CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="ku" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Zanist - Wîkîpediya</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )kuwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","kanûna paşîn","sibat","adar","nîsan","gulan","hezîran","tîrmeh","tebax","îlon","çiriya pêşîn","çiriya paşîn","kanûna pêşîn"],"wgRequestId":"3a28b888-a20d-40c5-8f41-e27931414c1a","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Zanist","wgTitle":"Zanist","wgCurRevisionId":1890340,"wgRevisionId":1890340,"wgArticleId":55,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["CS1 maint: archived copy as title","Pages using ISBN magic links","Gotarên ku divê werin paqijkirin ji adar 2024","Hemû gotarên ku divê werin paqijkirin","Hemû gotarên bi îfadeyên bêçavkanî","Gotarên bi îfadeyên bêçavkanî ji adar 2024","Webarchive template wayback links","Gotarên bi rêbera FAST","Gotarên bi rêbera BNE","Gotarên bi rêbera BNF","Gotarên bi rêbera BNFdata","Gotarên bi rêbera GND","Gotarên bi rêbera J9U","Gotarên bi rêbera LCCN","Gotarên bi rêbera LNB","Gotarên bi rêbera NDL","Gotarên bi rêbera NKC","Gotarên bi rêbera NLK","Gotarên bi rêbera NARA","Gotarên mijarên sereke","Zanist"],"wgPageViewLanguage":"ku","wgPageContentLanguage":"ku","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Zanist","wgRelevantArticleId":55,"wgUserVariant":"ku","wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"ku","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"ku-latn"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":70000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q336","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.gadget.charinsert-styles":"ready","ext.gadget.Shortdesc-helper-pagestyles-vector":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.Shortdesc-helper","ext.gadget.script-installer","ext.gadget.OpenStreetMap","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ku&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=ku&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ku&modules=ext.gadget.Shortdesc-helper-pagestyles-vector%2Ccharinsert-styles&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ku&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.22"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7d/Magnet_4.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="900"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7d/Magnet_4.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Magnet_4.jpg/640px-Magnet_4.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="480"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Zanist - Wîkîpediya"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//ku.m.wikipedia.org/wiki/Zanist"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Biguhêre" href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wîkîpediya (ku)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//ku.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Zanist"> <link rel="alternate" hreflang="ku" href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Zanist"> <link rel="alternate" hreflang="ku-Arab" href="https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Zanist&variant=ku-arab"> <link rel="alternate" hreflang="ku-Latn" href="https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Zanist&variant=ku-latn"> <link rel="alternate" hreflang="x-default" href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Zanist"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ku"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wîkîpediya Atom Feed" href="/w/index.php?title=Taybet:Guhertin%C3%AAn_daw%C3%AE&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="auth.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Zanist rootpage-Zanist skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Here naverokê</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Malper"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menuya esasî" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menuya esasî" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menuya esasî</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menuya esasî</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">Here menuya kêlekê</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">veşêre</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navîgasyon </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Destp%C3%AAk" title="Here Destpêkê [z]" accesskey="z"><span>Destpêk · Sereta</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:B%C3%BByer%C3%AAn_rojane" title="Der barê bûyerên dawî de agahiyên nûjen bibîne"><span>Bûyerên rojane</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Taybet:R%C3%BBpela_tesaduf%C3%AE" title="Rûpeleke ketober bar bike [x]" accesskey="x"><span>Rûpeleke ketober</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Taybet:SpecialPages"><span>Rûpelên taybet</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Beşdarî" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Beşdarî" > <div class="vector-menu-heading"> Beşdarî </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/W%C3%AEk%C3%AEpediya:Portala_kom%C3%AA" title="Agahdarî li ser projeyê, tu dikarî çi bikî, tu dikarî tiştan li ku bibînî"><span>Portala komê</span></a></li><li id="n-Dîwana-Wîkîpediyayê" class="mw-list-item"><a href="/wiki/W%C3%AEk%C3%AEpediya:D%C3%AEwan"><span>Dîwana Wîkîpediyayê</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Taybet:Guhertin%C3%AAn_daw%C3%AE" title="Lîsteya guhartinên dawî di vê wîkiyê de [r]" accesskey="r"><span>Guhartinên dawî</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/W%C3%AEk%C3%AEpediya:Al%C3%AEkar%C3%AE" title="Bersivên ji bo pirsên te."><span>Alîkarî</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Destp%C3%AAk" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wîkîpediya" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-ku.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Ensîklopediya azad" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-ku.svg" width="112" height="14" style="width: 7em; height: 0.875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Taybet:L%C3%AAger%C3%AEn" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Li ser Wîkîpediyayê bigere [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Lêgerîn</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Li ser Wîkîpediyayê bigere" aria-label="Li ser Wîkîpediyayê bigere" autocapitalize="sentences" title="Li ser Wîkîpediyayê bigere [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Taybet:Lêgerîn"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Lêgerîn</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Amûrên kesane"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Xuyakirin"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Xuyakirin" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Xuyakirin</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=ku.wikipedia.org&uselang=ku" class=""><span>Bexş bike</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Taybet:CreateAccount&returnto=Zanist" title="Em pêşniyar dikin ku tu ji xwe re hesabek çêbikî û bi wê hesabê têkevî, lêbelê ev ne mecbûrî ye." class=""><span>Hesabekî çêke</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Taybet:UserLogin&returnto=Zanist" title="Têketina we dê baş be; lê belê, lê pêwîstî tune ye. [o]" accesskey="o" class=""><span>Têkeve</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Zêdetir opsiyon" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Amûrên kesane" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Amûrên kesane</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=ku.wikipedia.org&uselang=ku"><span>Bexş bike</span></a></li><li id="pt-contribute" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Taybet:Contribute"><span class="vector-icon mw-ui-icon-edit mw-ui-icon-wikimedia-edit"></span> <span>Beşdarî bike</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Taybet:CreateAccount&returnto=Zanist" title="Em pêşniyar dikin ku tu ji xwe re hesabek çêbikî û bi wê hesabê têkevî, lêbelê ev ne mecbûrî ye."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Hesabekî çêke</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Taybet:UserLogin&returnto=Zanist" title="Têketina we dê baş be; lê belê, lê pêwîstî tune ye. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Têkeve</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Rûpelên ji bo edîtorên derketî <a href="/wiki/Al%C3%AEkar%C3%AE:Gav%C3%AAn_p%C3%AA%C5%9F%C3%AEn" aria-label="Di derbarê guhartinê de zêdetir hîn bibe"><span>Zêdetir hîn bibe</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Taybet:MyTalk" title="Discussion about edits from this IP address [n]" accesskey="n"><span>Gotûbêj</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Malper"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Naverok" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Naverok</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">Here menuya kêlekê</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">veşêre</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Destpêk</div> </a> </li> <li id="toc-Dema_zanistê" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Dema_zanistê"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Dema zanistê</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Dema_zanistê-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Binêbeşa Dema zanistê bigire/veke</span> </button> <ul id="toc-Dema_zanistê-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Rêbazên_zanistî" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Rêbazên_zanistî"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Rêbazên zanistî</span> </div> </a> <ul id="toc-Rêbazên_zanistî-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Teknolojî" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Teknolojî"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Teknolojî</span> </div> </a> <ul id="toc-Teknolojî-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Jiyannasî" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Jiyannasî"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Jiyannasî</span> </div> </a> <ul id="toc-Jiyannasî-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Civaknasî" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Civaknasî"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Civaknasî</span> </div> </a> <ul id="toc-Civaknasî-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zanista_ramyariyê" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zanista_ramyariyê"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>Zanista ramyariyê</span> </div> </a> <ul id="toc-Zanista_ramyariyê-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tendurîstî" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tendurîstî"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.6</span> <span>Tendurîstî</span> </div> </a> <ul id="toc-Tendurîstî-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Derûnî" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Derûnî"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.7</span> <span>Derûnî</span> </div> </a> <ul id="toc-Derûnî-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Stêrnasî_û_fizîk" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Stêrnasî_û_fizîk"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.8</span> <span>Stêrnasî û fizîk</span> </div> </a> <ul id="toc-Stêrnasî_û_fizîk-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Werza" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Werza"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.9</span> <span>Werza</span> </div> </a> <ul id="toc-Werza-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sîmya_û_sîmyagerî" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sîmya_û_sîmyagerî"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.10</span> <span>Sîmya û <i>sîmyagerî</i></span> </div> </a> <ul id="toc-Sîmya_û_sîmyagerî-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dîrok" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dîrok"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.11</span> <span>Dîrok</span> </div> </a> <ul id="toc-Dîrok-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Çapemenî" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Çapemenî"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.12</span> <span>Çapemenî</span> </div> </a> <ul id="toc-Çapemenî-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Metodên_hemdem_ên_ku_tên_bikaranîn" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Metodên_hemdem_ên_ku_tên_bikaranîn"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Metodên hemdem ên ku tên bikaranîn</span> </div> </a> <ul id="toc-Metodên_hemdem_ên_ku_tên_bikaranîn-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Çînîkirina_beşên_zanistê" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Çînîkirina_beşên_zanistê"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Çînîkirina beşên zanistê</span> </div> </a> <ul id="toc-Çînîkirina_beşên_zanistê-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dîn" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Dîn"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Dîn</span> </div> </a> <ul id="toc-Dîn-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Felsefeya_zanistê" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Felsefeya_zanistê"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Felsefeya zanistê</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Felsefeya_zanistê-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Binêbeşa Felsefeya zanistê bigire/veke</span> </button> <ul id="toc-Felsefeya_zanistê-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Felsefa_û_çavlêgirtin_û_ankû_'punkt'" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Felsefa_û_çavlêgirtin_û_ankû_'punkt'"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Felsefa û çavlêgirtin û ankû 'punkt'</span> </div> </a> <ul id="toc-Felsefa_û_çavlêgirtin_û_ankû_'punkt'-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Çapameni_û_niqaşgerî" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Çapameni_û_niqaşgerî"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Çapameni û niqaşgerî</span> </div> </a> <ul id="toc-Çapameni_û_niqaşgerî-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ol_û_zanistî" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ol_û_zanistî"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Ol û zanistî</span> </div> </a> <ul id="toc-Ol_û_zanistî-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Di_sadsale_20an_de_zanîn" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Di_sadsale_20an_de_zanîn"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Di sadsale 20an de zanîn</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Di_sadsale_20an_de_zanîn-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Binêbeşa Di sadsale 20an de zanîn bigire/veke</span> </button> <ul id="toc-Di_sadsale_20an_de_zanîn-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Teoriya_dîtbar_û_ankû_teoriya_rolatîvt" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Teoriya_dîtbar_û_ankû_teoriya_rolatîvt"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Teoriya dîtbar û ankû teoriya rolatîvt</span> </div> </a> <ul id="toc-Teoriya_dîtbar_û_ankû_teoriya_rolatîvt-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kuantûm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kuantûm"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Kuantûm</span> </div> </a> <ul id="toc-Kuantûm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Di_zanistê_û_pêşxistina_wê_de_jin" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Di_zanistê_û_pêşxistina_wê_de_jin"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Di zanistê û pêşxistina wê de jin</span> </div> </a> <ul id="toc-Di_zanistê_û_pêşxistina_wê_de_jin-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cureyên_zanistê" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Cureyên_zanistê"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Cureyên zanistê</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Cureyên_zanistê-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Binêbeşa Cureyên zanistê bigire/veke</span> </button> <ul id="toc-Cureyên_zanistê-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Zanistên_civakî" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zanistên_civakî"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Zanistên civakî</span> </div> </a> <ul id="toc-Zanistên_civakî-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zanistiyên_xwezayî" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zanistiyên_xwezayî"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>Zanistiyên xwezayî</span> </div> </a> <ul id="toc-Zanistiyên_xwezayî-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Binêre" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Binêre"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Binêre</span> </div> </a> <ul id="toc-Binêre-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Çavkanî" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Çavkanî"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Çavkanî</span> </div> </a> <ul id="toc-Çavkanî-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Naverok" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Tabloya naverokê" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Tabloya naverokê bigre/veke" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Tabloya naverokê bigre/veke</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Zanist</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Here gotareke bi zimanekî din. Bi 241 zimanan heye." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-241" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Bi 241 zimanên din</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Wetenskap" title="Wetenskap – afrîkansî" lang="af" hreflang="af" data-title="Wetenskap" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrîkansî" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Wissenschaft" title="Wissenschaft – elmanîşî" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Wissenschaft" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="elmanîşî" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%B3%E1%8B%AD%E1%8A%95%E1%88%B5" title="ሳይንስ – amharî" lang="am" hreflang="am" data-title="ሳይንስ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharî" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Ciencia" title="Ciencia – aragonî" lang="an" hreflang="an" data-title="Ciencia" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonî" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Witancr%C3%A6ft" title="Witancræft – Old English" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Witancræft" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="Old English" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="विज्ञान – angîkayî" lang="anp" hreflang="anp" data-title="विज्ञान" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angîkayî" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="gotara bijartî"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85" title="علم – erebî" lang="ar" hreflang="ar" data-title="علم" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="erebî" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%B5%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%B5" title="صيونص – Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="صيونص" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85" title="علم – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="علم" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%9E%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="বিজ্ঞান – asamî" lang="as" hreflang="as" data-title="বিজ্ঞান" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="asamî" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Ciencia" title="Ciencia – astûrî" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Ciencia" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="astûrî" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D3%80%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D1%83" title="ГӀелму – avarî" lang="av" hreflang="av" data-title="ГӀелму" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="avarî" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/Opa" title="Opa – Kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="Opa" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="Kotava" class="interlanguage-link-target"><span>Kotava</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Yatxatawi" title="Yatxatawi – aymarayî" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Yatxatawi" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="aymarayî" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Elm" title="Elm – azerî" lang="az" hreflang="az" data-title="Elm" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerî" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="gotara bijartî"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85" title="علم – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="علم" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D3%99%D0%BD" title="Фән – başkîrî" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Фән" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="başkîrî" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Wissnschoft" title="Wissnschoft – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Wissnschoft" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Muokslos" title="Muokslos – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Muokslos" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Siyensya" title="Siyensya – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Siyensya" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Навука – belarûsî" lang="be" hreflang="be" data-title="Навука" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="belarûsî" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Навука – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Навука" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Наука – bulgarî" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Наука" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgarî" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="बिज्ञान – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="बिज्ञान" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://bi.wikipedia.org/wiki/Saens" title="Saens – bîslamayî" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Saens" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="bîslamayî" class="interlanguage-link-target"><span>Bislama</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Ilmu" title="Ilmu – Banjar" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Ilmu" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="Banjar" class="interlanguage-link-target"><span>Banjar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9E%E1%80%AD%E1%80%95%E1%80%B9%E1%80%95%E1%80%B6" title="သိပ္ပံ – Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="သိပ္ပံ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target"><span>ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bm mw-list-item"><a href="https://bm.wikipedia.org/wiki/D%C9%94nniya" title="Dɔnniya – bambarayî" lang="bm" hreflang="bm" data-title="Dɔnniya" data-language-autonym="Bamanankan" data-language-local-name="bambarayî" class="interlanguage-link-target"><span>Bamanankan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%9E%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="বিজ্ঞান – bengalî" lang="bn" hreflang="bn" data-title="বিজ্ঞান" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalî" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%9A%E0%BD%93%E0%BC%8B%E0%BD%A2%E0%BD%B2%E0%BD%82" title="ཚན་རིག – tîbetî" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཚན་རིག" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tîbetî" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Skiant" title="Skiant – bretonî" lang="br" hreflang="br" data-title="Skiant" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretonî" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Nauka" title="Nauka – bosnî" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Nauka" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosnî" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Elmu" title="Elmu – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Elmu" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bug mw-list-item"><a href="https://bug.wikipedia.org/wiki/%E1%A8%94%E1%A8%95%E1%A8%97%E1%A8%8A%E1%A8%94" title="ᨔᨕᨗᨊᨔ – bugî" lang="bug" hreflang="bug" data-title="ᨔᨕᨗᨊᨔ" data-language-autonym="Basa Ugi" data-language-local-name="bugî" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Ugi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D1%80%D0%B4%D1%8D%D0%BC_%D1%83%D1%85%D0%B0%D0%B0%D0%BD" title="Эрдэм ухаан – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Эрдэм ухаан" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Ci%C3%A8ncia" title="Ciència – katalanî" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Ciència" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="katalanî" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Ku%C5%8F-h%C5%8Fk" title="Kuŏ-hŏk – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Kuŏ-hŏk" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D3%80%D0%B8%D0%BB%D0%BC%D0%B0" title="Ӏилма – çeçenî" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Ӏилма" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="çeçenî" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Alamdag" title="Alamdag – sebwanoyî" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Alamdag" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="sebwanoyî" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8F%82%E1%8E%A6%E1%8E%A5_%E1%8E%A0%E1%8E%A6%E1%8F%8E%E1%8F%8D%E1%8F%94%E1%8F%85" title="ᏂᎦᎥ ᎠᎦᏎᏍᏔᏅ – çerokî" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᏂᎦᎥ ᎠᎦᏎᏍᏔᏅ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="çerokî" class="interlanguage-link-target"><span>ᏣᎳᎩ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA" title="زانست – kurdî (soranî)" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="زانست" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="kurdî (soranî)" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/%C4%B0lim" title="İlim – Crimean Tatar" lang="crh" hreflang="crh" data-title="İlim" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="Crimean Tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/V%C4%9Bda" title="Věda – çekî" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Věda" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="çekî" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/%C3%99czba" title="Ùczba – Kashubian" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Ùczba" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="Kashubian" class="interlanguage-link-target"><span>Kaszëbsczi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%C4%82%D1%81%D0%BB%C4%83%D1%85" title="Ăслăх – çuvaşî" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Ăслăх" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="çuvaşî" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Gwyddoniaeth" title="Gwyddoniaeth – weylsî" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Gwyddoniaeth" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="weylsî" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Videnskab" title="Videnskab – danmarkî" lang="da" hreflang="da" data-title="Videnskab" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danmarkî" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dag mw-list-item"><a href="https://dag.wikipedia.org/wiki/Tabibi" title="Tabibi – Dagbani" lang="dag" hreflang="dag" data-title="Tabibi" data-language-autonym="Dagbanli" data-language-local-name="Dagbani" class="interlanguage-link-target"><span>Dagbanli</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Wissenschaft" title="Wissenschaft – almanî" lang="de" hreflang="de" data-title="Wissenschaft" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="almanî" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Zan%C4%B1%C5%9Fiye" title="Zanışiye – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Zanışiye" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dtp mw-list-item"><a href="https://dtp.wikipedia.org/wiki/Sains" title="Sains – Central Dusun" lang="dtp" hreflang="dtp" data-title="Sains" data-language-autonym="Kadazandusun" data-language-local-name="Central Dusun" class="interlanguage-link-target"><span>Kadazandusun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%80%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AE%CE%BC%CE%B7" title="Επιστήμη – yûnanî" lang="el" hreflang="el" data-title="Επιστήμη" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="yûnanî" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Science" title="Science – îngilîzî" lang="en" hreflang="en" data-title="Science" data-language-autonym="English" data-language-local-name="îngilîzî" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Scienco" title="Scienco – esperantoyî" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Scienco" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperantoyî" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Ciencia" title="Ciencia – spanî" lang="es" hreflang="es" data-title="Ciencia" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="spanî" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Teadus" title="Teadus – estonî" lang="et" hreflang="et" data-title="Teadus" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonî" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Zientzia" title="Zientzia – baskî" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Zientzia" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskî" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9ncia" title="Céncia – Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Céncia" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85" title="علم – farisî" lang="fa" hreflang="fa" data-title="علم" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="farisî" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Tiede" title="Tiede – fînî" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Tiede" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fînî" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Tiid%C3%BCs" title="Tiidüs – Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Tiidüs" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Vakadidike" title="Vakadidike – fîjî" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Vakadidike" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="fîjî" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Science" title="Science – fransizî" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Science" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="fransizî" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Science" title="Science – Arpitan" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Science" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="Arpitan" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Wedenskap" title="Wedenskap – frîsîya bakur" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Wedenskap" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="frîsîya bakur" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Sience" title="Sience – frîyolî" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Sience" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="frîyolî" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Wittenskip" title="Wittenskip – frîsî" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Wittenskip" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="frîsî" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Eola%C3%ADocht" title="Eolaíocht – îrlendî" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Eolaíocht" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="îrlendî" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E7%A7%91%E5%AD%B8" title="科學 – Gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="科學" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="Gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Syans" title="Syans – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Syans" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Saidheans" title="Saidheans – gaelîka skotî" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Saidheans" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="gaelîka skotî" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Ciencia" title="Ciencia – galîsî" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Ciencia" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galîsî" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Tembikuaaty" title="Tembikuaaty – guwaranî" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Tembikuaaty" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guwaranî" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="विज्ञान – Goan Konkani" lang="gom" hreflang="gom" data-title="विज्ञान" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goan Konkani" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%9C%E0%AB%8D%E0%AA%9E%E0%AA%BE%E0%AA%A8" title="વિજ્ઞાન – gujaratî" lang="gu" hreflang="gu" data-title="વિજ્ઞાન" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="gujaratî" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-guc mw-list-item"><a href="https://guc.wikipedia.org/wiki/Siensiiaka" title="Siensiiaka – Wayuu" lang="guc" hreflang="guc" data-title="Siensiiaka" data-language-autonym="Wayuunaiki" data-language-local-name="Wayuu" class="interlanguage-link-target"><span>Wayuunaiki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Oaylleeaght" title="Oaylleeaght – manksî" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Oaylleeaght" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="manksî" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Kh%C3%B4-ho%CC%8Dk" title="Khô-ho̍k – Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Khô-ho̍k" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-haw mw-list-item"><a href="https://haw.wikipedia.org/wiki/Akeakamai" title="Akeakamai – hawayî" lang="haw" hreflang="haw" data-title="Akeakamai" data-language-autonym="Hawaiʻi" data-language-local-name="hawayî" class="interlanguage-link-target"><span>Hawaiʻi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%93%D7%A2" title="מדע – îbranî" lang="he" hreflang="he" data-title="מדע" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="îbranî" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="विज्ञान – hindî" lang="hi" hreflang="hi" data-title="विज्ञान" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindî" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Vigyan" title="Vigyan – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Vigyan" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Znanost" title="Znanost – xirwatî" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Znanost" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="xirwatî" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Syans" title="Syans – haîtî" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Syans" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="haîtî" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Tudom%C3%A1ny" title="Tudomány – mecarî" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Tudomány" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="mecarî" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Գիտություն – ermenî" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Գիտություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ermenî" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%B3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB%D6%82%D5%B6" title="Գիտութիւն – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Գիտութիւն" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Scientia" title="Scientia – înterlîngua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Scientia" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="înterlîngua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Sains" title="Sains – iban" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Sains" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="iban" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Ilmu" title="Ilmu – endonezyayî" lang="id" hreflang="id" data-title="Ilmu" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="endonezyayî" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="gotara bijartî"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Scientie" title="Scientie – înterlîngue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Scientie" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="înterlîngue" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Amamihe" title="Amamihe – îgboyî" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Amamihe" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="îgboyî" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Siensia" title="Siensia – îlokanoyî" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Siensia" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="îlokanoyî" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D3%80%D0%B8%D0%BB%D0%BC%D0%B0" title="Ӏилма – îngûşî" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Ӏилма" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="îngûşî" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Cienco" title="Cienco – îdoyî" lang="io" hreflang="io" data-title="Cienco" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="îdoyî" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/V%C3%ADsindi" title="Vísindi – îzlendî" lang="is" hreflang="is" data-title="Vísindi" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="îzlendî" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Scienza" title="Scienza – îtalî" lang="it" hreflang="it" data-title="Scienza" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="îtalî" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E7%A7%91%E5%AD%A6" title="科学 – japonî" lang="ja" hreflang="ja" data-title="科学" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonî" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Sayans" title="Sayans – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Sayans" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/saske" title="saske – lojbanî" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="saske" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="lojbanî" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/%C3%88lmu" title="Èlmu – javayî" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Èlmu" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="javayî" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90" title="მეცნიერება – gurcî" lang="ka" hreflang="ka" data-title="მეცნიერება" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gurcî" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Ilim" title="Ilim – kara-kalpakî" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Ilim" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="kara-kalpakî" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Tussna" title="Tussna – kabîlî" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Tussna" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="kabîlî" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/L%C9%9B%C9%A3t%CA%8B" title="Lɛɣtʋ – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Lɛɣtʋ" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Sayen" title="Sayen – tyap" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Sayen" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="tyap" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Kizabu" title="Kizabu – Kongo" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Kizabu" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="Kongo" class="interlanguage-link-target"><span>Kongo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D2%92%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D0%BC" title="Ғылым – qazaxî" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Ғылым" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="qazaxî" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%9A" title="វិទ្យាសាស្ត្រ – ximêrî" lang="km" hreflang="km" data-title="វិទ្យាសាស្ត្រ" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="ximêrî" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%9C%E0%B3%8D%E0%B2%9E%E0%B2%BE%E0%B2%A8" title="ವಿಜ್ಞಾನ – kannadayî" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ವಿಜ್ಞಾನ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannadayî" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-knc mw-list-item"><a href="https://knc.wikipedia.org/wiki/Science" title="Science – Central Kanuri" lang="knc" hreflang="knc" data-title="Science" data-language-autonym="Yerwa Kanuri" data-language-local-name="Central Kanuri" class="interlanguage-link-target"><span>Yerwa Kanuri</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EA%B3%BC%ED%95%99" title="과학 – koreyî" lang="ko" hreflang="ko" data-title="과학" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreyî" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BB%D0%BC%D1%83" title="Илму – karaçay-balkarî" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Илму" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="karaçay-balkarî" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D9%86%D9%8E%D8%B3" title="ساینَس – keşmîrî" lang="ks" hreflang="ks" data-title="ساینَس" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="keşmîrî" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Godhonieth" title="Godhonieth – kornî" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Godhonieth" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="kornî" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BB%D0%B8%D0%BC" title="Илим – kirgizî" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Илим" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirgizî" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Scientia_(ratio)" title="Scientia (ratio) – latînî" lang="la" hreflang="la" data-title="Scientia (ratio)" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latînî" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Sensia" title="Sensia – ladînoyî" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Sensia" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="ladînoyî" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/W%C3%ABssenschaft" title="Wëssenschaft – luksembûrgî" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Wëssenschaft" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luksembûrgî" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BB%D0%B8%D0%BC" title="Илим – lezgînî" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Илим" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezgînî" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Siensa" title="Siensa – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Siensa" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Weitesjap" title="Weitesjap – lîmbûrgî" lang="li" hreflang="li" data-title="Weitesjap" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="lîmbûrgî" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Sciensa" title="Sciensa – lîgûrî" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Sciensa" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="lîgûrî" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Sci%C3%ABnza" title="Sciënza – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Sciënza" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Sienza" title="Sienza – lombardî" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Sienza" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombardî" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%A7%E0%BA%B4%E0%BA%97%E0%BA%B0%E0%BA%8D%E0%BA%B2%E0%BA%AA%E0%BA%B2%E0%BA%94" title="ວິທະຍາສາດ – lawsî" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ວິທະຍາສາດ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="lawsî" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Mokslas" title="Mokslas – lîtwanî" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Mokslas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lîtwanî" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Zin%C4%81tne" title="Zinātne – latvîyayî" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Zinātne" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="latvîyayî" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="विज्ञान – maithili" lang="mai" hreflang="mai" data-title="विज्ञान" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="maithili" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Ilmu" title="Ilmu – Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Ilmu" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D0%BC%D0%B0" title="Тонадома – mokşayî" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Тонадома" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="mokşayî" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Siansa" title="Siansa – malagasî" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Siansa" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malagasî" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%BD%D1%87%D0%B5" title="Шанче – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Шанче" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/P%C5%ABtaiao" title="Pūtaiao – maorî" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Pūtaiao" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="maorî" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Ilimu" title="Ilimu – mînangkabawî" lang="min" hreflang="min" data-title="Ilimu" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="mînangkabawî" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Наука – makedonî" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Наука" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="makedonî" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B6%E0%B4%BE%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%82" title="ശാസ്ത്രം – malayalamî" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ശാസ്ത്രം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalamî" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%B8%D0%BD%D0%B6%D0%BB%D1%8D%D1%85_%D1%83%D1%85%D0%B0%D0%B0%D0%BD" title="Шинжлэх ухаан – moxolî" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Шинжлэх ухаан" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="moxolî" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%82%EA%AF%A7%EA%AF%81%EA%AF%A4%EA%AF%A1-%EA%AF%80%EA%AF%A5%EA%AF%A1%EA%AF%82%EA%AF%A3%EA%AF%9F" title="ꯂꯧꯁꯤꯡ-ꯀꯥꯡꯂꯣꯟ – manipuri" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯂꯧꯁꯤꯡ-ꯀꯥꯡꯂꯣꯟ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="manipuri" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mnw mw-list-item"><a href="https://mnw.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9E%E1%80%AD%E1%80%95%E1%80%B9%E1%80%95%E1%80%B6" title="သိပ္ပံ – Mon" lang="mnw" hreflang="mnw" data-title="သိပ္ပံ" data-language-autonym="ဘာသာမန်" data-language-local-name="Mon" class="interlanguage-link-target"><span>ဘာသာမန်</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="विज्ञान – maratî" lang="mr" hreflang="mr" data-title="विज्ञान" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="maratî" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Sains" title="Sains – malezî" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Sains" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malezî" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Xjenza" title="Xjenza – maltayî" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Xjenza" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="maltayî" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Ci%C3%A9ncia" title="Ciéncia – mîrandî" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Ciéncia" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mîrandî" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9E%E1%80%AD%E1%80%95%E1%80%B9%E1%80%95%E1%80%B6%E1%80%95%E1%80%8A%E1%80%AC" title="သိပ္ပံပညာ – burmayî" lang="my" hreflang="my" data-title="သိပ္ပံပညာ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="burmayî" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Тона – erzayî" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Тона" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="erzayî" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Tlamatiliztli" title="Tlamatiliztli – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Tlamatiliztli" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Wetenschop" title="Wetenschop – nedersaksî" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Wetenschop" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="nedersaksî" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Wetenschop" title="Wetenschop – Low Saxon" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Wetenschop" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="Low Saxon" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="विज्ञान – nepalî" lang="ne" hreflang="ne" data-title="विज्ञान" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="nepalî" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A6%E0%A5%81%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="दुसिका – newarî" lang="new" hreflang="new" data-title="दुसिका" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="newarî" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Wetenschap" title="Wetenschap – holendî" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Wetenschap" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="holendî" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Vitskap" title="Vitskap – norwecî (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Vitskap" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norwecî (nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Vitenskap" title="Vitenskap – norwecî (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Vitenskap" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norwecî (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Sientie" title="Sientie – Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Sientie" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nqo mw-list-item"><a href="https://nqo.wikipedia.org/wiki/%DF%9F%DF%90%DF%B2%DF%9E%DF%8F" title="ߟߐ߲ߞߏ – n’Ko" lang="nqo" hreflang="nqo" data-title="ߟߐ߲ߞߏ" data-language-autonym="ߒߞߏ" data-language-local-name="n’Ko" class="interlanguage-link-target"><span>ߒߞߏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Scienche" title="Scienche – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Scienche" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nso mw-list-item"><a href="https://nso.wikipedia.org/wiki/Thutamahlale" title="Thutamahlale – sotoyîya bakur" lang="nso" hreflang="nso" data-title="Thutamahlale" data-language-autonym="Sesotho sa Leboa" data-language-local-name="sotoyîya bakur" class="interlanguage-link-target"><span>Sesotho sa Leboa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Sci%C3%A9ncia" title="Sciéncia – oksîtanî" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Sciéncia" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksîtanî" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Saayinsii" title="Saayinsii – oromoyî" lang="om" hreflang="om" data-title="Saayinsii" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="oromoyî" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%AC%E0%AC%BF%E0%AC%9C%E0%AD%8D%E0%AC%9E%E0%AC%BE%E0%AC%A8" title="ବିଜ୍ଞାନ – oriyayî" lang="or" hreflang="or" data-title="ବିଜ୍ଞାନ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="oriyayî" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%B4" title="Зонад – osetî" lang="os" hreflang="os" data-title="Зонад" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="osetî" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%97%E0%A8%BF%E0%A8%86%E0%A8%A8" title="ਵਿਗਿਆਨ – puncabî" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਵਿਗਿਆਨ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="puncabî" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Siensia" title="Siensia – papyamentoyî" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Siensia" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="papyamentoyî" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Scienches" title="Scienches – Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Scienches" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcm mw-list-item"><a href="https://pcm.wikipedia.org/wiki/Science" title="Science – pîdgînîya nîjeryayî" lang="pcm" hreflang="pcm" data-title="Science" data-language-autonym="Naijá" data-language-local-name="pîdgînîya nîjeryayî" class="interlanguage-link-target"><span>Naijá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Nauka" title="Nauka – polonî" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Nauka" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonî" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Siensa" title="Siensa – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Siensa" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%86%D8%B3" title="سائنس – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="سائنس" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D9%88%D9%87%D9%86%D9%87" title="پوهنه – peştûyî" lang="ps" hreflang="ps" data-title="پوهنه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="peştûyî" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Ci%C3%AAncia" title="Ciência – portugalî" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Ciência" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalî" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Hamut%27ay" title="Hamut'ay – keçwayî" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Hamut'ay" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="keçwayî" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Scienza" title="Scienza – romancî" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Scienza" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="romancî" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/%C8%98tiin%C8%9B%C4%83" title="Știință – romanî" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Știință" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="romanî" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/%C8%98tiin%C8%9B%C3%A2" title="Științâ – aromanî" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Științâ" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="aromanî" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Наука – rûsî" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Наука" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rûsî" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Наука – Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Наука" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%AE%E0%A5%8D" title="विज्ञानम् – sanskrîtî" lang="sa" hreflang="sa" data-title="विज्ञानम्" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="sanskrîtî" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D2%AE%D3%A9%D1%80%D1%8D%D1%85" title="Үөрэх – yakutî" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Үөрэх" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="yakutî" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%A5%E1%B1%9F%E1%B1%AC%E1%B1%AE%E1%B1%A5" title="ᱥᱟᱬᱮᱥ – santalî" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱥᱟᱬᱮᱥ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="santalî" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Isci%C3%A8ntzia" title="Iscièntzia – sardînî" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Iscièntzia" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sardînî" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Scienza" title="Scienza – sicîlî" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Scienza" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sicîlî" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Science" title="Science – skotî" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Science" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="skotî" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%86%D8%B3" title="سائنس – sindhî" lang="sd" hreflang="sd" data-title="سائنس" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhî" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Nauka" title="Nauka – Serbo-Croatian" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Nauka" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Serbo-Croatian" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://shi.wikipedia.org/wiki/Tamassant" title="Tamassant – taşelhîtî" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Tamassant" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="taşelhîtî" class="interlanguage-link-target"><span>Taclḥit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B1%E0%B7%80%E0%B7%93%E0%B6%B1_%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B7%80" title="නවීන විද්‍යාව – kîngalî" lang="si" hreflang="si" data-title="නවීන විද්‍යාව" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="kîngalî" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Science" title="Science – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Science" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Veda" title="Veda – slovakî" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Veda" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovakî" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%86%D8%B3" title="سائنس – seraîkî" lang="skr" hreflang="skr" data-title="سائنس" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="seraîkî" class="interlanguage-link-target"><span>سرائیکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Znanost" title="Znanost – slovenî" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Znanost" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovenî" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/Saienisi" title="Saienisi – samoayî" lang="sm" hreflang="sm" data-title="Saienisi" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="samoayî" class="interlanguage-link-target"><span>Gagana Samoa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Sainzi" title="Sainzi – şonayî" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Sainzi" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="şonayî" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Aqoonmaal_(Saynis)" title="Aqoonmaal (Saynis) – somalî" lang="so" hreflang="so" data-title="Aqoonmaal (Saynis)" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somalî" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Shkenca" title="Shkenca – arnawidî" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Shkenca" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="arnawidî" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Наука – sirbî" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Наука" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="sirbî" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-srn mw-list-item"><a href="https://srn.wikipedia.org/wiki/Skoro" title="Skoro – sirananî" lang="srn" hreflang="srn" data-title="Skoro" data-language-autonym="Sranantongo" data-language-local-name="sirananî" class="interlanguage-link-target"><span>Sranantongo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ss mw-list-item"><a href="https://ss.wikipedia.org/wiki/Isayensi" title="Isayensi – swazî" lang="ss" hreflang="ss" data-title="Isayensi" data-language-autonym="SiSwati" data-language-local-name="swazî" class="interlanguage-link-target"><span>SiSwati</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-st mw-list-item"><a href="https://st.wikipedia.org/wiki/Sayense" title="Sayense – sotoyîya başûr" lang="st" hreflang="st" data-title="Sayense" data-language-autonym="Sesotho" data-language-local-name="sotoyîya başûr" class="interlanguage-link-target"><span>Sesotho</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/%C3%89lmu" title="Élmu – sundanî" lang="su" hreflang="su" data-title="Élmu" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="sundanî" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Vetenskap" title="Vetenskap – swêdî" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Vetenskap" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="swêdî" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Sayansi" title="Sayansi – swahîlî" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Sayansi" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="swahîlî" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%85%E0%AE%B1%E0%AE%BF%E0%AE%B5%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%B2%E0%AF%8D" title="அறிவியல் – tamîlî" lang="ta" hreflang="ta" data-title="அறிவியல்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamîlî" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B5%E0%B2%BF%E0%B2%9C%E0%B3%8D%E0%B2%9E%E0%B2%BE%E0%B2%A8" title="ವಿಜ್ಞಾನ – Tulu" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ವಿಜ್ಞಾನ" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="Tulu" class="interlanguage-link-target"><span>ತುಳು</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%9C%E0%B1%8D%E0%B0%9E%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B0%B6%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%82" title="విజ్ఞానశాస్త్రం – telûgûyî" lang="te" hreflang="te" data-title="విజ్ఞానశాస్త్రం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="telûgûyî" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BB%D0%BC" title="Илм – tacikî" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Илм" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tacikî" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B9%8C" title="วิทยาศาสตร์ – tayî" lang="th" hreflang="th" data-title="วิทยาศาสตร์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tayî" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Ylym" title="Ylym – tirkmenî" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Ylym" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="tirkmenî" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Agham" title="Agham – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Agham" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Elm" title="Elm – Talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Elm" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-to mw-list-item"><a href="https://to.wikipedia.org/wiki/Saienisi" title="Saienisi – tongî" lang="to" hreflang="to" data-title="Saienisi" data-language-autonym="Lea faka-Tonga" data-language-local-name="tongî" class="interlanguage-link-target"><span>Lea faka-Tonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="gotara bijartî"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Bilim" title="Bilim – tirkî" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Bilim" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="tirkî" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/Sayensi" title="Sayensi – tsongayî" lang="ts" hreflang="ts" data-title="Sayensi" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="tsongayî" class="interlanguage-link-target"><span>Xitsonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D3%99%D0%BD" title="Фән – teterî" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Фән" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="teterî" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tum mw-list-item"><a href="https://tum.wikipedia.org/wiki/Kasanthulo" title="Kasanthulo – tumbukayî" lang="tum" hreflang="tum" data-title="Kasanthulo" data-language-autonym="ChiTumbuka" data-language-local-name="tumbukayî" class="interlanguage-link-target"><span>ChiTumbuka</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tw mw-list-item"><a href="https://tw.wikipedia.org/wiki/Nyansahufo%C9%94" title="Nyansahufoɔ – Twi" lang="tw" hreflang="tw" data-title="Nyansahufoɔ" data-language-autonym="Twi" data-language-local-name="Twi" class="interlanguage-link-target"><span>Twi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Наука – udmurtî" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Наука" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="udmurtî" class="interlanguage-link-target"><span>Удмурт</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0" title="Наука – ukraynî" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Наука" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraynî" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%86%D8%B3" title="سائنس – urdûyî" lang="ur" hreflang="ur" data-title="سائنس" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdûyî" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Fan" title="Fan – ozbekî" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Fan" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ozbekî" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ve mw-list-item"><a href="https://ve.wikipedia.org/wiki/Saintsi" title="Saintsi – Venda" lang="ve" hreflang="ve" data-title="Saintsi" data-language-autonym="Tshivenda" data-language-local-name="Venda" class="interlanguage-link-target"><span>Tshivenda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Siensa" title="Siensa – venîsî" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Siensa" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="venîsî" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Tedo" title="Tedo – Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Tedo" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Khoa_h%E1%BB%8Dc" title="Khoa học – vîetnamî" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Khoa học" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vîetnamî" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Weetnschap" title="Weetnschap – West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Weetnschap" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Nolav" title="Nolav – volapûkî" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Nolav" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="volapûkî" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Syince" title="Syince – walonî" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Syince" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="walonî" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Syensya" title="Syensya – warayî" lang="war" hreflang="war" data-title="Syensya" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="warayî" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Xam-xam" title="Xam-xam – wolofî" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Xam-xam" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="wolofî" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%A7%91%E5%AD%A6" title="科学 – çînîya wuyî" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="科学" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="çînîya wuyî" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xh mw-list-item"><a href="https://xh.wikipedia.org/wiki/Inzululwazi" title="Inzululwazi – xosayî" lang="xh" hreflang="xh" data-title="Inzululwazi" data-language-autonym="IsiXhosa" data-language-local-name="xosayî" class="interlanguage-link-target"><span>IsiXhosa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%AA%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90" title="მენცარობა – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="მენცარობა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%95%D7%95%D7%99%D7%A1%D7%A0%D7%A9%D7%90%D7%A4%D7%98" title="וויסנשאפט – yidîşî" lang="yi" hreflang="yi" data-title="וויסנשאפט" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="yidîşî" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/S%C3%A1y%E1%BA%B9%CC%81ns%C3%AC" title="Sáyẹ́nsì – yorubayî" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Sáyẹ́nsì" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="yorubayî" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Gohyoz" title="Gohyoz – zhuangî" lang="za" hreflang="za" data-title="Gohyoz" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="zhuangî" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/We%C3%AAtenschap" title="Weêtenschap – Zeelandic" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Weêtenschap" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="Zeelandic" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%A7%91%E5%AD%A6" title="科学 – çînî" lang="zh" hreflang="zh" data-title="科学" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="çînî" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E6%A0%BC%E8%87%B4" title="格致 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="格致" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Kho-ha%CC%8Dk" title="Kho-ha̍k – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Kho-ha̍k" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%A7%91%E5%AD%B8" title="科學 – kantonî" lang="yue" hreflang="yue" data-title="科學" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantonî" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/Inzululwazi" title="Inzululwazi – zuluyî" lang="zu" hreflang="zu" data-title="Inzululwazi" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="zuluyî" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q336#sitelinks-wikipedia" title="Girêdanên navzimanî sererast bike" class="wbc-editpage">Girêdanan biguhêre</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Valahiya nav"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Zanist" title="Li rûpela naverokê binêre [c]" accesskey="c"><span>Gotar</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Got%C3%BBb%C3%AAj:Zanist" rel="discussion" title="Gotûbêj li ser rûpela naverokê [t]" accesskey="t"><span>Gotûbêj</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown " > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Varyanta zimanî biguhêre" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Kurdî/کوردی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-varlang-0" class="selected ca-variants-ku mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zanist&variant=ku" lang="ku" hreflang="ku"><span>Kurdî/کوردی</span></a></li><li id="ca-varlang-1" class="ca-variants-ku-Arab mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zanist&variant=ku-arab" lang="ku-Arab" hreflang="ku-Arab"><span>تیپێن عەرەبی</span></a></li><li id="ca-varlang-2" class="ca-variants-ku-Latn mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zanist&variant=ku-latn" lang="ku-Latn" hreflang="ku-Latn"><span>Tîpên latînî</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Dîtin"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Zanist"><span>Bixwîne</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit" title="Vê rûpelê biguhêre [v]" accesskey="v"><span>Biguhêre</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit" title="Koda çavkaniya vê rûpelê biguhêre [e]" accesskey="e"><span>Çavkaniyê biguhêre</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=history" title="Guhartoyên berê yên vê rûpelê [h]" accesskey="h"><span>Dîrokê bibîne</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Amûrên rûpelê"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Qutiya amûran" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Qutiya amûran</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Amûr</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">Here menuya kêlekê</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">veşêre</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Aksiyon </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Zanist"><span>Bixwîne</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit" title="Vê rûpelê biguhêre [v]" accesskey="v"><span>Biguhêre</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit" title="Koda çavkaniya vê rûpelê biguhêre [e]" accesskey="e"><span>Çavkaniyê biguhêre</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=history"><span>Dîrokê bibîne</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Giştî </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Taybet:Gir%C3%AAdan%C3%AAn_li_ser_vir/Zanist" title="Lîsteya hemû rûpelên ku pê ve girêdayî ne [j]" accesskey="j"><span>Girêdanên li ser vê rûpelê</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Taybet:RecentChangesLinked/Zanist" rel="nofollow" title="Guhartinên dawî di rûpelên ku ji vê rûpelê ve hatine girêdan de [k]" accesskey="k"><span>Guhartinên têkildar</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=ku" title="Dosyeyan bar bike [u]" accesskey="u"><span>Wêneyekî bar bike</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zanist&oldid=1890340" title="Lînka daîmî yê ji bo vê revizyona rûpelê"><span>Girêdana daîmî</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=info" title="Bêhtir agahî di derbarê vê rûpelê de"><span>Agahiyên rûpelê</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Taybet:CiteThisPage&page=Zanist&id=1890340&wpFormIdentifier=titleform" title="Agahdariya li ser qalkirina rûpelê"><span>Qalkirina rûpelê bibîne</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Taybet:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fku.wikipedia.org%2Fwiki%2FZanist"><span>URLya kurt çêke</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Taybet:QrCode&url=https%3A%2F%2Fku.wikipedia.org%2Fwiki%2FZanist"><span>Koda QRyê daxîne</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-electronpdfservice-sidebar-portlet-heading" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-electronpdfservice-sidebar-portlet-heading" > <div class="vector-menu-heading"> Çap bike/derxîne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="electron-print_pdf" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Taybet:DownloadAsPdf&page=Zanist&action=show-download-screen"><span>Wek PDF daxe</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="javascript:print();" rel="alternate" title="Guhartoya çapkirinê ya vê rûpelê [p]" accesskey="p"><span>Guhartoya çapkirinê</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Di projeyên din de </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Science" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q336" title="Girêdana ji hêmana eleqedar yê di embara daneyan de re [g]" accesskey="g"><span>Hêmana Wîkîdaneyê</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Amûrên rûpelê"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Xuyakirin"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Xuyakirin</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">Here menuya kêlekê</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">veşêre</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Ji Wîkîpediya, ensîklopediya azad.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="ku" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r1122241">.mw-parser-output .ambox{border:1px solid #a2a9b1;border-left:10px solid #36c;background-color:#fbfbfb;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .ambox+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+link+.ambox{margin-top:-1px}html body.mediawiki .mw-parser-output .ambox.mbox-small-left{margin:4px 1em 4px 0;overflow:hidden;width:238px;border-collapse:collapse;font-size:88%;line-height:1.25em}.mw-parser-output .ambox-speedy{border-left:10px solid #b32424;background-color:#fee7e6}.mw-parser-output .ambox-delete{border-left:10px solid #b32424}.mw-parser-output .ambox-content{border-left:10px solid #f28500}.mw-parser-output .ambox-style{border-left:10px solid #fc3}.mw-parser-output .ambox-move{border-left:10px solid #9932cc}.mw-parser-output .ambox-protection{border-left:10px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .ambox .mbox-text{border:none;padding:0.25em 0.5em;width:100%}.mw-parser-output .ambox .mbox-image{border:none;padding:2px 0 2px 0.5em;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-imageright{border:none;padding:2px 0.5em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-empty-cell{border:none;padding:0;width:1px}.mw-parser-output .ambox .mbox-image-div{width:52px}html.client-js body.skin-minerva .mw-parser-output .mbox-text-span{margin-left:23px!important}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .ambox{margin:0 10%}}</style><table class="box-Paqij_bike plainlinks metadata ambox ambox-style ambox-Cleanup" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div class="mbox-image-div"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Edit-clear.svg/40px-Edit-clear.svg.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Edit-clear.svg/60px-Edit-clear.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Edit-clear.svg/80px-Edit-clear.svg.png 2x" data-file-width="48" data-file-height="48" /></span></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span">Ji bo ku li gorî <a href="/wiki/W%C3%AEk%C3%AEpediya:Niv%C3%AEsandin_%C3%BB_sererastkirina_gotaran" title="Wîkîpediya:Nivîsandin û sererastkirina gotaran">standard</a> û <a href="/wiki/W%C3%AEk%C3%AEpediya:%C5%9E%C3%AAwaz" title="Wîkîpediya:Şêwaz">rêbazên</a> Wîkîpediyayê were sererastkirin divê ev gotar <b>were paqijkirin</b>.<span class="hide-when-compact"> Çi hewce ye <a href="/wiki/%C5%9Eablon:Paqij_bike/belge" title="Şablon:Paqij bike/belge">were paqijkirin</a> hîn nehatiye nivîsin. Eger hûn karibin, ji kerema xwe re vê gotarê <a href="/wiki/Taybet:EditPage/Zanist" title="Taybet:EditPage/Zanist">sererast bikin</a>.</span> <span class="date-container"><i>(<span class="date">adar 2024</span>)</i></span></div></td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/W%C3%AAne:Magnet_4.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Magnet_4.jpg/250px-Magnet_4.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Magnet_4.jpg/330px-Magnet_4.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Magnet_4.jpg/500px-Magnet_4.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></a><figcaption>Wêneyê mixledûsê</figcaption></figure> <p><b>Zanist</b> an jî <b>zanyarî</b> bi awayekî giştgir tevahiya wê <a href="/wiki/Zan%C3%AEn" title="Zanîn">zanîna</a> îroyî yan ya demekê dî yê mirovî vedigire ko bi şêwazên weha bidest hatiye ko dikarin bihên selmandin û îspatkirin. </p><p>Bi awayekê nemazeyî û bertesik, zanist ew dozen anko sîstema bidestanîna zanînê ye ko li ser bingehê <a href="/w/index.php?title=Ezm%C3%BBnbawer%C3%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ezmûnbawerî (rûpel hê tune)">ezmûnbaweriyê</a> û <a href="/wiki/Emp%C3%AEr%C3%AEzm" title="Empîrîzm">empîrîzmê</a>, <a href="/w/index.php?title=Ceribandin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ceribandin (rûpel hê tune)">ceribandinan</a> û ezmûnan, û <a href="/w/index.php?title=Xweristbawer%C3%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xweristbawerî (rûpel hê tune)">xweristbaweriyeka</a> (naturalîzm) şêwaznasane bidest hatibe. Zanîn ku em bahse wê bikin, divê ku em ta destpêka mirovatiyê herin. Bi taybetî, zanîna me, em ji demên şariştaniyê û pêde, bi pergalî tênin ser ziman. Di demên ku weke dema aqil jî, ev tên hesibandin. Lê di dema ku bahse zanîn û têgihiştina di hundirê wê de tê kirin jî, pirr zêde, dîroke wê dihê dirêj kirin. Ev dîrok, di mejiyê mirov de, di dema ku mirov bidest <a href="/wiki/Aqil" title="Aqil">aqil</a> kirinê kir û êdî hizirkirina wî pêşket, dihêne ser ziman. Aqil ji dema <a href="/wiki/Sumer%C3%AE" class="mw-redirect" title="Sumerî">sumeriyan</a> destpêka wê pirr mazin pêşketiya, Di wê demê de, ku weke demeka şariştanî jî ya, aqilê bi pergal heya û di temen û rengê mitolojiyê de tê ser ziman. Lê di dema sumeriyan de, nivîsên bizmarî hena ku hatina nivîsandin. Bi wan nivîsên bizmarî, jiyane, bawerî, hizir û têgihiştinên xwe bi têgihiştinî nivîsandina. Dema sumeriyan, weke dema pêşî ku têde tîp hatina kifşkirin û bi wan nivîsandin pêşketiya. Dema sumeriyan, weke destpêka wê nivîsandina mirovatiya jî tê dîtin. Care pêşî, wan nivîsandiya. Wan bidest nivîsandînê kiriya. Piştî wan re, êdî demên weke demên şariştanî, wê zûtir pêş bikevin. Ji ber ku sumeriyan bi kifşkirina tîpan û bidestkirin, êdî ew nivîsandinên wan bûna temenê pêşketinên piştre. </p><p>Li ber <a href="/wiki/D%C3%AEcle" title="Dîcle">Dîcle</a> û Firatê şaristaniyên <a href="/wiki/Gut%C3%AE" title="Gutî">gutî</a>, <a href="/wiki/Hur%C3%AE" title="Hurî">Hurî</a> û <a href="/wiki/M%C3%AEtan%C3%AE" title="Mîtanî">mitaniyan</a> pêşketin.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Wan jî, gelek demên pêşketinê buhurandin. Aqilê wan mazin pêşketibû. Di nivîsandin. Gutî, hurrî û mîtaniyan, di demên xwe yên pêşketî de bidest bikarhanîna çerm jî kiribûn. Ev wê heta dema Mediya jî wisa were. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Dema_zanistê"><span id="Dema_zanist.C3.AA"></span>Dema zanistê</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=1" title="Beşê biguhêre: Dema zanistê" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Dema zanistê"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dema zanistê, weke dema ku piştî dema <a href="/wiki/Ronesans" title="Ronesans">ronasanê</a> û <a href="/wiki/Barok" title="Barok">barok</a> ku destpêkiriya û dîroka wê ji sadsale sadsale 18an û hwd tê dest pê kirin a. Di vê demê de, wê felsefe û ankp felseyefeya zanist êdî bi metodên xwe derkeve li holê. Minaq, felsefeya diyelektikê yek ji wan felsefeya. Her wisa, êdî di vê demê de wê bi tememî zanist pêş keve. Zanista ku li ser esas û temenê cerîbandinê êdî pêş dikeve. Dema zanistê, weke dema aqilê ku ji di ancama ceribandinê de hatî bidest xistina jî. </p><p>Piştre zanistên weke <a href="/wiki/Immanuel_Kant" title="Immanuel Kant">Kant</a>, <a href="/wiki/Georg_Wilhelm_Friedrich_Hegel" title="Georg Wilhelm Friedrich Hegel">Hegel</a>, <a href="/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx">Marx</a> û hwd wê derkevin û wê hizrên xwe bênina ser ziman û wê bihizrên xwe re demekê bidina destpê kirin. Zanyarên weke <a href="/wiki/Albert_Einstein" title="Albert Einstein">Albert Einstein</a>, <a href="/wiki/Sigmund_Freud" title="Sigmund Freud">Sigmund Freud</a>, û hwd, wê demekê bidina destpê kirin. Einstein bi fizikê wê hizrên xwe bêne ser ziman Teoriya Dîtbarî û ankû 'rolatîvît' ya wî ya.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Fureud jî psikanalizê pêş dikeve.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Piştre Marks Blank, wê Kuantumê, teoriya wê bi ya fizikê çê bike. </p><p>Ev dem, weke dema sadsale 19an jî tê binavkirin. Sedsalên 18an û ya 19an weke sedsalên zanist û pêşketina wê ne. Piştre jî, wê ev pêşketina van srdsalan wê heta sedsale 20an jî bidomê. Di êdî di sedsalan de, wê felsefe bi rengê felsefeya zanist û ku bi tememî li ser esasê ceribandinê bi rê ve diçê û pêş dikeve wê bi pêşve biçe. Ceribandin, êdî weke rêbazeka giring ku di de kifşkirina. Di ancama wê de, fizîk, teknolojî, jiyannasî û hwd, weke beşên ku bi zanistî pêş dikevin in. Di ancama wê zanin û zanist û felsefe û û dîroka wê de ev pêşketin dibêt.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Rêbazên_zanistî"><span id="R.C3.AAbaz.C3.AAn_zanist.C3.AE"></span>Rêbazên zanistî</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=2" title="Beşê biguhêre: Rêbazên zanistî" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Rêbazên zanistî"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Rêbazên felsefekî, rêbazên fêr û cerbê bûn. Bi taybetî, weke rêbaza vacê û ankû mentiqê, wê di temenê dîtin û bi çavdîtinê re wê pêş bikeve. Li ser wê re jî, di temenê fahm kirina wê de, naskirin û bi wê re fêrbûn, wele rênbazê wê ya bû. </p><p>Ev rêbaza cerbê û fêrê, wê piştre jî, pêş bikeve. Li ser wê re zaynarî wê pêş bikeve. Zanyarî, di temenê ceribandinê de û bi wê re weke ku di roja me de tê gotin "deneyê" re pêş bikeve. Bi wê re, bi zaynariyê re di temenê ceribandin û deneyê re, care pêşî, gotina "kûbay" ketina jiyanê de. Kûbay, weke jînda û ankû mirov jî bê ku di nav de, tişta ku li ser wê bi ceribandinî rêzbaz tê pêşxistin a. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Teknolojî"><span id="Teknoloj.C3.AE"></span>Teknolojî</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=3" title="Beşê biguhêre: Teknolojî" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Teknolojî"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="boilerplate" id="catmore"><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Searchtool.svg/15px-Searchtool.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Searchtool.svg/23px-Searchtool.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Searchtool.svg/30px-Searchtool.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></span></span> <i>Gotara bingehîn: <a href="/wiki/Teknoloj%C3%AE" title="Teknolojî">Teknolojî</a> </i></div></dd></dl> <p>Teknolojî, divê ku mirov weke ancamake giring ku di ancama wê pêşketina serdem û dema zanistê de ya. Teknolojî, bi wê êdî serdestiya wê li jiyanê bûya. Înternet pêşketiya. Bi wê re gelek cûreyên din ên teknolojiyê pêşketina. </p><p>Serdema pêşiya pêşketina teknolojiyê di sadsale 20an de destpê dike. Lê serdema wê ya duyem ji sale 1950 û hwd, dest pê dikiriya û di vê demê de rengên teknolojuyê û awayên wê pêşketina. Înternet yek ji wan a. Telefonên berîkan yek ji wan in. Şandina peykan li azmana bi ragihandin û TV'yan û hwd jî bûya. </p><p>Lê teknolojî, bûya temeneki giring bû pêşketina bilojiyê jî. Hemû amûr û tiştên ku bi wan lêkolîn tê kirin bi kifşkirinên teknolojiyê û teknikî re pêş dikeve. Minaq, amûşrên lêkolînî ên bo biolojikî û hwd jî ji wê na. </p><p>Endazyarên Kalîforniyayê dixwezin di hefteyên bê da, destbi çêkirina riyek azmayišî bi navê sîstema veguhestina Haypirlûp, bikin ku 150 milyon dolar jê ra pêwîst e, sîstema han dê jibo veguhestina misafiran di nava lûleyek ku hewa têda tune ye û bi leza dengê diçe, were bikaranîn. Dema di sala 2013an da, jibo cara yekem Alvin Mask, behsa çêkirina Haypirlûpê kir, fikra wê wek ixtiraek ecêb û terhek ku nikare pêkwere û dê tu carî jî nexebite, hate dîtin. Lê aniha bûdceya çêkirina vê sîstema veguhestinê amade buye û emê di demeke pir kin da, mînaka azmayišiya wê bibînin. Yekem mesîra azmayišiya teknolojiya veguhestina Haypirlûpê (HTT) dê bi dirêjahiya 8 kman li Kalîforniyayê û di dema çend hefteyan da, were çêkirin. Terrahên vê teknolojiyê dixwazin 10 milyon kesan ji riya HTT'yê ku li geliyê Quayê ye, istifade bikin. Li gor gotina Alvin Mask, di dawiyê da jî dê mesafeya 610 km'iya navbera Losancilis û Sanfiransîskoyê di dema 30 deqeyan da were qedandin û dê misafir bi leza 2 qasî ji balafirê zûtir ber bi meqseda xwe herin. Leza Haypirlûpê jibo veguhestina misafiran di navbera 2 cihan da, 1200 km di seetek da ye. Di vê sîstemê da lûleyek pir dirêj heye ku hewayê nava wê hatiye valakirin û rewša nava lûleyê xele' e(vacume). Lûle tehrek hatiye çêkirin ku di hewayê da daliqyayî be û ji erdhej yan jî rewšên nebaš yên hewayê, were parastin. Misafir, yek yek yan jî kom kom di cihek taybet da disekinin û pašê bi alîkariya megnitek mezin ber bi jor diçin û dikevine hindirê kepsûlan. Di nava her kepsûlek da, 6-8 kesan cî dibin û di dema 30 saniyan da, misafir peya û siyar dibin. Jibo her mesîrek jî, serê her merivî 20$ distînin. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jiyannasî"><span id="Jiyannas.C3.AE"></span>Jiyannasî</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=4" title="Beşê biguhêre: Jiyannasî" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Jiyannasî"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="boilerplate" id="catmore"><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Searchtool.svg/15px-Searchtool.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Searchtool.svg/23px-Searchtool.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Searchtool.svg/30px-Searchtool.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></span></span> <i>Gotara bingehîn: <a href="/wiki/Biyoloj%C3%AE" title="Biyolojî">Biyolojî</a> </i></div></dd></dl> <p>Jiyannasî, di dewama wê de pêş dikeve. Lê Jiyannasî, ji wê pirr sûd digirê. Î ro, weke ku çawa gelek cûreyên teknolojiyê weke înternet û hwd pêşketina, her wusa, di qada jiyannasiyê de jî, pêşketinên weke genetikî ku weke şoreşê tên hasibandin di vê warê de bûna. </p><p>Îro, li ser pêşketinên jiyannasiyê re, di qada beşkirin û ankû şifakirinê de û dermankirinê de jî, gavên mazin hatina avêtin. Bi wê re jî, ji nexweşiyên weke pênceşêrê û hwd re jî, li ser çareyên wan ku wê çawa derman were kirin û başkirin bibe, li ser lêkolîn tên kirin. Bi wê re jî, li ser dermanan jî, lêkolîn tên kirin. Pêşketinên weke genetik û hwd jî, ji van re derfeteka mazin diafirêne ku werina pêşxistin. <a href="/wiki/Genet%C3%AEk" title="Genetîk">Genetîk</a>, di salên 1960î hwd de, ji aliyê Creg û Biston ve hatina pêşxistin. temenê wê hat avêtin. Piştî wan re jî, li ser lêkolînên wan re lêkolîn hatina kirin û pêşketinên hê maztir bûn. Lê ew weke destpêkê bûn. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Civaknasî"><span id="Civaknas.C3.AE"></span>Civaknasî</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=5" title="Beşê biguhêre: Civaknasî" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Civaknasî"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Civaknasî, dîroka wê bi dîroka şariştaniyê re dest pê dike. Di dema sumeriyan de, pêşketineka wê hin bi hin tê ser ziman. Bi teybetî, di dema gutî û hurrî û mîtaniyan de, divê ku em bahsê ve bikin. <a href="/wiki/H%C3%AArodotos" title="Hêrodotos">Hêredotos</a>, di pirtûkaya xwe <i>Dîrok'ê de, bahse civaknasiyê dike. Bi taybetî, di dema ku bahse Medya û keyê wê <a href="/wiki/Deyoses" title="Deyoses">Deyoses</a> dike, dibêje ku "Wî gotiya ku ezê xwe bidima civakasiyê û pêşxistina wê."<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/Al%C3%AEkar%C3%AE:%C3%87avkan%C3%AE" title="Alîkarî:Çavkanî"><span title="Ji vê îdiayê re çavkaniyên pêbawer hewce ye. (adar 2024)">çavkanî hewce ye</span></a></i>]</sup> Bi vê rengê pêşketina wê heya. Bi teorîkî, pêşketina wê, bi felsefê re êdî ji van deman û de, wê zêdetir bidest pêşketina xwe bike.</i> </p><p>Di demanên piştî zayinê de, bi teybetî, emê bibînin ku hê zêdetir, ev pêşketin heya û pêşketiya. Zanistên weke <a href="/wiki/%C3%8Ebn%C3%AE_Ru%C5%9Fd" title="Îbnî Ruşd">Îbnî Ruşd</a>. <a href="/wiki/%C3%8Ebn_S%C3%AEna" title="Îbn Sîna">Îbn Sîna</a> wê li ser civaknasiyê bisekin in. Bi taybetî Bawê <a href="/wiki/D%C3%AEnewer%C3%AE" title="Dînewerî">Henifê Dînewerî</a>, divê ku m bi taybetî bahse wî bikin. Lê berî wî jî di dema Xwe Mazdek, wê li ser têkiliya di nava mirov û civatê de bisekinê. Wê di temenê têgihiştinî çînî de wê li ser bisekinê. Di dema Mazdek de, wê mazdek bibêje ku "xaniyên key tişî zêr in lê xalkê di bin destê desthilatdariya wî bixizanî dijîn." Bi gotinên bi vî rengî wê balê bikişêne li ser civaknasiyê û pêşketin û jiyane civatê. Piştre jî, Zaneyên weke <a href="/wiki/%C3%8Ebn_Xeld%C3%BBn" title="Îbn Xeldûn">Îbn Xeldûn</a>, wê di pirtûka xwe ya bi navê "mûqaddîma" de jî, em çerçoveyeka xort ya civaknasî dibînin. </p><p>Di sadsale 20an de, wê zaneyên civaknasiyê wê derkevin. Bi teybetî, wê bi teorîkî li ser mijarê bisekin in. Civaknasin weke <a href="/w/index.php?title=Gordon_Childe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gordon Childe (rûpel hê tune)">Gordon Childe</a>, <a href="/wiki/Max_Weber" title="Max Weber">Max Weber</a> û hwd çend ji wan civaknasan in. Wê dîroka wê civaknasiyê binivîsênin û wê temenê wê bi darêjkên wê yên civakî û civakî pêş bidixin. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zanista_ramyariyê"><span id="Zanista_ramyariy.C3.AA"></span>Zanista ramyariyê</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=6" title="Beşê biguhêre: Zanista ramyariyê" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Zanista ramyariyê"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Zanista ramyariyê, ku em bahse dîroka wê bikin, divê ku em dîroka wê herina heta dema sûmeriyan. Bi taybetî, emê bi hizirî û teorîkî pêşketina hizra wê, di demên berê zayinê de di sadsalê 5min pêde, di temenekî hemdemiya dema me de em dibînin. <a href="/wiki/Hom%C3%AAr" class="mw-redirect" title="Homêr">Homêr</a>, di pirtûkên xwe yên bi navê <a href="/wiki/%C3%8Elyada" title="Îlyada">Îlyada</a> û <a href="/wiki/Od%C3%AEseya" title="Odîseya">Odîseya</a> û hwd de, dimenekî têne ser ziman. Her wisa, <a href="/wiki/Ar%C3%AEstotel%C3%AAs" title="Arîstotelês">Arîstotelês</a>, siyaseta demê dîmenekî wê di nivîsandinên xwe de daye der ziman. <a href="/wiki/Platon" title="Platon">Platon</a>, di pirtûka xwe ya mezin ku ji axiftinên sokrat pêktên, wê dîmenekî pirr mezin ê desthilatdariyê di temenê nêzîkatî û têgihiştina wê de bide ser ziman. Di pirtûka <a href="/wiki/Ar%C3%AEstofanes" class="mw-redirect" title="Arîstofanes">Arîstofanes</a> ya bi navê "Şerên peleponêsê" de, ku bahse şerên di navbera <a href="/wiki/At%C3%AEna" title="Atîna">Atîna</a> û <a href="/wiki/Sparta" title="Sparta">Sparta</a> de dike de, ku ev şer bi salan didom in, bahse rêveberî û gavavêtinên wan dike. </p><p>Ji aliyê felsefe ve hanîna wê ya li ser ziman, wê bi vê yekê, di demên piştre zêdetir bibe. Îbn Xeldûn bixwe jî, di pirtûka xwe ya bi navê mûqaddîma de di çerçoveya wê de hin gotinna xwe jî dihêne ser ziman. Her wisa <a href="/wiki/Ehmed%C3%AA_Xan%C3%AE" title="Ehmedê Xanî">Ehmedê Xanî</a>, jî bahse wê dike û di temenê ku mazinbûna zaneyên mezin ê civatî ku pêşengiya civatê bikin de têne ser ziman. Gotina "ku heba siltanekê meyê heba li ser serê me, .." di berhema wî ya <a href="/wiki/Mem_%C3%BB_Z%C3%AEn" title="Mem û Zîn">Mem û Zînê</a> de di buhurê û ji dil dihêne ser ziman. </p><p>Bi taybetî, di dema sedsale 20an û pê de, wê bi zanistê beşên zaniyariya siyssetê werina vekiirn û siyasete were xwandin. Wê di derbarê felsefe siyasetê û ankû ramyariyê de wê wê were pêşxistin. desthiatdariya siyasî 20an, bi zaninekê bi rê ve herê. </p><p>Ramyarî, li ser esas û nirxên civatî ên pêşketî na tê kirin. Bi wê re tê meşandin. Ramyarî, bi taybetî, civate ku di nava wê de tê kirin, divê ku zimanê wê hilde cidiyetê û gotin û têgihiştina xwe bi wê bêne ser ziman, da qana ew ramyarî bibe ya wê û bi navê wê. Di temenê parastina ziman û dîrokê de û buhurandina li demên pêş de ramyarî bi pergalî û bidestê rêveberiyê karekî giring dike û roleka giring dileyizê. Zimanê ramyariyê, bi qasî gotinên bi navê têgihiştinê di wê de tên ser ziman û giringiya wan, her wusa, giirngiya bikarhanîna zimanê civatê jî weke wê heya û ji wê zêdetira jî<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><b>Pêlên Mejiyê me</b> </p><p>Pêlên Mejî, wek pêlên din, bi riya ferekans û berahiya wan, tên pîvandin. Pêlên Mejî dabeşbûne ser 4 desteyan: Beta, Alfa, Teta û Dilta’yê ku eger em karibin aliyê xwe yê qenc û çendalî, baş nas bikin, hingî emê karibin di demên pêwîst da, bigihîjin her yek ji pêlên navbirî. </p><p><b>Pêlên Beta:</b> </p><p>Piraniya dema ku em hişyar in, em di rewşa Beta’yê da ne ku tê da pêlên Mejî bi ferekansa 13-39 Hertzan, dihejhejin. Di rewşa Beta’yê da, baldariya me zêdetir liser dinyaya derve, fikarên rojane û bi gotineke din liser karubarên mantiqî yên nîvbazineya aliyê çepê mejiyê me, disekine. </p><p><b>Pêlên Alfa:</b> </p><p>Pêlên Alfa, wek pireyekê ne ku di navbera zaniyarî û derzaniyariyê(zanînê ku bêhemdî têne mejiyê merivan) da pêwendî çêdikin. Dema ku em bêhna xwe distînin, pêlên mejiyê me ji pêlên Beta ber bi pêlên Alfayê diguherin û di wê rewşê da, ferekansa wan di navbera 8-12 Hertzan e. Di rewşa Alfa’yê da tam berevajî haleta Beta’yê, em bi dem û cihan ra sînordar nînin. Ev pêl, me ji nîvbazineya mantiqiya aliyê çepê mejiyê, azad dike û dihêle ku em bigihîjine beşa nîvbazineya aliyê rastê mejiyê ku tê da berhemanîn û têderxistin bi awayeke bihêztir pêktê. Nîvbazineya aliyê rastê mejiyê, dikare wêne û dengên ku li derveyî tixûbên sînordarê mirovan e, werbigre. Lewma jî di vê haletê da, raman, hîs û kiryarên me, nû û ciyawaz in, tevlihevî û gêjbûn, kêmtir e û bihîstina dengên derve hêsantir e. Mejî di dema bêhnvedanê ya di haleta Alfa’yê da ye. Piraniya hunermend, zaniyar û sporvanên serkeftî jî, yan bi hemdê xwe yan jî bêhemdê xwe, xwe dixine haleta Alfa’yê ku karibin baştirîn berhem û kirinan pêkbînin. Pêlên Alfa’yê, jêder û çavkaniyên berhemdarî, bileztirkera fêrbûnê, baştirkera rewşa ruh û sebeba daxistina steresan in. Rewşenbîrî, nasîn bi riya ihsasan, îlham û hwd bi pêlên Alfa’yê tên şirovekirin. </p><p><b>Pêlên Teta:</b> </p><p>Pêlên Teta, bi ferekansên 4-7 Hertzan, girêdayî kûrtirîn ceribandên Medîtêyşin û berhemdariyê ne. Pêlên Teta, ji pêlên Alfa û Beta’yê aramtir in û berahiya wan mezintir e. Gihîştin bi pêlên Teta’yê, zêdetir di dema razan û xewê da, mumkin dibe. </p><p><b>Pêlên Dilta:</b> </p><p>Pêlên Dilta, pêlên derzaniyarî û pergala pêwendî bi zaniyariyên çendalî ne. Ew xwediyê bilindtirîn berahî û kêmtirîn Ferekansan(4-5 Hertzan) in. Ferekansa wan, tu car nabe sifir çimku ferekansa sifir, tê wateya mirinê. Pêlên mejiyê kesan di rewşa bêhişî û komayan da dişibe pêlên mejiyê yên Dilta. Yên ku Yogakerên profîşnal in, dikarin bi hemdê xwe, xwe têxine haleta pêlên Dilta’yê. Ew dikarin germahiya bedena xwe û hejmara lêdana dilê xwe, tenzîm bikin û xwe têxine haleta mirinê û cardin jinûva xwe vejînin. Pêlên Dilta, kûrtirîn haleta xewa giran û kûr in. Ev pêl, jêder û sedemên gelek kirinên sosret, ceribandinên nêzîkî mirinê, pêşbînî, têderxistinên balkêş, bi dinyayê ra yekbûn, kemilîna kesayetiyê, şifa û hwd in. </p><p><b>Deriyê mejiya xwe, tenê ji tiştên hûn hez dikin ku biqewimin ra vekirî bihêlin.</b> </p><p>Bi Kontrolkirina Pêlên Mejî, mirov dikare çi bike? Dema ku em dixwazin razên, berê pêlên Beta, aktîv dibin, hêdî hêdî pêlên Alfa xuya dibin û paşê jî Teta û Dilta. Dema em ji xewê hişyar dibin, pêlên mejiyê me, berevajî dema paldanê, ji Dilta ber bi Teta û Alfa û di dawiyê da jî ber bi Beta’yê tên guhertin. Di dema hişyarbûnê da, hin şêwazên veguhertina pêlan ji haleta bilez û tevlihev ya Beta’yê ber bi rewşên aramtir yên wek Alfayê hene. Em dikarin bi riya kansantrêyşinê, xwe aram bikin, tirs û xofan, ji xwe dûr bikin û tevliheviya derûna xwe bi wê şêwazê aram bikin. Bikaranîna hevokên erênî û hwd dikare bibe sedema windabûn û derketina ramanên neyênî û wêranker. Bi gotineke din, gava ku em fikir û hîssên neyênî, çi ji hindir, çi ji derveyî xwe, werdigrin, emê karibin bi kontrolkirina pêlên mejiyê xwe, cardin aram bibin û vegerin rewşa hêsaybûn û rehetiyê. Wek mînak: Dema hûn ditirsin ku negihîjine hedef û armanca xwe, xeyala zêna we, wêneyek ji serketina we ye û dubarekirina vê hevokê dikare bibe sedema pêkhatina wê: Ezê bigihîjime armanca xwe. Fikrên we, enerjiya pêlên elektromegnetîk e ku pêlên wekhev yan hevalî, ber bi aliyê xwe va kaşdike. Jibo her fikreke taybet, ferekanseke taybet heye. Qanûn û yasaya kaşkirinê li ramanên we dinêre û ligor wan tevdigere, loma jî timotim liser daxwazên dilê xwe bisekinin, liser wan bifikirin, wisa bizanin ku hûn gihîştine armancên xwe û pê kêfxwaş jî bibin. Bi ramanên erênî, pêlên bihêz, erênî û avaker, ji gerdûnê ra bişînin heya tiştên ku hûn dixwazin pêkwerin. Ligor teoriyên nû yên zanistî û fîzîka kuwantomê, her tiştê ku li cîhanê heye, cureyek ji enerjiyê ye. Hemû kelmelên derdora me, di asta mûlûkûliya xwe da, enerjiyên hejhejok in. Fikir û raman jî cureyek ji enerjiyan e ku dihejheje. Ramanên cihê, xwediyê pêl û ferekansên cihê ne. Hejhejên fikran, ji bihêztirîn û rêkopêktirîn hejhejên gerdûnê ne. Her wisa ku hûn bi hilbijartina pêlên taybet, dikarin şaşe û şebekeyên cihê yên radiyo û televizyonan, werbigrin û bibînin, bi guhertina dirêjahiya pêl û ferekansên zên û ramanên xwe jî, hûnê karibin di jiyana xwe da, derfet û rewşên nû biafirînin. Ligor qanûna kaşkirin û cezbê, ramanên we dikarin hejhejên(irtiaşên) ku dişibin wan, werbigirin û veguherînin rastiyên jiyana we. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tendurîstî"><span id="Tendur.C3.AEst.C3.AE"></span>Tendurîstî</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=7" title="Beşê biguhêre: Tendurîstî" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Tendurîstî"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Tendurîstî, di destpêka jiyana mirov de pêşektina wê dibê. Di dema ku devereka me, birindar dibe, em hewl didin ku wê baş bikin. Dema ku ji deverkê xwûn di herikê, em pêşî dikin ku wê xwûnê bidin sekinandin. Di serdema dema sumeriyan de wê mirovên ku êdî başkirinê bikin, wê pêş bikevin. Bi taybetî, wê vê yekê êdî weke karekî bidina berxwe. Lê dem ku tê sadsale 6an û hwd, êdî wê bi zanistî pêşketina wê bibe. Tendurîst, yê ku rêgezên nêzîkatiyê bi navê "<a href="/wiki/Sonda_H%C3%AEpokrat%C3%AE" title="Sonda Hîpokratî">Sonda Hîpokratî</a>" bû, fîlozofê serdema antîkî ê <a href="/wiki/H%C3%AEpokrat" title="Hîpokrat">Hîpokrat</a> bû. Wî, ev pêşxist. Piştre jî, ev weke temenekî giring, di hemû beşê tendûrîstiyê de ên ku heta roja me afirîna de bicih bûya. </p><p>Bi felsefîkî ji, wê zanyar li ser bisekin in. Herî zêde ku ne bin 22 berheman re nivîsandiya Bawê henîfê Dînwerî, wê bi teybetî çend berhemên wî tenê li ser dermankirin û şifakirinê bin. Weke wî, Îbnî Ruşd û îmanê Xezalî jî çend gotin li ser wê gotina. Bi taybetî, ji dû aliyan ve li ser hatiya sekin. Aliyê pêşî başkirina laş û ankû fizîkî ya. Aliyê din jî başkirina giyanî û ankû derûnî ya. Heta roja me jî, ku divê ku em genetikê jî weke pêşketineka di temenê tendûrîstî û pêşketina dermankirin û başkirina wê de bênina ser ziman, pêşketinên mazin bûna. Di roja me de, li ser pirr nexweşiyên weke pênceşêrê ku dihat gotin dermanê wan tûna ya êdî hin bi hin dermanê wan tê çê kirin. Yanî, êdî bi wê re jiyane mirov bi awayekî hê baştir bi tendûrîs bi rê ve diçê. Çend ku tndûrîst pêş dikeve, her wusa, êdî mirov jî ji nexweşiyên xwe re çareyan dibîne û bêhtirî bi başî êdî dijî. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Derûnî"><span id="Der.C3.BBn.C3.AE"></span>Derûnî</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=8" title="Beşê biguhêre: Derûnî" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Derûnî"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Derûnî, û ankû bi navê ku tê naskiirn psikolojî, weke aliyekî giring ê mirov ku bu tendûrîstiya mirov ve tê ser ziman a. Di sadsale 20an de, mirovên weke Sigmond Freud, navê wan bi psikanaliz û danîna temenê wê re navê wan derket. Lê dîroka wê berî wî jî hebûya. Bi teybetî, gelek zaneyên weke Baweê Henîfê Dînewerî, Îbn Sîna, Îbnî Ruşd û hwd jî li ser wê sekinîna û jî aliyê giyanî û ankû derûnî ve ew kirina ku bênina ser ziman. </p><p>Nexweşiyên ku weke xweşiyên derûnî na, nexweşiyên depresyonê û hwd hena. Bi teybetî, di sadsale 20an û pêde, derûnî, weke beşek giring a tendurîst di jiyane mirov de bicih bû. Mirovên ku derûniya hinekî xirab bû, berê di nava kurdan de ji wan re "dîn" dihat gotin. Ji ber vê yekê û gotinên bi vî rengî, piştre jî, gelek mirovan, ji bo ku ev gotin ji wan re newê gotin, piştre ku pirsgirêkên wan hebûna jî, ne hiştin ku were li berçav. Bi wê yekê, her pirsgirêkênx we di nava xwe de dijiyan. Lê di sadsalêe dawiyê de hin bi hin di vê warê de jî pêşketineka giring di temenê başkirin û ankû li ser derûniyê sekinîn pêşket. Mirovên weke <a href="/wiki/Sigmund_Freud" title="Sigmund Freud">Sigmund Freud</a>, <a href="/wiki/Erich_Fromm" title="Erich Fromm">Erich Fromm</a> û hwd, çend ji wan derûnvanên dema me na ku gelek berhem jî nivîsandina û li şûn xwe hiştina. Hê jî, di gelek warên derûniyê de nîqaş tên meşandin ku werre hê pêşxistin. Civeteka ku hemdem û pêşketî, wê hertimî pirsgirêkên derûnî pirr zêde di nav de rûbidin. Ji ber vê yekê, weke pêwîstiya pirr giring êdî lê tê nerîn. </p><p>Di temenê ceribandinên derûnî de, bi mirovan re gelek sawalên weke meymûn, sa û ankû kuçik û hwd jî dihên bikarhanîn, Bi teybetî, ji her aliyê ve dihê xwestin ku were fahm kirin. Derûnî nexweşiya jiyane mirovên jiyane dema hemdem a. Ji ber ku di dema hemdem de pirsgirêkên hizirkirinê gelek in. Ji ber vê yekê weke Depresyon, stress û hwd, çend ji wan nexweşiyên ku dikarin bibina temenê nexweşiyên fizîk jî diafirin. Hatiya kifşkirin ku stress dikarê bibe temenê wê ku xwûn herê ser mejî.<sup id="cite_ref-:0_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Stêrnasî_û_fizîk"><span id="St.C3.AArnas.C3.AE_.C3.BB_fiz.C3.AEk"></span>Stêrnasî û fizîk</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=9" title="Beşê biguhêre: Stêrnasî û fizîk" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Stêrnasî û fizîk"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Stêrnasî, weke beşeka giring ku di dema sumeriyan de jî pêşketiya. Di demên berê de û ankû di dema sûmeriyan de, li stêran dinerîn û roj û dema xwe kifş dikirin. Ev kevneşopî, heta roja me jî, di nava kurdan de pirr mezin hebûna xwe dide domandin. Di dema Sûmeriyan de, dihat bawer kirin ku "dinya weke tepsiyekê rast a." Dihat gotinku stêr û cîhan û ankp gêrverk hemû, bi azmanan ve dalaqandîna. Ev bawerî jî, hê jî, di nava kurdên botanê de mazin dijiya. Dihat zanîn. Stêr, weke amûrna û ankû tiştan ku baxtê mirov jî dihat kifşkirin bi wan, Bi vî rengî dihat bawer kirin. Ji ber vê yekê, "fal" pêşketina. Yanî, bi wan pêşaroja xwe dîtin û hwd. Di dema Mediya de, Rêmildan hebûna. Rêmildar, mirovên ku li azmanan û stêran dinerîn û dizanîn ku wê sibaroja me çawa bê. </p><p>Piştre ev zanînên bi stêrzaniyê re, wê pêşbikevin û wê fizîkê û zagonên wê pêş bixin. Mirovên weke <a href="/wiki/Nicolaus_Copernicus" title="Nicolaus Copernicus">Copernicus</a>, <a href="/wiki/Galileo_Galilei" title="Galileo Galilei">Galileî</a> û û hwd, wê ji wê rewşê gav biavêjin û hinekî bi pêş de herin û fahm bikin. Bi wê re, wê hewl bidin ku ka rewşa azmana çawa ya. Piştre di domana wan de, mirovên weke Einstein, wê werin û bi teybetî, destûrên fizîkî bi awayekî pirr mezin bidina kifşkirin. Nivîsandina wan, wê weke şoreşekê were dîtin. Di rastiyê de jî wusa bû. Piştre, ev rewş, wê di sedsale me de, bibe temenê ku heta ku mirov bi kiştên fezeyê herê serheyvê û li dunyên din ê dervî me rêwîtiyê li wan bike. Bi vê yekê re, êdî cihane di dervî me, zanîna me, di derbarê wê de mezin bû û pêşket. Îro fîzîk, weke beşeka giring a aliyê pêşketina mirovatiyê ya. </p><p><b>Teqîna mezin, Xwexwe avabûna Gerdûn û Teoriyên <a href="/wiki/Stephen_Hawking" title="Stephen Hawking">Stephen Hawking</a></b> </p><p>Zanista mirovan, gihîştiye asteke wisa ku bikare şiroveyên grîng liser gerdûnê bike. <a href="/wiki/Gerd%C3%BBn" title="Gerdûn">Gerdûna</a> derveyî xeyalan, terikî û bêsînor. <a href="/wiki/St%C3%AAr" title="Stêr">Stêrkên</a> bêhejmar yên ku hûn li esmanê dibînin, tenê 3 hezar ji 300 milyar stêrkên kehkeşana Kadizê ne. Di gerdûnê da derdora 100 milyar kehkeşan hene. Mirovahî timotim jixwe pirs kiriye ku: Gelo ev gerdûn ji berê va jî wiha buye, yan jî her tişt ji cihekê û ji nişkava çêbuye. Têderxistin û keşfa vê yekê ku gerdûn bi derbasbûna demê ra berfireh dibe, di destpêka sedsala derbasbuyî da, bû sedema mitalan. Ligor keşfa fîzîknasan, diviya ku gerdûn di dema berê da û ji mezinahiyeke pir biçûk va, jidayik bûba. Mijara ku behsa destpêka gerdûn û sosretbûna mezinahî û çawaniya avabûna wê dikir, mirovan xiste fikarên hûr û kûr, ku gelo destpêka gerdûnê çawa buye. Aniha piştî gelek <a href="/wiki/L%C3%AAkol%C3%AEn" title="Lêkolîn">lêkolîn</a> û fikarên kûr, em gihîştine bersivek ku <a href="/wiki/Teq%C3%AEna_Mezin" title="Teqîna Mezin">Teqîna Mezin</a> jê ra tê gotin. </p><p><b>Teqîna mezin, çî ye?</b> </p><p>Li,gor teoriya <a href="/wiki/Teq%C3%AEna_Mezin" title="Teqîna Mezin">Teqîna mezinê</a>, gerdûn ji teqîna rûxar yan hecmeke pir biçûk ku mezinahiya wê ji kunên ser postên mirov jî biçûktire, bi germahî û <a href="/wiki/Bariste" title="Bariste">baristeyeke</a> pir pir mezin, destpê buye. Ligor vê teoriyê, pêkhatin û çêbûna fezayê, dişibe pifkirin û mezinkirina rûbara pifildankekê û madde jî di nav û <a href="/wiki/Robar" title="Robar">rûbara</a> derveyî fezaya ku berebere vedibe û berfirehtir dibe ne, wek zerreyên tozê ku li ser rûbara pifildankê ne, ev teqîn ne wek teqîna fezayeke vala ye belke feza jî tevî vê teqînê jidayik buye û di dema berfirebûn û vebûnê da jî, <a href="/wiki/Made_(k%C3%AEmya)" title="Made (kîmya)">maddeya</a> han bi xwe ra vediguhezîne. Li gor baweriya fîzîkzanan, dem jî bi Big Bangê ra, destpê buye. Piraniya zaniyaran, teoriya Teqîna Mezinê, pejirîne. Şirove û mînakên <a class="mw-selflink selflink">zanistî</a>, pir pir zelal û eşkere bûn, loma jî di sala 1951an, ofîsa dêra Katolîkan jî ragihand ku teoriya <a href="/wiki/Teq%C3%AEna_Mezin" title="Teqîna Mezin">Teqîna mezinê</a>, li dijî <a href="/wiki/%C3%8Enc%C3%AEl" title="Încîl">Încîlê</a> nîne. Heta despêka sedsala 19an, xelk wisa dizanîn ku gerdûn, neguherbar û sabit e. Di sala 1915an da dema ku Teoriya Nisbiya Einstein, behsa pêkhate û çawbûna <a href="/wiki/Valageh" class="mw-redirect" title="Valageh">feza</a>, dem û cazibeyê kir, hingî dibêtiya haletên din jî, derket holê. Bi pêşkêşbûna teoriya nisbiyetê, îdî feza dikarî berfireh bibe yan jî were ser hev. Di sala 1917an da, stêrnasek bi navê Willem de Sitter, teoriya nisbiyetê, esas girt û nîşan da ku gerdûn dikare berfireh bibe. Di sala 1922an da jî matematîknasek bi navê <a href="/w/index.php?title=Aleksander_Friedmann&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aleksander Friedmann (rûpel hê tune)">Aleksander Friedmann</a>, ji riyên pir hêsantir, karî bigihîje heman encamê. Encama ku <a href="/w/index.php?title=Georges_Lemaitre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Georges Lemaitre (rûpel hê tune)">Georges Lemaitreê</a> feleknas, di sala 1927an gihîşte wê jî, wek ya berê bû. Ev pêngav, derbarê pejirandina dîtina gerdûna neguherbar da, wek guhertineke mezin dihate dîtin. Bi baweriya Georges Lemaitre, eger em vegerine dema rabirduya gerdûnê, divê maddeya gerdûnê di mezinahiyeke pir biçûk da, berhevî ser hev bûbe û tê da teqînek qewimîbe. Herçend ev dibêtî û îhtîmal, haleteke sosret ji gerdûnê radixiste ber çavan, lê ligor venêrîn û lêkolînên dema ku em têda ne, nibû. Sedemên ku em dibêjin, Big Bang, qewimiye, çi ne? Encamên 3 lêkolînên ku di sedsala derbasbuyî ji aliyê <a href="/wiki/Kr%C3%AEstofor_Kolumbus" title="Krîstofor Kolumbus">stêrnasan</a> va hatine gotin, bû sedema vê yekê ku em misoger bibin ku gerdûn bi Big Bangê despêbuye. Ya yekem ev e ku gerdûn, bi derbasbûna demê ra, berfireh dibe, ev jî tê vê wateyê ku fezaya navbera kehkeşanan, timotim mezin û mezintir dibe(ji despêkê heya niha û virha jî). Berfirehbûna gerdûnê jî bû sedem ku em qebûl bikin ku beriya berfirehbûnê, her tişt di derekê da li cem hev bûye. Ya duda jî ev e ku, teoriya Big Bangê, dikare zêdebûn û belavbûna Helium û Dotrium(îzotopa Hydrogenê) di gerdûnê da, pir baş şirove bike. <a href="/wiki/Keywan" title="Keywan">Germahî</a>, çigalî(bariste) û diyaspora berfirehbar ya gerdûna despêkê, jibo berhemhatina pir zêde ya dendikên ku aniha em dibînin, rewş û haleteke zef baş buye. Sedema sisyan jî ew e ku estêrnasan, karîne <a href="/wiki/T%C3%AEr%C3%AAj%C3%AAn_alfay%C3%AA" title="Tîrêjên alfayê">Tîrêjên</a>(şewqvedan yan tabişên) background’a gerdûnê û tîrêjên piştî <a href="/wiki/Reaktora_dendik%C3%AE" title="Reaktora dendikî">teqîna</a> despêkê yên her aliyên gerdûnê, bibînin û resed bikin. Tîrêjên(tabişên) background’a gerdûnê yan jî şewqvedana (tabişên) background’a gerdûnê, sedema misoger ya pejirandina despêka gerdûnê bi qewimîna teqînekê va ye. Stephen Hawking, derbarê vê yekê da dibêje: Ev keşfa nuwaze, keşfa sedsalê ye. </p><p><b>Berfirehbûna Gerdûnê</b> </p><p>Di heman dema ku teoriya berfirehbûna gerdûnê, hate ragihandin. Estêrnasek bi navê Vesto Slipher, da zanîn ku hejmara kehkeşanên ku ji me dûr dibin, pir zêdetir e ji yên ku nêzîkê me dibin. Feleknasan, dikarin ji wergirtina ronahiya ku ji kehkeşanekê difûre, têderxin ka ew ji me dûr dibe yan nêzîk. Eger têyfa(<a href="/wiki/%C5%9Eebenga_karebay%C3%AE-asinrevay%C3%AE" class="mw-redirect" title="Şebenga karebayî-asinrevayî">Spectrum</a>) ronahiya kehkeşanek ber bi aliyê dirêjahiya pêlên kurtir, veguheze, veguhestina ber bi şîn, hingî kehkeşan nêzîkî me dibe, mînaka pir binavodeng jibo vê mijarê jî guhertina dirêjahiya pêla dengê Ambûlanseke ku nêzîkî me dibe. Eger spectrum ronahiya kehkeşanek ber bi dirêjahiya pêlên bilindtir, veguheze, veguhestina ber bi sor, hingî xuya ye ku kehkeşan vaye ji me dûr dibe, her wekî zêdebûna dirêjahiya pêla dengê Ambûlansek ku vaye ji me dûr dibe. Mezinahiya veguhestina ber bi sor yan şîn, girêdayî leza dûrbûn yan nêzîkbûna kehkeşanê ye. Loma jî Vesto Slipher, dît ku piraniya kehkeşanan xwedî veguhestina ber bi sor in, nek ber bi şîn. Di sala 1929an da Edwin Hubble, keşf kir ku kehkeşanên ku pir ji me dûrtir in, leza dûrbûna wan ji me jî, zêdetire û leza han jî girêdayî mesafeya wan ji me ye. Bi gotineke din, kehkeşanên ku fasileya wan ji me dûrtir in, xwedî veguhestina ber bi sora mezintir in jî. Mesafeya Kehkeşanên pir ji me dûr, di mezinahiya milyon û milyar sala ronahiyê ye û ev jî tê vê wateyê ku em vaye li rabirduyeke bi mezinahiya milyon û milyar salan ronahiyê, mêze dikin. Di dema rêwîtiya ronahiya kehkeşanan ber bi me, spectruma ronahiya wan ji dirêjahiya pêlên kurtir, ber bi yên bilindtir, veguhestina ber bi sor, vediguheze. Ev veguhestina ber bi sor, jiber firehbûn yan vebûna pêkhateya fezayê ye. Eger dirêjahiya pêlê, 2 caran mezintir bibe, hingî divê gerdûn bi zerîbeya dudan, berfireh bibe. Keşfa Habelê ev bû ku digot: sebeba berfirehbûnê, girêdayî mesafeya ku ronahî pîvyaye ye û vedigere ser wê yekê, ka em çiqasî li dema derbasbuyî nihêrîne. Ev jî tê vê wateyê ku em her çiqasî di demê da, vedigerine paş û paşdatir, hingî gerdûn, biçûk û biçûktir e. Eger em rabirduya gerdûna berfirehbar, vekolin û lê hûr bibin, emê bibînin ku mesafeya navbera kehkeşanan, berebere kêmtir û baristeya gerdûnê, berebere zêdetir dibe. Ev proses heta derekê didome ku giş maddeya gerdûnê di rûxar yan hecmeke pir pir biçûk da, tê ser hev û berhevî ser hev dibe ku encama wê prosesê baristeyeke zev zef mezin jibo gerdûna despêkê di dema qewimîna Big Bangê ye ku mezinahiya wê naye fehmkirinê. Bi parvekirina mesafeya kehkeşanê li ser leza wê ya xwerû, emê karibin dirêjahiya temena gerdûnê, texmîn bikin. Bi vê yekê emê karibin texmîn bikin, ka di çi demekê da, mesafeya me ji kehkeşanên din, sifir buye. Muhasebeyên zaniyar û feleknasan nîşan dide ku Big Bang, derdora 10 heta 15 milyar salan beriya niha yanê 3 caran zêdetir ji <a href="/wiki/Erd" class="mw-redirect" title="Erd">temena Erdê</a>, qewimiye. Jibo îsbatkirina texmîna han, divê em li pey kevintirîn cisma gerdûnê bibin çimku divê temena wê derdora 10 heta 15 milyar salan be, nek zêdetir. Metoda din jî lêkolîna kiryarên radioactive ya <a href="/wiki/%C3%8Ezotop" title="Îzotop">îzotopên</a> <a class="external text" href="https://ku.wikipedia.org/w/index.php?search=Uranium&title=Taybet%3AL%C3%AAger%C3%AEn&fulltext=1">Uranium</a>ê ye. Em zanin ku temena kevintirîn îzotopên pêkhatî ji kiryarên dendikî ya stêrkên nû û terikî, 10 milyar salan in. Temenên ku hesav kirine, tam ligor texmînên me ne. </p><p><b>Hebûna zêde ji <a href="/wiki/Ber%C3%A7%C3%AEs" title="Berçîs">Helium</a> û Dotrium, li Gerdûnê</b> </p><p>Jiber ku di despêka gerdûnê da dereceya germahiyê pir zêde buye, ev yek dikare sedemek baş be jibo ku Helium û Dotrium beriya pêkhatina her stêrkek, pêkhatine. Ev element di bihevzeliqîna dendikî(Nuclear Fusion) da, berhem tên. Bi bihevzeliqîna Protonek û <a href="/wiki/Notron" title="Notron">Notronek</a>, <a href="/wiki/Element" title="Element">elementa</a> Dotrium yan heman <a class="external text" href="https://ku.wikipedia.org/w/index.php?search=Hydrogen&title=Taybet%3AL%C3%AAger%C3%AEn&fulltext=1">Hydrogen</a>a Giran, berhem tê. Ev proses, tenê di dereceyên germahiyên pir zêde wek ya germahiya dendikên stêrkan da dikare pêkwere. Di sala 1946an da George Gamow, şagirta Friedman, pêşniyar kir ku <a class="external text" href="https://ku.wikipedia.org/w/index.php?search=fusion&title=Taybet%3AL%C3%AAger%C3%AEn&fulltext=1">fusion</a>’a dendikî, dive di gerdûna despêkê da dema ku germahî pir pir zêde bûbe, qewimî be. Navê vê prosesê jî senteza dendikî ye ku dibe sedema berhemhatina Helium û Dotrium(her wisa hinek Lithium û <a href="/wiki/Ber%C3%AEly%C3%BBm" title="Berîlyûm">Beryllium</a>) ji behra dagirtî ji gelek Proton û Notronên bi-enerjî gerdûna despêkê. Di despêka 1960an da, spectruma stêrkên xwecih, nîşan da ku Helium, ji sedî 20 heta 30ê baristeya stêrkan, pêktîne. Baristeya mayî jî, piranî ji Hydrogenê pêktê. Tenê 2 jêder di gerdûnê da dikarin Heliumê berhem bînin ku yek jê stêrkên li esmanê û ya din jî <a href="/wiki/Enrico_Fermi" title="Enrico Fermi">bombeyên etomî</a> ne. Di her 2 jêderan jî bi riya fusiona dendikî û bihevzeliqîna dendikên(kakilên) Hydrogenan, elementa heliumê berhem tînin ku germahiyeke zef zêde jê berhem tê. Baweriya stêrknasan ew e ku eger giş Heliuma heyî li gerdûnê, bi destê stêrkan berhem hatibe, hingî divê ronahiya esmanê ji ya aniha zêdetir be. Loma jî divê Heliuma heyî, beriya stêrkan berhem hatibe. Çiqasbûna Oxygena heyî di stêrkan, mezinahiya senteza dendikiya stêrkê nîşan dide, çimku stêrkan bi riya fusion dendikî ya Hydrogenê, elementên girantir wek Oxygen, Nitrogen, Carbon û Heliumê berhem tînin. Eger herwek Oxygenê, giş Heliuma heyî li gerdûnê, bi destê stêrkan berhem hatibe, hingî nabe ku em di kehkeşanên ku Oxygen tê da tine ne da, pey hebûna Heliumê bigerin, çimku kehkeşanan beriya berhemhatina elementên giran yên nava stêrkan, pêkhatine. Jibo pêkhatina kehkeşanek, pêwîstî bi jisedî 24 Heliumê heye ku ev yek jî rastbûn yan hebûna teoriya senteza dendikiya Big Bangê, erê dike. Ev jî tê wateya ku divê di gerdûna despêkê da, Helium berhem hatibe. Encamên ku heta niha hatine dîtin, nîşan didin ku di gerdûna despêkê da beşek ji çar beşa baristeya gerdûnê bi riya senteza dendikî va veguherîne Heliumê. Şahida din jibo erêkirina senteza dendikî di gerdûna despêkê, Dotrium e. Berevajî Helium, elementa Dotrium tu carî di navenda stêrkan da, berhem nehatiye. Dotriuma berhemhatî di stêrkan di germahiya pir zêde û pestoya zef zêde, di cîda yan jihev bela dibe – di germahiya zêdetir ji milyonek dereceya <a href="/wiki/Kelvin" title="Kelvin">Kelvinê</a>, Dotriumek û Notronek, tecziye dibin – yan jî vediguhere Heliumê. Stêrknasan di despêka 1970an da, têderxistin ku sedemeke nexuya di gerdûna aniha, buye sebeba berhemhatina Dotriumê. Lêkolînên ku di sala 1973an, li ser teyfa cezbî(Absorbtion Spectrum) ya stêrkên nêzîk da hatiye kirin, nîşan dan ku di maddeya ku di mesafeya navbera stêrkan da heye, têda pir kêm Dotrium heye. Jiber ku stêrkan, nikarin Dotriumê berhem bînin, loma jî Dotriuma heyî divê di despêka pêkhatin û çêbûna kehkeşanan yan beriya wê jî, berhem hatibin. Herçend di gerdûna despêkê da, germahî zef zef zêde buye, lê jiber berfirehbûn yan vebûna(expansion) gerdûnê, çigalî û pesto, pir bi lez daketiye û di dema han da jî Dotrium, firsetek jibo tecziyeyê peyda nekiriye. Mezinahiya hebûna Helium û Dotriuma heyî di gerdûnê da, nîşaneke din ji despêkek bi germahiya zêde, jibo gerdûnê ye û ev <a href="/wiki/B%C3%AErdoz" class="mw-redirect" title="Bîrdoz">teqîna mezin</a> <sup><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150930230211/https://ku.wikipedia.org/wiki/B%C3%AErdoz">Girêdana arşîvê</a> 2015-09-30 li ser <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></sup> jî tam ligor modela Big Bangê ye. </p><p><b>Ronahî yan şewqvedana ku ji Bekgranda gerdûnê ber bi me tê</b> </p><p>Sedema sisyan û ya dawî jibo modela Big Bangê, Ronahiya ku ji Bekgranda gerdûnê ber bi me tê ye. Di sala 1948an da Gamow, pêşbînî kir, ronahiya ku ji senteza dendikên gerdûna despêkê berhemhatine, hê jî dikare were dîtin û eşkerekirinê. Ew, germahiya pêwîst jibo pêkhatina Helium di gerdûna despêkê da, hesab kir û ligor wê, germahiyê ronahiyên bermayî ji wê prosesê ya di gerdûna îro da, 5 dereceya Kelvinê texmîn kir. Piraniya fîzîkzanan û Gamow bixwe jî, dizanin ku ev germahî jibo şopandinê pir pir kêm û lawaz e. Di sala 1964an da 2 estêrnasên radiyoyî bi navên <a href="/wiki/Xelata_Nobel%C3%AA_ya_Fiz%C3%AEk%C3%AA" title="Xelata Nobelê ya Fizîkê">Arno Penzias û Rabert Wilson</a>, hewl didan sîgnalên nebaş û mizahim yên bekgrandê ji sîgnalên wergirtî yên antena radiyoyiya xwe, jêbibin. Ew wisa dizanîn ku sedema wan noyzên bekgrandê, zîrça kevokan e ku di antena radiyoya wan da hêlûn çêkirine û ewê bi paqijkirina wan karibin wan noyzana jêbibin lê salek şûnda jî, ew noyz dihatin wergirtin û ew nedikarîn wan jêbibin. Ew têderxistin ku wan noyzana di hemû aliyan da bi şêweyeke wekhev tên wergirtin – çi antena radiyoyiya wan ber bi Rojê bûbe, çi ber bi aliyê navenda kehkeşanê yan ber bi aliyê cihên vala yên esmanê, tenzîm bûbin – ev yek jî nîşan dida ku jêdera sîgnalên han, ji pişt kehkeşanê ye, çimku eger wisa nebiya, wergirtina wekhev di hemû aliyên esmanê, ne mumkin bû. Hevgirtin û yekbûna pir bihêz ya van sîgnalan, nîşan dida ku jêdera wan sîgnalan, pir pir ji me dûr e yan bi gotineke din, di despêka temena gerdûnê, qewimiye. Jêdera van sîgnalan, divê pir bihêz bin ku em aniha jî dikarin wan eşkere bikin. Di dawiyê da, fîzîkzanan têderxistin ku jêdera ronahiyê, ji teqîna despêkê ya gerdûnê ye – tam wek pêşbîniya Gamow – Lê ewê çawa karibin dilniya bibin ku keşfa <a href="/wiki/Xelata_Nobel%C3%AA_ya_Fiz%C3%AEk%C3%AA" title="Xelata Nobelê ya Fizîkê">Penzias</a> û Wilson, heman ronahiya bekgranda gerdûnê ye? Eger jêdera ronahiya han ji Big Bangê bûbe, hingî divê tam ligor teyfa(spectrum) cismek binavkirî ku cisma reş jê ra tê gotin, tevbigere. Cisma reş, cismek wisa ye ku giş ronahiya ku werdigire, di nav xwe da xweyî dike(cezb dike). Ligor modela Big Bang, gerdûna despêkê gulokek givaştî ji zerre û ronahiyê buye û germahiya wê pir zêde buye. Di rewş û muhîteke wisa da, zerre timotim li ronahiyê, ketiye, wê cezb kiriye û cardin wê zivirandiye(<a href="/wiki/T%C3%AAhn_(fiz%C3%AEk)" title="Têhn (fizîk)">radiation</a>). Ronahî di rewşeke wiha da, xwediyê teyfa cisma reş e û ev taybetmendiya ronahî di mesafeya rêwîtiya xwe di fezaya berfirehbar(expansion) da, neguher maye. Di teyfa cisma reş da her dirêjahiya pêl, xwediyê şiddeteke taybet e. Ev şiddet di dirêjahiyên ciyawaz da tenê girêdayî germahiya cismê ye û hew. Loma jî stêrknasan bi pîvandina şîddeta ronahî di dirêjahiya pêlên ciyawaz da dikarin bigihîjin encama ku têda behsa wekheviya vê ronahiyê û ronahiya cisma reş dibe. Di 1970an grûpên cihê, şiddeta ronahiyê di pêlên Macrowave û İnfrared, pîvandin. Giş encaman, wekheviya ronahiya bekgranda gerdûn û cisma reş, erê kirin û ragihandin ku germahiya wê, 3 dereceya Kelvînê ye. Di 1991an da resedxaneya COBE, pîvandineke misoger ji ronahiya bekgranda gerdûnê encamda û encameke pir ecêb derkete holê. Encama 43 resedan, tam ligor teyfa cisma reş bû. Ev zanyarî hiqqas dişibya teyfa cisma reş ku Table’a teyfa cisma reş, di pişt wan da veşartî dima. Ev yek jî mînaka dawî ji wekhevbûna fîzîka teorîk û encama testên piratîk ya feleknasan bû. Ligor pîvandina <a href="/wiki/Kadiz" title="Kadiz">setelayta COBEê</a>, germahiya ronahiya bekgranda gerdûnê divê 2,726+-0,010 be. Ev jimare jî, ji jimareya esliya ronahiyê, zev kêmtire û sedema vê yekê jî berfirehbûn yan vebûna gerdûnê ye – Gerdûna ku timotim berfirehtir dibe, dirêjahiya pêla ronahiyê bilindtir dike û enerjiya pêlê, dadixîne – ev pêl bi qasî temena gerdûnê di rê da buye heta bigihîje me. Niha îdî stêrknasan dizanin ku gerdûna berfirehbar, dirêjahiya pêla ronahiya bekgranda gerdûnê bi zerîbeya 1000, radike. Şewqvedana piştî Big Bangê, di demek da qewimiye ku temena gerdûnê, tenê 500,000 sal buye loma jî şewqvedana bekgranda gerdûnê, kevintirîn resede ku heta niha hatiye kirin. Rastî jî ew e ku em qewimînên Big Bangê, dibînin. </p><p><b>Encam</b> </p><p>Di sedsala bîstan da, em şahidê pêşketineke mezin di warê nasîna gerdûnê bûn. Me di demên pir nêz da wisa dizanî ku gerdûn neguher e. Kehkeşanên pir ji me dûr ku rojbiroj jî, ji me dûrtir dibin jî, bi me dan zanîn ku gerdûn vaye berfirehtir dibe. Bi rêvîtiya ber bi rabirduya vê gerdûna berfirehbar, emê bigihîjine gerdûna despêkê ku zev zef givişî û germ e. Me di nîveka sedsala bîstan da têderxist ku reactionên dendikî ku di gerdûna despêkê qewimîne, nîşaneya zêdebûna Helium û Dotrium, nîsbet bi elementên din e. Bi pêşdetirçunê, em karîn, şewqvedana piştî Big Bangê ku milyar salan beriya niha qewimîne, eşkere bikin. Di dawiyê da jî, ev gerdûna ku bi Big Bangê despê buye, mumkine ku wek keşfên din, neguher bimîne. Herçend ku Big Bang, xeyala mirovan ji gerdûnê ye. Lê niha fîzîkzanên zerreyan di hewla pêşniyarkirina teoriyeke din liser dîrok û tarîxa gerdûnê di çend tirilyoniyoma saniyeyê, piştî Big Bangê ne. Ew dikarin teoriyên xwe bi riya Lezderên (accelerator) zerreyan, test bikin û qewimînan (yên bi enerjiyên mezin jî) wek ya gerdûna despêkê jî, sîmûlêyt bikin. Jibo fehmkirina vê yekê ku gerdûn çawa despê buye, divê ligor teoriya nisbiyeta gîştî(jiber cazibeya pir pir mezin ya gerdûna despêkê) û mekanîka kuwantomê (jiber çigalî û givişîna gerdûna despêkê) be. Hedefa fîzîka niha, pêşvebirina teoriya kuwantoma cazibeyê ye û divê me bigihîne derek wisa ku em qewimînên dema peydabûn, avabûn û çêbûna gerdûnê, fehm bikin. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Werza">Werza</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=10" title="Beşê biguhêre: Werza" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Werza"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Werza, û ankû bi navê wê yê dîn matamatîk, pêşketina wê, ku mirov lê dinerê, divê ku em herina ta dema sûmeriyan, bi teybetî, di temenê şekl û ankû awayan de, xîzkirin kirina. Li ser sêkoşa û ankû çarkoşayan de di rastkirina wê de di rastkiirinê de bûna xwediyê afrîner. Lê piştre, wê bi navkirina wan xîz û afirandinan wê bibe. Minaq, hijmartina hijmaran, gaomatri û hwd wê bibe. Bi teybetî, êdî piştre rengê gaomatriyê pêşdikeve. Minaq, gaomatriya Oklîd û ankû oklîda dahûrî û hwd pêş dikeve. Li Masopotamya, pêşketina matamatikê, weke aliyekî zanistî ê pirr giring ku pêş dikeve ya. Minaq, hasibandina bi stêran li di dema masopotamya de pêş dikeve. Piştre jî, di dema felsefe de di dema antikî de wê bi felsefe re pêş bikeve. Zaneyên weke <a href="/wiki/Melay%C3%AA_Ciz%C3%AEr%C3%AE" title="Melayê Cizîrî">Melayê Cizîrî</a> û hwd li ser 'Cebir' sekinî na. Ev bi gotinî jî pirr tê gotin û li ser tê sekin in. </p><p>Zaneyên weke <a href="/wiki/D%C3%AEnewer%C3%AE" title="Dînewerî">Dînewerî</a>, <a href="/wiki/%C3%8Ebn_S%C3%AEna" title="Îbn Sîna">Îbn Sîna</a>, <a href="/wiki/Ibn_Ru%C5%9Fd" class="mw-redirect" title="Ibn Ruşd">Ibn Ruşd</a>, <a href="/wiki/Omer_Xeyam" title="Omer Xeyam">Omer Xeyam</a> û hwd, wê li ser bisekin dihizrên xwe de. Piştre jî, bi <a href="/wiki/Astronom%C3%AE" class="mw-redirect" title="Astronomî">astronomiyê</a> re pêş dikeve. Zaneyên ku bi kifşkirina asmanan re bi erk in wê pirr li ser matamatikê bisekin in. Descartes wê li ser wê bisekinê û 'kartezyanî' wê bi wî re were bi nav kirin. <a href="/wiki/Galileo_Galilei" title="Galileo Galilei">Galileo Galilei</a>, Kopernik, Bruno û hwd, wê di hizrên xwe cih ji matamatiikê re vaqatênin. Aristoteles, bi dema xwe re li ser sekiniya. Galilaî wê hinekî dîn aristo û teoriya wî pêş ve bibe. Piştre wê di sadsale 20an de zaneyên weke Einstein, wê matamatikê weke rêbazekê di gelek beşên zanistiyê de weke temen bicih bikin ku li ser wê re lêkolîn were kirin. Ji aliyê teorîkî ve li hijmaran, gaf û geometriyê nerin û bi wê re têgihiştin hatiya afirandin. Minaq, Kepler, weke fîlosofekî li ser tevhgeriyên gêrverkan sekiniya û bi wê re kiriya ku bi hijmartinê re pêş bixe. Nawton wê prensibên Matamatika hemdem bi nivîskî bêne ser ziman. Bi wê re, heta roja me, wê gelek zanyar û zanist li ser matamatikê bisekin û her roj, roj bi roj aliyên wê ên din ên nû kifş dikin. </p><p><a href="/wiki/Mezopotamya" title="Mezopotamya">Mezopotamya</a>, li wê, matamatîk pirr pêşketiya. Minaq, rêmildarên Medî, bi astoromiyê pirr mijûl bûn. Bi wê re jî, karê hijmartinê û hwd pirr pêşxistin. Thales, bi salan di nava wan de li Mediya dimene. Tê gotin ku <a href="/wiki/Thales" class="mw-redirect" title="Thales">Thales</a> bixwe jî matamatîk ji wan pirr baş fêrbûya. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sîmya_û_sîmyagerî"><span id="S.C3.AEmya_.C3.BB_s.C3.AEmyager.C3.AE"></span>Sîmya û <i>sîmyagerî</i></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=11" title="Beşê biguhêre: Sîmya û sîmyagerî" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Sîmya û sîmyagerî"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=S%C3%AEmya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sîmya (rûpel hê tune)">Sîmya</a>, weke beşeka zanistî ku heyîn û awayê ku lêdikolê ya. Berî jiyanê, ji bo bahse tişta bikin û wan bênina ser ziman hizrên bi rengê ku tê gotin ku weke av, agir, hewa ax hatiya ser ziman. Hatiya bawer kirin ku hertişt ji wê diafirê. Sumeriyan bawer dikir ku "mirov ji axê ya". Bi wê re, piştre jî, di demên felsefe pêşket, hêdî hizrên ku li ser wê temenê jî lê bikolin pêşket. Minaq, Demokrîtos, tê gotin ku pêşî hizra "atom"ê avêtiya li holê weke temenê wan jî. Ev, wê êdî bê temenê pêşketin û hizirkirinên din jî. Piştre, ev wê bê temenê hizirandin bi filosofan re. Piştre jî wê bê temenê lêkolînê jî. Di serdema navîn de, bi navî "sîmya" hatiya ser ziman. </p><p>Bi wê re felsefe, hertimî hatiya niqaş kirin. Minaq, hatiya niqaş kirin ku "jiyanê, ji kîjan nûqtayê destpê kiriya. Ev pirseka ku hatiya ser ziman. Hizra, ku hemû "jiyayê ji nûqtayekê destpêkiriya", wê piştre jî, were pêşxistin. Di temenê fahmkirinê de, wê piştre kîmya pêş bikeve. Minaq, êdî weke beşên wê ên din jî, ên ku wê pêş bikevin hena. Sîmya fizîkê, Sîmya Biolojiyê, Sîmya benetan û hwd, wê pirr navên din wê derkevin. Di temenê lêkolinê de, ku ka 'tişt, ji çi diafirê' hewl didê ku wê fahm bike. Bi vê yekê, weke pirse herî giring ya sîmya, ew a ku "tişt, ji çi diafirê ya." Bi vê yekê, hewldane fahm kirinê pêre pêşketiya. Sîmya, weke awayekî biolojikî ê felsefeya berîzayinê û hwd jî bûya. Minaq, Aristo, bi aqil û mentiqê ku meşandiya xwestiya ku fahm bike ku ka destpêka jiyane çawa bûya. Piştre wê ji çi pêşketîn bûya. Dawiya mirov çawa dibê û hwd, weke pirsan ku hertimî li bersivan hatiya lêgerin. Hizrên ku piştre temenê felsefeyên filosofan afirandin ên weke "guharandin" û ne guharandin" û hwd jî ji wê nûqtê destpêkiriya. Biqasî fahm kirina ku 'tişt, ji çi diafirê' wilqasî giringa ku simya bersiva wê bibîne ku çawa pêş dikeve û di dawiyê de wê çi bibe jî ya.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/Al%C3%AEkar%C3%AE:%C3%87avkan%C3%AE" title="Alîkarî:Çavkanî"><span title="Ji vê îdiayê re çavkaniyên pêbawer hewce ye. (adar 2024)">çavkanî hewce ye</span></a></i>]</sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dîrok"><span id="D.C3.AErok"></span>Dîrok</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=12" title="Beşê biguhêre: Dîrok" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=12" title="Edit section's source code: Dîrok"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/D%C3%AErok" title="Dîrok">Dîrok</a>, weke beşeka giring divê ku mirov bibêje ku bi têgihiştinî heya. Di dema ku em gotina dîrokê hildina li dest, ji du aliayn ve wê wê hildan li dest, Aliyekê, ew a ku ji aliyê rûdawên dîrokî ve ya. Aliyê din ve jî, her wusa lis er metod û awayê nêzîkatiya bihizirî û felsefî ya li wan rûdawên di dîrokê de na. Ji vê aliyê ve, bi teybetî, di demên berê de, di dema ku dîrok hatiya hildan, di temenê weke dîrok weke bûyarna ku rûdaye hatiya ser ziman. Lê piştre, Zanyerên weke Platon, Aristo û heta ku tê dema Îbnî Rûst, Îbnî Sîna Îbnî Haldûn û hwd, hizrênx we li ser dîrokê û nêzîkatiya wê hanîna ser ziman. Îbnî haldûn, di pirtûka xwe ya bi nav "muqaddîma" de dibêje ku "dîrok bi hev ve girêdayî û li dûvhevdû tê divê ku were ser ziman." Bi vê rengê ew nêz dibê. </p><p>Piştre wê ev nêzîkatî, weke metod û nêzîkatiya giring wê pêş bikeve. weke metodaka zanistî wê pêş bikeve. Zanyarên ku piştre hizra xwe bi dîrokê re û di derbarê wê re hanîna ser ziman de jî, di vê temenê de hanîna ser ziman. Marks, bi heve girêdayî têne ser ziman û piştre wê di wê xate wî de ew awayê hanîna wî, wê temenê hemû zanyarên di wê de de ku tênina ser ziman. her wusa, beşên din ên zanistî û felsefîkî de jî, wusa tê ser ziman. Yê ku herî zêde ji vê aliyê ve temenê nêzkatiya dîrokê bi gotina "diyalektîkê" de mazin bi teorîkî pêşxist l gorî dema hemdem ya sadsale 20an, Hegel bû. Piştre jî, zanyar û zanistên ku felsefe hanîna ser ziman, bi wê nêzîkatiyê û di temenê de wê hanî ser ziman..<sup id="cite_ref-:0_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Çapemenî"><span id=".C3.87apemen.C3.AE"></span>Çapemenî</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=13" title="Beşê biguhêre: Çapemenî" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=13" title="Edit section's source code: Çapemenî"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="boilerplate" id="catmore"><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Searchtool.svg/15px-Searchtool.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Searchtool.svg/23px-Searchtool.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Searchtool.svg/30px-Searchtool.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></span></span> <i>Gotara bingehîn: <a href="/wiki/%C3%87apemen%C3%AE" title="Çapemenî">Çapemenî</a> </i></div></dd></dl> <p>Çapemeni, piştre di demê de pirr zêde pêşket. Çapemeni, hem temenê ragihandinê û hem jî temenê serdestî û serweriya desthilatdarî a hem li hundurê welêt û hem jî car bi car dervî welêt a. Di temenê afirandina nirxên civatî bi bi civatê dane herêkirin û pejirendin a rewş û tiştan, çapameni pirr tê bikarhanîn. Weke amûrên çapameniyê <a href="/wiki/Telev%C3%AEzyon" title="Televîzyon">televîzyon</a>, <a href="/wiki/Rojname" title="Rojname">rojname</a>, kovar, <a href="/wiki/Radyo" title="Radyo">radyo</a>, <a href="/wiki/%C3%8Enternet" title="Înternet">înternet</a>, <a href="/wiki/Pirt%C3%BBk" title="Pirtûk">pirtûk</a> û hwd bûna û pêşketina. </p><p>Çapameni, bi ragihandinê re, çend ku dem tê ve diçê giring û bandûra wê zêdetir dibê. Ji ber vê yekê jî, weke beşake serdestiyê ku herkesek û ankû her civat di xweza xwe bigihêne pêşketina herî baş bi çapameniyê re. </p><p>Îro, hin bi hin awa ş şeklên nû ên ragihandinê li ser teknolojiyê û pêşketina peykan û şandina wan a li azmana re pêş dikevin. Teknoloji, pêvajoyên peresendinê bi civate re dane çê kirin û dide çê kirin. Li ser wê re, civatên teknik û ankû teknolojikî pêş dikevin. Nifşên ku êdî li wê herî zêde serdestiyê çê dikin bi xwe re pêş dikevin. Bi wê re jî, pêvajoyên xwe yên pêşketinê ên nû dijîn. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Metodên_hemdem_ên_ku_tên_bikaranîn"><span id="Metod.C3.AAn_hemdem_.C3.AAn_ku_t.C3.AAn_bikaran.C3.AEn"></span>Metodên hemdem ên ku tên bikaranîn</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=14" title="Beşê biguhêre: Metodên hemdem ên ku tên bikaranîn" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=14" title="Edit section's source code: Metodên hemdem ên ku tên bikaranîn"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Îro, tendûrîstî û hemû beşên din ên zanistiyê, pirr mazin pêşketina. Di tendûrîstiyê de, kifşkirina genetikê, û bikarhanîna, Kifşkirin di derbarê teknolojiya <a href="/wiki/Molekul" title="Molekul">Molekulan</a> de, û hwd hena û bandûra wan pirr mazin a. Teknoloji, pirr mazin pêşketiya. Kompîtûr, teleskop, mikroskopên elektronîkî û hwd, pêşketina û bi wan ceribandin û lêkolîn û kifş tên kirin. Kompîtûrên ku qaydên ceribandinan digrin, êdî xwediyê arşîveke mazin ku êdî di her demê de ji wan sûd tê girtin in. </p><p>Di vê temenê de, îro, beşên din ên weke botanîkê, matematîkê û hwd jî, divê ku mirov bi teybetî bêne ser ziman ku ev beşna ku di temenê wê pêşketina zanistî ên dema me na. Matematîk û fizîk, bi hevdû re zewicendinaka mazin di roja me de kiriya. Bioljiyê û botanîkê û hwd, bi hev re lis er xwezayê lêkolînên mazin dikin. Bi genetikê, kifşên mazin tên kirin. Teknoloji û înternet, çend ji wan aliyên din ên ku dihên bikarhanîn in. </p><p><b>Çapa 3aliya(3D) damarên bedena mirovan</b> </p><p>Şîrketeke Çînî ku di warê teknolojiya bayolojiyê da bi giranî dixebite, ragihandiye ku ew karîne yekemîn prîntera bayolociya 3alî ya regên bedena candaran çêbikin. Prîntera ku şîrketa Roteka Çînî çêkiriye, dikare endamên bikêr û taybet yên her kesekî/ê çêbike. Prîntera han ji 2 nozelan pêktê ku bi dor dixebitin, karê hevodin temam dikin û dikarin di dema 10 deqeyan da karê çêkirina damareke 10 santîmetriyê biqedînin. Çapger bi alîkariya teknolojiya sillûlên bingehîn hatiye çêkirinê. Armanca serekeya vê teknolojiyê, berhemanîna sillûlên bingehîn yên taybet bi her kesekî/ê ye ku bi vî avayî îmkana jinûvaberhemanîn û verastkirina endamên nivîşkan yên bedena candaran, pêktê. Kang Yûciyan, zaniyarê şîrketa Rotekê dibêje; Navend û beşa girînga vê prînterê, ji xiştek bayolojiyê pêktê ku di hindirê wê da sillûlên bingehîn hene. Ev sillûlên bingehîn, ligor pêwîstiyên me, di rewş û pergalek taybet da, tên guhertin û dibin sillûlên ku em dixwazin. Damar, beşa herî girîng û kompleksa prînterên bayolojiyê ne, çimku bi riya wan damaran e ku maddeyên girîng digihîjine endamên bedena candaran. Herçend ku zaniyaran hêvîdarin di demeke pir nêz da karibin bi riya van prînterên 3alî, destbi berhemanîna endamên bedena candaran bikin lêbelê divê ew di destpêkê da, damaran berhembînin çimku ew keresteyên herî girîng di çêkirina endamên bedenê ne. Pirsgirêka herî mezin di pêkanîna vê yekê da, zindîxweyîkirina sillûlên bingehîn di dema pêkhatina prosesa çapê da ye. Day Kirong, endamê Navenda Endazyariya Çînê dibêje; Ev destkeft, tenê di warê çapkirina damarên bedena candaran da sînordar nabe belke şêwazeke nûjen û girîng e jibo xweyîkirina sillûlên damaran û keresteyên bikêr û sereke. Ev şêwaz, di çapa damaran û çapa Fatreşk, Gurçik û endamên din yên bedena candaran jî tê bikaranîn. Ligor gotina endamê navenda endazyariya Çînê, ev guhertina mezin dê karibe tiştên pir pir girîng û bikêr bixulqîne lê dibe ku demeke dirêj jibo bikaranîna wê di zanista bijîşkî bi taybet ya girêdayî mirovan va, pêwîst be. </p><p>Lêkolînerên zanîngeha Illinois bi serpereştiya Scott White, karîne maddeyek pilastîkî ku ji polymera bi navê Resin Epoxy pêktê, berhem bînin ku dema diherişe, diqelişe yan jî beşek jê xera dibe, dikare xwexwe, xwe temîr û termîm bike. Ev madde polymerek taybet e ku wek hemû polymerên din ji zincîrên mulukûlên bihevzeliqyayî pêktê. Lê ciyawaziya vê polymerê, ew e ku dema di navbera zincîrên mulukûlên wê da qelş, herişîn yan jî birrînek(jêbûnek) çêdibe, hingî beşa xerabuyî û nuqsan vediguhere renga sor. Eger beşa xerabuyî demeke kin li ber tîrêjên Tavê bimîne, bi şêwazek pir ecêb, cardin ew zincîrên mulukûlan dizeliqin hev û beşa xerabuyî sedîsed jinûva termîm dibe. Ev keşfa balkêş û girîng, dikare bibe sedema guhertinên pir mezin bi taybet di warê berhemanîna berhemên senetî û bihdaştiyê da. Bînin ber çavê xwe ku Telefona destan, tu car neherişe û monitora wê timitim wek berê bimîne. Yan jî erebeya ku rengê wê sîs buye yan jî herişiye, xwexwe xwe termîm bike û hezaran mînakên din. Ev keşf dikare bibe bersiva çawaniya pêkanîna gelek xeyalan ku meriv herdem jibo hin tiştan dikir û dixwest ku bi wê maddeyê, alav û amûrên ku xwexwe xwe termîm dikin, çêbikin. Derbarê çawaniya pêkhatina vê prosesê jî, yek ji lêkolîneran yê bi navê Brett Krull, wiha dibêje: Ev yek di 2 merheleyan da pêktê di merheleya yekem da mixtura navbirî di dema 30 saniyan da vediguhere jêleyeka nerm ku karibe bi rehetî têkeve nava beşa herişî, qelişî yan jî xerabuyî û ev yek dibe sedema tijîbûna beşa qelişî ji maddeya bibandor. Di merheleya duyem jî ku tê da maddeyên kîmyayî nermiya xwe ya berê jidest didin û req dibin, ligor pêkhate û tîrbûn yan jî renbûna maddeya navbirî, karê bihevzeliqandin û jinûvaçêbûna polymerê pêktîne û ev yeka han dikare di jêr kontrola me da be. Maddeyên kîmiyawî yên ku jibo termîma polymera han tê hilbijartin jî divê taybetmendiyên wê ligor mezinahiya qelş, herişîn û xerabûna wê be, mînak eger mezinahiya qelşê ji 8mm mezintir be, hingî pilastîk diçeme(diteve) û xilloxwar dibe, yanê xwexwe xwe termîm dike lê forma wê îdî wek berê nabe û mehkembûn û xweragirtina wê ya lihember germa, serma, derb û pestoyan jî ligor pilastîka saqlem, hinek dadikeve. Lêkolînerên Amerîkî dibêjin ku hê riya me, pir dûr û dirêj e, çimku em dixwazin pilastîkek çêbikin ku piştî xerabûn û termîma xwebixwe ya wê, ew sedîsed wek beriya xerabûna xwe be û tu daketin di xweragirî û taybetmendiyên wê yên di dema berhemanîna wê da pêkneyê. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Çînîkirina_beşên_zanistê"><span id=".C3.87.C3.AEn.C3.AEkirina_be.C5.9F.C3.AAn_zanist.C3.AA"></span>Çînîkirina beşên zanistê</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=15" title="Beşê biguhêre: Çînîkirina beşên zanistê" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=15" title="Edit section's source code: Çînîkirina beşên zanistê"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Bi teybetî, îro, weke beşên bioloji, teknoloji, fizîk, û hwd, beşên ku êdî bi serê xwe pêşd dikevin hena. Bi wê re jî, beşên Derûniyê ên weke 'beşa derûniya civaknas', 'beşa civaknasa derûnî' û hwd, hin bi hin pêşketinên xwe dikin. Beşa rewîstê û ankû ahlaqê pêşketiya û ji felefê û olê cuda xwediyê pêşketina xwe ya. Çînîkirina beşan û salixkirina wan, aliyekî din ê pêşketina zanistê ya ku di roja me de pirr pêşketiya. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Dîn"><span id="D.C3.AEn"></span>Dîn</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=16" title="Beşê biguhêre: Dîn" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=16" title="Edit section's source code: Dîn"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ku em bahse olê bikindivê ku em biyetê, bahse dîrokeka pirr dem dirêj bikin. Ji dema Sûmeriyan û heta ku tê roja me, pêşketina wan bûya. Ola pêşî ya di temenê totem û animismê de ya. Piştre mîtoloji pêş dikeve- Wê piştî wê re jî dînên yek xwûdayî pêş bikevin. Ola pêşî ya yek xwûdayî jî <a href="/wiki/Zerde%C5%9Ft%C3%AE" title="Zerdeştî">Zerdeştî</a>. Ola duyemin ya yek-xwûdayî <a href="/wiki/Cih%C3%BBt%C3%AE" title="Cihûtî">Cihûtî</a> ya. Ola sêyem ya yek xwûdayî <a href="/wiki/Xiristiyan%C3%AE" title="Xiristiyanî">Xiristiyanî</a> ya. Û ola çarem ya yek-xwûdayî jî <a href="/wiki/%C3%8Eslam" title="Îslam">Îslamiyet</a> ye. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Felsefeya_zanistê"><span id="Felsefeya_zanist.C3.AA"></span>Felsefeya zanistê</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=17" title="Beşê biguhêre: Felsefeya zanistê" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=17" title="Edit section's source code: Felsefeya zanistê"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Felfeseya zanistê, divê ku mirov bibêje ku wê ji piştî ronsansê re temenê wê hin bi hin pêş bikeve. Lê ji sadsale 19min û pêde, wê bi lezeke mazin êdî pêşbikeve. Mirovên weke Agust Cemte wê pirtûka "ceribandin û metodên zanistê" binivîsêne. Ev jî, wê bandûra wê mazin bibe. </p><p>Her wusa felsefeya pozîtîvîzmê û felsefeya dahûriyê û ankû felsefeya analîtîkîtiyê, çend ji wan felsefeyên dema zanistê û ankû ên felsefeya zanistê na. Weke beşna ku em bi navkin, vac û ankû mentiq, tiştayîtî, Rexnegirîtî, aqilmendî û ankû realisim, Sedemgerî, û ankû fesefelya ku tenê li ser sedema ava ya. û hwd, çend ji wan beşên ku li berçav tên girtin in di felsefeya zanistê de. Her wusa her yek ji wan felsefeyan, xwediyê metodên xwe yên bikardihênê jî ya. Di bin vê beşê em dikarin çend ji van beşan bênina ser ziman: </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Felsefa_û_çavlêgirtin_û_ankû_'punkt'"><span id="Felsefa_.C3.BB_.C3.A7avl.C3.AAgirtin_.C3.BB_ank.C3.BB_.27punkt.27"></span>Felsefa û çavlêgirtin û ankû 'punkt'</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=18" title="Beşê biguhêre: Felsefa û çavlêgirtin û ankû 'punkt'" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=18" title="Edit section's source code: Felsefa û çavlêgirtin û ankû 'punkt'"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Felsfeya ku bi teybetî li ser nûqteykê mijul dibê ya. BI teybetî, di wê nûqtê de kûr dibê û hewl dide ku bi wê r bide fahm kirin. Her nûqta, di felsefê de xwediyê wateyekê ya. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Çapameni_û_niqaşgerî"><span id=".C3.87apameni_.C3.BB_niqa.C5.9Fger.C3.AE"></span>Çapameni û niqaşgerî</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=19" title="Beşê biguhêre: Çapameni û niqaşgerî" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=19" title="Edit section's source code: Çapameni û niqaşgerî"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Li ser çapameniyê re bi zanistî lêkolîn kirin û axiftin a. Minaq, di roja me de kovar "sciense" û hwd, yek ji wan komarên giring ê zanistiyê ya. Hertimî mijarên zanistî bi felsefê dihilde li dest û dihêne ser ziman. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ol_û_zanistî"><span id="Ol_.C3.BB_zanist.C3.AE"></span>Ol û zanistî</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=20" title="Beşê biguhêre: Ol û zanistî" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=20" title="Edit section's source code: Ol û zanistî"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ol, di dema ku lê tê nerin, weke mijarekê ji aliyê zanistê tê hildan li dest û lêkolîn. Ji dêla ku olekê hilde li dest û olzaniya wê fahm bike, hemû olan bi dîrokê re li dûv hevdû li gorî rêza wan dihilde li dest. Bi wê re dixwezê ku ji destpêkê heta roja me, hewl bide ku fahm bike Bi vê re jî, gotina "ol û zanist" weke gotinaka teybet û giring derketiya li holê. Î ro, zaniyar û beşên zanistê ên ku bi teybetî dîroka olan lêdikoln hena. Metoda wan jî, ew a ku hemû olan bi nirx û dîroka wan û awayê pêşketina wan re fahm bikin. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Di_sadsale_20an_de_zanîn"><span id="Di_sadsale_20an_de_zan.C3.AEn"></span>Di sadsale 20an de zanîn</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=21" title="Beşê biguhêre: Di sadsale 20an de zanîn" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=21" title="Edit section's source code: Di sadsale 20an de zanîn"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sadsale me û ya berî me, tevkiriyaka pirr girigin li zanistê kiriya. Gelek beşên wê pêşxistina. Beşên zanistê bi perwerde jî pêşxistin. Îro, em dikarin bêjin ku zanebûneka me ya pirr giring heya ku em li berçav bigrin. Ev zanebûn, tenê hewceyî pê heya ku mirov li ser lêkolîn bike. Rojeva, piştî dema ronasansê re pêşketina wê mazin bû. Bi wê re jî, weke pêşengiyek ji bi zanistî kir. Îro jî, bi pêşketina wê zanistitiyê re ew didomê. Beşên zanistê û çînîkirina wan û pêşketina wan mazin bûya. Zanist, bi teybetî, temenê serdestiya mirov a li jyanî diafirêne. Bo bê yekê jî, ji ber ku rojava di zanistitiyê û pêşketina wê de pêşket û ket rewşa pêşengiyê de î ro ew weke hêze mazin ya serdest û serwer a li cihanê.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Di sadsale 20an de, zanîn, ji her demê zêdetir pêşket. Zanin li ser temen û esasê lêkolîn, ceribandin û fêrê pêşket. Dîrokeka ku buhurî, weke ku bû temenê şoreşan di qada zanîn û têgihiştinê de. Teybetmendiya sadsale 20an a bi zaninê û pêşketina wê re ew a ku beşên zanînê pêşdikevin. Zanist êdî bi awayekî sazûmanî tê kirin. Êdî enstûtiyên zanistiyê ava dikin. Enstûtiyên ku hizir diafirênin ava dibin. Bi wê re, ev dibê temenekî mazin ku zanin pêşke bikeve. Her wusa, sazûman pêş dikeve bi sazîtî. ev jî, aliyekî nû ê ku divê ku mirov wê bi teybetî bêne ser ziman a. Sazîtî, ew a ku êdî ne weke berê li ser milê filosof û ankû zanyaran pêş ve diçê. Her wusa sazî bi sazûmana wê tên ava kirin û pêş dikevin. Di sadsale 20an de, zanyarin weke Einstein, Freud û hwd, wê temenekî baş û mazin biafirênin. <a href="/wiki/F%C3%AEz%C3%AEk" class="mw-redirect" title="Fîzîk">Fîzîk</a>, <a href="/wiki/Biyoloj%C3%AE" title="Biyolojî">biyolojî</a>, <a href="/wiki/Teknoloj%C3%AE" title="Teknolojî">teknolojî</a> û hwd, wê şoreşekê bidina kirin bi heyîn û hebûna xwe re di nava jiyane civatê de. Leze pêşketinê û bûyîna wê zûtir dibê. Ev jî, dibê. Zanîn, êdî tê we astê ku herkes dikarê wê biafirêne. </p><p>Sadsale 20an, pêşketinên wê ên weke şoreşa zanyariyê ku em dikarin bênina ser ziman, bi zawaca matamatik û fizîkê re ku zanyarin weke Einstein dane kirin re wê mirov êdî herîna ser heyvê. Wê li gêrvêrk û ankû dunyayên din ên dervî me, wê xwe bigihênina li wan û wê tirhikên jiyanê bigirihin. Li Emerika NASA, weke navenda lêkolînên vê, pêşket û hat nasîn. Her wusa, pêşketina dîn jî, bi biolojiyê re kifşkirina kodên genetîkê bû. Genetik, di dema ku ji sadsale 20an buhurîna li sadsale 21ê, weke pêşketina hezar salê hat şîrove kirin. Ji ber ku buhurîna li sale 2000an, weke "mîlanyum" bûn. Yanî buhurîna ji hezarsalekê buhurîna li hezarsale din bû. Kifşkirina milanyumê bûna genetik û çûyîna serheyvê bûn. Ev herdû pêşketin, bi serê xwe jî dîrok in û di zanistê de şoreş dan çê kirin. Gelek teorî, di vê sadsalê de pêşketin, weke ên temen. Hinek ji wan bi sereke ev bûn, ku hemû pêşketin ji binî didan kifşkirin: </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Teoriya_dîtbar_û_ankû_teoriya_rolatîvt"><span id="Teoriya_d.C3.AEtbar_.C3.BB_ank.C3.BB_teoriya_rolat.C3.AEvt"></span>Teoriya dîtbar û ankû teoriya rolatîvt</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=22" title="Beşê biguhêre: Teoriya dîtbar û ankû teoriya rolatîvt" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=22" title="Edit section's source code: Teoriya dîtbar û ankû teoriya rolatîvt"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Teoriya dîtbar, avakerê weke <a href="/wiki/Albert_Einstein" title="Albert Einstein">Albert Einstein</a> bû. Ji du beşan pêk dihat. "Teoriya rolativt a teybet" û "teoriya rolativt ya gelemper" û ankû giştî bû. Ev teorî, di wê de, matamatîk, gaomatrik û û hwd bi hevdû te bia wayekî sereke tên bikarhanîn. Formula teoriya Rolativt jî E=mc² a. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kuantûm"><span id="Kuant.C3.BBm"></span>Kuantûm</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=23" title="Beşê biguhêre: Kuantûm" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=23" title="Edit section's source code: Kuantûm"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Kûantûm, avakerê wê, bi çend navan em dikarin bênina ser ziman. <a href="/wiki/Max_Planck" title="Max Planck">Max Planck</a>, <a href="/wiki/Albert_Einstein" title="Albert Einstein">Albert Einstein</a>, <a href="/wiki/Niels_Bohr" title="Niels Bohr">Niels Bohr</a>, <a href="/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg">Werner Heisenberg</a>, <a href="/wiki/Erwin_Schr%C3%B6dinger" title="Erwin Schrödinger">Erwin Schrödinger</a>, <a href="/wiki/Max_Born" title="Max Born">Max Born</a>, <a href="/w/index.php?title=John_von_Neumann&action=edit&redlink=1" class="new" title="John von Neumann (rûpel hê tune)">John von Neumann</a>, <a href="/wiki/Paul_Dirac" title="Paul Dirac">Paul Dirac</a>, <a href="/wiki/Wolfgang_Pauli" title="Wolfgang Pauli">Wolfgang Pauli</a> û hwd mirov dikarê bêne ser ziman. Lê gelek navên din jî ku mirov bi rûmet bêne ser ziman û ku di pêşketina mirovatiyê re rol leyistina hena. Di avakirina vê teoriyê de, teoriya van mirovan li pêş bûya. Ev teorî danîna ser temenê wê û destûrên wê kifşkirina. </p><p><b>Wolfgang Ernst Pauli, Bi Riya Zanista Fîzîkê, Teoriyeke Grîng Ya Felsefevanan, îsbat Kir û Xelata Nobelê Wergirt</b> </p><p>Wolfgang jiber keşfa qanûna, Esla İnhisariya Pauli ku kêfa Albert Einstin jî pir jêra hatibû, di sala 1945an da, xelata Nobela Fîzîkê, wergirt. Pauli, dibêje: Her tiştekê, irtiaş û hejheja wê, taybet bi wê bixwe ye û hejheja tu maddeyekê naşibe irtiaşa tu maddeyeke din. </p><p><b>Her Elekteronek, xwedî 3 taybetmendiyên jêrê ye:</b> </p><p><b>Level yan rûxara(seth) Enerjiyê</b> </p><p><b>Zivirîn(Çerx)</b> </p><p><b>Vedor yan heman Medar</b> </p><p>Fîzîkzanan jî ligor wan her 3 taybetmendiyên jorê, Jimareya Kuwantoma her Elektronekê, hesav dikin. Pauli, dibêje: Kes nikare li cîhanê, 2 Elektronên ku Jimareya Kuwantoma wan wek hev bin, peyda bike, ev yek mumkin nîne. Paulî jibo şirovekirina qanûna xwe, mînaka jêrê tîne: Em sêvekê hildidin û ji nav zêdetir ji milyardek Elektrona hindir wê, tenê em yek jê hildibijêrin.... Werin em navê wê Elektronê, daynin Erîk. Jimareya Kuwantomiya Erîk, jimareyeke pir pir dirêj e, lê jibo ku karê me hêsan bibe, em wisa bizanin ku ew jimareya mezin, 23 ye. Pauli, îsbat kir ku li tu dera dinyayê û li stêrkên nava gerdûnê da jî, ne ku tu sêveke din, belku tu tişteke din jî peyda nabe ku Elektrona wê xwedî jimareya Kuwantomiya 23 be. Niha, eger em perçe yan pîneyek hildin û pê pîneyê, sêva han paqij bikin, ji mizdan û istikaka ku pêktê, enerjiyek berhem tê û ev enerjî, dibe sedema zêdebûna jimareya Kuwantomiya Erîk û wek mînak ew dibe 26. Û tam di wê demê da, elektrona ku jimareya kuwantoma wê 26 e, destbi guherînê dike û ya ecêb ew e ku di cîhanê da tenê elektronek heye ku xwedî jimareya kuwantoma 26 e. Cîhana me, jibo ragirtina hevkêşe û balansa xwe, gav bi gav û di her demekê da, xeml, pêkhate û pergala xwe diguherîne. Pauli, bi îsbatkirina vê mijarê, xelata Nobelê ya warê Fîzîkê wergirt û got: Eger her elektronek, xwedî hejhej yan irtiaşa taybet bi xwe be, hingî her tişt û zerreyeke dinyayê, xwedî hejheja taybet bi xwe ye. Lê encama vê qanûna balkêş û pir grîng, çî ye: Dema ku sêvek dikare bi mizdanek biçûk, were guhertin, ev yek tê vê wateyê, dema ku em zarokên xwe didin hembêza xwe û wan radimûsin yan dema ku em hevsera xwe dibaxşînin(Lêborîn)....... yan dema ku em cîrana xwe ra didin xeberan û dema ku em destê xwe dixurînin, ya rast ew e ku em fermana zincîreyî û pevgrêdayî ya guhertinan, didin cîhana derdora xwe. Her raman û dîtinek ku ji mejiyê me derbas dibe, hin elektronên nava gerdûnê, dihejhejîne, murteiş dike û dibe sedema guhertina wan. Ne ku, raman, tenê li ser maddeyê bandorê daydide belke raman, madde bixwe ye jî. Xem û xeyal, min xemgîn dike û ev, mezintirîn şaşî ye ku diqewime. Xem û fikar, divê me hişyartir bike çimku dema ku em birîndar dibin, em hişyartir û baldartir dibin. Xem û xeyal, nabe ku bibe sebeba zêdetirbûna belengaziyan. Loma jî, êşê tehemmul nekin belke wê fehm bikin.... Çimku êşkişandin firseteke jibo hişyartirbûnê.(felsefeya Bûda) Eger we qenciyek li kesek kir û we xirabî jê dît, ji qencîkirin û dilrehmiyê, bêhêvî nebin û dev jê bernedin, çimku hûnê dewsa wê, ji keseke din, di pêwendiyeke din û di mijareke din da, bersiva qenciya xwe bibînin. Loma dibêjin ku Zanist, mijarên felsefî yên ceribandî, erê dike. Çimku bi baweriya fîlozof û felsefevanan, li dinyayê her tişt grêdayî hev in……… </p><p><b>Hemû enerjiyên ku ji we difûre û dipeke derve, ewê li we vegerin.</b> </p><p><b>Esla Terda Pauli</b> </p><p>Qayîdeya Pauli yan Qayîdeya nemumkin yan Esla Berdana Pauli, esleke Mekanîka Kuwantomê ye ku Wolfgang Ernst Pauli, fîzîkzanê Otrîşî / Sûwîsrayî di sala 1925an da, wê weşand. Ev qayîdeya pir pir grîng, dibêje: di sîstemeke kuwantomî da 2 yan çend Fermionên wekhev(wek mînak: 2 Elektron) nikarin di demekê da xwedî haleta kuwantomî ya wekhev bibin. Jibo elektronên etomekê, ev esl dibêje ku 4 jimareya kuwantomî, ya tu 2 elektronekê, wekhev nîne, ev jî tê vê wateyê ku wek mînak eger l, n û ml’a 2 elektronan, wek hev bin, hingî divê ms jibo wan herd elektronan, cihê û newekhev bibe(Ev jî tê vê wateyê ku 2 elektron, dê xwedî Spinên mixalif bibin). Ev esl dibêje ku Fonksiyona Pêlê ya gîştî, jibo 2 Fermionan, divê sedîsed dijmuteqarin be. Yek ji encamên pir grîng ya esla Paulî, ew e ku jibo Fermionan tu çigaliyekê tune ye(bi çigaliya Bos- Einstein ra bidin ber hev). Qayîdeya Pauli, yek ji grîngtirîn eslên fîzîkê ye, çimku her 3 cureya zerreyên ku maddeya normal jê pêktê – Elektron, Proton û Notronan jî ligor wê eslê tevdigerin. Loma jî zerreyên maddî, fezayê dadigirin û wê îşqal dikin. Esla Paulî, gelek taybetmendiyên maddeyê, ji xweragirî yan seqamgîriya maddeyan di pîvana mezin bigire hetta hebûna Cedvela Tenavubiya Unsuran, şirove dike(Periodic Table of elements). Vedor yan Spina hemû fermionan, nîvdurust e, yanê Liva Goşeyî ya taybet bi wan heye: Zerreyên ku vedora wan jimareya durust yan sehîh e, Boson tên bilêvkirin û Fonksiyona Pêlê wan, muteqarin in. Esla Pauli, jibo Bosonan, nagunce loma jî haleta kuwantomiya çend Bosonan, dikare wek hev be. Foton, Bosonên W û Z, û cotên Cooper, mînakên Bosonê ne. Esla Pauli, gelek fenomenên Fîzîkî, şirove dike. Yek jê jî, hebûna layeyên elektronî di etoman û qayîdeya parvekirina elektronan e. Her etomeke bêbar û xunsa, xwedî çend elektronan e û jiber ku elektron jî fermion in, loma jî esla Pauli, nahêle ku hemû elektron di cihekê da berav bibin, loma dê elektron yek li pey ya din, cih bigirin. Jiber vê yekê ye ku unsur yan elementên kîmyewî yên cihê, pêktên û grêdan û pêwendiyên navbera wan, evqas cihêreng dibin. Wek mînak, di etoma Heliumê da ku xwedî 2 elektronan e, herd elektron jî dikarin jêrtirîn haleta enerjiyê(1s) dagîr bikin, lê divê ku vedorên wan mixalif bin. Jiber ku vedor jî parek ji haleta kuwantomiya etomê ye, loma jî hebûna van elektronan di nizmtirîn haleta enerjiyê da, li dijî esla Pauli’yê nîne. Lê vedor yan spina elektronekê, tenê dikare xwedî 2 rewş û haletan be, loma jî di etoma Lithiumê da ku xwedî 3 elektronan e, elektrona sisyan nikare di rewşa paye da cih bigire û divê ku yek ji haletên pirenerjîtir(2s) dagîr bike. Her wisa elektronên elementên din jî neçarin ku level yan rûxarên jortir yên enerjiyê dagîr bikin. Taybetmendiyên kîmyewî yên etoman, zêdetir, grêdayî hejmara elektronên layeyên lap jorê ne. Ev yek bû sedema pêkhatina Cedvela Tenavubiya Unsuran. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Di_zanistê_û_pêşxistina_wê_de_jin"><span id="Di_zanist.C3.AA_.C3.BB_p.C3.AA.C5.9Fxistina_w.C3.AA_de_jin"></span>Di zanistê û pêşxistina wê de jin</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=24" title="Beşê biguhêre: Di zanistê û pêşxistina wê de jin" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=24" title="Edit section's source code: Di zanistê û pêşxistina wê de jin"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Jin, di dîrokê de jî, di pêşketina zanistê de bûya xwediyê roleka mazin. Herî zêde, di demên berê de, ji ber ku jin hîskirina wê xort bû, weke ya "falvan" hatiya û derketiya li pêş. Piştre jî, ev bûya. Di serdema navîn de, bi wê yekê, weke "pîrabûk" û hwd hatîna şîrovekirin û bi hezaran ji wan hatina qatil kirin. Ev jinên ku bi wusa hatina denezendin û kuştin hemû jî, jinên ku bi mejiyê xwe derdiketina li pêş bûn. Lê piştre jî jin rola xwe leyist. Bi teybetî, di sadsale 20an de, rola wê pirr mazin derdiketiya li pêş. Di hemû beşên zanistê de jin, weke mêr û biqasî wî û di hin beşna de ji mêr zêdetir jî derketiya li pêş bûya xwedi rol û û kar. </p><p>Bi şoreşa kurdistanê re pirsgirêka jinê pirr mazin hat ser zima. Şoreşên berê ku tenê di temenê bidest xistina mafê xwe yê weke zilêm ku were hasibandin de dihat ser ziman, di vê şoreşê de rol erka wê jî hin bi hin hat kifşkiirn, ew jiyanê de ji wan hat xwestin ku rol û weyna xwe bileyizin. Î ro, rewşenbîr, wêjavan, zanist û hwd, di hemû beşên ku tên zanîn û pêşketina de jin heya. Li cihanê jî jin, pêşketina wê bi hizirkirina wê û bi xwe afirandina wê pêşketiya. Bi teybetî, di her beşên zanistê de cihgirtin. Li her welatê, zanist, rewşenbîr, wêjevan û hwd, weke mêr û biqasî wî, jin jî heya û xwedî rol û afirîneriyeka wê heya. Jin û zanîn, bi hevdû re êdî pêşketiya. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Cureyên_zanistê"><span id="Curey.C3.AAn_zanist.C3.AA"></span>Cureyên zanistê</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=25" title="Beşê biguhêre: Cureyên zanistê" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=25" title="Edit section's source code: Cureyên zanistê"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zanistên_civakî"><span id="Zanist.C3.AAn_civak.C3.AE"></span>Zanistên civakî</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=26" title="Beşê biguhêre: Zanistên civakî" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=26" title="Edit section's source code: Zanistên civakî"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/D%C3%AErok" title="Dîrok">Dîrok</a></li> <li><a href="/wiki/Felsefe" title="Felsefe">Felsefe</a></li> <li><a href="/wiki/Civaknas%C3%AE" title="Civaknasî">Civaknasî</a></li> <li><a href="/wiki/Antropoloj%C3%AE" class="mw-redirect" title="Antropolojî">Antropolojî</a></li> <li><a href="/wiki/Zimannas%C3%AE" title="Zimannasî">Zimannasî</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zanistiyên_xwezayî"><span id="Zanistiy.C3.AAn_xwezay.C3.AE"></span>Zanistiyên xwezayî</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=27" title="Beşê biguhêre: Zanistiyên xwezayî" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=27" title="Edit section's source code: Zanistiyên xwezayî"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/F%C3%AEz%C3%AEk" class="mw-redirect" title="Fîzîk">Fîzîk</a></li> <li><a href="/wiki/Astronom%C3%AE" class="mw-redirect" title="Astronomî">Astronomî</a></li> <li><a href="/wiki/K%C3%AEmya" title="Kîmya">Kîmya</a></li> <li><a href="/wiki/Biyoloj%C3%AE" title="Biyolojî">Biyolojî</a></li> <li><a href="/wiki/Zooloj%C3%AE" title="Zoolojî">Zoolojî</a></li> <li><a href="/wiki/Botan%C3%AEk" class="mw-redirect" title="Botanîk">Botanîk</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Binêre"><span id="Bin.C3.AAre"></span>Binêre</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=28" title="Beşê biguhêre: Binêre" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=28" title="Edit section's source code: Binêre"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/D%C3%AEroka_zanist%C3%AA" title="Dîroka zanistê">Dîroka zanistê</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Çavkanî"><span id=".C3.87avkan.C3.AE"></span>Çavkanî</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zanist&veaction=edit&section=29" title="Beşê biguhêre: Çavkanî" class="mw-editsection-visualeditor"><span>biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zanist&action=edit&section=29" title="Edit section's source code: Çavkanî"><span>çavkaniyê biguhêre</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r1068480">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-1">^</a></b></span> <span class="reference-text">Abdusamet Yigit; Qiyakser, Dîrok, adara 2013, Han, Berlîn, <a href="/wiki/Taybet:BookSources/9783942735353" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-3-942735-35-3</a> </span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-2">^</a></b></span> <span class="reference-text">Albert Einstein, Rolatevîtet teorî</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-3">^</a></b></span> <span class="reference-text">Sigmond Freud, Moses und die Monotheismus</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-4">^</a></b></span> <span class="reference-text">F. Hegel, Enzyklopädie der philosophischen Wissenschaften im Grundrisse </span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-5">^</a></b></span> <span class="reference-text">Ibnî Haldûn, "Muqaddîma"</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-6">^</a></b></span> <span class="reference-text">Platûn; "welat"</span> </li> <li id="cite_note-:0-7"><span class="mw-cite-backlink">^ <sup><a href="#cite_ref-:0_7-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_7-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r1850135">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160313103522/http://kurdistan-news.net/index.php?catid=83:a-samet-yigit-&id=6231:li-ser-xewne-u-ditina-we&itemid=65&option=com_content&view=article">"Kopîkirina arşîvê"</a>. Ji <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.kurdistan-news.net/index.php?option=com_content&view=article&id=6231:li-ser-xewne-u-ditina-we&catid=83:a-samet-yigit-&Itemid=65">orîjînalê</a> di 13 adar 2016 de hat arşîvkirin<span class="reference-accessdate">. Roja gihiştinê <span class="nowrap">30 adar</span> 2013</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Kop%C3%AEkirina+ar%C5%9F%C3%AEv%C3%AA&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.kurdistan-news.net%2Findex.php%3Foption%3Dcom_content%26view%3Darticle%26id%3D6231%3Ali-ser-xewne-u-ditina-we%26catid%3D83%3Aa-samet-yigit-%26Itemid%3D65&rfr_id=info%3Asid%2Fku.wikipedia.org%3AZanist" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%C5%9Eablon:Cite_web" class="mw-redirect" title="Şablon:Cite web">cite web</a>}}</code>: CS1 maint: archived copy as title (<a href="/wiki/Kategor%C3%AE:CS1_maint:_archived_copy_as_title" title="Kategorî:CS1 maint: archived copy as title">lînk</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-8">^</a></b></span> <span class="reference-text">Immanuel Kant "Kritikk av den praktiske fornuft"</span> </li> </ol></div></div> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r1138413">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r1122230">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Cureyên_zanistê" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r827285">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-binêre"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:Curey%C3%AAn_zanist%C3%AA" title="Şablon:Cureyên zanistê"><abbr title="Vê şablonê nîşan bide" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">n</abbr></a></li><li class="nv-gotûbêj"><a href="/w/index.php?title=Got%C3%BBb%C3%AAja_%C5%9Fablon%C3%AA:Curey%C3%AAn_zanist%C3%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gotûbêja şablonê:Cureyên zanistê (rûpel hê tune)"><abbr title="Vê şablonê gotûbêj bike" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">g</abbr></a></li><li class="nv-çêke"><a class="external text" href="https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Eablon:Curey%C3%AAn_zanist%C3%AA&action=edit"><abbr title="Vê şablonê biguhêre" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">b</abbr></a></li></ul></div><div id="Cureyên_zanistê" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a class="mw-selflink selflink">Cureyên zanistê</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Zanistên civakî</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/D%C3%AErok" title="Dîrok">Dîrok</a> · <a href="/wiki/Civaknas%C3%AE" title="Civaknasî">Civaknasî</a> · <a href="/wiki/Antropoloj%C3%AE" class="mw-redirect" title="Antropolojî">Antropolojî</a> · <a href="/wiki/Zimannas%C3%AE" title="Zimannasî">Zimannasî</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Zanistên sirûştî</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Fiz%C3%AEk" title="Fizîk">Fizîk</a> · <a href="/wiki/St%C3%AArnas%C3%AE" title="Stêrnasî">Stêrnasî</a> (<i>Astronomî</i>) · <a href="/wiki/K%C3%AEmya" title="Kîmya">Kîmya</a> · <a href="/wiki/Biyoloj%C3%AE" title="Biyolojî">Biyolojî</a> · <a href="/wiki/Zooloj%C3%AE" title="Zoolojî">Zoolojî</a> · <a href="/wiki/Riweknas%C3%AE" title="Riweknasî">Riweknasî</a> (<i>Botanîk</i>)</div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1138413" /><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1122230" /></div><div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="Danegehên_kontrola_otorîteyê_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=Li_ser_Wîkîdaneyê_biguhêre&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q336#identifiers&#124;class=noprint&#124;Li_ser_Wîkîdaneyê_biguhêre" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="Danegehên_kontrola_otorîteyê_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=Li_ser_Wîkîdaneyê_biguhêre&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q336#identifiers&#124;class=noprint&#124;Li_ser_Wîkîdaneyê_biguhêre" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Al%C3%AEkar%C3%AE:Kontrola_otor%C3%AEte" class="mw-redirect" title="Alîkarî:Kontrola otorîte">Danegehên kontrola otorîteyê</a> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q336#identifiers" title="Li ser Wîkîdaneyê biguhêre"><img alt="Li ser Wîkîdaneyê biguhêre" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Navneteweyî</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><abbr title="Science"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.worldcat.org/fast/1108176/">FAST</a></abbr></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Neteweyî</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><abbr title="Ciencia"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX526275">Spanya</a></abbr></span> <ul><li><span class="uid"><abbr title="Ciencias"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX527870">2</a></abbr></span></li></ul></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11933232c">Fransa</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11933232c">BnF data</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4066562-8">Almanya</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://uli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007563238105171">Îsraêl</a></span></li> <li><span class="uid"><abbr title="Science"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/sh85118553">DYA</a></abbr></span> <ul><li><span class="uid"><abbr title="Science"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/sh00007934">2</a></abbr></span></li></ul></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000052291&P_CON_LNG=ENG">Letonya</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00571322">Japon</a></span></li> <li><span class="uid"><abbr title="věda"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph116676&CON_LNG=ENG">Komara Çekî</a></abbr></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://lod.nl.go.kr/resource/KSH1998010839">Korê</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Yên din</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalog.archives.gov/id/10642032">NARA</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://auth.wikimedia.org/loginwiki/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ji "<a dir="ltr" href="https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Zanist&oldid=1890340">https://ku.wikipedia.org/w/index.php?title=Zanist&oldid=1890340</a>" hatiye standin.</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Taybet:Categories" title="Taybet:Categories">Kategorî</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Gotar%C3%AAn_mijar%C3%AAn_sereke" title="Kategorî:Gotarên mijarên sereke">Gotarên mijarên sereke</a></li><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Zanist" title="Kategorî:Zanist">Zanist</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Kategoriyên veşartî: <ul><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:CS1_maint:_archived_copy_as_title" title="Kategorî:CS1 maint: archived copy as title">CS1 maint: archived copy as title</a></li><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Pages_using_ISBN_magic_links" title="Kategorî:Pages using ISBN magic links">Pages using ISBN magic links</a></li><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Gotar%C3%AAn_ku_div%C3%AA_werin_paqijkirin_ji_adar_2024" title="Kategorî:Gotarên ku divê werin paqijkirin ji adar 2024">Gotarên ku divê werin paqijkirin ji adar 2024</a></li><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Hem%C3%BB_gotar%C3%AAn_ku_div%C3%AA_werin_paqijkirin" title="Kategorî:Hemû gotarên ku divê werin paqijkirin">Hemû gotarên ku divê werin paqijkirin</a></li><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Hem%C3%BB_gotar%C3%AAn_bi_%C3%AEfadey%C3%AAn_b%C3%AA%C3%A7avkan%C3%AE" title="Kategorî:Hemû gotarên bi îfadeyên bêçavkanî">Hemû gotarên bi îfadeyên bêçavkanî</a></li><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Gotar%C3%AAn_bi_%C3%AEfadey%C3%AAn_b%C3%AA%C3%A7avkan%C3%AE_ji_adar_2024" title="Kategorî:Gotarên bi îfadeyên bêçavkanî ji adar 2024">Gotarên bi îfadeyên bêçavkanî ji adar 2024</a></li><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Webarchive_template_wayback_links" title="Kategorî:Webarchive template wayback links">Webarchive template wayback links</a></li><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Gotar%C3%AAn_bi_r%C3%AAbera_FAST" title="Kategorî:Gotarên bi rêbera FAST">Gotarên bi rêbera FAST</a></li><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Gotar%C3%AAn_bi_r%C3%AAbera_BNE" title="Kategorî:Gotarên bi rêbera BNE">Gotarên bi rêbera BNE</a></li><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Gotar%C3%AAn_bi_r%C3%AAbera_BNF" title="Kategorî:Gotarên bi rêbera BNF">Gotarên bi rêbera BNF</a></li><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Gotar%C3%AAn_bi_r%C3%AAbera_BNFdata" title="Kategorî:Gotarên bi rêbera BNFdata">Gotarên bi rêbera BNFdata</a></li><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Gotar%C3%AAn_bi_r%C3%AAbera_GND" title="Kategorî:Gotarên bi rêbera GND">Gotarên bi rêbera GND</a></li><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Gotar%C3%AAn_bi_r%C3%AAbera_J9U" title="Kategorî:Gotarên bi rêbera J9U">Gotarên bi rêbera J9U</a></li><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Gotar%C3%AAn_bi_r%C3%AAbera_LCCN" title="Kategorî:Gotarên bi rêbera LCCN">Gotarên bi rêbera LCCN</a></li><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Gotar%C3%AAn_bi_r%C3%AAbera_LNB" title="Kategorî:Gotarên bi rêbera LNB">Gotarên bi rêbera LNB</a></li><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Gotar%C3%AAn_bi_r%C3%AAbera_NDL" title="Kategorî:Gotarên bi rêbera NDL">Gotarên bi rêbera NDL</a></li><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Gotar%C3%AAn_bi_r%C3%AAbera_NKC" title="Kategorî:Gotarên bi rêbera NKC">Gotarên bi rêbera NKC</a></li><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Gotar%C3%AAn_bi_r%C3%AAbera_NLK" title="Kategorî:Gotarên bi rêbera NLK">Gotarên bi rêbera NLK</a></li><li><a href="/wiki/Kategor%C3%AE:Gotar%C3%AAn_bi_r%C3%AAbera_NARA" title="Kategorî:Gotarên bi rêbera NARA">Gotarên bi rêbera NARA</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Ev rûpel cara dawî 14 kanûna pêşîn 2024, saet li 10:12an de hatiye guhartin.</li> <li id="footer-info-copyright">Nivîsar di bin lîsansa <a rel="nofollow" class="external text" href="http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">Creative Commons Attribution-ShareAlike License</a> de derbasdar e; heke tiştên din werin xwestin dikarin lê bên zêdekirin. Ji bo hûragahiyan li <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Mercên Bikaranînê</a> binêre.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Siyaseta veşarîtiyê</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/W%C3%AEk%C3%AEpediya:Derbar%C3%AA_W%C3%AEk%C3%AEpediyay%C3%AA_de">Di derbarê Wîkîpediyayê de</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/W%C3%AEk%C3%AEpediya:Ferexetnameya_gi%C5%9Ft%C3%AE">Ferexetname</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Pêşdebir</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/ku.wikipedia.org">Statîstîk</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Agahiya kûkiyê (cookie)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//ku.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Zanist&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Xuyakirina mobîl</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Lêgerîn</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Li ser Wîkîpediyayê bigere"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Taybet:Lêgerîn"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Lêgerîn</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Naverok" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Tabloya naverokê bigre/veke" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Tabloya naverokê bigre/veke</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Zanist</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>Bi 241 zimanên din</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Mijarekê lê zêde bike</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-684955989f-9xxlv","wgBackendResponseTime":199,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.650","walltime":"0.770","ppvisitednodes":{"value":1146,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":26373,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":1817,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":19,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":13,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":18439,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 640.961 1 -total"," 29.67% 190.151 1 Şablon:Çavkanî"," 26.85% 172.069 1 Şablon:Jêder-malper"," 20.90% 133.969 1 Şablon:Cureyên_zanistê"," 20.49% 131.313 1 Şablon:Navbox"," 20.06% 128.557 1 Şablon:Paqij_bike"," 16.66% 106.787 1 Şablon:Kontrola_otorîteyê"," 16.34% 104.706 1 Şablon:Ambox"," 8.66% 55.519 2 Şablon:Çavkanî_hewce_ye"," 5.33% 34.139 2 Şablon:Fix"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.432","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3973173,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-75687f9f4b-hwwd7","timestamp":"20250323180926","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Zanist","url":"https:\/\/ku.wikipedia.org\/wiki\/Zanist","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q336","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q336","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-01-15T18:12:34Z","dateModified":"2024-12-14T10:12:13Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/7\/7d\/Magnet_4.jpg"}</script> </body> </html>