CINXE.COM

Tormalina - Wikipedia

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="it" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Tormalina - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )itwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","gennaio","febbraio","marzo","aprile","maggio","giugno","luglio","agosto","settembre","ottobre","novembre","dicembre"],"wgRequestId":"a804a379-8b02-4902-b24b-e32717aaaf07","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Tormalina","wgTitle":"Tormalina","wgCurRevisionId":143585802,"wgRevisionId":143585802,"wgArticleId":1442250,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Voci con modulo citazione e parametro pagine","Voci con modulo citazione e parametro coautori","P274 assente su Wikidata","P1417 letta da Wikidata","Voci con codice LCCN","Voci con codice GND","Voci con codice J9U","Voci con codice NDL","Voci non biografiche con codici di controllo di autorità","Gemme","Ciclosilicati","Gruppi di minerali","Supergruppi di minerali"],"wgPageViewLanguage":"it","wgPageContentLanguage":"it","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Tormalina", "wgRelevantArticleId":1442250,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"it","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"it"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":10000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q179911","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false, "wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.MainPageWikiList","ext.gadget.stru-commonsupload","ext.gadget.HiddenCat","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.TitoloErrato","ext.gadget.NewSection","ext.gadget.RichiediRevisioneBozza", "ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=it&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=it&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=it&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.18"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Elbaite_with_albite_-_S%C3%A3o_Jos%C3%A9_da_Safira%2C_Minas_Gerais%2C_Brazil.jpg/1200px-Elbaite_with_albite_-_S%C3%A3o_Jos%C3%A9_da_Safira%2C_Minas_Gerais%2C_Brazil.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1527"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Elbaite_with_albite_-_S%C3%A3o_Jos%C3%A9_da_Safira%2C_Minas_Gerais%2C_Brazil.jpg/800px-Elbaite_with_albite_-_S%C3%A3o_Jos%C3%A9_da_Safira%2C_Minas_Gerais%2C_Brazil.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1018"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Elbaite_with_albite_-_S%C3%A3o_Jos%C3%A9_da_Safira%2C_Minas_Gerais%2C_Brazil.jpg/640px-Elbaite_with_albite_-_S%C3%A3o_Jos%C3%A9_da_Safira%2C_Minas_Gerais%2C_Brazil.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="815"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Tormalina - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//it.m.wikipedia.org/wiki/Tormalina"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifica" href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (it)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//it.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://it.wikipedia.org/wiki/Tormalina"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.it"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Feed Atom di Wikipedia" href="/w/index.php?title=Speciale:UltimeModifiche&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Tormalina rootpage-Tormalina skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Vai al contenuto</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sito"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principale" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principale" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principale</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principale</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">sposta nella barra laterale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">nascondi</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigazione </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pagina_principale" title="Visita la pagina principale [z]" accesskey="z"><span>Pagina principale</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:UltimeModifiche" title="Elenco delle ultime modifiche del sito [r]" accesskey="r"><span>Ultime modifiche</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:PaginaCasuale" title="Mostra una pagina a caso [x]" accesskey="x"><span>Una voce a caso</span></a></li><li id="n-nearby-pages-title" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:NelleVicinanze"><span>Nelle vicinanze</span></a></li><li id="n-vetrina" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Vetrina"><span>Vetrina</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aiuto:Aiuto" title="Pagine di aiuto"><span>Aiuto</span></a></li><li id="n-Sportello-informazioni" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aiuto:Sportello_informazioni"><span>Sportello informazioni</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:PagineSpeciali"><span>Pagine speciali</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Comunità" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Comunità" > <div class="vector-menu-heading"> Comunità </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portale:Comunit%C3%A0" title="Descrizione del progetto, cosa puoi fare, dove trovare le cose"><span>Portale Comunità</span></a></li><li id="n-villagepump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Bar"><span>Bar</span></a></li><li id="n-wikipediano" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wikipediano"><span>Il Wikipediano</span></a></li><li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Contatti"><span>Contatti</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Pagina_principale" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="L&#039;enciclopedia libera" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-it.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciale:Ricerca" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Cerca in Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Ricerca</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Cerca in Wikipedia" aria-label="Cerca in Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Cerca in Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciale:Ricerca"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Ricerca</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Strumenti personali"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Aspetto"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifica la dimensione, la larghezza e il colore del testo" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Aspetto" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Aspetto</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=it.wikipedia.org&amp;uselang=it" class=""><span>Fai una donazione</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciale:CreaUtenza&amp;returnto=Tormalina" title="Si consiglia di registrarsi e di effettuare l&#039;accesso, anche se non è obbligatorio" class=""><span>registrati</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciale:Entra&amp;returnto=Tormalina" title="Si consiglia di effettuare l&#039;accesso, anche se non è obbligatorio [o]" accesskey="o" class=""><span>entra</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Altre opzioni" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Strumenti personali" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Strumenti personali</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utente" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=it.wikipedia.org&amp;uselang=it"><span>Fai una donazione</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:CreaUtenza&amp;returnto=Tormalina" title="Si consiglia di registrarsi e di effettuare l&#039;accesso, anche se non è obbligatorio"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>registrati</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:Entra&amp;returnto=Tormalina" title="Si consiglia di effettuare l&#039;accesso, anche se non è obbligatorio [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>entra</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagine per utenti anonimi <a href="/wiki/Aiuto:Benvenuto" aria-label="Ulteriori informazioni sulla contribuzione"><span>ulteriori informazioni</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:MieiContributi" title="Un elenco delle modifiche fatte da questo indirizzo IP [y]" accesskey="y"><span>contributi</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:MieDiscussioni" title="Discussioni sulle modifiche fatte da questo indirizzo IP [n]" accesskey="n"><span>discussioni</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sito"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Indice" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Indice</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">sposta nella barra laterale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">nascondi</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Inizio</div> </a> </li> <li id="toc-Tormaline" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Tormaline"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Tormaline</span> </div> </a> <ul id="toc-Tormaline-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Genesi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Genesi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Genesi</span> </div> </a> <ul id="toc-Genesi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Caratteristiche_chimico-fisiche" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Caratteristiche_chimico-fisiche"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Caratteristiche chimico-fisiche</span> </div> </a> <ul id="toc-Caratteristiche_chimico-fisiche-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Utilizzi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Utilizzi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Utilizzi</span> </div> </a> <ul id="toc-Utilizzi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tormaline_notevoli" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Tormaline_notevoli"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Tormaline notevoli</span> </div> </a> <ul id="toc-Tormaline_notevoli-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Supergruppo_della_tormalina" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Supergruppo_della_tormalina"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Supergruppo della tormalina</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Supergruppo_della_tormalina-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Attiva/disattiva la sottosezione Supergruppo della tormalina</span> </button> <ul id="toc-Supergruppo_della_tormalina-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Minerali_del_supergruppo_della_tormalina" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Minerali_del_supergruppo_della_tormalina"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Minerali del supergruppo della tormalina</span> </div> </a> <ul id="toc-Minerali_del_supergruppo_della_tormalina-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Note" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Note"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Note</span> </div> </a> <ul id="toc-Note-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Altri_progetti" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Altri_progetti"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Altri progetti</span> </div> </a> <ul id="toc-Altri_progetti-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Collegamenti_esterni" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Collegamenti_esterni"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Collegamenti esterni</span> </div> </a> <ul id="toc-Collegamenti_esterni-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Indice" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Indice" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Mostra/Nascondi l&#039;indice" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Mostra/Nascondi l&#039;indice</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Tormalina</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Vai a una voce in un&#039;altra lingua. Disponibile in 59 lingue" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-59" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">59 lingue</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%86" title="تورمالين - arabo" lang="ar" hreflang="ar" data-title="تورمالين" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabo" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Turmalin" title="Turmalin - azerbaigiano" lang="az" hreflang="az" data-title="Turmalin" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaigiano" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Tormal%C4%97ns" title="Tormalėns - samogitico" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Tormalėns" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="samogitico" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D1%8B" title="Турмаліны - bielorusso" lang="be" hreflang="be" data-title="Турмаліны" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="bielorusso" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D1%8B" title="Турмаліны - Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Турмаліны" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BD" title="Турмалин - bulgaro" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Турмалин" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgaro" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Turmalina" title="Turmalina - catalano" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Turmalina" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalano" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Turmal%C3%ADn" title="Turmalín - ceco" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Turmalín" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="ceco" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/Turmalin" title="Turmalin - kashubian" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Turmalin" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="kashubian" class="interlanguage-link-target"><span>Kaszëbsczi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Turmalin" title="Turmalin - danese" lang="da" hreflang="da" data-title="Turmalin" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danese" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Turmalingruppe" title="Turmalingruppe - tedesco" lang="de" hreflang="de" data-title="Turmalingruppe" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="tedesco" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%BC%CE%B1%CE%BB%CE%AF%CE%BD%CE%B7%CF%82" title="Τουρμαλίνης - greco" lang="el" hreflang="el" data-title="Τουρμαλίνης" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="greco" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Tourmaline" title="Tourmaline - inglese" lang="en" hreflang="en" data-title="Tourmaline" data-language-autonym="English" data-language-local-name="inglese" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Turmalina" title="Turmalina - spagnolo" lang="es" hreflang="es" data-title="Turmalina" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="spagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Turmalina" title="Turmalina - basco" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Turmalina" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basco" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Turmalina" title="Turmalina - estremegno" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Turmalina" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="estremegno" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" title="تورمالین - persiano" lang="fa" hreflang="fa" data-title="تورمالین" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persiano" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Turmaliini" title="Turmaliini - finlandese" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Turmaliini" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finlandese" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Tourmaline" title="Tourmaline - francese" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Tourmaline" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francese" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/T%C3%BArmail%C3%ADn" title="Túrmailín - irlandese" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Túrmailín" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandese" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Turmalina" title="Turmalina - galiziano" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Turmalina" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galiziano" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%98%D7%95%D7%A8%D7%9E%D7%9C%D7%99%D7%9F" title="טורמלין - ebraico" lang="he" hreflang="he" data-title="טורמלין" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="ebraico" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9F%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A5%88%E0%A4%B2%E0%A5%80%E0%A4%A8" title="टूरमैलीन - hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="टूरमैलीन" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Turmalini" title="Turmalini - croato" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Turmalini" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croato" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Turmalincsoport" title="Turmalincsoport - ungherese" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Turmalincsoport" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="ungherese" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8F%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%B6" title="Տուրմալին - armeno" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Տուրմալին" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="armeno" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Turmalin" title="Turmalin - indonesiano" lang="id" hreflang="id" data-title="Turmalin" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonesiano" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Turmalino" title="Turmalino - ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Turmalino" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%88%E3%83%AB%E3%83%9E%E3%83%AA%E3%83%B3" title="トルマリン - giapponese" lang="ja" hreflang="ja" data-title="トルマリン" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="giapponese" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BD" title="Турмалин - kazako" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Турмалин" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazako" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%A0%84%EA%B8%B0%EC%84%9D" title="전기석 - coreano" lang="ko" hreflang="ko" data-title="전기석" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coreano" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BD" title="Турмалин - kirghiso" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Турмалин" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirghiso" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Turmalinas" title="Turmalinas - lituano" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Turmalinas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituano" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Turmal%C4%ABns" title="Turmalīns - lettone" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Turmalīns" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="lettone" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Tormalinina" title="Tormalinina - malgascio" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Tormalinina" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgascio" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%9F%E0%B5%82%E0%B5%BC%E0%B4%AE%E0%B4%B2%E0%B4%BF%E0%B5%BB" title="ടൂർമലിൻ - malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ടൂർമലിൻ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Tourmaline" title="Tourmaline - malese" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Tourmaline" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malese" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Toermalijn" title="Toermalijn - olandese" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Toermalijn" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="olandese" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Turmalin" title="Turmalin - norvegese nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Turmalin" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvegese nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Turmalin" title="Turmalin - norvegese bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Turmalin" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvegese bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Tormalina" title="Tormalina - occitano" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Tormalina" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitano" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Turmaliny" title="Turmaliny - polacco" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Turmaliny" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polacco" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Turmalina" title="Turmalina - portoghese" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Turmalina" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portoghese" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Turmalin%C4%83" title="Turmalină - rumeno" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Turmalină" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumeno" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BD" title="Турмалин - russo" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Турмалин" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russo" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B8%D0%BD" title="Турмалиин - sacha" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Турмалиин" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="sacha" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Tourmaline" title="Tourmaline - scozzese" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Tourmaline" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="scozzese" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Turmalini" title="Turmalini - serbo-croato" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Turmalini" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croato" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%AD%E0%B7%9D%E0%B6%BB%E0%B6%B8%E0%B6%BD%E0%B7%8A%E0%B6%BD%E0%B7%92" title="තෝරමල්ලි - singalese" lang="si" hreflang="si" data-title="තෝරමල්ලි" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="singalese" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Skupina_turmal%C3%ADnu" title="Skupina turmalínu - slovacco" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Skupina turmalínu" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovacco" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Turmalin" title="Turmalin - sloveno" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Turmalin" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="sloveno" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/Turmalin" title="Turmalin - serbo" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Turmalin" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbo" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Turmaliner" title="Turmaliner - svedese" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Turmaliner" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="svedese" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%97%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%A5%E0%B8%B5%E0%B8%99" title="ทัวร์มาลีน - thailandese" lang="th" hreflang="th" data-title="ทัวร์มาลีน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thailandese" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Turmalin" title="Turmalin - turco" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Turmalin" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turco" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D0%B8" title="Турмаліни - ucraino" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Турмаліни" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ucraino" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Turmalin" title="Turmalin - uzbeco" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Turmalin" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbeco" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tourmalin" title="Tourmalin - vietnamita" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Tourmalin" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamita" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%9B%BB%E6%B0%A3%E7%9F%B3" title="電氣石 - cinese" lang="zh" hreflang="zh" data-title="電氣石" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="cinese" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q179911#sitelinks-wikipedia" title="Modifica collegamenti interlinguistici" class="wbc-editpage">Modifica collegamenti</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Namespace"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Tormalina" title="Vedi la voce [c]" accesskey="c"><span>Voce</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussione:Tormalina" rel="discussion" title="Vedi le discussioni relative a questa pagina [t]" accesskey="t"><span>Discussione</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambia versione linguistica" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">italiano</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Visite"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Tormalina"><span>Leggi</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;veaction=edit" title="Modifica questa pagina [v]" accesskey="v"><span>Modifica</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;action=edit" title="Modifica il wikitesto di questa pagina [e]" accesskey="e"><span>Modifica wikitesto</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;action=history" title="Versioni precedenti di questa pagina [h]" accesskey="h"><span>Cronologia</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Strumenti pagine"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Strumenti" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Strumenti</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Strumenti</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">sposta nella barra laterale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">nascondi</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Altre opzioni" > <div class="vector-menu-heading"> Azioni </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Tormalina"><span>Leggi</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;veaction=edit" title="Modifica questa pagina [v]" accesskey="v"><span>Modifica</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;action=edit" title="Modifica il wikitesto di questa pagina [e]" accesskey="e"><span>Modifica wikitesto</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;action=history"><span>Cronologia</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Generale </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:PuntanoQui/Tormalina" title="Elenco di tutte le pagine che sono collegate a questa [j]" accesskey="j"><span>Puntano qui</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciale:ModificheCorrelate/Tormalina" rel="nofollow" title="Elenco delle ultime modifiche alle pagine collegate a questa [k]" accesskey="k"><span>Modifiche correlate</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;oldid=143585802" title="Collegamento permanente a questa versione di questa pagina"><span>Link permanente</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;action=info" title="Ulteriori informazioni su questa pagina"><span>Informazioni pagina</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:Cita&amp;page=Tormalina&amp;id=143585802&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Informazioni su come citare questa pagina"><span>Cita questa voce</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Fit.wikipedia.org%2Fwiki%2FTormalina"><span>Ottieni URL breve</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Fit.wikipedia.org%2Fwiki%2FTormalina"><span>Scarica codice QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Stampa/esporta </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:Libro&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=Tormalina"><span>Crea un libro</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciale:DownloadAsPdf&amp;page=Tormalina&amp;action=show-download-screen"><span>Scarica come PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;printable=yes" title="Versione stampabile di questa pagina [p]" accesskey="p"><span>Versione stampabile</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In altri progetti </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Tourmaline" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q179911" title="Collegamento all&#039;elemento connesso dell&#039;archivio dati [g]" accesskey="g"><span>Elemento Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Strumenti pagine"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Aspetto"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Aspetto</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">sposta nella barra laterale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">nascondi</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Da Wikipedia, l&#039;enciclopedia libera.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="it" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r143074810">.mw-parser-output .sinottico{background-color:#f8f9fa;border:1px solid #c8ccd1;border-spacing:0;clear:right;float:right;font-size:95%;line-height:1.4em;margin:0 0 1em 1.5em;width:280px}.mw-parser-output .sinottico caption{font-weight:bold}.mw-parser-output .sinottico>tbody>tr>th:not(:only-child),.mw-parser-output .sinottico_annidata>tbody>tr>th:not(:only-child){background-color:#f3f3f3;border-right:1px solid #e5e5e8;text-align:left;vertical-align:top}.mw-parser-output .sinottico>tbody>tr:not(:last-child)>td,.mw-parser-output .sinottico>tbody>tr:not(:last-child)>th,.mw-parser-output .sinottico_annidata>tbody>tr>td,.mw-parser-output .sinottico_annidata>tbody>tr>th{border-bottom:1px solid #e0e0e0}.mw-parser-output .sinottico>tbody>tr>td,.mw-parser-output .sinottico>tbody>tr>th:not(:only-child),.mw-parser-output .sinottico_annidata>tbody>tr>td,.mw-parser-output .sinottico_annidata>tbody>tr>th:not(:only-child){padding:.25em .4em}.mw-parser-output .sinottico>tbody>tr>td,.mw-parser-output .sinottico_annidata>tbody>tr>td{vertical-align:middle}.mw-parser-output .sinottico>tbody>tr>td>hr:only-child{margin:0.4em 0.2em}.mw-parser-output .sinottico ul{margin:0 0 0 1em;padding:0}.mw-parser-output .sinottico_annidata{border-spacing:0;margin:0 -.4em;width:calc(100% + calc(.4em*2))}.mw-parser-output .sinottico_annidata:last-child{margin-bottom:-.2em}.mw-parser-output .sinottico_annidata:last-child>tbody>tr:last-child>td,.mw-parser-output .sinottico_annidata:last-child>tbody>tr:last-child>th{border-bottom:none}.mw-parser-output .sinottico_divisione+.sinottico_divisione>th,.mw-parser-output .sinottico_testata+.sinottico_divisione>th{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .sinottico_divisione th{background-color:#eeeeee;padding:.15em .4em;text-align:center}.mw-parser-output .sinottico_piede{text-align:center;font-size:90%;background:#EFEFEF}.mw-parser-output .sinottico_piede2{background-color:white;font-size:xx-small;padding-bottom:0;text-align:right}.mw-parser-output .sinottico_sottotitolo{font-size:80%}.mw-parser-output .sinottico_testata th{background-color:#dedede;font-size:116%;padding:.2em .4em;text-align:center}.mw-parser-output .sinottico_testo_centrale{text-align:center}</style><table class="infobox sinottico" summary="Tabella sinottica che riassume i principali dati del soggetto"><tbody><tr class="sinottico_testata"><th colspan="2" style="background:#a0ffa0">Tormalina</th></tr><tr><td class="sinottico_testo_centrale" colspan="2"><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/File:Elbaite_with_albite_-_S%C3%A3o_Jos%C3%A9_da_Safira,_Minas_Gerais,_Brazil.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Elbaite_with_albite_-_S%C3%A3o_Jos%C3%A9_da_Safira%2C_Minas_Gerais%2C_Brazil.jpg/236px-Elbaite_with_albite_-_S%C3%A3o_Jos%C3%A9_da_Safira%2C_Minas_Gerais%2C_Brazil.jpg" decoding="async" width="236" height="300" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Elbaite_with_albite_-_S%C3%A3o_Jos%C3%A9_da_Safira%2C_Minas_Gerais%2C_Brazil.jpg/353px-Elbaite_with_albite_-_S%C3%A3o_Jos%C3%A9_da_Safira%2C_Minas_Gerais%2C_Brazil.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Elbaite_with_albite_-_S%C3%A3o_Jos%C3%A9_da_Safira%2C_Minas_Gerais%2C_Brazil.jpg/471px-Elbaite_with_albite_-_S%C3%A3o_Jos%C3%A9_da_Safira%2C_Minas_Gerais%2C_Brazil.jpg 2x" data-file-width="4400" data-file-height="5600" /></a><figcaption></figcaption></figure></td></tr><tr><th><a href="/wiki/Classificazione_Strunz" title="Classificazione Strunz">Classificazione Strunz</a></th><td>9.CK.05 </td></tr><tr><th><a href="/wiki/Formula_bruta" title="Formula bruta">Formula chimica</a></th><td>(Na<sup>+</sup>,K<sup>+</sup>,Ca<sup>2+</sup>)(Li<sup>+</sup>,Mg<sup>2+</sup>,Fe<sup>2+</sup>,Al<sup>3+</sup>,Ti<sup>4+</sup>,Mn<sup>2+</sup>)<sub>3</sub> (Al<sup>3+</sup>,Cr<sup>3+</sup>,Fe<sup>3+</sup>,V<sup>3+</sup>)<sub>6</sub> (BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>[Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>](OH)<sub>4</sub> </td></tr><tr class="sinottico_divisione"><th colspan="2" style="background:#a0ffa0">Proprietà cristallografiche</th></tr><tr><th><a href="/wiki/Gruppo_cristallino" title="Gruppo cristallino">Gruppo cristallino</a></th><td>dimetrico </td></tr><tr><th><a href="/wiki/Sistema_cristallino" title="Sistema cristallino">Sistema cristallino</a></th><td>trigonale </td></tr><tr><th><a href="/wiki/Classe_di_simmetria" title="Classe di simmetria">Classe di simmetria</a></th><td>Silicati </td></tr><tr class="sinottico_divisione"><th colspan="2" style="background:#a0ffa0">Proprietà fisiche</th></tr><tr><th>Densità</th><td>da 2,9 a 3,2<sup id="cite_ref-mindat_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-mindat-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> g/cm&#179; </td></tr><tr><th>Durezza (<a href="/wiki/Scala_di_Mohs" title="Scala di Mohs">Mohs</a>)</th><td>7-7,5<sup id="cite_ref-mindat_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-mindat-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </td></tr><tr><th><a href="/wiki/Sfaldatura" title="Sfaldatura">Sfaldatura</a></th><td>imperfetta secondo {1011}<sup id="cite_ref-mindat_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-mindat-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </td></tr><tr><th><a href="/wiki/Frattura_(mineralogia)" title="Frattura (mineralogia)">Frattura</a></th><td>da irregolare a concoide<sup id="cite_ref-mindat_1-3" class="reference"><a href="#cite_note-mindat-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </td></tr><tr><th>Colore</th><td>Vario<sup id="cite_ref-mindat_1-4" class="reference"><a href="#cite_note-mindat-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </td></tr><tr><th>Lucentezza</th><td>vitrea, subadamantina, resinosa<sup id="cite_ref-mindat_1-5" class="reference"><a href="#cite_note-mindat-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </td></tr><tr><th>Opacità</th><td>opaca, traslucida, trasparente<sup id="cite_ref-mindat_1-6" class="reference"><a href="#cite_note-mindat-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </td></tr><tr><th><a href="/wiki/Striscio" title="Striscio">Striscio</a></th><td>Vario<sup id="cite_ref-mindat_1-7" class="reference"><a href="#cite_note-mindat-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </td></tr><tr><th>Diffusione</th><td>diffusa<sup id="cite_ref-Mottana,_Crespi,_Liborio_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-Mottana,_Crespi,_Liborio-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </td></tr><tr><td colspan="2" class="sinottico_piede" style="background:#a0ffa0"><small>Si invita a seguire lo schema di <i><a href="/wiki/Wikipedia:Modello_di_voce/Minerali/Esempio" title="Wikipedia:Modello di voce/Minerali/Esempio">Modello di voce – Minerale</a></i></small> </td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/File:Tourmaline_gisements.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Tourmaline_gisements.jpg/220px-Tourmaline_gisements.jpg" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Tourmaline_gisements.jpg/330px-Tourmaline_gisements.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Tourmaline_gisements.jpg/440px-Tourmaline_gisements.jpg 2x" data-file-width="2434" data-file-height="1608" /></a><figcaption>Principali paesi produttori di tormaline</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/File:Turmalin_arbuzowy,_2Madagaskar_dolina_Sahatny.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Turmalin_arbuzowy%2C_2Madagaskar_dolina_Sahatny.jpg/220px-Turmalin_arbuzowy%2C_2Madagaskar_dolina_Sahatny.jpg" decoding="async" width="220" height="152" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Turmalin_arbuzowy%2C_2Madagaskar_dolina_Sahatny.jpg/330px-Turmalin_arbuzowy%2C_2Madagaskar_dolina_Sahatny.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Turmalin_arbuzowy%2C_2Madagaskar_dolina_Sahatny.jpg/440px-Turmalin_arbuzowy%2C_2Madagaskar_dolina_Sahatny.jpg 2x" data-file-width="650" data-file-height="450" /></a><figcaption>Tormalina policroma del <a href="/wiki/Madagascar" title="Madagascar">Madagascar</a></figcaption></figure> <p>Le <b>tormaline</b> sono un gruppo di <a href="/wiki/Minerale" title="Minerale">minerali</a> appartenenti alla classe dei <a href="/wiki/Silicati" class="mw-redirect" title="Silicati">silicati</a>, ordine dei <a href="/wiki/Ciclosilicati" title="Ciclosilicati">ciclosilicati</a>. </p><p>Il nome deriva dal <a href="/wiki/Lingua_singalese" title="Lingua singalese">cingalese</a> <i>turmali</i><sup id="cite_ref-De_Agostini_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-De_Agostini-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> che significa letteralmente <i>pacco misto</i> ossia <i>pietra di vari colori</i>, indicava in passato il nome dei cristalli portati in <a href="/wiki/Europa" title="Europa">Europa</a> dal <a href="/wiki/Ceylon" class="mw-redirect" title="Ceylon">Ceylon</a>. </p><p>Il <a href="/wiki/Cristallo" title="Cristallo">cristallo</a> appartiene al sistema trigonale, si presenta <a href="/wiki/Prisma" title="Prisma">prismatico</a>, molto allungato, striato verticalmente e a volte con sviluppo disuguale alle due estremità dell'asse verticale. </p><p>Il suo colore dipende dalla composizione chimica e può non essere uniforme nel cristallo. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tormaline">Tormaline</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;veaction=edit&amp;section=1" title="Modifica la sezione Tormaline" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;action=edit&amp;section=1" title="Edit section&#39;s source code: Tormaline"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Nella più recente classificazione di Nickel-Strunz (10ª edizione) esistono diversi tipi (sottogruppi) e varianti di tormaline, divise in base alla composizione chimica e al colore: </p> <ul><li><i><a href="/wiki/Adachiite" title="Adachiite">adachiite</a></i>, CaFe<sup>2+</sup><sub>3</sub>Al<sub>6</sub>(Si<sub>5</sub>AlO<sub>18</sub>)(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>3</sub>OH</li> <li><i><a href="/wiki/Bosiite" title="Bosiite">bosiite</a></i>, NaFe<sup>3+</sup><sub>3</sub>(Al<sub>4</sub>Mg<sub>2</sub>)Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>3</sub>O</li> <li><i><a href="/wiki/Buergerite" class="mw-redirect" title="Buergerite">buergerite</a></i> v. <i>flour-buergerite</i></li> <li><i><a href="/wiki/Cromodravite" class="mw-redirect" title="Cromodravite">cromodravite</a></i>, NaMg<sub>3</sub>Cr<sub>6</sub>Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>3</sub>O <ul><li><i><a href="/w/index.php?title=Ossicromodravite&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ossicromodravite (la pagina non esiste)">ossicromodravite</a></i>, NaCr<sub>3</sub>(Mg<sub>2</sub>Cr<sub>4</sub>)Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>3</sub>O</li></ul></li> <li><i>cromo-allumino-povondraite</i>, NaCr<sub>3</sub>(Al<sub>4</sub>Mg<sub>2</sub>)Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>3</sub>O</li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Darrellhenryite&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Darrellhenryite (la pagina non esiste)">darrellhenryite</a></i>, NaLiAl<sub>2</sub>Al<sub>6</sub>Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>3</sub>O</li> <li><i><a href="/wiki/Dravite" title="Dravite">dravite</a></i>, NaMg<sub>3</sub>Al<sub>6</sub>[(OH)<sub>4</sub>/(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>/Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>]; (da giallo scuro a bruno) <ul><li><i><a href="/w/index.php?title=Ossidravite&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ossidravite (la pagina non esiste)">ossidravite</a></i>, Na(Al<sub>2</sub>Mg)(Al<sub>5</sub>Mg)Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>3</sub>O</li></ul></li></ul> <ul><li><i><a href="/wiki/Elbaite" title="Elbaite">elbaite</a></i>, Na(Li,Al)<sub>3</sub>Al<sub>6</sub>[(OH)<sub>4</sub>/(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>/Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>]; <ul><li><i><a href="/wiki/Rubellite" title="Rubellite">rubellite</a></i> (rosa), Na(Li,Al)<sub>3</sub>(OH)<sub>4</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>)</li> <li><i><a href="/wiki/Indicolite" title="Indicolite">indicolite</a></i> (blu scuro), Na(Li,Al)<sub>3</sub>Al<sub>6</sub>(OH)<sub>4</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>4</sub></li> <li><i>zaffiro brasiliano</i> (azzurro)</li> <li><i>verdelite</i> o <i>smeraldo brasiliano</i> (verde)</li> <li><i>incolore</i> (acroite)</li> <li><i>paraiba</i> (azzurro molto trasparente)</li></ul></li></ul> <ul><li><i><a href="/wiki/Feruvite" title="Feruvite">feruvite</a></i>, CaFe<sup>2+</sup><sub>3</sub>(MgAl<sub>5</sub>)Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>3</sub>OH</li> <li><i><a href="/wiki/Fluor-buergerite" title="Fluor-buergerite">fluor-buergerite</a></i>, NaFe<sub>3</sub>Al<sub>6</sub>[FO<sub>3</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>];</li> <li><i><a href="/wiki/Fluor-liddicoatite" title="Fluor-liddicoatite">liddicoatite</a></i>, CaLi<sub>2</sub>AlAl<sub>6</sub>[F(OH)<sub>3</sub>/(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>/Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>].</li> <li><i><a href="/wiki/Foitite" title="Foitite">foitite</a></i>, (Fe<sup>2+</sup><sub>2</sub>Al)Al<sub>6</sub>Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>3</sub>OH <ul><li><i>ossifoitite</i></li> <li><i>magnesiofoitite</i>, (Mg<sub>2</sub>Al)Al<sub>6</sub>Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>3</sub>OH</li></ul></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Lucchesiite&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Lucchesiite (la pagina non esiste)">lucchesiite</a></i>, Ca(Fe<sup>2+</sup>)<sub>3</sub>Al<sub>6</sub>Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>3</sub>O</li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Luinaite&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Luinaite (la pagina non esiste)">luinaite</a></i>, (Na)(Fe<sup>2+</sup>,Mg)<sub>3</sub>Al<sub>6</sub>Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>3</sub>OH</li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Maruyamaite&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Maruyamaite (la pagina non esiste)">maruyamaite</a></i>, K(MgAl<sub>2</sub>)(Al<sub>5</sub>Mg)Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>3</sub>O</li> <li><i><a href="/wiki/Olenite" title="Olenite">olenite</a></i>, NaAl<sub>3</sub>Al<sub>6</sub>Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>O<sub>3</sub>OH</li> <li><i><a href="/wiki/Povondraite" title="Povondraite">povondraite</a></i>, NaFe<sup>3+</sup><sub>3</sub>(Fe<sup>3+</sup><sub>4</sub>Mg<sub>2</sub>)Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>3</sub>O</li> <li><i><a href="/wiki/Rossmanite" title="Rossmanite">rossmanite</a></i>, (LiAl<sub>2</sub>)Al<sub>6</sub>Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>3</sub>OH</li> <li><i><a href="/wiki/Sciorlite" title="Sciorlite">sciorlite</a></i>, NaFe<sub>3</sub>Al<sub>6</sub>[(OH)<sub>4</sub>/BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>/Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>]; (da marrone-nero a nero) <ul><li><i>ossisciorlite</i>, Na(Fe<sup>2+</sup><sub>2</sub>Al)Al<sub>6</sub>Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>3</sub>O</li></ul></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Tsilaite&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Tsilaite (la pagina non esiste)">tsilaite</a></i>, NaMn<sup>2+</sup><sub>3</sub>Al<sub>6</sub>Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>3</sub>OH</li> <li><i><a href="/wiki/Uvite" title="Uvite">uvite</a></i>, CaMg<sub>3</sub>Al<sub>5</sub>Mg[(OH)<sub>4</sub>/(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>]; (verde)</li> <li><i><a href="/wiki/Vanadiodravite" class="mw-redirect" title="Vanadiodravite">vanadiodravite</a></i> <ul><li><i>ossivanadiodravite</i>, NaV<sub>3</sub>(Al<sub>4</sub>Mg<sub>2</sub>)Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>3</sub>O</li> <li><i>vanadiossocromodravite</i>, NaV<sub>3</sub>(Cr<sub>4</sub>Mg<sub>2</sub>)Si<sub>6</sub>O<sub>18</sub>(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>(OH)<sub>3</sub>O</li></ul></li></ul> <p>Esistono varietà policrome nelle quali il colore varia sia a zone concentriche che nel senso dell'allungamento del cristallo. Si possono trovare prevalentemente tormaline di colore rosso, rosa, blu, verde e giallo. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Genesi">Genesi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;veaction=edit&amp;section=2" title="Modifica la sezione Genesi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;action=edit&amp;section=2" title="Edit section&#39;s source code: Genesi"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La tormalina è un <a href="/wiki/Minerale_accessorio" title="Minerale accessorio">minerale accessorio</a> comune nelle <a href="/wiki/Rocce_magmatiche" class="mw-redirect" title="Rocce magmatiche">rocce magmatiche</a> e <a href="/wiki/Rocce_metamorfiche" class="mw-redirect" title="Rocce metamorfiche">metamorfiche</a> ed è abbondante nelle <a href="/wiki/Pegmatiti" class="mw-redirect" title="Pegmatiti">pegmatiti</a>; per via della loro durezza e inalterabilità si possono reperire anche nelle <a href="/wiki/Rocce_sedimentarie" class="mw-redirect" title="Rocce sedimentarie">rocce sedimentarie</a><sup id="cite_ref-De_Agostini_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-De_Agostini-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/File:TORMALINE,_Tormalina%3F,_QUARZO_ROSA,_GNEISS,_TORMALINA_BIANCA_E_ROSA_CON_OSSIDI.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/TORMALINE%2C_Tormalina%3F%2C_QUARZO_ROSA%2C_GNEISS%2C_TORMALINA_BIANCA_E_ROSA_CON_OSSIDI.jpg/220px-TORMALINE%2C_Tormalina%3F%2C_QUARZO_ROSA%2C_GNEISS%2C_TORMALINA_BIANCA_E_ROSA_CON_OSSIDI.jpg" decoding="async" width="220" height="173" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/TORMALINE%2C_Tormalina%3F%2C_QUARZO_ROSA%2C_GNEISS%2C_TORMALINA_BIANCA_E_ROSA_CON_OSSIDI.jpg/330px-TORMALINE%2C_Tormalina%3F%2C_QUARZO_ROSA%2C_GNEISS%2C_TORMALINA_BIANCA_E_ROSA_CON_OSSIDI.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/TORMALINE%2C_Tormalina%3F%2C_QUARZO_ROSA%2C_GNEISS%2C_TORMALINA_BIANCA_E_ROSA_CON_OSSIDI.jpg/440px-TORMALINE%2C_Tormalina%3F%2C_QUARZO_ROSA%2C_GNEISS%2C_TORMALINA_BIANCA_E_ROSA_CON_OSSIDI.jpg 2x" data-file-width="1436" data-file-height="1132" /></a><figcaption>A primo acchito una Tormalina di colore Bianco, presenta sfumature di rosa o anche verdi con <a href="/wiki/Ossido" title="Ossido">Ossidi vari</a>. D'appoggio, <a href="/wiki/Carta" title="Carta">carta</a>, cartoncino, <a href="/wiki/Colla" title="Colla">colla</a>, sullo sfondo <a href="/wiki/Anello" title="Anello">anello</a> <a href="/wiki/Avorio" title="Avorio">avorio</a>.</figcaption></figure> <p>Le varietà limpide più belle provengono dall'<a href="/wiki/Isola_d%27Elba" title="Isola d&#39;Elba">isola d'Elba</a>, dal <a href="/wiki/Minas_Gerais" title="Minas Gerais">Minas Gerais</a> (<a href="/wiki/Brasile" title="Brasile">Brasile</a>), dagli <a href="/wiki/Urali" title="Urali">Urali</a>, dal <a href="/wiki/Madagascar" title="Madagascar">Madagascar</a>, da <a href="/wiki/Sri_Lanka" title="Sri Lanka">Sri Lanka</a>, <a href="/wiki/Namibia" title="Namibia">Namibia</a>, <a href="/wiki/Mozambico" title="Mozambico">Mozambico</a>, <a href="/wiki/Maine" title="Maine">Maine</a> e <a href="/wiki/California" title="California">California</a> in <a href="/wiki/Stati_Uniti_d%27America" title="Stati Uniti d&#39;America">USA</a>. Cristalli opachi ben formati si trovano nelle <a href="/wiki/Pegmatite" title="Pegmatite">pegmatiti</a> <a href="/wiki/Alpi" title="Alpi">alpine</a>, ad <a href="/wiki/Olgiasca" class="mw-redirect" title="Olgiasca">Olgiasca</a> (<a href="/wiki/Provincia_di_Lecco" title="Provincia di Lecco">LC</a>), <a href="/wiki/Candoglia" class="mw-redirect" title="Candoglia">Candoglia</a> e <a href="/wiki/Craveggia" title="Craveggia">Craveggia</a> (<a href="/wiki/Provincia_del_Verbano-Cusio-Ossola" title="Provincia del Verbano-Cusio-Ossola">VB</a>) <a href="/wiki/Sondalo" title="Sondalo">Sondalo</a> (<a href="/wiki/Provincia_di_Sondrio" title="Provincia di Sondrio">SO</a>) e in <a href="/wiki/Val_di_Vizze" title="Val di Vizze">Val di Vizze</a> (<a href="/wiki/Provincia_autonoma_di_Bolzano" title="Provincia autonoma di Bolzano">BZ</a>). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Caratteristiche_chimico-fisiche">Caratteristiche chimico-fisiche</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;veaction=edit&amp;section=3" title="Modifica la sezione Caratteristiche chimico-fisiche" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;action=edit&amp;section=3" title="Edit section&#39;s source code: Caratteristiche chimico-fisiche"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le tormaline risultano dotate di <a href="/wiki/Piroelettricit%C3%A0" title="Piroelettricità">piroelettricità</a> (si caricano elettricamente se prima riscaldate e poi raffreddate) e <a href="/wiki/Piezoelettricit%C3%A0" title="Piezoelettricità">piezoelettricità</a> (si caricano elettricamente se sottoposte a pressione)<sup id="cite_ref-De_Agostini_3-2" class="reference"><a href="#cite_note-De_Agostini-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, oltre ad essere sostanze <a href="/wiki/Dicroismo" class="mw-redirect" title="Dicroismo">dicroiche</a>. </p><p>Sono inattaccabili dagli acidi e le varietà di <a href="/wiki/Litio" title="Litio">litio</a> sono infusibili.<sup id="cite_ref-De_Agostini_3-3" class="reference"><a href="#cite_note-De_Agostini-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Il <a href="/wiki/Silicio" title="Silicio">silicio</a> è posto al centro di un <a href="/wiki/Tetraedro" title="Tetraedro">tetraedro</a> i cui vertici sono posti gli atomi di <a href="/wiki/Ossigeno" title="Ossigeno">ossigeno</a>. I tetraedri sono uniti l'un l'altro per due vertici in gruppi di sei.<sup id="cite_ref-De_Agostini_3-4" class="reference"><a href="#cite_note-De_Agostini-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Utilizzi">Utilizzi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;veaction=edit&amp;section=4" title="Modifica la sezione Utilizzi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;action=edit&amp;section=4" title="Edit section&#39;s source code: Utilizzi"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Per via della piezoeletricità alcune tormaline vengono utilizzate per costruire <a href="/wiki/Manometro" title="Manometro">manometri</a> ad <a href="/wiki/Pressione" title="Pressione">alte pressioni</a>, mentre le varietà trasparenti e piacevolmente colorate sono utilizzate in campo gemmologico.<sup id="cite_ref-De_Agostini_3-5" class="reference"><a href="#cite_note-De_Agostini-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Viene inoltre utilizzato come cristallo anisotropo per la <a href="/wiki/Polarizzazione_della_radiazione_elettromagnetica" title="Polarizzazione della radiazione elettromagnetica">polarizzazione</a> lineare della luce.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tormaline_notevoli">Tormaline notevoli</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;veaction=edit&amp;section=5" title="Modifica la sezione Tormaline notevoli" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;action=edit&amp;section=5" title="Edit section&#39;s source code: Tormaline notevoli"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Un cristallo di <a href="/wiki/Rubellite" title="Rubellite">rubellite</a> di massa 6&#160;kg, lungo 40&#160;cm e largo 9 è stato rinvenuto in <a href="/wiki/Madagascar" title="Madagascar">Madagascar</a>. </p><p>Famosi cristalli multicolori provengono da<sup id="cite_ref-De_Agostini_3-6" class="reference"><a href="#cite_note-De_Agostini-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>: Pala e Ramona in <a href="/wiki/California" title="California">California</a>, <a href="/wiki/Maine" title="Maine">Maine</a>, <a href="/wiki/Brasile" title="Brasile">Brasile</a>. </p><p>Dal <a href="/wiki/Madagascar" title="Madagascar">Madagascar</a> provengono delle tormaline multicolori rosse al centro e verdi ai lati dette tormaline "watermelon" (trad. dall'inglese anguria) mentre le tormaline dell'<a href="/wiki/Isola_d%27Elba" title="Isola d&#39;Elba">Isola d'Elba</a>, nella varietà <a href="/wiki/Elbaite" title="Elbaite">elbaite</a> alla base del cristallo sono brune che man mano diventano verdi fino a diventare incolori nella sommità.<sup id="cite_ref-De_Agostini_3-7" class="reference"><a href="#cite_note-De_Agostini-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Supergruppo_della_tormalina">Supergruppo della tormalina</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;veaction=edit&amp;section=6" title="Modifica la sezione Supergruppo della tormalina" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;action=edit&amp;section=6" title="Edit section&#39;s source code: Supergruppo della tormalina"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Il <b>supergruppo della tormalina</b> è un gruppo di minerali caratterizzati dalla seguente formula di struttura generalizzata: <i>XY</i><sub>3</sub><i>Z</i><sub>6</sub>(<i>T</i><sub>6</sub>O<sub>18</sub>)(BO<sub>3</sub>)<sub>3</sub><i>V</i><sub>3</sub><i>W</i> dove: </p> <ul><li><i>X</i> = Na<sup>+</sup>, Ca<sup>2+</sup>, K<sup>+</sup> o una vacanza<sup id="cite_ref-vacanza_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-vacanza-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li> <li><i>Y</i> = Fe<sup>2+</sup>, Mg<sup>2+</sup>, Mn<sup>2+</sup>, Al<sup>3+</sup>, Li<sup>+</sup>, Fe<sup>3+</sup>, Cr<sup>3+</sup></li> <li><i>Z</i> = Al<sup>3+</sup>, Fe<sup>3+</sup>, Mg<sup>2+</sup>, Cr<sup>3+</sup></li> <li><i>T</i> = Si<sup>4+</sup>, Al<sup>3+</sup>, B<sup>3+</sup></li> <li><i>V</i> = OH<sup>–</sup>, O<sup>2-</sup></li> <li><i>W</i> =OH<sup>–</sup>, F<sup>–</sup>, O<sup>2–</sup></li></ul> <p>Il supergruppo della tormalina è suddiviso in tre gruppi in base ai cationi presenti nel sito X<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Se il catione prevalente è Na<sup>+</sup> o K<sup>+</sup> allora la specie appartiene al gruppo delle tormaline alcaline, se il catione prevalente è Ca<sup>2+</sup> allora la specie appartiene al gruppo delle tormaline calciche, se infine il sito X è dominato da una vacanza, la specie appartiene al gruppo delle tormaline con vacanza dominante. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Minerali_del_supergruppo_della_tormalina">Minerali del supergruppo della tormalina</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;veaction=edit&amp;section=7" title="Modifica la sezione Minerali del supergruppo della tormalina" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;action=edit&amp;section=7" title="Edit section&#39;s source code: Minerali del supergruppo della tormalina"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><b>Gruppo delle tormaline alcaline</b> <ul><li>Sottogruppo alcalino 1 <ul><li><a href="/wiki/Dravite" title="Dravite">Dravite</a></li> <li><a href="/wiki/Sciorlite" title="Sciorlite">Sciorlite</a></li> <li><a href="/wiki/Chromium-dravite" title="Chromium-dravite">Chromium-dravite</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fluor-dravite&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Fluor-dravite (la pagina non esiste)">Fluor-dravite</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fluor-schorl&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Fluor-schorl (la pagina non esiste)">Fluor-schorl</a></li> <li><a href="/wiki/Tsilaisite" title="Tsilaisite">Tsilaisite</a></li> <li><a href="/wiki/Adachiite" title="Adachiite">Adachiite</a></li></ul></li> <li>Sottogruppo alcalino 2 <ul><li><a href="/wiki/Elbaite" title="Elbaite">Elbaite</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fluor-elbaite&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Fluor-elbaite (la pagina non esiste)">Fluor-elbaite</a></li></ul></li> <li>Sottogruppo alcalino 3 <ul><li><a href="/wiki/Povondraite" title="Povondraite">Povondraite</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Chromo-alumino-povondraite&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Chromo-alumino-povondraite (la pagina non esiste)">Chromo-alumino-povondraite</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Oxy-chromium-dravite&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Oxy-chromium-dravite (la pagina non esiste)">Oxy-chromium-dravite</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Oxy-schorl&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Oxy-schorl (la pagina non esiste)">Oxy-schorl</a></li> <li><a href="/wiki/Oxy-vanadium-dravite" title="Oxy-vanadium-dravite">Oxy-vanadium-dravite</a></li></ul></li> <li>Sottogruppo alcalino 4</li> <li>Sottogruppo alcalino 5 <ul><li><a href="/wiki/Fluor-buergerite" title="Fluor-buergerite">Fluor-buergerite</a></li> <li><a href="/wiki/Olenite" title="Olenite">Olenite</a></li></ul></li> <li>Sottogruppo alcalino 6</li></ul></li></ul> <ul><li><b>Gruppo delle tormaline calciche</b> <ul><li>Sottogruppo calcico 1 <ul><li><a href="/w/index.php?title=Fluor-uvite&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Fluor-uvite (la pagina non esiste)">Fluor-uvite</a></li> <li><a href="/wiki/Feruvite" title="Feruvite">Feruvite</a></li> <li><a href="/wiki/Uvite" title="Uvite">Uvite</a></li></ul></li> <li>Sottogruppo calcico 2 <ul><li><a href="/wiki/Fluor-liddicoatite" title="Fluor-liddicoatite">Fluor-liddicoatite</a></li></ul></li> <li>Sottogruppo calcico 3</li> <li>Sottogruppo calcico 4</li></ul></li></ul> <ul><li><b>Gruppo delle tormaline con vacanza dominante</b><sup id="cite_ref-vacanza_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-vacanza-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> <ul><li>Sottogruppo con vacanza 1 <ul><li><a href="/wiki/Foitite" title="Foitite">Foitite</a></li> <li><a href="/wiki/Magnesio-foitite" title="Magnesio-foitite">Magnesio-foitite</a></li></ul></li> <li>Sottogruppo con vacanza 2 <ul><li><a href="/wiki/Rossmanite" title="Rossmanite">Rossmanite</a></li></ul></li> <li>Sottogruppo con vacanza 3</li> <li>Sottogruppo con vacanza 4</li></ul></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Note">Note</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;veaction=edit&amp;section=8" title="Modifica la sezione Note" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;action=edit&amp;section=8" title="Edit section&#39;s source code: Note"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-mindat-1"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-mindat_1-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-mindat_1-1">b</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-mindat_1-2">c</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-mindat_1-3">d</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-mindat_1-4">e</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-mindat_1-5">f</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-mindat_1-6">g</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-mindat_1-7">h</a></i></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mindat.org">Scheda tecnica del minerale su mindat.org</a></span> </li> <li id="cite_note-Mottana,_Crespi,_Liborio-2"><a href="#cite_ref-Mottana,_Crespi,_Liborio_2-0"><b>^</b></a> <span class="reference-text">Annibale Mottana, Rodolfo Crespi, Giuseppe Liborio, "Minerali e rocce", Mondadori Editore, 1977"</span> </li> <li id="cite_note-De_Agostini-3"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-De_Agostini_3-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-De_Agostini_3-1">b</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-De_Agostini_3-2">c</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-De_Agostini_3-3">d</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-De_Agostini_3-4">e</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-De_Agostini_3-5">f</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-De_Agostini_3-6">g</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-De_Agostini_3-7">h</a></i></sup></span> <span class="reference-text">A. tori Vari, scheda Tormaline in Il magico mondo di minerali &amp; gemme, De Agostini (1993-1996) Novara</span> </li> <li id="cite_note-4"><a href="#cite_ref-4"><b>^</b></a> <span class="reference-text">Autori Vari Fisica II: Onde elettromagnetiche, §VI.6.3</span> </li> <li id="cite_note-vacanza-5"><span class="mw-cite-backlink"><b>^</b> <sup><i><a href="#cite_ref-vacanza_5-0">a</a></i></sup> <sup><i><a href="#cite_ref-vacanza_5-1">b</a></i></sup></span> <span class="reference-text">in cristallochimica per vacanza s'intende uno spazio lasciato vuoto nel reticolo cristallino per la mancanza di un atomo</span> </li> <li id="cite_note-6"><a href="#cite_ref-6"><b>^</b></a> <span class="reference-text"><cite class="citation pubblicazione" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) J. Henry Darrell, Novák Milan, HawtHorne Frank C., Ertl Andreas, Dutrow BarBara L., Uher Pavel, Pezzotta Fererico, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120326093327/http://pubsites.uws.edu.au/ima-cnmnc/henry%20et%20al%202011%20tourmaline%20tomenclature.pdf"><span style="font-style:italic;">Nomenclature of the tourmaline-supergroup minerals</span></a> (<span style="font-weight: bolder; font-size:80%"><abbr title="documento in formato PDF">PDF</abbr></span>), in <span style="font-style:italic;">American Mineralogist</span>, vol.&#160;96, 2011, pp.&#160;895-913, <a href="/wiki/Digital_object_identifier" title="Digital object identifier">DOI</a>:&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.2138%2Fam.2011.3636">10.2138/am.2011.3636</a>. <small>URL consultato il 21 agosto 2012</small> <small>(archiviato dall'<abbr title="http&#58;//pubsites.uws.edu.au/ima-cnmnc/henry%20et%20al%202011%20tourmaline%20tomenclature.pdf">url originale</abbr> il 26 marzo 2012)</small>.</cite></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;veaction=edit&amp;section=9" title="Modifica la sezione Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;action=edit&amp;section=9" title="Edit section&#39;s source code: Bibliografia"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation libro" style="font-style:normal"> Dud'a, Rudolf. Rejl, Luboš, <span style="font-style:italic;">La grande enciclopedia dei minerali</span>, a cura di Ferraris, Giovanni, Milano, Fabbri Editore, 1986.</cite></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Altri_progetti">Altri progetti</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;veaction=edit&amp;section=10" title="Modifica la sezione Altri progetti" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;action=edit&amp;section=10" title="Edit section&#39;s source code: Altri progetti"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div id="interProject" class="toccolours" style="display: none; clear: both; margin-top: 2em"><p id="sisterProjects" style="background-color: #efefef; color: black; font-weight: bold; margin: 0"><span>Altri progetti</span></p><ul title="Collegamenti verso gli altri progetti Wikimedia"> <li class="" title=""><span class="plainlinks" title="commons:Category:Tourmaline"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tourmaline?uselang=it">Wikimedia Commons</a></span></li></ul></div> <ul><li><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/?uselang=it" title="Collabora a Wikimedia Commons"><img alt="Collabora a Wikimedia Commons" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="18" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/27px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/36px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/?uselang=it">Wikimedia Commons</a></span> contiene immagini o altri file su <b><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tourmaline?uselang=it">tormalina</a></span></b></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Collegamenti_esterni">Collegamenti esterni</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;veaction=edit&amp;section=11" title="Modifica la sezione Collegamenti esterni" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifica</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tormalina&amp;action=edit&amp;section=11" title="Edit section&#39;s source code: Collegamenti esterni"><span>modifica wikitesto</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li><cite id="CITEREFBritannica.com" class="citation web" style="font-style:normal">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/science/tourmaline-mineral"><span style="font-style:italic;">tourmaline</span></a>, su <span style="font-style:italic;"><a href="/wiki/Enciclopedia_Britannica" title="Enciclopedia Britannica">Enciclopedia Britannica</a></span>, Encyclopædia Britannica, Inc.</cite> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q179911#P1417" title="Modifica su Wikidata"><img alt="Modifica su Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r141815314">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid #aaa;clear:both;margin:auto;padding:2px;width:100%}.mw-parser-output .navbox th{padding-left:1em;padding-right:1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>tbody>tr:first-child>th{background:#ccf;font-size:90%;width:100%;color:var(--color-base,black)}.mw-parser-output .navbox_navbar{float:left;margin:0;padding:0 10px 0 0;text-align:left;width:6em}.mw-parser-output .navbox_title{font-size:110%}.mw-parser-output .navbox_abovebelow{background:#ddf;font-size:90%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbox_group{background:#ddf;font-size:90%;padding:0 10px;white-space:nowrap}.mw-parser-output .navbox_list{font-size:90%;width:100%}.mw-parser-output .navbox_list a{white-space:nowrap}html:not(.vector-feature-night-mode-enabled) .mw-parser-output .navbox_odd{background:#fdfdfd;color:var(--color-base,black)}html:not(.vector-feature-night-mode-enabled) .mw-parser-output .navbox_even{background:#f7f7f7;color:var(--color-base,black)}.mw-parser-output .navbox a.mw-selflink{color:var(--color-base,black)}.mw-parser-output .navbox_center{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .navbox_image{padding-left:7px;vertical-align:middle;width:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox .mw-collapsible-toggle{font-weight:normal;text-align:right;width:7em}body.skin--responsive .mw-parser-output .navbox_image img{max-width:none!important}.mw-parser-output .subnavbox{margin:-3px;width:100%}.mw-parser-output .subnavbox_group{background:#e6e6ff;padding:0 10px}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr:first-child>th{background:var(--background-color-interactive)!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox th{color:var(--color-base)!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox_abovebelow,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox_group{background:var(--background-color-interactive-subtle)!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .subnavbox_group{background:var(--background-color-neutral-subtle)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr:first-child>th{background:var(--background-color-interactive)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox th{color:var(--color-base)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox_abovebelow,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox_group{background:var(--background-color-interactive-subtle)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .subnavbox_group{background:var(--background-color-neutral-subtle)!important}}</style><table class="navbox mw-collapsible mw-collapsed noprint metadata" id="navbox-Composti_del_litio"><tbody><tr><th colspan="2"><div class="navbox_navbar"><div class="noprint plainlinks" style="background-color:transparent; padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-base, #000000); white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Template:Composti_del_litio" title="Template:Composti del litio"><span title="Vai alla pagina del template">V</span></a>&#160;·&#160;<a href="/w/index.php?title=Discussioni_template:Composti_del_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Discussioni template:Composti del litio (la pagina non esiste)"><span title="Discuti del template">D</span></a>&#160;·&#160;<a class="external text" href="https://it.wikipedia.org/w/index.php?title=Template:Composti_del_litio&amp;action=edit"><span title="Modifica il template. Usa l&#39;anteprima prima di salvare">M</span></a></div></div><span class="navbox_title"><a href="/wiki/Categoria:Composti_del_litio" title="Categoria:Composti del litio">Composti</a> del <a href="/wiki/Litio" title="Litio">litio</a></span></th></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group">Inorganici</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r141815314" /><table class="navbox mw-collapsible mw-collapsed noprint metadata" id="navbox-Sali_di_litio"><tbody><tr><th colspan="2"><div class="navbox_navbar"><div class="noprint plainlinks" style="background-color:transparent; padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-base, #000000); white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Template:Sali_di_litio" title="Template:Sali di litio"><span title="Vai alla pagina del template">V</span></a>&#160;·&#160;<a href="/w/index.php?title=Discussioni_template:Sali_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Discussioni template:Sali di litio (la pagina non esiste)"><span title="Discuti del template">D</span></a>&#160;·&#160;<a class="external text" href="https://it.wikipedia.org/w/index.php?title=Template:Sali_di_litio&amp;action=edit"><span title="Modifica il template. Usa l&#39;anteprima prima di salvare">M</span></a></div></div><span class="navbox_title">Sali di litio</span></th></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group" style="text-align:center;">Binari</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd" style="text-align:left;"><table class="subnavbox"><tbody><tr><th class="subnavbox_group" style="text-align:right; width:7.5em;">Con H-N-O-S</th><td colspan="1" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Idruro_di_litio" title="Idruro di litio">LiH</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Ossido_di_litio" title="Ossido di litio">Li<sub>2</sub>O</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Perossido_di_litio" title="Perossido di litio">Li<sub>2</sub>O<sub>2</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Superossido_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Superossido di litio (la pagina non esiste)"> LiO<sub>2</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Nitruro_di_litio" title="Nitruro di litio">Li<sub>3</sub>N</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Azoturo_di_litio" title="Azoturo di litio">LiN<sub>3</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Solfuro_di_litio" title="Solfuro di litio">Li<sub>2</sub>S</a></td></tr><tr><th class="subnavbox_group" style="text-align:right; width:7.5em;">Con alogeni</th><td colspan="1" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Fluoruro_di_litio" title="Fluoruro di litio">LiF</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Cloruro_di_litio" title="Cloruro di litio">LiCl</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Bromuro_di_litio" title="Bromuro di litio">LiBr</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Ioduro_di_litio" title="Ioduro di litio">LiI</a></td></tr><tr><th class="subnavbox_group" style="text-align:right; width:7.5em;">Altri</th><td colspan="1" style="text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=Polonito_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Polonito di litio (la pagina non esiste)">Li<sub>2</sub>Po</a></td></tr></tbody></table></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group" style="text-align:center;">Ternari</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_even" style="text-align:left;"><a href="/wiki/Ipoclorito_di_litio" title="Ipoclorito di litio">LiClO</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Clorito_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Clorito di litio (la pagina non esiste)">LiClO<sub>2</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Clorato_di_litio" title="Clorato di litio">LiClO<sub>3</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Perclorato_di_litio" title="Perclorato di litio"> LiClO<sub>4</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Idrossido_di_litio" title="Idrossido di litio">LiOH</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Iodato_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Iodato di litio (la pagina non esiste)">LiIO<sub>3</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Boroidruro_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Boroidruro di litio (la pagina non esiste)">LiBH<sub>4</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Tetrafluoroborato_di_litio" title="Tetrafluoroborato di litio"> LiBF<sub>4</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Metaborato_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Metaborato di litio (la pagina non esiste)">LiBO<sub>2</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Triborato_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Triborato di litio (la pagina non esiste)">LiB<sub>3</sub>O<sub>5</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Tetraborato_di_dilitio" title="Tetraborato di dilitio"> Li<sub>2</sub>B<sub>4</sub>O<sub>7</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Carbonato_di_litio" title="Carbonato di litio">Li<sub>2</sub>CO<sub>3</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Ammide_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ammide di litio (la pagina non esiste)">LiNH<sub>2</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Immide_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Immide di litio (la pagina non esiste)"> Li<sub>2</sub>NH</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Nitrito_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Nitrito di litio (la pagina non esiste)">LiNO<sub>2</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Nitrato_di_litio" title="Nitrato di litio">LiNO<sub>3</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Tetraidroalluminato_di_litio" title="Tetraidroalluminato di litio">LiAlH<sub>4</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Alluminato_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Alluminato di litio (la pagina non esiste)">LiAlO<sub>2</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Tetracloroalluminato_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Tetracloroalluminato di litio (la pagina non esiste)">LiAlCl<sub>4</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Silicato_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Silicato di litio (la pagina non esiste)">Li<sub>2</sub>SiO<sub>3</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Fosfato_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Fosfato di litio (la pagina non esiste)">Li<sub>3</sub>PO<sub>4</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Esafluorofosfato_di_litio" title="Esafluorofosfato di litio">LiPF<sub>6</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Solfito_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Solfito di litio (la pagina non esiste)">Li<sub>2</sub>SO<sub>3</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Solfato_di_litio" title="Solfato di litio"> Li<sub>2</sub>SO<sub>4</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Esafluoroarsenato_di_litio" class="mw-redirect" title="Esafluoroarsenato di litio">Li(AsF<sub>6</sub>)</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Titanato_di_litio" title="Titanato di litio">Li<sub>2</sub>TiO<sub>3</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Dicromato_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Dicromato di litio (la pagina non esiste)"> Li<sub>2</sub>Cr<sub>2</sub>O<sub>7</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Cobaltito_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Cobaltito di litio (la pagina non esiste)">LiCoO<sub>2</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Niobato_di_litio" title="Niobato di litio">LiNbO<sub>3</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Molibdato_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Molibdato di litio (la pagina non esiste)"> Li<sub>2</sub>MoO<sub>4</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Tantalato_di_litio" title="Tantalato di litio">LiTaO<sub>3</sub></a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group" style="text-align:center;">Altri</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd" style="text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=Idrogenocarbonato_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Idrogenocarbonato di litio (la pagina non esiste)">LiHCO<sub>3</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Sesquicarbonato_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sesquicarbonato di litio (la pagina non esiste)">Li<sub>3</sub>H(CO<sub>3</sub>)<sub>2</sub></a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Triflato_di_litio" title="Triflato di litio"> LiCF<sub>3</sub>SO<sub>3</sub></a></td></tr></tbody></table></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group">Organici</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_even"><a href="/wiki/Acetato_di_litio" title="Acetato di litio">Acetato di litio</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Aspartato_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Aspartato di litio (la pagina non esiste)">Aspartato di litio</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Citrato_di_litio" title="Citrato di litio">Citrato di litio</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Carburo_di_litio" title="Carburo di litio">Carburo di litio</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Etillitio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Etillitio (la pagina non esiste)">Etillitio</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Fenillitio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Fenillitio (la pagina non esiste)">Fenillitio</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Litio_diisopropilammide" title="Litio diisopropilammide">Litio diisopropilammide</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Litio_12-idrossistearato&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Litio 12-idrossistearato (la pagina non esiste)">Litio 12-idrossistearato</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Metillitio" title="Metillitio">Metillitio</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/N-butillitio" title="N-butillitio">n-butillitio</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Ororato_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ororato di litio (la pagina non esiste)">Ororato di litio</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Ossalato_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ossalato di litio (la pagina non esiste)">Ossalato di litio</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Propillitio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Propillitio (la pagina non esiste)">Propillitio</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Succinato_di_litio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Succinato di litio (la pagina non esiste)">Succinato di litio</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Stearato_di_litio" title="Stearato di litio">Stearato di litio</a><b>&#160;·</b> <a href="/w/index.php?title=Vinillitio&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Vinillitio (la pagina non esiste)">Vinillitio</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Reattivi_di_organo-litio" title="Reattivi di organo-litio">Reattivi di organo-litio</a></td></tr><tr><th colspan="1" class="navbox_group">Minerali</th><td colspan="1" class="navbox_list navbox_odd"><a href="/wiki/Ambligonite" title="Ambligonite">Ambligonite</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Elbaite" title="Elbaite">Elbaite</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Eucriptite" title="Eucriptite">Eucriptite</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Jadarite" title="Jadarite">Jadarite</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Lepidolite" title="Lepidolite">Lepidolite</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Litiofilite" title="Litiofilite">Litiofilite</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Petalite" title="Petalite">Petalite</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Pezzottaite" title="Pezzottaite">Pezzottaite</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Saliotite" title="Saliotite">Saliotite</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Spodumene" title="Spodumene">Spodumene</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Sugilite" title="Sugilite">Sugilite</a><b>&#160;·</b> <a class="mw-selflink selflink">Tormalina</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Zabuyelite" title="Zabuyelite">Zabuyelite</a><b>&#160;·</b> <a href="/wiki/Zinnwaldite" title="Zinnwaldite">Zinnwaldite</a></td></tr></tbody></table> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r140554510">.mw-parser-output .CdA{border:1px solid #aaa;width:100%;margin:auto;font-size:90%;padding:2px}.mw-parser-output .CdA th{background-color:#f2f2f2;font-weight:bold;width:20%}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .CdA{border-color:#54595D}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .CdA th{background-color:#202122}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .CdA{border-color:#54595D}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .CdA th{background-color:#202122}}</style><table class="CdA"><tbody><tr><th><a href="/wiki/Aiuto:Controllo_di_autorit%C3%A0" title="Aiuto:Controllo di autorità">Controllo di autorità</a></th><td><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a> <span class="uid">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr></span>)&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/subjects/sh85136270">sh85136270</a></span><span style="font-weight:bold;">&#160;·</span> <a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a> <span class="uid">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="tedesco">DE</abbr></span>)&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4242784-8">4242784-8</a></span><span style="font-weight:bold;">&#160;·</span> <a href="/wiki/Biblioteca_nazionale_di_Israele" title="Biblioteca nazionale di Israele">J9U</a> <span class="uid">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr>,&#160;<abbr title="ebraico">HE</abbr></span>)&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nli.org.il/en/authorities/987007541457905171">987007541457905171</a></span><span style="font-weight:bold;">&#160;·</span> <a href="/wiki/Biblioteca_della_Dieta_nazionale_del_Giappone" title="Biblioteca della Dieta nazionale del Giappone">NDL</a> <span class="uid">(<span style="font-weight:bolder; font-size:80%"><abbr title="inglese">EN</abbr>,&#160;<abbr title="giapponese">JA</abbr></span>)&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00577520">00577520</a></span></td></tr></tbody></table> <div class="noprint" style="width:100%; padding: 3px 0; display: flex; flex-wrap: wrap; row-gap: 4px; column-gap: 8px; box-sizing: border-box;"><div style="flex-basis: calc( 100% / 2 - 8px / 2 );"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r140555418">.mw-parser-output .itwiki-template-occhiello{width:100%;line-height:25px;border:1px solid #CCF;background-color:#F0EEFF;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .itwiki-template-occhiello-progetto{background-color:#FAFAFA}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .itwiki-template-occhiello{background-color:#202122;border-color:#54595D}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .itwiki-template-occhiello-progetto{background-color:#282929}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .itwiki-template-occhiello{background-color:#202122;border-color:#54595D}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .itwiki-template-occhiello-progetto{background-color:#282929}}</style><div class="itwiki-template-occhiello"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Crystal_Clear_app_no3D.svg" class="mw-file-description" title="Mineralogia"><img alt="&#160;" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Crystal_Clear_app_no3D.svg/25px-Crystal_Clear_app_no3D.svg.png" decoding="async" width="25" height="25" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Crystal_Clear_app_no3D.svg/38px-Crystal_Clear_app_no3D.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Crystal_Clear_app_no3D.svg/50px-Crystal_Clear_app_no3D.svg.png 2x" data-file-width="129" data-file-height="129" /></a></span>&#32;<b><a href="/wiki/Portale:Mineralogia" title="Portale:Mineralogia">Portale Mineralogia</a></b></div></div><div style="flex-basis: calc( 100% / 2 - 8px / 2 );"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r140555418" /><div class="itwiki-template-occhiello"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/File:Signorina_in_viola.svg" class="mw-file-description" title="Moda"><img alt="&#160;" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Signorina_in_viola.svg/15px-Signorina_in_viola.svg.png" decoding="async" width="15" height="25" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Signorina_in_viola.svg/23px-Signorina_in_viola.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Signorina_in_viola.svg/31px-Signorina_in_viola.svg.png 2x" data-file-width="255" data-file-height="412" /></a></span>&#32;<b><a href="/wiki/Portale:Moda" title="Portale:Moda">Portale Moda</a></b></div></div></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.eqiad.main‐55d695cf44‐4dgft Cached time: 20250218201114 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [vary‐revision‐sha1, show‐toc] CPU time usage: 0.295 seconds Real time usage: 0.433 seconds Preprocessor visited node count: 3386/1000000 Post‐expand include size: 54463/2097152 bytes Template argument size: 1228/2097152 bytes Highest expansion depth: 10/100 Expensive parser function count: 3/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 17329/5000000 bytes Lua time usage: 0.158/10.000 seconds Lua memory usage: 6047792/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 345.326 1 -total 29.92% 103.317 1 Template:Minerale 28.57% 98.670 1 Template:Collegamenti_esterni 28.34% 97.856 1 Template:Infobox 16.35% 56.448 2 Template:Navbox 14.23% 49.125 1 Template:Composti_del_litio 9.81% 33.879 1 Template:Formula_chimica 8.33% 28.761 1 Template:Portale 8.21% 28.338 1 Template:Cita_pubblicazione 6.45% 22.271 1 Template:Immagine_sinottico --> <!-- Saved in parser cache with key itwiki:pcache:1442250:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250218201114 and revision id 143585802. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Estratto da "<a dir="ltr" href="https://it.wikipedia.org/w/index.php?title=Tormalina&amp;oldid=143585802">https://it.wikipedia.org/w/index.php?title=Tormalina&amp;oldid=143585802</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categoria:Categorie" title="Categoria:Categorie">Categorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categoria:Gemme" title="Categoria:Gemme">Gemme</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Ciclosilicati" title="Categoria:Ciclosilicati">Ciclosilicati</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Gruppi_di_minerali" title="Categoria:Gruppi di minerali">Gruppi di minerali</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Supergruppi_di_minerali" title="Categoria:Supergruppi di minerali">Supergruppi di minerali</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Categorie nascoste: <ul><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_con_modulo_citazione_e_parametro_pagine" title="Categoria:Voci con modulo citazione e parametro pagine">Voci con modulo citazione e parametro pagine</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_con_modulo_citazione_e_parametro_coautori" title="Categoria:Voci con modulo citazione e parametro coautori">Voci con modulo citazione e parametro coautori</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:P274_assente_su_Wikidata" title="Categoria:P274 assente su Wikidata">P274 assente su Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:P1417_letta_da_Wikidata" title="Categoria:P1417 letta da Wikidata">P1417 letta da Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_con_codice_LCCN" title="Categoria:Voci con codice LCCN">Voci con codice LCCN</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_con_codice_GND" title="Categoria:Voci con codice GND">Voci con codice GND</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_con_codice_J9U" title="Categoria:Voci con codice J9U">Voci con codice J9U</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_con_codice_NDL" title="Categoria:Voci con codice NDL">Voci con codice NDL</a></li><li><a href="/wiki/Categoria:Voci_non_biografiche_con_codici_di_controllo_di_autorit%C3%A0" title="Categoria:Voci non biografiche con codici di controllo di autorità">Voci non biografiche con codici di controllo di autorità</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Questa pagina è stata modificata per l'ultima volta il&#160;14 feb 2025 alle 03:11.</li> <li id="footer-info-copyright">Il testo è disponibile secondo la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.it">licenza Creative Commons Attribuzione-Condividi allo stesso modo</a>; possono applicarsi condizioni ulteriori. Vedi le <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/it">condizioni d'uso</a> per i dettagli.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/it">Informativa sulla privacy</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Sala_stampa/Wikipedia">Informazioni su Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Avvertenze_generali">Avvertenze</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Codice di condotta</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Sviluppatori</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/it.wikipedia.org">Statistiche</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Dichiarazione sui cookie</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//it.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Tormalina&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Versione mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Ricerca</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Cerca in Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciale:Ricerca"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Ricerca</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Indice" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Mostra/Nascondi l&#039;indice" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Mostra/Nascondi l&#039;indice</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Tormalina</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>59 lingue</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Aggiungi argomento</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-76d4c66f66-l7546","wgBackendResponseTime":170,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.295","walltime":"0.433","ppvisitednodes":{"value":3386,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":54463,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":1228,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":10,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":3,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":17329,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 345.326 1 -total"," 29.92% 103.317 1 Template:Minerale"," 28.57% 98.670 1 Template:Collegamenti_esterni"," 28.34% 97.856 1 Template:Infobox"," 16.35% 56.448 2 Template:Navbox"," 14.23% 49.125 1 Template:Composti_del_litio"," 9.81% 33.879 1 Template:Formula_chimica"," 8.33% 28.761 1 Template:Portale"," 8.21% 28.338 1 Template:Cita_pubblicazione"," 6.45% 22.271 1 Template:Immagine_sinottico"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.158","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":6047792,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-55d695cf44-4dgft","timestamp":"20250218201114","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Tormalina","url":"https:\/\/it.wikipedia.org\/wiki\/Tormalina","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q179911","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q179911","author":{"@type":"Organization","name":"Contributori ai progetti Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-09-21T11:58:48Z","dateModified":"2025-02-14T02:11:41Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/0\/08\/Elbaite_with_albite_-_S%C3%A3o_Jos%C3%A9_da_Safira%2C_Minas_Gerais%2C_Brazil.jpg","headline":"minerale"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10