CINXE.COM
Cristnogaeth - Wicipedia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="cy" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Cristnogaeth - Wicipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )cywikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","Ionawr","Chwefror","Mawrth","Ebrill","Mai","Mehefin","Gorffennaf","Awst","Medi","Hydref","Tachwedd","Rhagfyr"],"wgRequestId":"075ebaf0-ca2e-47c0-8e81-dc409e0a45e6","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Cristnogaeth","wgTitle":"Cristnogaeth","wgCurRevisionId":13407407,"wgRevisionId":13407407,"wgArticleId":1291,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Tudalennau gyda meysydd deublyg yn y Nodion","Pages using the JsonConfig extension","CS1 Saesneg-language sources (en)","Webarchive template wayback links","CS1 maint: unrecognized language","Erthyglau gyda gwybodlen yn gyfan gwbl o Wicidata","Erthyglau sy'n defnyddio Nodyn Gwybodlen pethau Wicidata","Erthyglau sy'n cynnwys testun di-Gymraeg","Webarchive template errors","Wikipedia articles with LCCN identifiers","Wikipedia articles with GND identifiers", "Wikipedia articles with BNF identifiers","Tudalennau sy'n defnyddio dolenni hud ISBN","Crefyddau Abrahamig","Cristnogaeth","Credoau, traddodiadau a mudiadau crefyddol","Undduwiaeth"],"wgPageViewLanguage":"cy","wgPageContentLanguage":"cy","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Cristnogaeth","wgRelevantArticleId":1291,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"cy","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"cy"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":50000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true, "wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q5043","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js", "ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=cy&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=cy&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=cy&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.18"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Jerusalem_Holy-Sepulchre_Jesus-Detail-01.png/1200px-Jerusalem_Holy-Sepulchre_Jesus-Detail-01.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1187"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Jerusalem_Holy-Sepulchre_Jesus-Detail-01.png/800px-Jerusalem_Holy-Sepulchre_Jesus-Detail-01.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="791"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Jerusalem_Holy-Sepulchre_Jesus-Detail-01.png/640px-Jerusalem_Holy-Sepulchre_Jesus-Detail-01.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="633"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Cristnogaeth - Wicipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//cy.m.wikipedia.org/wiki/Cristnogaeth"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Golygu" href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wicipedia (cy)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//cy.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Cristnogaeth"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.cy"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Ffrwd Atom Wicipedia" href="/w/index.php?title=Arbennig:RecentChanges&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Cristnogaeth rootpage-Cristnogaeth skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Neidio i'r cynnwys</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Safle"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Prif ddewislen" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Prif ddewislen" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Prif ddewislen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Prif ddewislen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">symud i'r bar ochr</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">cuddio</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Llywio </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hafan" title="Ymweld â'r Hafan [z]" accesskey="z"><span>Hafan</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wicipedia:Porth_y_Gymuned" title="Pethau i'w gwneud, adnoddau a thudalennau'r gymuned"><span>Porth y Gymuned</span></a></li><li id="n-cafe" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wicipedia:Y_Caffi"><span>Y Caffi</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categori:Materion_cyfoes" title="Gwybodaeth yn gysylltiedig â materion cyfoes"><span>Materion cyfoes</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:RecentChanges" title="Rhestr y newidiadau diweddar ar y wici. [r]" accesskey="r"><span>Newidiadau diweddar</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:Random" title="Llwytho tudalen ar hap [x]" accesskey="x"><span>Erthygl ar hap</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wicipedia:Cymorth" title="Tudalennau cymorth"><span>Cymorth</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:SpecialPages"><span>Tudalennau arbennig</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hafan" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wicipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-cy.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-cy.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Arbennig:Search" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Chwilio Wicipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Chwilio</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Chwilio Wicipedia" aria-label="Chwilio Wicipedia" autocapitalize="sentences" title="Chwilio Wicipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Arbennig:Search"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Chwilio</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Offer personol"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Gwedd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Newidiwch ymddangosiad maint ffont, lled a lliw y dudalen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Gwedd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Gwedd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=cy.wikipedia.org&uselang=cy" class=""><span>Rhoi</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Arbennig:CreateAccount&returnto=Cristnogaeth" title="Rydym yn argymell eich bod yn creu cyfri ac yn menwgofnodi. Fodd bynnag, dydy hyn ddim yn orfodol" class=""><span>Creu cyfrif</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Arbennig:UserLogin&returnto=Cristnogaeth" title="Fe'ch anogir i fewngofnodi, er nad oes rhaid gwneud. [o]" accesskey="o" class=""><span>Mewngofnodi</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Rhagor o opsiynau" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Offer personol" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Offer personol</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal" title="Dewislen defnyddiwr" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=cy.wikipedia.org&uselang=cy"><span>Rhoi</span></a></li><li id="pt-contribute" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:Contribute"><span class="vector-icon mw-ui-icon-edit mw-ui-icon-wikimedia-edit"></span> <span>Cyfrannu</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:CreateAccount&returnto=Cristnogaeth" title="Rydym yn argymell eich bod yn creu cyfri ac yn menwgofnodi. Fodd bynnag, dydy hyn ddim yn orfodol"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Creu cyfrif</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:UserLogin&returnto=Cristnogaeth" title="Fe'ch anogir i fewngofnodi, er nad oes rhaid gwneud. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Mewngofnodi</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Tudalennau ar gyfer golygyddion allgofnodedig <a href="/wiki/Cymorth:Cyflwyniad" aria-label="Dysgu mwy am olygu"><span>dysgu mwy</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:MyTalk" title="Sgwrs ynglŷn â golygiadau o'r cyfeiriad IP hwn [n]" accesskey="n"><span>Sgwrs</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Safle"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Cynnwys" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Cynnwys</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">symud i'r bar ochr</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">cuddio</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Y dechrau</div> </a> </li> <li id="toc-Gwahanol_Draddodiadau_Cristnogol" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Gwahanol_Draddodiadau_Cristnogol"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Gwahanol Draddodiadau Cristnogol</span> </div> </a> <ul id="toc-Gwahanol_Draddodiadau_Cristnogol-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Yn_grynno" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Yn_grynno"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Yn grynno</span> </div> </a> <ul id="toc-Yn_grynno-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Geirdarddiad" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Geirdarddiad"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Geirdarddiad</span> </div> </a> <ul id="toc-Geirdarddiad-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cristnogaeth_yng_Nghymru" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Cristnogaeth_yng_Nghymru"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Cristnogaeth yng Nghymru</span> </div> </a> <ul id="toc-Cristnogaeth_yng_Nghymru-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Credoau" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Credoau"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Credoau</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Credoau-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toglo is-adran Credoau</span> </button> <ul id="toc-Credoau-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Credoau_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Credoau_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Credoau</span> </div> </a> <ul id="toc-Credoau_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Iesu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Iesu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Iesu</span> </div> </a> <ul id="toc-Iesu-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Marwolaeth_ac_atgyfodiad" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Marwolaeth_ac_atgyfodiad"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2.1</span> <span>Marwolaeth ac atgyfodiad</span> </div> </a> <ul id="toc-Marwolaeth_ac_atgyfodiad-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Arferion" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Arferion"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Arferion</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Arferion-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toglo is-adran Arferion</span> </button> <ul id="toc-Arferion-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Addoli_cymunol" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Addoli_cymunol"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Addoli cymunol</span> </div> </a> <ul id="toc-Addoli_cymunol-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Symbolau" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Symbolau"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Symbolau</span> </div> </a> <ul id="toc-Symbolau-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bedydd" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bedydd"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Bedydd</span> </div> </a> <ul id="toc-Bedydd-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gweddi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Gweddi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.4</span> <span>Gweddi</span> </div> </a> <ul id="toc-Gweddi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Yr_Ysgrythurau" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Yr_Ysgrythurau"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Yr Ysgrythurau</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Yr_Ysgrythurau-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toglo is-adran Yr Ysgrythurau</span> </button> <ul id="toc-Yr_Ysgrythurau-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Llyfryddiaeth" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Llyfryddiaeth"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Llyfryddiaeth</span> </div> </a> <ul id="toc-Llyfryddiaeth-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Darllen_pellach" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Darllen_pellach"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Darllen pellach</span> </div> </a> <ul id="toc-Darllen_pellach-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dolen_allanol" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Dolen_allanol"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Dolen allanol</span> </div> </a> <ul id="toc-Dolen_allanol-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cyfeiriadau" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Cyfeiriadau"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Cyfeiriadau</span> </div> </a> <ul id="toc-Cyfeiriadau-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Cynnwys" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Tabl Cynnwys" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toglo'r tabl cynnwys" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toglo'r tabl cynnwys</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Cristnogaeth</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ewch i erthygl mewn iaith arall. Ar gael mewn 260 iaith" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-260" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">260 iaith</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D2%9B%D1%8C%D1%8B%D1%80%D1%81%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D1%80%D0%B0" title="Ақьырсианра - Abchaseg" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Ақьырсианра" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="Abchaseg" class="interlanguage-link-target"><span>Аԥсшәа</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://ace.wikipedia.org/wiki/Kristen" title="Kristen - Acehneg" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Kristen" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="Acehneg" class="interlanguage-link-target"><span>Acèh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ady mw-list-item"><a href="https://ady.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D1%8B%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%B4%D0%B8%D0%BD" title="Чыристан дин - Circaseg Gorllewinol" lang="ady" hreflang="ady" data-title="Чыристан дин" data-language-autonym="Адыгабзэ" data-language-local-name="Circaseg Gorllewinol" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгабзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Christendom" title="Christendom - Affricaneg" lang="af" hreflang="af" data-title="Christendom" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Affricaneg" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Christentum" title="Christentum - Almaeneg y Swistir" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Christentum" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Almaeneg y Swistir" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-alt mw-list-item"><a href="https://alt.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B0%D0%BD_%D1%98%D0%B0%D2%A5" title="Христиан јаҥ - Altäeg Deheuol" lang="alt" hreflang="alt" data-title="Христиан јаҥ" data-language-autonym="Алтай тил" data-language-local-name="Altäeg Deheuol" class="interlanguage-link-target"><span>Алтай тил</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%AD%E1%88%AD%E1%88%B5%E1%89%B5%E1%8A%93" title="ክርስትና - Amhareg" lang="am" hreflang="am" data-title="ክርስትና" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Amhareg" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Cristianismo" title="Cristianismo - Aragoneg" lang="an" hreflang="an" data-title="Cristianismo" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragoneg" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Cr%C4%ABstend%C5%8Dm" title="Crīstendōm - Hen Saesneg" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Crīstendōm" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="Hen Saesneg" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ann mw-list-item"><a href="https://ann.wikipedia.org/wiki/Kiristien" title="Kiristien - Obolo" lang="ann" hreflang="ann" data-title="Kiristien" data-language-autonym="Obolo" data-language-local-name="Obolo" class="interlanguage-link-target"><span>Obolo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%88%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%88_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="ईसाई धर्म - Angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="ईसाई धर्म" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="Angika" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="erthygl dan sylw"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="المسيحية - Arabeg" lang="ar" hreflang="ar" data-title="المسيحية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabeg" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%A1%DC%AB%DC%9D%DC%9A%DC%9D%DC%98%DC%AC%DC%90" title="ܡܫܝܚܝܘܬܐ - Aramaeg" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܡܫܝܚܝܘܬܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="Aramaeg" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%A9" title="مسيحية - Arabeg Moroco" lang="ary" hreflang="ary" data-title="مسيحية" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Arabeg Moroco" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D9%87" title="مسيحيه - Arabeg yr Aifft" lang="arz" hreflang="arz" data-title="مسيحيه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Arabeg yr Aifft" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A7%B0%E0%A7%80%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%A7%E0%A7%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম - Asameg" lang="as" hreflang="as" data-title="খ্ৰীষ্টান ধৰ্ম" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="Asameg" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Cristianismu" title="Cristianismu - Astwrianeg" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Cristianismu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Astwrianeg" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%B1_%D0%B4%D0%B8%D0%BD" title="Насранияб дин - Afareg" lang="av" hreflang="av" data-title="Насранияб дин" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="Afareg" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/Kristeva" title="Kristeva - Kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="Kristeva" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="Kotava" class="interlanguage-link-target"><span>Kotava</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%88%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%88_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="ईसाई धर्म - Awadhi" lang="awa" hreflang="awa" data-title="ईसाई धर्म" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="Awadhi" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Xristianl%C4%B1q" title="Xristianlıq - Aserbaijaneg" lang="az" hreflang="az" data-title="Xristianlıq" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Aserbaijaneg" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت - South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="مسیحیت" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D0%BB%D1%8B%D2%A1" title="Христианлыҡ - Bashcorteg" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Христианлыҡ" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Bashcorteg" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Agama_Kristen" title="Agama Kristen - Balïeg" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Agama Kristen" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="Balïeg" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Kristndum" title="Kristndum - Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Kristndum" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Kr%C4%97k%C5%A1tiuon%C4%ABb%C4%97" title="Krėkštiuonībė - Samogiteg" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Krėkštiuonībė" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogiteg" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bbc mw-list-item"><a href="https://bbc.wikipedia.org/wiki/Kristen" title="Kristen - Batak Toba" lang="bbc" hreflang="bbc" data-title="Kristen" data-language-autonym="Batak Toba" data-language-local-name="Batak Toba" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Toba</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Kristianismo" title="Kristianismo - Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Kristianismo" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%86%D1%96%D1%8F%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Хрысціянства - Belarwseg" lang="be" hreflang="be" data-title="Хрысціянства" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarwseg" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96%D1%8F%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Хрысьціянства - Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Хрысьціянства" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%8F%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Християнство - Bwlgareg" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Християнство" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bwlgareg" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%88%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%88_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="ईसाई धर्म - Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="ईसाई धर्म" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://bi.wikipedia.org/wiki/Kristaniti" title="Kristaniti - Bislama" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Kristaniti" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="Bislama" class="interlanguage-link-target"><span>Bislama</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Karistin" title="Karistin - Banjar" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Karistin" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="Banjar" class="interlanguage-link-target"><span>Banjar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%81%E1%80%9B%E1%80%AD%E1%80%9A%E1%80%AC%E1%80%94%E1%80%BA%E1%82%8F%E1%80%98%E1%80%AC%E1%82%8F%E1%80%9E%E1%80%AC%E1%82%8F" title="ခရိယာန်ႏဘာႏသာႏ - Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="ခရိယာန်ႏဘာႏသာႏ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target"><span>ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="খ্রিস্টধর্ম - Bengaleg" lang="bn" hreflang="bn" data-title="খ্রিস্টধর্ম" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengaleg" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A1%E0%BD%BA%E0%BC%8B%E0%BD%A4%E0%BD%B4%E0%BD%A0%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%86%E0%BD%BC%E0%BD%A6%E0%BC%8B%E0%BD%A3%E0%BD%B4%E0%BD%82%E0%BD%A6%E0%BC%8D" title="ཡེ་ཤུའི་ཆོས་ལུགས། - Tibeteg" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཡེ་ཤུའི་ཆོས་ལུགས།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="Tibeteg" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Kristeniezh" title="Kristeniezh - Llydaweg" lang="br" hreflang="br" data-title="Kristeniezh" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Llydaweg" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Kr%C5%A1%C4%87anstvo" title="Kršćanstvo - Bosnieg" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Kršćanstvo" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnieg" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Karisten" title="Karisten - Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Karisten" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B9_%D1%88%D0%B0%D0%B6%D0%B0%D0%BD" title="Христосой шажан - Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Христосой шажан" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Cristianisme" title="Cristianisme - Catalaneg" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Cristianisme" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaneg" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/G%C4%AD-d%C3%B3k-g%C3%A1u" title="Gĭ-dók-gáu - Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Gĭ-dók-gáu" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0" title="Насаралла - Tsietsieneg" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Насаралла" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="Tsietsieneg" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Kristiyanismo" title="Kristiyanismo - Cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Kristiyanismo" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="Cebuano" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%DB%95%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%DB%8C%DB%95%D8%AA" title="مەسیحییەت - Cwrdeg Sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="مەسیحییەت" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Cwrdeg Sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Cristianisimu" title="Cristianisimu - Corseg" lang="co" hreflang="co" data-title="Cristianisimu" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="Corseg" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Hristianl%C4%B1q" title="Hristianlıq - Tyrceg y Crimea" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Hristianlıq" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="Tyrceg y Crimea" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/K%C5%99es%C5%A5anstv%C3%AD" title="Křesťanství - Tsieceg" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Křesťanství" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsieceg" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cu mw-list-item"><a href="https://cu.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D1%97%D1%81%D1%82%D1%97%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Хрїстїаньство - Hen Slafoneg" lang="cu" hreflang="cu" data-title="Хрїстїаньство" data-language-autonym="Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ" data-language-local-name="Hen Slafoneg" class="interlanguage-link-target"><span>Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D0%BB%C4%83%D1%85" title="Христианлăх - Tshwfasheg" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Христианлăх" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Tshwfasheg" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Kristendom" title="Kristendom - Daneg" lang="da" hreflang="da" data-title="Kristendom" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Daneg" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dag mw-list-item"><a href="https://dag.wikipedia.org/wiki/Kristatali" title="Kristatali - Dagbani" lang="dag" hreflang="dag" data-title="Kristatali" data-language-autonym="Dagbanli" data-language-local-name="Dagbani" class="interlanguage-link-target"><span>Dagbanli</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Christentum" title="Christentum - Almaeneg" lang="de" hreflang="de" data-title="Christentum" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Almaeneg" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-din mw-list-item"><a href="https://din.wikipedia.org/wiki/K%C3%ABr%C3%ABth%C3%A4nu%C9%94%C9%94i" title="Kërëthänuɔɔi - Dinca" lang="din" hreflang="din" data-title="Kërëthänuɔɔi" data-language-autonym="Thuɔŋjäŋ" data-language-local-name="Dinca" class="interlanguage-link-target"><span>Thuɔŋjäŋ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/X%C4%B1ristiyaniye" title="Xıristiyaniye - Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Xıristiyaniye" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/K%C5%9Bes%C4%87ija%C5%84stwo" title="Kśesćijaństwo - Sorbeg Isaf" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Kśesćijaństwo" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="Sorbeg Isaf" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dtp mw-list-item"><a href="https://dtp.wikipedia.org/wiki/Agama_Kristian" title="Agama Kristian - Central Dusun" lang="dtp" hreflang="dtp" data-title="Agama Kristian" data-language-autonym="Kadazandusun" data-language-local-name="Central Dusun" class="interlanguage-link-target"><span>Kadazandusun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%89%DE%A6%DE%90%DE%A9%DE%80%DE%A9%DE%8B%DE%A9%DE%82%DE%B0" title="މަސީހީދީން - Difehi" lang="dv" hreflang="dv" data-title="މަސީހީދީން" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="Difehi" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CF%81%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82" title="Χριστιανισμός - Groeg" lang="el" hreflang="el" data-title="Χριστιανισμός" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Groeg" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Christianity" title="Christianity - Saesneg" lang="en" hreflang="en" data-title="Christianity" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Saesneg" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Kristanismo" title="Kristanismo - Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Kristanismo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Cristianismo" title="Cristianismo - Sbaeneg" lang="es" hreflang="es" data-title="Cristianismo" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Sbaeneg" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Kristlus" title="Kristlus - Estoneg" lang="et" hreflang="et" data-title="Kristlus" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estoneg" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Kristautasun" title="Kristautasun - Basgeg" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Kristautasun" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Basgeg" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Cristianismu" title="Cristianismu - Extremadureg" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Cristianismu" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremadureg" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت - Perseg" lang="fa" hreflang="fa" data-title="مسیحیت" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perseg" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ff mw-list-item"><a href="https://ff.wikipedia.org/wiki/Kiristanci" title="Kiristanci - Ffwla" lang="ff" hreflang="ff" data-title="Kiristanci" data-language-autonym="Fulfulde" data-language-local-name="Ffwla" class="interlanguage-link-target"><span>Fulfulde</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Kristinusko" title="Kristinusko - Ffinneg" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kristinusko" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Ffinneg" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Ristiusk" title="Ristiusk - Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Ristiusk" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Kristind%C3%B3mur" title="Kristindómur - Ffaröeg" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Kristindómur" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="Ffaröeg" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Christianisme" title="Christianisme - Ffrangeg" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Christianisme" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Ffrangeg" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Cristianismo" title="Cristianismo - Arpitaneg" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Cristianismo" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="Arpitaneg" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Krastendoom" title="Krastendoom - Ffriseg Gogleddol" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Krastendoom" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="Ffriseg Gogleddol" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Cristianesim" title="Cristianesim - Ffriwleg" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Cristianesim" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="Ffriwleg" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Kristendom" title="Kristendom - Ffriseg y Gorllewin" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Kristendom" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Ffriseg y Gorllewin" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Chr%C3%ADosta%C3%ADocht" title="An Chríostaíocht - Gwyddeleg" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Chríostaíocht" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Gwyddeleg" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gag mw-list-item"><a href="https://gag.wikipedia.org/wiki/Hristianl%C4%B1k" title="Hristianlık - Gagauz" lang="gag" hreflang="gag" data-title="Hristianlık" data-language-autonym="Gagauz" data-language-local-name="Gagauz" class="interlanguage-link-target"><span>Gagauz</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E5%9F%BA%E7%9D%A3%E6%95%99" title="基督教 - Gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="基督教" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="Gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Kristyanism" title="Kristyanism - Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Kristyanism" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Cr%C3%ACosdaidheachd" title="Crìosdaidheachd - Gaeleg yr Alban" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Crìosdaidheachd" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="Gaeleg yr Alban" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Cristianismo" title="Cristianismo - Galisieg" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Cristianismo" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galisieg" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Hesu_rape" title="Hesu rape - Guaraní" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Hesu rape" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="Guaraní" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/Kristanvponn" title="Kristanvponn - Goan Konkani" lang="gom" hreflang="gom" data-title="Kristanvponn" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goan Konkani" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%96%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%80_%E0%AA%A7%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AE" title="ખ્રિસ્તી ધર્મ - Gwjarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="ખ્રિસ્તી ધર્મ" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="Gwjarati" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Yn_Chreestiaght" title="Yn Chreestiaght - Manaweg" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Yn Chreestiaght" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="Manaweg" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Kiristanci" title="Kiristanci - Hawsa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Kiristanci" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="Hawsa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/K%C3%AE-tuk-kau" title="Kî-tuk-kau - Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Kî-tuk-kau" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A0%D7%A6%D7%A8%D7%95%D7%AA" title="נצרות - Hebraeg" lang="he" hreflang="he" data-title="נצרות" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebraeg" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%88%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%88_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="ईसाई धर्म - Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="ईसाई धर्म" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Isai_Dharam" title="Isai Dharam - Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Isai Dharam" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Kr%C5%A1%C4%87anstvo" title="Kršćanstvo - Croateg" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Kršćanstvo" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Croateg" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/K%C5%99es%C4%87anstwo" title="Křesćanstwo - Sorbeg Uchaf" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Křesćanstwo" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="Sorbeg Uchaf" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Krisyanis" title="Krisyanis - Creol Haiti" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Krisyanis" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="Creol Haiti" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Kereszt%C3%A9nys%C3%A9g" title="Kereszténység - Hwngareg" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Kereszténység" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hwngareg" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Քրիստոնեություն - Armeneg" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Քրիստոնեություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeneg" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB%D6%82%D5%B6" title="Քրիստոնէութիւն - Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Քրիստոնէութիւն" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Christianismo" title="Christianismo - Interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Christianismo" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Kristian" title="Kristian - Ibaneg" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Kristian" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="Ibaneg" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Kekristenan" title="Kekristenan - Indoneseg" lang="id" hreflang="id" data-title="Kekristenan" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indoneseg" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Cristianisme" title="Cristianisme - Interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Cristianisme" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="Interlingue" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Efefe_Kra%E1%BB%8Bst" title="Efefe Kraịst - Igbo" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Efefe Kraịst" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="Igbo" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ik mw-list-item"><a href="https://ik.wikipedia.org/wiki/Ukpiqtuaq" title="Ukpiqtuaq - Inwpiaceg" lang="ik" hreflang="ik" data-title="Ukpiqtuaq" data-language-autonym="Iñupiatun" data-language-local-name="Inwpiaceg" class="interlanguage-link-target"><span>Iñupiatun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Kristianidad" title="Kristianidad - Ilocaneg" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Kristianidad" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="Ilocaneg" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D3%80%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B9_%D0%B4%D0%B8" title="ЖӀаргахой ди - Ingwsieg" lang="inh" hreflang="inh" data-title="ЖӀаргахой ди" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="Ingwsieg" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Kristanismo" title="Kristanismo - Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Kristanismo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Kristni" title="Kristni - Islandeg" lang="is" hreflang="is" data-title="Kristni" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="Islandeg" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Cristianesimo" title="Cristianesimo - Eidaleg" lang="it" hreflang="it" data-title="Cristianesimo" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Eidaleg" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%AD%E3%83%AA%E3%82%B9%E3%83%88%E6%95%99" title="キリスト教 - Japaneeg" lang="ja" hreflang="ja" data-title="キリスト教" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japaneeg" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Kristianiti" title="Kristianiti - Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Kristianiti" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/xi%27ojda" title="xi'ojda - Lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="xi'ojda" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="Lojban" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Kristen" title="Kristen - Jafanaeg" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Kristen" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Jafanaeg" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A5%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90" title="ქრისტიანობა - Georgeg" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ქრისტიანობა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgeg" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Tamasi%E1%B8%A5it" title="Tamasiḥit - Cabileg" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Tamasiḥit" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="Cabileg" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://kbd.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D1%8B%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D1%8D%D0%BD%D1%8B%D0%B3%D1%8A%D1%8D" title="Чыристэныгъэ - Cabardieg" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Чыристэныгъэ" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="Cabardieg" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгэбзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Kr%C9%A9stiyaniism" title="Krɩstiyaniism - Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Krɩstiyaniism" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Khwikristi" title="Khwikristi - Tyapeg" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Khwikristi" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="Tyapeg" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Kiyesu" title="Kiyesu - Congo" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Kiyesu" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="Congo" class="interlanguage-link-target"><span>Kongo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ki mw-list-item"><a href="https://ki.wikipedia.org/wiki/%C5%A8kristiano" title="Ũkristiano - Kikuyu" lang="ki" hreflang="ki" data-title="Ũkristiano" data-language-autonym="Gĩkũyũ" data-language-local-name="Kikuyu" class="interlanguage-link-target"><span>Gĩkũyũ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D2%9B" title="Христиандық - Casacheg" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Христиандық" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Casacheg" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%82%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6" title="គ្រិស្តសាសនា - Chmereg" lang="km" hreflang="km" data-title="គ្រិស្តសាសនា" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="Chmereg" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B3%88%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A4_%E0%B2%A7%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%AE" title="ಕ್ರೈಸ್ತ ಧರ್ಮ - Kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಕ್ರೈಸ್ತ ಧರ್ಮ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-knc mw-list-item"><a href="https://knc.wikipedia.org/wiki/Christianity" title="Christianity - Central Kanuri" lang="knc" hreflang="knc" data-title="Christianity" data-language-autonym="Yerwa Kanuri" data-language-local-name="Central Kanuri" class="interlanguage-link-target"><span>Yerwa Kanuri</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EA%B8%B0%EB%8F%85%EA%B5%90" title="기독교 - Coreeg" lang="ko" hreflang="ko" data-title="기독교" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Coreeg" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%8A" title="Христианлыкъ - Karachay-Balkar" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Христианлыкъ" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="Karachay-Balkar" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%DB%8C%D9%96%D8%B3%D9%B2%DB%8C%D9%90%DB%8C%D9%8E%D8%AA%DA%BE" title="عیٖسٲیِیَتھ - Cashmireg" lang="ks" hreflang="ks" data-title="عیٖسٲیِیَتھ" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="Cashmireg" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Xiristiyan%C3%AE" title="Xiristiyanî - Cwrdeg" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Xiristiyanî" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="Cwrdeg" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Kristonedh" title="Kristonedh - Cernyweg" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Kristonedh" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="Cernyweg" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%88%D0%B0%D1%8F%D0%BA%D1%87%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D0%BA" title="Машаякчылык - Cirgiseg" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Машаякчылык" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Cirgiseg" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Religio_Christiana" title="Religio Christiana - Lladin" lang="la" hreflang="la" data-title="Religio Christiana" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Lladin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Kristianizmo" title="Kristianizmo - Iddew-Sbaeneg" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Kristianizmo" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="Iddew-Sbaeneg" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Chr%C3%ABschtentum" title="Chrëschtentum - Lwcsembwrgeg" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Chrëschtentum" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Lwcsembwrgeg" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%85%D0%B0%D1%87%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%81_%D0%B4%D0%B8%D0%BD" title="Ххачпарас дин - Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="Ххачпарас дин" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target"><span>Лакку</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B0%D1%88%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%B4%D0%B8%D0%BD" title="Хашпара дин - Lezgheg" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Хашпара дин" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="Lezgheg" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Cristianisme" title="Cristianisme - Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Cristianisme" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Christend%C3%B3m" title="Christendóm - Limbwrgeg" lang="li" hreflang="li" data-title="Christendóm" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limbwrgeg" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Crestian%C3%AAximo" title="Crestianêximo - Ligwreg" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Crestianêximo" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligwreg" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Cristianejim" title="Cristianejim - Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Cristianejim" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Cristianesim" title="Cristianesim - Lombardeg" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Cristianesim" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombardeg" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Bokl%C3%ADsto" title="Boklísto - Lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Boklísto" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="Lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%84%E0%BA%B4%E0%BA%94%E0%BA%95%E0%BA%B0%E0%BA%AA%E0%BA%B2%E0%BA%AA%E0%BA%B0%E0%BB%9C%E0%BA%B2" title="ຄິດຕະສາສະໜາ - Laoeg" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ຄິດຕະສາສະໜາ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="Laoeg" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Krik%C5%A1%C4%8Dionyb%C4%97" title="Krikščionybė - Lithwaneg" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Krikščionybė" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Lithwaneg" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Kristiet%C4%ABba" title="Kristietība - Latfieg" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Kristietība" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Latfieg" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%88%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%88_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="ईसाई धर्म - Maithili" lang="mai" hreflang="mai" data-title="ईसाई धर्म" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="Maithili" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Kristen" title="Kristen - Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Kristen" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%B7%D1%88%D0%B8" title="Кристозши - Mocsia" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Кристозши" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="Mocsia" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Kristianisma" title="Kristianisma - Malagaseg" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Kristianisma" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Malagaseg" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D0%BB%D1%8B%D0%BA" title="Христианлык - Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Христианлык" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Whakapono_Karaitiana" title="Whakapono Karaitiana - Māori" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Whakapono Karaitiana" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="Māori" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Kristen" title="Kristen - Minangkabau" lang="min" hreflang="min" data-title="Kristen" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="Minangkabau" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="erthygl dan sylw"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Христијанство - Macedoneg" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Христијанство" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedoneg" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%BF%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E0%B4%A4%E0%B5%81%E0%B4%AE%E0%B4%A4%E0%B4%82" title="ക്രിസ്തുമതം - Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ക്രിസ്തുമതം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82_%D0%B8%D1%82%D0%B3%D1%8D%D0%BB" title="Христ итгэл - Mongoleg" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Христ итгэл" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Mongoleg" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mnw mw-list-item"><a href="https://mnw.wikipedia.org/wiki/%E1%80%81%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%90%E1%80%BA%E1%80%9A%E1%80%AC%E1%80%94%E1%80%BA" title="ခရေတ်ယာန် - Mon" lang="mnw" hreflang="mnw" data-title="ခရေတ်ယာန်" data-language-autonym="ဘာသာမန်" data-language-local-name="Mon" class="interlanguage-link-target"><span>ဘာသာမန်</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%96%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%9A%E0%A4%A8_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="ख्रिश्चन धर्म - Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="ख्रिश्चन धर्म" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Kristian" title="Kristian - Maleieg" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Kristian" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Maleieg" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Kristjane%C5%BCmu" title="Kristjaneżmu - Malteg" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Kristjaneżmu" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="Malteg" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Cristandade" title="Cristandade - Mirandeg" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Cristandade" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="Mirandeg" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%81%E1%80%9B%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%9A%E1%80%AC%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%9E%E1%80%AC" title="ခရစ်ယာန်ဘာသာ - Byrmaneg" lang="my" hreflang="my" data-title="ခရစ်ယာန်ဘာသာ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Byrmaneg" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D1%87%D0%B8" title="Кристаньчи - Erzya" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Кристаньчи" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="Erzya" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="مسیحی دین - Masanderani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="مسیحی دین" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="Masanderani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Cristianoyotl" title="Cristianoyotl - Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Cristianoyotl" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Crestianesemo" title="Crestianesemo - Naplieg" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Crestianesemo" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="Naplieg" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Christendom" title="Christendom - Almaeneg Isel" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Christendom" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Almaeneg Isel" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Christendom" title="Christendom - Sacsoneg Isel" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Christendom" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="Sacsoneg Isel" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%88_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="इसाई धर्म - Nepaleg" lang="ne" hreflang="ne" data-title="इसाई धर्म" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="Nepaleg" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nia mw-list-item"><a href="https://nia.wikipedia.org/wiki/Banua_Niha_Keriso" title="Banua Niha Keriso - Nias" lang="nia" hreflang="nia" data-title="Banua Niha Keriso" data-language-autonym="Li Niha" data-language-local-name="Nias" class="interlanguage-link-target"><span>Li Niha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Christendom" title="Christendom - Iseldireg" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Christendom" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Iseldireg" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Kristendommen" title="Kristendommen - Norwyeg Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Kristendommen" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Norwyeg Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Kristendom" title="Kristendom - Norwyeg Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Kristendom" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Norwyeg Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Kristanisme" title="Kristanisme - Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Kristanisme" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nqo mw-list-item"><a href="https://nqo.wikipedia.org/wiki/%DF%8C%DF%9B%DF%9F%DF%8A%DF%9E%DF%A6%DF%8A" title="ߌߛߟߊߞߦߊ - N’Ko" lang="nqo" hreflang="nqo" data-title="ߌߛߟߊߞߦߊ" data-language-autonym="ߒߞߏ" data-language-local-name="N’Ko" class="interlanguage-link-target"><span>ߒߞߏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Chr%C3%AAtchiennet%C3%A9" title="Chrêtchienneté - Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Chrêtchienneté" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nso mw-list-item"><a href="https://nso.wikipedia.org/wiki/Sekriste" title="Sekriste - Sotho Gogleddol" lang="nso" hreflang="nso" data-title="Sekriste" data-language-autonym="Sesotho sa Leboa" data-language-local-name="Sotho Gogleddol" class="interlanguage-link-target"><span>Sesotho sa Leboa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Cristianisme" title="Cristianisme - Ocsitaneg" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Cristianisme" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Ocsitaneg" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Hristianskoi_usko" title="Hristianskoi usko - Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Hristianskoi usko" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Kiristaanummaa" title="Kiristaanummaa - Oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Kiristaanummaa" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="Oromo" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%96%E0%AD%8D%E0%AC%B0%E0%AD%80%E0%AC%B7%E0%AD%8D%E0%AC%9F_%E0%AC%A7%E0%AC%B0%E0%AD%8D%E0%AC%AE" title="ଖ୍ରୀଷ୍ଟ ଧର୍ମ - Odia" lang="or" hreflang="or" data-title="ଖ୍ରୀଷ୍ଟ ଧର୍ମ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="Odia" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D1%8B%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%B4%D0%B8%D0%BD" title="Чырыстон дин - Oseteg" lang="os" hreflang="os" data-title="Чырыстон дин" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="Oseteg" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%87%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%88_%E0%A8%A7%E0%A8%B0%E0%A8%AE" title="ਇਸਾਈ ਧਰਮ - Pwnjabeg" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਇਸਾਈ ਧਰਮ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Pwnjabeg" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Kristianismu" title="Kristianismu - Pampanga" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Kristianismu" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="Pampanga" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Kristianismo" title="Kristianismo - Papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Kristianismo" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="Papiamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Cristiannime" title="Cristiannime - Picardeg" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Cristiannime" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picardeg" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://pih.wikipedia.org/wiki/Kreschenitii" title="Kreschenitii - Pitcairn-Norfolk" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Kreschenitii" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Pitcairn-Norfolk" class="interlanguage-link-target"><span>Norfuk / Pitkern</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo" title="Chrześcijaństwo - Pwyleg" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Chrześcijaństwo" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pwyleg" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Cristian%C3%A9sim" title="Cristianésim - Piedmonteg" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Cristianésim" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmonteg" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت - Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="مسیحیت" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%8A%D8%AD%D9%8A%D8%AA" title="مسيحيت - Pashto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="مسيحيت" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Pashto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Cristianismo" title="Cristianismo - Portiwgaleg" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Cristianismo" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portiwgaleg" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Kiristuyuyay_i%C3%B1iy" title="Kiristuyuyay iñiy - Quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Kiristuyuyay iñiy" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="Quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Cristianissem" title="Cristianissem - Románsh" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Cristianissem" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="Románsh" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rmy mw-list-item"><a href="https://rmy.wikipedia.org/wiki/Kristiyanismo" title="Kristiyanismo - Vlax Romani" lang="rmy" hreflang="rmy" data-title="Kristiyanismo" data-language-autonym="Romani čhib" data-language-local-name="Vlax Romani" class="interlanguage-link-target"><span>Romani čhib</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Cre%C8%99tinism" title="Creștinism - Rwmaneg" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Creștinism" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Rwmaneg" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Cri%C8%99tinismu" title="Criștinismu - Aromaneg" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Criștinismu" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="Aromaneg" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Христианство - Rwseg" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Христианство" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Rwseg" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D1%96%D1%81%D1%82%D1%96%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Хрістіанство - Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Хрістіанство" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Ubukirisitu" title="Ubukirisitu - Ciniarŵandeg" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Ubukirisitu" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="Ciniarŵandeg" class="interlanguage-link-target"><span>Ikinyarwanda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%88%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%AE%E0%A4%A4%E0%A4%AE%E0%A5%8D" title="क्रैस्तमतम् - Sansgrit" lang="sa" hreflang="sa" data-title="क्रैस्तमतम्" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="Sansgrit" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Христианство - Sakha" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Христианство" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Sakha" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%A4%E1%B1%A5%E1%B1%9F%E1%B1%B9%E1%B1%AD_%E1%B1%AB%E1%B1%B7%E1%B1%9A%E1%B1%A8%E1%B1%9A%E1%B1%A2" title="ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ - Santali" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱤᱥᱟᱹᱭ ᱫᱷᱚᱨᱚᱢ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="Santali" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Cristian%C3%A8simu" title="Cristianèsimu - Sardeg" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Cristianèsimu" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="Sardeg" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Cristian%C3%A8simu" title="Cristianèsimu - Sisileg" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Cristianèsimu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Sisileg" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Christianity" title="Christianity - Sgoteg" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Christianity" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="Sgoteg" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%8A%D8%AA" title="عيسائيت - Sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="عيسائيت" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="Sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Risttala%C5%A1vuohta" title="Risttalašvuohta - Sami Gogleddol" lang="se" hreflang="se" data-title="Risttalašvuohta" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="Sami Gogleddol" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Kr%C5%A1%C4%87anstvo" title="Kršćanstvo - Serbo-Croateg" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Kršćanstvo" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Serbo-Croateg" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shn mw-list-item"><a href="https://shn.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9E%E1%82%83%E1%82%87%E1%80%9E%E1%81%BC%E1%82%83%E1%82%87%E1%81%B6%E1%80%9B%E1%80%AD%E1%80%90%E1%80%BA%E1%82%89" title="သႃႇသၼႃႇၶရိတ်ႉ - Shan" lang="shn" hreflang="shn" data-title="သႃႇသၼႃႇၶရိတ်ႉ" data-language-autonym="တႆး" data-language-local-name="Shan" class="interlanguage-link-target"><span>တႆး</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%92%E0%B7%83%E0%B7%8A%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B7%92_%E0%B6%86%E0%B6%9C%E0%B6%B8" title="ක්රිස්තියානි ආගම - Sinhaleg" lang="si" hreflang="si" data-title="ක්රිස්තියානි ආගම" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="Sinhaleg" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Christianity" title="Christianity - Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Christianity" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Kres%C5%A5anstvo" title="Kresťanstvo - Slofaceg" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Kresťanstvo" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slofaceg" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت - Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="مسیحیت" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target"><span>سرائیکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Kr%C5%A1%C4%8Danstvo" title="Krščanstvo - Slofeneg" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Krščanstvo" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Slofeneg" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/Kerisiano" title="Kerisiano - Samöeg" lang="sm" hreflang="sm" data-title="Kerisiano" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="Samöeg" class="interlanguage-link-target"><span>Gagana Samoa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Chitendero_chechiKristu" title="Chitendero chechiKristu - Shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Chitendero chechiKristu" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="Shona" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Masiixiyad" title="Masiixiyad - Somaleg" lang="so" hreflang="so" data-title="Masiixiyad" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="Somaleg" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Krisht%C3%ABrimi" title="Krishtërimi - Albaneg" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Krishtërimi" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Albaneg" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%88%D1%9B%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Хришћанство - Serbeg" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Хришћанство" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Serbeg" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ss mw-list-item"><a href="https://ss.wikipedia.org/wiki/Bukhristu" title="Bukhristu - Swati" lang="ss" hreflang="ss" data-title="Bukhristu" data-language-autonym="SiSwati" data-language-local-name="Swati" class="interlanguage-link-target"><span>SiSwati</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Kristendum" title="Kristendum - Ffriseg Saterland" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Kristendum" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Ffriseg Saterland" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Kar%C3%A9sten" title="Karésten - Swndaneg" lang="su" hreflang="su" data-title="Karésten" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="Swndaneg" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="recommended article"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Kristendom" title="Kristendom - Swedeg" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Kristendom" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Swedeg" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Ukristo" title="Ukristo - Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Ukristo" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Krze%C5%9Bcij%C5%8D%C5%84stwo" title="Krześcijōństwo - Silesieg" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Krześcijōństwo" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="Silesieg" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%95%E0%AE%BF%E0%AE%B1%E0%AE%BF%E0%AE%B8%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AE%B5%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="கிறிஸ்தவம் - Tamileg" lang="ta" hreflang="ta" data-title="கிறிஸ்தவம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamileg" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%BF%E0%B2%B6%E0%B3%8D%E0%B2%9A%E0%B2%BF%E0%B2%AF%E0%B2%A8%E0%B3%8D_%E0%B2%A7%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%AE" title="ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮ - Tulu" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮ" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="Tulu" class="interlanguage-link-target"><span>ತುಳು</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tdd mw-list-item"><a href="https://tdd.wikipedia.org/wiki/%E1%A5%9A%E1%A5%A3%E1%A5%B1_%E1%A5%94%E1%A5%A3%E1%A5%B1_%E1%A5%91%E1%A5%A3_%E1%A5%98%E1%A5%A4%E1%A5%96%E1%A5%B3_%E1%A5%95%E1%A5%A3%E1%A5%A2%E1%A5%B1" title="ᥚᥣᥱ ᥔᥣᥱ ᥑᥣ ᥘᥤᥖᥳ ᥕᥣᥢᥱ - Tai Nuea" lang="tdd" hreflang="tdd" data-title="ᥚᥣᥱ ᥔᥣᥱ ᥑᥣ ᥘᥤᥖᥳ ᥕᥣᥢᥱ" data-language-autonym="ᥖᥭᥰ ᥖᥬᥲ ᥑᥨᥒᥰ" data-language-local-name="Tai Nuea" class="interlanguage-link-target"><span>ᥖᥭᥰ ᥖᥬᥲ ᥑᥨᥒᥰ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%88%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%B5_%E0%B0%AE%E0%B0%A4%E0%B0%82" title="క్రైస్తవ మతం - Telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="క్రైస్తవ మతం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%B5%D2%B3%D0%B8%D1%8F%D1%82" title="Масеҳият - Tajiceg" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Масеҳият" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="Tajiceg" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B4%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B9%8C" title="ศาสนาคริสต์ - Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="ศาสนาคริสต์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ti mw-list-item"><a href="https://ti.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%AD%E1%88%AD%E1%88%B5%E1%89%B5%E1%8A%93" title="ክርስትና - Tigrinya" lang="ti" hreflang="ti" data-title="ክርስትና" data-language-autonym="ትግርኛ" data-language-local-name="Tigrinya" class="interlanguage-link-target"><span>ትግርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Kristiyanismo" title="Kristiyanismo - Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Kristiyanismo" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Xacp%C9%99r%C9%99st%C9%99ti" title="Xacpərəstəti - Talysheg" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Xacpərəstəti" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talysheg" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tn mw-list-item"><a href="https://tn.wikipedia.org/wiki/Sekeresete" title="Sekeresete - Tswana" lang="tn" hreflang="tn" data-title="Sekeresete" data-language-autonym="Setswana" data-language-local-name="Tswana" class="interlanguage-link-target"><span>Setswana</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Lotu_Kristen" title="Lotu Kristen - Tok Pisin" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Lotu Kristen" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="Tok Pisin" class="interlanguage-link-target"><span>Tok Pisin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Hristiyanl%C4%B1k" title="Hristiyanlık - Tyrceg" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Hristiyanlık" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Tyrceg" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/Vukreste" title="Vukreste - Tsongaeg" lang="ts" hreflang="ts" data-title="Vukreste" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="Tsongaeg" class="interlanguage-link-target"><span>Xitsonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D0%BB%D1%8B%D0%BA" title="Христианлык - Tatareg" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Христианлык" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tatareg" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tw mw-list-item"><a href="https://tw.wikipedia.org/wiki/Kristosom" title="Kristosom - Twi" lang="tw" hreflang="tw" data-title="Kristosom" data-language-autonym="Twi" data-language-local-name="Twi" class="interlanguage-link-target"><span>Twi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%D8%B1%D9%89%D8%B3%D8%AA%D9%89%D8%A6%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%89%D9%86%D9%89" title="خرىستىئان دىنى - Uighur" lang="ug" hreflang="ug" data-title="خرىستىئان دىنى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="Uighur" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%8F%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Християнство - Wcreineg" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Християнство" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Wcreineg" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت - Wrdw" lang="ur" hreflang="ur" data-title="مسیحیت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Wrdw" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Xristianlik" title="Xristianlik - Wsbeceg" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Xristianlik" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Wsbeceg" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec badge-Q17437796 badge-featuredarticle badge-Q17437798 badge-goodarticle badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="erthygl dan sylw, erthygl dda, recommended article"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Cristian%C3%A8zemo" title="Cristianèzemo - Feniseg" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Cristianèzemo" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Feniseg" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Hristanuskond" title="Hristanuskond - Feps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Hristanuskond" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Feps" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Kit%C3%B4_gi%C3%A1o" title="Kitô giáo - Fietnameg" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Kitô giáo" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Fietnameg" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Christndom" title="Christndom - Fflemeg Gorllewinol" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Christndom" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="Fflemeg Gorllewinol" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Krit" title="Krit - Folapük" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Krit" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="Folapük" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Crustinnisse" title="Crustinnisse - Walwneg" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Crustinnisse" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="Walwneg" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Kristohanon" title="Kristohanon - Winarayeg" lang="war" hreflang="war" data-title="Kristohanon" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Winarayeg" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%9F%BA%E7%9D%A3%E5%AE%97%E6%95%99" title="基督宗教 - Wu Tsieineaidd" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="基督宗教" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wu Tsieineaidd" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A5%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90" title="ქირსიანობა - Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ქირსიანობა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A7%D7%A8%D7%99%D7%A1%D7%98%D7%A0%D7%98%D7%95%D7%9D" title="קריסטנטום - Iddew-Almaeneg" lang="yi" hreflang="yi" data-title="קריסטנטום" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="Iddew-Almaeneg" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/%E1%BA%B8%CC%80s%C3%ACn_Kr%C3%ADst%C3%AC" title="Ẹ̀sìn Krístì - Iorwba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Ẹ̀sìn Krístì" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="Iorwba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Geidoekgauq" title="Geidoekgauq - Zhuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Geidoekgauq" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="Zhuang" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Chrissendom" title="Chrissendom - Zêlandeg" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Chrissendom" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="Zêlandeg" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B5%9C%E2%B4%B0%E2%B5%8E%E2%B4%B0%E2%B5%99%E2%B5%89%E2%B5%83%E2%B5%89%E2%B5%9C" title="ⵜⴰⵎⴰⵙⵉⵃⵉⵜ - Tamaseit Moroco Safonol" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⵜⴰⵎⴰⵙⵉⵃⵉⵜ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="Tamaseit Moroco Safonol" class="interlanguage-link-target"><span>ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%9F%BA%E7%9D%A3%E6%95%99" title="基督教 - Tsieinëeg" lang="zh" hreflang="zh" data-title="基督教" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Tsieinëeg" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E5%9F%BA%E7%9D%A3%E6%95%99" title="基督教 - Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="基督教" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Ki-tok-k%C3%A0u" title="Ki-tok-kàu - Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Ki-tok-kàu" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%9F%BA%E7%9D%A3%E6%95%99" title="基督教 - Cantoneeg" lang="yue" hreflang="yue" data-title="基督教" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Cantoneeg" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q5043#sitelinks-wikipedia" title="Golygu dolenni rhyngwici" class="wbc-editpage">Golygu dolenni</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Parthau"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Cristnogaeth" title="Gweld y dudalen bwnc [c]" accesskey="c"><span>Erthygl</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Sgwrs:Cristnogaeth" rel="discussion" title="Sgwrsio am y dudalen [t]" accesskey="t"><span>Sgwrs</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Newid amrywiad iaith" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Cymraeg</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Golygon"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Cristnogaeth"><span>Darllen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit" title="Golygu'r dudalen hon [v]" accesskey="v"><span>Golygu</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit" title="Golygu cod ffynhonnell y dudalen hon [e]" accesskey="e"><span>Golygu cod</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=history" title="Fersiynau cynt o'r dudalen hon. [h]" accesskey="h"><span>Gweld hanes</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Offer tudalen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Blwch offer" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Blwch offer</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Blwch offer</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">symud i'r bar ochr</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">cuddio</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Rhagor o opsiynau" > <div class="vector-menu-heading"> Gweithredoedd </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Cristnogaeth"><span>Darllen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit" title="Golygu'r dudalen hon [v]" accesskey="v"><span>Golygu</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit" title="Golygu cod ffynhonnell y dudalen hon [e]" accesskey="e"><span>Golygu cod</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=history"><span>Gweld hanes</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Cyffredinol </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:WhatLinksHere/Cristnogaeth" title="Rhestr o bob tudalen sy'n cysylltu â hon [j]" accesskey="j"><span>Beth sy'n cysylltu yma</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arbennig:RecentChangesLinked/Cristnogaeth" rel="nofollow" title="Newidiadau diweddar i dudalennau sydd yn cysylltu â hon [k]" accesskey="k"><span>Newidiadau perthnasol</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&oldid=13407407" title="Dolen barhaol i'r fersiwn hwn y dudalen hon"><span>Dolen barhaol</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=info" title="Mwy o wybodaeth am y dudalen hon"><span>Gwybodaeth am y dudalen</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:CiteThisPage&page=Cristnogaeth&id=13407407&wpFormIdentifier=titleform" title="Gwybodaeth ar sut i gyfeirio at y dudalen hon"><span>Cyfeirio at y dudalen hon</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fcy.wikipedia.org%2Fwiki%2FCristnogaeth"><span>Cael URL byr</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:QrCode&url=https%3A%2F%2Fcy.wikipedia.org%2Fwiki%2FCristnogaeth"><span>Lawrlwytho cod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Argraffu / allforio </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:Book&bookcmd=book_creator&referer=Cristnogaeth"><span>Llunio llyfr</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbennig:DownloadAsPdf&page=Cristnogaeth&action=show-download-screen"><span>Lawrlwytho fel PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&printable=yes" title="Cynhyrchwch fersiwn o'r dudalen yn barod at ei hargraffu [p]" accesskey="p"><span>Fersiwn argraffu</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Mewn prosiectau eraill </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Christianity" hreflang="en"><span>Comin Wikimedia</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q5043" title="Cysylltu i eitem ystorfa gysylltiedig [g]" accesskey="g"><span>Eitem Wicidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Offer tudalen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Gwedd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Gwedd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">symud i'r bar ochr</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">cuddio</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Oddi ar Wicipedia</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="cy" dir="ltr"><table class="infobox" style="width:22em"><caption>Cristnogaeth</caption><tbody><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Delwedd:Jerusalem_Holy-Sepulchre_Jesus-Detail-01.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Jerusalem_Holy-Sepulchre_Jesus-Detail-01.png/220px-Jerusalem_Holy-Sepulchre_Jesus-Detail-01.png" decoding="async" width="220" height="218" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Jerusalem_Holy-Sepulchre_Jesus-Detail-01.png/330px-Jerusalem_Holy-Sepulchre_Jesus-Detail-01.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Jerusalem_Holy-Sepulchre_Jesus-Detail-01.png/440px-Jerusalem_Holy-Sepulchre_Jesus-Detail-01.png 2x" data-file-width="1432" data-file-height="1416" /></a></span></td></tr><tr><th scope="row">Enghraifft o:</th><td>grwp crefyddol mawr <span class="penicon autoconfirmed-show"><span class="mw-valign-text-top" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q5043?uselang=cy#P31" title="Edit this on Wikidata"><img alt="Edit this on Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></td></tr><tr><th scope="row">Math</th><td><a href="/wiki/Crefyddau_Abrahamig" title="Crefyddau Abrahamig">crefyddau Abrahamig</a> <span class="penicon autoconfirmed-show"><span class="mw-valign-text-top" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q5043?uselang=cy#P279" title="Edit this on Wikidata"><img alt="Edit this on Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></td></tr><tr><th scope="row">Dechrau/Sefydlu</th><td>c. 33 <span class="penicon autoconfirmed-show"><span class="mw-valign-text-top" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q5043?uselang=cy#P571" title="Edit this on Wikidata"><img alt="Edit this on Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></td></tr><tr><th scope="row">Lleoliad</th><td>ledled y byd <span class="penicon autoconfirmed-show"><span class="mw-valign-text-top" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q5043?uselang=cy#P276" title="Edit this on Wikidata"><img alt="Edit this on Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></td></tr><tr><th scope="row">Yn cynnwys</th><td>Cristnogaeth y Gorllewin, <a href="/wiki/Cristnogaeth_Ddwyreiniol" title="Cristnogaeth Ddwyreiniol">Cristnogaeth Ddwyreiniol</a>, Christian denominational family, enwad Cristnogol, Christian movement <span class="penicon autoconfirmed-show"><span class="mw-valign-text-top" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q5043?uselang=cy#P527" title="Edit this on Wikidata"><img alt="Edit this on Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></td></tr><tr><th scope="row">Sylfaenydd</th><td><a href="/wiki/Iesu" title="Iesu">Iesu</a> <span class="penicon autoconfirmed-show"><span class="mw-valign-text-top" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q5043?uselang=cy#P112" title="Edit this on Wikidata"><img alt="Edit this on Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><span typeof="mw:File"><span title="Tudalen Comin"><img alt="Tudalen Comin" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="12" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Christianity" class="extiw" title="commons:Category:Christianity">Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia</a></td></tr></tbody></table> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Delwedd:Bloch-SermonOnTheMount.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Bloch-SermonOnTheMount.jpg/250px-Bloch-SermonOnTheMount.jpg" decoding="async" width="250" height="281" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Bloch-SermonOnTheMount.jpg/375px-Bloch-SermonOnTheMount.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Bloch-SermonOnTheMount.jpg/500px-Bloch-SermonOnTheMount.jpg 2x" data-file-width="1377" data-file-height="1545" /></a><figcaption>Pregeth ar y Mynydd gan Carl Heinrich Bloch, arlunydd Daneg, tua 1890.</figcaption></figure> <p>Mae <b>Cristnogaeth</b> neu <b>Cristionogaeth</b> yn <a href="/wiki/Crefydd" title="Crefydd">grefydd</a> <a href="/wiki/Undduwiaeth" title="Undduwiaeth">undduwiaeth</a> sy'n seiliedig ar ddysgeidiaeth a ffydd bersonol yn <a href="/wiki/Iesu_Grist" class="mw-redirect" title="Iesu Grist">Iesu Grist</a>. Gosodir prif egwyddorion Cristnogaeth yn y <a href="/wiki/Beibl" class="mw-redirect" title="Beibl">Beibl</a>, casgliad o lyfrau a llythyrau a ysgrifennwyd yn yr iaith Aramaeg, Hebraeg, a <a href="/wiki/Groeg_(iaith)" title="Groeg (iaith)">Groeg</a> yn wreiddiol. Mae'r enw <b>Crist</b> yn dod o'r gair Groeg <i>Χριστός (Christos)</i> sy'n golygu "yr Eneiniog". </p><p>Gorchymyn cyntaf Iesu Grist oedd "caru Duw", a'r ail orchymyn oedd "câr dy gymydog" (<a href="/wiki/Yr_Efengyl_yn_%C3%B4l_Marc" title="Yr Efengyl yn ôl Marc">Marc</a> XII:30,31 a <a href="/wiki/Yr_Efengyl_yn_%C3%B4l_Luc" title="Yr Efengyl yn ôl Luc">Luc</a> X:27). Mae haelioni (anhunanoldeb), trugaredd a chyfiawnder yn ganolog i Gristnogaeth ond y cysyniad creiddiol yn y ffydd Gristnogol ydy <a href="/w/index.php?title=Gras&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gras (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Gras</a> Duw. Hanfod Cristnogaeth ydy fod pob peth yn bosib trwy ras Duw a bod y ddynoliaeth yn medru dod i berthynas a Duw ac etifeddu bywyd tragwyddol yn y Nefoedd trwy ffydd sy'n bosib trwy ras Duw ac nid trwy weithredoedd dynion. Canolbwynt y ffydd Gristnogol oedd gwaith Iesu Grist, rhan o'r Duwdod Cristnogol, a'r Groes yn cymodi dyn a Duw. Gwêl Cristnogion y weithred yma fel yr ymddangosiad amlycaf o ras eu Duw ac i'r Cristion "Crist ac yntau wedi ei groeshoelio" yw canolbwynt a man cychwyn eu ffydd. </p><p>Mae'n ymddangos nawr fod yr Iesu wedi ei eni tua <a href="/wiki/4_CC" title="4 CC">4 CC</a> ym <a href="/wiki/Bethlehem" title="Bethlehem">Methlehem</a>. Does dim llawer o wybodaeth am ei fywyd cynnar nes iddo gyrraedd 30 oed pan benododd ddeuddeg o ddisgyblion (<a href="/wiki/Y_Deuddeg_Apostol" title="Y Deuddeg Apostol">y Deuddeg Apostol</a>). Cafodd Iesu ei groeshoeli tua <a href="/wiki/29" title="29">29</a> OC, neu yn ôl amseryddiaeth yr <a href="/wiki/Eglwys_Gatholig" class="mw-redirect" title="Eglwys Gatholig">Eglwys Gatholig</a> <a href="/wiki/7_Ebrill" title="7 Ebrill">7 Ebrill</a> <a href="/wiki/30" title="30">30</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gwahanol_Draddodiadau_Cristnogol">Gwahanol Draddodiadau Cristnogol</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit&section=1" title="Golygu'r adran: Gwahanol Draddodiadau Cristnogol" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Gwahanol Draddodiadau Cristnogol"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Y prif draddodiadau Eglwysig yw: </p> <ul><li>Yr <a href="/wiki/Eglwys_Uniongred" class="mw-redirect" title="Eglwys Uniongred">Eglwys Uniongred</a>; tua 158 miliwn. <ul><li>Eglwys Armenaidd, <a href="/w/index.php?title=Eglwys_Iacobaidd&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eglwys Iacobaidd (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Eglwys Iacobaidd</a>, <a href="/wiki/Eglwys_Goptaidd" class="mw-redirect" title="Eglwys Goptaidd">Eglwys Goptaidd</a></li> <li><a href="/wiki/Eglwys_Uniongred_Ddwyreiniol" class="mw-redirect" title="Eglwys Uniongred Ddwyreiniol">Eglwys Uniongred Ddwyreiniol</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Yr_Eglwys_Gatholig_Rufeinig" title="Yr Eglwys Gatholig Rufeinig">Yr Eglwys Gatholig Rufeinig</a> (Catholigion); tua 901 miliwn.</li> <li><a href="/wiki/Protestaniaeth" title="Protestaniaeth">Protestannaidd</a> (Protestaniaid); tua 397 miliwn. <ul><li><a href="/wiki/Calfiniaeth" title="Calfiniaeth">Calfinaidd</a> (<a href="/w/index.php?title=Eglwys_Bresbyteraidd&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eglwys Bresbyteraidd (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Eglwys Bresbyteraidd</a> ac eraill)</li> <li><a href="/wiki/Anglicaniaeth" title="Anglicaniaeth">Eglwys Anglicanaidd</a> (yn cynnwys <a href="/wiki/Yr_Eglwys_yng_Nghymru" title="Yr Eglwys yng Nghymru">Yr Eglwys yng Nghymru</a> ac <a href="/wiki/Eglwys_Loegr" title="Eglwys Loegr">Eglwys Loegr</a>)</li> <li><a href="/wiki/Anghydffurfiaeth" title="Anghydffurfiaeth">Eglwysi Anghydffurfiol</a> (e.e. <a href="/wiki/Bedyddwyr" class="mw-redirect" title="Bedyddwyr">Bedyddwyr</a>, <a href="/wiki/Annibynwyr" title="Annibynwyr">Annibynwyr</a>, <a href="/wiki/Methodistiaid" class="mw-redirect" title="Methodistiaid">Methodistiaid</a>, <a href="/wiki/Efengyliaeth" title="Efengyliaeth">Efengylaidd</a>)</li> <li><a href="/wiki/Eglwys_y_Gwir_Iesu" title="Eglwys y Gwir Iesu">Eglwys y Gwir Iesu</a> (Pentecostaidd)</li></ul></li> <li>Enwadau eraill; tua 164 miliwn.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Yn_grynno">Yn grynno</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit&section=2" title="Golygu'r adran: Yn grynno" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Yn grynno"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Hi yw crefydd fwya'r byd, gyda thua 2.5 biliwn o ddilynwyr.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Mae ei hymlynwyr, a elwir yn Gristnogion, yn ffurfio mwyafrif y boblogaeth a hynny mewn 157 o wledydd a thiriogaethau,<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ac yn credu mai Iesu yw Mab Duw, y proffwydwyd ei ddyfodiad fel y <a href="/wiki/Meseia" title="Meseia">meseia</a> yn y Beibl Hebraeg (a elwir <i>yr <a href="/wiki/Yr_Hen_Destament" title="Yr Hen Destament">Hen Destament</a></i> o fewn Cristionogaeth) ac a groniclir yn y <a href="/wiki/Y_Testament_Newydd" title="Y Testament Newydd">Testament Newydd</a>.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Erys Cristnogaeth yn ddiwylliannol amrywiol yn ei changhennau Gorllewinol a <a href="/wiki/Cristnogaeth_Ddwyreiniol" title="Cristnogaeth Ddwyreiniol">Dwyreiniol</a>, yn ogystal ag yn ei hathrawiaethau ynghylch cyfiawnhad a natur iachawdwriaeth, <a href="/wiki/Eglwyseg" title="Eglwyseg">eglwyseg</a>, ordeiniad, a <a href="/wiki/Cristoleg" title="Cristoleg">Christoleg</a>. Mae credoau y gwahanol enwadau Cristionogol yn gyffredin yn dal fod lesu'n Fab Duw — y Logos a ymgnawdolodd — a weinidogaethodd, a ddioddefodd, ac a fu farw ar <a href="/w/index.php?title=Croesbren&action=edit&redlink=1" class="new" title="Croesbren (nid yw'r dudalen yn bodoli)">groesbren</a>, ond a <a href="/wiki/Atgyfodiad_yr_Iesu" title="Atgyfodiad yr Iesu">gyfododd oddi wrth y meirw</a> er iachawdwriaeth dynolryw. Cyfeirir at y credoau hyn fel yr efengyl, sy'n golygu'r "newyddion da". Disgrifir bywyd a dysgeidiaeth Iesu yn y pedair <a href="/wiki/Efengyl" title="Efengyl">efengyl canonaidd</a> <a href="/wiki/Yr_Efengyl_yn_%C3%B4l_Mathew" title="Yr Efengyl yn ôl Mathew">Mathew</a>, <a href="/wiki/Yr_Efengyl_yn_%C3%B4l_Marc" title="Yr Efengyl yn ôl Marc">Marc</a>, <a href="/wiki/Yr_Efengyl_yn_%C3%B4l_Luc" title="Yr Efengyl yn ôl Luc">Luc</a> a <a href="/wiki/Yr_Efengyl_yn_%C3%B4l_Ioan" title="Yr Efengyl yn ôl Ioan">Ioan</a>, gyda'r Hen Destament yn gefndir i'r efengyl. </p><p>Dad-droseddodd yr <a href="/wiki/Cystennin_I" title="Cystennin I">Ymerawdwr Cystennin Fawr</a> (<a href="/wiki/Cystennin_I" title="Cystennin I">Cystennin I</a>) Gristnogaeth yn yr Ymerodraeth Rufeinig gan yr Edict o Milan (313), gan alw'n ddiweddarach <a href="/wiki/Cyngor_Cyntaf_Nicaea" title="Cyngor Cyntaf Nicaea">Gyngor Nicaea</a> (325) lle cafodd Cristnogaeth Gynnar ei chyfuno i'r hyn a fyddai'n dod yn eglwys Wladol yr Ymerodraeth Rufeinig (380). Cyfeirir weithiau at hanes cynnar eglwys unedig Cristnogaeth cyn y rhwygiadau mawr fel yr “Eglwys Fawr” (er bod sectau gwahanol yn bodoli ar yr un pryd, gan gynnwys y <a href="/wiki/Gnostigiaeth" title="Gnostigiaeth">Gnosteg</a> a Christnogion Iddewig). Holltodd Eglwys y Dwyrain ar ôl <a href="/w/index.php?title=Cyngor_Ephesus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cyngor Ephesus (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Cyngor Effesus</a> (431) a rhaniad <a href="/wiki/Eglwysi%27r_tri_cyngor" title="Eglwysi'r tri cyngor">Uniongred Dwyreiniol</a> ar ôl <a href="/wiki/Cyngor_Chalcedon" title="Cyngor Chalcedon">Cyngor Chalcedon</a> (451) dros wahaniaethau mewn <a href="/wiki/Cristoleg" title="Cristoleg">Cristoleg</a>,<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> tra bod yr <a href="/wiki/Yr_Eglwys_Uniongred_Ddwyreiniol" title="Yr Eglwys Uniongred Ddwyreiniol">Eglwys Uniongred Ddwyreiniol a'r Eglwys</a> <a href="/wiki/Yr_Eglwys_Gatholig_Rufeinig" title="Yr Eglwys Gatholig Rufeinig">Gatholig</a> yn gwahanu yn yr hyn a elwir y <a href="/wiki/Y_Sgism_Fawr" title="Y Sgism Fawr">Sgism Fawr (Dwyrain-Gorllewin</a>;1054), yn enwedig dros awdurdod <a href="/wiki/Pab" title="Pab">esgob Rhufain</a>. </p><p>Holltodd <a href="/wiki/Protestaniaeth" title="Protestaniaeth">Protestaniaeth</a> oddi wrth yr Eglwys Gatholig ac i lawer o enwadau yn oes y <a href="/wiki/Y_Diwygiad_Protestannaidd" title="Y Diwygiad Protestannaidd">Diwygiad</a> (<a href="/wiki/16g" class="mw-redirect" title="16g">16g</a>) dros anghydfodau diwinyddol ac <a href="/wiki/Eglwyseg" title="Eglwyseg">eglwysig</a>, yn bennaf ar fater cyfiawnhad a <a href="/wiki/Goruchafiaeth_y_Pab" title="Goruchafiaeth y Pab">Goruchafiaeth y Pab</a>. Chwaraeodd Cristnogaeth ran amlwg yn natblygiad gwareiddiad y Gorllewin, yn enwedig yn Ewrop hyd at yr <a href="/wiki/Yr_Oesoedd_Canol" title="Yr Oesoedd Canol">Oesoedd Canol</a>.<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Cambridge_University_Historical_Series_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-Cambridge_University_Historical_Series-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Caltron_J.H_Hayas_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-Caltron_J.H_Hayas-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Fred_Reinhard_Dallmayr_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-Fred_Reinhard_Dallmayr-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Yn dilyn <a href="/wiki/Oes_y_Darganfod" title="Oes y Darganfod">Oes y Darganfod</a> (<a href="/wiki/15g" class="mw-redirect" title="15g">15g</a>-<a href="/wiki/17g" class="mw-redirect" title="17g">17g</a>), lledaenwyd Cristnogaeth i'r <a href="/wiki/Yr_Amerig" title="Yr Amerig">Amerig</a>, <a href="/wiki/Oceania" title="Oceania">Oceania</a>, <a href="/w/index.php?title=Affrica_Is-Sahara&action=edit&redlink=1" class="new" title="Affrica Is-Sahara (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Affrica Is-Sahara</a>, a gweddill y byd trwy waith cenhadol.<sup id="cite_ref-Spread_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-Spread-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Charity_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-Charity-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Service_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-Service-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Pedair cangen fwyaf Cristnogaeth yw'r Eglwys Gatholig (1.3 biliwn; 50.1%), Protestaniaeth (920 miliwn; 36.7%), Eglwys Uniongred y Dwyrain (230 miliwn), a'r eglwysi Uniongred Dwyreiniol (62 miliwn) (eglwysi Uniongred wedi'u cyfuno yn 11.9%),<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-CSGC2019_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-CSGC2019-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> er bod miloedd o gymunedau eglwysig llai yn bodoli er gwaethaf ymdrechion tuag at undod (<a href="/wiki/Eciwmeniaeth" title="Eciwmeniaeth">eciwmeniaeth</a>).<sup id="cite_ref-BBC_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-BBC-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Er gwaethaf dirywiad ymlyniad at Gristnogaeth yn y <a href="/wiki/Y_Gorllewin" title="Y Gorllewin">Gorllewin</a>, Cristnogaeth yw'r brif grefydd o hyd, gyda thua 70% o boblogaeth Ewrop yn nodi eu bod yn Gristnogion.<sup id="cite_ref-Global_Christianity_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-Global_Christianity-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Mae Cristnogaeth yn tyfu yn Affrica ac Asia, cyfandiroedd mwyaf poblog y byd. <sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Mae Cristnogion yn parhau i gael eu herlid mewn rhai rhannau o'r byd, yn enwedig yn y <a href="/wiki/Y_Dwyrain_Canol" title="Y Dwyrain Canol">Dwyrain Canol</a>, <a href="/wiki/Gogledd_Affrica" title="Gogledd Affrica">Gogledd Affrica</a>, <a href="/wiki/Dwyrain_Asia" title="Dwyrain Asia">Dwyrain Asia</a>, a <a href="/wiki/De_Asia" title="De Asia">De Asia</a>.<sup id="cite_ref-BBC_genocide_2019_BBC_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-BBC_genocide_2019_BBC-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Wintour_2019_Guardian_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-Wintour_2019_Guardian-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geirdarddiad">Geirdarddiad</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit&section=3" title="Golygu'r adran: Geirdarddiad" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Geirdarddiad"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Roedd Cristnogion Iddewig cynnar yn cyfeirio at eu hunain fel 'Y Ffordd' (Groeg Koinē wedi'i rufaineiddio), yn ôl pob tebyg yn dod o Eseia 40:3, "paratowch ffordd yr Arglwydd."<sup id="cite_ref-Hurtado.the_way_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-Hurtado.the_way-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Yn ôl Actau 11:26, mae'r term "Cristnogol" (<span lang="grc-x-koine">Χρῑστῐᾱνός</span> , <span title="[[:Nodyn:ISO 639 name grc]] transliteration" class="Unicode" style="white-space:normal; text-decoration: none">Khrīstiānós</span>), sy'n golygu "dilynwyr Crist" wrth gyfeirio at ddisgyblion Iesu, a ddefnyddiwyd gyntaf yn ninas Antiochia gan y trigolion an-Iddewig yno.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ceir defnydd cynnar iawn arall o'r term "Cristnogaeth" (<span lang="grc-x-koine">Χρῑστῐᾱνισμός</span> , <span title="[[:Nodyn:ISO 639 name grc]] transliteration" class="Unicode" style="white-space:normal; text-decoration: none">Khrīstiānismós</span>) gan <a href="/w/index.php?title=Ignatius_o_Antiochia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ignatius o Antiochia (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Ignatius o Antiochia</a> tua'r flwyddyn 100 AD.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEElwellComfort2001_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEElwellComfort2001-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Cristnogaeth_yng_Nghymru">Cristnogaeth yng Nghymru</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit&section=4" title="Golygu'r adran: Cristnogaeth yng Nghymru" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Cristnogaeth yng Nghymru"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div style="margin-bottom:0.01em; padding: 0.01px; text-align: left; font-size: 100%;"> <dl><dd><span class="boilerplate seealso"><i>Prif: <a href="/wiki/Cristnogaeth_yng_Nghymru" title="Cristnogaeth yng Nghymru">Cristnogaeth yng Nghymru</a></i></span></dd></dl></div> <p>Mae hanes Cristnogaeth yng Nghymru yn ymestyn dros gyfnod o dros 1,500 o flynyddoedd, o amser y <a href="/wiki/Rhufeiniaid" class="mw-redirect" title="Rhufeiniaid">Rhufeiniaid</a> hyd heddiw. Felly mae hanes Cristnogaeth yn rhan annatod o <a href="/wiki/Hanes_Cymru" title="Hanes Cymru">hanes Cymru</a> ac wedi effeithio'n sylweddol ar ei <a href="/wiki/Llenyddiaeth_Gymraeg" title="Llenyddiaeth Gymraeg">llenyddiaeth</a> a'i <a href="/wiki/Diwylliant_Cymru" title="Diwylliant Cymru">diwylliant</a>. Mae <a href="/wiki/Cymru" title="Cymru">Cymru</a>'n dal i gael ei hystyried yn wlad <a class="mw-selflink selflink">Gristnogol</a> heddiw ond ceir dilynwyr sawl crefydd arall yn ogystal. Ond mae seciwlariaeth wedi cynyddu hefyd, a cheir canran o'r boblogaeth sy'n ystyried eu hunain yn <a href="/wiki/Anffyddiaeth" title="Anffyddiaeth">anffyddwyr</a> neu sydd ddim yn ymddiddori llawer mewn crefydd o gwbl. </p><p>Ar ddechrau'r <a href="/wiki/3g" class="mw-redirect" title="3g">3g</a> ceir tystiolaeth fod cenhadon Cristnogol yn weithgar yn y Brydain Rufeinig. Merthyrwyd tri ohonynt tua ganol y ganrif, sef y seintiau <a href="/wiki/Aaron" title="Aaron">Aaron</a> ac Iwliws (a ferthyrwyd yng <a href="/wiki/Caerleon" class="mw-redirect" title="Caerleon">Nghaerleon</a> ac <a href="/w/index.php?title=Alban_(sant)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alban (sant) (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Alban</a>. Cofnodir presenoldeb tri <a href="/wiki/Esgob" title="Esgob">esgob</a> o Brydain yng Nghyngor Arles yn <a href="/wiki/314" title="314">314</a>. Ni ddiflanodd <a href="/wiki/Amldduwiaeth" title="Amldduwiaeth">amldduwiaeth</a> y Brythoniaid dros nos ac am gyfnod hir mae'n rhaid fod y ddwy grefydd wedi bodoli ochr yn ochr. Un arall o'r Cristnogion cynnar hyn oedd <a href="/wiki/Pelagius" title="Pelagius">Pelagius</a>, a gollfarnwyd yn ddiweddarach fel <a href="/w/index.php?title=Heretig&action=edit&redlink=1" class="new" title="Heretig (nid yw'r dudalen yn bodoli)">heretig</a>; mae lle i gredu ei fod yn Frython. </p><p>Daeth <a href="/wiki/Garmon" title="Garmon">Garmon</a> (<i>Germanus</i>) o <a href="/wiki/Auxerre" title="Auxerre">Auxerre</a> i Brydain yn <a href="/wiki/429" title="429">429</a> i ymladd heresi Pelagius. Ymddengys fod y Gristnogaeth ar ei chryfaf yn ne-ddwyrain Cymru yr adeg honno, gyda Caerleon yn ganolbwynt. Ond er bod gwreiddiau Cristnogaeth yng Nghymru yn gorwedd yn y byd Rhufeinig, fel yn achos <a href="/wiki/Iwerddon" title="Iwerddon">Iwerddon</a> datblygodd Cymru ei ffurf arbennig o Gristnogaeth sy'n perthyn i Gristnogaeth y Celtiaid. Un o nodweddion y Gristnogaeth honno yw'r cyfnod a elwir yn <a href="/wiki/Oes_y_Seintiau" title="Oes y Seintiau">Oes y Seintiau</a>. Teithiau cenhadon ac addysgwyr trwy Gymru a rhwng Cymru a'r gwledydd Celtaidd cynnar eraill, yn arbennig Iwerddon (cysylltir <a href="/wiki/Sant_Padrig" title="Sant Padrig">Sant Padrig</a> â Chymru), <a href="/wiki/Cernyw" title="Cernyw">Cernyw</a> a <a href="/wiki/Llydaw" title="Llydaw">Llydaw</a>. Trwy'r <a href="/wiki/Hen_Ogledd" class="mw-redirect" title="Hen Ogledd">Hen Ogledd</a> roedd yna gysylltiad cryf â'r <a href="/wiki/Alban" class="mw-redirect" title="Alban">Alban</a> hefyd (<a href="/wiki/Cyndeyrn" title="Cyndeyrn">Cyndeyrn</a>, nawddsant <a href="/wiki/Glasgow" title="Glasgow">Glasgow</a>, a sefydlodd <a href="/wiki/Esgobaeth_Llanelwy" title="Esgobaeth Llanelwy">esgobaeth Llanelwy</a> yn ôl traddodiad). Y pwysicaf o'r seintiau cynnar hyn oedd <a href="/wiki/Dewi_Sant" title="Dewi Sant">Dewi Sant</a>, ond dim ond yn ddiweddarach y daeth yn <a href="/wiki/Nawddsant" title="Nawddsant">nawddsant</a> Cymru ac mae'n bwysig cofio fod nifer o "seintiau" eraill yn weithgar hefyd, fel <a href="/wiki/Padarn" title="Padarn">Padarn</a>, <a href="/wiki/Illtud" title="Illtud">Illtud</a>, <a href="/wiki/Seiriol" title="Seiriol">Seiriol</a>, <a href="/wiki/Teilo" title="Teilo">Teilo</a> a <a href="/wiki/Dyfrig" title="Dyfrig">Dyfrig</a>, er enghraifft. Sefydlasant nifer o <a href="/wiki/Eglwys" title="Eglwys">eglwysi</a>, <a href="/wiki/Clas" title="Clas">clasau</a> (mynachlogydd cynnar) a chanolfannau dysg fel <a href="/wiki/Llanilltud_Fawr" title="Llanilltud Fawr">Llanilltud Fawr</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Credoau">Credoau</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit&section=5" title="Golygu'r adran: Credoau" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Credoau"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Er bod Cristnogion ledled y byd yn rhannu argyhoeddiadau sylfaenol, mae gwahaniaethau hefyd o ran dehongliadau a barn y <a href="/wiki/Y_Beibl" title="Y Beibl">Beibl</a> a'r traddodiadau cysegredig y mae Cristnogaeth yn seiliedig arnynt.<sup id="cite_ref-Olsen_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-Olsen-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Credoau_2">Credoau</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit&section=6" title="Golygu'r adran: Credoau" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Credoau"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Delwedd:Nicaea_icon.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Nicaea_icon.jpg/220px-Nicaea_icon.jpg" decoding="async" width="220" height="298" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Nicaea_icon.jpg/330px-Nicaea_icon.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Nicaea_icon.jpg/440px-Nicaea_icon.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1388" /></a><figcaption> Eicon <a href="/wiki/Cristnogaeth_Ddwyreiniol" title="Cristnogaeth Ddwyreiniol">Cristnogol Dwyreiniol</a> yn darlunio'r Ymerawdwr Cystennin a Thadau <a href="/wiki/Cyngor_Cyntaf_Nicaea" title="Cyngor Cyntaf Nicaea">Cyngor Cyntaf Nicaea</a> (325) fel rhai sy'n dal Credo Niceno-Constantinopolitan 381.</figcaption></figure> <p>Gelwir datganiadau athrawiaethol cryno neu gyffesiadau o gredoau crefyddol yn <i>gredoau</i>. Fe ddechreuon nhw fel fformiwlâu <a href="/wiki/Bedydd" title="Bedydd">bedydd</a> ac fe'u ehangwyd yn ddiweddarach yn ystod dadleuon <a href="/wiki/Cristoleg" title="Cristoleg">Cristolegol</a> y <a href="/wiki/4g" class="mw-redirect" title="4g">4g</a> a'r <a href="/wiki/5g" class="mw-redirect" title="5g">5g</a> i ddod yn ddatganiadau ffydd. “Iesu yn Arglwydd” yw credo gynharaf Cristnogaeth ac mae’n parhau i gael ei ddefnyddio heddiw gan Gyngor Eglwysi’r Byd.<sup id="cite_ref-Tayviah1995_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-Tayviah1995-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/Credo%27r_Apostolion" title="Credo'r Apostolion">Credo'r Apostolion</a> yw'r datganiad a dderbynnir fwyaf o erthyglau'r ffydd Gristnogol. Fe'i defnyddir gan nifer o enwadau Cristnogol at ddibenion <a href="/wiki/Litwrgi" title="Litwrgi">litwrgaidd</a> a catechetical, yn fwyaf amlwg gan eglwysi litwrgaidd y traddodiad Cristnogol Gorllewinol, gan gynnwys Eglwys Ladin yr Eglwys <a href="/wiki/Yr_Eglwys_Gatholig_Rufeinig" title="Yr Eglwys Gatholig Rufeinig">Gatholig</a>, <a href="/wiki/Yr_Eglwys_Lutheraidd" title="Yr Eglwys Lutheraidd">Lutheriaeth</a>, Anglicaniaeth, ac Uniongrededd Defod Gorllewinol. Fe'i defnyddir hefyd gan <a href="/wiki/Presbyteriaeth" title="Presbyteriaeth">Bresbyteriaid</a>, <a href="/wiki/Methodistiaeth" title="Methodistiaeth">Methodistiaid</a>, ac Annibynwyr. Datblygwyd y credo arbennig hwn rhwng yr <a href="/wiki/2il_ganrif" title="2il ganrif">ail</a> a'r <a href="/wiki/9g" class="mw-redirect" title="9g">9g</a>. Ei hathrawiaethau canolog yw rhai'r <a href="/wiki/Y_Drindod" title="Y Drindod">Drindod</a> a Duw y Creawdwr. Gellir olrhain pob un o'r athrawiaethau a geir yn y credo hwn i osodiadau cyfredol yn y cyfnod apostolaidd. Mae'n debyg bod y credo yn cael ei ddefnyddio fel crynodeb o athrawiaeth Gristnogol ar gyfer ymgeiswyr bedydd yn eglwysi Rhufain.<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ei gonglfaeni yw: </p> <ul><li>Cred yn Nuw Dad, <a href="/wiki/Iesu" title="Iesu">Iesu Grist</a> fel Mab Duw, a'r Ysbryd Glân</li> <li>Marwolaeth, disgyniad i uffern, yr <a href="/wiki/Atgyfodiad_yr_Iesu" title="Atgyfodiad yr Iesu">atgyfodiad</a> ac esgyniad Crist</li> <li>Sancteiddrwydd yr Eglwys a chymundeb y saint</li> <li>Ail ddyfodiad Crist, Dydd y Farn ac iachawdwriaeth y ffyddloniaid</li></ul> <p>Ffurfiwyd Credo Nicene, yn bennaf mewn ymateb i <a href="/wiki/Ariadaeth" title="Ariadaeth">Ariaeth</a>, yng Nghynghorau <a href="/wiki/Cyngor_Cyntaf_Nicaea" title="Cyngor Cyntaf Nicaea">Nicaea</a> a Chaergystennin yn 325 a 381 yn y drefn honno,<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> a'i gadarnhau fel cred gyffredinol y Crediniaeth gan <a href="/w/index.php?title=Cyngor_Cyntaf_Ephesus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cyngor Cyntaf Ephesus (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Gyngor Cyntaf Effesus</a> yn 431.<sup id="cite_ref-ephesus_33-0" class="reference"><a href="#cite_note-ephesus-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Mae'r rhan fwyaf o Gristnogion (<a href="/wiki/Yr_Eglwys_Gatholig_Rufeinig" title="Yr Eglwys Gatholig Rufeinig">Catholig</a>, Uniongred Dwyreiniol, a <a href="/wiki/Protestaniaeth" title="Protestaniaeth">Phrotestannaidd</a> fel ei gilydd) yn derbyn y defnydd o gredoau, ac yn tanysgrifio i o leiaf un o'r credoau a grybwyllir uchod.<sup id="cite_ref-UMC—Our_Common_Heritage_as_Christians_34-0" class="reference"><a href="#cite_note-UMC—Our_Common_Heritage_as_Christians-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Mae rhai Protestaniaid Efengylaidd yn gwrthod credoau fel datganiadau pendant o ffydd, hyd yn oed tra'n cytuno â rhai neu'r cyfan o sylwedd y credoau hynny. Er enghraifft, nid yw'r rhan fwyaf o <a href="/wiki/Eglwys_y_Bedyddwyr" title="Eglwys y Bedyddwyr">Fedyddwyr</a> yn defnyddio credoau "yn yr ystyr nad ydynt wedi ceisio sefydlu cyffesion ffydd awdurdodol sy'n rhwymo ei gilydd."<sup id="cite_ref-Avis_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-Avis-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hefyd yn gwrthod credoau mae grwpiau sydd â gwreiddiau yn y <i>Restoration Movement</i>, megis yr Eglwys Gristnogol (Disgyblion Crist), yr Eglwys Gristnogol Efengylaidd yng Nghanada, ac Eglwysi Crist.<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>: 14–15 <sup id="cite_ref-Rhodes_2005_38-0" class="reference"><a href="#cite_note-Rhodes_2005-38"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>: 123 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Iesu">Iesu</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit&section=7" title="Golygu'r adran: Iesu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Iesu"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Delwedd:St_Fagans_National_History_Museum_103_(cropped).JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/St_Fagans_National_History_Museum_103_%28cropped%29.JPG/220px-St_Fagans_National_History_Museum_103_%28cropped%29.JPG" decoding="async" width="220" height="296" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/St_Fagans_National_History_Museum_103_%28cropped%29.JPG/330px-St_Fagans_National_History_Museum_103_%28cropped%29.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/St_Fagans_National_History_Museum_103_%28cropped%29.JPG/440px-St_Fagans_National_History_Museum_103_%28cropped%29.JPG 2x" data-file-width="884" data-file-height="1189" /></a><figcaption>Darlun canoloesol o Grist yn cael ei fedyddio, ar fur Eglwys Sant Teilo, Llandeilo Tal-y-bont (heddiw yn <a href="/wiki/Sain_Ffagan" title="Sain Ffagan">Sain Ffagan</a>)</figcaption></figure> <p>Egwyddor ganolog Cristnogaeth yw'r gred yn <a href="/wiki/Iesu" title="Iesu">Iesu</a> fel Mab Duw a'r <a href="/wiki/Meseia" title="Meseia">Meseia</a> (Crist).<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Mae Cristnogion yn credu bod Iesu, fel y Meseia, wedi ei eneinio gan Dduw yn waredwr dynoliaeth ac yn credu mai dyfodiad Iesu oedd cyflawniad proffwydoliaethau'r <a href="/wiki/Yr_Hen_Destament" title="Yr Hen Destament">Hen Destament</a>. Mae'r cysyniad Cristnogol o Feseia yn sylweddol wahanol i'r cysyniad Iddewig cyfoes. Y gred Gristnogol graidd yw y gellir cymodi bodau dynol pechadurus â Duw, a thrwy hynny gael cynnig iachawdwriaeth ac addewid bywyd tragwyddol, trwy gredu ym <a href="/wiki/Atgyfodiad_yr_Iesu" title="Atgyfodiad yr Iesu">marwolaeth ac atgyfodiad Iesu</a> a’i dderbyn. <sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Er bod llawer o anghydfodau diwinyddol wedi bod ynghylch <a href="/wiki/Cristoleg" title="Cristoleg">natur Iesu</a> dros y canrifoedd cynharaf o hanes Cristnogol, yn gyffredinol, mae Cristnogion yn credu mai Iesu yw Duw ymgnawdoledig: “y gwir Dduw a'r gwir ddyn” (neu’n gwbl ddwyfol ac yn gwbl ddynol). Wedi dod yn gwbl ddynol, dioddefodd Iesu boenau a themtasiynau fel dyn, ond ni bechodd. Fel Duw llawn, fe atgyfododd i fywyd dynol. Yn ôl y <a href="/wiki/Y_Testament_Newydd" title="Y Testament Newydd">Testament Newydd</a>, fe <a href="/wiki/Atgyfodiad_yr_Iesu" title="Atgyfodiad yr Iesu">gyfododd</a> oddi wrth y meirw, esgynnodd i'r nefoedd, gan eistedd ar ddeheulaw'r Tad (Duw),<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> a bydd yn y pen draw yn dychwelyd i gyflawni gweddill y broffwydoliaeth Meseianaidd, gan gynnwys atgyfodiad y meirw, y Farn Olaf, a sefydliad terfynol Teyrnas Dduw. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Marwolaeth_ac_atgyfodiad">Marwolaeth ac atgyfodiad</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit&section=8" title="Golygu'r adran: Marwolaeth ac atgyfodiad" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Marwolaeth ac atgyfodiad"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Delwedd:Cristo_crucificado.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Cristo_crucificado.jpg/220px-Cristo_crucificado.jpg" decoding="async" width="220" height="328" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Cristo_crucificado.jpg/330px-Cristo_crucificado.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Cristo_crucificado.jpg/440px-Cristo_crucificado.jpg 2x" data-file-width="2046" data-file-height="3051" /></a><figcaption> <i>Croeshoeliad</i>, yn cynrychioli marwolaeth <a href="/wiki/Iesu" title="Iesu">Iesu</a> ar y Groes, paentiad gan <a href="/wiki/Diego_Vel%C3%A1zquez" title="Diego Velázquez">Diego Velázquez</a>, c. 1632</figcaption></figure> <p>Mae Cristnogion yn ystyried atgyfodiad Iesu fel conglfaen eu ffydd (gweler 1 Corinthiaid 15) a’r digwyddiad pwysicaf mewn hanes.<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ymhlith credoau Cristnogol, mae marwolaeth ac <a href="/wiki/Atgyfodiad_yr_Iesu" title="Atgyfodiad yr Iesu">atgyfodiad</a> Iesu yn ddau ddigwyddiad craidd y mae llawer o athrawiaeth a diwinyddiaeth Gristnogol yn seiliedig arnynt.<sup id="cite_ref-ACU-Death_&_Resurrection_43-0" class="reference"><a href="#cite_note-ACU-Death_&_Resurrection-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Yn ôl y Testament Newydd, <a href="/wiki/Croeshoelio" title="Croeshoelio">croeshoeliwyd</a> Iesu, bu farw yn gorfforol, claddwyd ef o fewn beddrod, a chododd oddi wrth y meirw dridiau yn ddiweddarach. </p><p>Mae marwolaeth ac atgyfodiad Iesu fel arfer yn cael eu hystyried fel y digwyddiadau pwysicaf mewn diwinyddiaeth Gristnogol, yn rhannol oherwydd eu bod yn dangos bod gan Iesu bŵer dros fywyd a marwolaeth ac felly bod ganddo'r awdurdod a'r pŵer i roi bywyd tragwyddol i bobl heddiw. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Arferion">Arferion</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit&section=9" title="Golygu'r adran: Arferion" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Arferion"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Delwedd:Auto_de_P%C3%A1scoa_-_IgrejaDaCidade_(crop).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Auto_de_P%C3%A1scoa_-_IgrejaDaCidade_%28crop%29.jpg/220px-Auto_de_P%C3%A1scoa_-_IgrejaDaCidade_%28crop%29.jpg" decoding="async" width="220" height="140" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Auto_de_P%C3%A1scoa_-_IgrejaDaCidade_%28crop%29.jpg/330px-Auto_de_P%C3%A1scoa_-_IgrejaDaCidade_%28crop%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Auto_de_P%C3%A1scoa_-_IgrejaDaCidade_%28crop%29.jpg/440px-Auto_de_P%C3%A1scoa_-_IgrejaDaCidade_%28crop%29.jpg 2x" data-file-width="3509" data-file-height="2233" /></a><figcaption> Sioe ar fywyd Iesu yn Igreja da Cidade yn São José dos Campos, sy'n gysylltiedig â Chonfensiwn Bedyddwyr Brasil .</figcaption></figure> <p>Yn dibynnu ar enwad penodol Cristnogaeth, gall arferion gynnwys <a href="/wiki/Bedydd" title="Bedydd">bedydd</a>, yr <a href="/wiki/Cymun" title="Cymun">Ewcharist</a> (Cymun Sanctaidd neu Swper yr Arglwydd), gweddi (gan gynnwys <a href="/wiki/Gweddi%27r_Arglwydd" title="Gweddi'r Arglwydd">Gweddi'r Arglwydd</a>), cyffes, conffyrmasiwn, defodau claddu, defodau priodas ac addysg grefyddol plant. Mae'r rhan fwyaf o enwadau wedi ordeinio clerigwyr sy'n arwain gwasanaethau <a href="https://en.wiktionary.org/wiki/communal" class="extiw" title="wiktionary:communal">addoli</a> yn rheolaidd.<sup id="cite_ref-White_71-82_44-0" class="reference"><a href="#cite_note-White_71-82-44"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Nid yw defodau, defodau a seremonïau Cristnogol yn cael eu dathlu mewn un iaith gysegredig unigol. Mae llawer o eglwysi Cristnogol defodol yn gwahaniaethu rhwng iaith gysegredig, iaith litwrgaidd ac iaith frodorol. Y tair iaith bwysig yn y cyfnod Cristnogol cynnar oedd: <a href="/wiki/Lladin" title="Lladin">Lladin</a>, <a href="/wiki/Groeg_(iaith)" title="Groeg (iaith)">Groeg</a> a <a href="/wiki/Syrieg" title="Syrieg">Syrieg</a>.<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>46<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Addoli_cymunol">Addoli cymunol</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit&section=10" title="Golygu'r adran: Addoli cymunol" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Addoli cymunol"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Mae gwasanaethau addoli fel arfer yn dilyn patrwm neu ffurf a elwir yn litwrgi.<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Disgrifiodd Justin Martyr litwrgi Gristnogol yr <a href="/wiki/2g" class="mw-redirect" title="2g">2g</a> yn ei <i>Ymddiheuriad Cyntaf</i> (c. 150) i’r Ymerawdwr <a href="/wiki/Antoninus_Pius" title="Antoninus Pius">Antoninus Pius</a>, ac erys ei ddisgrifiad yn berthnasol i strwythur sylfaenol addoliad litwrgaidd Cristnogol. </p><p>Mewn cred ac ymarferiad Cristnogol, <a href="/wiki/Defod" title="Defod">defod</a> wedi ei sefydlu gan Grist yw <i>sacrament</i>. Mae'r term yn tarddu o'r gair <a href="/wiki/Lladin" title="Lladin">Lladin</a> <i>sacramentum</i>, a ddefnyddiwyd i gyfieithu'r gair Groeg am <i>ddirgelwch</i>. Mae safbwyntiau ynghylch pa ddefodau sy'n sacramentaidd, a beth mae'n ei olygu i weithred fod yn sacrament, yn amrywio ymhlith enwadau a thraddodiadau Cristnogol.<sup id="cite_ref-ODCC1435_50-0" class="reference"><a href="#cite_note-ODCC1435-50"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Y diffiniad mwyaf confensiynol o sacrament yw ei fod yn arwydd allanol, a sefydlwyd gan Grist, sy'n cyfleu gras ysbrydol mewnol trwy Grist. Y ddau sacrament a dderbynir amlaf yw <a href="/wiki/Bedydd" title="Bedydd">Bedydd</a> a'r <a href="/wiki/Cymun" title="Cymun">Cymun</a>; fodd bynnag, mae mwyafrif y Cristnogion hefyd yn cydnabod pum sacrament ychwanegol: Cael eu derbyn, Urddau (neu ordeiniad), <a href="/wiki/Penyd" title="Penyd">Penyd</a> (neu Gyffes), Eneiniad y Cleifion a <a href="/wiki/Priodas" title="Priodas">Phriodas</a>.<sup id="cite_ref-ODCC1435_50-1" class="reference"><a href="#cite_note-ODCC1435-50"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Gyda'i gilydd, dyma'r Saith Sacrament a gydnabyddir gan eglwysi yn y traddodiad Eglwysig Uchel. Mae'r rhan fwyaf o enwadau a thraddodiadau eraill fel arfer yn cadarnhau Bedydd ac Ewcharist fel sacramentau'n unig, tra bod rhai grwpiau Protestannaidd, fel y <a href="/wiki/Crynwyr" title="Crynwyr">Crynwyr</a>, yn gwrthod diwinyddiaeth sacramentaidd yn llwyr.<sup id="cite_ref-ODCC1435_50-2" class="reference"><a href="#cite_note-ODCC1435-50"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Mae saith ordinhad wedi cael eu dysgu mewn llawer o eglwysi: cynnwys "bedydd, cymun, golchi traed, priodas, eneiniad ag olew, y cusan sanctaidd, a'r weddi."<sup id="cite_ref-Hartzler2013_52-0" class="reference"><a href="#cite_note-Hartzler2013-52"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Symbolau">Symbolau</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit&section=11" title="Golygu'r adran: Symbolau" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Symbolau"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Delwedd:Ephesus_IchthysCrop.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Ephesus_IchthysCrop.jpg/220px-Ephesus_IchthysCrop.jpg" decoding="async" width="220" height="88" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Ephesus_IchthysCrop.jpg/330px-Ephesus_IchthysCrop.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Ephesus_IchthysCrop.jpg/440px-Ephesus_IchthysCrop.jpg 2x" data-file-width="1276" data-file-height="510" /></a><figcaption> Symbol ichthos crwn, cynnar, a grëwyd trwy gyfuno'r llythrennau Groeg ΙΧΘΥΣ mewn olwyn, yn <a href="/wiki/Effesus" title="Effesus">Effesus</a>, Asia Leiaf.</figcaption></figure> <p><br /> Nid yw Cristnogaeth yn gwahardd delweddau defosiynol. Defnyddiwyd y groes, sydd heddiw yn un o'r symbolau mwyaf adnabyddus, gan Gristnogion o'r cyfnod cynharaf.<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">[</span>53<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>54<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Mae Tertullian, yn ei lyfr <i>De Corona</i>, yn adrodd sut yr oedd eisoes yn draddodiad i Gristnogion olrhain arwydd y groes ar eu talcennau.<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">[</span>55<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Er bod y Cristnogion cynnar yn gwybod am y groes, ni chafodd y groesbren (neu'r crwsiffics) ei defnyddio tan y <a href="/wiki/5g" class="mw-redirect" title="5g">5g</a>.<sup id="cite_ref-soc_56-0" class="reference"><a href="#cite_note-soc-56"><span class="cite-bracket">[</span>56<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Ymhlith y symbolau Cristnogol cynharaf, mae'n ymddangos mai'r pysgodyn neu'r Ichthos oedd bwysicaf, fel y gwelir ar ffynonellau coffaol fel beddrodau o ddegawdau cyntaf yr 2g.<sup id="cite_ref-cefish_57-0" class="reference"><a href="#cite_note-cefish-57"><span class="cite-bracket">[</span>57<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-cefish_57-1" class="reference"><a href="#cite_note-cefish-57"><span class="cite-bracket">[</span>57<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bedydd">Bedydd</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit&section=12" title="Golygu'r adran: Bedydd" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit&section=12" title="Edit section's source code: Bedydd"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Bedydd yw'r weithred ddefodol o dderbyn person yn aelod o'r Eglwys. Mae credoau ar fedydd yn amrywio ymhlith enwadau. Mae rhai, megis yr eglwysi Catholig a <a href="/wiki/Yr_Eglwys_Uniongred_Ddwyreiniol" title="Yr Eglwys Uniongred Ddwyreiniol">Uniongred Dwyreiniol</a>, yn ogystal â Lutheriaid ac Anglicaniaid, yn glynu at yr athrawiaeth o adfywiad bedydd, sy'n cadarnhau bod bedydd yn creu neu'n cryfhau ffydd person, ac wedi'i gysylltu'n agos ag iachawdwriaeth. Mae'r <a href="/wiki/Eglwys_y_Bedyddwyr" title="Eglwys y Bedyddwyr">Bedyddwyr</a> yn gweld bedydd fel gweithred symbolaidd yn unig, datganiad cyhoeddus allanol o'r newid mewnol sydd wedi digwydd yn y person, ond nid mor effeithiol yn ysbrydol.<sup id="cite_ref-KurianDay2017_58-0" class="reference"><a href="#cite_note-KurianDay2017-58"><span class="cite-bracket">[</span>58<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Kraybill2010_59-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kraybill2010-59"><span class="cite-bracket">[</span>59<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-NoltLoewen2010_60-0" class="reference"><a href="#cite_note-NoltLoewen2010-60"><span class="cite-bracket">[</span>60<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Brackney2012_61-0" class="reference"><a href="#cite_note-Brackney2012-61"><span class="cite-bracket">[</span>61<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Gweddi">Gweddi</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit&section=13" title="Golygu'r adran: Gweddi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit&section=13" title="Edit section's source code: Gweddi"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Delwedd:Eglwys_y_Carw_Gwyn_Llangar_Cynwyd_43.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Eglwys_y_Carw_Gwyn_Llangar_Cynwyd_43.JPG/220px-Eglwys_y_Carw_Gwyn_Llangar_Cynwyd_43.JPG" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Eglwys_y_Carw_Gwyn_Llangar_Cynwyd_43.JPG/330px-Eglwys_y_Carw_Gwyn_Llangar_Cynwyd_43.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Eglwys_y_Carw_Gwyn_Llangar_Cynwyd_43.JPG/440px-Eglwys_y_Carw_Gwyn_Llangar_Cynwyd_43.JPG 2x" data-file-width="4272" data-file-height="2848" /></a><figcaption>Ym mynwent Eglwys Llangar, a mynwentydd eraill yng Nghymru, ceir cerrig pwrpasol a roddir ger traed y meirw, er mwyn i bel-gliniau'r gweddwon orffwys arnynt tra bo nhw'n gweddio ar Dduw.</figcaption></figure> <p>Yn <a href="/wiki/Yr_Efengyl_yn_%C3%B4l_Mathew" title="Yr Efengyl yn ôl Mathew">Efengyl Sant Mathew</a> , dysgodd <a href="/wiki/Iesu" title="Iesu">Iesu</a> <a href="/wiki/Gweddi%27r_Arglwydd" title="Gweddi'r Arglwydd">Weddi’r Arglwydd</a>, sydd wedi’i gweld fel model ar gyfer y prif weddi Gristnogol.<sup id="cite_ref-Jordan_62-0" class="reference"><a href="#cite_note-Jordan-62"><span class="cite-bracket">[</span>62<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Anogwyd Cristnogion i adrodd gweddi'r Arglwydd deirgwaith y dydd yn y <i>Didache</i> a hynny am 9 yb, 12 yp, a 3 yp.<sup id="cite_ref-Milavec2003_63-0" class="reference"><a href="#cite_note-Milavec2003-63"><span class="cite-bracket">[</span>63<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Beckwith2005_64-0" class="reference"><a href="#cite_note-Beckwith2005-64"><span class="cite-bracket">[</span>64<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Yn yr ail ganrif anogodd Hippolytus Gristnogion i weddïo ar saith amser gweddi sefydlog: "ar godiad yr haul, wrth oleuo'r lamp hwyrol, amser gwely, hanner nos" a'r "drydedd, y chweched, a'r nawfed awr o'r dydd, sef oriau sy'n gysylltiedig â Dioddefaint Crist.”<sup id="cite_ref-Chadwick1993_65-0" class="reference"><a href="#cite_note-Chadwick1993-65"><span class="cite-bracket">[</span>65<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Mae safleoedd gweddïo, gan gynnwys penlinio a sefyll wedi'u defnyddio ar gyfer y saith amser gweddi sefydlog hyn ers dyddiau'r Eglwys fore.<sup id="cite_ref-Lössl2010_66-0" class="reference"><a href="#cite_note-Lössl2010-66"><span class="cite-bracket">[</span>66<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Kurian2020_67-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kurian2020-67"><span class="cite-bracket">[</span>67<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Amherst1906_68-0" class="reference"><a href="#cite_note-Amherst1906-68"><span class="cite-bracket">[</span>68<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Yn ôl <i>Catecism yr Eglwys Gatholig</i> : "Gweddi yw dyrchafu meddwl a chalon at Dduw, neu ddeisu am dderbyn pethau da gan Dduw." Mae'r <i><a href="/wiki/Llyfr_Gweddi_Gyffredin" title="Llyfr Gweddi Gyffredin">Llyfr Gweddi Gyffredin</a></i> yn y traddodiad Anglicanaidd yn ganllaw sy'n darparu trefn benodol ar gyfer gwasanaethau, yn cynnwys gweddïau gosod, darlleniadau o'r ysgrythur, ac emynau neu Salmau wedi'u canu.<sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69"><span class="cite-bracket">[</span>69<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ar y pegwn arall, mae aelodau o enwadau Cymru, fel eraill hefyd, yn gweddio o'r galon, yn fyrfyfyr. Yn aml yng Nghristnogaeth y Gorllewin, wrth weddïo, gosodir y dwylo â chledrau at ei gilydd. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Delwedd:1588_First_Welsh_Bible.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/1588_First_Welsh_Bible.jpg/220px-1588_First_Welsh_Bible.jpg" decoding="async" width="220" height="351" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/1588_First_Welsh_Bible.jpg/330px-1588_First_Welsh_Bible.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/1588_First_Welsh_Bible.jpg/440px-1588_First_Welsh_Bible.jpg 2x" data-file-width="733" data-file-height="1169" /></a><figcaption>Tudalen o'r Beibl Cymraeg cyntaf, a gyfieithwyd gan William Morgan (1545-1604)</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Yr_Ysgrythurau">Yr Ysgrythurau</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit&section=14" title="Golygu'r adran: Yr Ysgrythurau" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit&section=14" title="Edit section's source code: Yr Ysgrythurau"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Mae gan Gristnogaeth, fel crefyddau eraill, ymlynwyr y mae eu credoau a'u dehongliadau beiblaidd yn amrywio gryn dipyn. Mae Cristnogaeth yn ystyried y canon Beiblaidd, yr <a href="/wiki/Yr_Hen_Destament" title="Yr Hen Destament">Hen Destament</a> a'r Testament <a href="/wiki/Y_Testament_Newydd" title="Y Testament Newydd">Newydd</a>, fel testun a ysbrydolwyd gan Dduw. Y safbwynt traddodiadol am ysbrydoliaeth yw bod Duw wedi gweithio trwy awduron dynol fel bod yr hyn a gynhyrchwyd ganddynt yn beth roedd Duw yn dymuno ei gyfleu. Y gair Groeg sy'n cyfeirio at ysbrydoli dyn i sgwennu, yn 2 Timothy 3:16, yw <i>theopneustos</i>, sy'n llythrennol yn golygu "anadlu Duw".<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite-bracket">[</span>70<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Llyfryddiaeth">Llyfryddiaeth</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit&section=15" title="Golygu'r adran: Llyfryddiaeth" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit&section=15" title="Edit section's source code: Llyfryddiaeth"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small" style="-moz-column-count:30em; -webkit-column-count:30em; column-count:30em;margin-left:1.5em;"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Greg_Bahnsen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Greg Bahnsen (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Bahnsen, Greg</a>. <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cmfnow.com/articles/pt173.htm">A Reformed Confession Regarding Hermeneutics</a></i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cmfnow.com/articles/pt173.htm"> (article 6)</a> <span style="font-size:100%" class="error citation-comment">Error in Webarchive template: URl gwag.</span>.</li> <li>Ball, Bryan; Johnsson, William (ed.). <i>The Essential Jesus</i>. Pacific Press (2002). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-8163-1929-4" title="Arbennig:BookSources/0-8163-1929-4">0-8163-1929-4</a>.</li> <li>Barrett, David; Kurian, Tom and others. (ed.). <i>World Christian Encyclopedia</i>. Oxford University Press (2001).</li> <li>Barry, John F. <i>One Faith, One Lord: A Study of Basic Catholic Belief</i>. William H. Sadlier (2001). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-8215-2207-8" title="Arbennig:BookSources/0-8215-2207-8">0-8215-2207-8</a></li> <li>Benton, John. <i>Is Christianity True?</i> Darlington, Eng.: Evangelical Press (1988). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-85234-260-8" title="Arbennig:BookSources/0-85234-260-8">0-85234-260-8</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bettenson,_Henry&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bettenson, Henry (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Bettenson, Henry</a> (ed.). <i>Documents of the Christian Church</i>. Oxford University Press (1943).</li> <li><cite id="CITEREFBokenkotter2004" class="citation book">Bokenkotter, Thomas (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/concisehistoryof00boke"><i>A Concise History of the Catholic Church</i></a>. Doubleday. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-385-50584-0" title="Arbennig:BookSources/978-0-385-50584-0"><bdi>978-0-385-50584-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Concise+History+of+the+Catholic+Church&rft.pub=Doubleday&rft.date=2004&rft.isbn=978-0-385-50584-0&rft.aulast=Bokenkotter&rft.aufirst=Thomas&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fconcisehistoryof00boke&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r8312344">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/12px-Wikisource-logo.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></li> <li><cite id="CITEREFBrowning1992" class="citation book">Browning, Robert (1992). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/byzantineempire0000brow"><i>The Byzantine Empire</i></a>. Washington, DC: The Catholic University of America Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-8132-0754-4" title="Arbennig:BookSources/978-0-8132-0754-4"><bdi>978-0-8132-0754-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Byzantine+Empire&rft.place=Washington%2C+DC&rft.pub=The+Catholic+University+of+America+Press&rft.date=1992&rft.isbn=978-0-8132-0754-4&rft.aulast=Browning&rft.aufirst=Robert&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fbyzantineempire0000brow&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></li> <li><cite id="CITEREFCameron2006" class="citation book"><a href="/w/index.php?title=Averil_Cameron&action=edit&redlink=1" class="new" title="Averil Cameron (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Cameron, Averil</a> (2006). <i>The Byzantines</i>. Oxford: Blackwell. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-1-4051-9833-2" title="Arbennig:BookSources/978-1-4051-9833-2"><bdi>978-1-4051-9833-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Byzantines&rft.place=Oxford&rft.pub=Blackwell&rft.date=2006&rft.isbn=978-1-4051-9833-2&rft.aulast=Cameron&rft.aufirst=Averil&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></li> <li>Chambers, Mortimer; Crew, Herlihy, Rabb, Woloch. <i>The Western Experience. Volume II: The Early Modern Period</i>. Alfred A. Knopf (1974). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-394-31734-3" title="Arbennig:BookSources/0-394-31734-3">0-394-31734-3</a>.</li> <li>Coffey, John. <i>Persecution and Toleration in Protestant England 1558–1689</i>. Pearson Education (2000).</li> <li>Cross, F.L.; Livingstone, E.A. (ed.). <i>The Oxford Dictionary of the Christian Church</i>. Oxford University Press (1997). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-19-211655-X" title="Arbennig:BookSources/0-19-211655-X">0-19-211655-X</a>.</li> <li>Deppermann, Klaus. <i>Melchior Hoffman: Social Unrest and Apocalyptic Vision in the Age of Reformation</i>. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-567-08654-2" title="Arbennig:BookSources/0-567-08654-2">0-567-08654-2</a>.</li> <li>Dilasser, Maurice. <i>The Symbols of the Church</i>. Collegeville, MN: Liturgical Press (1999). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-8146-2538-X" title="Arbennig:BookSources/0-8146-2538-X">0-8146-2538-X</a></li> <li>Duffy, Eamon. <i>Saints and Sinners, a History of the Popes</i>. Yale University Press (1997). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-300-07332-1" title="Arbennig:BookSources/0-300-07332-1">0-300-07332-1</a></li> <li><cite id="CITEREFElwellComfort2001" class="citation book">Elwell, Walter; Comfort, Philip Wesley (2001). <i>Tyndale Bible Dictionary</i>. Tyndale House Publishers. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-8423-7089-7" title="Arbennig:BookSources/0-8423-7089-7"><bdi>0-8423-7089-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Tyndale+Bible+Dictionary&rft.pub=Tyndale+House+Publishers&rft.date=2001&rft.isbn=0-8423-7089-7&rft.aulast=Elwell&rft.aufirst=Walter&rft.au=Comfort%2C+Philip+Wesley&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></li> <li>Esler, Philip F. <i>The Early Christian World</i>. Routledge (2004).</li> <li>Farrar, F.W. <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.tentmaker.org/books/mercyandjudgment/mercy_and_judgment_ch1.html">Mercy and Judgment. A Few Last Words On Christian Eschatology With Reference to Dr. Pusey's, "What Is Of Faith?"</a></i>. Macmillan, London/New York (1904).</li> <li>Ferguson, Sinclair; Wright, David, eds. New Dictionary of Theology. consulting ed. Packer, James. Leicester: Inter-Varsity Press (1988). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-85110-636-6" title="Arbennig:BookSources/0-85110-636-6">0-85110-636-6</a></li> <li>Foutz, Scott. <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20000414063800/https://www.quodlibet.net/luther.shtml"></a></i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20000414063800/https://www.quodlibet.net/luther.shtml"> Martin Luther and Scripture</a><i> Martin Luther and Scripture</i>.</li> <li>Fowler, Jeaneane D. <i>World Religions: An Introduction for Students</i>, Sussex Academic Press (1997). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/1-898723-48-6" title="Arbennig:BookSources/1-898723-48-6">1-898723-48-6</a>.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Reginald_H._Fuller&action=edit&redlink=1" class="new" title="Reginald H. Fuller (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Fuller, Reginald H.</a> <i><a href="/w/index.php?title=The_Foundations_of_New_Testament_Christology&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Foundations of New Testament Christology (nid yw'r dudalen yn bodoli)">The Foundations of New Testament Christology</a></i> Scribners (1965). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-684-15532-X" title="Arbennig:BookSources/0-684-15532-X">0-684-15532-X</a>.</li> <li>Froehle, Bryan; Gautier, Mary, <i>Global Catholicism, Portrait of a World Church</i>, Orbis books; Center for Applied Research in the Apostolate, Georgetown University (2003) <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/1-57075-375-X" title="Arbennig:BookSources/1-57075-375-X">1-57075-375-X</a></li> <li>Funk, Robert. <i>The Acts of Jesus: What Did Jesus Really Do?</i>. Polebridge Press (1998). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-06-062978-9" title="Arbennig:BookSources/0-06-062978-9">0-06-062978-9</a>.</li> <li>Glenny, W. Edward. <i>Typology: A Summary of the Present Evangelical Discussion</i>.</li> <li><cite id="CITEREFGonzález1984" class="citation book"><a href="/w/index.php?title=Justo_L._Gonz%C3%A1lez&action=edit&redlink=1" class="new" title="Justo L. González (nid yw'r dudalen yn bodoli)">González, Justo L.</a> (1984). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/storyofchristian01gonz"><i>The Story of Christianity</i></a> (arg. 1st). Harper & Row. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-06-063315-8" title="Arbennig:BookSources/0-06-063315-8"><bdi>0-06-063315-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Story+of+Christianity&rft.edition=1st&rft.pub=Harper+%26+Row&rft.date=1984&rft.isbn=0-06-063315-8&rft.aulast=Gonz%C3%A1lez&rft.aufirst=Justo+L.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fstoryofchristian01gonz&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></li> <li>Hanegraaff, Hank. <i>Resurrection: The Capstone in the Arch of Christianity</i>. Thomas Nelson (2000). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-8499-1643-7" title="Arbennig:BookSources/0-8499-1643-7">0-8499-1643-7</a>.</li> <li>Harnack, Adolf von. <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ccel.org/ccel/harnack/dogma1.ii.iii.iii.html">History of Dogma</a></i> (1894).</li> <li>Hickman, Hoyt L. and others. <i>Handbook of the Christian Year</i>. Abingdon Press (1986). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-687-16575-X" title="Arbennig:BookSources/0-687-16575-X">0-687-16575-X</a></li> <li>Hitchcock, Susan Tyler. <i>Geography of Religion</i>. National Geographic Society (2004) <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-7922-7313-3" title="Arbennig:BookSources/0-7922-7313-3">0-7922-7313-3</a></li> <li>Kelly, J.N.D. <i>Early Christian Doctrines</i>.</li> <li>Kelly, J.N.D. <i>The Athanasian Creed</i>. Harper & Row, New York (1964).</li> <li>Kirsch, Jonathan. <i>God Against the Gods</i>.</li> <li>Kreeft, Peter. <i>Catholic Christianity</i>. Ignatius Press (2001) <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-89870-798-6" title="Arbennig:BookSources/0-89870-798-6">0-89870-798-6</a></li> <li>Letham, Robert. <i>The Holy Trinity in Scripture, History, Theology, and Worship</i>. P & R Publishing (2005). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-87552-000-6" title="Arbennig:BookSources/0-87552-000-6">0-87552-000-6</a>.</li> <li>Lorenzen, Thorwald. <i>Resurrection, Discipleship, Justice: Affirming the Resurrection Jesus Christ Today</i>. Smyth & Helwys (2003). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/1-57312-399-4" title="Arbennig:BookSources/1-57312-399-4">1-57312-399-4</a>.</li> <li>McLaughlin, R. Emmet, <i>Caspar Schwenckfeld, reluctant radical: his life to 1540</i>, New Haven: Yale University Press (1986). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-300-03367-2" title="Arbennig:BookSources/0-300-03367-2">0-300-03367-2</a>.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Diarmaid_MacCulloch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Diarmaid MacCulloch (nid yw'r dudalen yn bodoli)">MacCulloch, Diarmaid</a>, <i>The Reformation: A History</i>. Viking Adult (2004).</li> <li>MacCulloch, Diarmaid, <i><a href="/w/index.php?title=A_History_of_Christianity:_The_First_Three_Thousand_Years&action=edit&redlink=1" class="new" title="A History of Christianity: The First Three Thousand Years (nid yw'r dudalen yn bodoli)">A History of Christianity: The First Three Thousand Years</a></i>. London, Allen Lane. 2009. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-7139-9869-6" title="Arbennig:BookSources/978-0-7139-9869-6">978-0-7139-9869-6</a></li> <li>Marber, Peter. <i>Money Changes Everything: How Global Prosperity Is Reshaping Our Needs, Values and Lifestyles</i>. FT Press (2003). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-13-065480-9" title="Arbennig:BookSources/0-13-065480-9">0-13-065480-9</a></li> <li>Marthaler, Berard. <i>Introducing the Catechism of the Catholic Church, Traditional Themes and Contemporary Issues</i>. Paulist Press (1994). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-8091-3495-0" title="Arbennig:BookSources/0-8091-3495-0">0-8091-3495-0</a></li> <li>Mathison, Keith. <i>The Shape of Sola Scriptura</i> (2001).</li> <li>McClintock, John, <i>Cyclopaedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature</i>. Harper &Brothers, original from Harvard University (1889)</li> <li><a href="/w/index.php?title=John_McManners&action=edit&redlink=1" class="new" title="John McManners (nid yw'r dudalen yn bodoli)">McManners, John</a>. <i>Oxford Illustrated History of Christianity</i>. Oxford University Press (1990). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-19-822928-3" title="Arbennig:BookSources/0-19-822928-3">0-19-822928-3</a>.</li> <li>Metzger, Bruce M., Michael Coogan (ed.). <i>Oxford Companion to the Bible</i>. Oxford University Press (1993). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-19-504645-5" title="Arbennig:BookSources/0-19-504645-5">0-19-504645-5</a>.</li> <li><cite id="CITEREFMullin2008" class="citation book">Mullin, Robert Bruce (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/shortworldhistor00mull"><i>A short world history of Christianity</i></a>. Westminster John Knox Press.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+short+world+history+of+Christianity&rft.pub=Westminster+John+Knox+Press&rft.date=2008&rft.aulast=Mullin&rft.aufirst=Robert+Bruce&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fshortworldhistor00mull&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" />.</li> <li>Norman, Edward. <i>The Roman Catholic Church, An Illustrated History</i>. University of California (2007) <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-520-25251-6" title="Arbennig:BookSources/978-0-520-25251-6">978-0-520-25251-6</a></li> <li>Olson, Roger E., <i>The Mosaic of Christian Belief</i>. InterVarsity Press (2002). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-8308-2695-7" title="Arbennig:BookSources/978-0-8308-2695-7">978-0-8308-2695-7</a>.</li> <li>Orlandis, Jose, <i>A Short History of the Catholic Church</i>. Scepter Publishers (1993) <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/1-85182-125-2" title="Arbennig:BookSources/1-85182-125-2">1-85182-125-2</a></li> <li>Otten, Herman J. <i>Baal or God? Liberalism or Christianity, Fantasy vs. Truth: Beliefs and Practices of the Churches of the World Today</i>.... Second ed. New Haven, Mo.: Lutheran News, 1988.</li> <li>Pelikan, Jaroslav; Hotchkiss, Valerie (ed.) <i>Creeds and Confessions of Faith in the Christian Tradition</i>. Yale University Press (2003). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-300-09389-6" title="Arbennig:BookSources/0-300-09389-6">0-300-09389-6</a>.</li> <li>Putnam, Robert D. <i>Democracies in Flux: The Evolution of Social Capital in Contemporary Society</i>. Oxford University Press (2002).</li> <li><cite id="CITEREFRicciotti1999" class="citation book"><a href="/w/index.php?title=Giuseppe_Ricciotti&action=edit&redlink=1" class="new" title="Giuseppe Ricciotti (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Ricciotti, Giuseppe</a> (1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=L1c9CwAAQBAJ"><i>Julian the Apostate: Roman Emperor (361–363)</i></a>. TAN Books. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-1-5051-0454-7" title="Arbennig:BookSources/978-1-5051-0454-7"><bdi>978-1-5051-0454-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Julian+the+Apostate%3A+Roman+Emperor+%28361%E2%80%93363%29&rft.pub=TAN+Books&rft.date=1999&rft.isbn=978-1-5051-0454-7&rft.aulast=Ricciotti&rft.aufirst=Giuseppe&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DL1c9CwAAQBAJ&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></li> <li>Riley-Smith, Jonathan. <i>The Oxford History of the Crusades</i>. New York: Oxford University Press, (1999).</li> <li>Schama, Simon. <i>A History of Britain</i>. Hyperion (2000). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-7868-6675-6" title="Arbennig:BookSources/0-7868-6675-6">0-7868-6675-6</a>.</li> <li>Servetus, Michael. <i>Restoration of Christianity</i>. Lewiston, New York: Edwin Mellen Press (2007).</li> <li>Simon, Edith. <i>Great Ages of Man: The Reformation</i>. Time-Life Books (1966). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-662-27820-8" title="Arbennig:BookSources/0-662-27820-8">0-662-27820-8</a>.</li> <li>Spitz, Lewis. <i>The Protestant Reformation</i>. Concordia Publishing House (2003). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-570-03320-9" title="Arbennig:BookSources/0-570-03320-9">0-570-03320-9</a>.</li> <li><a href="/wiki/Charles_Spurgeon" title="Charles Spurgeon">Spurgeon, Charles</a>. <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080410133140/https://www.pcanet.org/general/cof_chapvi-x.htm#chapx">A Defense of Calvinism</a></i>.</li> <li>Sykes, Stephen; Booty, John; Knight, Jonathan. <i>The Study of Anglicanism</i>. Augsburg Fortress Publishers (1998). <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-8006-3151-X" title="Arbennig:BookSources/0-8006-3151-X">0-8006-3151-X</a>.</li> <li>Talbott, Thomas. <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080413172335/https://www.willamette.edu/~ttalbott/PICTURES.pdf">Three Pictures of God in Western Theology</a></i> (1995).</li> <li>Ustorf, Werner. "A missiological postscript", in: McLeod, Hugh; Ustorf, Werner (ed.). <i>The Decline of Christendom in Western Europe, 1750–2000</i>. Cambridge University Press (2003).</li> <li>Walsh, Chad. <i>Campus Gods on Trial</i>. Rev. and enl. ed. New York: Macmillan Co., 1962, t.p. 1964. xiv, [4], 154 p.</li> <li><cite id="CITEREFWhite2010" class="citation book">White, James F. (2010). <i>Introduction to Christian Worship Third Edition: Revised and Expanded</i> (arg. 3rd). Abingdon Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-1-4267-2285-1" title="Arbennig:BookSources/978-1-4267-2285-1"><bdi>978-1-4267-2285-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Introduction+to+Christian+Worship+Third+Edition%3A+Revised+and+Expanded&rft.edition=3rd&rft.pub=Abingdon+Press&rft.date=2010&rft.isbn=978-1-4267-2285-1&rft.aulast=White&rft.aufirst=James+F.&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></li> <li><cite id="CITEREFWoodhead2004" class="citation book">Woodhead, Linda (2004). <i>Christianity: A Very Short Introduction</i>. Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-19-280322-1" title="Arbennig:BookSources/978-0-19-280322-1"><bdi>978-0-19-280322-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Christianity%3A+A+Very+Short+Introduction&rft.place=Oxford+%5BOxfordshire%5D&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2004&rft.isbn=978-0-19-280322-1&rft.aulast=Woodhead&rft.aufirst=Linda&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></li> <li><cite id="CITEREFWoods2005" class="citation book"><a href="/w/index.php?title=Thomas_Woods&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thomas Woods (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Woods, Thomas E.</a> (2005). <i>How the Catholic Church Built Western Civilization</i>. Washington, DC: Regnery.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=How+the+Catholic+Church+Built+Western+Civilization&rft.place=Washington%2C+DC&rft.pub=Regnery&rft.date=2005&rft.aulast=Woods&rft.aufirst=Thomas+E.&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Darllen_pellach">Darllen pellach</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit&section=16" title="Golygu'r adran: Darllen pellach" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit&section=16" title="Edit section's source code: Darllen pellach"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small" style="-moz-column-count:30em; -webkit-column-count:30em; column-count:30em;margin-left:1.5em;"> <ul><li>Gill, Robin (2001). Cydymaith Caergrawnt i foeseg Gristnogol. Caergrawnt, DU: Gwasg Prifysgol Caergrawnt. <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/9780521779180" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-521-77918-0</a>.</li> <li>Gunton, Colin E. (1997). Cydymaith Caergrawnt i athrawiaeth Gristionogol. Caergrawnt, DU: Gwasg Prifysgol Caergrawnt. <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/9780521476959" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-521-47695-9</a>.</li> <li>MacCulloch, Diarmaid. Cristnogaeth: Y Tair Mil o Flynyddoedd Cyntaf (Viking; 2010) 1,161 tt.; arolwg gan yr hanesydd blaenllaw</li> <li>MacMullen, Ramsay (2006). Pleidleisio Am Dduw mewn Cynghorau Eglwysi Fore. New Haven, CT: Gwasg Prifysgol Iâl. <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/9780300115963" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-300-11596-3</a>.</li> <li>Padgett, Alan G.; Bruyneel, Sally (2003). Cyflwyno Cristnogaeth. Maryknoll, N.Y.: Llyfrau Orbis. <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/9781570753954" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-1-57075-395-4</a>.</li> <li>Price, Matthew Arlen; Collins, Michael (1999). Hanes Cristnogaeth. Efrog Newydd: Dorling Kindersley. <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/9780751304671" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-7513-0467-1</a>.</li> <li>Ratzinger, Joseph (2004). Rhagymadrodd I Gristionogaeth (Llyfrau Cymmunio). San Francisco: Gwasg Ignatius. <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/9781586170295" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-1-58617-029-5</a>.</li> <li>Roper, J.C., Bp. (1923), et al.. Ffydd yn Nuw, mewn cyfres, Layman's Library of Practical Religion, Eglwys Loegr yng Nghanada, cyf. 2. Toronto, Ont.: Musson Book Co. N.B.: Rhoddir datganiad y gyfres yn y ffurf fwy estynedig sy'n ymddangos ar glawr blaen y llyfr.</li> <li>Robinson, George (2000). Iddewiaeth Hanfodol: Arweinlyfr Cyflawn i Gredoau, Thollau a Defodau. Efrog Newydd: Llyfrau Poced. <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/9780671034818" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-671-03481-8</a>.</li> <li>Rüegg, Walter (1992). "Rhagair. Y Brifysgol fel Sefydliad Ewropeaidd," yn: Hanes y Brifysgol yn Ewrop. Cyf. 1, Prifysgolion yn yr Oesoedd Canol. Gwasg Prifysgol Caergrawnt. <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0521361052" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-521-36105-2</a>.</li> <li>Tucker, Karen; Wainwright, Sieffre (2006). Hanes Rhydychen o addoliad Cristnogol. Rhydychen [Oxfordshire]: Gwasg Prifysgol Rhydychen. <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/9780195138863" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-19-513886-3</a>.</li> <li>Verger, Jacques (1999). Diwylliant, enseignement et société en Occident aux XIIe et XIIIe siècles (gol. 1af). Yn pwyso ar universitaires de Rennes yn Rennes. <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/9782868473448" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-2-86847-344-8</a>.</li> <li>Wagner, Richard (2004). Cristnogaeth i Dymis. Ar gyfer Dymis. <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/9780764544828" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-7645-4482-8</a>.</li> <li>Webb, Jeffrey B. (2004). Canllaw The Complete Idiot i Gristnogaeth. Indianapolis, Ind: Alpha Books. <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/9781592571765" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-1-59257-176-5</a>.</li> <li>Wills, Garry, "A Wild and Indecent Book" (adolygiad o David Bentley Hart, The New Testament: A Translation, Yale University Press, 577 pp.), The New York Review of Books , cyf. LXV, na. 2 (8 Chwefror 2018), tt. 34–35. Yn trafod rhai peryglon wrth ddehongli a chyfieithu'r Testament Newydd.</li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Dolen_allanol">Dolen allanol</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit&section=17" title="Golygu'r adran: Dolen allanol" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit&section=17" title="Edit section's source code: Dolen allanol"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.beibl.net">Y Beibl yn Gymraeg</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Cyfeiriadau">Cyfeiriadau</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&veaction=edit&section=18" title="Golygu'r adran: Cyfeiriadau" class="mw-editsection-visualeditor"><span>golygu</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Cristnogaeth&action=edit&section=18" title="Edit section's source code: Cyfeiriadau"><span>golygu cod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="reflist columns references-column-width" style="-moz-column-width: 30em; -webkit-column-width: 30em; column-width: 30em; list-style-type: decimal;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://countrymeters.info/en/World#religion">"World's largest religion by population is still Christianity"</a>. <i>Countrymeters</i> (yn Saesneg)<span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">1 January</span> 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Countrymeters&rft.atitle=World%27s+largest+religion+by+population+is+still+Christianity&rft_id=https%3A%2F%2Fcountrymeters.info%2Fen%2FWorld%23religion&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=Pew_Forum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pew Forum (nid yw'r dudalen yn bodoli)">The Pew Forum on Religion and Public Life</a>. December 2012. "<a rel="nofollow" class="external text" href="https://assets.pewresearch.org/wp-content/uploads/sites/11/2014/01/global-religion-full.pdf">The Global Religious Landscape: A Report on the Size and Distribution of the World's Major Religious Groups as of 2010</a>." DC: Pew Research Center. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.pewforum.org/2012/12/18/global-religious-landscape-exec/">Article</a>.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFWoodhead2004">Woodhead 2004</a></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFS._T._Kimbrough2005" class="citation book">S. T. Kimbrough, gol. (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=q-vhwjamOioC&q=anagignoskomena&pg=PA23"><i>Orthodox and Wesleyan Scriptural understanding and practice</i></a>. St Vladimir's Seminary Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-88141-301-4" title="Arbennig:BookSources/978-0-88141-301-4"><bdi>978-0-88141-301-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Orthodox+and+Wesleyan+Scriptural+understanding+and+practice&rft.pub=St+Vladimir%27s+Seminary+Press&rft.date=2005&rft.isbn=978-0-88141-301-4&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Dq-vhwjamOioC%26q%3Danagignoskomena%26pg%3DPA23&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Religions in Global Society</i>. p. 146, Peter Beyer, 2006</span> </li> <li id="cite_note-Cambridge_University_Historical_Series-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Cambridge_University_Historical_Series_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Cambridge University Historical Series, <i>An Essay on Western Civilization in Its Economic Aspects</i>, p. 40: Hebraism, like Hellenism, has been an all-important factor in the development of Western Civilization; Judaism, as the precursor of Christianity, has indirectly had had much to do with shaping the ideals and morality of western nations since the christian era.</span> </li> <li id="cite_note-Caltron_J.H_Hayas-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Caltron_J.H_Hayas_7-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Caltron J.H Hayas, <i>Christianity and Western Civilization</i> (1953), Stanford University Press, p. 2: "That certain distinctive features of our Western civilization—the civilization of western Europe and of America—have been shaped chiefly by Judaeo – Graeco – Christianity, Catholic and Protestant."</span> </li> <li id="cite_note-Fred_Reinhard_Dallmayr-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Fred_Reinhard_Dallmayr_8-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Fred Reinhard Dallmayr, <i>Dialogue Among Civilizations: Some Exemplary Voices</i> (2004), p. 22: Western civilization is also sometimes described as "Christian" or "Judaeo- Christian" civilization.</span> </li> <li id="cite_note-Spread-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Spread_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=g2AtOlJMPTUC&pg=PA52"><i>Muslim-Christian Relations</i></a>. Amsterdam University Press. 2006. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-90-5356-938-2" title="Arbennig:BookSources/978-90-5356-938-2"><bdi>978-90-5356-938-2</bdi></a><span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">18 October</span> 2007</span>. <q>The enthusiasm for evangelization among the Christians was also accompanied by the awareness that the most immediate problem to solve was how to serve the huge number of new <a href="/w/index.php?title=Conversion_to_Christianity&action=edit&redlink=1" class="new" title="Conversion to Christianity (nid yw'r dudalen yn bodoli)">converts</a>. Simatupang said, if the number of the Christians were double or triple, then the number of the ministers should also be doubled or tripled and the role of the laity should be maximized and Christian service to society through schools, universities, hospitals and orphanages, should be increased. In addition, for him the Christian mission should be involved in the struggle for justice amid the process of modernization.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Muslim-Christian+Relations&rft.pub=Amsterdam+University+Press&rft.date=2006&rft.isbn=978-90-5356-938-2&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Dg2AtOlJMPTUC%26pg%3DPA52&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Charity-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Charity_10-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFKammer2004" class="citation book">Kammer, Fred (1 May 2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=WmuV6g0yR3sC&pg=PA77"><i>Doing Faith Justice</i></a>. <a href="/w/index.php?title=Paulist_Press&action=edit&redlink=1" class="new" title="Paulist Press (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Paulist Press</a>. t. 77. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-8091-4227-9" title="Arbennig:BookSources/978-0-8091-4227-9"><bdi>978-0-8091-4227-9</bdi></a><span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">18 October</span> 2007</span>. <q>Theologians, bishops, and preachers urged the Christian community to be as compassionate as their God was, reiterating that creation was for all of humanity. They also accepted and developed the identification of Christ with the poor and the requisite Christian duty to the poor. Religious congregations and individual charismatic leaders promoted the development of a number of helping institutions-hospitals, hospices for <a href="/w/index.php?title=Christian_pilgrimage&action=edit&redlink=1" class="new" title="Christian pilgrimage (nid yw'r dudalen yn bodoli)">pilgrims</a>, orphanages, shelters for unwed mothers-that laid the foundation for the modern "large network of hospitals, orphanages and schools, to serve the poor and society at large."</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Doing+Faith+Justice&rft.pages=77&rft.pub=Paulist+Press&rft.date=2004-05-01&rft.isbn=978-0-8091-4227-9&rft.aulast=Kammer&rft.aufirst=Fred&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DWmuV6g0yR3sC%26pg%3DPA77&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Service-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Service_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=dz_EM2ofIb4C&pg=PA132"><i>Christian Church Women: Shapers of a Movement</i></a>. Chalice Press. March 1994. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-8272-0463-8" title="Arbennig:BookSources/978-0-8272-0463-8"><bdi>978-0-8272-0463-8</bdi></a><span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">18 October</span> 2007</span>. <q>In the central provinces of India they established schools, orphanages, hospitals, and churches, and spread the gospel message in zenanas.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Christian+Church+Women%3A+Shapers+of+a+Movement&rft.pub=Chalice+Press&rft.date=1994-03&rft.isbn=978-0-8272-0463-8&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Ddz_EM2ofIb4C%26pg%3DPA132&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation Journal"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.pewforum.org/2011/12/19/global-christianity-traditions/">"Christian Traditions"</a>. <i>Pew Research Center's Religion & Public Life Project</i>. 19 December 2011<span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.pewforum.org/2011/12/19/global-christianity-traditions/">https://www.pewforum.org/2011/12/19/global-christianity-traditions/</a></span>. "About half of all Christians worldwide are Catholic (50%), while more than a third are Protestant (37%). Orthodox communions comprise 12% of the world's Christians."</span></span> </li> <li id="cite_note-CSGC2019-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CSGC2019_13-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.gordonconwell.edu/wp-content/uploads/sites/13/2019/04/StatusofGlobalChristianity20191.pdf?__cf_chl_jschl_tk__=dbc877fea75b25fc6737b0fd6bd1d6bd5d4e0119-1589502882-0-AWKZpJ8Cde9iLLQo_A-22M_6Yx_NzYkoJXkWheGxqt79XJKGAsGe9toy2d0WPGwhF-35Z5iB65LQsTW3m1PdGbFd6Pz1FN8-LTUPA-7p3VA9qU1sUJgKAyskRYjdAd0nnbE1K-Hekmpb1HvqRyiyTVMvdoiAQgbQ-x1tFESeE7IEPbEr0ePTUaTOq_G4kXbl8tty1gBEzw8IXz3nc987229mqJBKaNGFMSVFhwIzaLKjTkv5qbwuKBmYwZgAVO2HRopF4H-YG7QxTS3V8NgWvWxvKHSwzN3xPcJXwStewDjYL9XE7FUB8bncjdGvSFX_yA3OZlfXOAqatMcH3w0Jebe-r7HC14HXVGSUPzjxATzH3krdCRrsVQ5T_N3AEDXA-TDldZcNJpl_EpuDcfobDniMsNiSbFzIH6EuBv7Vy4aP">"Status of Global Christianity, 2019, in the Context of 1900–2050"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. Center for the Study of Global Christianity.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Status+of+Global+Christianity%2C+2019%2C+in+the+Context+of+1900%E2%80%932050&rft.pub=Center+for+the+Study+of+Global+Christianity&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.gordonconwell.edu%2Fwp-content%2Fuploads%2Fsites%2F13%2F2019%2F04%2FStatusofGlobalChristianity20191.pdf%3F__cf_chl_jschl_tk__%3Ddbc877fea75b25fc6737b0fd6bd1d6bd5d4e0119-1589502882-0-AWKZpJ8Cde9iLLQo_A-22M_6Yx_NzYkoJXkWheGxqt79XJKGAsGe9toy2d0WPGwhF-35Z5iB65LQsTW3m1PdGbFd6Pz1FN8-LTUPA-7p3VA9qU1sUJgKAyskRYjdAd0nnbE1K-Hekmpb1HvqRyiyTVMvdoiAQgbQ-x1tFESeE7IEPbEr0ePTUaTOq_G4kXbl8tty1gBEzw8IXz3nc987229mqJBKaNGFMSVFhwIzaLKjTkv5qbwuKBmYwZgAVO2HRopF4H-YG7QxTS3V8NgWvWxvKHSwzN3xPcJXwStewDjYL9XE7FUB8bncjdGvSFX_yA3OZlfXOAqatMcH3w0Jebe-r7HC14HXVGSUPzjxATzH3krdCRrsVQ5T_N3AEDXA-TDldZcNJpl_EpuDcfobDniMsNiSbFzIH6EuBv7Vy4aP&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-BBC-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-BBC_14-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFPeter2018" class="citation news">Peter, Laurence (17 October 2018). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/news/world-europe-45877584">"Orthodox Church split: Five reasons why it matters"</a>. BBC<span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">17 October</span> 2018</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Orthodox+Church+split%3A+Five+reasons+why+it+matters&rft.date=2018-10-17&rft.aulast=Peter&rft.aufirst=Laurence&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fnews%2Fworld-europe-45877584&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Global_Christianity-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Global_Christianity_15-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFAnalysis2011" class="citation web">Analysis (19 December 2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130730062627/http://www.pewforum.org/christian/global-christianity-exec.aspx">"Global Christianity"</a>. Pew Research Center. Archifwyd o'r <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.pewforum.org/Christian/Global-Christianity-exec.aspx">gwreiddiol</a> ar 2013-07-30<span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">17 August</span> 2012</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Global+Christianity&rft.pub=Pew+Research+Center&rft.date=2011-12-19&rft.au=Analysis&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.pewforum.org%2FChristian%2FGlobal-Christianity-exec.aspx&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.pewforum.org/2011/12/19/global-christianity-exec/">"Pew Research Center"</a>. 19 December 2011.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Pew+Research+Center&rft.date=2011-12-19&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.pewforum.org%2F2011%2F12%2F19%2Fglobal-christianity-exec%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-BBC_genocide_2019_BBC-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-BBC_genocide_2019_BBC_17-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/news/uk-48146305">"Christian persecution 'at near genocide levels'".</a> <i><a href="/w/index.php?title=BBC_News&action=edit&redlink=1" class="new" title="BBC News (nid yw'r dudalen yn bodoli)">BBC News</a></i>. 3 May 2019. Retrieved 7 October 2019.</span> </li> <li id="cite_note-Wintour_2019_Guardian-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Wintour_2019_Guardian_18-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/world/2019/may/02/persecution-driving-christians-out-of-middle-east-report">Wintour, Patrick. "Persecution of Christians coming close to genocide' in Middle East – report".</a> <i><a href="/wiki/The_Guardian" title="The Guardian">The Guardian</a></i>. 2 May 2019. Retrieved 7 October 2019.</span> </li> <li id="cite_note-Hurtado.the_way-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Hurtado.the_way_19-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Larry Hurtado (17 August 2017 ), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://larryhurtado.wordpress.com/2017/08/17/paul-the-pagans-apostle/"><i>"Paul, the Pagans’ Apostle"</i></a></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=Jamieson-Fausset-Brown_Bible_Commentary&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jamieson-Fausset-Brown Bible Commentary (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Jamieson-Fausset-Brown Bible Commentary</a> on Acts 19, <a rel="nofollow" class="external free" href="https://biblehub.com/commentaries/jfb//acts/19.htm">https://biblehub.com/commentaries/jfb//acts/19.htm</a> accessed 8 October 2015</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">Jubilee Bible 2000</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=American_King_James_Version&action=edit&redlink=1" class="new" title="American King James Version (nid yw'r dudalen yn bodoli)">American King James Version</a></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=Douai-Rheims_Bible&action=edit&redlink=1" class="new" title="Douai-Rheims Bible (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Douai-Rheims Bible</a></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text">Gill, J., <i>Gill's Exposition of the Bible</i>, commentary on Acts 19:23 <a rel="nofollow" class="external free" href="https://biblehub.com/commentaries/gill/acts/19.htm">https://biblehub.com/commentaries/gill/acts/19.htm</a> accessed 8 October 2015</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text">It appears in the Acts of the Apostles, <a href="/w/index.php?title=Nodyn:Bibleverse&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nodyn:Bibleverse (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Nodyn:Bibleverse</a>, <a href="/w/index.php?title=Nodyn:Bibleverse&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nodyn:Bibleverse (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Nodyn:Bibleverse</a> and <a href="/w/index.php?title=Nodyn:Bibleverse&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nodyn:Bibleverse (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Nodyn:Bibleverse</a>. Some <a href="/w/index.php?title=English_translations_of_the_bible&action=edit&redlink=1" class="new" title="English translations of the bible (nid yw'r dudalen yn bodoli)">English translations of the New Testament</a> capitalize 'the Way' (e.g. the <a href="/w/index.php?title=New_King_James_Version&action=edit&redlink=1" class="new" title="New King James Version (nid yw'r dudalen yn bodoli)">New King James Version</a> and the <a href="/w/index.php?title=English_Standard_Version&action=edit&redlink=1" class="new" title="English Standard Version (nid yw'r dudalen yn bodoli)">English Standard Version</a>), indicating that this was how 'the new religion seemed then to be designated'<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> whereas others treat the phrase as indicative—'the way',<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 'that way'<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> or 'the way of the Lord'.<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> The <a href="/w/index.php?title=Syriac_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syriac language (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Syriac</a> version reads, "the way of God" and the <a href="/w/index.php?title=Vulgate&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vulgate (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Vulgate Latin</a> version, "the way of the Lord".<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text">E. Peterson (1959), "Christianus." In: <i>Frühkirche, Judentum und Gnosis</i>, publisher: Herder, Freiburg, pp. 353–72</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEElwellComfort2001-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEElwellComfort2001_27-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFElwellComfort2001">Elwell & Comfort 2001</a>.</span> </li> <li id="cite_note-Olsen-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Olsen_28-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Olson, <i>The Mosaic of Christian Belief</i>.</span> </li> <li id="cite_note-Tayviah1995-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Tayviah1995_29-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFTayviah1995" class="citation book">Tayviah, Frederick K. D. (1995). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/whydobadthingske0000tayv"><i>Why Do Bad Things Keep on Happening?</i></a> (yn Saesneg). CSS Publishing. t. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/whydobadthingske0000tayv/page/n30">29</a>. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-1-55673-979-8" title="Arbennig:BookSources/978-1-55673-979-8"><bdi>978-1-55673-979-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Why+Do+Bad+Things+Keep+on+Happening%3F&rft.pages=29&rft.pub=CSS+Publishing&rft.date=1995&rft.isbn=978-1-55673-979-8&rft.aulast=Tayviah&rft.aufirst=Frederick+K.+D.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fwhydobadthingske0000tayv&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text">Pelikan/Hotchkiss, <i>Creeds and Confessions of Faith in the Christian Tradition</i>.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140819224429/https://www.cuf.org/2005/02/we-believe-in-one-god-the-nicene-creed-at-mass/">"<span class="cs1-kern-left">"</span>We Believe in One God....": The Nicene Creed and Mass"</a>. Catholics United for the Fath. February 2005. Archifwyd o'r <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cuf.org/2005/02/we-believe-in-one-god-the-nicene-creed-at-mass/">gwreiddiol</a> ar 2014-08-19<span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">16 June</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%22We+Believe+in+One+God....%22%3A+The+Nicene+Creed+and+Mass&rft.pub=Catholics+United+for+the+Fath&rft.date=2005-02&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cuf.org%2F2005%2F02%2Fwe-believe-in-one-god-the-nicene-creed-at-mass%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Encyclopedia of Religion</i>, "Arianism".</span> </li> <li id="cite_note-ephesus-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ephesus_33-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a href="/w/index.php?title=Catholic_Encyclopedia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Catholic Encyclopedia (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Catholic Encyclopedia</a></i>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.newadvent.org/cathen/05491a.htm">"Council of Ephesus"</a>.</span> </li> <li id="cite_note-UMC—Our_Common_Heritage_as_Christians-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-UMC—Our_Common_Heritage_as_Christians_34-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060114032325/https://archives.umc.org/interior.asp?mid=1806">"Our Common Heritage as Christians"</a>. The United Methodist Church. Archifwyd o'r <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archives.umc.org/interior.asp?mid=1806">gwreiddiol</a> ar 14 January 2006<span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">31 December</span> 2007</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Our+Common+Heritage+as+Christians&rft.pub=The+United+Methodist+Church&rft_id=https%3A%2F%2Farchives.umc.org%2Finterior.asp%3Fmid%3D1806&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Avis-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Avis_35-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Avis, Paul (2002) <i>The Christian Church: An Introduction to the Major Traditions</i>, SPCK, London, <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-281-05246-8" title="Arbennig:BookSources/0-281-05246-8">0-281-05246-8</a> paperback</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text">White, Howard A. <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.appiusforum.net/restoration.html">The History of the Church</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20171130221959/http://www.appiusforum.net/restoration.html">Archifwyd</a> 2017-11-30 yn y <a href="/wiki/Peiriant_Wayback" title="Peiriant Wayback">Peiriant Wayback</a></i>.</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFCummins1991" class="citation book">Cummins, Duane D. (1991). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/handbookfortoday0000cumm"><i>A handbook for Today's Disciples in the Christian Church (Disciples of Christ)</i></a> (arg. Revised). St Louis, MO: Chalice Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-8272-1425-5" title="Arbennig:BookSources/978-0-8272-1425-5"><bdi>978-0-8272-1425-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+handbook+for+Today%27s+Disciples+in+the+Christian+Church+%28Disciples+of+Christ%29&rft.place=St+Louis%2C+MO&rft.edition=Revised&rft.pub=Chalice+Press&rft.date=1991&rft.isbn=978-0-8272-1425-5&rft.aulast=Cummins&rft.aufirst=Duane+D.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fhandbookfortoday0000cumm&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Rhodes_2005-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Rhodes_2005_38-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Ron Rhodes, <i>The Complete Guide to Christian Denominations</i>, Harvest House Publishers, 2005, <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/0-7369-1289-4" title="Arbennig:BookSources/0-7369-1289-4">0-7369-1289-4</a></span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFWoodhead2004">Woodhead 2004</a>, t. 45</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text">Metzger/Coogan, <i>Oxford Companion to the Bible</i>, pp. 513, 649.</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://en.wikisource.org/wiki/Nicene_Creed" class="extiw" title="wikisource:Nicene Creed">s:Nicene Creed</a></span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text">Hanegraaff. <i>Resurrection: The Capstone in the Arch of Christianity</i>.</span> </li> <li id="cite_note-ACU-Death_&_Resurrection-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ACU-Death_&_Resurrection_43-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070901153606/https://dlibrary.acu.edu.au/research/theology/Walsh.htm">"The Significance of the Death and Resurrection of Jesus for the Christian"</a>. Australian Catholic University National. Archifwyd o'r <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dlibrary.acu.edu.au/research/theology/Walsh.htm">gwreiddiol</a> ar 1 September 2007<span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">16 May</span> 2007</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Significance+of+the+Death+and+Resurrection+of+Jesus+for+the+Christian&rft.pub=Australian+Catholic+University+National&rft_id=https%3A%2F%2Fdlibrary.acu.edu.au%2Fresearch%2Ftheology%2FWalsh.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-White_71-82-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-White_71-82_44-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFWhite2010">White 2010</a></span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFBuck1999" class="citation book">Buck, Christopher (1999). <i>Paradise and Paradigm: Key Symbols in Persian Christianity and the Baha'i Faith</i>. State University of New York Press. t. 6. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-7914-4062-9" title="Arbennig:BookSources/978-0-7914-4062-9"><bdi>978-0-7914-4062-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Paradise+and+Paradigm%3A+Key+Symbols+in+Persian+Christianity+and+the+Baha%27i+Faith&rft.pages=6&rft.pub=State+University+of+New+York+Press&rft.date=1999&rft.isbn=978-0-7914-4062-9&rft.aulast=Buck&rft.aufirst=Christopher&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFNakashima_Brock2008" class="citation book">Nakashima Brock, Rita (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/savingparadiseho00broc"><i>Saving Paradise: How Christianity Traded Love of this World for Crucifixion and Empire</i></a>. Beacon Press. t. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/savingparadiseho00broc/page/446">446</a>. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-8070-6750-5" title="Arbennig:BookSources/978-0-8070-6750-5"><bdi>978-0-8070-6750-5</bdi></a>. <q>the ancient church had three important languages: Greek, Latin, and Syriac.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Saving+Paradise%3A+How+Christianity+Traded+Love+of+this+World+for+Crucifixion+and+Empire&rft.pages=446&rft.pub=Beacon+Press&rft.date=2008&rft.isbn=978-0-8070-6750-5&rft.aulast=Nakashima+Brock&rft.aufirst=Rita&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsavingparadiseho00broc&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFA._Lamport2020" class="citation book">A. Lamport, Mark (2020). <i>The Rowman & Littlefield Handbook of Christianity in the Middle East</i>. Rowman & Littlefield. t. 135. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-8070-6750-5" title="Arbennig:BookSources/978-0-8070-6750-5"><bdi>978-0-8070-6750-5</bdi></a>. <q>the ancient church had three important languages: Greek, Latin, and Syriac.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Rowman+%26+Littlefield+Handbook+of+Christianity+in+the+Middle+East&rft.pages=135&rft.pub=Rowman+%26+Littlefield&rft.date=2020&rft.isbn=978-0-8070-6750-5&rft.aulast=A.+Lamport&rft.aufirst=Mark&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFRussell2010" class="citation book">Russell, Thomas Arthur (2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=FmMarHDbglgC&pg=PT21"><i>Comparative Christianity: A Student's Guide to a Religion and Its Diverse Traditions</i></a>. Universal-Publishers. t. 21. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-1-59942-877-2" title="Arbennig:BookSources/978-1-59942-877-2"><bdi>978-1-59942-877-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Comparative+Christianity%3A+A+Student%27s+Guide+to+a+Religion+and+Its+Diverse+Traditions&rft.pages=21&rft.pub=Universal-Publishers&rft.date=2010&rft.isbn=978-1-59942-877-2&rft.aulast=Russell&rft.aufirst=Thomas+Arthur&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DFmMarHDbglgC%26pg%3DPT21&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text">Frequently a distinction is made between "liturgical" and "non-liturgical" churches based on how elaborate or antiquated the worship; in this usage, churches whose services are unscripted or improvised are described as "non-liturgical".<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>48<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span> </li> <li id="cite_note-ODCC1435-50"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ODCC1435_50-0">50.0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ODCC1435_50-1">50.1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ODCC1435_50-2">50.2</a></sup></span> <span class="reference-text">Cross/Livingstone. <i>The Oxford Dictionary of the Christian Church</i>. pp. 1435ff.</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFKrahnRempel1989" class="citation book">Krahn, Cornelius; Rempel, John D. (1989). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://gameo.org/index.php?title=Ordinances"><i>Ordinances</i></a>. Global Anabaptist Mennonite Encyclopedia. <q>The term "ordinance" emphasizes the aspect of institution by Christ and the symbolic meaning.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ordinances&rft.pub=Global+Anabaptist+Mennonite+Encyclopedia&rft.date=1989&rft.aulast=Krahn&rft.aufirst=Cornelius&rft.au=Rempel%2C+John+D.&rft_id=https%3A%2F%2Fgameo.org%2Findex.php%3Ftitle%3DOrdinances&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Hartzler2013-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Hartzler2013_52-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFHartzler2013" class="citation book">Hartzler, Rachel Nafziger (30 April 2013). <i>No Strings Attached: Boundary Lines in Pleasant Places: A History of Warren Street / Pleasant Oaks Mennonite Church</i> (yn English). Wipf and Stock Publishers. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-1-62189-635-7" title="Arbennig:BookSources/978-1-62189-635-7"><bdi>978-1-62189-635-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=No+Strings+Attached%3A+Boundary+Lines+in+Pleasant+Places%3A+A+History+of+Warren+Street+%2F+Pleasant+Oaks+Mennonite+Church&rft.pub=Wipf+and+Stock+Publishers&rft.date=2013-04-30&rft.isbn=978-1-62189-635-7&rft.aulast=Hartzler&rft.aufirst=Rachel+Nafziger&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: unrecognized language (<a href="/wiki/Categori:CS1_maint:_unrecognized_language" title="Categori:CS1 maint: unrecognized language">link</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ccel.org/fathers2/ANF-04/anf04-34.htm">"ANF04. Fathers of the Third Century: Tertullian, Part Fourth; Minucius Felix; Commodian; Origen, Parts First and Second | Christian Classics Ethereal Library"</a>. Ccel.org. 1 June 2005<span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">5 May</span> 2009</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=ANF04.+Fathers+of+the+Third+Century%3A+Tertullian%2C+Part+Fourth%3B+Minucius+Felix%3B+Commodian%3B+Origen%2C+Parts+First+and+Second+%26%23124%3B+Christian+Classics+Ethereal+Library&rft.pub=Ccel.org&rft.date=2005-06-01&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ccel.org%2Ffathers2%2FANF-04%2Fanf04-34.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text">Minucius Felix speaks of the cross of Jesus in its familiar form, likening it to objects with a crossbeam or to a man with arms outstretched in prayer (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ccel.org/fathers2/ANF-04/anf04-34.htm#P5713_906729">Octavius of Minucius Felix</a>, chapter XXIX).</span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text">"At every forward step and movement, at every going in and out, when we put on our clothes and shoes, when we bathe, when we sit at table, when we light the lamps, on couch, on seat, in all the ordinary actions of daily life, we trace upon the forehead the sign." (Tertullian, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ccel.org/ccel/schaff/anf03.iv.vi.iii.html"><i>De Corona</i>, chapter 3</a>)</span> </li> <li id="cite_note-soc-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-soc_56-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Dilasser. <i>The Symbols of the Church</i>.</span> </li> <li id="cite_note-cefish-57"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-cefish_57-0">57.0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-cefish_57-1">57.1</a></sup></span> <span class="reference-text"><i><a href="/w/index.php?title=Catholic_Encyclopedia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Catholic Encyclopedia (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Catholic Encyclopedia</a></i>, "<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.newadvent.org/cathen/06083a.htm">Symbolism of the Fish</a>".</span> </li> <li id="cite_note-KurianDay2017-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-KurianDay2017_58-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFKurianDay2017" class="citation book">Kurian, George Thomas; Day, Sarah Claudine (14 March 2017). <i>The Essential Handbook of Denominations and Ministries</i> (yn Saesneg). Baker Books. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-1-4934-0640-1" title="Arbennig:BookSources/978-1-4934-0640-1"><bdi>978-1-4934-0640-1</bdi></a>. <q>The Conservative Mennonite Conference practices believer's baptism, seen as an external symbol of internal spiritual purity and performed by immersion or pouring of water on the head; Communion; washing the feet of the saints, following Jesus's example and reminding beleivers of the need to be washed of pride, rivalry, and selfish motives; anointing the sick with oil--a symbol of the Holy Spirit and of the healing power of God--offered with the prayer of faith; and laying on of hands for ordination, symbolizing the imparting of responsibility and of God's power to fulfill that responsibility.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Essential+Handbook+of+Denominations+and+Ministries&rft.pub=Baker+Books&rft.date=2017-03-14&rft.isbn=978-1-4934-0640-1&rft.aulast=Kurian&rft.aufirst=George+Thomas&rft.au=Day%2C+Sarah+Claudine&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Kraybill2010-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Kraybill2010_59-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFKraybill2010" class="citation book">Kraybill, Donald B. (1 November 2010). <i>Concise Encyclopedia of Amish, Brethren, Hutterites, and Mennonites</i> (yn English). JHU Press. t. 23. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-8018-9911-9" title="Arbennig:BookSources/978-0-8018-9911-9"><bdi>978-0-8018-9911-9</bdi></a>. <q>All Amish, Hutterites, and most Mennonites baptized by pouring or sprinkling.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Concise+Encyclopedia+of+Amish%2C+Brethren%2C+Hutterites%2C+and+Mennonites&rft.pages=23&rft.pub=JHU+Press&rft.date=2010-11-01&rft.isbn=978-0-8018-9911-9&rft.aulast=Kraybill&rft.aufirst=Donald+B.&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: unrecognized language (<a href="/wiki/Categori:CS1_maint:_unrecognized_language" title="Categori:CS1 maint: unrecognized language">link</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-NoltLoewen2010-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-NoltLoewen2010_60-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFNoltLoewen2010" class="citation book">Nolt, Steven M.; Loewen, Harry (11 June 2010). <i>Through Fire and Water: An Overview of Mennonite History</i> (yn English). MennoMedia. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-8316-9701-3" title="Arbennig:BookSources/978-0-8316-9701-3"><bdi>978-0-8316-9701-3</bdi></a>. <q>...both groups practiced believers baptism (the River Brethren did so by immersion in a stream or river) and stressed simplicity in life and nonresistance to violence.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Through+Fire+and+Water%3A+An+Overview+of+Mennonite+History&rft.pub=MennoMedia&rft.date=2010-06-11&rft.isbn=978-0-8316-9701-3&rft.aulast=Nolt&rft.aufirst=Steven+M.&rft.au=Loewen%2C+Harry&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: unrecognized language (<a href="/wiki/Categori:CS1_maint:_unrecognized_language" title="Categori:CS1 maint: unrecognized language">link</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Brackney2012-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Brackney2012_61-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFBrackney2012" class="citation book">Brackney, William H. (3 May 2012). <i>Historical Dictionary of Radical Christianity</i> (yn English). Scarecrow Press. t. 279. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-8108-7365-0" title="Arbennig:BookSources/978-0-8108-7365-0"><bdi>978-0-8108-7365-0</bdi></a>. <q>The birthdate in 1708 marked the baptism by immersion of the group in the River Eder, thus believer's baptism became one of the primary tenets of The Brethren.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Historical+Dictionary+of+Radical+Christianity&rft.pages=279&rft.pub=Scarecrow+Press&rft.date=2012-05-03&rft.isbn=978-0-8108-7365-0&rft.aulast=Brackney&rft.aufirst=William+H.&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: unrecognized language (<a href="/wiki/Categori:CS1_maint:_unrecognized_language" title="Categori:CS1 maint: unrecognized language">link</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Jordan-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Jordan_62-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFJordan2000" class="citation book">Jordan, Anne (2000). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/christianity0000jord"><i>Christianity</i></a>. Nelson Thornes. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-7487-5320-8" title="Arbennig:BookSources/978-0-7487-5320-8"><bdi>978-0-7487-5320-8</bdi></a>. <q>When he was standing on a hillside, Jesus explained to his followers how they were to behave as God would wish. The talk has become known as the Sermon on the Mount, and is found in the Gospel of Matthew, chapter 5, 6 and 7. During the talk Jesus taught his followers how to pray and he gave them an example of suitable prayer. Christians call the prayer the Lord's Prayer, because it was taught by the Lord, Jesus Christ. It is also known as the Pattern Prayer as it provides a pattern for Christians to follow in prayer, to ensure that they pray in the way God and Jesus would want.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Christianity&rft.pub=Nelson+Thornes&rft.date=2000&rft.isbn=978-0-7487-5320-8&rft.aulast=Jordan&rft.aufirst=Anne&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fchristianity0000jord&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Milavec2003-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Milavec2003_63-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFMilavec2003" class="citation book">Milavec, Aaron (2003). <i>The Didache: Faith, Hope, & Life of the Earliest Christian Communities, 50–70 C.E</i>. Paulist Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-8091-0537-3" title="Arbennig:BookSources/978-0-8091-0537-3"><bdi>978-0-8091-0537-3</bdi></a>. <q>Given the placement of the Lord's Prayer in the Didache, it was to be expected that the new member of the community would come to learn and to pray the Lord's Prayer at the appointed hours three times each day only after baptism (8:2f.).</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Didache%3A+Faith%2C+Hope%2C+%26+Life+of+the+Earliest+Christian+Communities%2C+50%E2%80%9370+C.E.&rft.pub=Paulist+Press&rft.date=2003&rft.isbn=978-0-8091-0537-3&rft.aulast=Milavec&rft.aufirst=Aaron&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Beckwith2005-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Beckwith2005_64-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFBeckwith2005" class="citation book">Beckwith, Roger T. (2005). <i>Calendar, Chronology And Worship: Studies in Ancient Judaism And Early Christianity</i>. BRILL. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-90-04-14603-7" title="Arbennig:BookSources/978-90-04-14603-7"><bdi>978-90-04-14603-7</bdi></a>. <q>So three minor hours of prayer were developed, at the third, sixth and ninth hours, which, as Dugmore points out, were ordinary divisions of the day for worldly affairs, and the Lord's Prayer was transferred to those hours.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Calendar%2C+Chronology+And+Worship%3A+Studies+in+Ancient+Judaism+And+Early+Christianity&rft.pub=BRILL&rft.date=2005&rft.isbn=978-90-04-14603-7&rft.aulast=Beckwith&rft.aufirst=Roger+T.&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Chadwick1993-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Chadwick1993_65-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFChadwick1993" class="citation book"><a href="/w/index.php?title=Henry_Chadwick_(theologian)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Henry Chadwick (theologian) (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Chadwick, Henry</a> (1993). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/earlychurch0000chad_l1o5"><i>The Early Church</i></a>. Penguin. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-1-101-16042-8" title="Arbennig:BookSources/978-1-101-16042-8"><bdi>978-1-101-16042-8</bdi></a>. <q>Hippolytus in the <i>Apostolic Tradition</i> directed that Christians should pray seven times a day – on rising, at the lighting of the evening lamp, at bedtime, at midnight, and also, if at home, at the third, sixth and ninth hours of the day, being hours associated with Christ's Passion. Prayers at the third, sixth, and ninth hours are similarly mentioned by Tertullian, Cyprian, Clement of Alexandria and Origen, and must have been very widely practised. These prayers were commonly associated with private Bible reading in the family.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Early+Church&rft.pub=Penguin&rft.date=1993&rft.isbn=978-1-101-16042-8&rft.aulast=Chadwick&rft.aufirst=Henry&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fearlychurch0000chad_l1o5&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Lössl2010-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Lössl2010_66-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFLössl2010" class="citation book">Lössl, Josef (17 February 2010). <i>The Early Church: History and Memory</i>. A&C Black. t. 135. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-567-16561-9" title="Arbennig:BookSources/978-0-567-16561-9"><bdi>978-0-567-16561-9</bdi></a>. <q>Not only the content of early Christian prayer was rooted in Jewish tradition; its daily structure too initially followed a Jewish pattern, with prayer times in the early morning, at noon and in the evening. Later (in the course of the second century), this pattern combined with another one; namely prayer times in the evening, at midnight and in the morning. As a result seven 'hours of prayer' emerged, which later became the monastic 'hours' and are still treated as 'standard' prayer times in many churches today. They are roughly equivalent to midnight, 6 a.m., 9 a.m., noon, 3 p.m., 6 p.m. and 9 p.m. Prayer positions included prostration, kneeling and standing. ... Crosses made of wood or stone, or painted on walls or laid out as mosaics, were also in use, at first not directly as objections of veneration but in order to 'orientate' the direction of prayer (i.e. towards the east, Latin <i>oriens</i>).</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Early+Church%3A+History+and+Memory&rft.pages=135&rft.pub=A%26C+Black&rft.date=2010-02-17&rft.isbn=978-0-567-16561-9&rft.aulast=L%C3%B6ssl&rft.aufirst=Josef&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Kurian2020-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Kurian2020_67-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFKurian" class="citation web">Kurian, Jake. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ds-wa.org/seven-times-a-day-i-praise-you-the-sheema-prayers.html">"<span class="cs1-kern-left">"</span>Seven Times a Day I Praise You" – The Shehimo Prayers"</a>. <a href="/w/index.php?title=Malankara_Orthodox_Diocese_of_Southwest_America&action=edit&redlink=1" class="new" title="Malankara Orthodox Diocese of Southwest America (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Diocese of South-West America of the Malankara Orthodox Syrian Church</a><span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">2 August</span> 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%22Seven+Times+a+Day+I+Praise+You%22+%E2%80%93+The+Shehimo+Prayers&rft.pub=Diocese+of+South-West+America+of+the+Malankara+Orthodox+Syrian+Church&rft.aulast=Kurian&rft.aufirst=Jake&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ds-wa.org%2Fseven-times-a-day-i-praise-you-the-sheema-prayers.html&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-Amherst1906-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Amherst1906_68-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFMary_Cecil,_2nd_Baroness_Amherst_of_Hackney1906" class="citation book"><a href="/w/index.php?title=Mary_Cecil,_2nd_Baroness_Amherst_of_Hackney&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mary Cecil, 2nd Baroness Amherst of Hackney (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Mary Cecil, 2nd Baroness Amherst of Hackney</a> (1906). <i>A Sketch of Egyptian History from the Earliest Times to the Present Day</i>. Methuen. t. 399. <q>Prayers 7 times a day are enjoined, and the most strict among the Copts recite one of more of the Psalms of David each time they pray. They always wash their hands and faces before devotions, and turn to the East.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Sketch+of+Egyptian+History+from+the+Earliest+Times+to+the+Present+Day&rft.pages=399&rft.pub=Methuen&rft.date=1906&rft.au=Mary+Cecil%2C+2nd+Baroness+Amherst+of+Hackney&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.churchofengland.org/prayer-and-worship/worship-texts-and-resources/book-common-prayer">"The Book of Common Prayer"</a>. <a href="/w/index.php?title=Church_of_England&action=edit&redlink=1" class="new" title="Church of England (nid yw'r dudalen yn bodoli)">Church of England</a><span class="reference-accessdate">. Cyrchwyd <span class="nowrap">24 June</span> 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Book+of+Common+Prayer&rft.pub=Church+of+England&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.churchofengland.org%2Fprayer-and-worship%2Fworship-texts-and-resources%2Fbook-common-prayer&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFVirkler2007" class="citation book">Virkler, Henry A. (2007). Ayayo, Karelynne Gerber (gol.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/hermeneuticsprin0000virk_q8w2"><i>Hermeneutics: Principles and Processes of Biblical Interpretation</i></a> (arg. 2nd). Grand Rapids: Baker Academic. t. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/hermeneuticsprin0000virk_q8w2/page/21">21</a>. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Arbennig:BookSources/978-0-8010-3138-0" title="Arbennig:BookSources/978-0-8010-3138-0"><bdi>978-0-8010-3138-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Hermeneutics%3A+Principles+and+Processes+of+Biblical+Interpretation&rft.place=Grand+Rapids&rft.pages=21&rft.edition=2nd&rft.pub=Baker+Academic&rft.date=2007&rft.isbn=978-0-8010-3138-0&rft.aulast=Virkler&rft.aufirst=Henry+A.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fhermeneuticsprin0000virk_q8w2&rfr_id=info%3Asid%2Fcy.wikipedia.org%3ACristnogaeth" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r8312344" /></span> </li> </ol></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Awdurdod" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="Awdurdod" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Awdurdod" class="mw-redirect" title="Awdurdod">Awdurdod</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/identities/lccn-sh85-025219">WorldCat</a></li> <li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" class="mw-redirect" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/subjects/sh85025219">sh85025219</a></span></li> <li><a href="/wiki/Integrated_Authority_File" class="mw-redirect" title="Integrated Authority File">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4010074-1">4010074-1</a></span></li> <li><a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb133183300">cb133183300</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb133183300">(data)</a></span></li> <li><a href="/w/index.php?title=Historical_Dictionary_of_Switzerland&action=edit&redlink=1" class="new" title="Historical Dictionary of Switzerland (nid yw'r dudalen yn bodoli)">HDS</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hls-dhs-dss.ch/textes/f/F042730.php">042730</a></span></li> <li><a href="/wiki/National_Diet_Library" class="mw-redirect" title="National Diet Library">NDL</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00565950">00565950</a></span></li> <li><a href="/wiki/National_Library_of_the_Czech_Republic" class="mw-redirect" title="National Library of the Czech Republic">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph115073&CON_LNG=ENG">ph115073</a></span></li> <li><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Espa%C3%B1a" title="Biblioteca Nacional de España">BNE</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX525466">XX525466</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.eqiad.main‐64f8f8dcdb‐742l8 Cached time: 20250223144126 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [vary‐revision‐sha1, show‐toc] CPU time usage: 0.919 seconds Real time usage: 1.222 seconds Preprocessor visited node count: 14570/1000000 Post‐expand include size: 147453/2097152 bytes Template argument size: 23302/2097152 bytes Highest expansion depth: 18/100 Expensive parser function count: 1/500 Unstrip recursion depth: 1/20 Unstrip post‐expand size: 149036/5000000 bytes Lua time usage: 0.460/10.000 seconds Lua memory usage: 7875402/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 1090.965 1 -total 47.75% 520.907 1 Nodyn:Pethau 45.89% 500.627 1 Nodyn:Infobox 20.24% 220.824 100 Nodyn:If_first_display_both 17.70% 193.135 33 Nodyn:Cite_book 17.45% 190.360 1 Nodyn:Cyfeiriadau 14.70% 160.367 35 Nodyn:ISBN 5.26% 57.391 35 Nodyn:Catalog_lookup_link 3.94% 43.011 35 Nodyn:Error-small 3.46% 37.717 10 Nodyn:Cite_web --> <!-- Saved in parser cache with key cywiki:pcache:1291:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250223144126 and revision id 13407407. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Wedi dod o "<a dir="ltr" href="https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Cristnogaeth&oldid=13407407">https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Cristnogaeth&oldid=13407407</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Arbennig:Categories" title="Arbennig:Categories">Categorïau</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categori:Crefyddau_Abrahamig" title="Categori:Crefyddau Abrahamig">Crefyddau Abrahamig</a></li><li><a href="/wiki/Categori:Cristnogaeth" title="Categori:Cristnogaeth">Cristnogaeth</a></li><li><a href="/wiki/Categori:Credoau,_traddodiadau_a_mudiadau_crefyddol" title="Categori:Credoau, traddodiadau a mudiadau crefyddol">Credoau, traddodiadau a mudiadau crefyddol</a></li><li><a href="/wiki/Categori:Undduwiaeth" title="Categori:Undduwiaeth">Undduwiaeth</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Categori cudd: <ul><li><a href="/wiki/Categori:Tudalennau_gyda_meysydd_deublyg_yn_y_Nodion" title="Categori:Tudalennau gyda meysydd deublyg yn y Nodion">Tudalennau gyda meysydd deublyg yn y Nodion</a></li><li><a href="/wiki/Categori:Pages_using_the_JsonConfig_extension" title="Categori:Pages using the JsonConfig extension">Pages using the JsonConfig extension</a></li><li><a href="/wiki/Categori:CS1_Saesneg-language_sources_(en)" title="Categori:CS1 Saesneg-language sources (en)">CS1 Saesneg-language sources (en)</a></li><li><a href="/wiki/Categori:Webarchive_template_wayback_links" title="Categori:Webarchive template wayback links">Webarchive template wayback links</a></li><li><a href="/wiki/Categori:CS1_maint:_unrecognized_language" title="Categori:CS1 maint: unrecognized language">CS1 maint: unrecognized language</a></li><li><a href="/wiki/Categori:Erthyglau_gyda_gwybodlen_yn_gyfan_gwbl_o_Wicidata" title="Categori:Erthyglau gyda gwybodlen yn gyfan gwbl o Wicidata">Erthyglau gyda gwybodlen yn gyfan gwbl o Wicidata</a></li><li><a href="/wiki/Categori:Erthyglau_sy%27n_defnyddio_Nodyn_Gwybodlen_pethau_Wicidata" title="Categori:Erthyglau sy'n defnyddio Nodyn Gwybodlen pethau Wicidata">Erthyglau sy'n defnyddio Nodyn Gwybodlen pethau Wicidata</a></li><li><a href="/wiki/Categori:Erthyglau_sy%27n_cynnwys_testun_di-Gymraeg" title="Categori:Erthyglau sy'n cynnwys testun di-Gymraeg">Erthyglau sy'n cynnwys testun di-Gymraeg</a></li><li><a href="/wiki/Categori:Webarchive_template_errors" title="Categori:Webarchive template errors">Webarchive template errors</a></li><li><a href="/wiki/Categori:Wikipedia_articles_with_LCCN_identifiers" title="Categori:Wikipedia articles with LCCN identifiers">Wikipedia articles with LCCN identifiers</a></li><li><a href="/wiki/Categori:Wikipedia_articles_with_GND_identifiers" title="Categori:Wikipedia articles with GND identifiers">Wikipedia articles with GND identifiers</a></li><li><a href="/wiki/Categori:Wikipedia_articles_with_BNF_identifiers" title="Categori:Wikipedia articles with BNF identifiers">Wikipedia articles with BNF identifiers</a></li><li><a href="/wiki/Categori:Tudalennau_sy%27n_defnyddio_dolenni_hud_ISBN" title="Categori:Tudalennau sy'n defnyddio dolenni hud ISBN">Tudalennau sy'n defnyddio dolenni hud ISBN</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Golygwyd y dudalen hon ddiwethaf ar 22 Rhagfyr 2024, am 23:49.</li> <li id="footer-info-copyright">Mae'r testun ar gael o dan <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en">Creative Commons Attribution-ShareAlike License</a>; gall telerau ychwanegol fod yn berthnasol. Gweler y <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Telerau Gwasanaeth</a> am fanylion.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polisi preifatrwydd</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wicipedia:Yngl%C5%B7n_%C3%A2_Wicipedia">Ynglŷn â Wicipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wicipedia:Gwadiad_Cyffredinol">Gwadiadau</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Cod Ymddygiad</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Datblygwyr</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/cy.wikipedia.org">Ystadegau</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Datganiad cwcis</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//cy.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Cristnogaeth&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Golwg symudol</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Chwilio</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Chwilio Wicipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Arbennig:Search"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Chwilio</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Cynnwys" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toglo'r tabl cynnwys" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toglo'r tabl cynnwys</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Cristnogaeth</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>260 iaith</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ychwanegu adran</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-67dc4cf4c7-4bw9q","wgBackendResponseTime":234,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.919","walltime":"1.222","ppvisitednodes":{"value":14570,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":147453,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":23302,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":18,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":149036,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1090.965 1 -total"," 47.75% 520.907 1 Nodyn:Pethau"," 45.89% 500.627 1 Nodyn:Infobox"," 20.24% 220.824 100 Nodyn:If_first_display_both"," 17.70% 193.135 33 Nodyn:Cite_book"," 17.45% 190.360 1 Nodyn:Cyfeiriadau"," 14.70% 160.367 35 Nodyn:ISBN"," 5.26% 57.391 35 Nodyn:Catalog_lookup_link"," 3.94% 43.011 35 Nodyn:Error-small"," 3.46% 37.717 10 Nodyn:Cite_web"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.460","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7875402,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-64f8f8dcdb-742l8","timestamp":"20250223144126","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Cristnogaeth","url":"https:\/\/cy.wikipedia.org\/wiki\/Cristnogaeth","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q5043","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q5043","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-01-21T22:57:40Z","dateModified":"2024-12-22T23:49:19Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/1\/16\/Jerusalem_Holy-Sepulchre_Jesus-Detail-01.png","headline":"crefydd undduwiol Abrahamaidd"}</script> </body> </html>