CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Steenkool - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"d6f42b7f-8c30-4659-8d82-5aead2bc7da5","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Steenkool","wgTitle":"Steenkool","wgCurRevisionId":68409447,"wgRevisionId":68409447,"wgArticleId":9159,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Pagina's die ISBN magische links gebruiken","Steenkool","Delfstof"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Steenkool","wgRelevantArticleId":9159,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true, "wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q24489","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready", "user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming", "ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="noindex,nofollow,max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b6/Coal.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1243"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b6/Coal.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="829"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="663"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Steenkool - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Steenkool"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Steenkool&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Steenkool"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Steenkool rootpage-Steenkool skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/28_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Steenkool&returntoquery=section%3D14%26veaction%3Dedit" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Steenkool&returntoquery=section%3D14%26veaction%3Dedit" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Steenkool&returntoquery=section%3D14%26veaction%3Dedit" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Steenkool&returntoquery=section%3D14%26veaction%3Dedit" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Oorsprong" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Oorsprong"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Oorsprong</span> </div> </a> <ul id="toc-Oorsprong-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Eigenschappen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Eigenschappen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Eigenschappen</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Eigenschappen-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Eigenschappen-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Eigenschappen-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-CO2-uitstoot" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#CO2-uitstoot"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>CO<sub>2</sub>-uitstoot</span> </div> </a> <ul id="toc-CO2-uitstoot-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Reserves,_winning,_gebruik_en_handel" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Reserves,_winning,_gebruik_en_handel"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Reserves, winning, gebruik en handel</span> </div> </a> <ul id="toc-Reserves,_winning,_gebruik_en_handel-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kolenmijnen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kolenmijnen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Kolenmijnen</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Kolenmijnen-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Kolenmijnen-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Kolenmijnen-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Steenkoolwinning_in_België" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Steenkoolwinning_in_België"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Steenkoolwinning in België</span> </div> </a> <ul id="toc-Steenkoolwinning_in_België-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Steenkoolwinning_in_Nederland" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Steenkoolwinning_in_Nederland"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Steenkoolwinning in Nederland</span> </div> </a> <ul id="toc-Steenkoolwinning_in_Nederland-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Steenkoolwinning_in_Duitsland" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Steenkoolwinning_in_Duitsland"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Steenkoolwinning in Duitsland</span> </div> </a> <ul id="toc-Steenkoolwinning_in_Duitsland-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Steenkool_omzetten_in_vloeibare_brandstoffen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Steenkool_omzetten_in_vloeibare_brandstoffen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Steenkool omzetten in vloeibare brandstoffen</span> </div> </a> <ul id="toc-Steenkool_omzetten_in_vloeibare_brandstoffen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Transport_over_zee" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Transport_over_zee"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Transport over zee</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Transport_over_zee-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Transport over zee-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Transport_over_zee-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Methaangas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Methaangas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Methaangas</span> </div> </a> <ul id="toc-Methaangas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Oxidatie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Oxidatie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Oxidatie</span> </div> </a> <ul id="toc-Oxidatie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zelfontbranding" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zelfontbranding"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Zelfontbranding</span> </div> </a> <ul id="toc-Zelfontbranding-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Corrosie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Corrosie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.4</span> <span>Corrosie</span> </div> </a> <ul id="toc-Corrosie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Steenkoolprijzen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Steenkoolprijzen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Steenkoolprijzen</span> </div> </a> <ul id="toc-Steenkoolprijzen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Externe_links" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Externe_links"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Externe links</span> </div> </a> <ul id="toc-Externe_links-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Steenkool</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 126 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-126" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">126 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Steenkool" title="Steenkool – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Steenkool" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Carb%C3%B3n" title="Carbón – Aragonees" lang="an" hreflang="an" data-title="Carbón" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragonees" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%AD%D9%85_%D8%AD%D8%AC%D8%B1%D9%8A" title="فحم حجري – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="فحم حجري" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B2%E0%A6%BE" title="কয়লা – Assamees" lang="as" hreflang="as" data-title="কয়লা" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="Assamees" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Carb%C3%B3n" title="Carbón – Asturisch" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Carbón" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturisch" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/K%27illima" title="K'illima – Aymara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="K'illima" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="Aymara" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/K%C3%B6m%C3%BCr" title="Kömür – Azerbeidzjaans" lang="az" hreflang="az" data-title="Kömür" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbeidzjaans" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Coal" title="Coal – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Coal" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D1%8C" title="Вугаль – Belarussisch" lang="be" hreflang="be" data-title="Вугаль" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarussisch" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D1%8C" title="Вугаль – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Вугаль" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/St%C3%A8ngkul" title="Stèngkul – Bataviaans" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Stèngkul" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Bataviaans" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%8A%D0%B3%D0%BB%D0%B8%D1%89%D0%B0" title="Въглища – Bulgaars" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Въглища" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgaars" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A4%87%E0%A4%B2%E0%A4%BE" title="कोइला – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="कोइला" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Batu_arang" title="Batu arang – Banjar" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Batu arang" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="Banjar" class="interlanguage-link-target"><span>Banjar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B2%E0%A6%BE" title="কয়লা – Bengaals" lang="bn" hreflang="bn" data-title="কয়লা" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengaals" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Glaou" title="Glaou – Bretons" lang="br" hreflang="br" data-title="Glaou" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Bretons" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Ugalj" title="Ugalj – Bosnisch" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Ugalj" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Carb%C3%B3" title="Carbó – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Carbó" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chy mw-list-item"><a href="https://chy.wikipedia.org/wiki/Ho%27ose" title="Ho'ose – Cheyenne" lang="chy" hreflang="chy" data-title="Ho'ose" data-language-autonym="Tsetsêhestâhese" data-language-local-name="Cheyenne" class="interlanguage-link-target"><span>Tsetsêhestâhese</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%DB%95%DA%B5%D9%88%D9%88%D8%B2" title="خەڵووز – Soranî" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="خەڵووز" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Soranî" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Uhl%C3%AD" title="Uhlí – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Uhlí" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%C3%87%C4%95%D1%80_%D0%BA%C4%83%D0%BC%D1%80%C4%83%D0%BA%C4%95" title="Çĕр кăмрăкĕ – Tsjoevasjisch" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Çĕр кăмрăкĕ" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Tsjoevasjisch" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Glo" title="Glo – Welsh" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Glo" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Welsh" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Kul_(bjergart)" title="Kul (bjergart) – Deens" lang="da" hreflang="da" data-title="Kul (bjergart)" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Deens" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Kohle" title="Kohle – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Kohle" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B1%CE%B9%CE%AC%CE%BD%CE%B8%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%B1%CF%82_(%CE%BA%CE%B1%CF%8D%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%BF)" title="Γαιάνθρακας (καύσιμο) – Grieks" lang="el" hreflang="el" data-title="Γαιάνθρακας (καύσιμο)" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Grieks" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/Carb%C3%B2%E1%B9%85" title="Carbòṅ – Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Carbòṅ" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Coal" title="Coal – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Coal" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Karbo" title="Karbo – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Karbo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Carb%C3%B3n" title="Carbón – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Carbón" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Kivis%C3%BCsi" title="Kivisüsi – Estisch" lang="et" hreflang="et" data-title="Kivisüsi" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estisch" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Harrikatz" title="Harrikatz – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Harrikatz" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%BA%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%B3%D9%86%DA%AF" title="زغال‌سنگ – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="زغال‌سنگ" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Kivihiili" title="Kivihiili – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kivihiili" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Kol" title="Kol – Faeröers" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Kol" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="Faeröers" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Charbon" title="Charbon – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Charbon" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/K%C3%B6%C3%B6l" title="Kööl – Noord-Fries" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Kööl" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="Noord-Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Cjarbon" title="Cjarbon – Friulisch" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Cjarbon" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="Friulisch" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Gual" title="Gual – Iers" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Gual" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Iers" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Gual" title="Gual – Schots-Gaelisch" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Gual" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="Schots-Gaelisch" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Carb%C3%B3n" title="Carbón – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Carbón" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/M%C3%B2i-than" title="Mòi-than – Hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Mòi-than" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A4%D7%97%D7%9D" title="פחם – Hebreeuws" lang="he" hreflang="he" data-title="פחם" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebreeuws" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A4%AF%E0%A4%B2%E0%A4%BE" title="कोयला – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="कोयला" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Ugljen" title="Ugljen – Kroatisch" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Ugljen" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Chabon" title="Chabon – Haïtiaans Creools" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Chabon" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="Haïtiaans Creools" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/K%C5%91sz%C3%A9n" title="Kőszén – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Kőszén" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%AD" title="Ածուխ – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ածուխ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%AD" title="Ածուխ – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Ածուխ" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Batu_bara" title="Batu bara – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Batu bara" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Karbono" title="Karbono – Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Karbono" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Kol" title="Kol – IJslands" lang="is" hreflang="is" data-title="Kol" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="IJslands" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Carbone" title="Carbone – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Carbone" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E7%9F%B3%E7%82%AD" title="石炭 – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="石炭" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Areng_watu" title="Areng watu – Javaans" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Areng watu" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Javaans" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%A8%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%98_(%E1%83%AC%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%A6%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98)" title="ნახშირი (წიაღისეული) – Georgisch" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ნახშირი (წიაღისეული)" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgisch" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D3%A9%D0%BC%D1%96%D1%80" title="Көмір – Kazachs" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Көмір" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazachs" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%B2%E0%B2%BF%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%A6%E0%B2%B2%E0%B3%81" title="ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು – Kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಕಲ್ಲಿದ್ದಲು" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%84%9D%ED%83%84" title="석탄 – Koreaans" lang="ko" hreflang="ko" data-title="석탄" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreaans" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%DA%98%D9%95%D9%86%D8%A0" title="ژٕنؠ – Kasjmiri" lang="ks" hreflang="ks" data-title="ژٕنؠ" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="Kasjmiri" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D3%A9%D0%BC%D2%AF%D1%80" title="Көмүр – Kirgizisch" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Көмүр" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Kirgizisch" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Carbo" title="Carbo – Latijn" lang="la" hreflang="la" data-title="Carbo" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latijn" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%8A%D1%83%D1%80%D1%83%D1%87%D3%80" title="ХъуручӀ – Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="ХъуручӀ" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target"><span>Лакку</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Sjteekoal" title="Sjteekoal – Limburgs" lang="li" hreflang="li" data-title="Sjteekoal" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Carbon" title="Carbon – Ligurisch" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Carbon" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurisch" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Carbun" title="Carbun – Lombardisch" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Carbun" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombardisch" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%96%E0%BB%88%E0%BA%B2%E0%BA%99%E0%BA%AB%E0%BA%B5%E0%BA%99" title="ຖ່ານຫີນ – Laotiaans" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ຖ່ານຫີນ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="Laotiaans" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Akmens_anglis" title="Akmens anglis – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Akmens anglis" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Akme%C5%86ogles" title="Akmeņogles – Lets" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Akmeņogles" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Lets" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Arintany" title="Arintany – Malagassisch" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Arintany" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Malagassisch" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%88%D0%B0%D0%B3%D0%BB%D0%B5%D0%BD" title="Јаглен – Macedonisch" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Јаглен" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonisch" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%BD%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B4%B0%E0%B4%BF" title="കൽക്കരി – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="കൽക്കരി" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D2%AF%D2%AF%D1%80%D1%81" title="Нүүрс – Mongools" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Нүүрс" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Mongools" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A4%B3%E0%A4%B8%E0%A4%BE" title="कोळसा – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="कोळसा" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Arang_batu" title="Arang batu – Maleis" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Arang batu" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Maleis" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%BB%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%AE%E1%80%B8%E1%80%9E%E1%80%BD%E1%80%B1%E1%80%B8" title="ကျောက်မီးသွေး – Birmaans" lang="my" hreflang="my" data-title="ကျောက်မီးသွေး" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Birmaans" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Teconalli" title="Teconalli – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Teconalli" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A4%87%E0%A4%B2%E0%A4%BE" title="कोइला – Nepalees" lang="ne" hreflang="ne" data-title="कोइला" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="Nepalees" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%82%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE" title="ह्यंग्वा – Newari" lang="new" hreflang="new" data-title="ह्यंग्वा" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="Newari" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Kol" title="Kol – Noors - Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Kol" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Noors - Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Kull" title="Kull – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Kull" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nv mw-list-item"><a href="https://nv.wikipedia.org/wiki/Ts%C3%A9k%C7%AB%CA%BC" title="Tsékǫʼ – Navajo" lang="nv" hreflang="nv" data-title="Tsékǫʼ" data-language-autonym="Diné bizaad" data-language-local-name="Navajo" class="interlanguage-link-target"><span>Diné bizaad</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Carbon" title="Carbon – Occitaans" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Carbon" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Occitaans" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%C3%86%D0%B2%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D1%8B" title="Æвзалы – Ossetisch" lang="os" hreflang="os" data-title="Æвзалы" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="Ossetisch" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%95%E0%A9%8B%E0%A8%B2%E0%A8%BE" title="ਕੋਲਾ – Punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਕੋਲਾ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Carbon" title="Carbon – Picardisch" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Carbon" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picardisch" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pdc mw-list-item"><a href="https://pdc.wikipedia.org/wiki/Kohl" title="Kohl – Pennsylvania-Duits" lang="pdc" hreflang="pdc" data-title="Kohl" data-language-autonym="Deitsch" data-language-local-name="Pennsylvania-Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deitsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C4%99gle_kopalne" title="Węgle kopalne – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Węgle kopalne" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A6%D9%84%D8%A7" title="کوئلا – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="کوئلا" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%DA%89%D8%A8%D8%B1%D9%8A%D9%86_%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="ډبرين سکاره – Pasjtoe" lang="ps" hreflang="ps" data-title="ډبرين سکاره" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Pasjtoe" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Carv%C3%A3o_mineral" title="Carvão mineral – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Carvão mineral" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/K%27illimsa" title="K'illimsa – Quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="K'illimsa" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="Quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/C%C4%83rbune" title="Cărbune – Roemeens" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Cărbune" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Roemeens" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/C%C3%A2rbuni" title="Cârbuni – Aroemeens" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Cârbuni" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="Aroemeens" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D0%B5%D0%BC%D1%8B%D0%B9_%D1%83%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D1%8C" title="Ископаемый уголь – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Ископаемый уголь" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%B3%D0%BB%D1%8F" title="Угля – Roetheens" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Угля" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Roetheens" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%B0%D1%81_%D1%87%D0%BE%D1%85" title="Таас чох – Jakoets" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Таас чох" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Jakoets" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Cravuni" title="Cravuni – Siciliaans" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Cravuni" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Siciliaans" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Ugljen" title="Ugljen – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Ugljen" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Coal" title="Coal – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Coal" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Uhlie" title="Uhlie – Slowaaks" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Uhlie" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slowaaks" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Premog" title="Premog – Sloveens" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Premog" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Sloveens" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Dhuxul_Dhagax" title="Dhuxul Dhagax – Somalisch" lang="so" hreflang="so" data-title="Dhuxul Dhagax" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="Somalisch" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Qymyri" title="Qymyri – Albanees" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Qymyri" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Albanees" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%B3%D0%B0%D1%99" title="Угаљ – Servisch" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Угаљ" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Servisch" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Batubara" title="Batubara – Soendanees" lang="su" hreflang="su" data-title="Batubara" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="Soendanees" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Kol_(br%C3%A4nsle)" title="Kol (bränsle) – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Kol (bränsle)" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Makaa_mawe" title="Makaa mawe – Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Makaa mawe" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%A8%E0%AE%BF%E0%AE%B2%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AE%B0%E0%AE%BF" title="நிலக்கரி – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="நிலக்கரி" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AC%E0%B1%8A%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%97%E0%B1%81" title="బొగ్గు – Telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="బొగ్గు" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B8%D1%88%D1%82" title="Ангишт – Tadzjieks" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Ангишт" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="Tadzjieks" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%96%E0%B9%88%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%AB%E0%B8%B4%E0%B8%99" title="ถ่านหิน – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="ถ่านหิน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Karbon_(bato)" title="Karbon (bato) – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Karbon (bato)" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/K%C3%B6m%C3%BCr" title="Kömür – Turks" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Kömür" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turks" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%83%D0%B3%D1%96%D0%BB%D0%BB%D1%8F" title="Вугілля – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Вугілля" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A6%D9%84%DB%81" title="کوئلہ – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="کوئلہ" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Ko%CA%BBmir" title="Koʻmir – Oezbeeks" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Koʻmir" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Oezbeeks" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Carbon" title="Carbon – Venetiaans" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Carbon" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Than_%C4%91%C3%A1" title="Than đá – Vietnamees" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Than đá" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamees" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Hoye" title="Hoye – Waals" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Hoye" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="Waals" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Uring" title="Uring – Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Uring" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%85%A4" title="煤 – Wuyu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="煤" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wuyu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%85%A4" title="煤 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="煤" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E7%85%A4" title="煤 – Klassiek Chinees" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="煤" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Klassiek Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Th%C3%B4%CD%98-tho%C3%A0%E2%81%BF" title="Thô͘-thoàⁿ – Minnanyu" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Thô͘-thoàⁿ" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnanyu" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%85%A4" title="煤 – Kantonees" lang="yue" hreflang="yue" data-title="煤" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonees" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q24489#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Steenkool" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Steenkool" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Steenkool"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Steenkool&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Steenkool"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Steenkool&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Steenkool" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Steenkool" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Steenkool&oldid=68409447" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Steenkool&id=68409447&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DSteenkool%26section%3D14%26veaction%3Dedit"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DSteenkool%26section%3D14%26veaction%3Dedit"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Steenkool"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Steenkool&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Steenkool&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Coal" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q24489" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Coal.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Coal.jpg/260px-Coal.jpg" decoding="async" width="260" height="269" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b6/Coal.jpg 1.5x" data-file-width="360" data-file-height="373" /></a><figcaption>Steenkool</figcaption></figure> <p><b>Steenkool</b> is een <a href="/wiki/Fossiele_brandstof" title="Fossiele brandstof">fossiele brandstof</a> en bestaat uit afzettingen van plantenresten die in het <a href="/wiki/Geologie" title="Geologie">geologisch</a> verleden zijn gevormd. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Oorsprong">Oorsprong</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Oorsprong" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Oorsprong"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De West-Europese steenkool ontstond in het <a href="/wiki/Westfalien" title="Westfalien">Westfalien</a>, zo'n 313,0 tot 303,9 miljoen jaar geleden, een subperiode van het <a href="/wiki/Carboon_(periode)" class="mw-redirect" title="Carboon (periode)">Carboon</a>. Uit plantaardig <a href="/wiki/Organisch_materiaal" class="mw-redirect" title="Organisch materiaal">organisch materiaal</a>, dat in de <a href="/wiki/Aardkorst" title="Aardkorst">aardkorst</a> <a href="/wiki/Geologische_tijdschaal" title="Geologische tijdschaal">langdurig</a> aan hoge druk en warmte werd blootgesteld, ontstonden uiteindelijk tamelijk zuivere <a href="/wiki/Koolstof" title="Koolstof">koolstof</a> en vluchtige <a href="/wiki/Chemische_verbinding" class="mw-redirect" title="Chemische verbinding">verbindingen</a>, waarbij laatstgenoemde grotendeels zijn ontsnapt. De transformatie of <i><a href="/wiki/Diagenese#Diagenese_van_organisch_materiaal" title="Diagenese">diagenese</a></i> verloopt, met toenemende blootstelling aan druk en temperatuur, van <a href="/wiki/Veen_(grondsoort)" title="Veen (grondsoort)">veen</a> via <a href="/wiki/Bruinkool" title="Bruinkool">bruinkool</a> naar steenkool en <a href="/wiki/Antraciet_(materiaal)" title="Antraciet (materiaal)">antraciet</a>, uiteindelijk naar <a href="/wiki/Grafiet" title="Grafiet">grafiet</a>. Bij verdere compressie van grafiet zou <a href="/wiki/Diamant" title="Diamant">diamant</a> kunnen ontstaan. Dat voor dit proces in principe geen lange tijd nodig is, is in diverse experimenten bewezen. Hierbij werd organisch materiaal aan sterke druk onderworpen waarbij zich binnen een paar dagen steenkool vormde.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In steenkoolafzettingen zijn soms de afdrukken van de <a href="/wiki/Fossiele_planten" title="Fossiele planten">fossiele planten</a> en bomen, waaruit het is ontstaan, nog herkenbaar. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Eigenschappen">Eigenschappen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Eigenschappen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Eigenschappen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ter classificatie van steenkool is de <a href="/wiki/Vitriniet-reflectie" title="Vitriniet-reflectie">vitriniet-reflectie</a>-methode belangrijk om de temperatuurgeschiedenis van sedimenten in een sedimentair bekken te bepalen. De meting van de reflectie van vitriniet toont aan: hoe hoger de reflectie, hoe minder gas erin voorkomt, en daarmee hoe hoger het koolgehalte. </p> <ul><li><a href="/wiki/Soortelijke_massa" class="mw-redirect" title="Soortelijke massa">soortelijke massa</a> (<a href="/wiki/Kilogram" title="Kilogram">kg</a>/<a href="/wiki/Meter" title="Meter">m</a><sup>3</sup>): 1250-1400</li> <li><a href="/wiki/Verbrandingswaarde" class="mw-redirect" title="Verbrandingswaarde">verbrandingswaarde</a> (<a href="/wiki/Mega_(voorvoegsel)" class="mw-redirect" title="Mega (voorvoegsel)">M</a><a href="/wiki/Joule" title="Joule">J</a>/kg): 24-35</li></ul> <table class="wikitable" style="text-align:center;"> <tbody><tr> <th>naam </th> <th>inkolings-<br />graad </th> <th>water-<br />gehalte % </th> <th>vluchtige bestanddelen % <p>(watervrij) </p> </th> <th>C koolstof % <p>(watervrij) </p> </th> <th>H waterstof % <p>(watervrij) </p> </th> <th>O zuurstof % <p>(watervrij) </p> </th> <th>verbrandingswaarde<br />in MJ/kg (watervrij) </th></tr> <tr> <td>bruinkool </td> <td>laag </td> <td>45 - 60 </td> <td>60 - 43 </td> <td>65 - 75 </td> <td>8,0 - 5,5 </td> <td>30 - 12 </td> <td>< 25 - 28 </td></tr> <tr> <td>vlamkool </td> <td> </td> <td>4 - 7 </td> <td>45 - 40 </td> <td>75 - 81 </td> <td>6,6 - 5,8 </td> <td>> 9,8 </td> <td>< 33 </td></tr> <tr> <td>gasvlamkool </td> <td> </td> <td>3 - 6 </td> <td>40 - 35 </td> <td>81 - 85 </td> <td>5,8 - 5,6 </td> <td>9,8 - 7,3 </td> <td>33,0 - 34,2 </td></tr> <tr> <td>gaskool </td> <td> </td> <td>3 - 5 </td> <td>35 - 28 </td> <td>85 - 87,5 </td> <td>5,6 - 5,0 </td> <td>7,3 - 4,5 </td> <td>33,9 - 34,8 </td></tr> <tr> <td>vetkool </td> <td> </td> <td>2 - 4 </td> <td>28 - 19 </td> <td>87,5 - 89,5 </td> <td>5,0 - 4,5 </td> <td>4,5 - 3,2 </td> <td>34,5 - 35,6 </td></tr> <tr> <td>esskool </td> <td> </td> <td>2 - 4 </td> <td>19 - 14 </td> <td>89,5 - 90,5 </td> <td>4,5 - 4,0 </td> <td>3,2 - 2,8 </td> <td>35,2 - 35,6 </td></tr> <tr> <td>magerkool </td> <td> </td> <td>1 - 3 </td> <td>14 - 12 </td> <td>90,5 - 91,5 </td> <td>4,0 - 3,75 </td> <td>2,8 - 2,5 </td> <td>35,2 - 35,5 </td></tr> <tr> <td>antraciet </td> <td>hoog </td> <td>< 2 </td> <td>< 12 </td> <td>> 91,5 </td> <td>< 3,75 </td> <td>< 2,0 </td> <td>35,0 - 35,3 </td></tr></tbody></table> <p>Steenkool komt voor in diverse kolensoorten en -kwaliteiten zoals <a href="/wiki/Antraciet_(materiaal)" title="Antraciet (materiaal)">antraciet</a>, ess- (of halfvet)kool, rookzwakke (of driekwart vet)kool en vetkool. Het verschil in gasgehalte maakt het onderscheid tussen deze varianten. Antraciet bevat het minste gas en vetkool het meest. Antraciet en magere kolen zijn gasarm en met name geschikt voor de huisbrand. De esskolen en rookzwakke kolen zijn bestemd voor industrieel gebruik of als brandstof in <a href="/wiki/Elektriciteitscentrale" title="Elektriciteitscentrale">elektriciteitscentrales</a>. Vetkolen zijn zeer gasrijk; bij verhitting vergruizen deze kolen tot blokjes en klitten aaneen tot sintels. Deze zijn daardoor zeer geschikt voor de fabricage van <a href="/wiki/Cokes" title="Cokes">cokes</a>; een harde kool, bijna rookvrij en nagenoeg zonder zwavel en <a href="/wiki/Fosfor" title="Fosfor">fosfor</a>. Cokes wordt voornamelijk gebruikt bij de productie van ijzer door <a href="/wiki/Hoogoven" title="Hoogoven">hoogovens</a> en gieterijen. Het <a href="/wiki/Lichtgas" title="Lichtgas">gas</a> dat bij de productie van cokes vrijkomt is een energiebron maar ook een grondstof voor de bereiding van stikstof<a href="/wiki/Kunstmest" title="Kunstmest">kunstmest</a> en andere chemische producten. Vetkool kan ook direct worden ingezet als brandstof voor de industrie, schepen en <a href="/wiki/Locomotief_(spoorwegmaterieel)" title="Locomotief (spoorwegmaterieel)">locomotieven</a>. Bij de winning van huisbrandkolen komen ook veel vergruisde kolen vrij, de zogenaamde fijnkolen. De fijnkolen zijn niet geschikt als huisbrandkolen, maar worden als – goedkopere – industriekolen verkocht. Door fijnkool en <a href="/wiki/Pek" title="Pek">pek</a> te mengen en vervolgens samen te persen kunnen briketten en <a href="/wiki/Eierkool" title="Eierkool">eierkolen</a> worden gefabriceerd die wel weer geschikt zijn voor huisbrand. Gaskool werd traditioneel gebruikt in de steen- en glasindustrie.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="CO2-uitstoot">CO<sub>2</sub>-uitstoot</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: CO2-uitstoot" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: CO2-uitstoot"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Bij de verbranding van 1 kg steenkool komt ca 3,66 (44/12)  kg CO<sub>2</sub> vrij.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Dit is echter maar een gedeelte van de totale hoeveelheid CO<sub>2</sub>-uitstoot die steenkool als product veroorzaakt. Volgens de well-to-wheelmethodiek wordt alle CO<sub>2</sub> die ontstaat bij het opsporen, winnen, transporteren en opslaan van steenkolen toegerekend aan de CO<sub>2</sub>-uitstoot van steenkool. Dat kan wel zo'n 20% bedragen, daarmee komt de totale uitstoot op 4,4 kg CO<sub>2</sub> per kg steenkool. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Reserves,_winning,_gebruik_en_handel"><span id="Reserves.2C_winning.2C_gebruik_en_handel"></span>Reserves, winning, gebruik en handel</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Reserves, winning, gebruik en handel" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Reserves, winning, gebruik en handel"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In 2020 zijn de wereldwijd steenkoolreserves zo'n 1075 miljard ton, voldoende om het huidige productietempo 140 jaar vol te houden. Landen met grote steenkoolreserves zijn de <a href="/wiki/Verenigde_Staten" title="Verenigde Staten">Verenigde Staten</a> met circa 23% van de wereldwijde reserves, <a href="/wiki/Rusland" title="Rusland">Rusland</a> met 15%, <a href="/wiki/Australi%C3%AB_(land)" title="Australië (land)">Australië</a> (14%) en de <a href="/wiki/Volksrepubliek_China" title="Volksrepubliek China">Volksrepubliek China</a> (13%).<sup id="cite_ref-BP20_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-BP20-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Bij steenkool wordt een belangrijke tweedeling gebruikt met betrekking tot de toepassing: </p> <ul><li><b>Stoomkolen</b>: (Steam Coal, SC) steenkool als brandstof voor industriële processen en <a href="/wiki/Elektriciteitscentrale" title="Elektriciteitscentrale">elektriciteitscentrales</a>.</li> <li><b>Cokeskolen</b>: (Coal Suitable For Coking, CSFC, 21-34% gashoudend) na <a href="/wiki/Pyrolyse" title="Pyrolyse">ontgassing</a> gebruik als <a href="/wiki/Cokes" title="Cokes">cokes</a> in <a href="/wiki/Hoogoven" title="Hoogoven">hoogovens</a> als koolstof- en energiebron bij de productie van <a href="/wiki/IJzer_(element)" title="IJzer (element)">ijzer</a>. Hier wordt steenkool gebruikt als <a href="/wiki/Reductie_(scheikunde)" title="Reductie (scheikunde)">reductiemiddel</a>.</li></ul> <p>Wereldwijd wordt ongeveer 90% van alle gedolven steenkool ingezet als brandstof en de overige 10% bij de ijzerproductie. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:BP_Steenkool_1981-2008.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/BP_Steenkool_1981-2008.png/260px-BP_Steenkool_1981-2008.png" decoding="async" width="260" height="168" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/BP_Steenkool_1981-2008.png/390px-BP_Steenkool_1981-2008.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/BP_Steenkool_1981-2008.png/520px-BP_Steenkool_1981-2008.png 2x" data-file-width="1275" data-file-height="825" /></a><figcaption>Overzicht steenkolenwinning wereldwijd tussen 1981 en 2008. Bron BP Statistical Review of World Energy 2009</figcaption></figure> <p>In 2017 werd wereldwijd 7,7 miljard ton gewonnen, dit was een stijging van 200 miljoen ton ten opzichte van 2016.<sup id="cite_ref-BP18_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-BP18-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Van de totale productie was circa 10% cokeskool en de rest stoomkolen. In 2000 lag de totale productie op 4,7 miljard ton. Van de totale stijging van 3,0 miljard ton in deze periode komt 2,1 miljard ton voor rekening van China.<sup id="cite_ref-BP18_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-BP18-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In 2017 waren de vijf grootste producenten van steenkool: China met 46% van het totaal, India met 9,3%, de Verenigde Staten (9,1%), Australië (6,2%) en Rusland (5,3%).<sup id="cite_ref-BP18_5-2" class="reference"><a href="#cite_note-BP18-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Binnen Europa hebben Duitsland (voornamelijk bruinkool) en <a href="/wiki/Polen" title="Polen">Polen</a> de grootste steenkoolindustrie.<sup id="cite_ref-BP18_5-3" class="reference"><a href="#cite_note-BP18-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>In 2013 werd een record aan steenkool gewonnen, namelijk 8,3 miljard ton. Sinds 2014 lijkt de winning van steenkool op zijn retour. </p><p>Veel gewonnen steenkool wordt in hetzelfde land verbruikt. In 2017 werd internationaal 1,2 miljard ton steenkool verscheept.<sup id="cite_ref-KST_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-KST-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De twee grootste exporteurs zijn Australië en <a href="/wiki/Indonesi%C3%AB" title="Indonesië">Indonesië</a> die tezamen de helft van alle export voor hun rekening nemen. Rusland, de Verenigde Staten, <a href="/wiki/Colombia" title="Colombia">Colombia</a> en Zuid-Afrika zijn ook grote exporteurs. India is de grootste importeur met 0,2 miljard ton op jaarbasis, gevolgd op kleine afstand door Japan en de Europese Unie. <a href="/wiki/Duitsland" title="Duitsland">Duitsland</a> is met 50 miljoen ton de grootste importeur in Europa en heeft de sterke daling van de eigen productie grotendeels gecompenseerd.<sup id="cite_ref-KST_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-KST-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nederland importeert bijna 15 miljoen ton per jaar.<sup id="cite_ref-KST_6-2" class="reference"><a href="#cite_note-KST-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De kwaliteit van steenkool wordt vooral bepaald door de <a href="/wiki/Calorische_waarde" class="mw-redirect" title="Calorische waarde">calorische waarde</a>, maar ook door het aandeel van niet koolstof bestanddelen als <a href="/wiki/Zwavel" title="Zwavel">zwavel</a>, <a href="/wiki/As_(verbranding)" title="As (verbranding)">as</a> en <a href="/wiki/Water" title="Water">water</a>. Door de grote verschillen in kwaliteit is er geen steenkoolmarkt zoals die bijvoorbeeld bestaat voor <a href="/wiki/Aardolie" title="Aardolie">aardolie</a>. De prijzen komen via onderhandelingen tussen producenten en consumenten tot stand. Voor cokeskool is er een jaarlijkse onderhandeling tussen de grootste producent Australië en de grootste gebruiker Japan. De contractprijs die zij afspreken, is een basis (benchmark) voor alle andere cokeskool-contracten. In de belangrijke export- en importhavens van steenkool, zoals <a href="/wiki/Newcastle_(Australi%C3%AB)" title="Newcastle (Australië)">Newcastle</a> in Australië, <a href="/wiki/Richards_Bay" class="mw-redirect" title="Richards Bay">Richards Bay</a> in Zuid-Afrika en <a href="/wiki/Haven_van_Rotterdam" title="Haven van Rotterdam">Rotterdam</a>, wordt nog veel steenkool verhandeld en worden prijzen gepubliceerd.<sup id="cite_ref-KST_6-3" class="reference"><a href="#cite_note-KST-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>In Nederland is na de ontdekking van <a href="/wiki/Aardgaswinning_in_Nederland" title="Aardgaswinning in Nederland">aardgas</a> op eigen grondgebied steenkool voor verwarming van woningen en gebouwen, in de <a href="/wiki/1960-1969" title="1960-1969">jaren zestig</a> van de 20e eeuw aanvankelijk in onbruik geraakt. Voor energieopwekking was het minder in trek omdat bij de verbranding ervan veel meer <a href="/wiki/Kooldioxide" class="mw-redirect" title="Kooldioxide">kooldioxide</a>, een <a href="/wiki/Broeikasgas" title="Broeikasgas">broeikasgas</a>, ontstaat dan bij de verbranding van <a href="/wiki/Aardolie" title="Aardolie">aardolie</a> of aardgas, en omdat het vaak vrij sterk verontreinigd is met onder andere <a href="/wiki/Zwavel" title="Zwavel">zwavel</a> waardoor bij de verbranding ook het schadelijke <a href="/wiki/Zwaveldioxide" title="Zwaveldioxide">zwaveldioxide</a> als bijproduct ontstaat. Omdat het een van de goedkoopste fossiele brandstoffen is, wordt ongeveer een kwart van alle elektriciteit opgewekt met steenkool als brandstof.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Tot de jaren zestig van de 20e eeuw werden veel huizen in Nederland en België met <a href="/wiki/Kolenkachel" title="Kolenkachel">kolenkachels</a> verwarmd. De kolen werden in zakken aangevoerd (ze werden per <a href="/wiki/Mud_(volume)" title="Mud (volume)">mud</a> afgerekend) en in kolenhokken en -kelders gestort, waaruit ze in een <a href="/wiki/Kolenkit" title="Kolenkit">kolenkit</a> werden geschept om ze te gebruiken. De opkomst van het <a href="/wiki/Aardgas" title="Aardgas">aardgas</a> heeft de kolenkit uit de huiskamers doen verdwijnen. Belangrijke redenen voor de meeste gezinnen om op aardgas over te gaan was ten eerste dat verwarmen met steenkool veel bewerkelijker is, men moet in de gaten houden dat er voldoende kolen op het vuur zijn, de as moet worden opgeruimd, bij het aanmaken van het vuur soms last van rook in de kamer. Op den duur werden kolen duurder in verbruik dan gas. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kolenmijnen">Kolenmijnen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Kolenmijnen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Kolenmijnen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In de <a href="/wiki/Oudheid" title="Oudheid">oudheid</a>, bijvoorbeeld bij de <a href="/wiki/Oude_Rome" title="Oude Rome">Romeinen</a>, was al bekend dat steenkool als brandstof te gebruiken was, maar omdat <a href="/wiki/Hout" title="Hout">hout</a> toen nog veel gemakkelijker te krijgen was gebruikte men dit liever om aan warmte-energie te komen. Steenkool werd ook alleen gebruikt als het dicht aan de oppervlakte lag en zo goedkoop te <a href="/wiki/Delfstof" title="Delfstof">delven</a> was. Toen in <a href="/wiki/Middeleeuwen" title="Middeleeuwen">middeleeuws Europa</a> de houtvoorraad slonk werd het economisch interessanter om de productie van steenkool op te pakken en werden er langzamerhand nieuwe <a href="/wiki/Kolenmijn" title="Kolenmijn">mijnen</a> aangelegd. <a href="/wiki/Engeland" title="Engeland">Engeland</a> was het eerste land waarin, vanwege de schaarste aan hout, de steenkoolwinning een betrekkelijk grote omvang aannam (13e eeuw). Omdat deze steenkool vanwege de hoge transportkosten hoofdzakelijk gewonnen werd in locaties dicht bij zee of aangevoerd werd over zee, stond het de eerste eeuwen ook wel bekend als "sea coal". Langzamerhand werden er steeds meer mijnen aangelegd en die werden ook steeds dieper. Maar het grondwater werd steeds meer een probleem en dieper dan het grondwaterpeil kon men lang geen kolen delven. Pas met de komst van de <a href="/wiki/Stoommachine" title="Stoommachine">stoommachine</a> werd het mogelijk om op grote schaal grondwater weg te pompen en nam de grootschalige mijnbouw met soms kilometersdiepe mijnen een hoge vlucht. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Steenkoolwinning_in_België"><span id="Steenkoolwinning_in_Belgi.C3.AB"></span>Steenkoolwinning in België</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Steenkoolwinning in België" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Steenkoolwinning in België"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Belgium_resources_1968_NL.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Belgium_resources_1968_NL.svg/260px-Belgium_resources_1968_NL.svg.png" decoding="async" width="260" height="185" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Belgium_resources_1968_NL.svg/390px-Belgium_resources_1968_NL.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Belgium_resources_1968_NL.svg/520px-Belgium_resources_1968_NL.svg.png 2x" data-file-width="448" data-file-height="319" /></a><figcaption>Steenkoolvelden in België (1968)</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Versteendeboom_30-03-2009_15-25-33.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Versteendeboom_30-03-2009_15-25-33.JPG/260px-Versteendeboom_30-03-2009_15-25-33.JPG" decoding="async" width="260" height="231" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Versteendeboom_30-03-2009_15-25-33.JPG/390px-Versteendeboom_30-03-2009_15-25-33.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Versteendeboom_30-03-2009_15-25-33.JPG/520px-Versteendeboom_30-03-2009_15-25-33.JPG 2x" data-file-width="2199" data-file-height="1951" /></a><figcaption>Een versteende boom uit de <a href="/wiki/Steenkoolmijn_van_Beringen" title="Steenkoolmijn van Beringen">steenkoolmijn van Beringen</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Blegny_Mine_-_Coal_seam_Grande_Mascafia_-30m.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Blegny_Mine_-_Coal_seam_Grande_Mascafia_-30m.JPG/260px-Blegny_Mine_-_Coal_seam_Grande_Mascafia_-30m.JPG" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Blegny_Mine_-_Coal_seam_Grande_Mascafia_-30m.JPG/390px-Blegny_Mine_-_Coal_seam_Grande_Mascafia_-30m.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Blegny_Mine_-_Coal_seam_Grande_Mascafia_-30m.JPG/520px-Blegny_Mine_-_Coal_seam_Grande_Mascafia_-30m.JPG 2x" data-file-width="1984" data-file-height="1488" /></a><figcaption>Steenkoollaag <i>Grande Mascafia</i> in de mijn van Blegny</figcaption></figure> <p>In Wallonië loopt het <a href="/wiki/Waals_industrieel_bekken" title="Waals industrieel bekken">steenkoolgebied</a> van Luik tot aan Bergen, het wordt in Noord-Frankrijk voortgezet in het steenkoolbekken van Nord/Pas-de-Calais. Men schat dat de winning van steenkool in Wallonië reeds begon in de <a href="/wiki/Gallo-Romeinse_periode" title="Gallo-Romeinse periode">Romeinse tijd</a>. Vanaf 1229 vindt men sporen van reglementen over de uitbating van "carbonnières". </p><p>In het midden van de 16e eeuw werd rond <a href="/wiki/Luik_(stad)" title="Luik (stad)">Luik</a> veel steenkool gewonnen, dat ook naar Nederland werd uitgevoerd. Circa 1550 werd de steenkoolproductie rond Luik geschat op 50.000 <a href="/wiki/Ton_(massa)" title="Ton (massa)">ton</a>. Aanvankelijk werd de steenkool ontgonnen in de openlucht. Later werden gangen gegraven via de helling van de steenkoollagen. Toen de bovenste lagen waren uitgeput, schakelde men over op putten of <a href="/wiki/Schacht_(mijnbouw)" title="Schacht (mijnbouw)">schachten</a>, die echter niet diep konden gaan door het <a href="/wiki/Grondwater" title="Grondwater">grondwater</a>.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Met de invoering van de <a href="/wiki/Stoommachine" title="Stoommachine">stoommachine</a> en vooral de <a href="/wiki/Stoomtrein" class="mw-redirect" title="Stoomtrein">stoomtrein</a> begon de echte ontwikkeling van de mijnbouw, met name in de <a href="/wiki/Borinage" title="Borinage">Borinage</a>, het Centrum (de streek rond <a href="/wiki/Charleroi" title="Charleroi">Charleroi</a>) en <a href="/wiki/Luik_(stad)" title="Luik (stad)">Luik</a>. <a href="/wiki/Henegouwen" title="Henegouwen">Henegouwen</a> produceerde in <a href="/wiki/1810" title="1810">1810</a> meer dan 1 miljoen ton steenkool per jaar. In 1831 lag de totale Belgische steenkoolproductie op 2,3 miljoen ton en steeg naar 16,9 miljoen ton in 1880.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Er waren op het hoogtepunt in totaal 149 steenkoolmijnen. </p><p>In 1901 vond <a href="/wiki/Andr%C3%A9_Dumont_(mijnbouwkundige)" title="André Dumont (mijnbouwkundige)">André Dumont</a> de eerste steenkool in <a href="/wiki/As_(Belgi%C3%AB)" title="As (België)">As</a> (Limburg), de start voor het <a href="/wiki/Kempens_steenkoolbekken" class="mw-redirect" title="Kempens steenkoolbekken">Kempens steenkoolbekken</a>. In 1917 startte de productie in de mijn van <a href="/wiki/Steenkoolmijn_van_Winterslag" title="Steenkoolmijn van Winterslag">Winterslag</a>. Later volgden de mijnen van <a href="/wiki/Steenkoolmijn_van_Beringen" title="Steenkoolmijn van Beringen">Beringen</a>, <a href="/wiki/Eisden" title="Eisden">Eisden</a>, <a href="/wiki/Waterschei" title="Waterschei">Waterschei</a>, <a href="/wiki/Steenkoolmijn_van_Zwartberg" title="Steenkoolmijn van Zwartberg">Zwartberg</a>, <a href="/wiki/Zolder_(Limburg)" class="mw-redirect" title="Zolder (Limburg)">Zolder</a> en <a href="/wiki/Houthalen" title="Houthalen">Houthalen</a>. </p><p>Ook in België werd de eigen steenkoolwinning langzaam minder rendabel in de periode na de Tweede Wereldoorlog. Vanaf 1952 tot 1965 daalde het aantal Belgische mijnzetels dramatisch van 143 naar 54; alleen Waalse mijnen werden in deze periode gesloten. Op 8 augustus 1956 vond de <a href="/wiki/Mijnramp_van_Marcinelle" title="Mijnramp van Marcinelle">mijnramp van Marcinelle</a> plaats, waarbij 262 mensen omkwamen. In 1964 fuseerde de mijn van Houthalen met die van Zolder, niet alleen bedrijfsmatig maar ook letterlijk: ze werden ook onder de grond met elkaar verbonden. In 1966 werd de mijn van Zwartberg gesloten, hetgeen gepaard ging met bloedige <a href="/wiki/Staking" title="Staking">stakingen</a>. </p> <table class="wikitable" width="40%"> <tbody><tr> <th>Jaar </th> <th>Aantal mijnzetels </th> <th>Productie (×1000 ton) </th> <th>Ondergrondse arbeiders </th></tr> <tr align="center"> <td>1952</td> <td>143</td> <td>30.400</td> <td>119.700 </td></tr> <tr align="center"> <td>1957</td> <td>120</td> <td>29.100</td> <td>109.400 </td></tr> <tr align="center"> <td>1965</td> <td>54</td> <td>19.800</td> <td>52.600 </td></tr></tbody></table> <p>In 1980 sloot de <a href="/wiki/Steenkoolmijn_van_Blegny" title="Steenkoolmijn van Blegny">mijn van Blegny</a> als laatste in het Luikse bekken. De site van deze mijn wordt thans toeristisch uitgebaat en werd in 2012, samen met drie andere Waalse mijnsites, erkend als <a href="/wiki/UNESCO" title="UNESCO">UNESCO</a>-<a href="/wiki/Werelderfgoed" title="Werelderfgoed">Werelderfgoed</a>. De steenkolenproductie in Wallonië nam een einde met de sluiting van de mijn van Roton te <a href="/wiki/Farciennes" title="Farciennes">Farciennes</a> in 1984. </p><p>In 1992 sloot Zolder als laatste <a href="/wiki/Kempense_mijnzetel" title="Kempense mijnzetel">Kempense mijnzetel</a> en daarmee eindigde de steenkoolwinning in België. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Steenkoolwinning_in_Nederland">Steenkoolwinning in Nederland</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Steenkoolwinning in Nederland" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Steenkoolwinning in Nederland"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Kempen-Aachen_concessions_nl.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Kempen-Aachen_concessions_nl.png/260px-Kempen-Aachen_concessions_nl.png" decoding="async" width="260" height="179" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Kempen-Aachen_concessions_nl.png/390px-Kempen-Aachen_concessions_nl.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Kempen-Aachen_concessions_nl.png/520px-Kempen-Aachen_concessions_nl.png 2x" data-file-width="2675" data-file-height="1838" /></a><figcaption>Historische steenkoolconcessies in de Kempen, Nederlands Zuid-Limburg en het Akens Steenkooldistrict</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Redding_van_3_mijnwerkers_uit_Willem-Sophiamijn._Op_donderdag_18_augustus_1955,_,_Bestanddeelnr_907-2905.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Redding_van_3_mijnwerkers_uit_Willem-Sophiamijn._Op_donderdag_18_augustus_1955%2C_%2C_Bestanddeelnr_907-2905.jpg/260px-Redding_van_3_mijnwerkers_uit_Willem-Sophiamijn._Op_donderdag_18_augustus_1955%2C_%2C_Bestanddeelnr_907-2905.jpg" decoding="async" width="260" height="201" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Redding_van_3_mijnwerkers_uit_Willem-Sophiamijn._Op_donderdag_18_augustus_1955%2C_%2C_Bestanddeelnr_907-2905.jpg/390px-Redding_van_3_mijnwerkers_uit_Willem-Sophiamijn._Op_donderdag_18_augustus_1955%2C_%2C_Bestanddeelnr_907-2905.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Redding_van_3_mijnwerkers_uit_Willem-Sophiamijn._Op_donderdag_18_augustus_1955%2C_%2C_Bestanddeelnr_907-2905.jpg/520px-Redding_van_3_mijnwerkers_uit_Willem-Sophiamijn._Op_donderdag_18_augustus_1955%2C_%2C_Bestanddeelnr_907-2905.jpg 2x" data-file-width="4279" data-file-height="3304" /></a><figcaption>Particuliere <a href="/wiki/Willem-Sophia" title="Willem-Sophia">Willem-Sophia</a>-mijn in Spekholzerheide in 1955</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Winning_Steenkool_in_Nederland.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Winning_Steenkool_in_Nederland.png/260px-Winning_Steenkool_in_Nederland.png" decoding="async" width="260" height="173" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Winning_Steenkool_in_Nederland.png/390px-Winning_Steenkool_in_Nederland.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Winning_Steenkool_in_Nederland.png/520px-Winning_Steenkool_in_Nederland.png 2x" data-file-width="1800" data-file-height="1200" /></a><figcaption>Gewonnen steenkool in Nederland 1900-1974</figcaption></figure> <p>Het Zuid-Limburgs kolengebied is onderdeel van een veel groter bekken dat zich uitstrekt over Noord-<a href="/wiki/Frankrijk" title="Frankrijk">Frankrijk</a>, <a href="/wiki/Belgi%C3%AB_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="België (hoofdbetekenis)">België</a>, Limburg, Aken en het Duitse <a href="/wiki/Ruhrgebied" title="Ruhrgebied">Ruhrgebied</a>. In Limburg loopt het bekken van de Duitse grens van het zuidoosten naar het noordwesten tot aan de <a href="/wiki/Maas" title="Maas">Maas</a>. De steenkoolwinning in Nederland vond plaats in twee regio's: de <a href="/wiki/Oostelijke_Mijnstreek" title="Oostelijke Mijnstreek">Oostelijke Mijnstreek</a> en de <a href="/wiki/Westelijke_Mijnstreek" title="Westelijke Mijnstreek">Westelijke Mijnstreek</a>. Vanaf de 12e eeuw werd steenkool gedolven in de omgeving van het dal van de <a href="/wiki/Worm_(rivier)" title="Worm (rivier)">Worm</a> nabij <a href="/wiki/Rolduc" class="mw-redirect" title="Rolduc">Rolduc</a>. Bij octrooi van <a href="/wiki/Maria_Theresia_van_Oostenrijk_(1717-1780)" title="Maria Theresia van Oostenrijk (1717-1780)">Maria Theresia</a> ontving de <a href="/wiki/Abdij_Rolduc" title="Abdij Rolduc">Abdij Rolduc</a> op 2 januari 1723 het recht tot het exploiteren van de steenkool in het gebied van <a href="/wiki/Kerkrade_(plaats)" title="Kerkrade (plaats)">Kerkrade</a>, dat later bekend werd als <a href="/wiki/Domaniale_mijn" title="Domaniale mijn">Domaniale mijn</a>. Onder de <a href="/wiki/Mijnwet_van_1810" title="Mijnwet van 1810">mijnwet van 1810</a> van <a href="/wiki/Napoleon_Bonaparte" title="Napoleon Bonaparte">Napoleon</a> konden particulieren concessies aanvragen voor de exploitatie van delfstoffen, en tussen 1852 en 1926 werden door vier particuliere bedrijven negen nieuwe koolmijnen aangelegd. Bij wet van 24 juni 1901 werd beschikt dat in <a href="/wiki/Zuid-Limburg_(Nederland)" title="Zuid-Limburg (Nederland)">Zuid-Limburg</a> <a href="/wiki/Kolenmijn" title="Kolenmijn">kolenmijnen</a> van staatswege zouden worden ontgonnen. Naast de <a href="/wiki/Particuliere_mijnen_in_Limburg" title="Particuliere mijnen in Limburg">particuliere mijnen in Limburg</a> ontstonden zo de staatsmijnen <a href="/wiki/Staatsmijn_Wilhelmina" title="Staatsmijn Wilhelmina">Wilhelmina</a> (<a href="/wiki/Terwinselen" title="Terwinselen">Terwinselen</a>-<a href="/wiki/Kerkrade_(plaats)" title="Kerkrade (plaats)">Kerkrade</a>, 1909), <a href="/wiki/Staatsmijn_Emma" title="Staatsmijn Emma">Emma</a> (Hoensbroek-Heerlen, 1918), <a href="/wiki/Staatsmijn_Hendrik" title="Staatsmijn Hendrik">Hendrik</a> (Rumpen-Brunssum, 1918), <a href="/wiki/Staatsmijn_Maurits" title="Staatsmijn Maurits">Maurits</a> (<a href="/wiki/Geleen" title="Geleen">Geleen</a>-Lutterade, 1927). Het gasgehalte van de kolen in Limburg neemt toe van het zuidoosten naar het noordwesten. De gasarme huisbrandkolen zijn met name te vinden in de concessies van de particuliere mijnbouwbedrijven en de <a href="/wiki/Staatsmijn_Wilhelmina" title="Staatsmijn Wilhelmina">Wilhelmina</a> in de <a href="/wiki/Oostelijke_Mijnstreek" title="Oostelijke Mijnstreek">Oostelijke Mijnstreek</a>. Het kolengruis werd bij de mijnen verwerkt in briketfabrieken. De kolen die uiteindelijk niet voor verkoop geschikt waren, werden gebruikt door de mijnbouwbedrijven in de eigen <a href="/wiki/Elektriciteitscentrale" title="Elektriciteitscentrale">elektriciteitscentrales</a> voor de energievoorziening. </p><p>In de periode na de Tweede Wereldoorlog waren de Zuid-Limburgse mijnen van groot belang voor de wederopbouw van Nederland. In de jaren zestig werden deze mijnen steeds onrendabeler, vooral door goedkopere importkolen uit de <a href="/wiki/Verenigde_Staten" title="Verenigde Staten">VS</a>, en onder het <a href="/wiki/Kabinet-Cals" title="Kabinet-Cals">kabinet-Cals</a> werd in 1965 de <a href="/wiki/Mijnsluiting_in_Limburg_(Nederland)" title="Mijnsluiting in Limburg (Nederland)">sluiting van alle Nederlandse steenkoolmijnen</a> aangekondigd. In 1974 sloot de Oranje Nassaumijn I in Heerlen als laatste. De <a href="/wiki/Staatsmijn_Beatrix" title="Staatsmijn Beatrix">staatsmijn Beatrix</a> (<a href="/wiki/Vlodrop" title="Vlodrop">Vlodrop</a>) is daardoor nooit tot exploitatie gekomen. De <a href="/wiki/Staatsmijnen_in_Limburg" title="Staatsmijnen in Limburg">NV Staatsmijnen</a> werd voortgezet als chemiebedrijf DSM (<a href="/wiki/Dutch_State_Mines" class="mw-redirect" title="Dutch State Mines">Dutch State Mines</a>) en tussen 1989 en 1996 geprivatiseerd. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Steenkoolwinning_in_Duitsland">Steenkoolwinning in Duitsland</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: Steenkoolwinning in Duitsland" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: Steenkoolwinning in Duitsland"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:CoalDNLBF.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/CoalDNLBF.png/260px-CoalDNLBF.png" decoding="async" width="260" height="275" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/CoalDNLBF.png/390px-CoalDNLBF.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/CoalDNLBF.png/520px-CoalDNLBF.png 2x" data-file-width="1263" data-file-height="1334" /></a><figcaption>Historische steenkoolgebieden in NW Europa met de vijf overgebleven producerende mijnen in 2012</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Prosper_haniel.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Prosper_haniel.jpg/260px-Prosper_haniel.jpg" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Prosper_haniel.jpg/390px-Prosper_haniel.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Prosper_haniel.jpg/520px-Prosper_haniel.jpg 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1200" /></a><figcaption>Prosper-Haniel, de laatste steenkoolmijn van Duitsland sloot op 21 december 2018</figcaption></figure> <p>Al in de middeleeuwen vond steenkoolwinning plaats in de rivierdalen van de <a href="/wiki/Worm_(rivier)" title="Worm (rivier)">Worm</a>, de <a href="/wiki/Inde" title="Inde">Inde</a>, de <a href="/wiki/Ruhr" title="Ruhr">Ruhr</a> en de <a href="/wiki/Saar_(rivier)" title="Saar (rivier)">Saar</a>. De uitvinding van de <a href="/wiki/Stoommachine" title="Stoommachine">stoommachine</a> maakte diepbouw mogelijk in de 19e eeuw. De steenkoolwinning piekte in 1957 op 149,4 miljoen ton waarna de productie langzaam afnam.<sup id="cite_ref-VK18_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-VK18-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Dertig jaar later was de productie gehalveerd en in 2017 werd slechts 3,7 miljoen ton uit de grond gehaald.<sup id="cite_ref-VK18_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-VK18-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Vanaf 1964 was het goedkoper om kolen te importeren dan in Duitsland te winnen. In 2017 kostte de invoer van steenkool gemiddeld 92 euro per ton, terwijl een ton Duitse steenkool 180 euro moest opleveren om alle kosten te de dekken.<sup id="cite_ref-VK18_10-2" class="reference"><a href="#cite_note-VK18-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Sinds 2000 importeert Duitsland gemiddeld zo'n 50 miljoen ton aan steenkool op jaarbasis en Rusland en de Verenigde Staten zijn de grootste leveranciers. </p><p>De laatste steenkoolmijn in Duitsland sloot op 21 december 2018 de deuren. Begin 2012 waren er nog vijf steenkoolmijnen in productie in Duitsland: 1: Bergwerk Ibbenbüren, Ibbenbüren (laatste steenkool 17 augustus 2018), 2: Zeche Auguste Viktoria, Marl (sluiting 18 december 2015), 3: Bergwerk Prosper-Haniel, Bottrop (sluiting 21 december 2018), 4: Bergwerk West, Kamp Lintfort (sluiting december 2012), 5: Bergwerk Saar, Saarlouis (sluiting juni 2012).<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Steenkool_omzetten_in_vloeibare_brandstoffen">Steenkool omzetten in vloeibare brandstoffen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: Steenkool omzetten in vloeibare brandstoffen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: Steenkool omzetten in vloeibare brandstoffen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In de <a href="/wiki/Tweede_Wereldoorlog" title="Tweede Wereldoorlog">Tweede Wereldoorlog</a> was <a href="/wiki/Nazi-Duitsland" title="Nazi-Duitsland">nazi-Duitsland</a> afgesloten van de wereldoliemarkt en probeerde <a href="/wiki/Synthetische_olie" class="mw-redirect" title="Synthetische olie">synthetische olie</a> te maken uit de in Duitsland overvloedige steen- en (vooral) bruinkool; dit lukte vrij aardig en tegen het eind van de oorlog kwam een aanzienlijk deel van de benodigde brandstoffen uit bruin- en steenkool. </p><p>Zuid-Afrika bezit ook grote voorraden steenkool die het land nog honderden jaren van energie zouden kunnen voorzien. <a href="/wiki/Aardolie" title="Aardolie">Aardolie</a> wordt er echter nauwelijks aangetroffen. Tijdens de <a href="/wiki/Apartheid_in_Zuid-Afrika" title="Apartheid in Zuid-Afrika">apartheidstijd</a> werd Zuid-Afrika bedreigd met een handelsboycot waardoor de olie-import zou kunnen wegvallen. Om het wegvallen van de olie-import te compenseren is een complete industrietak opgezet om kolen om te zetten in vloeibare brandstoffen (<i>synfuel</i>) en in grondstoffen voor de chemische industrie. Het staatsbedrijf dat zich hier mee bezighield heette <a href="/wiki/SASOL" title="SASOL">SASOL</a> en was gevestigd in <a href="/wiki/Sasolburg" title="Sasolburg">Sasolburg</a>. Na 1994 liep de olie-import, door de gewijzigde politieke situatie, geen gevaar meer en is een deel van deze industrietak afgebouwd. Alleen de chemische industrie rond Sasolburg is nog overgebleven. In 2011 zorgde <i>synfuel</i> voor 60% van de winst van SASOL.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Transport_over_zee">Transport over zee</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: Transport over zee" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: Transport over zee"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het transport van kolen in <a href="/wiki/Bulkgoed" title="Bulkgoed">bulk</a>, voornamelijk over zee, brengt risico met zich mee. De voornaamste problemen die zich kunnen voordoen zijn het afgeven van <a href="/wiki/Methaan" title="Methaan">methaangas</a>, <a href="/wiki/Oxidatie" title="Oxidatie">oxidatie</a>, <a href="/wiki/Zelfontbranding_(scheikunde)" title="Zelfontbranding (scheikunde)">zelfontbranding</a> en corrosie van de wanden van de laadruimte. Voor een lading te vervoeren steenkool moet in het transportcontract behalve de in ton uitgedrukte hoeveelheid, ten minste vochtgehalte, zwavelgehalte en gemiddelde grootte van de kolen zijn vastgelegd. De gezagvoerder van een schip is zo op de hoogte van de specifieke eigenschappen van de lading. Schepen die kolen in bulk vervoeren moeten een toestel om zuurstof, methaangas en <a href="/wiki/Koolstofmonoxide" title="Koolstofmonoxide">koolstofmonoxide</a> concentraties te meten aan boord hebben en een toestel om de temperatuur van de lading te meten.<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Methaangas">Methaangas</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: Methaangas" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: Methaangas"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Kolen kunnen ontvlambaar <a href="/wiki/Methaan" title="Methaan">methaangas</a> afgeven. Indien een methaan/luchtmengsel een methaangehalte heeft tussen 5% en 16% is het ontvlambaar. Indien een laadruimte niet volledig gesloten is, kan het gas lekken naar andere ruimtes en daar explosie of vergiftiging veroorzaken. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Oxidatie">Oxidatie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: Oxidatie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: Oxidatie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Er kan een <a href="/wiki/Oxidatiereactie" class="mw-redirect" title="Oxidatiereactie">oxidatiereactie</a> plaatsvinden in de kolen waardoor het zuurstofgehalte van de atmosfeer in de laadruimte daalt en het <a href="/wiki/Koolstofdioxide" title="Koolstofdioxide">koolstofdioxide</a>- en <a href="/wiki/Koolstofmonoxide" title="Koolstofmonoxide">koolstofmonoxidegehalte</a> stijgt. Dit kan een giftige atmosfeer creëren. Koolstofmonoxide is geur- en kleurloos, uitermate giftig en ontvlambaar bij concentraties tussen 12% en 75%. Men dient daarom voorzorgsmaatregelen te nemen bij het betreden van de laadruimte. Bij een oxidatiereactie komt ook warmte vrij waardoor zelfverhitting kan ontstaan. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zelfontbranding">Zelfontbranding</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: Zelfontbranding" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: Zelfontbranding"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sommige soorten steenkool kunnen zo gevoelig zijn voor oxidatie dat het tot zelfverhitting en uiteindelijk tot <a href="/wiki/Zelfontbranding_(scheikunde)" title="Zelfontbranding (scheikunde)">zelfontbranding</a> leidt. Wanneer de gemeten temperatuur meer dan 55 °C bedraagt, is er een reëel gevaar voor zelfontbranding en worden maatregelen daar tegen getroffen. Indien steenkool zich boven deze temperatuur bevindt voor de lading aan boord genomen wordt dient de gezagvoerder deze te weigeren. In geval van zelfontbranding worden de luikdeksels gesloten gehouden en eventuele ventilatie onmiddellijk gestopt om de zuurstofaanvoer zo beperkt mogelijk te houden. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Corrosie">Corrosie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&veaction=edit&section=14" title="Bewerk dit kopje: Corrosie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=edit&section=14" title="De broncode bewerken van de sectie: Corrosie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sommige soorten steenkool kunnen reageren met water waardoor zuren ontstaan die tot <a href="/wiki/Corrosie" title="Corrosie">corrosie</a> van de wanden van het laadruim kunnen leiden. Het water kan zich al in de kolen bevinden als ze voor het laden in de regen hebben gelegen, daarom is het belangrijk dat het vochtgehalte in het transportcontract vermeld wordt. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Steenkoolprijzen">Steenkoolprijzen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&veaction=edit&section=15" title="Bewerk dit kopje: Steenkoolprijzen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=edit&section=15" title="De broncode bewerken van de sectie: Steenkoolprijzen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De prijsontwikkeling van steenkolen vanaf 1990 staat in de onderstaande tabel. Steenkool is een van de brandstoffen en concurreert vooral met <a href="/wiki/Aardolie" title="Aardolie">aardolie</a> en <a href="/wiki/Aardgas" title="Aardgas">aardgas</a>. Vanaf 2005 wordt de sterke stijging van de <a href="/wiki/Olieprijs" title="Olieprijs">olieprijs</a> ook gereflecteerd in een hoge prijs voor steenkool en na 2008 is de daling van de olieprijs ook zichtbaar in de steenkolenprijzen. Veel steenkool wordt lokaal gebruikt en de prijs van de steenkool varieert per regio. De laatste twee kolommen maken het prijsverschil zichtbaar tussen cokes- en stoomkolen. Cokeskolen voor de staalindustrie zijn van een hogere kwaliteit en zijn daarom duurder dan stoomkolen. De Japanse cijfers betreffen importcijfers en zijn inclusief het transport naar een Japanse haven. </p> <table class="wikitable" style="text-align: center"> <caption>in <a href="/wiki/Amerikaanse_dollar" title="Amerikaanse dollar">US$</a>/ton </caption> <tbody><tr> <th width="50pt">Jaar<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </th> <th width="90pt">Noordwest Europa<sup id="cite_ref-SP_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-SP-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </th> <th width="90pt">Ver. Staten <a href="/wiki/Appalachen" title="Appalachen">Appalachen</a><sup id="cite_ref-SP_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-SP-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </th> <th width="90pt">China <a href="/wiki/Qinhuangdao" title="Qinhuangdao">Qinhuangdao</a><sup id="cite_ref-SP_15-2" class="reference"><a href="#cite_note-SP-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </th> <th width="90pt">Japan stoomkolen<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </th></tr> <tr> <td>1990</td> <td>43,5</td> <td>31,6</td> <td>-</td> <td>- </td></tr> <tr> <td>1995</td> <td>44,5</td> <td>27,0</td> <td>-</td> <td>- </td></tr> <tr> <td>2000</td> <td>36,0</td> <td>29,9</td> <td>27,5</td> <td>- </td></tr> <tr> <td>2005</td> <td>60,5</td> <td>70,1</td> <td>51,3</td> <td>64,6 </td></tr> <tr> <td>2006</td> <td>64,1</td> <td>57,8</td> <td>53,5</td> <td>65,2 </td></tr> <tr> <td>2007</td> <td>88,8</td> <td>49,7</td> <td>61,2</td> <td>95,6 </td></tr> <tr> <td>2008</td> <td>147,7</td> <td>117,4</td> <td>105,0</td> <td>157,9 </td></tr> <tr> <td>2009</td> <td>70,7</td> <td>60,7</td> <td>87,9</td> <td>83,6 </td></tr> <tr> <td>2010</td> <td>92,5</td> <td>67,9</td> <td>110,1</td> <td>108,5 </td></tr> <tr> <td>2011</td> <td>121,5</td> <td>84,8</td> <td>127,3</td> <td>126,1 </td></tr> <tr> <td>2012</td> <td>92,5</td> <td>67,3</td> <td>111,9</td> <td>100,3 </td></tr> <tr> <td>2013</td> <td>81,7</td> <td>69,7</td> <td>95,4</td> <td>90,1 </td></tr> <tr> <td>2014</td> <td>75,4</td> <td>67,1</td> <td>84,1</td> <td>76,1 </td></tr> <tr> <td>2015</td> <td>56,6</td> <td>51,6</td> <td>67,5</td> <td>60,1 </td></tr> <tr> <td>2016</td> <td>60,1</td> <td>51,4</td> <td>71,3</td> <td>71,7 </td></tr> <tr> <td>2017</td> <td>84,5</td> <td>63,8</td> <td>94,7</td> <td>96,0 </td></tr> <tr> <td>2018</td> <td>91,8</td> <td>72,8</td> <td>99,5</td> <td>112,7 </td></tr> <tr> <td>2019</td> <td>60,9</td> <td>57,2</td> <td>85,9</td> <td>85,5 </td></tr> <tr> <td>2020</td> <td>50,2</td> <td>42,8</td> <td>83,1</td> <td>69,0 </td></tr> <tr> <td>2021</td> <td>121,7</td> <td>68,5</td> <td>153,6</td> <td>155,4 </td></tr></tbody></table> <figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Tagebau_Garzweiler_Panorama_2005.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Tagebau_Garzweiler_Panorama_2005.jpg/1000px-Tagebau_Garzweiler_Panorama_2005.jpg" decoding="async" width="1000" height="114" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Tagebau_Garzweiler_Panorama_2005.jpg/1500px-Tagebau_Garzweiler_Panorama_2005.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Tagebau_Garzweiler_Panorama_2005.jpg/2000px-Tagebau_Garzweiler_Panorama_2005.jpg 2x" data-file-width="12000" data-file-height="1370" /></a><figcaption>Dagbouw kolenmijn in Garzweiler, Duitsland. Hoge resolutie panorama.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Externe_links">Externe links</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&veaction=edit&section=16" title="Bewerk dit kopje: Externe links" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Steenkool&action=edit&section=16" title="De broncode bewerken van de sectie: Externe links"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nederlandsmijnmuseum.eu">Het Nederlands mijnmuseum te Heerlen</a></li> <li><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67679320">.mw-parser-output .taalaanduiding{font-family:sans-serif;font-size:85%;cursor:help;color:var(--color-subtle,#555)}.mw-parser-output .taalaanduiding span{border-bottom:1px dotted var(--color-subtle,#555)}</style><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.citg.tudelft.nl/en/about-faculty/departments/geoscience-engineering/related-links/coal-mining-in-the-netherlands/">Steenkoolwinning in Nederland – op de website van de TU Delft</a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ukpandi.com/fileadmin/uploads/uk-pi/LP%20Documents/Carefully_to_Carry/Coal%20Cargoes.pdf">UK P&I Club – Coal Cargoes</a></li></ul> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div><span style="font-weight:bold">Bronnen, noten en/of referenties</span></div> <p><b>Voetnoten</b> </p> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">Austin, Steven A. Depositional Environment of the Kentucky No. 12 Coal Bed (Middle Pennsylvanian) of Western Kentucky, With Special Reference to the Origin of Coal Lithotypes. Dissertation. Pennsylvania State University (University Microfilms International). Ann Arbor, MI. 1979. p.390. Order No. 8005972</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">C. Blankevoort, <i>Onze Limburgse Steenkolen</i>, Nieuwe Rotterdamse Courant, 29 oktober 1915</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">Jo Hermans</span> <i>Energie Survival Gids</i>, 2008, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/978-90-75541-11-3" title="Speciaal:Boekbronnen/978-90-75541-11-3">ISBN 978-90-75541-11-3</a></span></span> </li> <li id="cite_note-BP20-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-BP20_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span typeof="mw:File"><span title="Pdf-document"><img alt="Pdf-document" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Icons-mini-file_pdf.svg/16px-Icons-mini-file_pdf.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Icons-mini-file_pdf.svg/24px-Icons-mini-file_pdf.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Icons-mini-file_pdf.svg/32px-Icons-mini-file_pdf.svg.png 2x" data-file-width="16" data-file-height="16" /></span></span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bp.com/en/global/corporate/energy-economics/statistical-review-of-world-energy.html">Wereldwijde steenkooldata, Bron: BP Statistical Energy Review 2021</a>. Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2021-11-14">14 november 2021</span>. </span></span> </li> <li id="cite_note-BP18-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-BP18_5-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-BP18_5-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-BP18_5-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-BP18_5-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span typeof="mw:File"><span title="Pdf-document"><img alt="Pdf-document" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Icons-mini-file_pdf.svg/16px-Icons-mini-file_pdf.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Icons-mini-file_pdf.svg/24px-Icons-mini-file_pdf.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Icons-mini-file_pdf.svg/32px-Icons-mini-file_pdf.svg.png 2x" data-file-width="16" data-file-height="16" /></span></span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bp.com/content/dam/bp/business-sites/en/global/corporate/pdfs/energy-economics/statistical-review/bp-stats-review-2018-coal.pdf">Wereldwijde steenkooldata, Bron: BP Statistical Energy Review 2018</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190416100502/https://www.bp.com/content/dam/bp/business-sites/en/global/corporate/pdfs/energy-economics/statistical-review/bp-stats-review-2018-coal.pdf">Gearchiveerd</a> op <span class="mw-formatted-date" title="2019-04-16">16 april 2019</span>. </span></span> </li> <li id="cite_note-KST-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-KST_6-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-KST_6-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-KST_6-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-KST_6-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> Verein der Kohlenimporteure <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190415072912/https://english.kohlenimporteure.de/publications/annual-report-2018.html">Annual report 2018</a>, geraadpleegd op 16 april 2019</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=80030ned&D1=1,3&D2=0&D3=2-6,11-12&D4=a&HDR=T,G2&STB=G1,G3&VW=T">Elektriciteit en warmte; productie en inzet naar energiedrager, StatLine, Centraal Bureau voor de Statistiek, 12 juli 2018</a></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">Kroniek van België, Standaard Uitgeverij NV, 1987. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9002160429" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9002160429</a></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Steenkolenmijn Valkenburg in Beeld</i>, Uitgave van Steenkolenmijn Valkenburg, blz. 21</span> </li> <li id="cite_note-VK18-10"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-VK18_10-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-VK18_10-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-VK18_10-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> Verein der Kohlimporteure <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190415072912/https://english.kohlenimporteure.de/publications/annual-report-2018.html">Annual report 2018. p.129</a>, geraadpleegd op 15 april 2019</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nrz.de/wirtschaft/wirtschaft-in-nrw/schicht-in-ibbenbueren-vorletzte-zeche-in-nrw-schliesst-id215195081.html">Schicht in Ibbenbüren: Vorletzte Zeche in NRW schließt</a></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> Sasol – A more global business <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.fm.co.za/fm/2012/09/25/sasol---a-more-global-business">[1]</a></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bulkcarrierguide.com/coal-special-precautions.html">bulkcarrierguide.com</a></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span typeof="mw:File"><span title="Pdf-document"><img alt="Pdf-document" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Icons-mini-file_pdf.svg/16px-Icons-mini-file_pdf.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Icons-mini-file_pdf.svg/24px-Icons-mini-file_pdf.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Icons-mini-file_pdf.svg/32px-Icons-mini-file_pdf.svg.png 2x" data-file-width="16" data-file-height="16" /></span></span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bp.com/en/global/corporate/energy-economics/statistical-review-of-world-energy.html">Wereldwijde steenkooldata, Bron: BP Statistical Energy Review 2022</a>. Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2022-07-30">30 juli 2022</span>. </span></span> </li> <li id="cite_note-SP-15"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-SP_15-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-SP_15-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-SP_15-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Marktprijs (spotprice)</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text">Importprijzen bij Japanse zeehaven</span> </li> </ol></div></div> <p><b>Literatuur</b> </p> <ul><li><span style="font-variant:small-caps;">Dr. F.A.M. Messing</span>, 1988, <i>De Geschiedenis van de mijnsluiting in Limburg</i>, Martinus Nijhoff, Leiden, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/906890213X" title="Speciaal:Boekbronnen/906890213X">ISBN 906890213X</a></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">E. Stach</span>, 1982, Stach's Textbook of Coal Petrology, Gebrüder Borntraeger, Berlin-Stuttgart, <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9783443010188" title="Speciaal:Boekbronnen/9783443010188">ISBN 9783443010188</a></span></li></ul> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67837862">.mw-parser-output .navigatie{position:relative;clear:both;overflow:auto;margin:1em auto -0.5em;padding:2px;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:87%}.mw-parser-output .navigatie-bewerken{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-bewerken .mw-ui-icon::before{background-size:0.9em}.mw-parser-output .navigatie-afb-links,.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{position:absolute}.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{right:2px}.mw-parser-output .navigatie-afb-groot{float:right;padding-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:#ddeef8;padding:2px 5.5em;font-weight:bold}.mw-parser-output .navigatie-inhoud{padding:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-inhoud p:first-child{margin:0}.mw-parser-output .navigatie div[style*="background-color"],.mw-parser-output .navigatie div[style*="background"]{color:inherit}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}</style> <div class="navigatie" role="navigation" aria-labelledby="Delfstoffen_in_Nederland"> <div class="navigatie-afb-links noviewer"><div class="navigatie-bewerken show-autoconfirmed nomobile"><span class="nowrap skin-invert-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_delfstoffen_Nederland" title="Sjabloon:Navigatie delfstoffen Nederland"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span class="ui-state-disabled" typeof="mw:File"><span title="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)"><img alt="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></span></span> · <span typeof="mw:File"><a href="//nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_delfstoffen_Nederland&action=edit" title="Sjabloon bewerken"><img alt="Sjabloon bewerken" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></div></div> <div id="Delfstoffen_in_Nederland" class="navigatie-titel"><a href="/wiki/Delfstof" title="Delfstof">Delfstoffen</a> <a href="/wiki/Nederland_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Nederland (hoofdbetekenis)">in Nederland</a></div> <div class="navigatie-inhoud"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67785531">.mw-parser-output .navigatie-tabel{margin:0 auto 0 auto;text-align:left}.mw-parser-output .navigatie-tabel .links{text-align:right}.mw-parser-output .navigatie-tabel .rechts{padding-left:0.5em}@media screen and (max-width:640px){.mw-parser-output .navigatie-tabel tr{display:grid;grid-template-columns:1fr;width:100%;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-tabel tr:last-of-type{margin-bottom:0}.mw-parser-output .navigatie-tabel .links{text-align:unset}.mw-parser-output .navigatie-tabel .rechts{padding:unset}}</style><table class="navigatie-tabel vatop" cellpadding="0" cellspacing="0" style=""><tbody><tr><td class="links" style=""><b>Delfstoffen:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Turf_(brandstof)" title="Turf (brandstof)">turf</a> · <a href="/wiki/Bruinkool" title="Bruinkool">bruinkool</a> · <a class="mw-selflink selflink">steenkool</a> · <a href="/wiki/Ruwe_olie_in_Nederland" title="Ruwe olie in Nederland">aardolie</a> · <a href="/wiki/Aardgas" title="Aardgas">aardgas</a> · <a href="/wiki/Schaliegas" title="Schaliegas">schaliegas</a> · <a href="/wiki/Aardwarmte" title="Aardwarmte">aardwarmte</a> · <a href="/wiki/Limburgse_mergel" title="Limburgse mergel">mergel</a> · <a href="/wiki/Kalksteen" title="Kalksteen">kalksteen</a> · <a href="/wiki/Keukenzout" title="Keukenzout">keukenzout</a> · <a href="/wiki/Magnesiumchloride" title="Magnesiumchloride">magnesiumchloride</a> · <a href="/wiki/Klei" title="Klei">klei</a> · <a href="/wiki/Leem" title="Leem">leem</a> · <a href="/wiki/Keileem" title="Keileem">keileem</a> · <a href="/wiki/Zand_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Zand (hoofdbetekenis)">zand</a> · <a href="/wiki/Grind_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Grind (hoofdbetekenis)">grind</a></td></tr><tr><td class="links"><b>Winningslocaties:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Winschoten" title="Winschoten">Winschoten</a> · <a href="/wiki/Boekelo_(Enschede)" title="Boekelo (Enschede)">Boekelo</a> · <a href="/wiki/Groninger_Veenkoloni%C3%ABn" title="Groninger Veenkoloniën">Groninger Veenkoloniën</a> · <a href="/wiki/Peel_(Nederland)" title="Peel (Nederland)">de Peel</a> · <a href="/wiki/Groningenveld" title="Groningenveld">Groningenveld</a> · <a href="/wiki/Metslawier-zuid" title="Metslawier-zuid">Metslawier-zuid</a> · <a href="/wiki/Noordzee" title="Noordzee">Noordzee</a> · <a href="/wiki/Schoonebeek" title="Schoonebeek">Schoonebeek</a> · <a href="/wiki/Westelijke_Mijnstreek" title="Westelijke Mijnstreek">Westelijke Mijnstreek</a> · <a href="/wiki/Oostelijke_Mijnstreek" title="Oostelijke Mijnstreek">Oostelijke Mijnstreek</a></td></tr><tr><td class="links"><b>Bedrijven:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Maatschappij_Helenaveen" title="Maatschappij Helenaveen">Maatschappij Helenaveen</a> · <a href="/wiki/Griendtsveen_Turfstrooisel_Maatschappij" title="Griendtsveen Turfstrooisel Maatschappij">Maatschappij Griendtsveen</a> · <a href="/wiki/Maatschappij_Klazienaveen" title="Maatschappij Klazienaveen">Maatschappij Klazienaveen</a> · <a href="/wiki/Carisborg" title="Carisborg">Carisborg</a> · <a href="/wiki/Nederlandse_Gasunie" title="Nederlandse Gasunie">Gasunie</a> · <a href="/wiki/GasTerra" title="GasTerra">GasTerra</a> · <a href="/wiki/Nederlandse_Aardolie_Maatschappij" title="Nederlandse Aardolie Maatschappij">NAM</a> · <a href="/wiki/Koninklijke_DSM" title="Koninklijke DSM">DSM</a> · <a href="/wiki/Royal_Dutch_Shell" class="mw-redirect" title="Royal Dutch Shell">Royal Dutch Shell</a> · <a href="/wiki/AkzoNobel" title="AkzoNobel">AkzoNobel</a> · <a href="/wiki/Nedmag" title="Nedmag">Nedmag</a> · <a href="/wiki/Frisia_Zout" title="Frisia Zout">Frisia Zout</a> · <a href="/wiki/Ankerpoort" class="mw-redirect" title="Ankerpoort">Ankerpoort</a> · <a href="/wiki/ENCI" title="ENCI">ENCI</a> · <a href="/wiki/Staatsmijnen_in_Limburg" title="Staatsmijnen in Limburg">Staatsmijnen in Limburg</a> · <a href="/wiki/Particuliere_mijnen_in_Limburg" title="Particuliere mijnen in Limburg">Particuliere mijnen in Limburg</a></td></tr></tbody></table> </div></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Steenkool&oldid=68409447">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Steenkool&oldid=68409447</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Steenkool" title="Categorie:Steenkool">Steenkool</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Delfstof" title="Categorie:Delfstof">Delfstof</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Verborgen categorie: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Pagina%27s_die_ISBN_magische_links_gebruiken" title="Categorie:Wikipedia:Pagina's die ISBN magische links gebruiken">Wikipedia:Pagina's die ISBN magische links gebruiken</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 20 nov 2024 om 21:52.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Steenkool&section=14&veaction=edit&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-847495b4dd-98pn5","wgBackendResponseTime":188,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.189","walltime":"0.235","ppvisitednodes":{"value":1692,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":14819,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":6920,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":11,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":17888,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 99.411 1 -total"," 54.62% 54.297 1 Sjabloon:Appendix"," 51.42% 51.114 1 Sjabloon:References"," 32.37% 32.183 1 Sjabloon:Navigatie_delfstoffen_Nederland"," 29.10% 28.928 1 Sjabloon:Navigatie"," 15.66% 15.569 3 Sjabloon:Citeer_web"," 13.16% 13.081 9 Sjabloon:En"," 12.58% 12.507 1 Sjabloon:Navigatie/Tabel"," 8.74% 8.686 2 Sjabloon:Taalaanduiding"," 3.12% 3.101 1 Sjabloon:Bewerklinks"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.005","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":740069,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-688fc9465-qnmrv","timestamp":"20241125161730","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Steenkool","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Steenkool","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q24489","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q24489","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-03-01T10:39:52Z","dateModified":"2024-11-20T20:52:37Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/b\/b6\/Coal.jpg","headline":"koolstofhoudende vaste brandstof"}</script> </body> </html>