td><a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt_c%C3%B3_d%C3%A2y_s%E1%BB%91ng" title="Động vật có dây sống">Chordata</a></td></tr><tr><th scope="row"><a href="/wiki/L%E1%BB%9Bp_(sinh_h%E1%BB%8Dc)" title="Lớp (sinh học)">Lớp</a> (class)</th><td><a href="/wiki/Sauropsida" class="mw-redirect" title="Sauropsida">Sauropsida</a></td></tr><tr><th scope="row"><a href="/wiki/B%E1%BB%99_(sinh_h%E1%BB%8Dc)" title="Bộ (sinh học)">Bộ</a> (ordo)</th><td><a href="/wiki/B%C3%B2_s%C3%A1t_c%C3%B3_v%E1%BA%A3y" title="Bò sát có vảy">Squamata</a></td></tr><tr><th scope="row"><a href="/wiki/Ph%C3%A2n_b%E1%BB%99" class="mw-redirect" title="Phân bộ">Phân bộ</a> (subordo)</th><td>Serpentes <a href="/wiki/Carl_von_Linn%C3%A9" class="mw-redirect" title="Carl von Linné">Linnaeus</a>, 1758</td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center;padding:5px;background: rgb(235,235,210);"><a href="/wiki/C%E1%BA%ADn_b%E1%BB%99" class="mw-redirect" title="Cận bộ">Cận bộ</a> và <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_(sinh_h%E1%BB%8Dc)" title="Họ (sinh học)">họ</a></th></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><div align="left"> <ul><li><a href="/wiki/Alethinophidia" title="Alethinophidia">Alethinophidia</a> - Nopcsa, 1923 <ul><li><a href="/wiki/Acrochordidae" class="mw-redirect" title="Acrochordidae">Acrochordidae</a>- Bonaparte, 1831</li> <li><a href="/wiki/Aniliidae" class="mw-redirect" title="Aniliidae">Aniliidae</a> - Stejneger, 1907</li> <li><a href="/wiki/Anomochilidae" class="mw-redirect" title="Anomochilidae">Anomochilidae</a> - Cundall, Wallach & Rossman, 1993</li> <li><a href="/wiki/Atractaspididae" title="Atractaspididae">Atractaspididae</a> - Günther, 1858</li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%8D_Tr%C4%83n_Nam_M%E1%BB%B9" title="Họ Trăn Nam Mỹ">Boidae</a> - Gray, 1825</li> <li><a href="/wiki/Bolyeriidae" class="mw-redirect" title="Bolyeriidae">Bolyeriidae</a> - Hoffstetter, 1946</li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_n%C6%B0%E1%BB%9Bc" title="Họ Rắn nước">Colubridae</a> - Oppel, 1811</li> <li><a href="/wiki/Cylindrophiidae" class="mw-redirect" title="Cylindrophiidae">Cylindrophiidae</a> - Fitzinger, 1843</li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_h%E1%BB%95" title="Họ Rắn hổ">Elapidae</a> - F. Boie, 1827</li> <li><a href="/wiki/Loxocemidae" class="mw-redirect" title="Loxocemidae">Loxocemidae</a> - Cope, 1861</li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%8D_Tr%C4%83n" title="Họ Trăn">Pythonidae</a> - Fitzinger, 1826</li> <li><a href="/wiki/Tropidophiidae" class="mw-redirect" title="Tropidophiidae">Tropidophiidae</a> - Brongersma, 1951</li> <li><a href="/wiki/Uropeltidae" title="Uropeltidae">Uropeltidae</a> - Müller, 1832</li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_l%E1%BB%A5c" title="Họ Rắn lục">Viperidae</a> - Oppel, 1811</li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_m%E1%BB%91ng" title="Họ Rắn mống">Xenopeltidae</a> - Bonaparte, 1845</li></ul></li> <li><a href="/wiki/Scolecophidia" title="Scolecophidia">Scolecophidia</a> - Cope, 1864 <ul><li><a href="/wiki/Anomalepididae" title="Anomalepididae">Anomalepididae</a> - Taylor, 1939</li> <li><a href="/wiki/Leptotyphlopidae" title="Leptotyphlopidae">Leptotyphlopidae</a> - Stejneger, 1892</li> <li><a href="/wiki/Typhlopidae" class="mw-redirect" title="Typhlopidae">Typhlopidae</a> - Merrem, 1820<a href="#cite_note-ITIS-2">[2]</a></li></ul></li></ul></div> </td></tr></tbody></table> Rắn còn gọi là Bích Quyên, là tên gọi chung để chỉ một nhóm các loài <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt_b%C3%B2_s%C3%A1t" title="Động vật bò sát">động vật bò sát</a> ăn thịt, không có chân và thân hình tròn dài (hình trụ), thuộc phân bộ Serpentes, có thể phân biệt với các loài <a href="/w/index.php?title=Th%E1%BA%B1n_l%E1%BA%B1n_kh%C3%B4ng_ch%C3%A2n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thằn lằn không chân (trang không tồn tại)">thằn lằn không chân</a> bằng các đặc trưng như không có mí mắt và tai ngoài. Giống như các loài bò sát có vảy (<a href="/wiki/B%C3%B2_s%C3%A1t_c%C3%B3_v%E1%BA%A3y" title="Bò sát có vảy">Squamata</a>) khác, rắn là <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt_c%C3%B3_x%C6%B0%C6%A1ng_s%E1%BB%91ng" title="Động vật có xương sống">động vật có xương sống</a>, <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt_c%C3%B3_m%C3%A0ng_%E1%BB%91i" title="Động vật có màng ối">có màng ối</a>, <a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt_ngo%E1%BA%A1i_nhi%E1%BB%87t&action=edit&redlink=1" class="new" title="Động vật ngoại nhiệt (trang không tồn tại)">ngoại nhiệt</a> với các lớp <a href="/wiki/V%E1%BA%A3y_(%C4%91%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt_h%E1%BB%8Dc)" class="mw-redirect" title="Vảy (động vật học)">vảy</a> xếp chồng lên nhau che phủ cơ thể. Nhiều loài rắn có <a href="/wiki/S%E1%BB%8D" title="Sọ">sọ</a> với nhiều khớp nối hơn các tổ tiên là động vật dạng thằn lằn của chúng, cho phép chúng nuốt các con mồi to lớn hơn nhiều so với đầu chúng với <a href="/w/index.php?title=V%E1%BA%ADn_%C4%91%E1%BB%99ng_h%E1%BB%99p_s%E1%BB%8D&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vận động hộp sọ (trang không tồn tại)">các quai hàm linh động cao</a>. Để phù hợp với cơ thể thon và hẹp của mình, các cơ quan có cặp đôi của rắn được bố trí theo kiểu cái này nằm phía trước cái kia thay vì ngang hàng ở hai bên, và phần lớn các loài rắn chỉ có 1 <a href="/wiki/Ph%E1%BB%95i" title="Phổi">phổi</a> hoạt động. Một vài loài vẫn duy trì một <a href="/w/index.php?title=%C4%90ai_ch%E1%BA%ADu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Đai chậu (trang không tồn tại)">đai chậu</a> với 1 cặp <a href="/wiki/Vu%E1%BB%91t" title="Vuốt">vuốt</a> dạng vết tích ở một trong hai bên của <a href="/wiki/L%E1%BB%97_huy%E1%BB%87t" title="Lỗ huyệt">lỗ huyệt</a>. Các loài rắn còn sinh tồn đã được tìm thấy trên gần như mọi châu lục (ngoại trừ <a href="/wiki/Ch%C3%A2u_Nam_C%E1%BB%B1c" title="Châu Nam Cực">châu Nam Cực</a>), trong lòng các đại dương như <a href="/wiki/%E1%BA%A4n_%C4%90%E1%BB%99_D%C6%B0%C6%A1ng" title="Ấn Độ Dương">Ấn Độ Dương</a> và <a href="/wiki/Th%C3%A1i_B%C3%ACnh_D%C6%B0%C6%A1ng" title="Thái Bình Dương">Thái Bình Dương</a>, và trên phần lớn các khối lục địa nhỏ hơn — các ngoại lệ bao gồm một số đảo lớn như <a href="/wiki/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_Ireland" title="Cộng hòa Ireland">Ireland</a> và <a href="/wiki/New_Zealand" title="New Zealand">New Zealand</a>, và nhiều đảo nhỏ trong Đại Tây Dương và Trung Thái Bình Dương.<a href="#cite_note-Bauchot-3">[3]</a> Trên 20 <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_(sinh_h%E1%BB%8Dc)" title="Họ (sinh học)">họ</a> rắn hiện nay đang được công nhận, bao gồm khoảng 500 <a href="/wiki/Chi_(sinh_h%E1%BB%8Dc)" title="Chi (sinh học)">chi</a> với khoảng 3.400 - 3.550 <a href="/wiki/Lo%C3%A0i" title="Loài">loài</a>.<a href="#cite_note-ITIS-2">[2]</a><a href="#cite_note-NRDB-Cs-4">[4]</a> Kích thước của chúng biến động từ nhỏ, như <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn_ch%E1%BB%89&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rắn chỉ (trang không tồn tại)">rắn chỉ</a> (Leptotyphlops carlae) chỉ dài khoảng 10 cm cho tới lớn như <a href="/wiki/Tr%C4%83n_g%E1%BA%A5m" title="Trăn gấm">trăn gấm</a> (Python reticulatus) dài tới 8,7 m.<a href="#cite_note-Mur97-5">[5]</a><a href="#cite_note-Meh87-6">[6]</a> Loài tìm thấy ở dạng hóa thạch là <a href="/wiki/Titanoboa" title="Titanoboa">Titanoboa cerrejonensis</a> dài tới 15 m. Người ta cho rằng rắn đã tiến hóa từ các loài động vật dạng thằn lằn hoặc là sống đào bới hoặc là thủy sinh trong giai đoạn <a href="/wiki/K%E1%BB%B7_Creta" class="mw-redirect" title="Kỷ Creta">Creta</a> giữa, và các hóa thạch sớm nhất đã biết có niên đại khoảng 112 <a href="/w/index.php?title=Tri%E1%BB%87u_n%C4%83m_tr%C6%B0%E1%BB%9Bc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Triệu năm trước (trang không tồn tại)">Ma</a>. Sự đa dạng của rắn đã xuất hiện trong <a href="/wiki/Th%E1%BA%BF_Paleocen" title="Thế Paleocen">thế Paleocen</a> (khoảng 66 tới 56 Ma). Phần lớn các loài rắn không có nọc độc, còn những loài nào có nọc độc thì chủ yếu sử dụng nó vào việc giết chết hay khuất phục con mồi thay vì để phòng vệ. Một số loài có nọc độc mạnh tới mức đủ gây ra vết thương đau nhức hay gây <a href="/wiki/Ch%E1%BA%BFt" title="Chết">tử vong</a> cho con người. Các loài rắn không nọc độc hoặc là nuốt sống con mồi hoặc là giết nó bằng cách quấn và vặn xiết. <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Từ_nguyên">Từ nguyên</h2>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=1" title="Sửa đổi phần “Từ nguyên”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=1" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Từ nguyên">sửa mã nguồn</a>]</div> Trong <a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Vi%E1%BB%87t" title="Tiếng Việt">tiếng Việt</a>, từ rắn bắt nguồn từ *p-səɲʔ trong <a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Vi%E1%BB%87t-M%C6%B0%E1%BB%9Dng_nguy%C3%AAn_th%E1%BB%A7y" title="Tiếng Việt-Mường nguyên thủy">tiếng Việt-Mường nguyên thủy</a>, chính nó lại bắt nguồn từ *(b)saɲʔ trong <a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Nam_%C3%81_nguy%C3%AAn_th%E1%BB%A7y" title="Tiếng Nam Á nguyên thủy">tiếng Nam Á nguyên thủy</a>. Trong <a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Anh" title="Tiếng Anh">tiếng Anh</a>, từ snake bắt nguồn từ snaca trong <a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Anh_th%C6%B0%E1%BB%A3ng_c%E1%BB%95" class="mw-redirect" title="Tiếng Anh thượng cổ">tiếng Anh thượng cổ</a>, chính nó phái sinh từ *snak-an- trong tiếng German nguyên thủy, gốc từ tiếng Proto-Ấn-Âu là *(s)nēg-o- 'bò, trườn', cũng chính là gốc của từ sneak 'lén lút' và từ nāgá 'rắn' trong <a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Ph%E1%BA%A1n" title="Tiếng Phạn">tiếng Phạn</a>.<a href="#cite_note-7">[7]</a> Một từ nữa cho rắn trong tiếng Anh là serpent được mượn từ <a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Ph%C3%A1p" title="Tiếng Pháp">tiếng Pháp</a>, bắt nguồn từ tiếng Ấn-Âu nguyên thủy là *serp- 'trườn',<a href="#cite_note-serpent-8">[8]</a> cũng chính là gốc của từ ἕρπω (hérpō) 'Tôi bò' trong <a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Hy_L%E1%BA%A1p_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i" title="Tiếng Hy Lạp cổ đại">tiếng Hy Lạp cổ đại</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tiến_hóa">Tiến hóa</h2>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=2" title="Sửa đổi phần “Tiến hóa”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=2" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tiến hóa">sửa mã nguồn</a>]</div> <table role="presentation" class="userboxes" style="margin: auto; margin-bottom: 0.5em; width: 248px; border: #99B3FF solid 1px; background-color: #FFFFFF; color: #000000; float: right;"> <tbody><tr> <td><div style="text-align: center; font-size: 120%; font-weight: bold;">Tổng quan phát sinh chủng loài các nhóm còn sinh tồn</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r68144032">.mw-parser-output table.clade{border-spacing:0;margin:0;font-size:100%;line-height:100%;border-collapse:separate;width:auto}.mw-parser-output table.clade table.clade{width:100%}.mw-parser-output table.clade td.clade-label{width:0.7em;padding:0 0.15em;vertical-align:bottom;text-align:center;border-left:1px solid;border-bottom:1px solid;white-space:nowrap}.mw-parser-output table.clade td.clade-fixed-width{overflow:hidden;text-overflow:ellipsis}.mw-parser-output table.clade td.clade-fixed-width:hover{overflow:visible}.mw-parser-output table.clade td.clade-label.first{border-left:none;border-right:none}.mw-parser-output table.clade td.clade-label.reverse{border-left:none;border-right:1px solid}.mw-parser-output table.clade td.clade-slabel{padding:0 0.15em;vertical-align:top;text-align:center;border-left:1px solid;white-space:nowrap}.mw-parser-output table.clade td.clade-slabel:hover{overflow:visible}.mw-parser-output table.clade td.clade-slabel.last{border-left:none;border-right:none}.mw-parser-output table.clade td.clade-slabel.reverse{border-left:none;border-right:1px solid}.mw-parser-output table.clade td.clade-bar{vertical-align:middle;text-align:left;padding:0 0.5em;position:relative}.mw-parser-output table.clade td.clade-bar.reverse{text-align:right;position:relative}.mw-parser-output table.clade td.clade-leaf{border:0;padding:0;text-align:left}.mw-parser-output table.clade td.clade-leafR{border:0;padding:0;text-align:right}.mw-parser-output table.clade td.clade-leaf.reverse{text-align:right}.mw-parser-output table.clade:hover span.linkA{background-color:yellow}.mw-parser-output table.clade:hover span.linkB{background-color:green}</style> <table class="clade" style="font-size:90%;line-height:90%"> <tbody><tr> <td class="clade-label first">Rắn ngày nay </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68144032"> <table class="clade"> <tbody><tr> <td class="clade-label first"><a href="/wiki/Scolecophidia" title="Scolecophidia">Scolecophidia</a> </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68144032"> <table class="clade"> <tbody><tr> <td class="clade-label first">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/wiki/Anomalepididae" title="Anomalepididae">Anomalepididae</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68144032"> <table class="clade"> <tbody><tr> <td class="clade-label first">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/wiki/Leptotyphlopidae" title="Leptotyphlopidae">Leptotyphlopidae</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68144032"> <table class="clade"> <tbody><tr> <td class="clade-label first">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/wiki/Gerrhopilidae" class="mw-redirect" title="Gerrhopilidae">Gerrhopilidae</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68144032"> <table class="clade"> <tbody><tr> <td class="clade-label first">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/w/index.php?title=Xenotyphlopidae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xenotyphlopidae (trang không tồn tại)">Xenotyphlopidae</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/wiki/Typhlopidae" class="mw-redirect" title="Typhlopidae">Typhlopidae</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel last">  </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel last">  </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel last">  </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel last">  </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label"><a href="/wiki/Alethinophidia" title="Alethinophidia">Alethinophidia</a> </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68144032"> <table class="clade"> <tbody><tr> <td class="clade-label first">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/wiki/Anilius" class="mw-redirect" title="Anilius">Anilius</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label">Alethinophidia phần lõi </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68144032"> <table class="clade"> <tbody><tr> <td class="clade-label first"><a href="/wiki/Uropeltidae" title="Uropeltidae">Uropeltidae</a> </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68144032"> <table class="clade"> <tbody><tr> <td class="clade-label first">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/wiki/Cylindrophis" class="mw-redirect" title="Cylindrophis">Cylindrophis</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68144032"> <table class="clade"> <tbody><tr> <td class="clade-label first">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/wiki/Anomochilus" title="Anomochilus">Anomochilus</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> Uropeltinae </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel last">  </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel last">  </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label">Macrostomata </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68144032"> <table class="clade"> <tbody><tr> <td class="clade-label first"><a href="/wiki/H%E1%BB%8D_Tr%C4%83n" title="Họ Trăn">Pythonidae</a> </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68144032"> <table class="clade"> <tbody><tr> <td class="clade-label first">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/w/index.php?title=Pythoninae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pythoninae (trang không tồn tại)">Pythoninae</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_m%E1%BB%91ng" title="Họ Rắn mống">Xenopeltis</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/wiki/Loxocemus" class="mw-redirect" title="Loxocemus">Loxocemus</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel last">  </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label"><a href="/w/index.php?title=Caenophidia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Caenophidia (trang không tồn tại)">Caenophidia</a> </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68144032"> <table class="clade"> <tbody><tr> <td class="clade-label first">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_n%C6%B0%E1%BB%9Bc" title="Họ Rắn nước">Colubridae</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/wiki/Acrochordidae" class="mw-redirect" title="Acrochordidae">Acrochordidae</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/wiki/Atractaspididae" title="Atractaspididae">Atractaspididae</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_h%E1%BB%95" title="Họ Rắn hổ">Elapidae</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_bi%E1%BB%83n" title="Rắn biển">Hydrophiidae</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_l%E1%BB%A5c" title="Họ Rắn lục">Viperidae</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel last">  </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label"><a href="/wiki/H%E1%BB%8D_Tr%C4%83n_Nam_M%E1%BB%B9" title="Họ Trăn Nam Mỹ">Boidae</a> </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68144032"> <table class="clade"> <tbody><tr> <td class="clade-label first">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/w/index.php?title=Erycinae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Erycinae (trang không tồn tại)">Erycinae</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/wiki/Boinae" title="Boinae">Boinae</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/wiki/Calabaria" class="mw-redirect" title="Calabaria">Calabaria</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel last">  </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/w/index.php?title=Ungaliophiinae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ungaliophiinae (trang không tồn tại)">Ungaliophiinae</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel last">  </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel">  </td></tr> <tr> <td class="clade-label">  </td> <td rowspan="2" class="clade-leaf"> <a href="/wiki/Tropidophiidae" class="mw-redirect" title="Tropidophiidae">Tropidophiinae</a> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel last">  </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel last">  </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel last">  </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td class="clade-slabel last">  </td></tr></tbody></table> Lưu ý: Biểu đồ này chỉ chỉ ra các mối quan hệ chứ không chỉ ra khoảng thời gian tạo nhánh tiến hóa..<a href="#cite_note-Lee-9">[9]</a><a href="#cite_note-Vidal_2010-10">[10]</a> </td></tr></tbody></table> Hồ sơ hóa thạch rắn là khá nghèo nàn do các <a href="/wiki/B%E1%BB%99_x%C6%B0%C6%A1ng" title="Bộ xương">bộ xương</a> rắn thông thường là nhỏ và dễ gãy, làm cho sự hóa thạch là không phổ biến. Các hóa thạch có thể được nhận dạng như là rắn (mặc dù thường vẫn duy trì các chi sau) lần đầu tiên xuất hiện trong hồ sơ hóa thạch trong <a href="/wiki/K%E1%BB%B7_Creta" class="mw-redirect" title="Kỷ Creta">kỷ Creta</a>.<a href="#cite_note-11">[11]</a> Các hóa thạch rắn sớm nhất đã biết được tìm thấy tại các di chỉ trong khu vực Utah và Algérie, đại diện tương ứng cho các chi <a href="/wiki/Coniophis" title="Coniophis">Coniophis</a> và <a href="/w/index.php?title=Lapparentophis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lapparentophis (trang không tồn tại)">Lapparentophis</a>. Các hóa thạch này được cho là có niên đại tương ứng với <a href="/wiki/T%E1%BA%A7ng_Alba" title="Tầng Alba">tầng Alba</a> hay <a href="/w/index.php?title=T%E1%BA%A7ng_Cenomanum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tầng Cenomanum (trang không tồn tại)">tầng Cenomanum</a> (dù không chắc chắn lắm) vào cuối kỷ Creta, khoảng 112 tới 94 Ma. Tuy nhiên, niên đại thậm chí còn sớm hơn đã từng được đề xuất cho một trong các di chỉ tại Algérie, có thể cổ tới mức tương ứng với <a href="/wiki/T%E1%BA%A7ng_Apt" title="Tầng Apt">tầng Apt</a>, 125 tới 112 Ma.<a href="#cite_note-timetree-12">[12]</a> Dựa theo <a href="/w/index.php?title=Gi%E1%BA%A3i_ph%E1%BA%ABu_h%E1%BB%8Dc_so_s%C3%A1nh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Giải phẫu học so sánh (trang không tồn tại)">giải phẫu học so sánh</a>, người ta có sự đồng thuận cho rằng rắn là hậu duệ của một nhóm <a href="/wiki/Th%E1%BA%B1n_l%E1%BA%B1n" title="Thằn lằn">thằn lằn</a>.<a href="#cite_note-autogenerated1-13">[13]</a>:11<a href="#cite_note-Sanchez-14">[14]</a> Người ta cũng cho rằng các loài trăn trong các họ <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_Tr%C4%83n" title="Họ Trăn">Pythonidae</a> và <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_Tr%C4%83n_Nam_M%E1%BB%B9" title="Họ Trăn Nam Mỹ">Boidae</a> là các nhóm nguyên thủy nhất trong số các loài rắn hiện đại—chúng có các chi sau dạng vết tích: các ngón chân nhỏ xíu có vuốt gọi là các <a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%B1a_h%E1%BA%ADu_m%C3%B4n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cựa hậu môn (trang không tồn tại)">cựa hậu môn</a>, được chúng sử dụng để bấu víu trong khi giao phối.<a href="#cite_note-Meh87-6">[6]</a>:11<a href="#cite_note-legs-15">[15]</a> Các họ <a href="/wiki/Leptotyphlopidae" title="Leptotyphlopidae">Leptotyphlopidae</a> và <a href="/wiki/Typhlopidae" class="mw-redirect" title="Typhlopidae">Typhlopidae</a> cũng có các dấu tích của đai chậu, đôi khi xuất hiện như là các chỗ lồi ra dạng chất sừng khi nhìn thấy. Tất cả các loài rắn hiện đã biết đều không có chi trước. Điều này là do sự tiến triển của các <a href="/w/index.php?title=Gen_Hox&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gen Hox (trang không tồn tại)">gen Hox</a>, kiểm soát <a href="/w/index.php?title=S%E1%BB%B1_t%E1%BA%A1o_h%C3%ACnh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sự tạo hình (trang không tồn tại)">sự tạo hình</a> chi. Cột sống của tổ tiên chung của các loài rắn, giống như phần lớn các loài động vật bốn chân khác, có các chuyên biệt hóa khu vực bao gồm các đốt sống cổ, ngực, thắt lưng, cùng (chậu) và đuôi. Ngay từ ban đầu trong tiến hóa của rắn thì sự biểu lộ các gen Hox trong phần cột sống chịu trách nhiệm cho sự phát triển đốt sống ngực đã chiếm ưu thế. Kết quả là tất cả các đốt sống phía trước các chồi chi sau (khi có mặt) đều có cùng một nhận dạng giống như kiểu đốt sống ngực (ngoại trừ từ <a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BB%91t_s%E1%BB%91ng_%C4%91%E1%BB%99i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Đốt sống đội (trang không tồn tại)">đốt sống đội</a>, <a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BB%91t_s%E1%BB%91ng_tr%E1%BB%A5c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Đốt sống trục (trang không tồn tại)">đốt sống trục</a> và các đốt sống cổ 1–3). Nói cách khác, phần lớn bộ xương của rắn có thể coi là một cái ngực kéo cực kỳ dài. Các xương sườn chỉ được tìm thấy trên các đốt sống ngực. Các đốt sống cổ, thắt lưng và khung chậu bị giảm đi rất nhiều về lượng (chỉ có 2–10 đốt sống thắt lưng và chậu), trong khi chỉ có các dấu tích ngắn của các đốt sống đuôi. Tuy nhiên, đuôi vẫn đủ dài để có công dụng quan trọng ở nhiều loài, và nó bị biến đổi ở một số loài sống dưới nước hay leo trèo trên cây. Các loài rắn hiện đại đã đa dạng hóa mạnh trong <a href="/wiki/Th%E1%BA%BF_Paleocen" title="Thế Paleocen">thế Paleocen</a>. Điều này diễn ra cùng với <a href="/w/index.php?title=Ph%C3%A2n_t%E1%BB%8Fa_th%C3%ADch_nghi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Phân tỏa thích nghi (trang không tồn tại)">phân tỏa thích nghi</a> của động vật có vú, ngay sau sự kiện tuyệt chủng của <a href="/wiki/Kh%E1%BB%A7ng_long" title="Khủng long">khủng long</a> phi chim. Các loài rắn thuộc họ <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_n%C6%B0%E1%BB%9Bc" title="Họ Rắn nước">Colubridae</a>, một trong các nhóm rắn phổ biến nhất, dã trở nên cực kỳ đa dạng do thức ăn của chúng là <a href="/wiki/B%E1%BB%99_G%E1%BA%B7m_nh%E1%BA%A5m" title="Bộ Gặm nhấm">động vật gặm nhấm</a>, một nhóm động vật có vú đặc biệt thành công. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Nguồn_gốc">Nguồn gốc</h3>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=3" title="Sửa đổi phần “Nguồn gốc”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=3" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Nguồn gốc">sửa mã nguồn</a>]</div> Nguồn gốc của rắn vẫn là một vấn đề chưa được giải quyết. Có hai giả thuyết chính cạnh tranh lẫn nhau về nguồn gốc của rắn. <dl><dt>Giả thuyết thằn lằn đào bới</dt></dl> Có chứng cứ hóa thạch cho thấy rắn có thể đã tiến hóa từ thằn lằn sống kiểu đào bới, chẳng hạn như <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_K%E1%BB%B3_%C4%91%C3%A0" title="Họ Kỳ đà">Varanidae</a> (hoặc một nhóm tương tự) trong <a href="/wiki/K%E1%BB%B7_Creta" class="mw-redirect" title="Kỷ Creta">kỷ Creta</a>.<a href="#cite_note-EB-16">[16]</a> Một loài rắn hóa thạch cổ, <a href="/wiki/Najash_rionegrina" title="Najash rionegrina">Najash rionegrina</a>, là một động vật đào bới có hai chân với <a href="/w/index.php?title=X%C6%B0%C6%A1ng_c%C3%B9ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xương cùng (trang không tồn tại)">xương cùng</a>, và sống hoàn toàn trên cạn.<a href="#cite_note-najash-17">[17]</a> Một loài còn sinh tồn tương tự như tổ tiên giả định này là kỳ đà không tai (<a href="/wiki/Lanthanotidae" class="mw-redirect" title="Lanthanotidae">Lanthanotus borneensis</a>) ở <a href="/wiki/Borneo" title="Borneo">Borneo</a> (mặc dù nó là động vật bán thủy sinh).<a href="#cite_note-M2-18">[18]</a> Các loài sống ngầm dưới lòng đất đã tiến hóa để có một cơ thể thuôn dạng khí động học phục vụ cho việc đào bới, và cuối cùng đã mất đi các chi.<a href="#cite_note-M2-18">[18]</a> Theo giả thuyết này, các đặc trưng như <a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BB%99_trong_su%E1%BB%91t&action=edit&redlink=1" class="new" title="Độ trong suốt (trang không tồn tại)">độ trong suốt</a>, các mí mắt hợp nhất (<a href="/w/index.php?title=V%E1%BA%A3y_m%E1%BA%AFt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vảy mắt (trang không tồn tại)">vảy mắt</a>) và sự mất đi các tai ngoài đã tiến hóa để đương đầu với các khó khăn trong cuộc sống đào bới, như các <a href="/wiki/Gi%C3%A1c_m%E1%BA%A1c" title="Giác mạc">giác mạc</a> bị xây sát và chất bẩn lọt vào tai.<a href="#cite_note-EB-16">[16]</a><a href="#cite_note-M2-18">[18]</a> Một số loài rắn nguyên thủy còn có các chi sau, nhưng các xương chậu của chúng không có kết nối trực tiếp tới cột sống. Chúng bao gồm các loài hóa thạch như <a href="/w/index.php?title=Haasiophis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Haasiophis (trang không tồn tại)">Haasiophis</a>, <a href="/w/index.php?title=Pachyrhachis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pachyrhachis (trang không tồn tại)">Pachyrhachis</a> và <a href="/w/index.php?title=Eupodophis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eupodophis (trang không tồn tại)">Eupodophis</a>, đều có niên đại hơi cổ hơn <a href="/w/index.php?title=Najash&action=edit&redlink=1" class="new" title="Najash (trang không tồn tại)">Najash</a>.<a href="#cite_note-legs-15">[15]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Naturkundemuseum_Berlin_-_Archaeophis_proavus_Massalongo_-_Monte_Bolca.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Naturkundemuseum_Berlin_-_Archaeophis_proavus_Massalongo_-_Monte_Bolca.jpg/220px-Naturkundemuseum_Berlin_-_Archaeophis_proavus_Massalongo_-_Monte_Bolca.jpg" decoding="async" width="220" height="233" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Naturkundemuseum_Berlin_-_Archaeophis_proavus_Massalongo_-_Monte_Bolca.jpg/330px-Naturkundemuseum_Berlin_-_Archaeophis_proavus_Massalongo_-_Monte_Bolca.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Naturkundemuseum_Berlin_-_Archaeophis_proavus_Massalongo_-_Monte_Bolca.jpg/440px-Naturkundemuseum_Berlin_-_Archaeophis_proavus_Massalongo_-_Monte_Bolca.jpg 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1590" /></a><figcaption>Hóa thạch của Archaeophis proavus.</figcaption></figure> <dl><dt>Giả thuyết thương long thủy sinh</dt></dl> Một giả thuyết khác, dựa vào <a href="/wiki/H%C3%ACnh_th%C3%A1i_h%E1%BB%8Dc" class="mw-disambig" title="Hình thái học">hình thái học</a>, cho rằng tổ tiên của rắn là có họ hàng với <a href="/wiki/Th%C6%B0%C6%A1ng_long" title="Thương long">thương long</a> (Mosasauridae)—một nhóm bò sát thủy sinh đã tuyệt chủng, từng sinh sống trong <a href="/wiki/K%E1%BB%B7_Creta" class="mw-redirect" title="Kỷ Creta">kỷ Creta</a>—tới lượt chúng, thương long lại được coi là có nguồn gốc từ thằn lằn dạng kỳ đà (<a href="/wiki/Varanoidea" title="Varanoidea">Varanoidea</a>).<a href="#cite_note-Sanchez-14">[14]</a> Theo giả thuyết này thì các mí mắt trong suốt và hợp nhất của rắn được cho là đã tiến hóa để chống lại các điều kiện biển cả (dịch giác mạc bị mất qua <a href="/wiki/Th%E1%BA%A9m_th%E1%BA%A5u" title="Thẩm thấu">thẩm thấu</a>), và các tai ngoài bị mất do nó là vô dụng trong môi trường nước. Điều này cuối cùng dẫn tới con vật tương tự như <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_bi%E1%BB%83n" title="Rắn biển">rắn biển</a> ngày nay. Vào cuối kỷ Creta, rắn đã tái chiếm đất liền và tiếp tục đa dạng hóa thành rắn ngày nay. Các dấu tích rắn hóa thạch được biết đến trong các trầm tích biển thuộc thời kỳ đầu của giai đoạn Creta muộn là phù hợp với giả thuyết này; đặc biệt là chúng đều cổ hơn so với loài Najash rionegrina sống trên cạn. Cấu trúc hộp sọ tương tự, các chi tiêu giảm hay không có, và các đặc trưng giải phẫu khác được tìm thấy ở cả thương long lẫn rắn dẫn tới mối tương quan miêu tả theo nhánh rõ ràng, mặc dù một vài đặc trưng này cũng được chia sẻ với thằn lằn dạng kỳ đà. Các nghiên cứu di truyền gần đây đã chỉ ra rằng rắn không có quan hệ họ hàng gần với kỳ đà như người ta đã từng một thời tin tưởng—và vì thế cũng không gần với thương long, tổ tiên được đề xuất trong kịch bản thủy sinh trong quá trình tiến hóa của chúng. Tuy nhiên, có nhiều chứng cứ liên kết thương long với rắn hơn là với kỳ đà. Các dấu tích phân mảnh tìm thấy trong thời kỳ từ <a href="/wiki/K%E1%BB%B7_Jura" title="Kỷ Jura">kỷ Jura</a> và Creta sớm chỉ ra các hồ sơ hóa thạch sâu hơn cho các nhóm này, và điều này có thể sẽ bác bỏ cả hai giả thuyết vừa đề cập. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Phân_bố">Phân bố</h2>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=4" title="Sửa đổi phần “Phân bố”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=4" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Phân bố">sửa mã nguồn</a>]</div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:World_distribution_of_snakes.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/World_distribution_of_snakes.svg/400px-World_distribution_of_snakes.svg.png" decoding="async" width="400" height="203" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/World_distribution_of_snakes.svg/600px-World_distribution_of_snakes.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/World_distribution_of_snakes.svg/800px-World_distribution_of_snakes.svg.png 2x" data-file-width="940" data-file-height="477" /></a><figcaption>Phân bố toàn thế giới (gần đúng) của rắn.</figcaption></figure> Có khoảng 3.500 loài rắn phân bố từ vùng phía bắc tới <a href="/wiki/V%C3%B2ng_B%E1%BA%AFc_C%E1%BB%B1c" title="Vòng Bắc Cực">vòng Bắc Cực</a> tại <a href="/wiki/Scandinavia" title="Scandinavia">Scandinavia</a> cho tới phía nam tại <a href="/wiki/%C3%9Ac" title="Úc">Australia</a>.<a href="#cite_note-Sanchez-14">[14]</a> Rắn có thể được thấy trên gần như mọi châu lục (trừ <a href="/wiki/Ch%C3%A2u_Nam_C%E1%BB%B1c" title="Châu Nam Cực">châu Nam Cực</a>), trong lòng đại dương, cũng như cao tới cao độ 4.900 m (16.000 ft) trong khu vực dãy núi <a href="/wiki/Himalaya" title="Himalaya">Himalaya</a> ở <a href="/wiki/Ch%C3%A2u_%C3%81" title="Châu Á">châu Á</a>.<a href="#cite_note-Sanchez-14">[14]</a><a href="#cite_note-Con91-19">[19]</a>:143 Có nhiều hòn đảo không có rắn, như <a href="/wiki/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_Ireland" title="Cộng hòa Ireland">Ireland</a>, <a href="/wiki/Iceland" title="Iceland">Iceland</a> và <a href="/wiki/New_Zealand" title="New Zealand">New Zealand</a><a href="#cite_note-Bauchot-3">[3]</a><a href="#cite_note-Con91-19">[19]</a> (mặc dù vùng biển ven New Zealand thỉnh thoảng vẫn thấy có <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_%C4%91%E1%BA%BBn_s%E1%BB%8Dc_d%C6%B0a" class="mw-redirect" title="Rắn đẻn sọc dưa">rắn đẻn sọc dưa</a> (Pelamis platura) và <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_c%E1%BA%A1p_nia_bi%E1%BB%83n" title="Rắn cạp nia biển">rắn cạp nia biển</a> (Laticauda colubrina)<a href="#cite_note-AucklandMuseum-20">[20]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Phân_loại">Phân loại</h2>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=5" title="Sửa đổi phần “Phân loại”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=5" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Phân loại">sửa mã nguồn</a>]</div> Tất cả các loài rắn hiện đại được gộp nhóm trong <a href="/wiki/B%E1%BB%99_(sinh_h%E1%BB%8Dc)" title="Bộ (sinh học)">phân bộ</a> Serpentes trong <a href="/w/index.php?title=Ph%C3%A2n_lo%E1%BA%A1i_h%E1%BB%8Dc_Linnaeus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Phân loại học Linnaeus (trang không tồn tại)">phân loại học Linnaeus</a>, một phần của <a href="/wiki/B%E1%BB%99_(sinh_h%E1%BB%8Dc)" title="Bộ (sinh học)">bộ</a> <a href="/wiki/B%C3%B2_s%C3%A1t_c%C3%B3_v%E1%BA%A3y" title="Bò sát có vảy">Squamata</a> (bò sát có vảy), mặc dù vị trí chính xác của chúng trong phạm vi bò sát có vảy vẫn là điều gây mâu thuẫn.<a href="#cite_note-ITIS-2">[2]</a> Người ta thường chia phân bộ này thành 2 cận bộ là <a href="/wiki/Alethinophidia" title="Alethinophidia">Alethinophidia</a> và <a href="/wiki/Scolecophidia" title="Scolecophidia">Scolecophidia</a>.<a href="#cite_note-ITIS-2">[2]</a> Sự chia tách này dựa theo các đặc trưng hình thái học và sự tương đồng trình tự <a href="/w/index.php?title=DNA_ti_th%E1%BB%83&action=edit&redlink=1" class="new" title="DNA ti thể (trang không tồn tại)">DNA ti thể</a>. Alethinophidia đôi khi được chia tách tiếp thành <a href="/wiki/Henophidia" title="Henophidia">Henophidia</a> và <a href="/w/index.php?title=Caenophidia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Caenophidia (trang không tồn tại)">Caenophidia</a>, với nhóm thứ hai bao gồm các loài rắn dạng "rắn nước" (Colubridae, Viperidae, Elapidae, Hydrophiidae và Attractaspididae) và Acrochordidae, trong khi các họ rắn dạng Alethinophidia còn lại tạo thành Henophidia.<a href="#cite_note-Pou92-21">[21]</a> Trong khi không còn loài nào sinh tồn ngày nay nhưng <a href="/w/index.php?title=Madtsoiidae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Madtsoiidae (trang không tồn tại)">Madtsoiidae</a>, một họ bao gồm các loài rắn khổng lồ; nguyên thủy; giống như trăn, đã từng sinh sống cho tới khoảng 50.000 năm trước tại Australia, với các chi như <a href="/wiki/Wonambi" title="Wonambi">Wonambi</a>. Có nhiều tranh luận liên quan tới hệ thống học trong phạm vi nhóm này. Chẳng hạn, nhiều nguồn coi <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_Tr%C4%83n_Nam_M%E1%BB%B9" title="Họ Trăn Nam Mỹ">Boidae</a> và <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_Tr%C4%83n" title="Họ Trăn">Pythonidae</a> chỉ là một họ trong khi quan hệ họ hàng của chúng không thực sự gần, trong khi lại coi <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_h%E1%BB%95" title="Họ Rắn hổ">Elapidae</a> (rắn hổ) và <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_bi%E1%BB%83n" title="Rắn biển">Hydrophiidae</a> (rắn biển) là các họ tách biệt vì các lý do thực tiễn trong khi quan hệ của chúng là rất gần gũi. Các nghiên cứu phân tử gần đây hỗ trợ cho tính <a href="/wiki/%C4%90%C6%A1n_ng%C3%A0nh" title="Đơn ngành">đơn ngành</a> của nhánh chứa các loài rắn hiện đại, cũng như của hai nhánh <a href="/wiki/Scolecophidia" title="Scolecophidia">Scolecophidia</a> (Anomalepididae + (Leptotyphlopidae + (Gerrhopilidae + (Xenotyphlopidae + Typhlopidae)))) và <a href="/wiki/Alethinophidia" title="Alethinophidia">Alethinophidia</a> (Anilius + Alethinophidia phần lõi (Uropeltidae (Cylindrophis + Anomochilus + Uropeltinae) + Macrostomata (Tropidophiinae + Pythonidae + Caenophidia + Booidea (Boidae + Ungaliophiinae))).<a href="#cite_note-Lee-9">[9]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Các_họ">Các họ</h3>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=6" title="Sửa đổi phần “Các họ”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=6" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Các họ">sửa mã nguồn</a>]</div> <table cellspacing="0" cellpadding="2" border="1" style="border-collapse: collapse;"> <tbody><tr> <td align="center" bgcolor="#BBBBFF" colspan="100">Cận bộ <a href="/wiki/Alethinophidia" title="Alethinophidia">Alethinophidia</a> 15 họ </td></tr> <tr> <th style="background: rgb(240, 240, 240);">Họ<a href="#cite_note-ITIS-2">[2]</a></th> <th style="background: rgb(240, 240, 240);">Tác giả<a href="#cite_note-ITIS-2">[2]</a></th> <th style="background: rgb(240, 240, 240);">Số chi<a href="#cite_note-ITIS-2">[2]</a></th> <th style="background: rgb(240, 240, 240);">Số loài<a href="#cite_note-ITIS-2">[2]</a></th> <th style="background: rgb(240, 240, 240);">Tên thường gọi</th> <th style="background: rgb(240, 240, 240);">Phân bố<a href="#cite_note-McD99-22">[22]</a> </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Acrochordidae" class="mw-redirect" title="Acrochordidae">Acrochordidae</a></td> <td><a href="/w/index.php?title=Charles_Lucien_Bonaparte&action=edit&redlink=1" class="new" title="Charles Lucien Bonaparte (trang không tồn tại)">Bonaparte</a>, 1831</td> <td style="text-align: center;">1</td> <td style="text-align: center;">3</td> <td>Rắn rằm ri cóc</td> <td style="width: 40%;">Tây Ấn Độ và Sri Lanka qua vùng nhiệt đới Đông Nam Á tới Philippines, về phía nam qua nhóm đảo Indonesia/Malaysia tới Timor, về phía đông qua New Guinea tới vùng duyên hải phía bắc Australia tới <a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%A3o_Mussau&action=edit&redlink=1" class="new" title="Đảo Mussau (trang không tồn tại)">đảo Mussau</a>, <a href="/w/index.php?title=Qu%E1%BA%A7n_%C4%91%E1%BA%A3o_Bismark&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quần đảo Bismark (trang không tồn tại)">quần đảo Bismark</a> và <a href="/wiki/Guadalcanal" title="Guadalcanal">đảo Guadalcanal</a> trong quần đảo Solomon. </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Aniliidae" class="mw-redirect" title="Aniliidae">Aniliidae</a></td> <td><a href="/w/index.php?title=Leonhard_Hess_Stejneger&action=edit&redlink=1" class="new" title="Leonhard Hess Stejneger (trang không tồn tại)">Stejneger</a>, 1907</td> <td style="text-align: center;">1</td> <td style="text-align: center;">1</td> <td>Rắn san hô giả</td> <td>Nhiệt đới Nam Mỹ. </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Anomochilidae" class="mw-redirect" title="Anomochilidae">Anomochilidae</a></td> <td>Cundall, Wallach, 1993</td> <td style="text-align: center;">1</td> <td style="text-align: center;">2</td> <td>Rắn ống lùn</td> <td>Tây Malaysia và trên đảo <a href="/wiki/Sumatra" title="Sumatra">Sumatra</a> của Indonesia. </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Atractaspididae" title="Atractaspididae">Atractaspididae</a></td> <td><a href="/w/index.php?title=Albert_C._L._G._G%C3%BCnther&action=edit&redlink=1" class="new" title="Albert C. L. G. Günther (trang không tồn tại)">Günther</a>, 1858</td> <td style="text-align: center;">12</td> <td style="text-align: center;">64</td> <td>Burrowing asps</td> <td>châu Phi và Trung Đông.<a href="#cite_note-Meh87-6">[6]</a><a href="#cite_note-SB95-23">[23]</a><a href="#cite_note-P&G77-24">[24]</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/H%E1%BB%8D_Tr%C4%83n_Nam_M%E1%BB%B9" title="Họ Trăn Nam Mỹ">Boidae</a></td> <td><a href="/wiki/John_Edward_Gray" title="John Edward Gray">Gray</a>, 1825</td> <td style="text-align: center;">8</td> <td style="text-align: center;">43</td> <td>Trăn</td> <td>Bắc, Trung và Nam Mỹ, Caribe, đông nam châu Âu và Tiểu Á, Bắc, Trung và Đông Phi, Madagascar và <a href="/wiki/R%C3%A9union" title="Réunion">đảo Reunion</a>, bán đảo Ả Rập, Trung và Tây Nam Á, Ấn Độ và Sri Lanka, <a href="/wiki/Qu%E1%BA%A7n_%C4%91%E1%BA%A3o_Maluku" title="Quần đảo Maluku">Moluccas</a> và New Guinea cho tới Melanesia và Samoa. </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Bolyeriidae" class="mw-redirect" title="Bolyeriidae">Bolyeriidae</a></td> <td><a href="/w/index.php?title=Robert_Hoffstetter&action=edit&redlink=1" class="new" title="Robert Hoffstetter (trang không tồn tại)">Hoffstetter</a>, 1946</td> <td style="text-align: center;">2</td> <td style="text-align: center;">2</td> <td>Trăn đảo Round, rắn hàm chẻ</td> <td><a href="/wiki/Mauritius" title="Mauritius">Mauritius</a>. </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_n%C6%B0%E1%BB%9Bc" title="Họ Rắn nước">Colubridae</a></td> <td><a href="/w/index.php?title=Nicolaus_Michael_Oppel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nicolaus Michael Oppel (trang không tồn tại)">Oppel</a>, 1811</td> <td style="text-align: center;">304<a href="#cite_note-NRDB-Cs-4">[4]</a></td> <td style="text-align: center;">1938<a href="#cite_note-NRDB-Cs-4">[4]</a></td> <td>Rắn điển hình</td> <td>Phổ biến rộng khắp trên mọi châu lục, trừ châu Nam Cực<a href="#cite_note-Spa04-25">[25]</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Cylindrophiidae" class="mw-redirect" title="Cylindrophiidae">Cylindrophiidae</a></td> <td><a href="/w/index.php?title=Leopold_Fitzinger&action=edit&redlink=1" class="new" title="Leopold Fitzinger (trang không tồn tại)">Fitzinger</a>, 1843</td> <td style="text-align: center;">1</td> <td style="text-align: center;">8</td> <td>Rắn trun, rắn hai đầu</td> <td>Sri Lanka về phía đông qua Myanma, Thái Lan, Campuchia, Việt Nam và bán đảo Mã Lai xa về phía đông tới <a href="/wiki/Qu%E1%BA%A7n_%C4%91%E1%BA%A3o_Aru" title="Quần đảo Aru">quần đảo Aru</a> ngoài khơi tây nam New Guinea. Cũng có ở miền nam Trung Quốc (Phúc Kiến, Hồng Kông và Hải Nam) và Lào. </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_h%E1%BB%95" title="Họ Rắn hổ">Elapidae</a></td> <td><a href="/wiki/Friedrich_Boie" title="Friedrich Boie">Boie</a>, 1827</td> <td style="text-align: center;">61</td> <td style="text-align: center;">235</td> <td>Rắn hổ</td> <td>Trên cạn, khắp thế giới trong khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới, trừ châu Âu. Nếu gộp cả rắn biển thì có trong Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương.<a href="#cite_note-NRDB-E-26">[26]</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Loxocemidae" class="mw-redirect" title="Loxocemidae">Loxocemidae</a></td> <td><a href="/wiki/Edward_Drinker_Cope" title="Edward Drinker Cope">Cope</a>, 1861</td> <td style="text-align: center;">1</td> <td style="text-align: center;">1</td> <td>Rắn đào bới Mexico</td> <td>Dọc theo các sườn núi ven Thái Bình Dương từ Mexico về phía nam tới Costa Rica. </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/H%E1%BB%8D_Tr%C4%83n" title="Họ Trăn">Pythonidae</a></td> <td><a href="/w/index.php?title=Leopold_Fitzinger&action=edit&redlink=1" class="new" title="Leopold Fitzinger (trang không tồn tại)">Fitzinger</a>, 1826</td> <td style="text-align: center;">8</td> <td style="text-align: center;">26</td> <td>Trăn</td> <td>châu Phi hạ Sahara, Ấn Độ, Myanma, Hoa Nam, Đông Nam Á và từ Philippines về phía đông nam qua Indonesia tới New Guinea và Australia. </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Tropidophiidae" class="mw-redirect" title="Tropidophiidae">Tropidophiidae</a></td> <td><a href="/w/index.php?title=L.D._Brongersma&action=edit&redlink=1" class="new" title="L.D. Brongersma (trang không tồn tại)">Brongersma</a>, 1951</td> <td style="text-align: center;">4</td> <td style="text-align: center;">22</td> <td>Trăn lùn</td> <td>Từ nam Mexico và Trung Mỹ về phía nam tới tây bắc Nam Mỹ (lưu vực sông Amazon) ở Colombia, Ecuador và Peru, cũng như ở tây bắc và đông nam Brasil. Cũng có ở Tây Ấn. </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Uropeltidae" title="Uropeltidae">Uropeltidae</a></td> <td><a href="/w/index.php?title=Johannes_Peter_M%C3%BCller&action=edit&redlink=1" class="new" title="Johannes Peter Müller (trang không tồn tại)">Müller</a>, 1832</td> <td style="text-align: center;">8</td> <td style="text-align: center;">47</td> <td>Rắn đuôi khiên</td> <td>Nam Ấn Độ và Sri Lanka. </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_l%E1%BB%A5c" title="Họ Rắn lục">Viperidae</a></td> <td><a href="/w/index.php?title=Nicolaus_Michael_Oppel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nicolaus Michael Oppel (trang không tồn tại)">Oppel</a>, 1811</td> <td style="text-align: center;">32</td> <td style="text-align: center;">224</td> <td>Rắn lục</td> <td>châu Mỹ, châu Phi và đại lục Á-Âu. </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_m%E1%BB%91ng" title="Họ Rắn mống">Xenopeltidae</a></td> <td><a href="/w/index.php?title=Charles_Lucien_Bonaparte&action=edit&redlink=1" class="new" title="Charles Lucien Bonaparte (trang không tồn tại)">Bonaparte</a>, 1845</td> <td style="text-align: center;">1</td> <td style="text-align: center;">2</td> <td>Rắn mống</td> <td>Đông Nam Á từ <a href="/wiki/Qu%E1%BA%A7n_%C4%91%E1%BA%A3o_Andaman" title="Quần đảo Andaman">quần đảo Andaman</a> và <a href="/wiki/Qu%E1%BA%A7n_%C4%91%E1%BA%A3o_Nicobar" title="Quần đảo Nicobar">Nicobar</a> về phía đông qua Myanma tới Hoa Nam, Thái Lan, Lào, Campuchia, Việt Nam, bán đảo Mã Lai và Đông Ấn tới <a href="/wiki/Sulawesi" title="Sulawesi">Sulawesi</a>, cũng như tại Philippines. </td></tr></tbody></table> <table cellspacing="0" cellpadding="2" border="1" style="border-collapse: collapse;"> <tbody><tr> <td align="center" bgcolor="#BBBBFF" colspan="100">Cận bộ <a href="/wiki/Scolecophidia" title="Scolecophidia">Scolecophidia</a> 5 họ </td></tr> <tr> <th style="background: rgb(240, 240, 240);">Họ<a href="#cite_note-ITIS-2">[2]</a></th> <th style="background: rgb(240, 240, 240);">Tác giả<a href="#cite_note-ITIS-2">[2]</a></th> <th style="background: rgb(240, 240, 240);">Số chi<a href="#cite_note-ITIS-2">[2]</a></th> <th style="background: rgb(240, 240, 240);">Số loài<a href="#cite_note-ITIS-2">[2]</a></th> <th style="background: rgb(240, 240, 240);">Tên thường gọi</th> <th style="background: rgb(240, 240, 240);">Phân bố<a href="#cite_note-McD99-22">[22]</a> </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Anomalepidae" class="mw-redirect" title="Anomalepidae">Anomalepidae</a></td> <td><a href="/w/index.php?title=Edward_Harrison_Taylor&action=edit&redlink=1" class="new" title="Edward Harrison Taylor (trang không tồn tại)">Taylor</a>, 1939</td> <td style="text-align: center;">4</td> <td style="text-align: center;">17</td> <td>Rắn mù nguyên thủy</td> <td style="width: 40%;">Từ miền nam Trung Mỹ tới tây bắc Nam Mỹ. Các quần thể rời rạc tại đông bắc và đông nam Nam Mỹ. </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Leptotyphlopidae" title="Leptotyphlopidae">Leptotyphlopidae</a></td> <td><a href="/w/index.php?title=Leonhard_Hess_Stejneger&action=edit&redlink=1" class="new" title="Leonhard Hess Stejneger (trang không tồn tại)">Stejneger</a>, 1892</td> <td style="text-align: center;">2</td> <td style="text-align: center;">120</td> <td>Rắn mù thân mảnh</td> <td>châu Phi, Tây Á từ Thổ Nhĩ Kỳ tới tây bắc Ấn Độ, trên <a href="/wiki/Socotra" title="Socotra">đảo Socotra</a>, từ tây nam Hoa Kỳ về phía nam qua Mexico và Trung Mỹ tới Nam Mỹ, nhưng không có trong khu vực miền núi cao trong dãy <a href="/wiki/Andes" title="Andes">Andes</a>. Tại Nam Mỹ ven Thái Bình Dương chúng có mặt xa về phía nam tới vùng duyên hải nam Peru, còn ở phía Đại Tây Dương thì xa tới Uruguay và Argentina. Tại khu vực Caribe chúng có mặt tại Bahamas, <a href="/wiki/Hispaniola" title="Hispaniola">Hispaniola</a> và <a href="/wiki/Ti%E1%BB%83u_Antilles" title="Tiểu Antilles">Tiểu Antilles</a>. </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Typhlopidae" class="mw-redirect" title="Typhlopidae">Typhlopidae</a></td> <td><a href="/w/index.php?title=Blasius_Merrem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Blasius Merrem (trang không tồn tại)">Merrem</a>, 1820</td> <td style="text-align: center;">4</td> <td style="text-align: center;">240</td> <td>Rắn mù điển hình, rắn giun</td> <td>Rộng khắp thế giới trong khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới, cụ thể tại châu Phi, Madagascar, châu Á, Australia, các đảo trên Thái Bình Dương, nhiệt đới châu Mỹ và tại đông nam châu Âu. </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Gerrhopilidae" class="mw-redirect" title="Gerrhopilidae">Gerrhopilidae</a></td> <td>Vidal, Wynn, Donnellan & Hedges, 2010</td> <td style="text-align: center;">1</td> <td style="text-align: center;">15</td> <td>Rắn mù, rắn giun</td> <td>Nam Á, Đông Nam Á, New Guinea. </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=Xenotyphlopidae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xenotyphlopidae (trang không tồn tại)">Xenotyphlopidae</a></td> <td>Vidal, Wynn, Donnellan & Hedges, 2010</td> <td style="text-align: center;">1</td> <td style="text-align: center;">2</td> <td>Rắn mù Madagascar</td> <td>Madagascar. </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sinh_học">Sinh học</h2>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=7" title="Sửa đổi phần “Sinh học”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=7" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Sinh học">sửa mã nguồn</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Snake_Skeletons.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Snake_Skeletons.jpg/220px-Snake_Skeletons.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Snake_Skeletons.jpg/330px-Snake_Skeletons.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Snake_Skeletons.jpg/440px-Snake_Skeletons.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="768" /></a><figcaption>Khi so sánh, bộ xương của rắn khác biệt rõ nét với bộ xương của phần lớn các loài bò sát khác (như <a href="/wiki/R%C3%B9a" class="mw-redirect" title="Rùa">rùa</a> ở bên phải), được tạo thành gần như hoàn toàn như là một bộ khung xương sườn kéo dài.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bộ_xương">Bộ xương</h3>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=8" title="Sửa đổi phần “Bộ xương”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=8" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Bộ xương">sửa mã nguồn</a>]</div> Bộ xương của phần lớn các loài rắn chỉ bao gồm sọ, <a href="/wiki/X%C6%B0%C6%A1ng_m%C3%B3ng" title="Xương móng">xương móng</a>, cột sống và các <a href="/wiki/X%C6%B0%C6%A1ng_s%C6%B0%E1%BB%9Dn" title="Xương sườn">xương sườn</a>, mặc dù các loài rắn thuộc nhánh Henophidia vẫn còn các vết tích của khung chậu và các chi sau. Sọ của rắn bao gồm một hộp sọ đặc và hoàn hảo, và nhiều xương khác chỉ gắn vào nó một cách lỏng lẻo, cụ thể là các xương hàm có độ linh động cao, tạo thuận lợi cho việc bắt giữ và nuốt các con mồi to lớn. Các bên trái và phải của hàm dưới chỉ được nối bằng một dây chằng dễ uốn vào các chóp trước, cho phép chúng tách rộng ra, trong khi các chóp sau của các xương hàm dưới nối khớp với <a href="/w/index.php?title=X%C6%B0%C6%A1ng_vu%C3%B4ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xương vuông (trang không tồn tại)">xương vuông</a>, tạo thêm tính cơ động. Các xương của hàm dưới và xương vuông cũng có thể thu nhận các rung động phát sinh từ mặt đất.<a href="#cite_note-27">[27]</a> Do các bên của xương hàm có thể di chuyển độc lập với nhau nên khi rắn đặt các quai hàm của nó trên một bề mặt thì nó có thính giác lập thể nhạy cảm giúp nó có thể phát hiện vị trí của con mồi. Lộ trình quai hàm-xương vuông-xương bàn đạp có khả năng phát hiện các rung động ở cấp độ <a href="/wiki/%C3%85ngstr%C3%B6m" title="Ångström">angstrom</a>, mặc cho sự thiếu vắng tai ngoài và cơ chế <a href="/w/index.php?title=X%C6%B0%C6%A1ng_nh%E1%BB%8F_th%C3%ADnh_gi%C3%A1c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xương nhỏ thính giác (trang không tồn tại)">xương nhỏ thính giác</a> của <a href="/w/index.php?title=Kh%E1%BB%9Bp_tr%E1%BB%9F_kh%C3%A1ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Khớp trở kháng (trang không tồn tại)">khớp trở kháng</a> được sử dụng ở các động vật có xương sống khác để thu nhận các rung động từ không trung.<a href="#cite_note-28">[28]</a><a href="#cite_note-29">[29]</a> Xương móng là một xương nhỏ nằm ở phía sau và trên mặt bụng của sọ, trong khu vực 'cổ', có tác dụng như một bộ phận gắn kết cho các cơ của lưỡi rắn, cũng giống như ở tất cả các <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt_b%E1%BB%91n_ch%C3%A2n" title="Động vật bốn chân">động vật bốn chân</a> khác. Cột sống của rắn bao gồm khoảng 200 tới 400 (hoặc hơn) <a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BB%91t_s%E1%BB%91ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Đốt sống (trang không tồn tại)">đốt sống</a>. Các đốt sống đuôi là tương đối ít về số lượng (thường không quá 20% tổng số đốt sống) và không có xương sườn, trong khi các đốt sống phần thân đều có 2 xương sườn nối khớp với chúng. Các đốt sống đều có các phần lồi ra cho phép có sự kết nối với các cơ khỏe giúp cho việc di chuyển không cần tới chân. Sự <a href="/w/index.php?title=T%E1%BB%B1_%C4%91%E1%BB%A9t_%C4%91u%C3%B4i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tự đứt đuôi (trang không tồn tại)">tự đứt đuôi</a>, một đặc trưng ở một số loài thằn lằn nói chung lại không có ở phần lớn các loài rắn.<a href="#cite_note-30">[30]</a> Sự tự đứt đuôi ở rắn là hiếm thấy và là liên đốt sống, không giống như ở thằn lằn là cơ chế nội đốt sống—nghĩa là sự ngắt đuôi xảy ra dọc theo một mặt phẳng đứt gãy được xác định trước và có sẵn trên đốt sống.<a href="#cite_note-31">[31]</a><a href="#cite_note-32">[32]</a> Ở một số loài rắn, đáng chú ý là các họ <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_Tr%C4%83n_Nam_M%E1%BB%B9" title="Họ Trăn Nam Mỹ">Boidae</a> và <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_Tr%C4%83n" title="Họ Trăn">Pythonidae</a>, có các vết tích của các chi sau dưới dạng một cặp <a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%B1a_khung_ch%E1%BA%ADu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cựa khung chậu (trang không tồn tại)">cựa khung chậu</a>. Các phần thò ra nhỏ và giống như vuốt này ở mỗi bên của <a href="/wiki/L%E1%BB%97_huy%E1%BB%87t" title="Lỗ huyệt">lỗ huyệt</a> là phần bên ngoài của phần xương chi sau dạng vết tích, bao gồm các phần sót lại của <a href="/wiki/X%C6%B0%C6%A1ng_ch%E1%BA%ADu" title="Xương chậu">xương chậu</a> và <a href="/w/index.php?title=X%C6%B0%C6%A1ng_%C4%91%C3%B9i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xương đùi (trang không tồn tại)">xương đùi</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Nội_tạng">Nội tạng</h3>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=9" title="Sửa đổi phần “Nội tạng”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=9" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Nội tạng">sửa mã nguồn</a>]</div> Tim rắn được bao bọc trong một túi, gọi là <a href="/w/index.php?title=M%C3%A0ng_ngo%C3%A0i_tim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Màng ngoài tim (trang không tồn tại)">màng ngoài tim</a>, nằm ở chỗ rẽ đôi của <a href="/w/index.php?title=Ph%E1%BA%BF_qu%E1%BA%A3n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Phế quản (trang không tồn tại)">phế quản</a>. Tuy nhiên tim rắn có thể di chuyển vòng quanh do không có <a href="/wiki/C%C6%A1_ho%C3%A0nh" title="Cơ hoành">cơ hoành</a>. Sự điều chỉnh này bảo vệ tim khỏi bị tổn thương khi con mồi nuốt vào là to lớn và trượt dọc theo <a href="/wiki/Th%E1%BB%B1c_qu%E1%BA%A3n" title="Thực quản">thực quản</a>. <a href="/wiki/L%C3%A1ch" title="Lách">Lá lách</a> gắn với <a href="/wiki/T%C3%BAi_m%E1%BA%ADt" title="Túi mật">túi mật</a> và <a href="/wiki/T%E1%BB%A5y" title="Tụy">tụy</a>, giúp lọc máu. <a href="/wiki/Tuy%E1%BA%BFn_%E1%BB%A9c" title="Tuyến ức">Tuyến ức</a> nằm trong mô mỡ phía trên tim, chịu trách nhiệm sản sinh các tế bào miễn dịch trong máu. Hệ tim mạch của rắn cũng là độc đáo ở chỗ có một hệ thống cổng thận, trong đó máu từ đuôi rắn di chuyển qua thận trước khi trở về tim.<a href="#cite_note-Mader-33">[33]</a> <a href="/wiki/Ph%E1%BB%95i" title="Phổi">Phổi</a> trái dạng vết tích thường là nhỏ hoặc không có, do cơ thể hình ống của rắn đòi hỏi mọi cơ quan phải dài và mỏng.<a href="#cite_note-Mader-33">[33]</a> Ở phần lớn các loài rắn chỉ phổi phải là hoạt động. Phổi phải này bao gồm hai phần: phần trước có mạch máu dẫn tới, còn phần sau không có tác dụng trong trao đổi khí.<a href="#cite_note-Mader-33">[33]</a> 'Phổi dạng túi' này được sử dụng cho các mục đích thủy tĩnh để điều chỉnh sức nổi ở một số loài rắn thủy sinh và chức năng của nó đối với các loài rắn sống trên cạn thì vẫn chưa rõ.<a href="#cite_note-Mader-33">[33]</a> Nhiều cơ quan có cặp đôi, như <a href="/wiki/Th%E1%BA%ADn" title="Thận">thận</a> hay <a href="/wiki/C%C6%A1_quan_sinh_d%E1%BB%A5c" title="Cơ quan sinh dục">cơ quan sinh dục</a>, được sắp xếp xen kẽ trong cơ thể, với một bộ phận ('trái' hay 'phải') của cơ quan này nằm ngay phía trước bộ phận còn lại ('phải' hay 'trái') của chính cơ quan đó.<a href="#cite_note-Mader-33">[33]</a> Rắn không có <a href="/wiki/H%E1%BA%A1ch_b%E1%BA%A1ch_huy%E1%BA%BFt" title="Hạch bạch huyết">hạch bạch huyết</a>.<a href="#cite_note-Mader-33">[33]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kích_thước">Kích thước</h3>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=10" title="Sửa đổi phần “Kích thước”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=10" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Kích thước">sửa mã nguồn</a>]</div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Leptotyphlops_carlae.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Leptotyphlops_carlae.jpg/200px-Leptotyphlops_carlae.jpg" decoding="async" width="200" height="176" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Leptotyphlops_carlae.jpg/300px-Leptotyphlops_carlae.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e7/Leptotyphlops_carlae.jpg 2x" data-file-width="400" data-file-height="352" /></a><figcaption>Rắn giun Barbados (<a href="/wiki/Leptotyphlops_carlae" title="Leptotyphlops carlae">Leptotyphlops carlae</a>) trưởng thành, trên đồng xu ¼ đô la Mỹ.</figcaption></figure> Loài trăn đã tuyệt chủng <a href="/wiki/Titanoboa" title="Titanoboa">Titanoboa cerrejonensis</a> dài tới 12–15 m (39–49 ft). Trong khi đó, trong số loài rắn còn sinh tồn thì loài được coi là dài nhất là <a href="/wiki/Tr%C4%83n_g%E1%BA%A5m" title="Trăn gấm">trăn gấm</a> (Python reticulatus) với <a href="/wiki/Chi%E1%BB%81u_d%C3%A0i" title="Chiều dài">chiều dài</a> lên tới khoảng 9 m (30 ft), còn loài được coi là nặng nhất là <a href="/wiki/Tr%C4%83n_anaconda_xanh" title="Trăn anaconda xanh">trăn anaconda xanh</a> (Eunectes murinus) dài khoảng 7,5 m (25 ft)<a href="#cite_note-CTV-34">[34]</a> và nặng tới 97,5 kg.<a href="#cite_note-35">[35]</a> Ngược lại, ở đầu kia của dải kích thước, loài rắn nhỏ nhất còn sinh tồn là <a href="/wiki/Leptotyphlops_carlae" title="Leptotyphlops carlae">rắn giun Barbados</a> (Leptotyphlops carlae), với <a href="/wiki/Chi%E1%BB%81u_d%C3%A0i" title="Chiều dài">chiều dài</a> chỉ khoảng 10 cm (4 inch).<a href="#cite_note-36">[36]</a> Phần lớn các loài rắn là động vật tương đối nhỏ, dài khoảng 1 m (3 ft).<a href="#cite_note-37">[37]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Da">Da</h3>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=11" title="Sửa đổi phần “Da”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=11" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Da">sửa mã nguồn</a>]</div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Diamond-python_moult_eye-scales.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Diamond-python_moult_eye-scales.JPG/250px-Diamond-python_moult_eye-scales.JPG" decoding="async" width="250" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Diamond-python_moult_eye-scales.JPG/375px-Diamond-python_moult_eye-scales.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Diamond-python_moult_eye-scales.JPG/500px-Diamond-python_moult_eye-scales.JPG 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1200" /></a><figcaption>Vảy mắt thấy rõ trong lớp da lột của con <a href="/w/index.php?title=Tr%C4%83n_kim_c%C6%B0%C6%A1ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trăn kim cương (trang không tồn tại)">trăn kim cương</a>(Morelia spilota spilota).</figcaption></figure> <a href="/wiki/Da" title="Da">Da</a> rắn được che phủ trong một lớp vảy sừng. Trái với ý niệm phổ biến cho rằng da rắn nhớt, có lẽ là do sự nhầm lẫn rắn với <a href="/wiki/Giun" title="Giun">giun</a>, trên thực tế da rắn nhẵn nhụi và khô. Phần lớn các loài rắn sử dụng các vảy bụng chuyên biệt hóa để di chuyển, bám lấy các bề mặt. Các vảy trên cơ thể rắn có thể là nhẵn nhụi, có gờ hay dạng hạt. Các mí mắt của rắn là các vảy sừng trong suốt, giống như "đeo kính", và các vảy này luôn luôn đóng kín, vì thế mà có thành ngữ "Thao láo như mắt <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_r%C3%A1o" title="Rắn ráo">rắn ráo</a>". Sự lột bỏ lớp vảy ở rắn gọi là <a href="/wiki/L%E1%BB%99t_x%C3%A1c" title="Lột xác">lột xác</a>. Trong trường hợp lột da ở rắn thì nguyên lớp da ngoài cùng bị lột bỏ.<a href="#cite_note-Smith1_30-38">[38]</a> Các vảy của rắn không phải là rời rạc mà là sự mở rộng của lớp biểu bì—vì thế chúng không bị lột tách biệt mà như là một lớp ngoài cùng hoàn hảo trong mỗi lần lột xác, giống như việc người ta lột mặt trong của cái tất ra bên ngoài.<a href="#cite_note-RSSlimy-39">[39]</a> Hình dáng và số lượng vảy trên đầu, lưng và bụng thường là đặc trưng và được sử dụng vào mục đích phân loại. Các vảy được đặt tên chủ yếu theo vị trí của chúng trên cơ thể. Trong nhóm rắn "bậc cao" (<a href="/w/index.php?title=Caenophidia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Caenophidia (trang không tồn tại)">Caenophidia</a>), các vảy bụng rộng bản và các hàng vảy lưng tương ứng với các đốt sống, cho phép các nhà khoa học có thể đếm số lượng đốt sống mà không cần phải mổ xẻ. Mắt rắn được che phủ bằng vảy trong suốt chứ không phải <a href="/wiki/M%C3%AD_m%E1%BA%AFt" title="Mí mắt">mí mắt</a> có thể chuyển động. Vì thế mắt rắn luôn luôn mở, còn để ngủ thì <a href="/wiki/V%C3%B5ng_m%E1%BA%A1c" title="Võng mạc">võng mạc</a> có thể khép lại hoặc rắn giấu đầu vào phần thân đã cuộn tròn. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Lột_xác">Lột xác</h4>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=12" title="Sửa đổi phần “Lột xác”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=12" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Lột xác">sửa mã nguồn</a>]</div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Da_r%E1%BA%AFn.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Da_r%E1%BA%AFn.jpg/250px-Da_r%E1%BA%AFn.jpg" decoding="async" width="250" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Da_r%E1%BA%AFn.jpg/375px-Da_r%E1%BA%AFn.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Da_r%E1%BA%AFn.jpg/500px-Da_r%E1%BA%AFn.jpg 2x" data-file-width="1829" data-file-height="1372" /></a><figcaption>Da rắn sau khi lột xác còn lại trên cành cây</figcaption></figure> Sự lột xác (hay lột da) ở rắn phục vụ cho một loạt các chức năng. Trước hết,lớp da ngoài cũ kỹ và đã bị mòn được thay thế; thứ hai, nó giúp loại bỏ các động vật ký sinh như ve hay bét. Việc làm mới lớp da nhờ lột xác được cho là giúp đỡ cho quá trình phát triển ở một số động vật như côn trùng; tuy nhiên điều này có đúng như vậy hay không ở rắn thì vẫn là điều còn gây tranh cãi<a href="#cite_note-RSSlimy-39">[39]</a><a href="#cite_note-ZooPax3-40">[40]</a> Sự lột da xảy ra theo chu kỳ trong suốt cuộc đời rắn. Trước khi lột, rắn ngừng ăn uống và thường di chuyển tới hay ẩn nấp tại nơi an toàn. Ngay trước khi lột, lớp da ngoài trở nên xỉn màu và khô và hai mắt thì mờ đục hay xám xỉn. Mặt trong của lớp da cũ hóa lỏng làm cho lớp da cũ tách ra khỏi lớp da mới nằm ngay dưới nó. Sau vài ngày thì mắt trong trở lại và con rắn "trườn" ra khỏi lớp da cũ của nó. Lớp da cũ đứt ở phần gần miệng và rắn lách ra ngoài, hỗ trợ quá trình lột bỏ bằng cách cọ xát vào các bề mặt thô nhám. Trong nhiều trường hợp thì lớp da cũ bị lột ngược dọc theo thân từ đàu tới đuôi thành một tấm, giống như sự lột tất ngược từ trong ra ngoài. Lớp da mới, lớn hơn và sáng màu hơn đã được hình thành ngay phía dưới.<a href="#cite_note-RSSlimy-39">[39]</a><a href="#cite_note-GenSnakeInfo-41">[41]</a> Những con rắn già chỉ lột da 1 tới 2 lần mỗi năm, nhưng những con rắn non còn đang lớn thì có thể lột da tới 4 lần mỗi năm. Lớp da bị loại bỏ giữ nguyên vẹn dấu vết của kiểu vảy, và thường thì có thể dùng nó để nhận dạng loài rắn đó nếu như lớp da bị loại bỏ này còn giữ được khá nguyên vẹn.<a href="#cite_note-RSSlimy-39">[39]</a> Sự lột da theo chu kỳ này là lý do chính để biến rắn thành một biểu tượng của điều trị bệnh tật và <a href="/wiki/Y_h%E1%BB%8Dc" title="Y học">y học</a>, như trong biểu tượng <a href="/w/index.php?title=G%E1%BA%ADy_Asclepius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gậy Asclepius (trang không tồn tại)">gậy Asclepius</a> (xà trượng)<a href="#cite_note-AIM-42">[42]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Giác_quan">Giác quan</h3>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=13" title="Sửa đổi phần “Giác quan”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=13" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Giác quan">sửa mã nguồn</a>]</div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:AD2009Aug07_Natrix_helvetica_01.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/AD2009Aug07_Natrix_helvetica_01.jpg/300px-AD2009Aug07_Natrix_helvetica_01.jpg" decoding="async" width="300" height="201" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/AD2009Aug07_Natrix_helvetica_01.jpg/450px-AD2009Aug07_Natrix_helvetica_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/AD2009Aug07_Natrix_helvetica_01.jpg/600px-AD2009Aug07_Natrix_helvetica_01.jpg 2x" data-file-width="2538" data-file-height="1699" /></a><figcaption>Một con rắn đang cảm nhận sự vật thông qua cái lưỡi chẻ của nó</figcaption></figure> <dl><dt>Thị lực</dt> <dd>Thị lực của các loài rắn nói chung không đồng nhất, dao động từ mức chỉ đủ phân biệt sáng tối cho tới mức có thị lực cao, nhưng xu hướng chung là thị lực của chúng mặc dù không thực sự sắc bén nhưng là đủ để cho phép chúng có thể theo dõi các chuyển động.<a href="#cite_note-43">[43]</a> Nói chung, thị lực của rắn tốt nhất ở các loài sống trên cây và kém nhất ở các loài đào bới. Một vài loài rắn, như rắn roi châu Á (chi <a href="/w/index.php?title=Ahaetulla&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ahaetulla (trang không tồn tại)">Ahaetulla</a>), có <a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%8B_gi%C3%A1c_hai_m%E1%BA%AFt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thị giác hai mắt (trang không tồn tại)">thị giác hai mắt</a>, với cả hai mắt có khả năng tập trung vào cùng một điểm. Phần lớn các loài rắn nhìn tập trung vào một chỗ nào đó bằng cách di chuyển <a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A7y_tinh_th%E1%BB%83&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thủy tinh thể (trang không tồn tại)">thủy tinh thể</a> tới và lui so với <a href="/wiki/V%C3%B5ng_m%E1%BA%A1c" title="Võng mạc">võng mạc</a>, trong khi ở các nhóm <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt_c%C3%B3_m%C3%A0ng_%E1%BB%91i" title="Động vật có màng ối">động vật có màng ối</a> khác thì thủy tinh thể bị giãn ra.</dd> <dt>Mùi</dt> <dd>Rắn sử dụng mùi để theo dõi con mồi của nó. Rắn ngửi mùi bằng cách dùng <a href="/wiki/L%C6%B0%E1%BB%A1i_ch%E1%BA%BB" title="Lưỡi chẻ">lưỡi chẻ</a> của nó để thu thập các hạt có trong không trung, sau đó chuyển chúng cho <a href="/w/index.php?title=C%C6%A1_quan_x%C6%B0%C6%A1ng_l%C3%A1_m%C3%ADa-m%C5%A9i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cơ quan xương lá mía-mũi (trang không tồn tại)">cơ quan xương lá mía-mũi</a> hay cơ quan Jacobson trong <a href="/wiki/Mi%E1%BB%87ng" title="Miệng">miệng</a> để kiểm tra.<a href="#cite_note-Cogger91_180-44">[44]</a> Cái lưỡi chẻ đôi giúp cho rắn đồng thời cảm nhận trực tiếp cả mùi lẫn vị.<a href="#cite_note-Cogger91_180-44">[44]</a> Các loài rắn luôn luôn duy trì lưỡi ở trạng thái chuyển động, lấy mẫu các hạt từ không khí, đất và nước, phân tích các hóa chất tìm thấy và xác định sự hiện diện của con mồi hay kẻ săn mồi trong môi trường khu vực. Ở các loài rắn sống trong nước, như <a href="/wiki/Tr%C4%83n_anaconda" title="Trăn anaconda">trăn anaconda</a> (Eunectes), lưỡi hoạt động có hiệu quả ở dưới nước.<a href="#cite_note-Cogger91_180-44">[44]</a></dd></dl> <dl><dt>Nhạy cảm rung động</dt> <dd>Phần cơ thể tiếp xúc trực tiếp với mặt đất của rắn rất nhạy với các rung động; vì thế rắn có thể cảm nhận thấy các con vật khác đang tới gần bằng cách phát hiện các rung động nhẹ nhất trong không khí hay trên mặt đất.<a href="#cite_note-Cogger91_180-44">[44]</a></dd> <dt>Nhạy cảm nhiệt</dt> <dd>Các loài rắn lục, trăn họ Pythonidae và một vài loài trăn họ Boidae có các <a href="/w/index.php?title=C%E1%BA%A3m_nh%E1%BA%ADn_nhi%E1%BB%87t_%E1%BB%9F_r%E1%BA%AFn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cảm nhận nhiệt ở rắn (trang không tồn tại)">thụ thể nhạy nhiệt</a> trong các rãnh sâu nằm giữa lỗ mũi và mắt, mặc dù một vài loài có các hố môi nằm trên môi trên của chúng ngay phía dưới các lỗ mũi (phổ biến ở các loài trăn họ Pythonidae), cho phép chúng "nhìn thấy" nhiệt bức xạ của các con mồi là <a href="/wiki/L%E1%BB%9Bp_Th%C3%BA" title="Lớp Thú">động vật có vú</a> với máu nóng.<a href="#cite_note-Cogger91_180-44">[44]</a></dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Nọc">Nọc</h3>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=14" title="Sửa đổi phần “Nọc”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=14" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Nọc">sửa mã nguồn</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Xem thêm: <a href="/wiki/N%E1%BB%8Dc_r%E1%BA%AFn" title="Nọc rắn">Nọc rắn</a></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Red_milk_snake.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Red_milk_snake.JPG/250px-Red_milk_snake.JPG" decoding="async" width="250" height="194" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Red_milk_snake.JPG/375px-Red_milk_snake.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Red_milk_snake.JPG 2x" data-file-width="440" data-file-height="342" /></a><figcaption><a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_s%E1%BB%AFa" title="Rắn sữa">Rắn sữa</a> (Lampropeltis triangulum) vô hại thường bị nhầm thành <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn_san_h%C3%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rắn san hô (trang không tồn tại)">rắn san hô</a>, những loài rắn với nọc độc chết người.</figcaption></figure> Rắn hổ, rắn lục và các loài họ hàng gần của chúng sử dụng <a href="/w/index.php?title=N%E1%BB%8Dc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nọc (trang không tồn tại)">nọc</a> để làm tê liệt hay giết chết con mồi. Nọc của chúng thực tế là <a href="/wiki/N%C6%B0%E1%BB%9Bc_mi%E1%BA%BFng" class="mw-redirect" title="Nước miếng">nước bọt</a> đã biến đổi, được tiết ra theo các <a href="/wiki/N%E1%BB%8Dc_r%E1%BA%AFn" title="Nọc rắn">răng nọc</a>.<a href="#cite_note-Meh87-6">[6]</a>:243 Các răng nọc của các loài rắn có nọc độc 'bậc cao' như rắn lục hay rắn hổ là các răng rỗng để tiêm nọc hiệu quả hơn, trong khi răng nọc của các loài rắn với răng nọc ở phía sau như <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn_c%C3%A2y_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rắn cây châu Phi (trang không tồn tại)">rắn cây châu Phi</a> (Dispholidus typus) đơn giản chỉ là một khía rãnh trên rìa sau để nọc chảy vào vết thương. Nọc rắn là đặc trưng chủ yếu dành cho săn mồi—vai trò của nó trong phòng vệ chỉ là thứ cấp.<a href="#cite_note-Meh87-6">[6]</a>:243 Nọc, cũng giống như các loại dịch tiết dạng nước bọt khác, là chất tiền tiêu hóa để bắt đầu sự phân tách thức ăn thành các hợp chất hòa tan, hỗ trợ cho sự tiêu hóa. Ngay cả những cú cắn của rắn không có nọc độc (giống như của cú cắn của bất kỳ động vật nào) đều gây ra tổn thương mô.<a href="#cite_note-Meh87-6">[6]</a>:209 Một số loài chim, thú hay rắn (chẳng hạn như <a href="/w/index.php?title=Chi_R%E1%BA%AFn_vua&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chi Rắn vua (trang không tồn tại)">rắn vua</a> (Lampropeltis)) nhất định với con mồi là những con rắn có nọc đều phát triển khả năng đề kháng hay thậm chí là miễn nhiễm với một số loại nọc độc nhất định.<a href="#cite_note-Meh87-6">[6]</a>:243 Các loài rắn có nọc nằm trong 3-4 <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_(sinh_h%E1%BB%8Dc)" title="Họ (sinh học)">họ</a> rắn, nhưng chúng không và không thể hợp lại thành một nhóm phân loại chính thức nào để dùng trong phân loại học. Thuật ngữ rắn độc đa phần là thiếu chính xác. Chất độc (hay độc tố) là những chất được hít hay nuốt vào, trong khi nọc được tiêm vào.<a href="#cite_note-Freiberg84_125-45">[45]</a> Tuy nhiên ở đây vẫn có 2 ngoại lệ: <a href="/wiki/Chi_R%E1%BA%AFn_hoa_c%E1%BB%8F" title="Chi Rắn hoa cỏ">Rắn hoa cỏ</a> (Rhabdophis) cô lập các chất độc từ những con cóc mà nó ăn, sau đó tiết các chất độc này từ các tuyến gáy để ngăn cản những kẻ săn mồi, và một quần thể nhỏ <a href="/w/index.php?title=Chi_R%E1%BA%AFn_garter&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chi Rắn garter (trang không tồn tại)">rắn garter</a> (Thamnophis) ở Oregon duy trì đủ lượng độc tố trong gan của chúng từ cá cóc/sa giông (<a href="/wiki/Pleurodelinae" class="mw-redirect" title="Pleurodelinae">Pleurodelinae</a>) mà chúng ăn vào để tự bản thân trở thành đủ độc đối với những kẻ săn mồi nhỏ bé tại khu vực này (như quạ hay cáo).<a href="#cite_note-Freiberg84_123-46">[46]</a> Nọc rắn là các hỗn hợp phức tạp của các <a href="/wiki/Protein" title="Protein">protein</a>, và được lưu trữ trong các tuyến độc ở phía sau đầu.<a href="#cite_note-Freiberg84_123-46">[46]</a> Ở tất cả các loài rắn có nọc, các tuyến này đổ thông qua các ống dẫn vào các răng rỗng hay răng có khía ở hàm trên.<a href="#cite_note-Meh87-6">[6]</a>:243<a href="#cite_note-Freiberg84_125-45">[45]</a> Các protein này có thể là hỗn hợp thuộc các nhóm <a href="/wiki/Neurotoxin" title="Neurotoxin">neurotoxin</a> (tác động thần kinh), <a href="/w/index.php?title=Hemotoxin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hemotoxin (trang không tồn tại)">hemotoxin</a> (tác động hệ tuần hoàn), <a href="/w/index.php?title=Cytotoxin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cytotoxin (trang không tồn tại)">cytotoxin</a> (tác động tế bào), <a href="/w/index.php?title=Bungarotoxin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bungarotoxin (trang không tồn tại)">bungarotoxin</a> (độc tố cạp nia) và nhiều loại độc tố khác có tác động tới cơ thể theo cách thức khác nhau.<a href="#cite_note-Freiberg84_125-45">[45]</a> Gần như tất cả các loại nọc rắn đều chứa <a href="/w/index.php?title=Hyaluronidaza&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hyaluronidaza (trang không tồn tại)">hyaluronidaza</a>, một enzym đảm bảo sự khuếch tán nhanh của nọc.<a href="#cite_note-Meh87-6">[6]</a>:243 Các loại rắn có nọc sử dụng độc tố hoại máu (hemotoxin) thường có các răng nọc ở phía trước miệng chúng, giúp chúng dễ dàng hơn trong việc tiêm nọc vào nạn nhân của chúng.<a href="#cite_note-Freiberg84_125-45">[45]</a> Một số loài rắn sử dụng <a href="/wiki/Neurotoxin" title="Neurotoxin">neurotoxin</a>, như <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_r%C3%A0o_c%C3%A2y" title="Rắn rào cây">rắn rào cây</a> (Boiga dendrophila) có các răng nọc ở phía sau miệng chúng với các răng này uốn cong ngược về phía sau.<a href="#cite_note-Freiberg84_126-47">[47]</a> Điều này gây khó khăn cho cả con rắn trong việc sử dụng nọc của nó lẫn cho các nhà khoa học trong việc lấy nọc rắn.<a href="#cite_note-Freiberg84_125-45">[45]</a> Tuy nhiên, các loài rắn hổ, như <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_h%E1%BB%95_mang" title="Rắn hổ mang">rắn hổ mang</a> hay <a href="/wiki/Chi_C%E1%BA%A1p_nia" title="Chi Cạp nia">cạp nia</a> lại là <a href="/w/index.php?title=B%E1%BB%99_x%C6%B0%C6%A1ng_r%E1%BA%AFn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bộ xương rắn (trang không tồn tại)">xẻ khía trước</a>— ở hàm trên của chúng có răng nọc rỗng trỏ xuống phía dưới nhưng không thể dựng đứng lên để hướng về phía trước miệng của chúng, và không thể "đâm" như rắn lục/rắn vipe. Chúng phải thực sự cắn nạn nhân.<a href="#cite_note-Meh87-6">[6]</a>:242 Gần đây người ta đề xuất cho rằng tất cả các loài rắn đều có thể là rắn có nọc ở một mức độ nào đó, với các loài rắn vô hại có nọc yếu và không có răng nọc.<a href="#cite_note-Fry_2006_earlyevolution-48">[48]</a> Phần lớn các loài rắn hiện tại được gán nhãn "không độc" có thể vẫn được coi là vô hại theo thuyết này, do chúng hoặc là không có phương thức truyền nọc hoặc là không đủ khả năng truyền một lượng nọc đủ để gây nguy hiểm cho con người. Thuyết này đưa ra định đề rằng rắn có thể đã tiến hóa từ một tổ tiên chung là động vật dạng thằn lằn có nọc—và rằng các loài thằn lằn có nọc như <a href="/w/index.php?title=Th%E1%BA%B1n_l%E1%BA%B1n_%C4%91%E1%BB%99c_Gila&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thằn lằn độc Gila (trang không tồn tại)">thằn lằn độc Gila</a> (Heloderma suspectum), <a href="/w/index.php?title=Th%E1%BA%B1n_l%E1%BA%B1n_%C4%91%E1%BB%99c_Mexico&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thằn lằn độc Mexico (trang không tồn tại)">thằn lằn độc Mexico</a> (Heloderma horridum), <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_K%E1%BB%B3_%C4%91%C3%A0" title="Họ Kỳ đà">kỳ đà</a> (Varanidae), cũng như <a href="/wiki/Th%C6%B0%C6%A1ng_long" title="Thương long">thương long</a> đã tuyệt chủng cũng có thể đã chuyển hóa. Chúng chia sẻ cùng một nhánh có nọc này với nhiều loài bò sát hai cung khác trong nhánh <a href="/wiki/Sauria" title="Sauria">Sauria</a>. Các loài rắn có nọc độc về cơ bản được phân loại trong 2 họ: <ul><li><a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_h%E1%BB%95" title="Họ Rắn hổ">Elapidae</a> – Họ Rắn hổ, bao gồm <a href="/wiki/Chi_R%E1%BA%AFn_h%E1%BB%95_mang" title="Chi Rắn hổ mang">rắn hổ mang</a> (Naja), <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_h%E1%BB%95_mang_ch%C3%BAa" title="Rắn hổ mang chúa">rắn hổ mang chúa</a> (Ophiophagus hannah), <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_c%E1%BA%A1p_nong" title="Rắn cạp nong">rắn cạp nong</a> (Bungarus fasciatus), <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_c%E1%BA%A1p_nia" class="mw-redirect" title="Rắn cạp nia">rắn cạp nia</a> (Bungarus spp.), <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_mamba" title="Rắn mamba">rắn mamba</a> (Dendroaspis spp.), <a href="/w/index.php?title=Chi_R%E1%BA%AFn_%C4%91%E1%BA%A7u_%C4%91%E1%BB%93ng_%C3%9Ac&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chi Rắn đầu đồng Úc (trang không tồn tại)">rắn đầu đồng Úc</a> (Austrelaps), <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_bi%E1%BB%83n" title="Rắn biển">rắn biển</a> (Hydrophiinae) và <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn_san_h%C3%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rắn san hô (trang không tồn tại)">rắn san hô</a> (các chi Leptomicrurus, Micruroides, Micrurus), <a href="/w/index.php?title=Chi_R%E1%BA%AFn_l%C3%A1_kh%C3%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chi Rắn lá khô (trang không tồn tại)">rắn lá khô</a> (Calliophis).<a href="#cite_note-Freiberg84_126-47">[47]</a></li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_l%E1%BB%A5c" title="Họ Rắn lục">Viperidae</a> – Họ Rắn lục, bao gồm <a href="/w/index.php?title=Chi_R%E1%BA%AFn_l%E1%BB%A5c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chi Rắn lục (trang không tồn tại)">rắn lục</a> (Trimeresurus spp.), <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_l%E1%BB%A5c_%C4%91%E1%BA%A7u_b%E1%BA%A1c" title="Rắn lục đầu bạc">rắn lục đầu bạc</a> (Azemiops feae), <a href="/w/index.php?title=Ph%C3%A2n_h%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_vipe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Phân họ Rắn vipe (trang không tồn tại)">rắn vipe</a> (Viperinae), <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_%C4%91u%C3%B4i_chu%C3%B4ng" title="Rắn đuôi chuông">rắn đuôi chuông</a> (các chi Crotalus, Sistrurus), <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn_%C4%91%E1%BA%A7u_%C4%91%E1%BB%93ng_M%E1%BB%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rắn đầu đồng Mỹ (trang không tồn tại)">rắn đầu đồng Mỹ</a> (Agkistrodon contortrix), <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn_mi%E1%BB%87ng_b%C3%B4ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rắn miệng bông (trang không tồn tại)">rắn miệng bông</a> (Agkistrodon piscivorus) và <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn_ch%C3%BAa_b%E1%BB%A5i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rắn chúa bụi (trang không tồn tại)">rắn chúa bụi</a> (Lachesis spp.).<a href="#cite_note-Freiberg84_126-47">[47]</a></li></ul> Họ thứ ba chứa một số loài rắn răng nọc sau: <ul><li><a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_n%C6%B0%E1%BB%9Bc" title="Họ Rắn nước">Colubridae</a> – Họ Rắn nước, bao gồm một số loài như <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn_c%C3%A2y_ch%C3%A2u_Phi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rắn cây châu Phi (trang không tồn tại)">rắn cây châu Phi</a> (Dispholidus typus), <a href="/w/index.php?title=Chi_R%E1%BA%AFn_roi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chi Rắn roi (trang không tồn tại)">rắn roi</a> (Ahaetulla spp.), <a href="/w/index.php?title=Chi_R%E1%BA%AFn_r%C3%A0o&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chi Rắn rào (trang không tồn tại)">rắn rào</a> (Boiga spp.), mặc dù không phải mọi loài trong họ <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_n%C6%B0%E1%BB%9Bc" title="Họ Rắn nước">Colubridae</a> đều là rắn độc.<a href="#cite_note-Meh87-6">[6]</a>:209<a href="#cite_note-Freiberg84_126-47">[47]</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tập_tính">Tập tính</h2>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=15" title="Sửa đổi phần “Tập tính”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=15" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tập tính">sửa mã nguồn</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kiếm_ăn_và_thức_ăn">Kiếm ăn và thức ăn</h3>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=16" title="Sửa đổi phần “Kiếm ăn và thức ăn”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=16" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Kiếm ăn và thức ăn">sửa mã nguồn</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Snake_eating_mouse.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/vi/thumb/c/c4/Snake_eating_mouse.jpg/220px-Snake_eating_mouse.jpg" decoding="async" width="220" height="118" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/vi/thumb/c/c4/Snake_eating_mouse.jpg/330px-Snake_eating_mouse.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/vi/thumb/c/c4/Snake_eating_mouse.jpg/440px-Snake_eating_mouse.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="323" /></a><figcaption>Con rắn đang ăn một con chuột.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Carpet_snake.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Carpet_snake.jpg/220px-Carpet_snake.jpg" decoding="async" width="220" height="335" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Carpet_snake.jpg/330px-Carpet_snake.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Carpet_snake.jpg/440px-Carpet_snake.jpg 2x" data-file-width="504" data-file-height="768" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=Tr%C4%83n_th%E1%BA%A3m&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trăn thảm (trang không tồn tại)">Trăn thảm</a> (Morelia spilota) đang quấn và nuốt một con gà.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Eierschlange_frisst_Zwergwachtelei.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Eierschlange_frisst_Zwergwachtelei.jpg/220px-Eierschlange_frisst_Zwergwachtelei.jpg" decoding="async" width="220" height="303" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Eierschlange_frisst_Zwergwachtelei.jpg/330px-Eierschlange_frisst_Zwergwachtelei.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Eierschlange_frisst_Zwergwachtelei.jpg/440px-Eierschlange_frisst_Zwergwachtelei.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1411" /></a><figcaption><a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_%C4%83n_tr%E1%BB%A9ng_ch%C3%A2u_Phi" title="Rắn ăn trứng châu Phi">Rắn ăn trứng châu Phi</a> (Dasypeltis).</figcaption></figure> Tất cả các loài rắn đều là động vật chỉ toàn ăn thịt, với thức ăn của chúng là các động vật nhỏ như thằn lằn, chim, thú nhỏ, cá, côn trùng, ốc, các loài rắn khác cũng như trứng của các loại con mồi này<a href="#cite_note-Meh87-6">[6]</a><a class="external autonumber" href="https://vi.wikipedia.org/wiki/R%E1%BA%AFn#endnote_81">[1]</a>.<a href="#cite_note-Sanchez-14">[14]</a><a href="#cite_note-Bebler79_581-49">[49]</a> Do rắn không thể cắn hay xé thức ăn ra thành từng miếng nên chúng phải nuốt chửng nguyên cả con mồi. Kích thước cơ thể rắn có ảnh hưởng lớn tới tập tính ăn uống của nó. Các loài rắn nhỏ hơn thì ăn các con mồi nhỏ hơn. Chẳng hạn, những con trăn non có thể khởi đầu công việc ăn uống chỉ với những con thằn lằn hay chuột và dần dần tiến tới việc ăn những con hươu hay linh dương nhỏ cũng như trưởng thành. Quai hàm của rắn là một cấu trúc phức tạp. Trái với niềm tin thông thường rằng rắn có thể bị trật khớp các quai hàm của nó, trên thực tế rắn có hàm dưới rất linh hoạt, hai nửa của nó không bị gắn cứng nhắc, với một loạt các khớp nối khác trong <a href="/w/index.php?title=S%E1%BB%8D_r%E1%BA%AFn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sọ rắn (trang không tồn tại)">sọ rắn</a>, cho phép rắn có thể há miệng đủ to để nuốt toàn bộ con mồi, ngay cả khi con mồi này có đường kính lớn hơn bề rộng cơ thể của rắn.<a href="#cite_note-autogenerated2-50">[50]</a> Chẳng hạn, <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_%C4%83n_tr%E1%BB%A9ng_ch%C3%A2u_Phi" title="Rắn ăn trứng châu Phi">rắn ăn trứng châu Phi</a> (Dasypeltis) có các quai hàm rất linh hoạt, thích nghi để ăn những quả trứng to hơn cả đường kính đầu nó.<a href="#cite_note-Meh87-6">[6]</a>:81 Các loài rắn này không có <a href="/wiki/R%C4%83ng" title="Răng">răng</a>, nhưng có các chỗ lồi ra trên rìa trong của <a href="/wiki/C%E1%BB%99t_s%E1%BB%91ng" title="Cột sống">cột sống</a>, được chúng sử dụng để bóp vỡ vỏ trứng khi nó được nuốt vào.<a href="#cite_note-Meh87-6">[6]</a>:81 Trong khi phần lớn các loài rắn ăn đủ mọi loại con mồi động vật thì vẫn có những loài chỉ chuyên ăn một loại thức ăn nhất định. <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_h%E1%BB%95_mang_ch%C3%BAa" title="Rắn hổ mang chúa">Rắn hổ mang chúa</a> và rắn bandy-bandy (Vermicella annulata) ở Australia chỉ ăn thịt các loài rắn khác. Loài <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_chu%C3%B4ng" class="mw-redirect" title="Rắn chuông">rắn chuông</a> có thể ăn cả những con rắn do chúng đẻ ra nếu như những con này quá yếu không thể tồn tại được, những con rắn mẹ đã ăn khoảng 11% số trứng là do rắn chuông bị cạn kiệt năng lượng sau khi sinh nên buộc phải tồn tại bằng cách ăn thịt những con quá yếu và những quả trứng không có khả năng nở con. <a href="/w/index.php?title=Pareas_iwesakii&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pareas iwesakii (trang không tồn tại)">Pareas iwesakii</a> và các loài rắn ăn ốc khác trong phân họ <a href="/wiki/Pareatinae" class="mw-redirect" title="Pareatinae">Pareatinae</a> của họ <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_n%C6%B0%E1%BB%9Bc" title="Họ Rắn nước">Colubridae</a> có nhiều răng ở mé phải miệng chúng hơn ở mé trái do vỏ ốc mà chúng ăn thường xoắn theo chiều kim đồng hồ.<a href="#cite_note-Meh87-6">[6]</a>:184<a href="#cite_note-51">[51]</a> Một số loài rắn có cú cắn chứa nọc độc được chúng dùng để giết chết con mồi trước khi ăn thịt nó.<a href="#cite_note-Bebler79_581-49">[49]</a><a href="#cite_note-52">[52]</a> Một số loài rắn khác lại giết con mồi bằng cách quấn và siết chặt,<a href="#cite_note-Bebler79_581-49">[49]</a> trong khi có những loài chỉ đơn giản là nuốt sống toàn bộ con mồi.<a href="#cite_note-Meh87-6">[6]</a>:81<a href="#cite_note-Bebler79_581-49">[49]</a> Sau khi ăn, rắn chuyển sang trạng thái nghỉ trong khi quá trình <a href="/wiki/Ti%C3%AAu_h%C3%B3a" title="Tiêu hóa">tiêu hóa</a> diễn ra.<a href="#cite_note-Rosenfeld_11-53">[53]</a> Tiêu hóa là một hoạt động mãnh liệt, đặc biệt sau khi nuốt con mồi lớn. Ở những loài chỉ thỉnh thoảng mới ăn thì toàn bộ <a href="/wiki/Ru%E1%BB%99t" title="Ruột">ruột</a> co nhỏ lại giữa các bữa ăn để tiết kiệm năng lượng. Hệ tiêu hóa sau đó sẽ 'phình to' tới sức chứa tối đa trong vòng 48 giờ sau khi ăn con mồi. Là <a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt_ngo%E1%BA%A1i_nhi%E1%BB%87t&action=edit&redlink=1" class="new" title="Động vật ngoại nhiệt (trang không tồn tại)">động vật ngoại nhiệt</a> ("máu lạnh"), nhiệt độ môi trường xung quanh có vai trò lớn trong sự tiêu hóa của rắn. Nhiệt độ lý tưởng đối với rắn trong quá trình tiêu hóa là khoảng 30 °C (86 °F). Năng lượng <a href="/wiki/Trao_%C4%91%E1%BB%95i_ch%E1%BA%A5t" title="Trao đổi chất">trao đổi chất</a> trong sự tiêu hóa của rắn nhiều tới mức như ở <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn_%C4%91u%C3%B4i_chu%C3%B4ng_Mexico&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rắn đuôi chuông Mexico (trang không tồn tại)">rắn đuôi chuông Mexico</a> (Crotalus durissus) thì nhiệt độ bề mặt cơ thể tăng lên tới 1,2 °C (2,2 °F) trong quá trình tiêu hóa.<a href="#cite_note-54">[54]</a> Vì điều này, một con rắn bị quấy nhiễu ngay sau khi ăn thường sẽ nôn con mồi ra để có thể thoát khỏi mối đe dọa mà nó đã nhận thấy được. Khi không bị quấy nhiễu thì quá trình tiêu hóa có hiệu quả cao nhất, với các enzym tiêu hóa của rắn hòa tan và hấp thụ mọi thứ, ngoại trừ lông và móng vuốt của con mồi bị bài tiết ra ngoài dưới dạng chất thải. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Vận_động">Vận động</h3>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=17" title="Sửa đổi phần “Vận động”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=17" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Vận động">sửa mã nguồn</a>]</div> Không có chân không gây ra cản trở nào đối với sự vận động của rắn. Chúng đã phát triển một vài cách thức vận động khác nhau để giải quyết vấn đề trong từng môi trường cụ thể. Không giống như các dáng đi của các động vật có chân, là thứ tạo thành một thể liên tục, mỗi cách thức vận động của rắn là rời rạc và khác biệt với các cách thức còn lại; các chuyển tiếp giữa các cách thức là đột ngột.<a href="#cite_note-Cogger91_175-55">[55]</a><a href="#cite_note-Gray-56">[56]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Chuyển_động_sóng_ngang">Chuyển động sóng ngang</h4>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=18" title="Sửa đổi phần “Chuyển động sóng ngang”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=18" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chuyển động sóng ngang">sửa mã nguồn</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Bài chi tiết: <a href="/w/index.php?title=V%E1%BA%ADn_%C4%91%E1%BB%99ng_ngo%E1%BA%B1n_ngo%C3%A8o&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vận động ngoằn ngoèo (trang không tồn tại)">Vận động ngoằn ngoèo</a></div> Chuyển động sóng ngang là cách thức duy nhất trong vận động trong môi trường nước, và cũng là cách thức vận động trên cạn phổ biến nhất.<a href="#cite_note-Gray-56">[56]</a> Trong cách thức này, cơ thể rắn lần lượt uốn cong sang trái và sang phải, tạo ra một chuỗi các "sóng" chuyển động về phía sau.<a href="#cite_note-Cogger91_175-55">[55]</a> Trong khi kiểu di chuyển này có vẻ là nhanh, nhưng hiếm khi thấy rắn di chuyển nhanh hơn 2 lần <a href="/wiki/Chi%E1%BB%81u_d%C3%A0i" title="Chiều dài">chiều dài</a> cơ thể của nó mỗi giây, thường là nhỏ hơn thế.<a href="#cite_note-Hekrotte-57">[57]</a> Cách thức di chuyển này có cùng một tiêu hao năng lượng ròng (lượng calo tiêu hao trên mỗi mét di chuyển) như kiểu chạy của những con thằn lằn có cùng khối lượng.<a href="#cite_note-Walton-58">[58]</a> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Trên_cạn">Trên cạn</h5>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=19" title="Sửa đổi phần “Trên cạn”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=19" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Trên cạn">sửa mã nguồn</a>]</div> Chuyển động sóng ngang trên cạn là cách thức vận động trên cạn phổ biến nhất đối với phần lớn các loài rắn.<a href="#cite_note-Cogger91_175-55">[55]</a> Trong cách thức này, các sóng chuyển động về phía sau đẩy vào các tiếp điểm trong môi trường, như các hòn đá, các cành cây hay các chỗ mấp mô trên mặt đất v.v.<a href="#cite_note-Cogger91_175-55">[55]</a> Mỗi vật thể trong môi trường này tới lượt mình lại sinh ra một phản lực hướng về phía trước và về phía đường trung bình của con rắn, tạo ra lực đẩy về phía trước trong khi các thành phần ngang bị triệt tiêu.<a href="#cite_note-Gray_lissman-59">[59]</a> Vận tốc của di chuyển này phụ thuộc vào mật độ các điểm đẩy trong môi trường, trong khi mật độ trung bình khoảng 8 dọc theo <a href="/wiki/Chi%E1%BB%81u_d%C3%A0i" title="Chiều dài">chiều dài</a> thân rắn là lý tưởng.<a href="#cite_note-Hekrotte-57">[57]</a> Vận tốc truyền sóng chính xác bằng vận tốc của con rắn, và kết quả là mọi điểm trên thân rắn đi theo đường của điểm ngay trước nó, cho phép con rắn di chuyển qua thảm thực vật rất rậm rạp hay các khe hở nhỏ.<a href="#cite_note-Gray_lissman-59">[59]</a> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Dưới_nước">Dưới nước</h5>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=20" title="Sửa đổi phần “Dưới nước”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=20" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Dưới nước">sửa mã nguồn</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Bài chi tiết: <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_bi%E1%BB%83n" title="Rắn biển">Rắn biển</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Banded_Sea_Snake-jonhanson.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Banded_Sea_Snake-jonhanson.jpg/220px-Banded_Sea_Snake-jonhanson.jpg" decoding="async" width="220" height="140" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Banded_Sea_Snake-jonhanson.jpg/330px-Banded_Sea_Snake-jonhanson.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Banded_Sea_Snake-jonhanson.jpg/440px-Banded_Sea_Snake-jonhanson.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="510" /></a><figcaption>Rắn đẻn sọc, <a href="/wiki/Laticauda" title="Laticauda">Laticauda sp</a>.</figcaption></figure> Khi bơi, các sóng trở nên lớn hơn khi chúng di chuyển xuống phía dưới thân rắn, và tốc độ truyền sóng về phía sau nhanh hơn tốc độ con rắn di chuyển về phía trước.<a href="#cite_note-Gray2-60">[60]</a> Lực đẩy được sinh ra nhờ sự đẩy của thân rắn vào nước, thu được sự trượt được quan sát thấy. Mặc cho các điểm tương đồng tổng thể, các nghiên cứu chỉ ra rằng kiểu kích hoạt cơ trong môi trường nước là khác hẳn khi so với chuyển động sóng ngang trên cạn, và điều đó biện minh cho việc gọi chúng là các cách thức tách biệt.<a href="#cite_note-Jayne1-61">[61]</a> Tất cả các loài rắn đều có thể bò theo kiểu lượn sóng ngang về phía trước (với các sóng di chuyển về phía sau), nhưng chỉ có rắn biển mới có kiểu di chuyển đảo ngược (di chuyển về phía sau với các sóng di chuyển về phía trước). <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Uốn_lượn_nghiêng">Uốn lượn nghiêng</h4>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=21" title="Sửa đổi phần “Uốn lượn nghiêng”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=21" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Uốn lượn nghiêng">sửa mã nguồn</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Xem thêm: <a href="/w/index.php?title=U%E1%BB%91n_l%C6%B0%E1%BB%A3n_nghi%C3%AAng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Uốn lượn nghiêng (trang không tồn tại)">Uốn lượn nghiêng</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Crotalus_scutulatus_03.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Crotalus_scutulatus_03.jpg/220px-Crotalus_scutulatus_03.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a9/Crotalus_scutulatus_03.jpg 1.5x" data-file-width="250" data-file-height="188" /></a><figcaption><a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_chu%C3%B4ng_Mojave" class="mw-redirect" title="Rắn chuông Mojave">Rắn chuông Mojave</a> (Crotalus scutulatus) đang uốn lượn nghiêng.</figcaption></figure> Kiểu di chuyển thường được các loài rắn trong siêu họ Colubroidea (các họ <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_n%C6%B0%E1%BB%9Bc" title="Họ Rắn nước">Colubridae</a>, <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_h%E1%BB%95" title="Họ Rắn hổ">Elapidae</a> và <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_l%E1%BB%A5c" title="Họ Rắn lục">Viperidae</a>) thực hiện khi phải di chuyển trong môi trường không có các điểm mấp mô để đẩy vào (trình diễn kiểu chuyển động sóng ngang là không thể), chẳng hạn như trên nền bùn trơn tuột hay trên cồn cát. Uốn lượn nghiêng là dạng biến đổi của chuyển động sóng ngang, trong đó tất cả các đoạn thân hướng theo cùng một hướng vẫn tiếp xúc với mặt nền trong khi các đoạn thân khác được nâng lên, tạo ra kiểu chuyển động "lăn ngang" kì dị.<a href="#cite_note-Cogger91_177-62">[62]</a><a href="#cite_note-Jayne2-63">[63]</a> Cách thức vận động này khắc phục được bản chất trơn trượt của cát hay bùn bằng cách tựa vào chỉ các phần tĩnh tại trên cơ thể, bằng cách này giảm thiểu sự trơn trượt.<a href="#cite_note-Cogger91_177-62">[62]</a> Bản chất tĩnh tại của các tiếp điểm có thể được chỉ ra từ các dấu vết của con rắn di chuyển kiểu uốn lượn nghiêng, với vết hằn của mỗi vảy bụng là rõ nét, không bị nhòe. Phương thức vận động này có tiêu hao năng lượng rất thấp, thấp hơn ⅓ tiêu hao năng lượng cho một con thằn lằn chạy hay một con rắn di chuyển kiểu sóng ngang trên cùng một khoảng cách. Trái với niềm tin phổ biến, không có chứng cứ cho thấy chuyển động kiểu uốn lượn nghiêng là vì cát nóng.<a href="#cite_note-Cogger91_177-62">[62]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Đàn_concertina">Đàn concertina</h4>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=22" title="Sửa đổi phần “Đàn concertina”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=22" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Đàn concertina">sửa mã nguồn</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Bài chi tiết: <a href="/w/index.php?title=Chuy%E1%BB%83n_%C4%91%E1%BB%99ng_concertina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chuyển động concertina (trang không tồn tại)">Chuyển động concertina</a></div> Khi không có điểm đẩy và không đủ không gian để sử dụng kiểu uốn lượn nghiêng do các hạn chế theo phương ngang, như bên trong đường ống, thì rắn dựa vào kiểu vận động concertina.<a href="#cite_note-Cogger91_175-55">[55]</a><a href="#cite_note-Jayne2-63">[63]</a> Trong cách thức này, rắn chống phần thân sau vào thành đường ống trong khi phần thân trước duỗi thẳng.<a href="#cite_note-Cogger91_177-62">[62]</a> Phần thân trước sau đó uốn cong tạo thành một điểm tựa, và phần thân sau được duỗi thẳng ra và được kéo về phía trước. Cách thức vận động này chậm và rất tốn năng lượng, tới 7 lần so với chuyển động sóng ngang trên cùng một khoảng cách. Điều này là do sự dừng lại và bắt đầu được lặp đi lặp lại của các phần thân cũng như do sự cần thiết của việc sử dụng các cố gắng cơ bắp tích cực để chống vào thành đường ống. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Thẳng">Thẳng</h4>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=23" title="Sửa đổi phần “Thẳng”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=23" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Thẳng">sửa mã nguồn</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Bài chi tiết: <a href="/w/index.php?title=V%E1%BA%ADn_%C4%91%E1%BB%99ng_th%E1%BA%B3ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vận động thẳng (trang không tồn tại)">Vận động thẳng</a></div> Cách thức vận động chậm nhất của rắn là vận động thẳng, cũng là cách thức duy nhất mà rắn không cần uốn cong cơ thể nó sang ngang, mặc dù nó có thể vẫn làm vậy khi gặp chỗ rẽ.<a href="#cite_note-Cogger91_176-64">[64]</a> Trong cách thức này, các vảy bụng được nâng lên và được kéo về phía trước, trước khi cơ thể được hạ xuống và được kéo qua chúng. Các sóng di chuyển và ngưng trệ chuyển về phía sau, tạo ra một chuỗi các sóng gợn trên da.<a href="#cite_note-Cogger91_176-64">[64]</a> Các xương sườn của rắn không di động trong phương thức vận động này và đây cũng là phương pháp được các loài trăn lớn trong các họ <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_Tr%C4%83n" title="Họ Trăn">Pythonidae</a>, <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_Tr%C4%83n_Nam_M%E1%BB%B9" title="Họ Trăn Nam Mỹ">Boidae</a> và các loài rắn lục của họ <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_l%E1%BB%A5c" title="Họ Rắn lục">Viperidae</a> sử dụng thường xuyên nhất khi chúng lén đuổi theo con mồi ngang qua nền trống trải do chuyển động của rắn theo kiểu này là tinh tế và khó bị con mồi phát hiện.<a href="#cite_note-Cogger91_177-62">[62]</a> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Khác">Khác</h4>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=24" title="Sửa đổi phần “Khác”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=24" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Khác">sửa mã nguồn</a>]</div> Sự vận động của các loài rắn trong các môi trường sống trên cây mới chỉ được nghiên cứu gần đây.<a href="#cite_note-Astley-65">[65]</a> Khi ở trên các cành cây, rắn sử dụng vài phương thức vận động, phụ thuộc vào kết cấu vỏ cây và tùy từng loài. Nói chung, rắn sẽ sử dụng dạng vận động concertina được biến đổi trên các cành cây nhẵn nhụi, nhưng sẽ sử dụng dạng chuyển động sóng ngang nếu có các tiếp điểm. Rắn di chuyển nhanh hơn trên các cành nhỏ và khi có các tiếp điểm, ngược lại với các động vật có chân, là những con vật di chuyển nhanh hơn trên các cành to với ít các 'mấu' hơn. Các loài rắn cườm (<a href="/wiki/Chrysopelea" title="Chrysopelea">Chrysopelea</a>) ở Đông Nam Á phóng thân mình từ các đầu cành, trải rộng các xương sườn ra và chuyển động kiểu sóng ngang khi chúng lướt đi giữa các cây.<a href="#cite_note-Cogger91_177-62">[62]</a><a href="#cite_note-Freiberg84_135-66">[66]</a><a href="#cite_note-67">[67]</a> Các loài rắn này có thể thực hiện sự lướt đi có kiểm soát tới hàng chục mét, phụ thuộc vào cao độ phóng và thậm chí có thể xoay mình trong không trung.<a href="#cite_note-Cogger91_177-62">[62]</a><a href="#cite_note-Freiberg84_135-66">[66]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sinh_sản">Sinh sản</h3>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=25" title="Sửa đổi phần “Sinh sản”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=25" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Sinh sản">sửa mã nguồn</a>]</div> Mặc dù các loài rắn sử dụng một loạt các phương thức sinh sản, nhưng tất cả đều là <a href="/wiki/Th%E1%BB%A5_tinh_trong" title="Thụ tinh trong">thụ tinh trong</a>. Điều này được thực hiện với sự hỗ trợ của một cơ quan có chạc đôi, gọi là <a href="/wiki/B%C3%A1n_d%C6%B0%C6%A1ng_v%E1%BA%ADt" title="Bán dương vật">bán dương vật</a>, có thể thò ra thụt vào, nằm ở phần đuôi rắn đực.<a href="#cite_note-Capula89_117-68">[68]</a> Các bán dương vật thường xẻ khía, có móc hay có gai để kẹp vào vách lỗ huyệt của rắn cái.<a href="#cite_note-Capula89_117-68">[68]</a> Phần lớn các loài rắn đẻ <a href="/wiki/Tr%E1%BB%A9ng_(sinh_h%E1%BB%8Dc)" title="Trứng (sinh học)">trứng</a> và nói chung chúng sẽ bỏ rơi trứng ngay sau khi đẻ. Tuy nhiên, một số loài (như <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_h%E1%BB%95_mang_ch%C3%BAa" title="Rắn hổ mang chúa">rắn hổ mang chúa</a>) lại thực sự làm tổ và vẫn ở gần các con rắn con sau khi ấp.<a href="#cite_note-Capula89_117-68">[68]</a> Phần lớn các loài trăn họ <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_Tr%C4%83n" title="Họ Trăn">Pythonidae</a> cuộn tròn xung quanh ổ trứng của chúng và ở đó cho tới khi trứng nở.<a href="#cite_note-Cogger91_186-69">[69]</a> Một con trăn cái sẽ không rời ổ trứng, ngoại trừ thỉnh thoảng phải bò ra tắm nắng hay uống nước. Nó thậm chí còn "rùng mình" để sinh nhiệt nhằm ấp trứng.<a href="#cite_note-Cogger91_186-69">[69]</a> Một số loài rắn là <a href="/w/index.php?title=Sinh_no%C3%A3n_thai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sinh noãn thai (trang không tồn tại)">sinh noãn thai</a> và giữ các quả trứng trong cơ thể cho tới khi chúng gần như đã sẵn sàng để nở.<a href="#cite_note-Capula89_118-70">[70]</a><a href="#cite_note-Cogger91_182-71">[71]</a> Gần đây người ta đã xác nhận rằng một vài loài rắn là động vật <a href="/w/index.php?title=Sinh_thai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sinh thai (trang không tồn tại)">đẻ con</a> thật sự, như <a href="/wiki/Boa_constrictor" class="mw-redirect" title="Boa constrictor">Boa constrictor</a> và <a href="/wiki/Tr%C4%83n_anaconda_xanh" title="Trăn anaconda xanh">trăn anaconda xanh</a> (Eunectes murinus), nuôi con non của chúng thông qua <a href="/wiki/Nhau_thai" title="Nhau thai">nhau thai</a> cũng như <a href="/w/index.php?title=T%C3%BAi_no%C3%A3n_ho%C3%A0ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Túi noãn hoàng (trang không tồn tại)">túi noãn hoàng</a>, và điều này là rất bất thường ở các loài bò sát, cũng như ở bất cứ loài động vật nào khác không phải là cá mập trong họ <a href="/wiki/Carcharhinidae" class="mw-redirect" title="Carcharhinidae">Carcharhinidae</a> hay <a href="/w/index.php?title=Th%C3%BA_c%C3%B3_nhau_thai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thú có nhau thai (trang không tồn tại)">thú có nhau thai</a> (Eutheria).<a href="#cite_note-Capula89_118-70">[70]</a><a href="#cite_note-Cogger91_182-71">[71]</a> Sự cầm giữ lại trứng và sinh con non thường gắn với các môi trường lạnh hơn, cũng giống như sự cầm giữ con non trong cơ thể con mẹ.<a href="#cite_note-Capula89_117-68">[68]</a><a href="#cite_note-Cogger91_182-71">[71]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tương_tác_với_con_người">Tương tác với con người</h2>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=26" title="Sửa đổi phần “Tương tác với con người”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=26" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tương tác với con người">sửa mã nguồn</a>]</div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Snake_bite_symptoms.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Snake_bite_symptoms.png/300px-Snake_bite_symptoms.png" decoding="async" width="300" height="299" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Snake_bite_symptoms.png/450px-Snake_bite_symptoms.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Snake_bite_symptoms.png/600px-Snake_bite_symptoms.png 2x" data-file-width="1826" data-file-height="1817" /></a><figcaption>Các triệu chứng phổ biến nhất của việc bị rắn độc cắn.<a href="#cite_note-MedlinePlus-72">[72]</a><a href="#cite_note-73">[73]</a><a href="#cite_note-74">[74]</a> Ngoài ra còn có vô số biến thể trong các triệu chứng bị rắn độc thuộc các loài khác nhau cắn.<a href="#cite_note-MedlinePlus-72">[72]</a></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rắn_cắn">Rắn cắn</h3>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=27" title="Sửa đổi phần “Rắn cắn”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=27" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Rắn cắn">sửa mã nguồn</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Bài chi tiết: <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_c%E1%BA%AFn" title="Rắn cắn">Rắn cắn</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:ViperaBerusFang.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/ViperaBerusFang.JPG/200px-ViperaBerusFang.JPG" decoding="async" width="200" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/ViperaBerusFang.JPG/300px-ViperaBerusFang.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/ViperaBerusFang.JPG/400px-ViperaBerusFang.JPG 2x" data-file-width="2272" data-file-height="1704" /></a><figcaption><a href="/wiki/Vipera_berus" title="Vipera berus">Vipera berus</a>, một răng nọc cắn vào chiếc găng tay với vết nọc nhỏ.</figcaption></figure> Thông thường rắn không tấn công con người, trừ khi bị giật mình hay bị thương. Nói chung phần lớn các loài rắn cố gắng tránh tiếp xúc khi đối mặt với con người. Ngoại trừ các loài trăn lớn, các loài rắn không có nọc độc không phải là mối đe dọa đối với người. Những vết cắn của rắn không nọc thường là vô hại do răng của chúng không được thiết kế để xé rách hay gây ra những vết thương sâu, mà là để tóm giữ. Tuy vậy vẫn có khả năng xảy ra tổn thương mô và nhiễm trùng từ những vết do rắn không nọc cắn. Ngược lại, rắn có nọc độc (rắn độc) lại tiềm ẩn nguy hiểm lớn hơn nhiều cho con người,<a href="#cite_note-Meh87-6">[6]</a>:209 cho dù những ca tử vong do rắn cắn không phải là quá phổ biến. Những vết cắn không dẫn tới tử vong do rắn độc gây ra có thể vẫn dẫn tới hậu quả là phải cắt cụt một phần chân tay. Trong số khoảng 725 loài rắn có nọc độc trên toàn thế giới thì chỉ khoảng 250 loài có thể giết chết con người chỉ bằng một nhát cắn. Tại <a href="/wiki/%C3%9Ac" title="Úc">Australia</a> trung bình chỉ một lần rắn cắn gây tử vong mỗi năm, nhưng tại <a href="/wiki/%E1%BA%A4n_%C4%90%E1%BB%99" title="Ấn Độ">Ấn Độ</a> có tới 250.000 lần rắn cắn được ghi nhận trong năm, gây ra tới 50.000 vụ tử vong.<a href="#cite_note-Sinha-75">[75]</a> Việc xử lý vết rắn cắn cũng thay đổi tùy theo từng loại vết cắn. Phương pháp thông dụng và hiệu quả nhất là thông qua <a href="/w/index.php?title=Huy%E1%BA%BFt_thanh_kh%C3%A1ng_n%E1%BB%8Dc_r%E1%BA%AFn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Huyết thanh kháng nọc rắn (trang không tồn tại)">huyết thanh kháng nọc rắn</a> (antivenom hay antivenin), một loại huyết thanh được chế ra từ nọc rắn. Một số loại antivenom là chuyên biệt theo loài (đơn hóa trị, đặc hiệu) trong khi một số khác được chế ra để sử dụng cho nhiều loài (đa hóa trị). Chẳng hạn tại <a href="/wiki/Hoa_K%E1%BB%B3" title="Hoa Kỳ">Hoa Kỳ</a>, gần như tất cả các loài rắn độc đều là <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn_vipe_h%E1%BB%91c_l%C3%B5m&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rắn vipe hốc lõm (trang không tồn tại)">rắn vipe hốc lõm</a> (phân họ <a href="/wiki/Crotalinae" title="Crotalinae">Crotalinae</a> trong họ <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_l%E1%BB%A5c" title="Họ Rắn lục">Viperidae</a>), ngoại lệ duy nhất là các loài <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn_san_h%C3%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rắn san hô (trang không tồn tại)">rắn san hô</a> (các chi Micrurus, Micruroides thuộc họ <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_h%E1%BB%95" title="Họ Rắn hổ">Elapidae</a>). Để sản xuất antivenom, hỗn hợp nọc của các loài rắn khác nhau như <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_chu%C3%B4ng" class="mw-redirect" title="Rắn chuông">rắn chuông</a> (Crotalus, Sistrurus), <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn_%C4%91%E1%BA%A7u_%C4%91%E1%BB%93ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rắn đầu đồng (trang không tồn tại)">rắn đầu đồng</a> (Agkistrodon contortrix) và <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn_mi%E1%BB%87ng_b%C3%B4ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rắn miệng bông (trang không tồn tại)">rắn miệng bông</a> (Agkistrodon spp.) được tiêm vào cơ thể ngựa với liều lượng tăng dần cho tới khi ngựa được miễn dịch. Sau đó máu được chiết ra từ ngựa đã miễn dịch. Huyết thanh được tách ra để tinh chế tiếp (để loại bỏ các protein ngoại lai) và sấy thăng hoa. Nó được hoàn nguyên với nước cất và trở thành huyết thanh kháng nọc rắn. Vì lý do này mà những người bị dị ứng với ngựa rất dễ bị dị ứng với huyết thanh kháng nọc rắn.<a href="#cite_note-76">[76]</a> Huyết thanh kháng nọc rắn cho những loài nguy hiểm hơn (như <a href="/wiki/Mamba" class="mw-redirect" title="Mamba">mamba</a> (Dendroaspis), <a href="/wiki/Taipan" class="mw-redirect" title="Taipan">taipan</a> (Oxyuranus) và <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_h%E1%BB%95_mang" title="Rắn hổ mang">rắn hổ mang</a> (Naja)) được sản xuất theo phương pháp tương tự tại Ấn Độ, Nam Phi và Australia, mặc dù các loại huyết thanh kháng nọc rắn này là đặc hiệu theo loài. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Thôi_miên_rắn">Thôi miên rắn</h3>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=28" title="Sửa đổi phần “Thôi miên rắn”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=28" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Thôi miên rắn">sửa mã nguồn</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Bài chi tiết: <a href="/w/index.php?title=Th%C3%B4i_mi%C3%AAn_r%E1%BA%AFn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thôi miên rắn (trang không tồn tại)">Thôi miên rắn</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Snake_in_basket.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Snake_in_basket.jpg/220px-Snake_in_basket.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Snake_in_basket.jpg/330px-Snake_in_basket.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Snake_in_basket.jpg/440px-Snake_in_basket.jpg 2x" data-file-width="768" data-file-height="1024" /></a><figcaption>Một con <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_h%E1%BB%95_mang_%E1%BA%A4n_%C4%90%E1%BB%99" title="Rắn hổ mang Ấn Độ">rắn hổ mang Ấn Độ</a> trong giỏ với người thôi miên rắn. Những con rắn hổ mang có lẽ là đối tượng phổ biến nhất trong thuật thôi miên rắn.</figcaption></figure> Tại một vài nơi trên thế giới, đặc biệt tại <a href="/wiki/%E1%BA%A4n_%C4%90%E1%BB%99" title="Ấn Độ">Ấn Độ</a>, <a href="/w/index.php?title=Th%C3%B4i_mi%C3%AAn_r%E1%BA%AFn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thôi miên rắn (trang không tồn tại)">thôi miên rắn</a> là cuộc trình diễn ven đường do những người làm nghề thôi miên rắn trình diễn. Trong những cuộc trình diễn như vậy, người thôi miên rắn mang theo một chiếc giỏ chứa một con rắn để thực hiện việc dường như là ông ta thôi miên con rắn bằng cách thổi một số điệu nhạc du dương bằng một nhạc cụ dạng <a href="/wiki/S%C3%A1o_(nh%E1%BA%A1c_c%E1%BB%A5)" title="Sáo (nhạc cụ)">sáo</a> để con rắn phản ứng theo.<a href="#cite_note-Bagla-77">[77]</a><a href="#cite_note-Bagla-77">[77]</a><a href="#cite_note-78">[78]</a> Sự thật thôi miên rắn là lừa đảo và tàn nhẫn với động vật, loài rắn không có tai ngoài và chẳng hề nghe thấy tiếng nhạc. Việc rắn phồng mang lên và đung đưa theo điệu nhạc chẳng qua vì nó coi chiếc kèn pungi là mối đe doạ và đang đứng lên trong tư thế phòng thủ. Nếu quan sát kĩ hơn, có thể thấy con rắn hổ mang chỉ nhìn chằm chằm vào nhạc cụ của các thầy "phủ thủy" – đặc biệt là chuyển động của ngón tay xung quanh chiếc kèn. Thật ra rắn đã bị nhiều 'thầy' nhổ răng. Ngoài ra, để đảm bảo an toàn, những thầy "phù thủy" sẽ nhổ răng nanh hoặc khâu kín miệng rắn. Đιềυ này vừa khiến việc thôi miên không gặp trở ngại vừa khiến họ thu được thêm lợi nhuận thông qua việc cho du khách tạo dáng chụp ảnh. Một con rắn bị nhổ răng. Số phận của những chú rắn không tốt đẹp như bạn tưởng tượng. Вị nhổ hết răng nanh, chúng sẽ mất đi khả năng ăn uống và chỉ sống được tối đa 2 tháng.<a href="#cite_note-79">[79]</a> Luật bảo vệ động vật hoang dã năm 1972 của Ấn Độ về mặt kỹ thuật cấm thôi miên rắn trên cơ sở làm giảm sự đối xử độc ác với động vật. Những người thôi miên rắn khác còn trình diễn cuộc đấu giữa rắn với cầy mangut, trong đó cả hai con vật có một cuộc đấu giả vờ; tuy nhiên điều này là không phổ biến do cả rắn lẫn cầy mangut đều có thể bị thương nặng hay tử vong. Nghề thôi miên rắn tại Ấn Độ đang tàn lụi do sự cạnh tranh từ các dạng giải trí hiện đại cũng như do luật môi trường ngăn cấm việc hành nghề này.<a href="#cite_note-Bagla-77">[77]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bắt_rắn">Bắt rắn</h3>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=29" title="Sửa đổi phần “Bắt rắn”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=29" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Bắt rắn">sửa mã nguồn</a>]</div> Bộ lạc Irulas ở <a href="/wiki/Andhra_Pradesh" title="Andhra Pradesh">Andhra Pradesh</a> và <a href="/wiki/Tamil_Nadu" title="Tamil Nadu">Tamil Nadu</a> thuộc <a href="/wiki/%E1%BA%A4n_%C4%90%E1%BB%99" title="Ấn Độ">Ấn Độ</a> hành nghề bắt rắn trong nhiều thế hệ. Họ có nhiều kiến thức và kinh nghiệm về rắn trên thực địa. Nói chung họ bắt rắn với sự hỗ trợ của một cây sào. Trước đây, người Irulas đã bắt hàng nghìn con rắn để lấy da. Sau khi ngành công nghiệp da rắn bị cấm triệt để và sự bảo vệ rắn theo Luật bảo vệ động vật hoang dã năm 1972 tại Ấn Độ thì họ đã lập ra Hội hợp tác bắt rắn Irula và chuyển sang bắt rắn để lấy nọc và thả chúng ra sau 4 lần lấy nọc. Nọc rắn thu thập theo cách này được dùng để sản xuất huyết thanh kháng nọc rắn cũng như phục vụ cho nghiên cứu y sinh học và sản xuất các dược phẩm khác.<a href="#cite_note-Whitaker_et_al.-80">[80]</a> Bên cạnh đó còn có những người bắt rắn chuyên nghiệp khác. Hành nghề bắt rắn ngày nay còn có các nhà bò sát học với công cụ là các cây sào dài với đầu sào hình chữ V. Một vài người dẫn chương trình truyền hình về động vật hoang dã, như <a href="/w/index.php?title=Bill_Haast&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bill Haast (trang không tồn tại)">Bill Haast</a>, <a href="/w/index.php?title=Austin_Stevens&action=edit&redlink=1" class="new" title="Austin Stevens (trang không tồn tại)">Austin Stevens</a>, <a href="/wiki/Steve_Irwin" title="Steve Irwin">Steve Irwin</a>, <a href="/w/index.php?title=Jeff_Corwin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jeff Corwin (trang không tồn tại)">Jeff Corwin</a> v.v. còn bắt rắn trực tiếp bằng tay không. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tiêu_thụ">Tiêu thụ</h3>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=30" title="Sửa đổi phần “Tiêu thụ”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=30" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tiêu thụ">sửa mã nguồn</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Bài chi tiết: <a href="/wiki/Th%E1%BB%8Bt_r%E1%BA%AFn" title="Thịt rắn">Thịt rắn</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Guangzhou-snakes-at-restaurant-0457.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Guangzhou-snakes-at-restaurant-0457.jpg/220px-Guangzhou-snakes-at-restaurant-0457.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Guangzhou-snakes-at-restaurant-0457.jpg/330px-Guangzhou-snakes-at-restaurant-0457.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Guangzhou-snakes-at-restaurant-0457.jpg/440px-Guangzhou-snakes-at-restaurant-0457.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a><figcaption>"海豹蛇" ("hải báo xà", có lẽ là loài <a href="/wiki/Enhydris_bocourti" class="mw-redirect" title="Enhydris bocourti">Enhydris bocourti</a>) chiếm vị trí trang trọng trong số các đặc sản tươi sống bên ngoài một khách sạn ở <a href="/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_Ch%C3%A2u" title="Quảng Châu">Quảng Châu</a>.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Snake_wine_P1110605.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Snake_wine_P1110605.JPG/220px-Snake_wine_P1110605.JPG" decoding="async" width="220" height="265" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Snake_wine_P1110605.JPG/330px-Snake_wine_P1110605.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Snake_wine_P1110605.JPG/440px-Snake_wine_P1110605.JPG 2x" data-file-width="3000" data-file-height="3610" /></a><figcaption>Một chai rượu rắn</figcaption></figure> Trong khi đa phần các nền văn hóa không dùng rắn làm thực phẩm thì tại một số quốc gia việc sử dụng rắn làm thực phẩm lại được chấp nhận hay thậm chí còn được coi là đặc sản, do các thức ăn chế biến từ rắn được đánh giá cao về tác dụng y học. Món xúp rắn trong ẩm thực Quảng Đông được người dân tại đây dùng trong mùa thu do họ coi nó có tác dụng làm ấm cơ thể. Trong các nền văn hóa phương Tây thì việc ăn thịt rắn cũng từng xảy ra khi gặp phải những năm đói kém.<a href="#cite_note-81">[81]</a> Việc ăn thịt rắn chuông đã nấu chín là một ngoại lệ, với việc tiêu thụ nói chung phổ biến tại các khu vực ở miền trung tây nước Mỹ. Tại các quốc gia châu Á, như Trung Quốc, Đài Loan, Thái Lan, Indonesia, Việt Nam và Campuchia, việc uống rượu pha tiết rắn—cụ thể là <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_h%E1%BB%95_mang" title="Rắn hổ mang">rắn hổ mang</a>—được cho là làm gia tăng khả năng tình dục.<a href="#cite_note-Flynn-82">[82]</a> Việc lấy tiết rắn được thực hiện khi con rắn còn sống và nó được pha với một vài loại rượu mạnh hay rượu mùi để cải thiện mùi vị.<a href="#cite_note-Flynn-82">[82]</a> Tại một số quốc gia châu Á việc sử dụng rắn ngâm trong rượu cũng được chấp nhận. Trong trường hợp này nguyên cả con rắn hay nguyên cả con của một vài loại rắn được ngâm trong bình rượu mạnh hay rượu mùi. Người ta cho rằng rượu rắn có tác dụng tốt với cơ thể (và rượu rắn cũng được bán đắt hơn). Một ví dụ là loài <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn_l%E1%BB%A5c_Habu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rắn lục Habu (trang không tồn tại)">rắn lục Habu</a> (Trimeresurus flavoviridis) đôi khi được ngâm trong rượu <a href="/wiki/Awamori" title="Awamori">Awamori</a> của người dân <a href="/wiki/Okinawa" title="Okinawa">Okinawa</a> và được gọi là "Habu Sake".<a href="#cite_note-Allen-83">[83]</a> Các học viên của lực lượng đặc nhiệm Quân đội Hoa Kỳ cũng được huấn luyện bắt, giết và ăn thịt rắn để có thể sống sót trong các hoàn cảnh đặc biệt; và điều này đã làm người ta gán cho họ tên hiệu là "snake eaters" (những kẻ ăn rắn). <a href="/wiki/R%C6%B0%E1%BB%A3u_r%E1%BA%AFn" title="Rượu rắn">Rượu rắn</a> (蛇酒; xà tửu) là loại rượu ngâm nguyên cả con rắn trong các loại rượu sản xuất từ gạo hay ngũ cốc. Việc uống rượu rắn tại Trung Quốc lần đầu tiên được ghi chép lại có từ thời <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Chu" title="Nhà Chu">Tây Chu</a> và được coi là có tác dụng chữa bệnh và làm cường tráng cơ thể theo <a href="/wiki/Y_h%E1%BB%8Dc_c%E1%BB%95_truy%E1%BB%81n_Trung_Hoa" class="mw-redirect" title="Y học cổ truyền Trung Hoa">y học cổ truyền Trung Hoa</a>.<a href="#cite_note-sw1-84">[84]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Động_vật_cảnh">Động vật cảnh</h3>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=31" title="Sửa đổi phần “Động vật cảnh”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=31" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Động vật cảnh">sửa mã nguồn</a>]</div> Tại phương Tây, một vài loài rắn (đặc biệt là các loài dễ thuần hóa như <a href="/wiki/Tr%C4%83n_ho%C3%A0ng_gia" title="Trăn hoàng gia">trăn hoàng gia</a> (Python regius) và <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn_s%C4%83n_chu%E1%BB%99t_%C4%91%E1%BB%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rắn săn chuột đỏ (trang không tồn tại)">rắn săn chuột đỏ</a> (Pantherophis guttatus) được nuôi làm động vật cảnh. Để đáp ứng nhu cầu này một ngành công nghiệp nuôi nhốt động vật bò sát đã phát triển. Các loại rắn sinh đẻ nuôi nhốt có xu hướng dễ nuôi làm động vật cảnh hơn so với các loại rắn bắt được trong tự nhiên.<a href="#cite_note-85">[85]</a> Rắn cảnh dễ nuôi hơn so với nhiều loại động vật cảnh truyền thống khác do chúng không cần nhiều không gian (do phần lớn rắn cảnh không dài quá 1,5 m và chúng cũng không cần phải cho ăn uống quá thường xuyên (thường chỉ một lần trong vòng 5-14 ngày). Một vài loại rắn cảnh có thể sống trên 40 năm nếu được chăm sóc chu đáo. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Biểu_tượng">Biểu tượng</h3>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=32" title="Sửa đổi phần “Biểu tượng”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=32" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Biểu tượng">sửa mã nguồn</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Bài chi tiết: <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_(bi%E1%BB%83u_t%C6%B0%E1%BB%A3ng)" class="mw-redirect" title="Rắn (biểu tượng)">Rắn (biểu tượng)</a></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Szyndler_Eve.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Szyndler_Eve.jpg/200px-Szyndler_Eve.jpg" decoding="async" width="200" height="361" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Szyndler_Eve.jpg/300px-Szyndler_Eve.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Szyndler_Eve.jpg/400px-Szyndler_Eve.jpg 2x" data-file-width="1350" data-file-height="2440" /></a><figcaption>Họa phẩm về Eve và con rắn trong vườn địa đàng</figcaption></figure> Trong lịch sử <a href="/wiki/Ai_C%E1%BA%ADp" title="Ai Cập">Ai Cập</a>, rắn có một vai trò quan trọng với rắn hổ mang sông Nin trang điểm cho vương miện của các pharaoh trong thời kỳ cổ đại. Nó được tôn thờ như là một vị thần và từng được sử dụng cho các mục đích độc ác: nó là kẻ sát nhân trong một vụ tự sát theo nghi lễ của <a href="/wiki/Cleopatra_VII" title="Cleopatra VII">Cleopatra</a>. Trong <a href="/wiki/Th%E1%BA%A7n_tho%E1%BA%A1i_Hy_L%E1%BA%A1p" title="Thần thoại Hy Lạp">thần thoại Hy Lạp</a> rắn thường gắn với các địch thủ nguy hiểm chết người, nhưng điều này không có nghĩa rằng rắn là biểu tượng của điều ác độc; trên thực tế rắn là biểu tượng gắn liền với đất hay âm phủ. Con rắn chín đầu <a href="/wiki/Lernaean_Hydra" class="mw-redirect" title="Lernaean Hydra">Lernaean Hydra</a> mà <a href="/wiki/Heracles" title="Heracles">Hercules</a> đánh bại và ba chị em <a href="/wiki/Gorgon" title="Gorgon">Gorgon</a> đều là con của Gaia, nữ thần đất.<a href="#cite_note-BF85-86">[86]</a> <a href="/wiki/Medusa" title="Medusa">Medusa</a> là một trong số ba chị em Gorgon mà <a href="/wiki/Perseus" title="Perseus">Perseus</a> đã đánh bại.<a href="#cite_note-BF85-86">[86]</a> Medusa được mô tả là một vị thần bất tử gớm ghiếc, với mái tóc là những con rắn và có phép thuật biến những kẻ đàn ông thành đá chỉ bằng ánh mắt.<a href="#cite_note-BF85-86">[86]</a> Sau khi giết chết Medusa, Perseus đã dâng đầu nàng cho <a href="/wiki/Athena" class="mw-redirect" title="Athena">Athena</a> để gắn vào chiếc khiên che ngực gọi là <a href="/w/index.php?title=Aegis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aegis (trang không tồn tại)">Aegis</a>.<a href="#cite_note-BF85-86">[86]</a> Các Titan cũng được mô tả là có các con rắn thay vì có chân vì cùng một lý do—họ đều là con của Gaia với Ouranos (Uranus), vì thế họ cũng gắn liền với đất. <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:PuckCartoon-TeddyRoosevelt-05-23-1906.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/PuckCartoon-TeddyRoosevelt-05-23-1906.jpg/200px-PuckCartoon-TeddyRoosevelt-05-23-1906.jpg" decoding="async" width="200" height="233" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/PuckCartoon-TeddyRoosevelt-05-23-1906.jpg/300px-PuckCartoon-TeddyRoosevelt-05-23-1906.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/PuckCartoon-TeddyRoosevelt-05-23-1906.jpg/400px-PuckCartoon-TeddyRoosevelt-05-23-1906.jpg 2x" data-file-width="886" data-file-height="1034" /></a><figcaption>Tổng thống Hoa Kỳ <a href="/wiki/Theodore_Roosevelt" title="Theodore Roosevelt">Theodore Roosevelt</a> được vẽ trong tranh như là <a href="/wiki/Heracles" title="Heracles">Hercules</a> trẻ con đang vật lộn với con rắn khổng lồ, tượng trưng cho công ty <a href="/wiki/Standard_Oil" title="Standard Oil">Standard Oil</a>.</figcaption></figure> Truyền thuyết về sự ra đời của <a href="/w/index.php?title=Thebes,_Hy_L%E1%BA%A1p&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thebes, Hy Lạp (trang không tồn tại)">Thebes</a> đề cập tới một con rắn quái vật khổng lồ ngăn giữ suối nước mà dân cư của khu định cư này lấy nước. Trong cuộc chiến để giết chết con rắn, những người bạn đồng hành của nhà sáng lập khu định cư là <a href="/wiki/Cadmus" title="Cadmus">Cadmus</a> đều bị giết chết – điều này dẫn tới thuật ngữ "<a href="/w/index.php?title=Chi%E1%BA%BFn_th%E1%BA%AFng_ki%E1%BB%83u_Cadmus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chiến thắng kiểu Cadmus (trang không tồn tại)">chiến thắng kiểu Cadmus</a>" (nghĩa là chiến thắng với sự tự hủy diệt bản thân). Ba biểu tượng y học liên quan tới rắn còn được sử dụng cho tới ngày nay là <a href="/w/index.php?title=Ch%C3%A9n_Hygieia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chén Hygieia (trang không tồn tại)">Chén Hygieia</a>, biểu tượng cho dược học, và <a href="/w/index.php?title=Caduceus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Caduceus (trang không tồn tại)">Caduceus</a> cùng <a href="/w/index.php?title=G%E1%BA%ADy_Asclepius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gậy Asclepius (trang không tồn tại)">Gậy Asclepius</a> là biểu tượng cho y tế nói chung.<a href="#cite_note-AIM-42">[42]</a> <a href="/wiki/%E1%BA%A4n_%C4%90%E1%BB%99" title="Ấn Độ">Ấn Độ</a> thường được gọi là vùng đất rắn và huyền ảo trong các tập tục liên quan tới rắn.<a href="#cite_note-Deane_61-87">[87]</a> Ngay cả ngày nay rắn vẫn còn được thờ phụng với nhiều phụ nữ rót <a href="/wiki/S%E1%BB%AFa" title="Sữa">sữa</a> vào các hốc rắn (mặc cho ác cảm của rắn đối với sữa).<a href="#cite_note-Deane_61-87">[87]</a> Rắn hổ mang có trên cổ thần <a href="/wiki/Shiva" title="Shiva">Shiva</a> còn thần <a href="/wiki/Vishnu" title="Vishnu">Vishnu</a> thường được vẽ trong tư thế đang ngủ trên con rắn bảy đầu hoặc với các cuộn rắn.<a href="#cite_note-88">[88]</a> Có một số đền miếu tại Ấn Độ chỉ dành cho rắn hổ mang, đôi khi được gọi là Nagraj (vua rắn) và người ta tin rằng rắn là biểu tượng của sự trù phú. Có một lễ hội Hindu gọi là <a href="/w/index.php?title=Nag_Panchami&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nag Panchami (trang không tồn tại)">Nag Panchami</a> mỗi năm (tổ chức vào ngày thứ năm sau ngày <a href="/w/index.php?title=Amavasya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Amavasya (trang không tồn tại)">Amavasya</a> của tháng <a href="/w/index.php?title=Shraavana&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shraavana (trang không tồn tại)">Shraavana</a>), trong ngày đó những con rắn được tôn thờ và vái lạy. Xem thêm <a href="/wiki/N%C4%81ga" title="Nāga">Nāga</a>. Tại Ấn Độ còn có truyền thuyết khác về rắn. Nói chung được biết đến như là những con rắn "Ichchhadhari" trong <a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Hindi" title="Tiếng Hindi">tiếng Hindi</a>. Những con rắn này có thể có hình dáng của bất kỳ sinh vật nào, nhưng thích biến hình thành dạng người. Những con rắn thần bí này chiếm giữ viên ngọc quý gọi là "Mani" quý báu hơn cả <a href="/wiki/Kim_c%C6%B0%C6%A1ng" title="Kim cương">kim cương</a>. Có nhiều câu chuyện cổ tích tại Ấn Độ kể về những kẻ tham lam cố đoạt viên ngọc quý này và đều có chung một kết cục là bị giết chết. <a href="/wiki/Ouroboros" title="Ouroboros">Ouroboros</a> là biểu tượng gắn với nhiều tôn giáo và tập quán khác nhau, và được coi là có liên quan tới <a href="/wiki/Gi%E1%BA%A3_kim_thu%E1%BA%ADt" title="Giả kim thuật">giả kim thuật</a>. Ouroboros hay Oroboros là con rắn hay con rồng cắn đuôi của chính nó theo chiều kim đồng hồ (tính từ đầu tới đuôi) vẽ thành vòng tròn, tượng trưng cho chu trình sống, chết và tái sinh, dẫn tới sự bất tử. <a href="/wiki/T%E1%BB%B5" title="Tỵ">Tị</a> là một trong số 12 địa chi của <a href="/wiki/Can_Chi" title="Can Chi">Thiên Can Địa Chi</a>, trong <a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_Trung_Qu%E1%BB%91c" class="mw-redirect" title="Lịch Trung Quốc">lịch Trung Quốc</a>. Nhiều nền văn hóa Peru cổ đại thờ phụng thiên nhiên.<a href="#cite_note-89">[89]</a> Người dân của các nền văn hóa này đề cao các con vật và thường vẽ các con rắn trong các bức họa của mình.<a href="#cite_note-90">[90]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Xem_thêm">Xem thêm</h2>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=33" title="Sửa đổi phần “Xem thêm”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=33" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Xem thêm">sửa mã nguồn</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/Truy%E1%BB%81n_thuy%E1%BA%BFt_B%E1%BA%A1ch_X%C3%A0" class="mw-redirect" title="Truyền thuyết Bạch Xà">Truyền thuyết Bạch Xà</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=X%C3%A0_h%E1%BB%8Dc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xà học (trang không tồn tại)">Xà học</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=B%E1%BB%99_x%C6%B0%C6%A1ng_r%E1%BA%AFn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bộ xương rắn (trang không tồn tại)">Bộ xương rắn</a></li> <li><a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_%C4%91%E1%BB%99c" title="Rắn độc">Rắn độc</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ghi_chú">Ghi chú</h2>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=34" title="Sửa đổi phần “Ghi chú”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=34" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Ghi chú">sửa mã nguồn</a>]</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71728118">.mw-parser-output .reflist{margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}@media screen{.mw-parser-output .reflist{font-size:90%}}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist columns references-column-width" style="-moz-column-width: 30em; -webkit-column-width: 30em; column-width: 30em; list-style-type: decimal;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-snake_origin_ecology-1"><a href="#cite_ref-snake_origin_ecology_1-0">^</a> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67233549">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"“""”""‘""’"}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFHsiangFieldWebsterBehlke2015" class="citation journal cs1">Hsiang, A. Y.; Field, D. J.; Webster, T. H.; Behlke, A. D.; Davis, M. B.; Racicot, R. A.; Gauthier, J. A. (2015). “The origin of snakes: Revealing the ecology, behavior, and evolutionary history of early snakes using genomics, phenomics, and the fossil record”. BMC Evolutionary Biology. 15. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1186%2Fs12862-015-0358-5">10.1186/s12862-015-0358-5</a>. <a href="/wiki/M%C3%A3_s%E1%BB%91_ti%C3%AAu_chu%E1%BA%A9n_qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF_cho_xu%E1%BA%A5t_b%E1%BA%A3n_ph%E1%BA%A9m_nhi%E1%BB%81u_k%E1%BB%B3" class="mw-redirect" title="Mã số tiêu chuẩn quốc tế cho xuất bản phẩm nhiều kỳ">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/1471-2148">1471-2148</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=BMC+Evolutionary+Biology&rft.atitle=The+origin+of+snakes%3A+Revealing+the+ecology%2C+behavior%2C+and+evolutionary+history+of+early+snakes+using+genomics%2C+phenomics%2C+and+the+fossil+record&rft.volume=15&rft.date=2015&rft_id=info%3Adoi%2F10.1186%2Fs12862-015-0358-5&rft.issn=1471-2148&rft.aulast=Hsiang&rft.aufirst=A.+Y.&rft.au=Field%2C+D.+J.&rft.au=Webster%2C+T.+H.&rft.au=Behlke%2C+A.+D.&rft.au=Davis%2C+M.+B.&rft.au=Racicot%2C+R.+A.&rft.au=Gauthier%2C+J.+A.&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-ITIS-2">^ <a href="#cite_ref-ITIS_2-0">a</a> <a href="#cite_ref-ITIS_2-1">b</a> <a href="#cite_ref-ITIS_2-2">c</a> <a href="#cite_ref-ITIS_2-3">d</a> <a href="#cite_ref-ITIS_2-4">e</a> <a href="#cite_ref-ITIS_2-5">f</a> <a href="#cite_ref-ITIS_2-6">g</a> <a href="#cite_ref-ITIS_2-7">h</a> <a href="#cite_ref-ITIS_2-8">i</a> <a href="#cite_ref-ITIS_2-9">j</a> <a href="#cite_ref-ITIS_2-10">k</a> <a href="#cite_ref-ITIS_2-11">l</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=174118">Serpentes (TSN 174118)</a> tại <a href="/wiki/H%E1%BB%87_th%E1%BB%91ng_Th%C3%B4ng_tin_Ph%C3%A2n_lo%E1%BA%A1i_T%C3%ADch_h%E1%BB%A3p" title="Hệ thống Thông tin Phân loại Tích hợp">Hệ thống Thông tin Phân loại Tích hợp</a> (ITIS). Truy cập ngày <a href="/w/index.php?title=20-8&action=edit&redlink=1" class="new" title="20-8 (trang không tồn tại)">20-8</a> năm <a href="/wiki/2007" title="2007">2007</a>. </li> <li id="cite_note-Bauchot-3">^ <a href="#cite_ref-Bauchot_3-0">a</a> <a href="#cite_ref-Bauchot_3-1">b</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFBauchot1994" class="citation book cs1">Bauchot, Roland (1994). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/snakesnaturalhis0000bauc">Snakes: A Natural History</a>. New York City, NY, Hoa Kỳ: Sterling Publishing Co., Inc. tr. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/snakesnaturalhis0000bauc/page/220">220</a>. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/1-4027-3181-7" title="Đặc biệt:Nguồn sách/1-4027-3181-7"><bdi>1-4027-3181-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Snakes%3A+A+Natural+History&rft.place=New+York+City%2C+NY%2C+Hoa+K%E1%BB%B3&rft.pages=220&rft.pub=Sterling+Publishing+Co.%2C+Inc.&rft.date=1994&rft.isbn=1-4027-3181-7&rft.aulast=Bauchot&rft.aufirst=Roland&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsnakesnaturalhis0000bauc&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-NRDB-Cs-4">^ <a href="#cite_ref-NRDB-Cs_4-0">a</a> <a href="#cite_ref-NRDB-Cs_4-1">b</a> <a href="#cite_ref-NRDB-Cs_4-2">c</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://reptile-database.reptarium.cz/search.php?taxon=snake&submit=Search">Danh sách các loài rắn</a> tại <a rel="nofollow" class="external text" href="http://reptile-database.org/">Reptile Database</a>. Tra cứu 07-08-2012. </li> <li id="cite_note-Mur97-5"><a href="#cite_ref-Mur97_5-0">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFMurphy;_Henderson1997" class="citation book cs1">Murphy; Henderson, JC; RW (1997). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/talesofgiantsnak00murp">Tales of Giant Snakes: A Historical Natural History of Anacondas and Pythons</a>. Florida, Hoa Kỳ: Krieger Pub. Co. tr. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/talesofgiantsnak00murp/page/221">221</a>. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-89464-995-7" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-89464-995-7"><bdi>0-89464-995-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Tales+of+Giant+Snakes%3A+A+Historical+Natural+History+of+Anacondas+and+Pythons&rft.place=Florida%2C+Hoa+K%E1%BB%B3&rft.pages=221&rft.pub=Krieger+Pub.+Co&rft.date=1997&rft.isbn=0-89464-995-7&rft.aulast=Murphy%3B+Henderson&rft.aufirst=JC%3B+RW&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Ftalesofgiantsnak00murp&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988">Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (<a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Qu%E1%BA%A3n_l%C3%BD_CS1:_nhi%E1%BB%81u_t%C3%AAn:_danh_s%C3%A1ch_t%C3%A1c_gi%E1%BA%A3" title="Thể loại:Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả">liên kết</a>) </li> <li id="cite_note-Meh87-6">^ <a href="#cite_ref-Meh87_6-0">a</a> <a href="#cite_ref-Meh87_6-1">b</a> <a href="#cite_ref-Meh87_6-2">c</a> <a href="#cite_ref-Meh87_6-3">d</a> <a href="#cite_ref-Meh87_6-4">e</a> <a href="#cite_ref-Meh87_6-5">f</a> <a href="#cite_ref-Meh87_6-6">g</a> <a href="#cite_ref-Meh87_6-7">h</a> <a href="#cite_ref-Meh87_6-8">i</a> <a href="#cite_ref-Meh87_6-9">j</a> <a href="#cite_ref-Meh87_6-10">k</a> <a href="#cite_ref-Meh87_6-11">l</a> <a href="#cite_ref-Meh87_6-12">m</a> <a href="#cite_ref-Meh87_6-13">n</a> <a href="#cite_ref-Meh87_6-14">o</a> <a href="#cite_ref-Meh87_6-15">p</a> <a href="#cite_ref-Meh87_6-16">q</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFMehrtens1987" class="citation book cs1">Mehrtens, JM (1987). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/livingsnakesofwo00mehr">Living Snakes of the World in Color</a>. New York City, NY, Hoa Kỳ: Sterling Publishers. tr. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/livingsnakesofwo00mehr/page/480">480</a>. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-8069-6460-X" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-8069-6460-X"><bdi>0-8069-6460-X</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Living+Snakes+of+the+World+in+Color&rft.place=New+York+City%2C+NY%2C+Hoa+K%E1%BB%B3&rft.pages=480&rft.pub=Sterling+Publishers&rft.date=1987&rft.isbn=0-8069-6460-X&rft.aulast=Mehrtens&rft.aufirst=JM&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Flivingsnakesofwo00mehr&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> Lỗi chú thích: Thẻ <code><ref></code> không hợp lệ: tên “Meh87” được định rõ nhiều lần, mỗi lần có nội dung khác </li> <li id="cite_note-7"><a href="#cite_ref-7">^</a> Proto-IE: *(s)nēg-o-, Nghĩa là: rắn, Tiếng Ấn cổ: nāgá- m. 'rắn', tiếng German: *snēk-a- m., *snak-an- m., *snak-ō f.; *snak-a- vb., tiếng Nga. nghĩa là: жаба (змея), Dẫn nguồn: WP (<a href="/w/index.php?title=Indogermanisches_etymologisches_W%C3%B6rterbuch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (trang không tồn tại)">Vergleichendes Wörterbuch der indogermanischen Sprachen</a>) II 697 f. </li> <li id="cite_note-serpent-8"><a href="#cite_ref-serpent_8-0">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.merriam-webster.com/dictionary/serpent">“Definition of serpent”</a>. Merriam-Webster Online Dictionary. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071017210917/http://www.merriam-webster.com/dictionary/serpent">Lưu trữ</a> bản gốc ngày 17 tháng 10 năm 2007. Truy cập ngày 12 tháng 10 năm 2006.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Merriam-Webster+Online+Dictionary&rft.atitle=Definition+of+serpent&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.merriam-webster.com%2Fdictionary%2Fserpent&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Lee-9">^ <a href="#cite_ref-Lee_9-0">a</a> <a href="#cite_ref-Lee_9-1">b</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation journal cs1">Michael S. Y. Lee & Andrew F. Hugall, Robin Lawson & John D. Scanlon (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://hdl.handle.net/2440/44258">“Phylogeny of snakes (Serpentes): combining morphological and molecular data in likelihood, Bayesian and parsimony analyses”</a>. Systematics and Biodiversity. 5 (4): 371–389. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1017%2FS1477200007002290">10.1017/S1477200007002290</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Systematics+and+Biodiversity&rft.atitle=Phylogeny+of+snakes+%28Serpentes%29%3A+combining+morphological+and+molecular+data+in+likelihood%2C+Bayesian+and+parsimony+analyses&rft.volume=5&rft.issue=4&rft.pages=371-389&rft.date=2007&rft_id=info%3Adoi%2F10.1017%2FS1477200007002290&rft_id=http%3A%2F%2Fhdl.handle.net%2F2440%2F44258&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988">Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (<a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Qu%E1%BA%A3n_l%C3%BD_CS1:_s%E1%BB%AD_d%E1%BB%A5ng_tham_s%E1%BB%91_t%C3%A1c_gi%E1%BA%A3" title="Thể loại:Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả">liên kết</a>) </li> <li id="cite_note-Vidal_2010-10"><a href="#cite_ref-Vidal_2010_10-0">^</a> Vidal N., Marin J., Morini M., Donnellan S., Branch W. R., Thomas R., Vences M., Wynn A., Cruaud C. & Hedges S. B., 2010: Blindsnake evolutionary tree reveals long history on Gondwana. Biology Letters, 6 (4): 558-561, <a href="/wiki/DOI" title="DOI">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1098%2Frsbl.2010.0220">10.1098/rsbl.2010.0220</a> </li> <li id="cite_note-11"><a href="#cite_ref-11">^</a> Durand, J.F. (2004). "The origin of snakes". Geoscience Africa 2004. Abstract Volume, Đại học Witwatersrand, Johannesburg, Nam Phi, tr. 187. </li> <li id="cite_note-timetree-12"><a href="#cite_ref-timetree_12-0">^</a> Vidal N., Rage J.-C., Couloux A. và Hedges S.B. (2009). "Snakes (Serpentes)". Tr. 390-397 trong Hedges S.B. và Kumar S. (chủ biên), The Timetree of Life. Nhà in Đại học Oxford. </li> <li id="cite_note-autogenerated1-13"><a href="#cite_ref-autogenerated1_13-0">^</a> Mehrtens JM. 1987. Living Snakes of the World in Color. New York: Sterling Publishers. 480 tr. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/080696460X" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-8069-6460-X</a>. </li> <li id="cite_note-Sanchez-14">^ <a href="#cite_ref-Sanchez_14-0">a</a> <a href="#cite_ref-Sanchez_14-1">b</a> <a href="#cite_ref-Sanchez_14-2">c</a> <a href="#cite_ref-Sanchez_14-3">d</a> <a href="#cite_ref-Sanchez_14-4">e</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFSanchez" class="citation web cs1">Sanchez, Alejandro. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.kingsnake.com/westindian/metazoa12.html">“Diapsids III: Snakes”</a>. Father Sanchez's Web Site of West Indian Natural History. Truy cập ngày 7 tháng 8 năm 2012.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Father+Sanchez%27s+Web+Site+of+West+Indian+Natural+History&rft.atitle=Diapsids+III%3A+Snakes&rft.aulast=Sanchez&rft.aufirst=Alejandro&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.kingsnake.com%2Fwestindian%2Fmetazoa12.html&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-legs-15">^ <a href="#cite_ref-legs_15-0">a</a> <a href="#cite_ref-legs_15-1">b</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071225225126/http://www.wildlifenews.co.uk/articles2000/march/march2500a.htm">“New Fossil Snake With Legs”</a>. UNEP WCMC Database. <a href="/wiki/Washington,_D.C." title="Washington, D.C.">Washington, D.C.</a>: American Association For The Advancement Of Science. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.wildlifenews.co.uk/articles2000/march/march2500a.htm">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 25 tháng 12 năm 2007. Truy cập ngày 7 tháng 8 năm 2012.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=UNEP+WCMC+Database&rft.atitle=New+Fossil+Snake+With+Legs&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.wildlifenews.co.uk%2Farticles2000%2Fmarch%2Fmarch2500a.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> Đã bỏ qua tham số không rõ <code class="cs1-code">|=</code> (<a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:L%E1%BB%97i_CS1#parameter_ignored" title="Trợ giúp:Lỗi CS1">trợ giúp</a>) </li> <li id="cite_note-EB-16">^ <a href="#cite_ref-EB_16-0">a</a> <a href="#cite_ref-EB_16-1">b</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFMc_Dowell1972" class="citation journal cs1">Mc Dowell, Samuel (1972). “The evolution of the tongue of snakes and its bearing on snake origins”. Evolutionary Biology. 6: 191–273.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Evolutionary+Biology&rft.atitle=The+evolution+of+the+tongue+of+snakes+and+its+bearing+on+snake+origins&rft.volume=6&rft.pages=191-273&rft.date=1972&rft.aulast=Mc+Dowell&rft.aufirst=Samuel&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-najash-17"><a href="#cite_ref-najash_17-0">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFApesteguíaZaher2006" class="citation journal cs1">Apesteguía, Sebastián; Zaher, Hussam (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nature.com/nature/journal/v440/n7087/edsumm/e060420-11.html">“A Cretaceous terrestrial snake with robust hindlimbs and a sacrum”</a>. Nature. 440 (7087): 1037–1040. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1038%2Fnature04413">10.1038/nature04413</a>. <a href="/wiki/PMID" class="mw-redirect" title="PMID">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16625194">16625194</a>. Truy cập ngày 7 tháng 8 năm 2012.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Nature&rft.atitle=A+Cretaceous+terrestrial+snake+with+robust+hindlimbs+and+a+sacrum&rft.volume=440&rft.issue=7087&rft.pages=1037-1040&rft.date=2006&rft_id=info%3Adoi%2F10.1038%2Fnature04413&rft_id=info%3Apmid%2F16625194&rft.aulast=Apestegu%C3%ADa&rft.aufirst=Sebasti%C3%A1n&rft.au=Zaher%2C+Hussam&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nature.com%2Fnature%2Fjournal%2Fv440%2Fn7087%2Fedsumm%2Fe060420-11.html&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-M2-18">^ <a href="#cite_ref-M2_18-0">a</a> <a href="#cite_ref-M2_18-1">b</a> <a href="#cite_ref-M2_18-2">c</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFMertens1961" class="citation journal cs1">Mertens, Robert (1961). “Lanthanotus: an important lizard in evolution”. Sarawak Museum Journal. 10: 320–322.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Sarawak+Museum+Journal&rft.atitle=Lanthanotus%3A+an+important+lizard+in+evolution&rft.volume=10&rft.pages=320-322&rft.date=1961&rft.aulast=Mertens&rft.aufirst=Robert&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Con91-19">^ <a href="#cite_ref-Con91_19-0">a</a> <a href="#cite_ref-Con91_19-1">b</a> Conant R, Collins JT. 1991. A Field Guide to Reptiles and Amphibians: Eastern and Central North America. Houghton Mifflin, Boston. 450 tr. 48 tiêu bản. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0395370221" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-395-37022-1</a>. </li> <li id="cite_note-AucklandMuseum-20"><a href="#cite_ref-AucklandMuseum_20-0">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFNatural_History_Information_Centre,_Auckland_War_Memorial_Museum" class="citation web cs1">Natural History Information Centre, Auckland War Memorial Museum. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120712124349/http://www.aucklandmuseum.com/349/natural-history-questions">“Natural History Questions”</a>. Auckland War Memorial Museum | Tamaki Paenga Hira. <a href="/wiki/Auckland" title="Auckland">Auckland</a>, New Zealand: Auckland War Memorial Museum. Q. Are there any snakes in New Zealand?. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.aucklandmuseum.com/349/natural-history-questions##2">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 12 tháng 7 năm 2012. Truy cập ngày 26 tháng 4 năm 2012.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Auckland+War+Memorial+Museum+%26%23124%3B+Tamaki+Paenga+Hira&rft.atitle=Natural+History+Questions&rft.pages=Q.+Are+there+any+snakes+in+New+Zealand%3F&rft.au=Natural+History+Information+Centre%2C+Auckland+War+Memorial+Museum&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.aucklandmuseum.com%2F349%2Fnatural-history-questions%23%232&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Pou92-21"><a href="#cite_ref-Pou92_21-0">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFPough_và_ctv.2002" class="citation book cs1">Pough và ctv. (2002) [1992]. Herpetology: Third Edition. Pearson Prentice Hall. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-13-100849-8" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-13-100849-8"><bdi>0-13-100849-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Herpetology%3A+Third+Edition&rft.pub=Pearson+Prentice+Hall&rft.date=2002&rft.isbn=0-13-100849-8&rft.au=Pough+%27%27v%C3%A0+ctv.%27%27&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-McD99-22">^ <a href="#cite_ref-McD99_22-0">a</a> <a href="#cite_ref-McD99_22-1">b</a> McDiarmid RW, Campbell JA, Touré T. 1999. Snake Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference, vol. 1. Herpetologists' League. 511 tr. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/1893777006" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-893777-00-6</a> (series). <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/1893777014" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-893777-01-4</a> (volume). </li> <li id="cite_note-SB95-23"><a href="#cite_ref-SB95_23-0">^</a> Spawls S, Branch B. 1995. The Dangerous Snakes of Africa. Ralph Curtis Books. Dubai: Oriental Press. 192 tr. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0883590298" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-88359-029-8</a>. </li> <li id="cite_note-P&G77-24"><a href="#cite_ref-P&G77_24-0">^</a> Parker HW, Grandison AGC. 1977. Snakes -- a natural history. Ấn bản lần 2. Bảo tàng Anh (Lịch sử Tự nhiên) và Nhà in Đại họcCornell. 108 tr. 16 tiêu bản. LCCCN 76-54625. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0801410959" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-8014-1095-9</a> (vải), <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0801491649" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-8014-9164-9</a> (giấy). </li> <li id="cite_note-Spa04-25"><a href="#cite_ref-Spa04_25-0">^</a> Spawls S, Howell K, Drewes R, Ashe J. 2004. A Field Guide To The Reptiles Of East Africa. Luân Đôn: A & C Black Publishers Ltd. 543 tr. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0713668172" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-7136-6817-2</a>. </li> <li id="cite_note-NRDB-E-26"><a href="#cite_ref-NRDB-E_26-0">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://reptile-database.reptarium.cz/search.php?submit=Search&taxon=Elapidae">Elapidae</a> tại <a rel="nofollow" class="external text" href="http://reptile-database.reptarium.cz/">Reptarium.cz Reptile Database</a>. Tra cứu 3-12 2008. </li> <li id="cite_note-27"><a href="#cite_ref-27">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFHarline1971" class="citation journal cs1">Harline, P H (1971). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://jeb.biologists.org/cgi/reprint/54/2/349.pdf">“Physiological basis for detection of sound and vibration in snakes”</a> (pdf). J. Exp. Biol. 54 (2): 349–371.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=J.+Exp.+Biol.&rft.atitle=Physiological+basis+for+detection+of+sound+and+vibration+in+snakes&rft.volume=54&rft.issue=2&rft.pages=349-371&rft.date=1971&rft.aulast=Harline&rft.aufirst=P+H&rft_id=http%3A%2F%2Fjeb.biologists.org%2Fcgi%2Freprint%2F54%2F2%2F349.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-28"><a href="#cite_ref-28">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation journal cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://prl.aps.org/abstract/PRL/v100/i4/e048701">“Auditory Localization of Ground-Borne Vibrations in Snakes”</a>. <a href="/wiki/Phys._Rev._Lett." class="mw-redirect" title="Phys. Rev. Lett.">Phys. Rev. Lett.</a> 100: 048701. 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Phys.+Rev.+Lett.&rft.atitle=Auditory+Localization+of+Ground-Borne+Vibrations+in+Snakes&rft.volume=100&rft.pages=048701&rft.date=2008&rft_id=http%3A%2F%2Fprl.aps.org%2Fabstract%2FPRL%2Fv100%2Fi4%2Fe048701&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-29"><a href="#cite_ref-29">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFLisa_Zyga2008" class="citation web cs1">Lisa Zyga (ngày 13 tháng 2 năm 2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.physorg.com/news122123444.html">“Desert Snake Hears Mouse Footsteps with its Jaw”</a>. PhysOrg.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Desert+Snake+Hears+Mouse+Footsteps+with+its+Jaw&rft.pub=PhysOrg&rft.date=2008-02-13&rft.au=Lisa+Zyga&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.physorg.com%2Fnews122123444.html&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-30"><a href="#cite_ref-30">^</a> Cogger, H 1993 Fauna of Australia. Vol. 2A Amphibia and Reptilia. Australian Biological Resources Studies, Canberra. </li> <li id="cite_note-31"><a href="#cite_ref-31">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFArnold1984" class="citation journal cs1">Arnold, E.N. (1984). “Evolutionary aspects of tail shedding in lizards and their relatives”. Journal of Natural History. 18 (1): 127–169. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1080%2F00222938400770131">10.1080/00222938400770131</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Natural+History&rft.atitle=Evolutionary+aspects+of+tail+shedding+in+lizards+and+their+relatives&rft.volume=18&rft.issue=1&rft.pages=127-169&rft.date=1984&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F00222938400770131&rft.aulast=Arnold&rft.aufirst=E.N.&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-32"><a href="#cite_ref-32">^</a> N. B. Ananjeva và N. L. Orlov (1994) Caudal autotomy in Colubrid snake <a href="/wiki/Xenochrophis_piscator" title="Xenochrophis piscator">Xenochrophis piscator</a> from Vietnam. Russian Journal of Herpetology 1(2) </li> <li id="cite_note-Mader-33">^ <a href="#cite_ref-Mader_33-0">a</a> <a href="#cite_ref-Mader_33-1">b</a> <a href="#cite_ref-Mader_33-2">c</a> <a href="#cite_ref-Mader_33-3">d</a> <a href="#cite_ref-Mader_33-4">e</a> <a href="#cite_ref-Mader_33-5">f</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFMader1995" class="citation journal cs1">Mader, Douglas (tháng 6 năm 1995). “Reptilian Anatomy”. Reptiles. 3 (2): 84–93.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Reptiles&rft.atitle=Reptilian+Anatomy&rft.volume=3&rft.issue=2&rft.pages=84-93&rft.date=1995-06&rft.aulast=Mader&rft.aufirst=Douglas&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-CTV-34"><a href="#cite_ref-CTV_34-0">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090206074337/http://www.ctv.ca/servlet/ArticleNews/story/CTVNews/20090204/snake_biggest_090204/20090204?hub=SciTech">“CTV: Ancient, gargantuan snakes ate crocs for breakfast”</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ctv.ca/servlet/ArticleNews/story/CTVNews/20090204/snake_biggest_090204/20090204?hub=SciTech">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 6 tháng 2 năm 2009. Truy cập ngày 20 tháng 2 năm 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=CTV%3A+Ancient%2C+gargantuan+snakes+ate+crocs+for+breakfast&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ctv.ca%2Fservlet%2FArticleNews%2Fstory%2FCTVNews%2F20090204%2Fsnake_biggest_090204%2F20090204%3Fhub%3DSciTech&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> Đã bỏ qua tham số không rõ <code class="cs1-code">|=</code> (<a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:L%E1%BB%97i_CS1#parameter_ignored" title="Trợ giúp:Lỗi CS1">trợ giúp</a>) </li> <li id="cite_note-35"><a href="#cite_ref-35">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFJesús_Antonio_Rivas2000" class="citation thesis cs1">Jesús Antonio Rivas (2000). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.anacondas.org/diss/disser.pdf">The life history of the green anaconda (Eunectes murinus), with emphasis on its reproductive Biology</a> (pdf) (Luận văn). <a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%A1i_h%E1%BB%8Dc_Tennessee&action=edit&redlink=1" class="new" title="Đại học Tennessee (trang không tồn tại)">Đại học Tennessee</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Adissertation&rft.title=The+life+history+of+the+green+anaconda+%28Eunectes+murinus%29%2C+with+emphasis+on+its+reproductive+Biology&rft.degree=Doctor+of+Philosophy&rft.inst=%C4%90%E1%BA%A1i+h%E1%BB%8Dc+Tennessee&rft.date=2000&rft.au=Jes%C3%BAs+Antonio+Rivas&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.anacondas.org%2Fdiss%2Fdisser.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160303202240/http://www.anacondas.org/diss/disser.pdf">Lưu trữ</a> 2016-03-03 tại <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> </li> <li id="cite_note-36"><a href="#cite_ref-36">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFS._Blair_Hedges2008" class="citation journal cs1">S. Blair Hedges (ngày 4 tháng 8 năm 2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mapress.com/zootaxa/2008/f/zt01841p030.pdf">“At the lower size limit in snakes: two new species of threadsnakes (Squamata: Leptotyphlopidae: Leptotyphlops) from the Lesser Antilles”</a> (pdf). Zootaxa. 1841: 1–30. Truy cập ngày 7 tháng 8 năm 2012.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Zootaxa&rft.atitle=At+the+lower+size+limit+in+snakes%3A+two+new+species+of+threadsnakes+%28Squamata%3A+Leptotyphlopidae%3A+Leptotyphlops%29+from+the+Lesser+Antilles&rft.volume=1841&rft.pages=1-30&rft.date=2008-08-04&rft.au=S.+Blair+Hedges&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mapress.com%2Fzootaxa%2F2008%2Ff%2Fzt01841p030.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-37"><a href="#cite_ref-37">^</a> Boback S. M.; Guyer C. (2003). "Empirical Evidence for an Optimal Body Size in Snakes". Evolution 57 (2): 345. <a href="/wiki/DOI" title="DOI">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1554%2F0014-3820%282003%29057%5B0345%3AEEFAOB%5D2.0.CO%3B2">10.1554/0014-3820(2003)057[0345:EEFAOB]2.0.CO;2</a>. ISSN 0014-3820. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_PubMed" class="mw-redirect" title="Định danh PubMed">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12683530">12683530</a>. </li> <li id="cite_note-Smith1_30-38"><a href="#cite_ref-Smith1_30_38-0">^</a> Smith Malcolm A. The Fauna of British India, Including Ceylon and Burma. Vol I, Loricata and Testudines. tr. 30. </li> <li id="cite_note-RSSlimy-39">^ <a href="#cite_ref-RSSlimy_39-0">a</a> <a href="#cite_ref-RSSlimy_39-1">b</a> <a href="#cite_ref-RSSlimy_39-2">c</a> <a href="#cite_ref-RSSlimy_39-3">d</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.szgdocent.org/resource/rr/c-slimy.htm">Are snakes slimy?</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060503162622/http://www.szgdocent.org/resource/rr/c-slimy.htm">Lưu trữ</a> 2006-05-03 tại <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> tại <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.szgdocent.org/">Singapore Zoological Garden's Docent</a>. Tra cứu 07-08-2012. </li> <li id="cite_note-ZooPax3-40"><a href="#cite_ref-ZooPax3_40-0">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://whozoo.org/ZooPax/ZPScales_3.htm">Part III: Scales of Lizards and Snakes</a> tại <a rel="nofollow" class="external text" href="http://whozoo.org/">WhoZoo</a>. Tra cứu 7-8-2012. </li> <li id="cite_note-GenSnakeInfo-41"><a href="#cite_ref-GenSnakeInfo_41-0">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sdgfp.info/Wildlife/Snakes/SnakeInfo.htm">General Snake Information</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090331095025/http://www.sdgfp.info/Wildlife/Snakes/SnakeInfo.htm">Lưu trữ</a> 2009-03-31 tại <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> tại <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sdgfp.info/">South Dakota Game, Fish and Parks</a>. Tra cứu 7-8-2012. </li> <li id="cite_note-AIM-42">^ <a href="#cite_ref-AIM_42-0">a</a> <a href="#cite_ref-AIM_42-1">b</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFWilcoxWhitham2003" class="citation journal cs1">Wilcox, Robert A; Whitham, Emma M (ngày 15 tháng 4 năm 2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.annals.org/cgi/content/full/138/8/673">“The symbol of modern medicine: why one snake is more than two”</a>. Annals of Internal Medicine. 138 (8): 673–7. <a href="/wiki/PMID" class="mw-redirect" title="PMID">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12693891">12693891</a>. Truy cập ngày 7 tháng 8 năm 2012.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Annals+of+Internal+Medicine&rft.atitle=The+symbol+of+modern+medicine%3A+why+one+snake+is+more+than+two&rft.volume=138&rft.issue=8&rft.pages=673-7&rft.date=2003-04-15&rft_id=info%3Apmid%2F12693891&rft.aulast=Wilcox&rft.aufirst=Robert+A&rft.au=Whitham%2C+Emma+M&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.annals.org%2Fcgi%2Fcontent%2Ffull%2F138%2F8%2F673&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-43"><a href="#cite_ref-43">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.petplace.com/reptiles/reptile-senses-understanding-their-world/page1.aspx">Reptile Senses: Understanding Their World</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150219062040/http://www.petplace.com/reptiles/reptile-senses-understanding-their-world/page1.aspx">Lưu trữ</a> 2015-02-19 tại <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. </li> <li id="cite_note-Cogger91_180-44">^ <a href="#cite_ref-Cogger91_180_44-0">a</a> <a href="#cite_ref-Cogger91_180_44-1">b</a> <a href="#cite_ref-Cogger91_180_44-2">c</a> <a href="#cite_ref-Cogger91_180_44-3">d</a> <a href="#cite_ref-Cogger91_180_44-4">e</a> Cogger(1991), tr. 180. </li> <li id="cite_note-Freiberg84_125-45">^ <a href="#cite_ref-Freiberg84_125_45-0">a</a> <a href="#cite_ref-Freiberg84_125_45-1">b</a> <a href="#cite_ref-Freiberg84_125_45-2">c</a> <a href="#cite_ref-Freiberg84_125_45-3">d</a> <a href="#cite_ref-Freiberg84_125_45-4">e</a> Freiberg (1984), tr. 125. </li> <li id="cite_note-Freiberg84_123-46">^ <a href="#cite_ref-Freiberg84_123_46-0">a</a> <a href="#cite_ref-Freiberg84_123_46-1">b</a> Freiberg (1984), tr. 123. </li> <li id="cite_note-Freiberg84_126-47">^ <a href="#cite_ref-Freiberg84_126_47-0">a</a> <a href="#cite_ref-Freiberg84_126_47-1">b</a> <a href="#cite_ref-Freiberg84_126_47-2">c</a> <a href="#cite_ref-Freiberg84_126_47-3">d</a> Freiberg (1984), tr. 126. </li> <li id="cite_note-Fry_2006_earlyevolution-48"><a href="#cite_ref-Fry_2006_earlyevolution_48-0">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFFryVidalNormanVonk2006" class="citation journal cs1">Fry, Brian G.; Vidal, Nicholas; Norman, Janette A.; Vonk, Freek J.; Scheib, Holger; Ramjan, S. F. Ryan; Kuruppu, Sanjaya; Fung, Kim Y. C.; Hedges, S. Blair; Richardson, Michael K.; Hodgson, Wayne C.; Vera, Ignjatovic; Robyn, Summerhayes; Elazar, Kochva (2006). “Early evolution of the venom system in lizards and snakes”. Nature (Letters). 439 (7076): 584–588. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1038%2Fnature04328">10.1038/nature04328</a>. <a href="/wiki/PMID" class="mw-redirect" title="PMID">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16292255">16292255</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Nature+%28Letters%29&rft.atitle=Early+evolution+of+the+venom+system+in+lizards+and+snakes&rft.volume=439&rft.issue=7076&rft.pages=584-588&rft.date=2006&rft_id=info%3Adoi%2F10.1038%2Fnature04328&rft_id=info%3Apmid%2F16292255&rft.aulast=Fry&rft.aufirst=Brian+G.&rft.au=Vidal%2C+Nicholas&rft.au=Norman%2C+Janette+A.&rft.au=Vonk%2C+Freek+J.&rft.au=Scheib%2C+Holger&rft.au=Ramjan%2C+S.+F.+Ryan&rft.au=Kuruppu%2C+Sanjaya&rft.au=Fung%2C+Kim+Y.+C.&rft.au=Hedges%2C+S.+Blair&rft.au=Richardson%2C+Michael+K.&rft.au=Hodgson%2C+Wayne+C.&rft.au=Vera%2C+Ignjatovic&rft.au=Robyn%2C+Summerhayes&rft.au=Elazar%2C+Kochva&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Bebler79_581-49">^ <a href="#cite_ref-Bebler79_581_49-0">a</a> <a href="#cite_ref-Bebler79_581_49-1">b</a> <a href="#cite_ref-Bebler79_581_49-2">c</a> <a href="#cite_ref-Bebler79_581_49-3">d</a> Behler (1979) tr. 581. </li> <li id="cite_note-autogenerated2-50"><a href="#cite_ref-autogenerated2_50-0">^</a> Bebler (1979) tr. 581. </li> <li id="cite_note-51"><a href="#cite_ref-51">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFHoriAsamiHoso2007" class="citation journal cs1">Hori, Michio; Asami, Takahiro; Hoso, Masaki (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2375934">“Right-handed snakes: convergent evolution of asymmetry for functional specialization”</a>. Biology Letters. 3 (2): 169–72. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1098%2Frsbl.2006.0600">10.1098/rsbl.2006.0600</a>. <a href="/wiki/PMC_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="PMC (định danh)">PMC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2375934">2375934</a>. <a href="/wiki/PMID" class="mw-redirect" title="PMID">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17307721">17307721</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Biology+Letters&rft.atitle=Right-handed+snakes%3A+convergent+evolution+of+asymmetry+for+functional+specialization&rft.volume=3&rft.issue=2&rft.pages=169-72&rft.date=2007&rft_id=%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC2375934%23id-name%3DPMC&rft_id=info%3Apmid%2F17307721&rft_id=info%3Adoi%2F10.1098%2Frsbl.2006.0600&rft.aulast=Hori&rft.aufirst=Michio&rft.au=Asami%2C+Takahiro&rft.au=Hoso%2C+Masaki&rft_id=%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC2375934&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-52"><a href="#cite_ref-52">^</a> Freiberg (1984), tr. 125–127. </li> <li id="cite_note-Rosenfeld_11-53"><a href="#cite_ref-Rosenfeld_11_53-0">^</a> Rosenfeld (1989), tr. 11. </li> <li id="cite_note-54"><a href="#cite_ref-54">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFTattersallMilsomAbeBrito2004" class="citation journal cs1">Tattersall, GJ; Milsom, WK; Abe, AS; Brito, SP; Andrade, DV (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://jeb.biologists.org/cgi/content/abstract/207/4/579">“The thermogenesis of digestion in rattlesnakes”</a>. Journal of Experimental Biology. The Company of Biologists. 207 (Pt 4): 579–585. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1242%2Fjeb.00790">10.1242/jeb.00790</a>. <a href="/wiki/PMID" class="mw-redirect" title="PMID">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14718501">14718501</a>. Truy cập ngày 26 tháng 5 năm 2006.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Experimental+Biology&rft.atitle=The+thermogenesis+of+digestion+in+rattlesnakes&rft.volume=207&rft.issue=Pt+4&rft.pages=579-585&rft.date=2004&rft_id=info%3Adoi%2F10.1242%2Fjeb.00790&rft_id=info%3Apmid%2F14718501&rft.aulast=Tattersall&rft.aufirst=GJ&rft.au=Milsom%2C+WK&rft.au=Abe%2C+AS&rft.au=Brito%2C+SP&rft.au=Andrade%2C+DV&rft_id=http%3A%2F%2Fjeb.biologists.org%2Fcgi%2Fcontent%2Fabstract%2F207%2F4%2F579&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Cogger91_175-55">^ <a href="#cite_ref-Cogger91_175_55-0">a</a> <a href="#cite_ref-Cogger91_175_55-1">b</a> <a href="#cite_ref-Cogger91_175_55-2">c</a> <a href="#cite_ref-Cogger91_175_55-3">d</a> <a href="#cite_ref-Cogger91_175_55-4">e</a> Cogger(1991), tr. 175. </li> <li id="cite_note-Gray-56">^ <a href="#cite_ref-Gray_56-0">a</a> <a href="#cite_ref-Gray_56-1">b</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFGray1946" class="citation journal cs1">Gray, J. (1946). “The mechanism of locomotion in snakes”. Journal of experimental biology. 23 (2): 101–120. <a href="/wiki/PMID" class="mw-redirect" title="PMID">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20281580">20281580</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+experimental+biology&rft.atitle=The+mechanism+of+locomotion+in+snakes&rft.volume=23&rft.issue=2&rft.pages=101-120&rft.date=1946&rft_id=info%3Apmid%2F20281580&rft.aulast=Gray&rft.aufirst=J.&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Hekrotte-57">^ <a href="#cite_ref-Hekrotte_57-0">a</a> <a href="#cite_ref-Hekrotte_57-1">b</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFHekrotte1967" class="citation journal cs1">Hekrotte, Carlton (1967). “Relations of Body Temperature, Size, and Crawling Speed of the Common Garter Snake, Thamnophis s. sirtalis”. Copeia. 23 (4): 759–763. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.2307%2F1441886">10.2307/1441886</a>. <a href="/wiki/JSTOR_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="JSTOR (định danh)">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/1441886">1441886</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Copeia&rft.atitle=Relations+of+Body+Temperature%2C+Size%2C+and+Crawling+Speed+of+the+Common+Garter+Snake%2C+Thamnophis+s.+sirtalis&rft.volume=23&rft.issue=4&rft.pages=759-763&rft.date=1967&rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F1441886&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F1441886%23id-name%3DJSTOR&rft.aulast=Hekrotte&rft.aufirst=Carlton&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Walton-58"><a href="#cite_ref-Walton_58-0">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFWaltonJayneBennett1967" class="citation journal cs1">Walton, M.; Jayne, B.C.; Bennett, A.F. (1967). “The energetic cost of limbless locomotion”. Science. 249 (4968): 524–527. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1126%2Fscience.249.4968.524">10.1126/science.249.4968.524</a>. <a href="/wiki/PMID" class="mw-redirect" title="PMID">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17735283">17735283</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Science&rft.atitle=The+energetic+cost+of+limbless+locomotion&rft.volume=249&rft.issue=4968&rft.pages=524-527&rft.date=1967&rft_id=info%3Adoi%2F10.1126%2Fscience.249.4968.524&rft_id=info%3Apmid%2F17735283&rft.aulast=Walton&rft.aufirst=M.&rft.au=Jayne%2C+B.C.&rft.au=Bennett%2C+A.F.&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Gray_lissman-59">^ <a href="#cite_ref-Gray_lissman_59-0">a</a> <a href="#cite_ref-Gray_lissman_59-1">b</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFGrayH.W.1950" class="citation journal cs1">Gray, J; H.W., H (1950). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://jeb.biologists.org/cgi/content/abstract/26/4/354">“Kinetics of locomotion of the grass snake”</a>. Journal of experimental biology. 26 (4): 354–367.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+experimental+biology&rft.atitle=Kinetics+of+locomotion+of+the+grass+snake&rft.volume=26&rft.issue=4&rft.pages=354-367&rft.date=1950&rft.aulast=Gray&rft.aufirst=J&rft.au=H.W.%2C+H&rft_id=http%3A%2F%2Fjeb.biologists.org%2Fcgi%2Fcontent%2Fabstract%2F26%2F4%2F354&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Gray2-60"><a href="#cite_ref-Gray2_60-0">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFGrayLissman1953" class="citation journal cs1">Gray, J; Lissman (1953). “Undulatory propulsion”. Quarterly Journal of Microscopical Science. 94: 551–578.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Quarterly+Journal+of+Microscopical+Science&rft.atitle=Undulatory+propulsion&rft.volume=94&rft.pages=551-578&rft.date=1953&rft.aulast=Gray&rft.aufirst=J&rft.au=Lissman&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Jayne1-61"><a href="#cite_ref-Jayne1_61-0">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFJayne1988" class="citation journal cs1">Jayne, B.C. (1988). “Muscular mechanisms of snake locomotion: an electromyographic study of lateral undulation of the Florida banded water snake (Nerodia fasciata) and the yellow rat snake (Elaphe obsoleta)”. Journal of Morphology. 197 (2): 159–181. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1002%2Fjmor.1051970204">10.1002/jmor.1051970204</a>. <a href="/wiki/PMID" class="mw-redirect" title="PMID">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3184194">3184194</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Morphology&rft.atitle=Muscular+mechanisms+of+snake+locomotion%3A+an+electromyographic+study+of+lateral+undulation+of+the+Florida+banded+water+snake+%28Nerodia+fasciata%29+and+the+yellow+rat+snake+%28Elaphe+obsoleta%29&rft.volume=197&rft.issue=2&rft.pages=159-181&rft.date=1988&rft_id=info%3Adoi%2F10.1002%2Fjmor.1051970204&rft_id=info%3Apmid%2F3184194&rft.aulast=Jayne&rft.aufirst=B.C.&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Cogger91_177-62">^ <a href="#cite_ref-Cogger91_177_62-0">a</a> <a href="#cite_ref-Cogger91_177_62-1">b</a> <a href="#cite_ref-Cogger91_177_62-2">c</a> <a href="#cite_ref-Cogger91_177_62-3">d</a> <a href="#cite_ref-Cogger91_177_62-4">e</a> <a href="#cite_ref-Cogger91_177_62-5">f</a> <a href="#cite_ref-Cogger91_177_62-6">g</a> Cogger(1991), tr. 177. </li> <li id="cite_note-Jayne2-63">^ <a href="#cite_ref-Jayne2_63-0">a</a> <a href="#cite_ref-Jayne2_63-1">b</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFJayne1986" class="citation journal cs1">Jayne, B.C. (1986). “Kinematics of terrestrial snake locomotion”. Copeia. 1986 (4): 915–927. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.2307%2F1445288">10.2307/1445288</a>. <a href="/wiki/JSTOR_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="JSTOR (định danh)">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/1445288">1445288</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Copeia&rft.atitle=Kinematics+of+terrestrial+snake+locomotion&rft.volume=1986&rft.issue=4&rft.pages=915-927&rft.date=1986&rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F1445288&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F1445288%23id-name%3DJSTOR&rft.aulast=Jayne&rft.aufirst=B.C.&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Cogger91_176-64">^ <a href="#cite_ref-Cogger91_176_64-0">a</a> <a href="#cite_ref-Cogger91_176_64-1">b</a> Cogger (1991), tr. 176. </li> <li id="cite_note-Astley-65"><a href="#cite_ref-Astley_65-0">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFAstleyJayne2007" class="citation journal cs1">Astley, H.C.; Jayne, B.C. (2007). “Effects of perch diameter and incline on the kinematics, performance and modes of arboreal locomotion of corn snakes (Elaphe guttata)”. Journal of Experimental Biology. 210 (Pt 21): 3862–3872. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1242%2Fjeb.009050">10.1242/jeb.009050</a>. <a href="/wiki/PMID" class="mw-redirect" title="PMID">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17951427">17951427</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Experimental+Biology&rft.atitle=Effects+of+perch+diameter+and+incline+on+the+kinematics%2C+performance+and+modes+of+arboreal+locomotion+of+corn+snakes+%28Elaphe+guttata%29&rft.volume=210&rft.issue=Pt+21&rft.pages=3862-3872&rft.date=2007&rft_id=info%3Adoi%2F10.1242%2Fjeb.009050&rft_id=info%3Apmid%2F17951427&rft.aulast=Astley&rft.aufirst=H.C.&rft.au=Jayne%2C+B.C.&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Freiberg84_135-66">^ <a href="#cite_ref-Freiberg84_135_66-0">a</a> <a href="#cite_ref-Freiberg84_135_66-1">b</a> Freiberg (1984), p. 135. </li> <li id="cite_note-67"><a href="#cite_ref-67">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFSocha2002" class="citation journal cs1">Socha, JJ (2002). “Gliding flight in the paradise tree snake”. Nature. 418 (6898): 603–604. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1038%2F418603a">10.1038/418603a</a>. <a href="/wiki/PMID" class="mw-redirect" title="PMID">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12167849">12167849</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Nature&rft.atitle=Gliding+flight+in+the+paradise+tree+snake&rft.volume=418&rft.issue=6898&rft.pages=603-604&rft.date=2002&rft_id=info%3Adoi%2F10.1038%2F418603a&rft_id=info%3Apmid%2F12167849&rft.aulast=Socha&rft.aufirst=JJ&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Capula89_117-68">^ <a href="#cite_ref-Capula89_117_68-0">a</a> <a href="#cite_ref-Capula89_117_68-1">b</a> <a href="#cite_ref-Capula89_117_68-2">c</a> <a href="#cite_ref-Capula89_117_68-3">d</a> Capula (1989), tr. 117. </li> <li id="cite_note-Cogger91_186-69">^ <a href="#cite_ref-Cogger91_186_69-0">a</a> <a href="#cite_ref-Cogger91_186_69-1">b</a> Cogger (1991), tr. 186. </li> <li id="cite_note-Capula89_118-70">^ <a href="#cite_ref-Capula89_118_70-0">a</a> <a href="#cite_ref-Capula89_118_70-1">b</a> Capula (1989), tr. 118. </li> <li id="cite_note-Cogger91_182-71">^ <a href="#cite_ref-Cogger91_182_71-0">a</a> <a href="#cite_ref-Cogger91_182_71-1">b</a> <a href="#cite_ref-Cogger91_182_71-2">c</a> Cogger (1991), tr. 182. </li> <li id="cite_note-MedlinePlus-72">^ <a href="#cite_ref-MedlinePlus_72-0">a</a> <a href="#cite_ref-MedlinePlus_72-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000031.htm">MedlinePlus > Snake bites</a> Từ Tintinalli JE, Kelen GD, Stapcynski JS (chủ biên). Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide. Ấn bản lần 6. New York, NY: McGraw Hill; 2004. Cập nhật: 27/2/2008. Bởi: Stephen C. Acosta, MD, Department of Emergency Medicine, Portland VA Medical Center, Portland, OR. Do VeriMed Healthcare Network và David Zieve, MD, MHA, Medical Director, A.D.A.M., Inc. thẩm định. Tra cứu 9-3-2010. </li> <li id="cite_note-73"><a href="#cite_ref-73">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.health-care-clinic.org/diseases/snakebite.html">Health-care-clinic.org > Snake Bite First Aid - Snakebite</a>. Tra cứu 9-3-2010. </li> <li id="cite_note-74"><a href="#cite_ref-74">^</a> Ví dụ về hình ảnh vết rắn cắn tại <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mdconsult.com/das/patient/body/127551351-2/0/10041/8928_en.jpg">MDconsult > Patient Education > Wounds, Cuts and Punctures, First Aid for</a>. </li> <li id="cite_note-Sinha-75"><a href="#cite_ref-Sinha_75-0">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFSinha2006" class="citation news cs1">Sinha, Kounteya (ngày 25 tháng 7 năm 2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/1803026.cms">“No more the land of snake charmers...”</a>. The Times of India.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Times+of+India&rft.atitle=No+more+the+land+of+snake+charmers...&rft.date=2006-07-25&rft.aulast=Sinha&rft.aufirst=Kounteya&rft_id=http%3A%2F%2Ftimesofindia.indiatimes.com%2Farticleshow%2F1803026.cms&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-76"><a href="#cite_ref-76">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2146932/pdf/canfamphys00081-0113.pdf">NCBI.nlm.nih.gov</a> </li> <li id="cite_note-Bagla-77">^ <a href="#cite_ref-Bagla_77-0">a</a> <a href="#cite_ref-Bagla_77-1">b</a> <a href="#cite_ref-Bagla_77-2">c</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFBagla2002" class="citation news cs1">Bagla, Pallava (ngày 23 tháng 4 năm 2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.nationalgeographic.com/news/2002/04/0417_020423_snakecharm_2.html">“India's Snake Charmers Fade, Blaming Eco-Laws, TV”</a>. National Geographic News. Truy cập ngày 26 tháng 11 năm 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=India%27s+Snake+Charmers+Fade%2C+Blaming+Eco-Laws%2C+TV&rft.date=2002-04-23&rft.aulast=Bagla&rft.aufirst=Pallava&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.nationalgeographic.com%2Fnews%2F2002%2F04%2F0417_020423_snakecharm_2.html&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-78"><a href="#cite_ref-78">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=BumyQJ14n8sC&pg=PA482&dq=snake+charmer+bluff&hl=nl&ei=yDw0TYGxGsKfOs3qzLYC&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCkQ6AEwAA#v=onepage&q=snake%20charmer%20bluff&f=false">International Wildlife encyclopedia, ấn bản lần 3, tr. 482</a> </li> <li id="cite_note-79"><a href="#cite_ref-79">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://phatgiao.org.vn/amp/su-that-tan-nhan-sau-thuat-thoi-mien-ran-cua-thay-phu-thuy-an-do-d45433.html">“Sự thật tàn nhẫn sau thuật 'thôi miên rắn' của thầy phù thủy Ấn Độ”</a>. PHẬT GIÁO. Truy cập ngày 25 tháng 7 năm 2022.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=PH%E1%BA%ACT+GI%C3%81O&rft.atitle=S%E1%BB%B1+th%E1%BA%ADt+t%C3%A0n+nh%E1%BA%ABn+sau+thu%E1%BA%ADt+%27th%C3%B4i+mi%C3%AAn+r%E1%BA%AFn%27+c%E1%BB%A7a+th%E1%BA%A7y+ph%C3%B9+th%E1%BB%A7y+%E1%BA%A4n+%C4%90%E1%BB%99&rft_id=https%3A%2F%2Fphatgiao.org.vn%2Famp%2Fsu-that-tan-nhan-sau-thuat-thoi-mien-ran-cua-thay-phu-thuy-an-do-d45433.html&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Whitaker_et_al.-80"><a href="#cite_ref-Whitaker_et_al._80-0">^</a> Whitaker, Romulus & Captain, Ashok. Snakes of India: The Field Guide.(2004) tr. 11-13. </li> <li id="cite_note-81"><a href="#cite_ref-81">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFIrvine1954" class="citation journal cs1">Irvine, F. R. (1954). “Snakes as food for man”. British Journal of Herpetology. 1 (10): 183–189.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=British+Journal+of+Herpetology&rft.atitle=Snakes+as+food+for+man&rft.volume=1&rft.issue=10&rft.pages=183-189&rft.date=1954&rft.aulast=Irvine&rft.aufirst=F.+R.&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Flynn-82">^ <a href="#cite_ref-Flynn_82-0">a</a> <a href="#cite_ref-Flynn_82-1">b</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFFlynn2002" class="citation news cs1">Flynn, Eugene (ngày 23 tháng 4 năm 2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fabuloustravel.com/gourmet/travel/cobrasblood/cobra.html">“Flynn Of The Orient Meets The Cobra”</a>. Fabulous Travel. Truy cập ngày 7 tháng 8 năm 2012.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Flynn+Of+The+Orient+Meets+The+Cobra&rft.date=2002-04-23&rft.aulast=Flynn&rft.aufirst=Eugene&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.fabuloustravel.com%2Fgourmet%2Ftravel%2Fcobrasblood%2Fcobra.html&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Allen-83"><a href="#cite_ref-Allen_83-0">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFAllen2001" class="citation news cs1">Allen, David (ngày 22 tháng 7 năm 2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071128045728/http://ww2.pstripes.osd.mil/01/mag/sm072201c.html">“Okinawa's potent habu sake packs healthy punch, poisonous snake”</a>. Stars and Stripes. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ww2.pstripes.osd.mil/01/mag/sm072201c.html">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 28 tháng 11 năm 2007. Truy cập ngày 26 tháng 11 năm 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Okinawa%27s+potent+habu+sake+packs+healthy+punch%2C+poisonous+snake&rft.date=2001-07-22&rft.aulast=Allen&rft.aufirst=David&rft_id=http%3A%2F%2Fww2.pstripes.osd.mil%2F01%2Fmag%2Fsm072201c.html&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-sw1-84"><a href="#cite_ref-sw1_84-0">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110706150614/http://www.cn939.com/tcm-article-read-4694.html">“蛇酒的泡制与药用(Sản xuất và tác dụng y học của rượu rắn)”</a>. ngày 9 tháng 4 năm 2007. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cn939.com/tcm-article-read-4694.html">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 6 tháng 7 năm 2011. Truy cập ngày 20 tháng 2 năm 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%E8%9B%87%E9%85%92%E7%9A%84%E6%B3%A1%E5%88%B6%E4%B8%8E%E8%8D%AF%E7%94%A8%28S%E1%BA%A3n+xu%E1%BA%A5t+v%C3%A0+t%C3%A1c+d%E1%BB%A5ng+y+h%E1%BB%8Dc+c%E1%BB%A7a+r%C6%B0%E1%BB%A3u+r%E1%BA%AFn%29&rft.date=2007-04-09&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cn939.com%2Ftcm-article-read-4694.html&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-85"><a href="#cite_ref-85">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation book cs1">Carl Ernest & George R. Zug, Molly Dwyer Griffin (1996). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/snakesinquestion00erns">Snakes in Question: The Smithsonian Answer Book</a>. Washington, DC: Smithsonian Books. tr. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/snakesinquestion00erns/page/203">203</a>. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/1-56098-648-4" title="Đặc biệt:Nguồn sách/1-56098-648-4"><bdi>1-56098-648-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Snakes+in+Question%3A+The+Smithsonian+Answer+Book&rft.place=Washington%2C+DC&rft.pages=203&rft.pub=Smithsonian+Books&rft.date=1996&rft.isbn=1-56098-648-4&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsnakesinquestion00erns&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988">Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (<a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Qu%E1%BA%A3n_l%C3%BD_CS1:_s%E1%BB%AD_d%E1%BB%A5ng_tham_s%E1%BB%91_t%C3%A1c_gi%E1%BA%A3" title="Thể loại:Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả">liên kết</a>) </li> <li id="cite_note-BF85-86">^ <a href="#cite_ref-BF85_86-0">a</a> <a href="#cite_ref-BF85_86-1">b</a> <a href="#cite_ref-BF85_86-2">c</a> <a href="#cite_ref-BF85_86-3">d</a> Bullfinch (2000) tr. 85. </li> <li id="cite_note-Deane_61-87">^ <a href="#cite_ref-Deane_61_87-0">a</a> <a href="#cite_ref-Deane_61_87-1">b</a> Deane (1833). tr. 61. </li> <li id="cite_note-88"><a href="#cite_ref-88">^</a> Deane (1833). tr. 62–64. </li> <li id="cite_note-89"><a href="#cite_ref-89">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFBenson1972" class="citation book cs1">Benson, Elizabeth (1972). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/mochicacultureof0000bens">The Mochica: A Culture of Peru</a>. Luân Đôn: Thames and Hudson. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-500-72001-0" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-500-72001-0"><bdi>0-500-72001-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Mochica%3A+A+Culture+of+Peru&rft.place=Lu%C3%A2n+%C4%90%C3%B4n&rft.pub=Thames+and+Hudson&rft.date=1972&rft.isbn=0-500-72001-0&rft.aulast=Benson&rft.aufirst=Elizabeth&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fmochicacultureof0000bens&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-90"><a href="#cite_ref-90">^</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFBerrinLarco_Museum1997" class="citation book cs1">Berrin, Katherine; Larco Museum (1997). The Spirit of Ancient Peru: Treasures from the <a href="/w/index.php?title=B%E1%BA%A3o_t%C3%A0ng_Larco&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bảo tàng Larco (trang không tồn tại)">Museo Arqueológico Rafael Larco Herrera</a>. New York: Thames and Hudson. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-0-500-01802-6" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-0-500-01802-6"><bdi>978-0-500-01802-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Spirit+of+Ancient+Peru%3A+Treasures+from+the+Museo+Arqueol%C3%B3gico+Rafael+Larco+Herrera&rft.place=New+York&rft.pub=Thames+and+Hudson&rft.date=1997&rft.isbn=978-0-500-01802-6&rft.aulast=Berrin&rft.aufirst=Katherine&rft.au=Larco+Museum&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Đọc_thêm">Đọc thêm</h2>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=35" title="Sửa đổi phần “Đọc thêm”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=35" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Đọc thêm">sửa mã nguồn</a>]</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r41642734">.mw-parser-output .refbegin{font-size:90%;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul{list-style-type:none;margin-left:0}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul>li,.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>dl>dd{margin-left:0;padding-left:3.2em;text-indent:-3.2em;list-style:none}.mw-parser-output .refbegin-100{font-size:100%}</style><div class="refbegin columns references-column-width" style="-moz-column-width: 30em; -webkit-column-width: 30em; column-width: 30em;"> <ul><li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFBehlerKing1979" class="citation book cs1">Behler, John L.; King, F. Wayne (1979). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/audubonsocietyfi00behl">The Audubon Society Field Guide to Reptiles and Amphibians of North America</a>. New York: Alfred A. Knopf. tr. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/audubonsocietyfi00behl/page/581">581</a>. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-394-50824-6" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-394-50824-6"><bdi>0-394-50824-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Audubon+Society+Field+Guide+to+Reptiles+and+Amphibians+of+North+America&rft.place=New+York&rft.pages=581&rft.pub=Alfred+A.+Knopf&rft.date=1979&rft.isbn=0-394-50824-6&rft.aulast=Behler&rft.aufirst=John+L.&rft.au=King%2C+F.+Wayne&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Faudubonsocietyfi00behl&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFBullfinch2000" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Thomas_Bullfinch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thomas Bullfinch (trang không tồn tại)">Bullfinch, Thomas</a> (2000). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090209004721/http://etext.library.adelaide.edu.au/b/bulfinch/thomas/">Bullfinch's Complete Mythology</a>. <a href="/wiki/Lu%C3%A2n_%C4%90%C3%B4n" title="Luân Đôn">Luân Đôn</a>: Chancellor Press. tr. 679. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-7537-0381-5" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-7537-0381-5"><bdi>0-7537-0381-5</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://etext.library.adelaide.edu.au/b/bulfinch/thomas/">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 9 tháng 2 năm 2009. Truy cập ngày 20 tháng 2 năm 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Bullfinch%27s+Complete+Mythology&rft.place=Lu%C3%A2n+%C4%90%C3%B4n&rft.pages=679&rft.pub=Chancellor+Press&rft.date=2000&rft.isbn=0-7537-0381-5&rft.aulast=Bullfinch&rft.aufirst=Thomas&rft_id=http%3A%2F%2Fetext.library.adelaide.edu.au%2Fb%2Fbulfinch%2Fthomas%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFCapula1989" class="citation book cs1">Capula, Massimo (1989). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/simonschustersgu00capu">Simon & Schuster's Guide to Reptiles and Amphibians of the World</a>. Behler. <a href="/wiki/Th%C3%A0nh_ph%E1%BB%91_New_York" title="Thành phố New York">New York</a>: Simon & Schuster. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-671-69098-1" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-671-69098-1"><bdi>0-671-69098-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Simon+%26+Schuster%27s+Guide+to+Reptiles+and+Amphibians+of+the+World&rft.place=New+York&rft.pub=Simon+%26+Schuster&rft.date=1989&rft.isbn=0-671-69098-1&rft.aulast=Capula&rft.aufirst=Massimo&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsimonschustersgu00capu&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFCoborn1991" class="citation book cs1">Coborn, John (1991). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/atlasofsnakesofw0000cobo">The Atlas of Snakes of the World</a>. <a href="/wiki/New_Jersey" title="New Jersey">New Jersey</a>: TFH Publications. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-0-86622-749-0" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-0-86622-749-0"><bdi>978-0-86622-749-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Atlas+of+Snakes+of+the+World&rft.place=New+Jersey&rft.pub=TFH+Publications&rft.date=1991&rft.isbn=978-0-86622-749-0&rft.aulast=Coborn&rft.aufirst=John&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fatlasofsnakesofw0000cobo&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFCoggerZweifel1992" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Harold_Cogger&action=edit&redlink=1" class="new" title="Harold Cogger (trang không tồn tại)">Cogger, Harold</a>; Zweifel, Richard (1992). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/reptilesamphibia00coggrich">Reptiles & Amphibians</a>. <a href="/wiki/Sydney" title="Sydney">Sydney</a>: Weldon Owen. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-8317-2786-1" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-8317-2786-1"><bdi>0-8317-2786-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Reptiles+%26+Amphibians&rft.place=Sydney&rft.pub=Weldon+Owen&rft.date=1992&rft.isbn=0-8317-2786-1&rft.aulast=Cogger&rft.aufirst=Harold&rft.au=Zweifel%2C+Richard&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Freptilesamphibia00coggrich&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFConantCollins1991" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Roger_Conant_(nh%C3%A0_b%C3%B2_s%C3%A1t_h%E1%BB%8Dc)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Roger Conant (nhà bò sát học) (trang không tồn tại)">Conant, Roger</a>; Collins, Joseph (1991). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/fieldguidetorept00cona">A Field Guide to Reptiles and Amphibians Eastern/Central North America</a>. <a href="/wiki/Boston" title="Boston">Boston</a>, <a href="/wiki/Massachusetts" title="Massachusetts">Massachusetts</a>: Houghton Mifflin Company. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-395-58389-6" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-395-58389-6"><bdi>0-395-58389-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Field+Guide+to+Reptiles+and+Amphibians+Eastern%2FCentral+North+America&rft.place=Boston%2C+Massachusetts&rft.pub=Houghton+Mifflin+Company&rft.date=1991&rft.isbn=0-395-58389-6&rft.aulast=Conant&rft.aufirst=Roger&rft.au=Collins%2C+Joseph&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Ffieldguidetorept00cona&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFDeane1833" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=The_Worship_of_the_Serpent&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Worship of the Serpent (trang không tồn tại)">Deane, John</a> (1833). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sacred-texts.com/etc/wos/index.htm">The Worship of the Serpent</a>. <a href="/w/index.php?title=Whitefish,_Montana&action=edit&redlink=1" class="new" title="Whitefish, Montana (trang không tồn tại)">Whitefish</a>, <a href="/wiki/Montana" title="Montana">Montana</a>: Kessinger Publishing. tr. 412. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/1-56459-898-5" title="Đặc biệt:Nguồn sách/1-56459-898-5"><bdi>1-56459-898-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Worship+of+the+Serpent&rft.place=Whitefish%2C+Montana&rft.pages=412&rft.pub=Kessinger+Publishing&rft.date=1833&rft.isbn=1-56459-898-5&rft.aulast=Deane&rft.aufirst=John&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sacred-texts.com%2Fetc%2Fwos%2Findex.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFDitmars1906" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Raymond_Ditmars&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raymond Ditmars (trang không tồn tại)">Ditmars, Raymond L</a> (1906). Poisonous Snakes of the United States: How to Distinguish Them. <a href="/wiki/Th%C3%A0nh_ph%E1%BB%91_New_York" title="Thành phố New York">New York</a>: E. R. Sanborn. tr. 11.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Poisonous+Snakes+of+the+United+States%3A+How+to+Distinguish+Them&rft.place=New+York&rft.pages=11&rft.pub=E.+R.+Sanborn&rft.date=1906&rft.aulast=Ditmars&rft.aufirst=Raymond+L&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFDitmars1931" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Raymond_Ditmars&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raymond Ditmars (trang không tồn tại)">Ditmars, Raymond L</a> (1931). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/snakesofworld0000ditm">Snakes of the World</a>. <a href="/wiki/Th%C3%A0nh_ph%E1%BB%91_New_York" title="Thành phố New York">New York</a>: Macmillan. tr. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/snakesofworld0000ditm/page/11">11</a>. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-0-02-531730-7" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-0-02-531730-7"><bdi>978-0-02-531730-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Snakes+of+the+World&rft.place=New+York&rft.pages=11&rft.pub=Macmillan&rft.date=1931&rft.isbn=978-0-02-531730-7&rft.aulast=Ditmars&rft.aufirst=Raymond+L&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsnakesofworld0000ditm&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFDitmars1933" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Raymond_Ditmars&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raymond Ditmars (trang không tồn tại)">Ditmars, Raymond L</a> (1933). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/reptilesofworldc0000raym">Reptiles of the World: The Crocodilians, Lizards, Snakes, Turtles and Tortoises of the Eastern and Western Hemispheres</a>. <a href="/wiki/Th%C3%A0nh_ph%E1%BB%91_New_York" title="Thành phố New York">New York</a>: Macmillan. tr. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/reptilesofworldc0000raym/page/321">321</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Reptiles+of+the+World%3A+The+Crocodilians%2C+Lizards%2C+Snakes%2C+Turtles+and+Tortoises+of+the+Eastern+and+Western+Hemispheres&rft.place=New+York&rft.pages=321&rft.pub=Macmillan&rft.date=1933&rft.aulast=Ditmars&rft.aufirst=Raymond+L&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Freptilesofworldc0000raym&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFDitmars1935" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Raymond_Ditmars&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raymond Ditmars (trang không tồn tại)">Ditmars, Raymond L</a> (1935). Snake-Hunters' Holiday. W. Bridges. <a href="/wiki/Th%C3%A0nh_ph%E1%BB%91_New_York" title="Thành phố New York">New York</a>: D. Appleton and Company. tr. 309.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Snake-Hunters%27+Holiday&rft.place=New+York&rft.pages=309&rft.pub=D.+Appleton+and+Company&rft.date=1935&rft.aulast=Ditmars&rft.aufirst=Raymond+L&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFDitmars1939" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Raymond_Ditmars&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raymond Ditmars (trang không tồn tại)">Ditmars, Raymond L</a> (1939). A Field Book of North American Snakes. <a href="/w/index.php?title=Garden_City,_New_York&action=edit&redlink=1" class="new" title="Garden City, New York (trang không tồn tại)">Garden City</a>, <a href="/wiki/Th%C3%A0nh_ph%E1%BB%91_New_York" title="Thành phố New York">New York</a>: Doubleday, Doran & Co. tr. 305.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Field+Book+of+North+American+Snakes&rft.place=Garden+City%2C+New+York&rft.pages=305&rft.pub=Doubleday%2C+Doran+%26+Co&rft.date=1939&rft.aulast=Ditmars&rft.aufirst=Raymond+L&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFFreibergWalls1984" class="citation book cs1">Freiberg, Dr. Marcos; Walls, Jerry (1984). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/worldofvenomousa00marc">The World of Venomous Animals</a>. <a href="/wiki/New_Jersey" title="New Jersey">New Jersey</a>: TFH Publications. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-87666-567-9" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-87666-567-9"><bdi>0-87666-567-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+World+of+Venomous+Animals&rft.place=New+Jersey&rft.pub=TFH+Publications&rft.date=1984&rft.isbn=0-87666-567-9&rft.aulast=Freiberg&rft.aufirst=Dr.+Marcos&rft.au=Walls%2C+Jerry&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fworldofvenomousa00marc&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFGibbonsGibbons1983" class="citation book cs1">Gibbons, J. Whitfield; Gibbons, Whit (1983). Their Blood Runs Cold: Adventures With Reptiles and Amphibians. <a href="/wiki/Alabama" title="Alabama">Alabama</a>: Nhà in <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_h%E1%BB%8Dc_Alabama" title="Đại học Alabama">Đại học Alabama</a>. tr. 164. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-0-8173-0135-4" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-0-8173-0135-4"><bdi>978-0-8173-0135-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Their+Blood+Runs+Cold%3A+Adventures+With+Reptiles+and+Amphibians&rft.place=Alabama&rft.pages=164&rft.pub=Nh%C3%A0+in+%C4%90%E1%BA%A1i+h%E1%BB%8Dc+Alabama&rft.date=1983&rft.isbn=978-0-8173-0135-4&rft.aulast=Gibbons&rft.aufirst=J.+Whitfield&rft.au=Gibbons%2C+Whit&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFMattison2007" class="citation book cs1">Mattison, Chris (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/newencyclopediao0000matt">The New Encyclopedia of Snakes</a>. <a href="/wiki/New_Jersey" title="New Jersey">New Jersey</a>: Nhà in <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_h%E1%BB%8Dc_Princeton" title="Đại học Princeton">Đại học Princeton</a>. tr. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/newencyclopediao0000matt/page/272">272</a>. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-0-691-13295-2" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-0-691-13295-2"><bdi>978-0-691-13295-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+New+Encyclopedia+of+Snakes&rft.place=New+Jersey&rft.pages=272&rft.pub=Nh%C3%A0+in+%C4%90%E1%BA%A1i+h%E1%BB%8Dc+Princeton&rft.date=2007&rft.isbn=978-0-691-13295-2&rft.aulast=Mattison&rft.aufirst=Chris&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fnewencyclopediao0000matt&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFMcDiarmidCampbellTouré1999" class="citation book cs1">McDiarmid, RW; Campbell, JA; Touré, T (1999). Snake Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference. 1. Herpetologists' League. tr. 511. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/1-893777-00-6" title="Đặc biệt:Nguồn sách/1-893777-00-6"><bdi>1-893777-00-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Snake+Species+of+the+World%3A+A+Taxonomic+and+Geographic+Reference&rft.pages=511&rft.pub=Herpetologists%27+League&rft.date=1999&rft.isbn=1-893777-00-6&rft.aulast=McDiarmid&rft.aufirst=RW&rft.au=Campbell%2C+JA&rft.au=Tour%C3%A9%2C+T&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFMehrtens1987" class="citation book cs1">Mehrtens, John (1987). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/livingsnakesofwo00mehr">Living Snakes of the World in Color</a>. <a href="/wiki/Th%C3%A0nh_ph%E1%BB%91_New_York" title="Thành phố New York">New York</a>: Sterling. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-8069-6461-8" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-8069-6461-8"><bdi>0-8069-6461-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Living+Snakes+of+the+World+in+Color&rft.place=New+York&rft.pub=Sterling&rft.date=1987&rft.isbn=0-8069-6461-8&rft.aulast=Mehrtens&rft.aufirst=John&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Flivingsnakesofwo00mehr&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFNóbrega_AlvesSilva_VieiraSantana2008" class="citation journal cs1">Nóbrega Alves, RôMulo Romeu; Silva Vieira, Washington Luiz; Santana, Gindomar Gomes (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20030417141513/http://www.springerlink.com/">“Reptiles used in traditional folk medicine: conservation implications”</a>. Biodiversity and Conservation. 17 (8): 2037–2049. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1007%2Fs10531-007-9305-0">10.1007/s10531-007-9305-0</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.springerlink.com/content/j3558j2n828x35w3/?p=2b29f0e29e064961ad47b479f780adb2&pi=15">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 17 tháng 4 năm 2003. Truy cập ngày 22 tháng 1 năm 2009.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Biodiversity+and+Conservation&rft.atitle=Reptiles+used+in+traditional+folk+medicine%3A+conservation+implications&rft.volume=17&rft.issue=8&rft.pages=2037-2049&rft.date=2008&rft_id=info%3Adoi%2F10.1007%2Fs10531-007-9305-0&rft.aulast=N%C3%B3brega+Alves&rft.aufirst=R%C3%B4Mulo+Romeu&rft.au=Silva+Vieira%2C+Washington+Luiz&rft.au=Santana%2C+Gindomar+Gomes&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.springerlink.com%2Fcontent%2Fj3558j2n828x35w3%2F%3Fp%3D2b29f0e29e064961ad47b479f780adb2%26pi%3D15&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> Đã bỏ qua tham số không rõ <code class="cs1-code">|=</code> (<a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:L%E1%BB%97i_CS1#parameter_ignored" title="Trợ giúp:Lỗi CS1">trợ giúp</a>)</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFRomulus_Whitaker_(bản_tiếng_Anh);_O.Henry_Francis_dịch_từ_tiếng_Tamil1996" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Romulus_Whitaker&action=edit&redlink=1" class="new" title="Romulus Whitaker (trang không tồn tại)">Romulus Whitaker</a> (bản tiếng Anh); O.Henry Francis dịch từ tiếng Tamil (1996). நம்மை சுட்ரியுள்ள பாம்புகள் (Rắn xung quanh chúng ta, người Tamil). National Book Trust. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/81-237-1905-1" title="Đặc biệt:Nguồn sách/81-237-1905-1"><bdi>81-237-1905-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%E0%AE%A8%E0%AE%AE%E0%AF%8D%E0%AE%AE%E0%AF%88+%E0%AE%9A%E0%AF%81%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%B0%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AF%81%E0%AE%B3%E0%AF%8D%E0%AE%B3+%E0%AE%AA%E0%AE%BE%E0%AE%AE%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AF%81%E0%AE%95%E0%AE%B3%E0%AF%8D+%28R%E1%BA%AFn+xung+quanh+ch%C3%BAng+ta%2C+ng%C6%B0%E1%BB%9Di+Tamil%29&rft.pub=National+Book+Trust&rft.date=1996&rft.isbn=81-237-1905-1&rft.au=Romulus+Whitaker+%28b%E1%BA%A3n+ti%E1%BA%BFng+Anh%29%3B+O.Henry+Francis+d%E1%BB%8Bch+t%E1%BB%AB+ti%E1%BA%BFng+Tamil&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988">Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (<a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Qu%E1%BA%A3n_l%C3%BD_CS1:_nhi%E1%BB%81u_t%C3%AAn:_danh_s%C3%A1ch_t%C3%A1c_gi%E1%BA%A3" title="Thể loại:Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả">liên kết</a>)</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFRosenfeld1989" class="citation book cs1">Rosenfeld, Arthur (1989). Exotic Pets. <a href="/wiki/Th%C3%A0nh_ph%E1%BB%91_New_York" title="Thành phố New York">New York</a>: Simon & Schuster. tr. 293. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-0-671-47654-0" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-0-671-47654-0"><bdi>978-0-671-47654-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Exotic+Pets&rft.place=New+York&rft.pages=293&rft.pub=Simon+%26+Schuster&rft.date=1989&rft.isbn=978-0-671-47654-0&rft.aulast=Rosenfeld&rft.aufirst=Arthur&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFSpawlsBranch1995" class="citation book cs1">Spawls, Steven; Branch, Bill (1995). The Dangerous Snakes of Africa. <a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%A3o_Sanibel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Đảo Sanibel (trang không tồn tại)">đảo Sanibel</a>, <a href="/wiki/Florida" title="Florida">Florida</a>: Ralph Curtis Publishing. tr. 192. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-88359-029-8" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-88359-029-8"><bdi>0-88359-029-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Dangerous+Snakes+of+Africa&rft.place=%C4%91%E1%BA%A3o+Sanibel%2C+Florida&rft.pages=192&rft.pub=Ralph+Curtis+Publishing&rft.date=1995&rft.isbn=0-88359-029-8&rft.aulast=Spawls&rft.aufirst=Steven&rft.au=Branch%2C+Bill&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Liên_kết_ngoài">Liên kết ngoài</h2>[<a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&veaction=edit&section=36" title="Sửa đổi phần “Liên kết ngoài”" class="mw-editsection-visualeditor">sửa</a> | <a href="/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&action=edit&section=36" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Liên kết ngoài">sửa mã nguồn</a>]</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71936381">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-right{clear:right;float:right;margin-left:1em}.mw-parser-output .side-box-left{margin-right:1em}}</style><div class="side-box side-box-right plainlinks sistersitebox"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r70981351">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Wikispecies-logo.svg/34px-Wikispecies-logo.svg.png" decoding="async" width="34" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Wikispecies-logo.svg/51px-Wikispecies-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Wikispecies-logo.svg/68px-Wikispecies-logo.svg.png 2x" data-file-width="941" data-file-height="1103" /></div> <div class="side-box-text plainlist"><a href="/wiki/Wikispecies" title="Wikispecies">Wikispecies</a> có thông tin sinh học về <a class="external text" href="https://species.wikimedia.org/wiki/Serpentes?uselang=vi">Rắn</a></div></div> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r71936381"><div class="side-box side-box-right plainlinks sistersitebox"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70981351"> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/59px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></div> <div class="side-box-text plainlist">Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về <a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Serpentes?uselang=vi">Rắn</a>.</div></div> </div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/550283">Snake</a> tại <a href="/wiki/Encyclop%C3%A6dia_Britannica" title="Encyclopædia Britannica">Encyclopædia Britannica</a> (tiếng Anh)</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://bachkhoatoanthu.vass.gov.vn/noidung/tudien/Lists/GiaiNghia/View_Detail.aspx?ItemID=22333">Rắn</a> tại <a href="/wiki/T%E1%BB%AB_%C4%91i%E1%BB%83n_b%C3%A1ch_khoa_Vi%E1%BB%87t_Nam" title="Từ điển bách khoa Việt Nam">Từ điển bách khoa Việt Nam</a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.snaketracks.com/species.html">“Worldwide Snake Species List”</a>. Snake Track.com.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Worldwide+Snake+Species+List&rft.pub=Snake+Track.com&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.snaketracks.com%2Fspecies.html&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biodiversitylibrary.org/name/Serpentes">“Bibliography for "Serpentes"”</a>. Biodiversity Heritage Library.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Bibliography+for+%22Serpentes%22&rft.pub=Biodiversity+Heritage+Library&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.biodiversitylibrary.org%2Fname%2FSerpentes&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.eol.org/pages/2815988">Rắn</a> tại Encyclopedia of Life</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/Taxonomy/Browser/wwwtax.cgi?id=8570">Rắn</a> tại trang <a href="/wiki/Trung_t%C3%A2m_Th%C3%B4ng_tin_C%C3%B4ng_ngh%E1%BB%87_sinh_h%E1%BB%8Dc_qu%E1%BB%91c_gia_Hoa_K%E1%BB%B3" class="mw-redirect" title="Trung tâm Thông tin Công nghệ sinh học quốc gia Hoa Kỳ">Trung tâm Thông tin Công nghệ sinh học quốc gia Hoa Kỳ</a> (NCBI).</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080315050142/http://www.enature.com/fieldguides/view_default.asp?curGroupID=7&shapeID=1060">“US Snakes”</a>. eNature. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://enature.com/fieldguides/view_default.asp?curGroupID=7&shapeID=1060">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 15 tháng 3 năm 2008. Truy cập ngày 20 tháng 2 năm 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=US+Snakes&rft.pub=eNature&rft_id=http%3A%2F%2Fenature.com%2Ffieldguides%2Fview_default.asp%3FcurGroupID%3D7%26shapeID%3D1060&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090321024830/http://naturemagics.com/stock-photo/thumbnails.php?album=7">“Snakes of the Indian Subcontinent”</a>. Naturemagics Kerala Photo Gallery. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.naturemagics.com/stock-photo/thumbnails.php?album=7">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 21 tháng 3 năm 2009. Truy cập ngày 20 tháng 2 năm 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Snakes+of+the+Indian+Subcontinent&rft.pub=Naturemagics+Kerala+Photo+Gallery&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.naturemagics.com%2Fstock-photo%2Fthumbnails.php%3Falbum%3D7&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.snakecell.org/snake-cell.html">“About Snake Cell”</a>. Snake Cell.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=About+Snake+Cell&rft.pub=Snake+Cell&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.snakecell.org%2Fsnake-cell.html&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"> (Ấn Độ)</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080703220838/http://www.reptilesweb.com/reptiles-section/snake-world.html">“Snake World”</a>. ReptilesWeb.com. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.reptilesweb.com/reptiles-section/snake-world.html">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 3 tháng 7 năm 2008. Truy cập ngày 20 tháng 2 năm 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Snake+World&rft.pub=ReptilesWeb.com&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.reptilesweb.com%2Freptiles-section%2Fsnake-world.html&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oplin.org/snake">“What's That Snake?”</a>. OPLIN.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=What%27s+That+Snake%3F&rft.pub=OPLIN&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.oplin.org%2Fsnake&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://artedi.nrm.se/nrmherps/qbrowse.php?FormData=scientificName">“Herpetology Database”</a>. Swedish Museum of Natural History.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Herpetology+Database&rft.pub=Swedish+Museum+of+Natural+History&rft_id=http%3A%2F%2Fartedi.nrm.se%2Fnrmherps%2Fqbrowse.php%3FFormData%3DscientificName&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AR%E1%BA%AFn" class="Z3988"></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/nature/life/Snake">BBC Nature:</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140301035856/http://www.bbc.co.uk/nature/life/Snake">Lưu trữ</a> 2014-03-01 tại <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> Snake news, and video clips from BBC programmes past and present.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://goctomo.com/ran-de-con-hay-de-trung/">Rắn đẻ con hay đẻ trứng</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200803143920/https://goctomo.com/ran-de-con-hay-de-trung/">Lưu trữ</a> 2020-08-03 tại <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li></ul> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r70958518">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71573313">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}body.skin--responsive .mw-parser-output .navbox-image img{max-width:none!important}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .navbox{display:none!important}}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Các_họ_Rắn" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-xem"><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:C%C3%A1c_h%E1%BB%8D_r%E1%BA%AFn" title="Bản mẫu:Các họ rắn"><abbr title="Xem bản mẫu này">x</abbr></a></li><li class="nv-thảo luận"><a href="/wiki/Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn_B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:C%C3%A1c_h%E1%BB%8D_r%E1%BA%AFn" title="Thảo luận Bản mẫu:Các họ rắn"><abbr title="Thảo luận bản mẫu này">t</abbr></a></li><li class="nv-sửa"><a class="external text" href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:C%C3%A1c_h%E1%BB%8D_r%E1%BA%AFn&action=edit"><abbr title="Sửa bản mẫu này">s</abbr></a></li></ul></div><div id="Các_họ_Rắn" style="font-size:114%;margin:0 4em">Các họ Rắn</div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div>Ngành <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt_c%C3%B3_d%C3%A2y_s%E1%BB%91ng" title="Động vật có dây sống">Chordata</a> (Động vật có dây sống)  • Lớp <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt_b%C3%B2_s%C3%A1t" title="Động vật bò sát">Reptilia</a> (Động vật bò sát)  • Bộ <a href="/wiki/B%C3%B2_s%C3%A1t_c%C3%B3_v%E1%BA%A3y" title="Bò sát có vảy">Squamata</a> (Bò sát có vảy)  • Phân bộ <a class="mw-selflink selflink">Serpentes</a> (Rắn)</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Cận bộ <a href="/wiki/Alethinophidia" title="Alethinophidia">Alethinophidia</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Acrochordidae" class="mw-redirect" title="Acrochordidae">Acrochordidae</a>  • <a href="/wiki/Anilius_scytale" title="Anilius scytale">Aniliidae</a>  • <a href="/wiki/Anomochilidae" class="mw-redirect" title="Anomochilidae">Anomochilidae</a>  • <a href="/wiki/Atractaspididae" title="Atractaspididae">Atractaspididae</a>  • <a href="/wiki/Tr%C4%83n" title="Trăn">Boidae</a>  • <a href="/wiki/Bolyeriidae" class="mw-redirect" title="Bolyeriidae">Bolyeriidae</a>  • <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_n%C6%B0%E1%BB%9Bc" title="Họ Rắn nước">Colubridae</a>  • <a href="/wiki/Cylindrophiidae" class="mw-redirect" title="Cylindrophiidae">Cylindrophiidae</a>  • <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_h%E1%BB%95" title="Họ Rắn hổ">Elapidae</a>  • <a href="/wiki/Loxocemus_bicolor" class="mw-redirect" title="Loxocemus bicolor">Loxocemidae</a>  • <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_Tr%C4%83n" title="Họ Trăn">Pythonidae</a>  • <a href="/wiki/Tropidophiidae" class="mw-redirect" title="Tropidophiidae">Tropidophiidae</a>  • <a href="/wiki/Uropeltidae" title="Uropeltidae">Uropeltidae</a>  • <a href="/wiki/R%E1%BA%AFn_Viper" class="mw-redirect" title="Rắn Viper">Viperidae</a>  • <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_R%E1%BA%AFn_m%E1%BB%91ng" title="Họ Rắn mống">Xenopeltidae</a></div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="2" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Snake_icon.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Snake_icon.svg/80px-Snake_icon.svg.png" decoding="async" width="80" height="74" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Snake_icon.svg/120px-Snake_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Snake_icon.svg/160px-Snake_icon.svg.png 2x" data-file-width="321" data-file-height="297" /></a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Cận bộ <a href="/wiki/Scolecophidia" title="Scolecophidia">Scolecophidia</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Anomalepididae" title="Anomalepididae">Anomalepididae</a>  • <a href="/wiki/Leptotyphlopidae" title="Leptotyphlopidae">Leptotyphlopidae</a>  • <a href="/wiki/Typhlopidae" class="mw-redirect" title="Typhlopidae">Typhlopidae</a>  • <a href="/wiki/Gerrhopilidae" class="mw-redirect" title="Gerrhopilidae">Gerrhopilidae</a>  • <a href="/w/index.php?title=Xenotyphlopidae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xenotyphlopidae (trang không tồn tại)">Xenotyphlopidae</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70958518"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r71573313"></div><div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="Tiêu_đề_chuẩn_frameless_&#124;text-top_&#124;10px_&#124;alt=Sửa_dữ_liệu_tại_Wikidata_&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q2102#identifiers&#124;Sửa_dữ_liệu_tại_Wikidata" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="Tiêu_đề_chuẩn_frameless_&#124;text-top_&#124;10px_&#124;alt=Sửa_dữ_liệu_tại_Wikidata_&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q2102#identifiers&#124;Sửa_dữ_liệu_tại_Wikidata" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Ki%E1%BB%83m_so%C3%A1t_t%C3%ADnh_nh%E1%BA%A5t_qu%C3%A1n" title="Kiểm soát tính nhất quán">Tiêu đề chuẩn</a> <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q2102#identifiers" title="Sửa dữ liệu tại Wikidata"><img alt="Sửa dữ liệu tại Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Th%C6%B0_vi%E1%BB%87n_Qu%E1%BB%91c_gia_Ph%C3%A1p" title="Thư viện Quốc gia Pháp">BNF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119332629">cb119332629</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb119332629">(data)</a></li> <li><a href="/wiki/LCCN" title="LCCN">LCCN</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/subjects/sh85123727">sh85123727</a></li> <li><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/NDL_(identifier)" class="extiw" title="en:NDL (identifier)">NDL</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00563054">00563054</a></li> <li><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/NKC_(identifier)" class="extiw" title="en:NKC (identifier)">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph114645&CON_LNG=ENG">ph114645</a></li> <li><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/%C4%B0sl%C3%A2m_Ansiklopedisi" class="extiw" title="en:İslâm Ansiklopedisi">TDVİA</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/yilan">yilan</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70958518"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r71573313"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Thẻ_nhận_dạng_đơn_vị_phân_loại" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="Thẻ_nhận_dạng_đơn_vị_phân_loại" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;text-align: left;"><a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:Th%E1%BA%BB_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_%C4%91%C6%A1n_v%E1%BB%8B_ph%C3%A2n_lo%E1%BA%A1i" title="Trợ giúp:Thẻ nhận dạng đơn vị phân loại">Thẻ nhận dạng đơn vị phân loại</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata">Wikidata</a>: <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q2102" class="extiw" title="wikidata:Q2102">Q2102</a></li> <li><a href="/wiki/INaturalist" title="INaturalist">iNaturalist</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://inaturalist.org/taxa/85553">85553</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Lấy từ “<a dir="ltr" href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Rắn&oldid=71893693">https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Rắn&oldid=71893693</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i" title="Đặc biệt:Thể loại">Thể loại</a>: <ul><li><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_s%E1%BB%AD_d%E1%BB%A5ng_b%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu_userbox_sai_c%C3%A1ch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thể loại:Bài viết sử dụng bản mẫu userbox sai cách (trang không tồn tại)">Bài viết sử dụng bản mẫu userbox sai cách</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:R%E1%BA%AFn" title="Thể loại:Rắn">Rắn</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:%C4%90%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt_nguy_hi%E1%BB%83m" title="Thể loại:Động vật nguy hiểm">Động vật nguy hiểm</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Ph%C3%A2n_b%E1%BB%99_R%E1%BA%AFn" title="Thể loại:Phân bộ Rắn">Phân bộ Rắn</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Nh%C3%B3m_lo%C3%A0i_do_Carl_Linnaeus_%C4%91%E1%BA%B7t_t%C3%AAn" title="Thể loại:Nhóm loài do Carl Linnaeus đặt tên">Nhóm loài do Carl Linnaeus đặt tên</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Thể loại ẩn: <ul><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Trang_c%C3%B3_l%E1%BB%97i_ch%C3%BA_th%C3%ADch" title="Thể loại:Trang có lỗi chú thích">Trang có lỗi chú thích</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Qu%E1%BA%A3n_l%C3%BD_CS1:_nhi%E1%BB%81u_t%C3%AAn:_danh_s%C3%A1ch_t%C3%A1c_gi%E1%BA%A3" title="Thể loại:Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả">Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_c%C3%B3_v%C4%83n_b%E1%BA%A3n_ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_German" title="Thể loại:Bài viết có văn bản ngữ tộc German">Bài viết có văn bản ngữ tộc German</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_c%C3%B3_v%C4%83n_b%E1%BA%A3n_ti%E1%BA%BFng_Nga" title="Thể loại:Bài viết có văn bản tiếng Nga">Bài viết có văn bản tiếng Nga</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_c%C3%B3_v%C4%83n_b%E1%BA%A3n_ti%E1%BA%BFng_%C4%90%E1%BB%A9c" title="Thể loại:Bài viết có văn bản tiếng Đức">Bài viết có văn bản tiếng Đức</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Qu%E1%BA%A3n_l%C3%BD_CS1:_s%E1%BB%AD_d%E1%BB%A5ng_tham_s%E1%BB%91_t%C3%A1c_gi%E1%BA%A3" title="Thể loại:Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả">Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%97i_CS1:_tham_s%E1%BB%91_kh%C3%B4ng_r%C3%B5" title="Thể loại:Lỗi CS1: tham số không rõ">Lỗi CS1: tham số không rõ</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu_webarchive_d%C3%B9ng_li%C3%AAn_k%E1%BA%BFt_wayback" title="Thể loại:Bản mẫu webarchive dùng liên kết wayback">Bản mẫu webarchive dùng liên kết wayback</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Trang_s%E1%BB%AD_d%E1%BB%A5ng_li%C3%AAn_k%E1%BA%BFt_t%E1%BB%B1_%C4%91%E1%BB%99ng_ISBN" title="Thể loại:Trang sử dụng liên kết tự động ISBN">Trang sử dụng liên kết tự động ISBN</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_c%C6%A1_b%E1%BA%A3n" title="Thể loại:Bài cơ bản">Bài cơ bản</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9a_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_BNF" title="Thể loại:Bài viết chứa nhận dạng BNF">Bài viết chứa nhận dạng BNF</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9a_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_LCCN" title="Thể loại:Bài viết chứa nhận dạng LCCN">Bài viết chứa nhận dạng LCCN</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9a_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_NDL" title="Thể loại:Bài viết chứa nhận dạng NDL">Bài viết chứa nhận dạng NDL</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9a_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_NKC" title="Thể loại:Bài viết chứa nhận dạng NKC">Bài viết chứa nhận dạng NKC</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9a_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_TDV%C4%B0A" title="Thể loại:Bài viết chứa nhận dạng TDVİA">Bài viết chứa nhận dạng TDVİA</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Taxonbars_without_from_parameter" title="Thể loại:Taxonbars without from parameter">Taxonbars without from parameter</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Th%E1%BA%BB_%C4%91%C6%A1n_v%E1%BB%8B_ph%C3%A2n_lo%E1%BA%A1i_tr%C3%AAn_trang_c%C3%B3_th%E1%BB%83_kh%C3%B4ng_l%C3%A0_%C4%91%C6%A1n_v%E1%BB%8B_ph%C3%A2n_lo%E1%BA%A1i" title="Thể loại:Thẻ đơn vị phân loại trên trang có thể không là đơn vị phân loại">Thẻ đơn vị phân loại trên trang có thể không là đơn vị phân loại</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_c%C6%A1_b%E1%BA%A3n_d%C3%A0i" title="Thể loại:Bài cơ bản dài">Bài cơ bản dài</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Trang này được sửa đổi lần cuối vào ngày 28 tháng 10 năm 2024, 02:38.</li> <li id="footer-info-copyright">Văn bản được phát hành theo <a href="/wiki/Wikipedia:Nguy%C3%AAn_v%C4%83n_Gi%E1%BA%A5y_ph%C3%A9p_Creative_Commons_Ghi_c%C3%B4ng%E2%80%93Chia_s%E1%BA%BB_t%C6%B0%C6%A1ng_t%E1%BB%B1_phi%C3%AAn_b%E1%BA%A3n_4.0_Qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF" title="Wikipedia:Nguyên văn Giấy phép Creative Commons Ghi công–Chia sẻ tương tự phiên bản 4.0 Quốc tế">Giấy phép Creative Commons Ghi công–Chia sẻ tương tự</a>; có thể áp dụng điều khoản bổ sung. Với việc sử dụng trang web này, bạn chấp nhận <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/vi">Điều khoản Sử dụng</a> và <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/vi">Quy định quyền riêng tư</a>. Wikipedia® là thương hiệu đã đăng ký của <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, một tổ chức phi lợi nhuận.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Quy định quyền riêng tư</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u">Giới thiệu Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Ph%E1%BB%A7_nh%E1%BA%ADn_chung">Lời phủ nhận</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Bộ Quy tắc Ứng xử Chung</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Lập trình viên</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/vi.wikipedia.org">Thống kê</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Tuyên bố về cookie</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//vi.m.wikipedia.org/w/index.php?title=R%E1%BA%AFn&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Phiên bản di động</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5fd85dd77d-k5cl2","wgBackendResponseTime":156,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.284","walltime":"1.474","ppvisitednodes":{"value":15930,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":244374,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":12684,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":25,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":6,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":290663,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":2,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1231.452 1 -total"," 40.22% 495.320 1 Bản_mẫu:Tham_khảo"," 30.02% 369.676 14 Bản_mẫu:Clade"," 14.66% 180.500 25 Bản_mẫu:Chú_thích_tạp_chí"," 14.57% 179.452 1 Bản_mẫu:Bảng_phân_loại"," 11.78% 145.124 1 Bản_mẫu:Hộp_thông_tin"," 11.75% 144.642 7 Bản_mẫu:Lang"," 8.66% 106.651 27 Bản_mẫu:Chú_thích_sách"," 8.60% 105.887 1 Bản_mẫu:Fossil_range"," 8.15% 100.319 1 Bản_mẫu:Phanerozoic_220px"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.683","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":19206468,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-85fc59d95f-sx6dr","timestamp":"20241114060946","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"R\u1eafn","url":"https:\/\/vi.wikipedia.org\/wiki\/R%E1%BA%AFn","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2102","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2102","author":{"@type":"Organization","name":"Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00f3ng g\u00f3p v\u00e0o c\u00e1c d\u1ef1 \u00e1n Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Qu\u1ef9 Wikimedia","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-10-30T09:26:01Z","dateModified":"2024-10-28T02:38:49Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/f\/f5\/Snakes_Diversity.jpg","headline":"m\u1ed9t nh\u00f3m c\u00e1c lo\u00e0i \u0111\u1ed9ng v\u1eadt b\u00f2 s\u00e1t \u0103n th\u1ecbt, t\u1eebng c\u00f3 ch\u00e2n v\u00e0 th\u00e2n h\u00ecnh tr\u00f2n d\u00e0i"}</script> </body> </html>