CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>عراق - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"7ea84ef9-10da-40a7-9b84-8e2d12af5448","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"عراق","wgTitle":"عراق","wgCurRevisionId":40647570,"wgRevisionId":40647570,"wgArticleId":1428,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی","خطاهای یادکرد: تاریخ","پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت","صفحه‌های دارای پیوند مرده","خطاهای CS1: فاقد periodical","خطاهای CS1: نشانه‌گذاری","مختصات در ویکی‌داده" ,"مقاله‌های دارای واژگان به زبان عربی","مقاله‌های دارای واژگان به زبان کردی","مقاله‌های دارای واژگان به زبان پارسی میانه","مقاله‌های دارای الگوهای سرنویس با صفحه هدف ناموجود","همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع","الگوهای درگاه با درگاه‌های ناموجود","پیوند رده انبار در ویکی‌داده است","اتحادیه کشورهای عرب","ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۹۳۲ (میلادی)","جمهوری‌های فدرال","شام (سرزمین)","عراق","کشورها در آسیا","کشورها و سرزمین‌های عربی‌زبان","کشورهای اسلامی","کشورهای خاور نزدیک","کشورهای خاورمیانه","کشورهای عضو اتحادیه عرب", "کشورهای عضو اوپک","کشورهای عضو سازمان پیمان مرکزی","کشورهای عضو سازمان ملل متحد","کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی","کشورهای غرب آسیا"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"عراق","wgRelevantArticleId":1428,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":200000,"wgCoordinates":{"lat":33,"lon": 44},"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q796","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.tablesorter.styles":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready", "ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","ext.tmh.player","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.tablesorter","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints", "ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cjquery.tablesorter.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/1200px-Flag_of_Iraq.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/800px-Flag_of_Iraq.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="533"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/640px-Flag_of_Iraq.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="427"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="عراق - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-عراق rootpage-عراق skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-واژه‌شناسی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#واژه‌شناسی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>واژه‌شناسی</span> </div> </a> <ul id="toc-واژه‌شناسی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جمعیت_استان‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#جمعیت_استان‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>جمعیت استان‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-جمعیت_استان‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تاریخ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#تاریخ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>تاریخ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-تاریخ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های تاریخ</span> </button> <ul id="toc-تاریخ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-دوران_پیش_از_تاریخ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دوران_پیش_از_تاریخ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۱</span> <span>دوران پیش از تاریخ</span> </div> </a> <ul id="toc-دوران_پیش_از_تاریخ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دورهٔ_باستان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دورهٔ_باستان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۲</span> <span>دورهٔ باستان</span> </div> </a> <ul id="toc-دورهٔ_باستان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خلافت_اسلامی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#خلافت_اسلامی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۳</span> <span>خلافت اسلامی</span> </div> </a> <ul id="toc-خلافت_اسلامی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ایلخانان_مغول" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ایلخانان_مغول"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۴</span> <span>ایلخانان مغول</span> </div> </a> <ul id="toc-ایلخانان_مغول-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-عراق_صفوی_و_عثمانی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#عراق_صفوی_و_عثمانی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۵</span> <span>عراق صفوی و عثمانی</span> </div> </a> <ul id="toc-عراق_صفوی_و_عثمانی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-حکومت_بریتانیا_و_پادشاهی_مستقل_عراق" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#حکومت_بریتانیا_و_پادشاهی_مستقل_عراق"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۶</span> <span>حکومت بریتانیا و پادشاهی مستقل عراق</span> </div> </a> <ul id="toc-حکومت_بریتانیا_و_پادشاهی_مستقل_عراق-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جمهوری_عراق_و_حزب_بعث" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#جمهوری_عراق_و_حزب_بعث"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۷</span> <span>جمهوری عراق و حزب بعث</span> </div> </a> <ul id="toc-جمهوری_عراق_و_حزب_بعث-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-۱۳۸۲–۱۳۸۶" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#۱۳۸۲–۱۳۸۶"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۸</span> <span>۱۳۸۲–۱۳۸۶</span> </div> </a> <ul id="toc-۱۳۸۲–۱۳۸۶-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-از_۱۳۸۶_تاکنون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#از_۱۳۸۶_تاکنون"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۹</span> <span>از ۱۳۸۶ تاکنون</span> </div> </a> <ul id="toc-از_۱۳۸۶_تاکنون-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-پرچم‌های_عراق" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#پرچم‌های_عراق"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>پرچم‌های عراق</span> </div> </a> <ul id="toc-پرچم‌های_عراق-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جغرافیا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#جغرافیا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>جغرافیا</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-جغرافیا-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های جغرافیا</span> </button> <ul id="toc-جغرافیا-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-آب_و_هوا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#آب_و_هوا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۱</span> <span>آب و هوا</span> </div> </a> <ul id="toc-آب_و_هوا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-حکومت_و_سیاست" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#حکومت_و_سیاست"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>حکومت و سیاست</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-حکومت_و_سیاست-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های حکومت و سیاست</span> </button> <ul id="toc-حکومت_و_سیاست-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-قانون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#قانون"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۱</span> <span>قانون</span> </div> </a> <ul id="toc-قانون-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-نیروهای_مسلح" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#نیروهای_مسلح"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۲</span> <span>نیروهای مسلح</span> </div> </a> <ul id="toc-نیروهای_مسلح-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-روابط_خارجی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#روابط_خارجی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۳</span> <span>روابط خارجی</span> </div> </a> <ul id="toc-روابط_خارجی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-حقوق_بشر" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#حقوق_بشر"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۴</span> <span>حقوق بشر</span> </div> </a> <ul id="toc-حقوق_بشر-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تقسیمات_کشوری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تقسیمات_کشوری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۵</span> <span>تقسیمات کشوری</span> </div> </a> <ul id="toc-تقسیمات_کشوری-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-شهرهای_بزرگ_عراق" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#شهرهای_بزرگ_عراق"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۵.۱</span> <span>شهرهای بزرگ عراق</span> </div> </a> <ul id="toc-شهرهای_بزرگ_عراق-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-اقتصاد" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#اقتصاد"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>اقتصاد</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-اقتصاد-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های اقتصاد</span> </button> <ul id="toc-اقتصاد-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-نفت_و_انرژی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#نفت_و_انرژی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۱</span> <span>نفت و انرژی</span> </div> </a> <ul id="toc-نفت_و_انرژی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-زیرساخت‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#زیرساخت‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۲</span> <span>زیرساخت‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-زیرساخت‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دامپروری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دامپروری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۳</span> <span>دامپروری</span> </div> </a> <ul id="toc-دامپروری-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-مردم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#مردم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸</span> <span>مردم</span> </div> </a> <ul id="toc-مردم-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-زبان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#زبان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹</span> <span>زبان</span> </div> </a> <ul id="toc-زبان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دین" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#دین"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰</span> <span>دین</span> </div> </a> <ul id="toc-دین-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-فرهنگ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#فرهنگ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱</span> <span>فرهنگ</span> </div> </a> <ul id="toc-فرهنگ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-نگارخانه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#نگارخانه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۲</span> <span>نگارخانه</span> </div> </a> <ul id="toc-نگارخانه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جستارهای_وابسته" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#جستارهای_وابسته"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۳</span> <span>جستارهای وابسته</span> </div> </a> <ul id="toc-جستارهای_وابسته-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پانویس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#پانویس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۴</span> <span>پانویس</span> </div> </a> <ul id="toc-پانویس-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۵</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پیوند_به_بیرون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#پیوند_به_بیرون"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۶</span> <span>پیوند به بیرون</span> </div> </a> <ul id="toc-پیوند_به_بیرون-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">عراق</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۲۶۵ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-265" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۲۶۵ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D2%9F" title="Ираҟ–آبخازی" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Ираҟ" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="آبخازی" class="interlanguage-link-target"><span>Аԥсшәа</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://ace.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–آچئی" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Irak" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="آچئی" class="interlanguage-link-target"><span>Acèh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ady mw-list-item"><a href="https://ady.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ирак–آدیجیایی" lang="ady" hreflang="ady" data-title="Ирак" data-language-autonym="Адыгабзэ" data-language-local-name="آدیجیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгабзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–آفریکانس" lang="af" hreflang="af" data-title="Irak" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="آفریکانس" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–آلمانی سوئیسی" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Irak" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="آلمانی سوئیسی" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A2%E1%88%AB%E1%89%85" title="ኢራቅ–امهری" lang="am" hreflang="am" data-title="ኢራቅ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="امهری" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ami mw-list-item"><a href="https://ami.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–Amis" lang="ami" hreflang="ami" data-title="Iraq" data-language-autonym="Pangcah" data-language-local-name="Amis" class="interlanguage-link-target"><span>Pangcah</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–آراگونی" lang="an" hreflang="an" data-title="Iraq" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="آراگونی" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Irac" title="Irac–انگلیسی باستان" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Irac" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="انگلیسی باستان" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ann mw-list-item"><a href="https://ann.wikipedia.org/wiki/Ir%C3%A2k" title="Irâk–اوبولو" lang="ann" hreflang="ann" data-title="Irâk" data-language-autonym="Obolo" data-language-local-name="اوبولو" class="interlanguage-link-target"><span>Obolo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%95" title="इराक–آنگیکا" lang="anp" hreflang="anp" data-title="इराक" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="آنگیکا" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="العراق–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="العراق" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%A5%DC%9D%DC%AA%DC%90%DC%A9" title="ܥܝܪܐܩ–آرامی" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܥܝܪܐܩ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="آرامی" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="لعراق–عربی مراکشی" lang="ary" hreflang="ary" data-title="لعراق" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="عربی مراکشی" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="العراق–عربی مصری" lang="arz" hreflang="arz" data-title="العراق" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="عربی مصری" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%87%E0%A7%B0%E0%A6%BE%E0%A6%95" title="ইৰাক–آسامی" lang="as" hreflang="as" data-title="ইৰাক" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="آسامی" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–آستوری" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Iraq" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="آستوری" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D3%80%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BA%D1%8A" title="ГӀиракъ–آواری" lang="av" hreflang="av" data-title="ГӀиракъ" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="آواری" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/Iraka" title="Iraka–Kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="Iraka" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="Kotava" class="interlanguage-link-target"><span>Kotava</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%88%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%95" title="ईराक–اودهی" lang="awa" hreflang="awa" data-title="ईराक" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="اودهی" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/%C4%B0raq" title="İraq–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="İraq" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق–South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="عراق" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="مقالهٔ خوب"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D2%A1" title="Ираҡ–باشقیری" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Ираҡ" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="باشقیری" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–بالیایی" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Irak" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="بالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–باواریایی" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Irak" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="باواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Iraks" title="Iraks–ساموگیتی" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Iraks" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="ساموگیتی" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Iraq" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ірак–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="Ірак" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ірак–بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Ірак" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Irak" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ирак–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Ирак" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%88%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%95" title="ईराक–Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="ईराक" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://bi.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–بیسلاما" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Irak" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="بیسلاما" class="interlanguage-link-target"><span>Bislama</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%AE%E1%80%9B%E1%80%90%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%91%E1%80%AE" title="အီရတ်ခမ်းထီ–Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="အီရတ်ခမ်းထီ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target"><span>ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%95" title="ইরাক–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="ইরাক" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A1%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%A3%E0%BD%A0%E0%BC%8B%E0%BD%81%E0%BD%BC%E0%BC%8D" title="ཡི་ལའ་ཁོ།–تبتی" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཡི་ལའ་ཁོ།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="تبتی" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bpy mw-list-item"><a href="https://bpy.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%95" title="ইরাক–Bishnupriya" lang="bpy" hreflang="bpy" data-title="ইরাক" data-language-autonym="বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী" data-language-local-name="Bishnupriya" class="interlanguage-link-target"><span>বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–برتون" lang="br" hreflang="br" data-title="Irak" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="برتون" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–بوسنیایی" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Irak" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="بوسنیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Irak" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bug mw-list-item"><a href="https://bug.wikipedia.org/wiki/%E1%A8%95%E1%A8%97%E1%A8%91%E1%A8%80" title="ᨕᨗᨑᨀ–بوگینس" lang="bug" hreflang="bug" data-title="ᨕᨗᨑᨀ" data-language-autonym="Basa Ugi" data-language-local-name="بوگینس" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Ugi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ирак–Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Ирак" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Iraq" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cbk-zam mw-list-item"><a href="https://cbk-zam.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–Chavacano" lang="cbk" hreflang="cbk" data-title="Iraq" data-language-autonym="Chavacano de Zamboanga" data-language-local-name="Chavacano" class="interlanguage-link-target"><span>Chavacano de Zamboanga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–چینی مین شرقی" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Iraq" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="چینی مین شرقی" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D3%80%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BA%D1%8A" title="Ӏиракъ–چچنی" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Ӏиракъ" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="چچنی" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–سبویی" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Iraq" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="سبویی" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8E%A2%E1%8E%B3%E1%8E%A9" title="ᎢᎳᎩ–چروکی" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᎢᎳᎩ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="چروکی" class="interlanguage-link-target"><span>ᏣᎳᎩ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%DB%8E%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عێراق–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="عێراق" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Iraccu" title="Iraccu–کورسی" lang="co" hreflang="co" data-title="Iraccu" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="کورسی" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–ترکی کریمه" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Iraq" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="ترکی کریمه" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="مقالهٔ خوب"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Ir%C3%A1k" title="Irák–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Irák" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–کاشوبی" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Irak" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="کاشوبی" class="interlanguage-link-target"><span>Kaszëbsczi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ирак–چوواشی" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Ирак" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="چوواشی" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Irac" title="Irac–ولزی" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Irac" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ولزی" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="Irak" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dag mw-list-item"><a href="https://dag.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–Dagbani" lang="dag" hreflang="dag" data-title="Iraq" data-language-autonym="Dagbanli" data-language-local-name="Dagbani" class="interlanguage-link-target"><span>Dagbanli</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Irak" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/%C4%B0raq" title="İraq–Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="İraq" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–صُربی سفلی" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Irak" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="صُربی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dtp mw-list-item"><a href="https://dtp.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–Central Dusun" lang="dtp" hreflang="dtp" data-title="Iraq" data-language-autonym="Kadazandusun" data-language-local-name="Central Dusun" class="interlanguage-link-target"><span>Kadazandusun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%95" title="इराक–Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="इराक" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target"><span>डोटेली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%A2%DE%A8%DE%83%DE%A7%DE%A4%DE%AA" title="ޢިރާޤު–دیوهی" lang="dv" hreflang="dv" data-title="ޢިރާޤު" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="دیوهی" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CF%81%CE%AC%CE%BA" title="Ιράκ–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Ιράκ" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Iraq" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Irako" title="Irako–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Irako" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Irak" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Iraak" title="Iraak–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Iraak" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Irak" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–اکسترامادورایی" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Iraq" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="اکسترامادورایی" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ff mw-list-item"><a href="https://ff.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–فولانی" lang="ff" hreflang="ff" data-title="Irak" data-language-autonym="Fulfulde" data-language-local-name="فولانی" class="interlanguage-link-target"><span>Fulfulde</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Irak" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Iraak" title="Iraak–Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Iraak" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–فارویی" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Irak" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="فارویی" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Irak" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–آرپیتان" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Iraq" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="آرپیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Iraak" title="Iraak–فریزی شمالی" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Iraak" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="فریزی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–فریسی غربی" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Irak" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="فریسی غربی" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Iar%C3%A1ic" title="An Iaráic–ایرلندی" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Iaráic" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ایرلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gag mw-list-item"><a href="https://gag.wikipedia.org/wiki/%C4%B0rak" title="İrak–گاگائوزیایی" lang="gag" hreflang="gag" data-title="İrak" data-language-autonym="Gagauz" data-language-local-name="گاگائوزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Gagauz</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E4%BC%8A%E6%8B%89%E5%85%8B" title="伊拉克–گن" lang="gan" hreflang="gan" data-title="伊拉克" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="گن" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Irak" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Ior%C3%A0c" title="Ioràc–گیلی اسکاتلندی" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Ioràc" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="گیلی اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Iraq" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Ir%C3%A1ke" title="Iráke–گوارانی" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Iráke" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="گوارانی" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%95" title="इराक–کونکانی گن" lang="gom" hreflang="gom" data-title="इराक" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="کونکانی گن" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-got mw-list-item"><a href="https://got.wikipedia.org/wiki/%F0%90%8C%B9%F0%90%8D%82%F0%90%8C%B0%F0%90%8C%BA" title="𐌹𐍂𐌰𐌺–گوتی" lang="got" hreflang="got" data-title="𐌹𐍂𐌰𐌺" data-language-autonym="𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺" data-language-local-name="گوتی" class="interlanguage-link-target"><span>𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%88%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%95" title="ઈરાક–گجراتی" lang="gu" hreflang="gu" data-title="ઈરાક" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="گجراتی" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Yn_Earack" title="Yn Earack–مانی" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Yn Earack" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="مانی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Ira%C6%99i" title="Iraƙi–هوسایی" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Iraƙi" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="هوسایی" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Iraq" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-haw mw-list-item"><a href="https://haw.wikipedia.org/wiki/%CA%BBIlaka" title="ʻIlaka–هاوایی" lang="haw" hreflang="haw" data-title="ʻIlaka" data-language-autonym="Hawaiʻi" data-language-local-name="هاوایی" class="interlanguage-link-target"><span>Hawaiʻi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A2%D7%99%D7%A8%D7%90%D7%A7" title="עיראק–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="עיראק" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%BC" title="इराक़–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="इराक़" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–هندی فیجیایی" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Iraq" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="هندی فیجیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Irak" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–صُربی علیا" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Irak" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="صُربی علیا" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–هائیتیایی" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Irak" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="هائیتیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Irak" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BB%D6%80%D5%A1%D6%84" title="Իրաք–ارمنی" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Իրաք" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ارمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%BB%D6%80%D5%A1%D6%84" title="Իրաք–Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Իրաք" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–اینترلینگوا" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Irak" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="اینترلینگوا" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–ایبانی" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Iraq" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="ایبانی" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Irak" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–اکسیدنتال" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Irak" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="اکسیدنتال" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–ایلوکویی" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Irak" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ایلوکویی" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ирак–اینگوشی" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Ирак" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="اینگوشی" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–ایدو" lang="io" hreflang="io" data-title="Irak" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ایدو" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/%C3%8Drak" title="Írak–ایسلندی" lang="is" hreflang="is" data-title="Írak" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ایسلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Iraq" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iu mw-list-item"><a href="https://iu.wikipedia.org/wiki/%E1%90%83%E1%95%89%E1%92%83" title="ᐃᕉᒃ–اینوکتیتوت" lang="iu" hreflang="iu" data-title="ᐃᕉᒃ" data-language-autonym="ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ / inuktitut" data-language-local-name="اینوکتیتوت" class="interlanguage-link-target"><span>ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ / inuktitut</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A4%E3%83%A9%E3%82%AF" title="イラク–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="イラク" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Irak" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/raksygu%27e" title="raksygu'e–لوجبان" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="raksygu'e" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="لوجبان" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–جاوه‌ای" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Irak" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="جاوه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A7%E1%83%98" title="ერაყი–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ერაყი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–قره‌قالپاقی" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Irak" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="قره‌قالپاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/%C6%90iraq" title="Ɛiraq–قبایلی" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Ɛiraq" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="قبایلی" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://kbd.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BA%D1%8A" title="Иракъ–کاباردینی" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Иракъ" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="کاباردینی" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгэбзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Irak%C9%A9" title="Irakɩ–Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Irakɩ" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–تیاپی" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Irak" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="تیاپی" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–کنگویی" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Iraq" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="کنگویی" class="interlanguage-link-target"><span>Kongo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Iraq" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target"><span>Kumoring</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ki mw-list-item"><a href="https://ki.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–کیکویویی" lang="ki" hreflang="ki" data-title="Iraq" data-language-autonym="Gĩkũyũ" data-language-local-name="کیکویویی" class="interlanguage-link-target"><span>Gĩkũyũ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ирак–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Ирак" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%A2%E1%9F%8A%E1%9E%B8%E1%9E%9A%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%8B" title="អ៊ីរ៉ាក់–خمری" lang="km" hreflang="km" data-title="អ៊ីរ៉ាក់" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="خمری" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%87%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%95%E0%B3%8D" title="ಇರಾಕ್–کانارا" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಇರಾಕ್" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="کانارا" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9D%B4%EB%9D%BC%ED%81%AC" title="이라크–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="이라크" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%90%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عِراق–کشمیری" lang="ks" hreflang="ks" data-title="عِراق" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="کشمیری" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–کردی" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Iraq" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="کردی" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ирак–کومیایی" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Ирак" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="کومیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–کورنی" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Irak" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="کورنی" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ирак–قرقیزی" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Ирак" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="قرقیزی" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Iraca" title="Iraca–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Iraca" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–لادینو" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Irak" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="لادینو" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–لوگزامبورگی" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Irak" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="لوگزامبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ирак–لزگی" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Ирак" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="لزگی" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Irac" title="Irac–Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Irac" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–لیمبورگی" lang="li" hreflang="li" data-title="Irak" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="لیمبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–Ligurian" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Iraq" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurian" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Irach" title="Irach–Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Irach" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–لومبارد" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Irak" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="لومبارد" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–لینگالا" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Irak" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="لینگالا" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Irakas" title="Irakas–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Irakas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Ir%C4%81ka" title="Irāka–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Irāka" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mad mw-list-item"><a href="https://mad.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–مادورایی" lang="mad" hreflang="mad" data-title="Irak" data-language-autonym="Madhurâ" data-language-local-name="مادورایی" class="interlanguage-link-target"><span>Madhurâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%95" title="इराक–مایدیلی" lang="mai" hreflang="mai" data-title="इराक" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="مایدیلی" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Irak" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ирак–مکشایی" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Ирак" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="مکشایی" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Ir%C3%A0ka" title="Iràka–مالاگاسی" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Iràka" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="مالاگاسی" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ирак–ماری" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Ирак" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="ماری" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/%C4%AAr%C4%81ki" title="Īrāki–مائوری" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Īrāki" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="مائوری" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–مینانگ‌کابویی" lang="min" hreflang="min" data-title="Irak" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="مینانگ‌کابویی" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ирак–مقدونی" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Ирак" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="مقدونی" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%87%E0%B4%B1%E0%B4%BE%E0%B4%96%E0%B5%8D%E2%80%8C" title="ഇറാഖ്‌–مالایالامی" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ഇറാഖ്‌" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="مالایالامی" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ирак–مغولی" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Ирак" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="مغولی" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%8F%EA%AF%94%EA%AF%A5%EA%AF%9B" title="ꯏꯔꯥꯛ–مانیپوری" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯏꯔꯥꯛ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="مانیپوری" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%95" title="इराक–مراتی" lang="mr" hreflang="mr" data-title="इराक" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="مراتی" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Iraq" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–مالتی" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Iraq" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="مالتی" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Eiraque" title="Eiraque–میراندی" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Eiraque" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="میراندی" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%AE%E1%80%9B%E1%80%90%E1%80%BA%E1%80%94%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%84%E1%80%B6" title="အီရတ်နိုင်ငံ–برمه‌ای" lang="my" hreflang="my" data-title="အီရတ်နိုင်ငံ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="برمه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BA_%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80" title="Ирак Мастор–ارزیایی" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Ирак Мастор" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="ارزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عیراق–مازندرانی" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="عیراق" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="مازندرانی" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–آلمانی سفلی" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Irak" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="آلمانی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–ساکسونی سفلی" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Irak" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="ساکسونی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%95" title="इराक–نپالی" lang="ne" hreflang="ne" data-title="इराक" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="نپالی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%95" title="इराक–نواریایی" lang="new" hreflang="new" data-title="इराक" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="نواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Irak" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–نروژی نی‌نُشک" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Irak" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="نروژی نی‌نُشک" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Irak" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Irak" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nv mw-list-item"><a href="https://nv.wikipedia.org/wiki/Honooj%C3%ADtah_Tooh_Dine%CA%BC%C3%A9_Bik%C3%A9yah" title="Honoojítah Tooh Dineʼé Bikéyah–ناواهویی" lang="nv" hreflang="nv" data-title="Honoojítah Tooh Dineʼé Bikéyah" data-language-autonym="Diné bizaad" data-language-local-name="ناواهویی" class="interlanguage-link-target"><span>Diné bizaad</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–اکسیتان" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Iraq" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="اکسیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–لیوی-کارلیان" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Irak" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="لیوی-کارلیان" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Iraaq" title="Iraaq–اورومویی" lang="om" hreflang="om" data-title="Iraaq" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="اورومویی" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%87%E0%AC%B0%E0%AC%BE%E0%AC%95" title="ଇରାକ–اوریه‌ای" lang="or" hreflang="or" data-title="ଇରାକ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="اوریه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ирак–آسی" lang="os" hreflang="os" data-title="Ирак" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="آسی" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%87%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%95%E0%A8%BC" title="ਇਰਾਕ਼–پنجابی" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਇਰਾਕ਼" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–پامپانگایی" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Irak" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="پامپانگایی" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–پاپیامنتو" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Irak" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="پاپیامنتو" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Irak" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pdc mw-list-item"><a href="https://pdc.wikipedia.org/wiki/Iraek" title="Iraek–آلمانی پنسیلوانیایی" lang="pdc" hreflang="pdc" data-title="Iraek" data-language-autonym="Deitsch" data-language-local-name="آلمانی پنسیلوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Deitsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pi mw-list-item"><a href="https://pi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%88%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%95" title="ईराक–پالی" lang="pi" hreflang="pi" data-title="ईराक" data-language-autonym="पालि" data-language-local-name="پالی" class="interlanguage-link-target"><span>पालि</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://pih.wikipedia.org/wiki/Eraak" title="Eraak–Norfuk / Pitkern" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Eraak" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Norfuk / Pitkern" class="interlanguage-link-target"><span>Norfuk / Pitkern</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Irak" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–پیدمونتی" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Irak" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="پیدمونتی" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق–پنجابی" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="عراق" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق–پشتو" lang="ps" hreflang="ps" data-title="عراق" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="پشتو" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Iraque" title="Iraque–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Iraque" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–کچوایی" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Iraq" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="کچوایی" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Irak" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Irac" title="Irac–آرومانی" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Irac" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="آرومانی" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-tara mw-list-item"><a href="https://roa-tara.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–Tarantino" lang="nap-x-tara" hreflang="nap-x-tara" data-title="Iraq" data-language-autonym="Tarandíne" data-language-local-name="Tarantino" class="interlanguage-link-target"><span>Tarandíne</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ирак–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Ирак" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ірак–Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Ірак" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Irake" title="Irake–کینیارواندایی" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Irake" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="کینیارواندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Ikinyarwanda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A5%8D" title="इराक्–سانسکریت" lang="sa" hreflang="sa" data-title="इराक्" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="سانسکریت" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%B0%D0%BA" title="Ираак–یاقوتی" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Ираак" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="یاقوتی" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%A4%E1%B1%A8%E1%B1%9F%E1%B1%A0" title="ᱤᱨᱟᱠ–سانتالی" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱤᱨᱟᱠ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="سانتالی" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–ساردینیایی" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Iraq" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="ساردینیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–سیسیلی" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Iraq" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="سیسیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–اسکاتلندی" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Iraq" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق–سندی" lang="sd" hreflang="sd" data-title="عراق" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="سندی" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–سامی شمالی" lang="se" hreflang="se" data-title="Irak" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="سامی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Irak" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shn mw-list-item"><a href="https://shn.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%B0%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%A2%E1%80%AE%E1%82%87%E1%80%9B%E1%81%A2%E1%81%B5%E1%80%BA%E1%82%88" title="မိူင်းဢီႇရၢၵ်ႈ–شانی" lang="shn" hreflang="shn" data-title="မိူင်းဢီႇရၢၵ်ႈ" data-language-autonym="ၽႃႇသႃႇတႆး " data-language-local-name="شانی" class="interlanguage-link-target"><span>ၽႃႇသႃႇတႆး </span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%89%E0%B6%BB%E0%B7%8F%E0%B6%9A_%E0%B6%A2%E0%B6%B1%E0%B6%BB%E0%B6%A2%E0%B6%BA" title="ඉරාක ජනරජය–سینهالی" lang="si" hreflang="si" data-title="ඉරාක ජනරජය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="سینهالی" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Iraq" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Irak" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق–Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="عراق" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target"><span>سرائیکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–اسلوونیایی" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Irak" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="اسلوونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/Iraki" title="Iraki–ساموآیی" lang="sm" hreflang="sm" data-title="Iraki" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="ساموآیی" class="interlanguage-link-target"><span>Gagana Samoa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-smn mw-list-item"><a href="https://smn.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–ایناری سامی" lang="smn" hreflang="smn" data-title="Irak" data-language-autonym="Anarâškielâ" data-language-local-name="ایناری سامی" class="interlanguage-link-target"><span>Anarâškielâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Iraki" title="Iraki–شونایی" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Iraki" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="شونایی" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Ciraaq" title="Ciraaq–سومالیایی" lang="so" hreflang="so" data-title="Ciraaq" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="سومالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Iraku" title="Iraku–آلبانیایی" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Iraku" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="آلبانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ирак–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Ирак" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ss mw-list-item"><a href="https://ss.wikipedia.org/wiki/I-Irakhi" title="I-Irakhi–سوازیایی" lang="ss" hreflang="ss" data-title="I-Irakhi" data-language-autonym="SiSwati" data-language-local-name="سوازیایی" class="interlanguage-link-target"><span>SiSwati</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Irak" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–سوندایی" lang="su" hreflang="su" data-title="Irak" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="سوندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Irak" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–سواحیلی" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Iraq" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="سواحیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–سیلزیایی" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Irak" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="سیلزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="Iraq" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target"><span>Sakizaya</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%88%E0%AE%B0%E0%AE%BE%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AF%81" title="ஈராக்கு–تامیلی" lang="ta" hreflang="ta" data-title="ஈராக்கு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="تامیلی" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tay mw-list-item"><a href="https://tay.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–Tayal" lang="tay" hreflang="tay" data-title="Iraq" data-language-autonym="Tayal" data-language-local-name="Tayal" class="interlanguage-link-target"><span>Tayal</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%87%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%95%E0%B1%8D" title="ఇరాక్–تلوگویی" lang="te" hreflang="te" data-title="ఇరాక్" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="تلوگویی" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tet mw-list-item"><a href="https://tet.wikipedia.org/wiki/Irake" title="Irake–تتومی" lang="tet" hreflang="tet" data-title="Irake" data-language-autonym="Tetun" data-language-local-name="تتومی" class="interlanguage-link-target"><span>Tetun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%BE%D2%9B" title="Ироқ–تاجیکی" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Ироқ" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="تاجیکی" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8%E0%B8%AD%E0%B8%B4%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%81" title="ประเทศอิรัก–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="ประเทศอิรัก" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Yrak" title="Yrak–ترکمنی" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Yrak" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="ترکمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Iraq" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Irag" title="Irag–Talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Irag" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-to mw-list-item"><a href="https://to.wikipedia.org/wiki/%CA%BBIlaaki" title="ʻIlaaki–تونگایی" lang="to" hreflang="to" data-title="ʻIlaaki" data-language-autonym="Lea faka-Tonga" data-language-local-name="تونگایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lea faka-Tonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–توک‌پیسینی" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Irak" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="توک‌پیسینی" class="interlanguage-link-target"><span>Tok Pisin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Irak" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-trv mw-list-item"><a href="https://trv.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–تاروکویی" lang="trv" hreflang="trv" data-title="Iraq" data-language-autonym="Seediq" data-language-local-name="تاروکویی" class="interlanguage-link-target"><span>Seediq</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%8B%D0%B9%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Гыйрак–تاتاری" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Гыйрак" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="تاتاری" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tum mw-list-item"><a href="https://tum.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–تومبوکایی" lang="tum" hreflang="tum" data-title="Iraq" data-language-autonym="ChiTumbuka" data-language-local-name="تومبوکایی" class="interlanguage-link-target"><span>ChiTumbuka</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tw mw-list-item"><a href="https://tw.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–توی‌یایی" lang="tw" hreflang="tw" data-title="Irak" data-language-autonym="Twi" data-language-local-name="توی‌یایی" class="interlanguage-link-target"><span>Twi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ирак–اودمورتی" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Ирак" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="اودمورتی" class="interlanguage-link-target"><span>Удмурт</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%D9%89%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="ئىراق–اویغوری" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ئىراق" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="اویغوری" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Ірак–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Ірак" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق–اردو" lang="ur" hreflang="ur" data-title="عراق" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="اردو" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Iroq" title="Iroq–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Iroq" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Irak" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–وپس" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Irak" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="وپس" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Iraq" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Irak" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Lirak%C3%A4n" title="Lirakän–ولاپوک" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Lirakän" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="ولاپوک" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–والونی" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Irak" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="والونی" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–وارایی" lang="war" hreflang="war" data-title="Irak" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="وارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Iraak" title="Iraak–ولوفی" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Iraak" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="ولوفی" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E4%BC%8A%E6%8B%89%E5%85%8B" title="伊拉克–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="伊拉克" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A7%E1%83%98" title="ერაყი–Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ერაყი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%99%D7%A8%D7%90%D7%A7" title="איראק–یدی" lang="yi" hreflang="yi" data-title="איראק" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="یدی" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–یوروبایی" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Irak" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="یوروبایی" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–چوانگی" lang="za" hreflang="za" data-title="Iraq" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="چوانگی" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Irak" title="Irak–زیلاندی" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Irak" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="زیلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%BC%8A%E6%8B%89%E5%85%8B" title="伊拉克–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="伊拉克" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E4%BC%8A%E6%8B%89%E5%85%8B" title="伊拉克–چینی ادبی" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="伊拉克" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="چینی ادبی" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Iraq" title="Iraq–مین نان" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Iraq" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="مین نان" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E4%BC%8A%E6%8B%89%E5%85%8B" title="伊拉克–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="伊拉克" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/I-Iraki" title="I-Iraki–زولویی" lang="zu" hreflang="zu" data-title="I-Iraki" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="زولویی" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q796#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&oldid=40647570" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&id=40647570&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25B9%25D8%25B1%25D8%25A7%25D9%2582"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25B9%25D8%25B1%25D8%25A7%25D9%2582"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikinews mw-list-item"><a href="https://fa.wikinews.org/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" hreflang="fa"><span>ویکی‌خبر</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://fa.wikiquote.org/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" hreflang="fa"><span>ویکی‌گفتاورد</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikivoyage mw-list-item"><a href="https://fa.wikivoyage.org/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" hreflang="fa"><span>ویکی‌سفر</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q796" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-coordinates" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span style="font-size: small;"><span id="coordinates"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AA_%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="دستگاه مختصات جغرافیایی">مختصات</a>: <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r32230166">.mw-parser-output .geo-default,.mw-parser-output .geo-dms,.mw-parser-output .geo-dec{display:inline}.mw-parser-output .geo-nondefault,.mw-parser-output .geo-multi-punct{display:none}.mw-parser-output .longitude,.mw-parser-output .latitude{white-space:nowrap}</style><span class="plainlinks nourlexpansion"><a class="external text" href="//geohack.toolforge.org/geohack.php?language=fa&pagename=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&params=33_N_44_E_type:country_region:IQ"><span class="geo-default"><span class="geo-dms" title="نقشه‌ها، عکس‌های هوایی، و دیگر داده‌های این موقعیت"><span class="latitude"><span dir="ltr">۳۳°</span> شمالی</span> <span class="longitude"><span dir="ltr">۴۴°</span> شرقی</span></span></span><span class="geo-multi-punct"> / </span><span class="geo-nondefault"><span class="geo-dec" title="نقشه‌ها، عکس‌های هوایی، و دیگر داده‌های این موقعیت"><span dir="ltr">۳۳°</span>شمالی <span dir="ltr">۴۴°</span>شرقی</span><span style="display:none"> / <span class="geo">33; 44</span></span></span></a></span></span></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35359648">.mw-parser-output .infobox-subbox{padding:0;border:none;margin:-3px;width:auto;min-width:100%;font-size:100%;clear:none;float:none;background-color:transparent}.mw-parser-output .infobox-3cols-child{margin:auto}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-header,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-subheader,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-above,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-title,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-image,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-full-data,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-below{text-align:center}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35431660">.mw-parser-output .ib-country{border-collapse:collapse;line-height:1.2em}.mw-parser-output .ib-country td,.mw-parser-output .ib-country th{border-top:1px solid #a2a9b1;padding:0.4em 0.6em 0.4em 0.6em}.mw-parser-output .ib-country .mergedtoprow .infobox-header,.mw-parser-output .ib-country .mergedtoprow .infobox-label,.mw-parser-output .ib-country .mergedtoprow .infobox-data,.mw-parser-output .ib-country .mergedtoprow .infobox-full-data,.mw-parser-output .ib-country .mergedtoprow .infobox-below{border-top:1px solid #a2a9b1;padding:0.4em 0.6em 0.2em 0.6em}.mw-parser-output .ib-country .mergedrow .infobox-label,.mw-parser-output .ib-country .mergedrow .infobox-data,.mw-parser-output .ib-country .mergedrow .infobox-full-data{border:0;padding:0 0.6em 0.2em 0.6em}.mw-parser-output .ib-country .mergedbottomrow .infobox-label,.mw-parser-output .ib-country .mergedbottomrow .infobox-data,.mw-parser-output .ib-country .mergedbottomrow .infobox-full-data{border-top:0;border-bottom:1px solid #a2a9b1;padding:0 0.6em 0.4em 0.6em}.mw-parser-output .ib-country .infobox-header{text-align:left}.mw-parser-output .ib-country .infobox-above{font-size:125%;line-height:1.2}.mw-parser-output .ib-country-names{padding-top:0.25em;font-weight:normal}.mw-parser-output .ib-country-name-style{display:inline}.mw-parser-output .ib-country .infobox-image{padding:0.5em 0}.mw-parser-output .ib-country-anthem{border-top:1px solid #a2a9b1;padding-top:0.5em;margin-top:0.5em}.mw-parser-output .ib-country-map-caption{position:relative;top:0.3em}.mw-parser-output .ib-country-largest,.mw-parser-output .ib-country-lang{font-weight:normal}.mw-parser-output .ib-country-ethnic,.mw-parser-output .ib-country-religion,.mw-parser-output .ib-country-sovereignty{font-weight:normal;display:inline}.mw-parser-output .ib-country-fake-li{text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal}.mw-parser-output .ib-country-fake-li2{text-indent:0.5em;margin-left:1em;font-weight:normal}.mw-parser-output .ib-country-website{line-height:11pt}.mw-parser-output .ib-country-map-caption3{position:relative;top:0.3em}.mw-parser-output .ib-country-fn{text-align:right;margin:0 auto}.mw-parser-output .ib-country-fn-alpha{list-style-type:lower-alpha;margin-left:1em}.mw-parser-output .ib-country-fn-num{margin-left:1em}</style><table class="infobox ib-country vcard" style="font-size:88%;"><tbody><tr><th colspan="2" class="infobox-above adr" style="padding:1 1 1;line-height:1.2em;font-size:1.25em;"><div style="display:inline" class="fn org country-name">جمهوری عراق</div><br /><div style="padding-top:1; font-weight:normal;"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r38264903">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style><div class="plainlist"><ul><li><span lang="ar" dir="rtl" style="font-style: normal;" title="متن به زبان عربی"><bdi>جمهوریة العراق</bdi></span> <span class="languageicon" style="font-size:100%; font-weight:normal">(<a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="زبان عربی">عربی</a>)</span></li><li><span lang="ku" dir="rtl" style="font-style: normal;" title="متن به زبان کردی"><bdi>کۆماری عێراق</bdi></span> <span class="languageicon" style="font-size:100%; font-weight:normal">(<a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان کردی">کردی</a>)</span></li></ul></div><br />عراق</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-image" style="text-align:center;padding:0.5em 0;"><div style="display:table; width:100%;"> <div style="display:table-cell; width:58%; vertical-align:middle; padding-left:5px;"> <div style="padding-bottom:3px;"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_Iraq.svg" class="mw-file-description" title="پرچم عراق"><img alt="پرچم عراق" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/125px-Flag_of_Iraq.svg.png" decoding="async" width="125" height="83" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/188px-Flag_of_Iraq.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/250px-Flag_of_Iraq.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></div> <div style="font-size:90%;"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="پرچم عراق">پرچم</a></div> </div> <div style="display:table-cell; vertical-align:middle; padding: 0px 5px;"> <div style="padding-bottom:3px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Coat_of_arms_of_Iraq.svg" class="mw-file-description" title="نشان ملی عراق"><img alt="نشان ملی عراق" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Coat_of_arms_of_Iraq.svg/80px-Coat_of_arms_of_Iraq.svg.png" decoding="async" width="80" height="110" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Coat_of_arms_of_Iraq.svg/120px-Coat_of_arms_of_Iraq.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Coat_of_arms_of_Iraq.svg/160px-Coat_of_arms_of_Iraq.svg.png 2x" data-file-width="570" data-file-height="787" /></a></span></div> <div style="font-size:90%;"><a href="/wiki/%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="نشان ملی عراق"> نشان ملی</a></div> </div> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data سرود"><div style="line-height:1.2em;"><b>سرود: </b><span lang="ar" dir="rtl" title="متن به زبان عربی"><bdi>موطنی</bdi></span><br /><i lang="ar-Latn" title="لاتین‌نویسی زبان عربی"><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B7%D9%86%DB%8C" title="موطنی">موطنی</a></i><br /> «میهنم»<div class="paragraphbreak" style="margin-top:0.5em"></div><div class="center" style="width:auto; margin-left:auto; margin-right:auto;"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><span><audio id="mwe_player_0" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" style="width:220px;" data-durationhint="106" data-mwtitle="United_States_Navy_Band_-_Mawtini.ogg" data-mwprovider="wikimediacommons"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/16/United_States_Navy_Band_-_Mawtini.ogg" type="audio/ogg; codecs="vorbis"" data-width="0" data-height="0" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/1/16/United_States_Navy_Band_-_Mawtini.ogg/United_States_Navy_Band_-_Mawtini.ogg.mp3" type="audio/mpeg" data-transcodekey="mp3" data-width="0" data-height="0" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_Mawtini.ogg&lang=aa&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="aa" label="Qafár af ‪(aa)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_Mawtini.ogg&lang=ar&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ar" label="العربية ‪(ar)‬" data-dir="rtl" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_Mawtini.ogg&lang=as&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="as" label="অসমীয়া ‪(as)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_Mawtini.ogg&lang=en&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="en" label="English ‪(en)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_Mawtini.ogg&lang=es&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="es" label="español ‪(es)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_Mawtini.ogg&lang=fa&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="fa" label="فارسی ‪(fa)‬" data-dir="rtl" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_Mawtini.ogg&lang=id&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="id" label="Bahasa Indonesia ‪(id)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_Mawtini.ogg&lang=vi&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="vi" label="Tiếng Việt ‪(vi)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_Mawtini.ogg&lang=zh-hk&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="zh-Hant-HK" label="中文（香港） ‪(zh-hk)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AUnited_States_Navy_Band_-_Mawtini.ogg&lang=zh-tw&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="zh-Hant-TW" label="中文（臺灣） ‪(zh-tw)‬" data-dir="ltr" /></audio></span></span></div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Iraq_(orthographic).svg" class="mw-file-description" title="موقعیت عراق"><img alt="موقعیت عراق" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Iraq_%28orthographic%29.svg/250px-Iraq_%28orthographic%29.svg.png" decoding="async" width="250" height="250" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Iraq_%28orthographic%29.svg/375px-Iraq_%28orthographic%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Iraq_%28orthographic%29.svg/500px-Iraq_%28orthographic%29.svg.png 2x" data-file-width="553" data-file-height="553" /></a></span></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">پایتخت<br /><div style="font-weight:normal">و بزرگترین شهر</div></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="بغداد">بغداد</a><br /><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r32230166">.mw-parser-output .geo-default,.mw-parser-output .geo-dms,.mw-parser-output .geo-dec{display:inline}.mw-parser-output .geo-nondefault,.mw-parser-output .geo-multi-punct{display:none}.mw-parser-output .longitude,.mw-parser-output .latitude{white-space:nowrap}</style><span class="plainlinks nourlexpansion"><a class="external text" href="//geohack.toolforge.org/geohack.php?language=fa&pagename=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&params=33_20_N_44_23_E_type:city(8,100,000)_region:IQ"><span class="geo-default"><span class="geo-dms" title="نقشه‌ها، عکس‌های هوایی، و دیگر داده‌های این موقعیت"><span class="latitude"><span dir="ltr">۳۳°۲۰′</span> شمالی</span> <span class="longitude"><span dir="ltr">۴۴°۲۳′</span> شرقی</span></span></span><span class="geo-multi-punct"> / </span><span class="geo-nondefault"><span class="geo-dec" title="نقشه‌ها، عکس‌های هوایی، و دیگر داده‌های این موقعیت"><span dir="ltr">۳۳٫۳۳۳°</span>شمالی <span dir="ltr">۴۴٫۳۸۳°</span>شرقی</span><span style="display:none"> / <span class="geo">33.333; 44.383</span></span></span></a></span></td></tr><tr class="mergedtoprow"><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C" title="زبان رسمی">زبان(های) رسمی</a></th><td class="infobox-data"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><div class="hlist"><ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D8%B1" title="عربی نوین معیار">عربی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="زبان‌های کردی">کردی</a><sup id="cite_ref-Constitution_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Constitution-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul></div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"><div class="plainlist"><ul><li>رسمی محلی</li></ul></div></th><td class="infobox-data"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"><div class="plainlist"><ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C" title="زبان ترکی استانبولی">ترکی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%86%D9%88_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="آرامی نو آشوری">سریانی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="زبان ارمنی">ارمنی</a><sup id="cite_ref-cia_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-cia-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul></div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA" title="قومیت">گروه‌های قومی</a> <div style="font-weight:normal;display:inline;"> (۱۹۸۷)<sup id="cite_ref-cia_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-cia-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div></th><td class="infobox-data"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"><div class="plainlist"><ul><li>۷۵–۸۰٪ <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="مردم عرب">عرب</a></li><li>۱۵–۲۰٪ <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="کردها در عراق">کُردهای</a> مسلمان</li><li>۵٪ <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="جمعیت‌شناسی عراق">سایر اقوام</a> (شامل: <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="ترکمان‌های عراق">تُرکمان</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="آشوری‌ها">آشوری</a>، کُردهای <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="ایزدیان">ایزدی</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="ارمنی‌های عراق">ارمنی</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="مندائیان">مندائی</a>)</li></ul></div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">دین(ها) <div style="font-weight:normal;display:inline;"> (۲۰۱۵)<sup id="cite_ref-cia_2-2" class="reference"><a href="#cite_note-cia-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div></th><td class="infobox-data"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40048262">.mw-parser-output .treeview ul{padding:0;margin:0}.mw-parser-output .treeview li{padding:0;margin:0;list-style-type:none;list-style-image:none}.mw-parser-output .treeview li li{background:url("https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3d/Treeview-grey-line-flipped.png")no-repeat right 0 top -2981px;padding-right:21px;text-indent:0.3em}.mw-parser-output .treeview li li:last-child{background-position:right 0 top -5971px}.mw-parser-output .treeview li.emptyline>ul>.mw-empty-elt:first-child+.emptyline,.mw-parser-output .treeview li.emptyline>ul>li:first-child{background-position:right 9px}</style><div class="treeview"> <ul><li>۹۵–۹۸٪ <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="اسلام در عراق">اسلام</a> (<a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C" title="دین رسمی">دین رسمی</a>)<sup id="cite_ref-Constitution_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-Constitution-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <ul><li>۶۱٪ <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87" title="شیعه">شیعه</a></li> <li>۳۷٪ <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DB%8C" title="سنی">سنی</a></li></ul></li> <li>۱–۲٪ <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="مسیحیت در عراق">مسیحیت</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="مندایی">مندایی</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D8%AF%DB%8C_(%D8%AF%DB%8C%D9%86)" title="ایزدی (دین)">ایزدی</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="تاریخ یهودیان در عراق">یهودی</a>، <a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="یارسان">یارسان</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%A7" title="مزدیسنا">مزدیسنا</a>، <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="بی‌دینی در عراق">بی‌دین</a> و سایر ادیان<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C%D8%AA" class="mw-redirect" title="نام اهلیت">نام(های) اهلیت</a></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="مردم عراق">عراقی</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="سیاست در عراق">حکومت</a></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84" title="جمهوری پارلمانی فدرال">جمهوری پارلمانی فدرال</a></td></tr><tr class="mergedrow"><td colspan="2" class="infobox-full-data"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35359648"></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="رئیس‌جمهور عراق">رئیس‌جمهور</a> </div></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%B7%DB%8C%D9%81_%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF" title="عبداللطیف رشید">عبداللطیف رشید</a></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="فهرست نخست‌وزیران عراق">نخست‌وزیر</a> </div></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="محمد شیاع السودانی">محمد شیاع السودانی</a></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/w/index.php?title=List_of_Speakers_of_the_Council_of_Representatives_of_Iraq&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of Speakers of the Council of Representatives of Iraq (صفحه وجود ندارد)">رئیس مجلس</a> </div></th><td class="infobox-data"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="محمود المشهدانی (صفحه وجود ندارد)">محمود المشهدانی</a></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/w/index.php?title=Federal_Supreme_Court_of_Iraq&action=edit&redlink=1" class="new" title="Federal Supreme Court of Iraq (صفحه وجود ندارد)">قاضی ارشد</a> </div></th><td class="infobox-data">فائق زیدان</td></tr><tr style="display:none"><td colspan="2"> </td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">قوه مقننه</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="مجلس عراق">مجلس عراق</a></td></tr><tr class="mergedtoprow"><th colspan="2" class="infobox-header" style="text-align:right;"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="تاریخ عراق">تاریخ عراق</a> <div style="font-weight:normal;display:inline;">از استقلال از <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a></div></th></tr><tr class="mergedrow"><td colspan="2" class="infobox-full-data"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35359648"></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="پادشاهی عراق">پادشاهی عراق</a> </div></th><td class="infobox-data">۳ اکتبر ۱۹۳۲</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%DB%B1%DB%B4_%DA%98%D9%88%D8%A6%DB%8C%D9%87" title="انقلاب ۱۴ ژوئیه">انقلاب ۱۴ ژوئیه</a> </div></th><td class="infobox-data">۱۴ ژوئیه ۱۹۵۸</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="قانون اساسی عراق">قانون اساسی عراق</a></span> </div></th><td class="infobox-data">۱۵ اکتبر ۲۰۰۵</td></tr><tr style="display:none"><td colspan="2"> </td></tr><tr class="mergedtoprow"><th colspan="2" class="infobox-header" style="text-align:right;">مساحت</th></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• کل</div></th><td class="infobox-data">۴۳۸٬۳۱۷ کیلومتر مربع (۱۶۹٬۲۳۵ مایل مربع) (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D9%BE%D9%87%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="فهرست کشورها و مناطق بر پایه پهناوری">۵۸ام</a>)</td></tr><tr class="mergedbottomrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• آبها (٪)</div></th><td class="infobox-data">۴٫۶۲ (تا 2015)<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></td></tr><tr class="mergedtoprow"><th colspan="2" class="infobox-header" style="text-align:right;"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="جمعیت‌شناسی عراق">جمعیت</a></th></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• برآورد سال ۲۰۲۳</div></th><td class="infobox-data">۴۳٫۵ میلیون (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA" title="فهرست کشورها بر پایه جمعیت">۳۵ام</a>)</td></tr><tr class="mergedbottomrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• تراکم</div></th><td class="infobox-data">۸۲٫۷ بر کیلومتر مربع (۲۱۴٫۲ بر مایل مربع) (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D9%85_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA" title="فهرست کشورها بر پایه تراکم جمعیت">۱۲۵ام</a>)</td></tr><tr class="mergedtoprow"><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%B5_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C" title="تولید ناخالص داخلی">تولید ناخالص داخلی</a> (GDP) <span style="font-weight:normal;"> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA_%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%AF" title="برابری قدرت خرید">برابری قدرت خرید</a> (PPP)</span></th><td class="infobox-data">برآورد ۲۰۲۳ </td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• کل</div></th><td class="infobox-data"><span typeof="mw:File"><span title="افزایش"><img alt="افزایش" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/11px-Increase2.svg.png" decoding="async" width="11" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/17px-Increase2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/22px-Increase2.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span> $۵۰۸٫۹۷۳ میلیارد<sup id="cite_ref-IMFWEO.IQ_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-IMFWEO.IQ-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%B5_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C" title="فهرست کشورها بر پایه تولید ناخالص داخلی">۴۸ام</a>)</td></tr><tr class="mergedbottomrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• سرانه</div></th><td class="infobox-data"><span typeof="mw:File"><span title="کاهش"><img alt="کاهش" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Decrease2.svg/11px-Decrease2.svg.png" decoding="async" width="11" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Decrease2.svg/17px-Decrease2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Decrease2.svg/22px-Decrease2.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span> $11,742<sup id="cite_ref-IMFWEO.IQ_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-IMFWEO.IQ-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%B5_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_(%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA_%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%AF)" title="فهرست کشورها بر پایه سرانه تولید ناخالص داخلی (برابری قدرت خرید)">۱۱۴ام</a>)</td></tr><tr class="mergedtoprow"><th scope="row" class="infobox-label">تولید ناخالص داخلی (GPD) <span style="font-weight:normal;">(اسمی)</span></th><td class="infobox-data">برآورد ۲۰۲۳ </td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• کل</div></th><td class="infobox-data"><span typeof="mw:File"><span title="کاهش"><img alt="کاهش" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Decrease2.svg/11px-Decrease2.svg.png" decoding="async" width="11" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Decrease2.svg/17px-Decrease2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Decrease2.svg/22px-Decrease2.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span> $۲۵۴٫۹۹۳ میلیارد<sup id="cite_ref-IMFWEO.IQ_5-2" class="reference"><a href="#cite_note-IMFWEO.IQ-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%B5_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_(%D8%A7%D8%B3%D9%85%DB%8C)" title="فهرست کشورها بر پایه سرانه تولید ناخالص داخلی (اسمی)">۴۷ام</a>)</td></tr><tr class="mergedbottomrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• سرانه</div></th><td class="infobox-data"><span typeof="mw:File"><span title="کاهش"><img alt="کاهش" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Decrease2.svg/11px-Decrease2.svg.png" decoding="async" width="11" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Decrease2.svg/17px-Decrease2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Decrease2.svg/22px-Decrease2.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span> $5,882<sup id="cite_ref-IMFWEO.IQ_5-3" class="reference"><a href="#cite_note-IMFWEO.IQ-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%B5_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_(%D8%A7%D8%B3%D9%85%DB%8C)" title="فهرست کشورها بر پایه سرانه تولید ناخالص داخلی (اسمی)">۱۱۱ام</a>)</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5_%D8%AC%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="شاخص جینی">شاخص جینی</a> <span style="font-weight:normal;">(۲۰۱۲)</span></th><td class="infobox-data">۲۹٫۵<sup id="cite_ref-wb-gini_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-wb-gini-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><br /><span style="white-space:nowrap;"></span></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاخص توسعه انسانی">شاخص توسعه انسانی</a> <span style="font-weight:normal;">(۲۰۲۱)</span></th><td class="infobox-data"><span typeof="mw:File"><span title="افزایش"><img alt="افزایش" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/11px-Increase2.svg.png" decoding="async" width="11" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/17px-Increase2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/22px-Increase2.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span> ۰٫۶۸۶<sup id="cite_ref-HDI_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-HDI-7"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><br /><span style="white-space:nowrap;"></span><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="فهرست کشورها بر پایه شاخص توسعه انسانی">۱۲۱ام</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">واحد پول</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="دینار عراق">دینار عراق</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%88_%DB%B4%DB%B2%DB%B1%DB%B7" title="ایزو ۴۲۱۷">IQD</a>)</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">منطقه زمانی</th><td class="infobox-data"><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AA_%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ساعت هماهنگ جهانی">یوتی‌سی</a>+۳</span> (<a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C_%DB%B3:%DB%B0%DB%B0%2B" title="یوتی‌سی ۳:۰۰+">یوتی‌سی ۳:۰۰+</a>)</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%AA_%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81" class="mw-redirect" title="جهت رانندگی در کشورهای مختلف">جهت رانندگی</a></th><td class="infobox-data">راست</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D9%84%D9%81%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="پیش‌شماره تلفنی">پیش‌شماره تلفنی</a></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D9%84%D9%81%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="شماره‌های تلفن در عراق">شماره‌های تلفن در عراق</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%88_%DB%B3%DB%B1%DB%B6%DB%B6" title="ایزو ۳۱۶۶">کد ایزو ۳۱۶۶</a></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/ISO_3166-2:IQ" title="ISO 3166-2:IQ">IQ</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87_%D8%B3%D8%B7%D8%AD%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%AF_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="دامنه سطح‌بالای کد کشوری">دامنه سطح‌بالا</a></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/.iq" title=".iq">.iq</a></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data"><div style="text-align:right;margin-right:auto; margin-right:auto;"><ol style="list-style-type: lower-alpha; margin-right: 1em;"> <li value="1">قانون اساسی عراق، ماده ۴ (اول)</li> </ol></div></td></tr></tbody></table> <p><b>عِراق</b> با نام رسمی <b>جمهوری عِراق</b> (<a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="زبان عربی">عربی</a>: <i lang="ar" dir="rtl"><bdi>جُمْهُوريَّة العِرَاق</bdi></i>، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان کردی">کردی</a>: <span lang="ku" dir="rtl" title="متن به زبان کردی"><bdi>کۆماری عێراق</bdi></span>)، کشوری در <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B1%D8%A8_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="غرب آسیا">غرب آسیا</a> و یک کشور محوری در منطقه ژئوپلیتیکی <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="خاورمیانه">خاورمیانه</a> است. این کشور با بیش از ۴۶ میلیون نفر جمعیت، سی و پنجمین کشور پرجمعیت جهان است. عراق یک جمهوری پارلمانی فدرال است و از ۱۸ استان تشکیل شده است. عراق از شمال با <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a>، از جنوب با <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان سعودی</a>، از شرق با <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a>، از جنوب شرقی با <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="کویت">کویت</a>، از جنوب غربی با <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="اردن">اردن</a> و از غرب با <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a> همسایه است. این کشور همچنین از جنوب شرق به <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="خلیج فارس">خلیج فارس</a> راه دارد. </p><p>پایتخت و <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="فهرست شهرهای عراق">بزرگ‌ترین شهر</a> این کشور <a href="/wiki/%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="بغداد">بغداد</a> است. مردم عراق از لحاظ قومی متنوع هستند و عمدتاً شامل <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="عرب‌ها">عرب‌ها</a>، و همچنین <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="کردها">کردها</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ترکمن‌ها">ترکمن‌ها</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="آشوری‌ها">آشوری‌ها</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="ارمنی‌ها">ارمنی‌ها</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="مندایی‌ها">مندایی‌ها</a> و <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="فارسی‌زبانان">فارسی‌زبانان</a> می‌باشند. عراق جغرافیا و حیات وحش متفاوتی دارد. اکثر عراقی‌ها <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="مسلمان">مسلمان</a> هستند - ادیان اقلیت شامل <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت">مسیحیت</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D8%AF%DB%8C_(%D8%AF%DB%8C%D9%86)" title="ایزدی (دین)">ایزدی</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%DA%A9_(%D8%AF%DB%8C%D9%86)" title="شبک (دین)">شبک</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%A7" title="مزدیسنا">زرتشتی</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="مندایی">مندایی</a>، <a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="یارسان">یارسان</a> و <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="یهودیت">یهودیت</a> نیز در این کشور وجود دارد. زبان رسمی عراق <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="زبان عربی">عربی</a> و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="زبان‌های کردی">کردی</a> است. دیگر زبان‌ها همانند <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان ترکی آذربایجانی">ترکی</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%86%D9%88_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="آرامی نو آشوری">آرامی نو آشوری</a>، و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="زبان ارمنی">ارمنی</a> نیز در مناطق به خصوصی به رسمیت شناخته می‌شوند. </p><p>از اوایل هزاره ششم قبل از میلاد، دشت‌های آبرفتی حاصلخیز بین رودهای <a href="/wiki/%D8%AF%D8%AC%D9%84%D9%87" title="دجله">دجله</a> و <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="فرات">فرات</a> عراق که منطقه <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بین‌النهرین">بین‌النهرین</a> نامیده می‌شود، باعث پیدایش برخی از نخستین شهرها، <a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86" title="تمدن">تمدنها</a> و امپراتوری‌های جهان در <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%B1" title="سومر">سومر</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%AF" class="mw-redirect" title="اکد">اکد</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="آشور">آشور</a> شد. بین‌النهرین به عنوان «گهواره تمدن» شناخته می‌شد که شاهد اختراعات سیستم نوشتاری، ریاضیات، زمان‌سنجی، <a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="تقویم">تقویم</a>، <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9_%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="طالع بینی">طالع بینی</a> و <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86" title="قانون">قانون</a> بود. پس از فتح بین‌النهرین توسط مسلمانان، بغداد به پایتخت و بزرگ‌ترین شهر <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="خلافت عباسی">خلافت عباسی</a> تبدیل شد و در دوره <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%B7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="عصر طلایی اسلامی">عصر طلایی اسلامی</a>، این شهر به یک مرکز فرهنگی و فکری مهم تبدیل شد و برای مؤسسات دانشگاهی خود از جمله <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%AD%DA%A9%D9%85%D9%87" class="mw-redirect" title="بیت الحکمه">بیت الحکمه</a> شهرت جهانی پیدا کرد. این شهر در سال ۱۲۵۸ توسط <a href="/wiki/%D9%81%D8%AA%D8%AD_%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF_(%DB%B1%DB%B2%DB%B5%DB%B8)" class="mw-redirect" title="فتح بغداد (۱۲۵۸)">امپراتوری مغول</a> به شدت آسیب دید و در نتیجه یک دوره طولانی افول با شیوع مکرر بیماری درگیر بود. در قرون بعدی، بغداد مرکز امپراتوری‌های متفاوتی بود که هر کدام اثر خود را در این شهر بر جای گذاشتند. از مهم‌ترین حکومت‌ها می‌توان <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی">امپراتوری عثمانی</a> را نام برد که بر ایالت‌های <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B5%D9%84" title="موصل">موصل</a>، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="بغداد">بغداد</a> و <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B5%D8%B1%D9%87" title="بصره">بصره</a> (که عراق امروزی را تشکیل می‌دهند) حکومت کردند. عراق محل زندگی و خاکسپاری ۶ تن از <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%D8%AA" title="امامت">امامان شیعه</a> است و شهرهای <a href="/wiki/%D9%86%D8%AC%D9%81" title="نجف">نجف</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7" title="کربلا">کربلا</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B8%D9%85%DB%8C%D9%86" title="کاظمین">کاظمین</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%B1%D8%A7" title="سامرا">سامرا</a> زیارتگاه <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="شیعیان">شیعیان</a> جهان است. </p><p>مساحت عراق ۴۳۷٬۰۷۲ کیلومتر مربع رتبه (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D9%BE%D9%87%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="فهرست کشورها و مناطق بر پایه پهناوری">۵۸ام</a>) است. بیشتر سرزمین عراق، پست و هموار و گرمسیری است. غرب عراق کویر است و شرق آن جلگه‌های حاصلخیز؛ ولی بخشی از <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="کردستان عراق">کردستان عراق</a> (شمال شرق عراق) کوهستانی و سردسیر می‌باشد. همچنین عراق یکی از بزرگ‌ترین کشورهای دارای منابع <a href="/wiki/%D9%86%D9%81%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D9%85" title="نفت خام">نفت</a> می‌باشد. این کشور دارای ۱۴۳ میلیارد بشکه ذخایر تاییدشدهٔ نفتی می‌باشد.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="تاریخ عراق">تاریخ عراق</a> امروزی به سال ۱۹۲۰ برمی گردد، زمانی که <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82_%D8%AA%D8%AD%D8%AA_%D9%82%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="عراق تحت قیمومت بریتانیا">یک پادشاهی تحت حمایت بریتانیا</a> تحت رهبری <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B5%D9%84_%DB%8C%DA%A9%D9%85" title="فیصل یکم">فیصل</a> تأسیس شد و به دنبال آن یک <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="پادشاهی عراق">پادشاهی مستقل</a> در سال ۱۹۳۲ ایجاد شد. در سال ۱۹۵۸ توسط ژنرال قاسم سرنگون شد. سپس برادران عبدالسلام عارف و عبدالرحمن عارف حکومت کردند. حزب بعث در سال ۱۹۶۸ با کودتای نخست به رهبری احمد حسن البکر و سپس صدام حسین قدرت را به دست گرفت. در زمان صدام، این کشور در <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="جنگ ایران و عراق">جنگ ایران و عراق</a> و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="جنگ خلیج فارس">جنگ خلیج فارس</a> درگیر بود. در سال ۲۰۰۳ نیروهای ائتلاف به رهبری ایالات متحده به عراق حمله کردند و آن را اشغال کردند و رژیم صدام را سرنگون نمودند. این جنگ منتهی به یک شورش و جنگ داخلی فرقه ای شد و تا سال ۲۰۱۱ ادامه پیدا کرد. </p><p>اعتراضات ناشی از نارضایتی مداوم از دولت نوری مالکی، سرانجام به جنگی تمام عیار در عراق تبدیل شد که ائتلافی متشکل از شبه نظامیان بعثی و سنی، حمله به دولت را آغاز کردند. اوج این کارزار با حمله داعش در شمال عراق رخ داد که آغازگر گسترش سریع قلمرو و مداخله ایالات متحده بود. در پایان سال ۲۰۱۷، داعش دیگر هیچ سرزمینی در عراق نداشت. ایران علاوه بر این، با استفاده از گروه‌های مسلح مذهبی، مداخله و قدرت خود را افزایش داده است. درگیری‌های پس از جنگ حتی در حال حاضر نیز در سطح کمتری ادامه دارد. </p><p>عراق کشوری است که تحت نظام <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="جمهوری پارلمانی">جمهوری پارلمانی</a> فدرال عمل می‌کند. رئیس‌جمهور رهبر کشور است، نخست‌وزیر در راس دولت است و <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="قانون اساسی عراق">قانون اساسی</a> دو نهاد قانونگذاری، شورای نمایندگان و شورای اتحادیه را پیش‌بینی کرده است. قوه قضائیه آزاد و مستقل از قوه مجریه و مقننه است. عراق یک قدرت متوسط در حال ظهور با موقعیت استراتژیک در نظر گرفته می‌شود. این کشور یکی از اعضای مؤسس <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF" title="سازمان ملل متحد">سازمان ملل متحد</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D9%BE%DA%A9" title="اوپک">اوپک</a> و همچنین <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="اتحادیه عرب">اتحادیه عرب</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="سازمان همکاری اسلامی">سازمان همکاری اسلامی</a>، <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D9%85%D8%AA%D8%B9%D9%87%D8%AF%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="جنبش غیرمتعهدها">جنبش غیرمتعهدها</a> و <a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%82_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%BE%D9%88%D9%84" title="صندوق بین‌المللی پول">صندوق بین‌المللی پول</a> است. این کشور دارای پنجمین ذخایر بزرگ <a href="/wiki/%D9%86%D9%81%D8%AA" class="mw-redirect" title="نفت">نفت</a> در جهان است و مرکز پیشرو در <a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA_%D9%86%D9%81%D8%AA" title="صنعت نفت">صنعت نفت</a> و گاز است. علاوه بر این، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C" title="کشاورزی">کشاورزی</a> در عراق رونق دارد و بخش حیاتی اقتصاد این کشور است. پس از به دست آوردن استقلال، عراق دوره‌هایی از توسعه اقتصادی و نظامی قابل توجه و همچنین دوره‌های کوتاه‌تر بی‌ثباتی مانند جنگ‌ها را شاهد بوده است. گردشگری در عراق بخش بزرگی از رشد است، از جمله گردشگری باستان‌شناسی و گردشگری مذهبی، در حالی که این در حالی است که این کشور به عنوان یک مکان بالقوه برای اکوتوریسم در نظر گرفته می‌شود. این کشور در حال انجام تلاش برای بازسازی پس از جنگ با حمایت خارجی است. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="واژه‌شناسی"><span id=".D9.88.D8.A7.DA.98.D9.87.E2.80.8C.D8.B4.D9.86.D8.A7.D8.B3.DB.8C"></span>واژه‌شناسی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: واژه‌شناسی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>نام عراق از <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۶ (میلادی)">سده ۶ میلادی</a> کاربرد داشته است. خاستگاه‌های گوناگونی برای این نام آورده شده که یکی از آن‌ها به نام شهرِ سومری <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%88%DA%A9" title="اوروک">اوروک</a> بازمی‌گردد. اوروک نام <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="اکدی">اکدی</a> <a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1" title="شهر">شهر</a> سومری اوروگ بوده است. امروزه می‌دانیم که <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1" title="اور">اور</a> نامی بوده که <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="سومریان">سومریان</a> برای اشاره به «شهر» استفاده می‌کردند.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بر پایهٔ ریشه‌شناسی مردمی، این واژه در معانی همچون «ریشه‌دار، سیراب و حاصلخیز» ریشه دارد.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در قرون وسطی به منطقهٔ پایین <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بین‌النهرین">بین‌النهرین</a>، «عراق عرب» و به مناطقی که در شرق عراق (شامل بخش‌های مرکزی و غربی ایران) جای داشتند «<a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82_%D8%B9%D8%AC%D9%85" title="عراق عجم">عراق عجم</a>» (عراق خارجی) می‌گفتند<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ʿERĀQ-EʿAJAMĪ_Persian_Iraq_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-ʿERĀQ-EʿAJAMĪ_Persian_Iraq-13"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و به این دو با هم عراقین گفته می‌شد. این نقطه از دید مورخان شامل بخش‌های مسطح جنوب <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D9%88%D9%87_%D8%AD%D9%85%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="رشته‌کوه حمرین">رشته‌کوه حمرین</a> بوده است و بخش‌های منتهی‌الیه شمالی و <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%AA%D9%87%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="منتهی‌الیه (صفحه وجود ندارد)">منتهی‌الیه</a> غربی عراق مدرن را به این نام نمی‌خوانده‌اند.<sup id="cite_ref-Bernhardsson-97_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-Bernhardsson-97-14"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اصطلاح «سواد» (زمین سیاه‌رنگ) نیز در دوره‌های نخستین بعد از اسلام برای دشت‌های آبرفتی <a href="/wiki/%D8%AF%D8%AC%D9%84%D9%87" title="دجله">دجله</a> و <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="فرات">فرات</a> به کار می‌رفته تا از مناطق بایر <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" class="mw-redirect" title="صحرای عرب">صحرای عرب</a> قابل تفکیک باشند. در عربی واژهٔ عراق را «لبه»، «کرانه»، «سد» یا «کناره» معنی می‌کنند به‌طوری‌که بعدها با اتکا به ریشه‌شناسی مردمی، اصطلاح زمین‌شناسی «<a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="دیواره">دیواره</a>» از این واژه تفسیر شد؛ دیواره‌ای که در جنوب و شرق <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_(%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86)" class="mw-redirect" title="جزیره (میانرودان)">فلات جزیره</a> است و لبهٔ شمالی و غربی منطقهٔ «عراق عرب» را شکل می‌دهد.<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> عراق به معنی صخره‌های کنار دریا و به معنی ساحل نیز آمده ولی معلوم نیست اصل این کلمه چه بوده، شاید از اسم کهنه ای مأخوذ شده باشد که اکنون آن اسم از میان رفته یا از اسمی که معنی دیگری داشته است پیدا شده باشد. اساساً سرزمین رسوبی را اعراب سواد یعنی خاک سیاه می‌نامیدند و کلمه سواد رفته رفته به‌طور ی استعمال شد که مفهوم آن با کلمه عراق یکی گردید، یعنی سواد و عراقی یک معنی داشت و عبارت بود از تمام سرزمین <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%90%D9%84" class="mw-redirect" title="بابِل">بابِل</a>.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>تلفظ عربی این واژه به صورت عِراق می‌باشد. در فارسی بیشتر با فتح عین و در زبان رسانه‌ای فارسی با کسره آن تلفظ می‌شود. </p><p>پیشنهاد دیگر ریشه‌شناختی برای این نام، ریشه‌ای ایرانی از زبان <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="زبان پارسی میانه">پهلوی</a> است که به دیسه «<b>ایراگ</b>» یا «<b>اِراگ</b>» (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="زبان پارسی میانه">پارسی میانه</a>: <i lang="pal" dir="rtl"><bdi>𐭠𐭣𐭫𐭠𐭪𐭥</bdi></i>، <small>آوانگاری: </small><i lang="pal-Latn" title="لاتین‌نویسی زبان پارسی میانه">ērāg</i>) به معنای «سرزمین پست» بوده، <i>[بسنجید با واژه <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%A9" title="اراک">اراک</a> و <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82_%D8%B9%D8%AC%D9%85" title="عراق عجم">عراق عجم</a>]</i><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> که از واژه «<b>اِر</b>» یا «<b>ایر</b>» (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="زبان پارسی میانه">پارسی میانه</a>: <i lang="pal" dir="rtl"><bdi>𐭠𐭣𐭫</bdi></i>، <small>آوانگاری: </small><i lang="pal-Latn" title="لاتین‌نویسی زبان پارسی میانه">ēr</i>) به معنای «پایین» و پسوند «<b>ـاگ</b>» (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="زبان پارسی میانه">پارسی میانه</a>: <i lang="pal" dir="rtl"><bdi>-𐭠𐭪𐭥</bdi></i>، <small>آوانگاری: </small><i lang="pal-Latn" title="لاتین‌نویسی زبان پارسی میانه">-āg</i>) <i>[بسنجید با پسوند ـا در واژگان دانا (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="زبان پارسی میانه">پارسی میانه</a>: <i lang="pal" dir="rtl"><bdi>𐭣𐭠𐭭𐭠𐭪𐭥</bdi></i>، <small>آوانگاری: </small><i lang="pal-Latn" title="لاتین‌نویسی زبان پارسی میانه">dānāg</i>) و سوزا (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="زبان پارسی میانه">پارسی میانه</a>: <i lang="pal" dir="rtl"><bdi>𐭮𐭥𐭰𐭠𐭪𐭥</bdi></i>، <small>آوانگاری: </small><i lang="pal-Latn" title="لاتین‌نویسی زبان پارسی میانه">sōzāg</i>)]</i> ساخته شده است.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p> دربارهٔ عراق و نام آن، از لغت شناسان قدیم، چون ابن درید (د۳۲۱ق) در جمهره اللغه (۳/۱۳۲۵) و ازهری (د۳۷۰ق) در تهذیب اللغه (۱/۱۴۹) و ابن سیده در المخصّص (۳/۷)، ابن بریّ (د ۵۸۲ق) در کتاب فی التعریب و المعرّب (ص۱۲۴)، نووی (د ۶۷۶ق) در تهذیب الاسماء(۲/۱۲۳، ۴/۵۵) ابن منظور (د ۷۱۱ق) در لسان العرب (۱۰/۲۴۷) هم عراق را از ولایات ایران و خودِ نام را معرَّب ایران دانسته‌اند<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39940593">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-left{clear:left;float:left;margin-right:1em}.mw-parser-output .side-box-right{margin-left:1em}}</style></p><div class="side-box metadata side-box-left noprint selfref" style="width: 22em;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Pe-parsig.png/30px-Pe-parsig.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Pe-parsig.png/45px-Pe-parsig.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Pe-parsig.png/60px-Pe-parsig.png 2x" data-file-width="260" data-file-height="344" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist" style="vertical-align:middle; font-size:95%;"><b>این نوشتار دربردارندهٔ <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%BE%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C" title="خط پهلوی">نوشته پارسیگ</a> است.</b> اگر مرورگر یا رایانه‌تان <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%BE%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="راهنما:پهلوی (صفحه وجود ندارد)">تنظیم نشده باشد</a>، به جای این نویسه‌ها، علامت سؤال، مستطیل و علائم دیگر نمایش داده می‌شوند.</div></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جمعیت_استان‌ها"><span id=".D8.AC.D9.85.D8.B9.DB.8C.D8.AA_.D8.A7.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>جمعیت استان‌ها</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: جمعیت استان‌ها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Iraqi_Governorates_ar.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Iraqi_Governorates_ar.svg/440px-Iraqi_Governorates_ar.svg.png" decoding="async" width="440" height="448" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Iraqi_Governorates_ar.svg/660px-Iraqi_Governorates_ar.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Iraqi_Governorates_ar.svg/880px-Iraqi_Governorates_ar.svg.png 2x" data-file-width="1241" data-file-height="1264" /></a><figcaption></figcaption></figure> <p>کشور عراق از ۱۹ استان (محافظة) تشکیل شده و بر اساس سرشماری سال ۲۰۲۱جمعیت این کشور ۴۰٫۱۵۰٫۲۰۰نفر می‌باشد. </p> <table class="wikitable sortable"> <tbody><tr> <th>استان </th> <th>مرکز </th> <th>مساحت<br />km2 </th> <th>جمعیت<br /> </th> <th>تراکم<br />جمعیت </th> <th>منطقه خودمختار </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%84" title="استان اربیل">استان اربیل</a> </td> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%84" title="اربیل">اربیل</a> </td> <td align="right">۱۵٬۰۷۴ </td> <td align="right">۳٬۱۰۸٬۶۸۱ </td> <td align="right">۲۰۶٫۲ </td> <td><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="کردستان عراق">کردستان عراق</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="استان انبار">استان انبار</a> </td> <td><a href="/wiki/%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="رمادی">رمادی</a> </td> <td align="right">۱۳۷٬۸۰۸ </td> <td align="right">۱٬۶۵۸٬۰۰۰ </td> <td align="right">۱۲ </td> <td>/ </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="استان بابل">استان بابل</a> </td> <td><a href="/wiki/%D8%AD%D9%84%D9%87" title="حله">حله</a> </td> <td align="right">۵٬۶۰۳ </td> <td align="right">۱٬۸۵۶٬۰۶۴ </td> <td align="right">۳۳۱٫۳ </td> <td>/ </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B5%D8%B1%D9%87" title="استان بصره">استان بصره</a> </td> <td><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B5%D8%B1%D9%87" title="بصره">بصره</a> </td> <td align="right">۱۹٬۰۷۰ </td> <td align="right">۳٬۰۰۰٬۰۰۰ </td> <td align="right">۷۸٫۶۶ </td> <td>/ </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="استان بغداد">استان بغداد</a> </td> <td><a href="/wiki/%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="بغداد">بغداد</a> </td> <td align="right">۴٬۰۷۱ </td> <td align="right">۹٬۴۰۰٬۶۹۹ </td> <td align="right">۱۹۴۹٫۲ </td> <td>/ </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D9%84%D8%A8%DA%86%D9%87" title="استان حلبچه">استان حلبچه</a> </td> <td><a href="/wiki/%D8%AD%D9%84%D8%A8%DA%86%D9%87" title="حلبچه">حلبچه</a> </td> <td align="right"> </td> <td align="right">۳۳۷٬۵۹۹ </td> <td align="right"> </td> <td><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="کردستان عراق">کردستان عراق</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%87%D9%88%DA%A9" title="استان دهوک">استان دهوک</a> </td> <td><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%88%DA%A9" title="دهوک">دهوک</a> </td> <td align="right">۶٬۵۵۳ </td> <td align="right">۱٬۶۴۸٬۶۱۱ </td> <td align="right"> </td> <td><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="کردستان عراق">کردستان عراق</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%84%D9%87" title="استان دیاله">استان دیاله</a> </td> <td><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B9%D9%82%D9%88%D8%A8%D9%87" title="بعقوبه">بعقوبه</a> </td> <td align="right">۱۷٬۶۸۵ </td> <td align="right">۱٬۲۲۴٬۰۰۰ </td> <td align="right">۶۹٫۲ </td> <td>بخشی </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B0%DB%8C%E2%80%8C%D9%82%D8%A7%D8%B1" title="استان ذی‌قار">استان ذی‌قار</a> </td> <td><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="ناصریه">ناصریه</a> </td> <td align="right">۱۲٬۹۰۰ </td> <td align="right">۱٬۴۷۲٬۰۰۰ </td> <td align="right">۱۱۴٫۱ </td> <td>/ </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87" title="استان سلیمانیه">استان سلیمانیه</a> </td> <td><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87_(%D8%B4%D9%87%D8%B1)" class="mw-redirect" title="سلیمانیه (شهر)">سلیمانیه</a> </td> <td align="right">۱۷٬۰۲۳ </td> <td align="right">۳٬۶۷۹٬۳۰۷ </td> <td align="right">۰ </td> <td><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="کردستان عراق">کردستان عراق</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="استان صلاح‌الدین">استان صلاح‌الدین</a> </td> <td><a href="/wiki/%D8%AA%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%AA" title="تکریت">تکریت</a> </td> <td align="right">۲۴٬۳۶۳ </td> <td align="right">۱٬۱۴۶٬۵۰۰ </td> <td align="right">۴۷٫۰۶ </td> <td>بخشی </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%A7%D8%AF%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="استان قادسیه">استان قادسیه</a> </td> <td><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87%D8%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="mw-redirect" title="دیوانیه، عراق">دیوانیه، عراقدیوانیه</a> </td> <td align="right">۸٬۱۵۳ </td> <td align="right">۹۰۸٬۲۰۰ </td> <td align="right">۱۱۱٫۴ </td> <td>/ </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7" title="استان کربلا">استان کربلا</a> </td> <td><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7" title="کربلا">کربلا</a> </td> <td align="right">۵۲٬۸۵۶ </td> <td align="right">۶۰۰٬۰۲۶ </td> <td align="right">۱۱٫۳۵ </td> <td>/ </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%DA%A9%D9%88%DA%A9" title="استان کرکوک">استان کرکوک</a> </td> <td><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DA%A9%D9%88%DA%A9" title="کرکوک">کرکوک</a> </td> <td align="right">۹٬۶۷۹ </td> <td align="right">۱٬۷۱۹٬۰۰۰ </td> <td align="right">۱۵۵ </td> <td> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AB%D9%86%DB%8C" title="استان مثنی">استان مثنی</a> </td> <td><a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%88%D9%87" title="سماوه">سماوه</a> </td> <td align="right">۵۱٬۷۴۰ </td> <td align="right">۵۵۰٬۰۰۰ </td> <td align="right">۱۰٫۶ </td> <td>/ </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="استان میسان">استان میسان</a> </td> <td><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="عماره">عماره</a> </td> <td align="right">۱۶٬۰۷۲ </td> <td align="right">۷۵۴٬۸۱۰ </td> <td align="right">۴۷ </td> <td>/ </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%86%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%A7" title="استان نینوا">استان نینوا</a> </td> <td><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B5%D9%84" title="موصل">موصل</a> </td> <td align="right">۳۷٬۳۲۳ </td> <td align="right">۳٬۷۲۹٬۶۹۶ </td> <td align="right">۸۶ </td> <td>بخشی </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%B7" title="استان واسط">استان واسط</a> </td> <td><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%AA%D8%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="mw-redirect" title="کوت، عراق">کوت</a> </td> <td align="right">۱۷٬۱۵۳ </td> <td align="right">۹۱۳٬۰۰۰ </td> <td align="right">۵۳٫۲ </td> <td>/ </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%86%D8%AC%D9%81" title="استان نجف">استان نجف</a> </td> <td><a href="/wiki/%D9%86%D8%AC%D9%81" title="نجف">نجف</a> </td> <td align="right">۲۸٬۸۲۴ </td> <td align="right">۱٬۲۰۰٬۶۰۰ </td> <td align="right">۴۱٫۷ </td> <td>/ </td></tr></tbody></table> <div style="clear:both;"></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تاریخ"><span id=".D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D8.AE"></span>تاریخ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: تاریخ"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35841839">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-right:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="تاریخ عراق">تاریخ عراق</a></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دوران_پیش_از_تاریخ"><span id=".D8.AF.D9.88.D8.B1.D8.A7.D9.86_.D9.BE.DB.8C.D8.B4_.D8.A7.D8.B2_.D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D8.AE"></span>دوران پیش از تاریخ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: دوران پیش از تاریخ"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Erbil_governorate_shanidar_cave.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Erbil_governorate_shanidar_cave.jpg/220px-Erbil_governorate_shanidar_cave.jpg" decoding="async" width="220" height="151" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Erbil_governorate_shanidar_cave.jpg/330px-Erbil_governorate_shanidar_cave.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Erbil_governorate_shanidar_cave.jpg/440px-Erbil_governorate_shanidar_cave.jpg 2x" data-file-width="749" data-file-height="515" /></a><figcaption>ورودی <a href="/wiki/%D8%BA%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1" title="غار شانه‌در">غار شانه‌در</a> در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="کردستان عراق">کردستان عراق</a></figcaption></figure> <p>شمال کشور عراق بین ۶۵٬۰۰۰ تا ۳۵٬۰۰۰ سال پیش از میلاد، میزبان فرهنگ <a href="/wiki/%D9%86%D8%A6%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="نئاندرتال">نئاندرتال</a> بوده است. بقایای زندگی این مردم در اکتشافات باستانشناسی <a href="/wiki/%D8%BA%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1" title="غار شانه‌در">غار شانه‌در</a> به‌دست آمده است.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در همین ناحیه گورهایی مربوط به <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D9%86%D9%88%D8%B3%D9%86%DA%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="عصر نوسنگی">عصر پیش‌نوسنگی</a> کشف شده که به ۱۱٬۰۰۰ پیش از میلاد بازمی‌گردد.<sup id="cite_ref-Ralph_S._Solecki_2004_pp._3_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ralph_S._Solecki_2004_pp._3-21"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>عراق از حدود ۱۰٬۰۰۰ سال پیش از میلاد (به همراه <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%88%DA%86%DA%A9" class="mw-redirect" title="آسیای کوچک">آسیای کوچک</a> و <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%85_(%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86)" title="شام (سرزمین)">سرزمین شام</a>) یکی از مراکز فرهنگ پیش‌نوسنگی <a href="/wiki/%D9%86%DA%98%D8%A7%D8%AF_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="نژاد قفقازی">نژاد قفقازی</a> (نوسنگی پیش‌ازسفال آ) شناخته می‌شود که در آن برای نخستین بار کشاورزی و گله‌داری پدید آمد. دورهٔ نوسنگی بعدی (نوسنگی پیش‌ازسفال ب) در این منطقه با خانه‌های مستطیلی قابل تشخیص است. مردم در زمان نوسنگی پیش‌ازسفال از ظروف سنگی، سنگ گچ و آهک استفاده می‌کردند. در این منطقه ابزارهای ساخته‌شده از مواد آتشفشانی مربوط به <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C" title="آناتولی">آناتولی</a> یافت شده که مدرکی دال بر وجود روابط تجاری ابتدایی می‌باشد. </p><p>از دیگر مکان‌های باستانی که نشان از پیشرفت انسانی در این نواحی دارد می‌توان به <a href="/wiki/%D9%82%D9%84%D8%B9%D9%87_%D8%AC%D8%B1%D9%85%D9%88" title="قلعه جرمو">قلعهٔ جرمو</a> (در حدود ۷۱۰۰ سال پیش از میلاد)،<sup id="cite_ref-Ralph_S._Solecki_2004_pp._3_21-1" class="reference"><a href="#cite_note-Ralph_S._Solecki_2004_pp._3-21"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D8%AD%D9%84%D9%81" class="mw-redirect" title="فرهنگ حلف">فرهنگ حلف</a> و <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%B9%D8%A8%DB%8C%D8%AF" title="دوره عبید">دورهٔ عبید</a> (بین ۶۵۰۰ و ۳۸۰۰ پیش از میلاد)<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اشاره کرد. در این دوران سطح کشاورزی، ابزارسازی و معماری پیشرفت کرد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دورهٔ_باستان"><span id=".D8.AF.D9.88.D8.B1.D9.87.D9.94_.D8.A8.D8.A7.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86"></span>دورهٔ باستان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=5" title="ویرایش بخش: دورهٔ باستان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Cylinder_Seal,_Old_Babylonian,_formerly_in_the_Charterhouse_Collection_09.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Cylinder_Seal%2C_Old_Babylonian%2C_formerly_in_the_Charterhouse_Collection_09.jpg/300px-Cylinder_Seal%2C_Old_Babylonian%2C_formerly_in_the_Charterhouse_Collection_09.jpg" decoding="async" width="300" height="168" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Cylinder_Seal%2C_Old_Babylonian%2C_formerly_in_the_Charterhouse_Collection_09.jpg/450px-Cylinder_Seal%2C_Old_Babylonian%2C_formerly_in_the_Charterhouse_Collection_09.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Cylinder_Seal%2C_Old_Babylonian%2C_formerly_in_the_Charterhouse_Collection_09.jpg/600px-Cylinder_Seal%2C_Old_Babylonian%2C_formerly_in_the_Charterhouse_Collection_09.jpg 2x" data-file-width="1747" data-file-height="978" /></a><figcaption>مهر استوانه‌ای مربوط به دورهٔ بابل کهن در حدود ۱۸۰۰ پیش از میلاد از جنس <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D8%AA" title="هماتیت">هماتیت</a>. شاه یک حیوان به <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%B4_(%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D8%AF)" title="شمش (ایزد)">شمش</a> هدیه می‌دهد. این مهر احتمالاً در کارگاهی در شهر <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%BE%D8%A7%D8%B1" title="سیپار">سیپار</a> ساخته شده است.<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure> <p>دورهٔ تاریخی عراق در واقع از <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%88%DA%A9" title="دوره اوروک">دورهٔ اوروک</a> (۴۰۰۰ تا ۳۱۰۰ سال پیش از میلاد) با تأسیس شهرهای <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%B1" title="سومر">سومری</a> و به‌کارگیری <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA" title="تصویرنگاشت">تصویرنگاشت</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%B1_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="مهر استوانه‌ای">مهرهای استوانه‌ای</a> و تولید انبوه کالا آغاز می‌شود.<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>امروزه به عراق لقب «<a href="/wiki/%DA%AF%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86" title="گهواره تمدن">گهوارهٔ تمدن</a>» می‌دهند زیرا این ناحیه از جهان زادگاه نخستین تمدن شناخته‌شده یعنی <a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86_%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%B1" class="mw-redirect" title="تمدن سومر">تمدن سومر</a> بوده است که در <a href="/wiki/%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%D8%AC%D9%84%D9%87_%D9%88_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AA" class="mw-redirect" title="حوزه رودی دجله و فرات">میان رودهای دجله و فرات</a> در جنوب عراق امروزی و در <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%E2%80%8C%D8%B3%D9%86%DA%AF%DB%8C" title="مس‌سنگی">دورهٔ مس‌سنگی</a> (دورهٔ عبید) شکل گرفته است. </p><p>در این نقطه از جهان در <a href="/wiki/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="هزاره چهارم (پیش از میلاد)">هزارهٔ چهارم پیش از میلاد</a> بود که <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%85%DB%8C%D8%AE%DB%8C" title="خط میخی">نخستین سامانهٔ نگارشی</a> تولد یافت و تاریخ به رشتهٔ تحریر درآمد. سومری‌ها نخستین مردمانی بودند که <a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%AE" title="چرخ">چرخ</a> را بکار گرفتند و <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%87%D8%B1" title="دولت‌شهر">دولت‌شهرها</a> را به وجود آوردند. در نوشته‌های این مردم می‌توان نخستین نشانه‌های <a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="ریاضیات">ریاضیات</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="اخترشناسی">اخترشناسی</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="اختربینی">اختربینی</a>، قانون مکتوب، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="پزشکی">پزشکی</a> و دین سازمان‌یافته را ردیابی کرد. </p><p>سومری‌ها از <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%DA%A9%E2%80%8C%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="زبان تک‌خانواده">زبانی تک‌خانواده</a> استفاده می‌کردند. به بیان دیگر زبان آن‌ها هیچ ربطی به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="زبان‌های سامی">زبان‌های سامی</a>، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان‌های هندواروپایی">هندواروپایی</a> و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان‌های آفروآسیایی">آفروآسیایی</a> یا حتی زبان‌های تک‌خانوادهٔ دیگر ندارد. دولت‌شهرهای اصلی دورهٔ سومر نخستین عبارتند از: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AF%D9%88" title="اریدو">اریدو</a>، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%AA%DB%8C%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D8%A7" title="بادتیبیرا">بادتیبیرا</a>، <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%A7" title="لارسا">لارسا</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%BE%D8%A7%D8%B1" title="سیپار">سیپار</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DA%A9" title="شوروپاک">شوروپاک</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%88%DA%A9" title="اوروک">اوروک</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D8%B4_(%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%B1)" title="کیش (سومر)">کیش</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1" title="اور">اور</a>، <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%BE%D9%88%D8%B1" title="نیپور">نیپور</a>، <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D8%B4" title="لاگاش">لاگاش</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%B1%D8%B3%D9%88" title="گیرسو">گیرسو</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%A7" title="اوما">اوما</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D9%85%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="خمازی">خمازی</a>، آداب، <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_(%D8%B4%D9%87%D8%B1)" class="mw-redirect" title="ماری (شهر)">ماری</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%86" title="ایسن">ایسن</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%AB%D8%A7" title="کوثا">کوثا</a>، دیر، <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%B4%D8%A7%DA%A9" class="mw-redirect" title="اکشاک">اکشاک</a>. </p><p>شهرهایی چون <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1_(%D8%B4%D9%87%D8%B1)" title="آشور (شهر)">آشور</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7" class="mw-redirect" title="اربلا">اربلا</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%84" title="اربیل">اربیل</a>) و <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7" title="آرافا">آراپخا</a> (<a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DA%A9%D9%88%DA%A9" title="کرکوک">کرکوک</a>) که بعدها در <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B5_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۲۵ (پیش از میلاد)">سدهٔ ۲۵ پیش از میلاد</a> شالودهٔ سرزمین آشور را بنا نهادند در این زمان توسط سومریان اداره می‌شدند. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:P1150890_Louvre_st%C3%A8le_de_victoire_Akkad_AO2678_rwk.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/P1150890_Louvre_st%C3%A8le_de_victoire_Akkad_AO2678_rwk.jpg/200px-P1150890_Louvre_st%C3%A8le_de_victoire_Akkad_AO2678_rwk.jpg" decoding="async" width="200" height="125" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/P1150890_Louvre_st%C3%A8le_de_victoire_Akkad_AO2678_rwk.jpg/300px-P1150890_Louvre_st%C3%A8le_de_victoire_Akkad_AO2678_rwk.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/P1150890_Louvre_st%C3%A8le_de_victoire_Akkad_AO2678_rwk.jpg/400px-P1150890_Louvre_st%C3%A8le_de_victoire_Akkad_AO2678_rwk.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="1873" /></a><figcaption>سنگ یادبود پیروزی نارام‌سین اکدی</figcaption></figure> <p>در <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B6_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۲۶ (پیش از میلاد)">سدهٔ ۲۶ پیش از میلاد</a> ایاناتوم <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D8%B4" title="لاگاش">لاگاش</a> به وجود آمد که علی‌رغم عمر محدودش آن را به‌طور احتمالی نخستین امپراتوری جهان می‌دانند. بعدها، لوگال زاگیسی، شاه و کاهن <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%A7" title="اوما">اوما</a>، به برتری دودمان لاگاش در این منطقه پایان داد و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%88%DA%A9" title="اوروک">اوروک</a> را تسخیر کرده آن را پایتخت خود نامید. او یک امپراتوری از <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="خلیج فارس">خلیج فارس</a> تا <a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="مدیترانه">مدیترانه</a> تشکیل داد.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%B3%D9%87_%DA%AF%DB%8C%D9%84%DA%AF%D9%85%D8%B4" title="حماسه گیلگمش">حماسهٔ گیلگمش</a> که در آن یادی از <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%81%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" class="mw-redirect" title="توفان بزرگ">توفان بزرگ</a> شده است مربوط به همین زمان است. </p><p>حدوداً از ۳۰۰۰ پیش از میلاد قومی <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%DB%8C_(%D9%82%D9%88%D9%85)" title="سامی (قوم)">سامی</a> از غرب عراق وارد این سرزمین شدند و میان سومریان سکنی گزیدند. آن‌ها به زبانی از ریشهٔ زبان‌های سامی شرقی که بعدها با نام <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DA%A9%D8%AF%DB%8C" title="زبان اکدی">اکدی</a> شناخته شد سخن می‌گفتند. از <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B9_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۲۹ (پیش از میلاد)">سدهٔ ۲۹ پیش از میلاد</a> نام‌های اکدی در میان فهرست نام‌های شاهان و اسناد اداری دولت‌شهرهای گوناگون دیده شد. </p><p>در <a href="/wiki/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DB%B3_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" class="mw-redirect" title="هزاره ۳ (پیش از میلاد)">هزارهٔ سوم پیش از میلاد</a> نوعی همزیستی فرهنگی میان سومری‌ها و اکدی‌ها نمودار گشت و باعث <a href="/wiki/%DA%86%D9%86%D8%AF%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="چندزبانه">دوزبانه</a> شدن مردم این منطقه گردید. تأثیر و تأثر میان زبان‌های سومری و اکدی در تمام بخش‌های زبانی مشهود است به‌طوری‌که وام‌واژه‌های بسیار زیادی میان آن‌ها رد و بدل شده و همگرایی دستور زبانی، تکواژشناختی و آواشناختی پیدا کردند. این تأثیر دوسویه پژوهشگران را بر آن داشته تا جایگاه سومریان و اکدی‌های هزارهٔ سوم پیش از میلاد را <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%87_%D9%87%D9%85%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ناحیه همگرایی زبانی">ناحیه همگرایی زبانی</a> بنامند.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> از این دوره به بعد را در تاریخ عراق به نام دورهٔ <a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="تمدن بابل">سومری-اکدی</a> می‌شناسند. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Bill_of_sale_Louvre_AO3765.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Bill_of_sale_Louvre_AO3765.jpg/220px-Bill_of_sale_Louvre_AO3765.jpg" decoding="async" width="220" height="213" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Bill_of_sale_Louvre_AO3765.jpg/330px-Bill_of_sale_Louvre_AO3765.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Bill_of_sale_Louvre_AO3765.jpg/440px-Bill_of_sale_Louvre_AO3765.jpg 2x" data-file-width="1650" data-file-height="1600" /></a><figcaption>سند فروش یک برده و یک ساختمان در <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DA%A9" title="شوروپاک">شوروپاک</a>، لوح سومری حدوداً مربوط به ۲۶۰۰ پیش از میلاد</figcaption></figure> <p>میان <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B9_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۲۹ (پیش از میلاد)">سده‌های ۲۹</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B4_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۲۴ (پیش از میلاد)">۲۴ پیش از میلاد</a> شماری از پادشاهی‌ها و دولت‌شهرها درون عراق دودمان‌های اکدی‌زبان داشتند که می‌توان به آشور، <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%85" title="اکالاتوم">اکالاتوم</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%86" title="ایسن">ایسن</a> و <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%A7" title="لارسا">لارسا</a> اشاره کرد. </p><p>با این همه، سومری‌ها در تمام این مدت بر دیگران چیرگی داشتند تا این که <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%DA%A9%D8%AF" title="امپراتوری اکد">امپراتوری اکد</a> (۲۱۲۴–۲۳۳۵ پیش از میلاد) با مرکزیت شهر <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%AF" class="mw-redirect" title="اکد">اکد</a> در مرکز عراق پدیدار گشت. <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D9%88%D9%86_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="سارگون بزرگ">سارگون بزرگ</a> که خود <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B4%D8%A7%DA%A9%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="رابشاکه (صفحه وجود ندارد)">رابشاکه</a> (یا وزیر) شاه سومر بود، امپراتوری اکد را بنا نهاد، تمام دولت‌شهرهای جنوب و مرکز عراق را تسخیر کرد، شاه آشور را فرمانبر خود ساخت و بدینسان تمام سومریان و اکدیان را درون یک کشور متحد کرد. پس از آن بود که تصمیم به گسترش قلمرو خود گرفت و در نتیجه سرزمین‌های <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="گوتی‌ها">گوتی‌ها</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85_(%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86)" class="mw-redirect" title="ایلام (تمدن)">ایلام</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B4_(%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C)" title="شوش (شهر باستانی)">شوش</a> و <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%88%DA%A9%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="توروکو (صفحه وجود ندارد)">توروکو</a> از <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ایران باستان">ایران باستان</a>، <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="هوری‌ها">هوری‌ها</a>، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D9%88%D9%88%DB%8C" title="زبان لووی">لووی‌ها</a> و <a href="/wiki/%D8%AD%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="حتیان">حتیان</a> از <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C" title="آناتولی">آناتولی</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="اموری‌ها">اموری‌ها</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%84%D8%A7" title="ابلا">ابلا</a> در <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="تاریخ سوریه">سوریهٔ باستان</a> را تصرف کرد. </p><p>بعد از سقوط امپراتوری اکد در اواخر <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B2_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۲۲ (پیش از میلاد)">سدهٔ ۲۲ پیش از میلاد</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="گوتی‌ها">گوتی‌ها</a> چندین دهه جنوب این امپراتوری را اشغال کردند و آشوری‌ها دوباره استقلال خود را به دست آوردند. این تحولات با رنسانس سومری‌ها که به شکل <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87_%D8%B3%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%88%D8%B1" title="سلسله سوم اور">امپراتوری نوسومری</a> پدیدار شد ادامه یافت. سومری‌ها توانستند با رهبری شاه خود به نام <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D9%84%DA%AF%DB%8C" title="شولگی">شولگی</a> تقریباً تمام عراق به جز سرزمین‌های شمالی یعنی آشور را به دست آورده و قدرت خود را بارها به رخ ایلامی‌ها، گوتی‌ها و اموری‌ها بکشند. </p><p>حملهٔ ایلامی‌ها در سال ۲۰۰۴ پیش از میلاد باعث شد تا دوران احیای مجدد سومری‌ها پایان یابد. پادشاهی اکدی‌زبان <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%87" title="دوره آشوری اولیه">آشور</a> در میانه‌های <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B1_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۲۱ (پیش از میلاد)">سدهٔ ۲۱ پیش از میلاد</a> توانسته بود شمال عراق را کاملاً به چنگ آورد و سرزمین خود را به سمت شمال شرقی شام، مرکز عراق و شرق آناتولی گسترش دهد و <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C_%DA%A9%D9%87%D9%86" title="دوره آشوری کهن">پادشاهی قدیم آشور</a> (حدوداً ۲۰۳۵ تا ۱۷۵۰ پیش از میلاد) تحت فرامین <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B2%D9%88%D8%B1-%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1_%DB%8C%DA%A9%D9%85" title="پوزور-آشور یکم">پوزور-آشور یکم</a> <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%84%D9%88-%D8%B4%D9%88%D9%85%D8%A7" title="ایلو-شوما">ایلو-شوما</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%88%D9%85_%DB%8C%DA%A9%D9%85" title="اریشوم یکم">اریشوم یکم</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%86%D9%88%D9%85%D8%8C_%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="ایکونوم، شاه آشور">ایکونوم</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D9%88%D9%86_%DB%8C%DA%A9%D9%85" title="سارگون یکم">سارگون یکم</a> و <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B2%D9%88%D8%B1-%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D8%AF%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="پوزور-آشور دوم (صفحه وجود ندارد)">پوزور-آشور دوم</a> را تأسیس نماید. اریشوم یکم به دلیل نگارش یکی از جزئی‌ترین مجموعه قوانین دنیا شناخته می‌شود. جنوب به چندین دولت اکدی‌زبان تقسیم شد که مشهورترین آن‌ها <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%86" title="ایسن">ایسن</a>، <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%A7" title="لارسا">لارسا</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D9%86%D9%88%D9%86%D8%A7" title="اشنونا">اشنونا</a> بودند. </p><p>در طول <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B0_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۲۰ (پیش از میلاد)">سدهٔ ۲۰ پیش از میلاد</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="اموری‌ها">اموری‌های</a> کنعانی‌زبان (از شاخه‌های زبان‌های سامی شمال غربی) شروع به مهاجرت به جنوب <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بین‌النهرین">بین‌النهرین</a> کردند. به تدریج این اموری‌ها دست به تشکیل پادشاهی‌های کوچک در جنوب زدند و تخت‌های پادشاهان دولت‌شهرهایی نظیر ایسن، لارسا و اشنونا را تصاحب کردند. </p><p>یکی از این پادشاهی‌های کوچک که در ۱۸۹۴ پیش از میلاد تأسیس شده بود شهر اداری کوچکی به نام <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84_(%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%87%D8%B1)" title="بابل (دولت‌شهر)">بابل</a> را در محدودهٔ مرزهای خود داشت. این شهر تا یک سده بعد نیز شهرت خاصی پیدا نکرد زیرا زیر سایهٔ دولت‌شهرهای کهن‌تر و نیرومندتری مثل <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C_%DA%A9%D9%87%D9%86" title="دوره آشوری کهن">آشور</a> ، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85_(%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86)" class="mw-redirect" title="ایلام (تمدن)">ایلام</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%86" title="ایسن">ایسن</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D9%86%D9%88%D9%86%D8%A7" title="اشنونا">اشنونا</a> و <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%A7" title="لارسا">لارسا</a> قرار داشت. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:P1050771_Louvre_code_Hammurabi_bas_relief_rwk.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/P1050771_Louvre_code_Hammurabi_bas_relief_rwk.JPG/220px-P1050771_Louvre_code_Hammurabi_bas_relief_rwk.JPG" decoding="async" width="220" height="273" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/P1050771_Louvre_code_Hammurabi_bas_relief_rwk.JPG/330px-P1050771_Louvre_code_Hammurabi_bas_relief_rwk.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/P1050771_Louvre_code_Hammurabi_bas_relief_rwk.JPG/440px-P1050771_Louvre_code_Hammurabi_bas_relief_rwk.JPG 2x" data-file-width="1609" data-file-height="2000" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C" title="حمورابی">حمورابی</a> در حال دریافت نشان پادشاهی از <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%B4_(%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D8%AF)" title="شمش (ایزد)">شمش</a>. این برجسته‌کاری روی بخش بالایی <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C" title="قانون حمورابی">قانون حمورابی</a> قرار دارد.</figcaption></figure> <p>در سال ۱۷۹۲ پیش از میلاد حاکم اموری به نام <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C" title="حمورابی">حمورابی</a> در این خطه به قدرت رسید و به سرعت دستور تبدیل بابل از یک شهر کوچک به شهری بزرگ را صادر کرد و خود را شاه نامید. حمورابی تمام جنوب و مرکز عراق، ایلام در شرق و ماری در غرب را تصرف کرد و کمی بعد به منظور تسخیر کل منطقه درگیر جنگی درازمدت با شاه آشوری به نام ایشمه‌داگان شد و بدین ترتیب <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84" class="mw-redirect" title="امپراتوری بابل">امپراتوری بابل</a> را که مدت کوتاهی ادامه داشت بنا نهاد. سرانجام او توانست بر جانشین ایشمه‌داگان پیروز شود و آشور و مستعمرات آناتولی آن را فرمانبر خویش سازد. </p><p>از زمان حمورابی بود که جنوب عراق را با نام بابل شناختند در حالی که شمال آن صدها سال پیش‌تر با نام آشور گره خورده بود. اما امپراتوری وی دیری نپایید و با مرگ او با سرعت فرو ریخت. آشور و عراق جنوبی در قالب دودمان Sealand دوباره به دست اکدی‌های بومی افتاد. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="اموری‌ها">اموری‌های</a> خارجی بار دیگر توانستند در قالب بابل کوچک‌تر و ضعیف‌تری به قدرت برسند تا این که امپراتوری هندواروپایی‌زبان <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="هیتی‌ها">هیتی‌ها</a> که مرکزشان در <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C" title="آناتولی">آناتولی</a> بود در سال <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B5_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" class="mw-redirect" title="۱۵۹۵ (پیش از میلاد)">۱۵۹۵ پیش از میلاد</a> این شهر را غارت کردند. پس از آن مردمان خارجی دیگری به نام <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="کاسیان">کاسیان</a> که به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%DA%A9%E2%80%8C%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="زبان تک‌خانواده">زبانی تک‌خانواده</a> سخن می‌گفتند و از <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%B3" class="mw-redirect" title="کوه‌های زاگرس">کوه‌های زاگرس</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ایران باستان">ایران باستان</a> آمده بودند بابل را به دست آوردند و تقریباً ششصد سال بر آن حکم راندند؛ طولانی‌ترین زمانی که یک دودمان توانسته بر بابل حکومت کند. </p><p>عراق از همین زمان به سه حکومت تقسیم شد؛ آشور در شمال، بابل کاسی‌ها در منطقهٔ مرکزی و جنوبی و دودمان Sealand در منتهی‌الیه جنوب. دودمان Sealand نهایتاً در حدود سال <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B3%DB%B8%DB%B0_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" class="mw-redirect" title="۱۳۸۰ (پیش از میلاد)">۱۳۸۰ پیش از میلاد</a> توسط کاسی‌های بابل پایان یافتند. </p><p>حکومت آشور در زمان <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="آشور میانه">امپراتوری آشور میانه</a> (۱۰۲۰–۱۳۶۵ پیش از میلاد) به اندازه‌ای قدرت گرفت که با هیچ ملتی پیش از خود قابل قیاس نبود. لشکرکشی‌های آشور که با <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%A8%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%AA_%DB%8C%DA%A9%D9%85" class="mw-redirect" title="آشوراوبالیت یکم">آشوراوبالیت یکم</a> آغاز گشت باعث نابودی رقیب آن‌ها یعنی امپراتوری هوری-میتانی شد، علفزارهای امپراتوری <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="هیتی‌ها">هیتی‌ها</a> را ضمیمه خود ساخت، شمال بابل را تصرف کرد، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="پادشاهی میانه مصر">پادشاهی میانه مصر</a> را از منطقه بیرون کرد و <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85_(%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86)" class="mw-redirect" title="ایلام (تمدن)">ایلامی‌ها</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DB%8C%DA%AF%DB%8C%D9%87" title="فریگیه">فریگی‌ها</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%B9%D8%A7%D9%86" title="کنعان">کنعانی‌ها</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D9%86%DB%8C%D9%82%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="فنیقیه">فنیقی‌ها</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="کیلیکیه">کیلیکی‌ها</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="گوتی‌ها">گوتی‌ها</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%84%D9%85%D9%88%D9%86" title="دیلمون">دیلمونها</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="آرامی‌ها">آرامی‌ها</a> را شکست داد. امپراتوری آشور میانه در اوج قدرت توانست از <a href="/wiki/%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="قفقاز">قفقاز</a> تا <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%84%D9%85%D9%88%D9%86" title="دیلمون">دیلمون</a> (<a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بحرین">بحرین</a> امروزی)، از سواحل مدیترانه‌ای <a href="/wiki/%D9%81%D9%86%DB%8C%D9%82%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="فنیقیه">فنیقیه</a> تا <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%B3" class="mw-redirect" title="کوه‌های زاگرس">کوهستان زاگرس</a> در ایران گسترده شود. در سال <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B2%DB%B3%DB%B5_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" class="mw-redirect" title="۱۲۳۵ (پیش از میلاد)">۱۲۳۵ پیش از میلاد</a>، امپراتور <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%DA%A9%D9%85" class="mw-redirect" title="توکولتی نینورتای یکم">توکولتی نینورتای یکم</a> توانست بر تخت پادشاهی بابل هم تکیه بزند و در نتیجه ملقب به نخستین بین‌النهرینی بومی‌شود که توانست بر این قلمرو حکم راند. </p><p>بابل در زمان <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%B4%DB%8C_%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%B2" class="mw-redirect" title="فروپاشی عصر برنز">فروپاشی عصر برنز</a> (۹۰۰–۱۲۰۰ پیش از میلاد) در آشوب به سر می‌برد و بیشتر در اختیار آشور یا ایلام بود. <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="کاسیان">کاسیان</a> توسط آشوریان و ایلامیان از قدرت دور شده بودند تا برای نخستین بار شاهان بین‌النهرینی جنوبی بومی بر بابل حاکم شوند. با این حال این شاهان اکدی سامی شرقی توانایی جلوگیری از ورود امواج مهاجران سامی غربی به جنوب عراق را نداشتند. از این رو در طول <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B1_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۱۱ (پیش از میلاد)">سدهٔ ۱۱ پیش از میلاد</a> <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="آرامی‌ها">آرامی‌ها</a> و سوتانی‌ها از راه <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%85" title="شام">شام</a> وارد <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84_(%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%87%D8%B1)" title="بابل (دولت‌شهر)">بابل</a> شدند. این حرکت در <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B0_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۱۰ (پیش از میلاد)">سده‌های ۱۰</a> و اوایل <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B9_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۹ (پیش از میلاد)">سدهٔ ۹ پیش از میلاد</a> نیز ادامه یافت و طی آن <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="کلدانی‌ها">کلدانی‌ها</a> که با آرامی‌ها قرابت داشتند به این منطقه مهاجرت کردند. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Map_of_Assyria_FA.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Map_of_Assyria_FA.png/220px-Map_of_Assyria_FA.png" decoding="async" width="220" height="151" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Map_of_Assyria_FA.png/330px-Map_of_Assyria_FA.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Map_of_Assyria_FA.png/440px-Map_of_Assyria_FA.png 2x" data-file-width="1983" data-file-height="1363" /></a><figcaption>نقشهٔ امپراتوری آشور میانه در اوج اقتدار</figcaption></figure> <p>پس از آنکه مجدداً آشور دچار ضعف شد بار دیگر توانست در دوره‌ای که ما آن را با نام <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%86%D9%88" title="امپراتوری آشوری نو">امپراتوری آشوری نو</a> (۶۰۵–۹۳۵ پیش از میلاد) می‌شناسیم شروع به گسترش نماید. این حکومت تبدیل به بزرگ‌ترین و نیرومندترین امپراتوری شد که جهان تا آن زمان به خود دیده بود. عراق تحت حکمرانی پادشاهانی چون <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%D8%A7%D8%AF-%D9%86%D8%B1%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85" class="mw-redirect" title="آداد-نراری دوم">آداد-نراری دوم</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D9%86%D8%A7%D8%B5%DB%8C%D8%B1-%D9%BE%D8%A7%D9%84_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="آشور-ناصیر-پال دوم">آشور-ناصیر-پال دوم</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D9%84%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%B1_%D8%B3%D9%88%D9%85" title="شلمنسر سوم">شلمنسر سوم</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B3" title="سمیرامیس">سمیرامیس</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D9%BE%DB%8C%D9%84%D8%B3%D8%B1_%D8%B3%D9%88%D9%85" title="تیگلات-پیلسر سوم">تیگلات-پیلسر سوم</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D9%88%D9%86_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="سارگون دوم">سارگون دوم</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%A8" title="سناخریب">سناخریب</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%AD%D8%AF%D9%88%D9%86" title="اسرحدون">اسرحدون</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%A7%D9%84" title="آشوربانی‌پال">آشوربانی‌پال</a> تبدیل به مرکز امپراتوری‌ای شد که از <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="پارس">پارس</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="پارت">پارت</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85" title="ایلام">ایلام</a> در شرق، به <a href="/wiki/%D9%82%D8%A8%D8%B1%D8%B3" title="قبرس">قبرس</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B7%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="انطاکیه">انطاکیه</a> در غرب و از <a href="/wiki/%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="قفقاز">قفقاز</a> در شمال به <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="مصر">مصر</a>، <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%A8%D9%87_(%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87)" title="نوبه (منطقه)">نوبه</a> و <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="شبه‌جزیره عربستان">شبه‌جزیرهٔ عربستان</a> در جنوب امتداد داشت. </p><p>نام <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="مردم عرب">اعراب</a> نخستین بار در تاریخ مکتوب (حدود ۸۵۰ پیش از میلاد) به عنوان مردمی که در شبه‌جزیرهٔ عربستان زندگی می‌کردند و سرسپردهٔ <a href="/wiki/%D8%B4%D9%84%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%B1_%D8%B3%D9%88%D9%85" title="شلمنسر سوم">شلمنسر سوم</a> بودند آمده است. نام کلدانی‌ها نیز در همین زمان در تاریخ وارد شده است. </p><p>در همین دوره است که نوعی زبان آرامی شرقی که متأثر از <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DA%A9%D8%AF%DB%8C" title="زبان اکدی">اکدی</a> بود توسط آشوری‌ها به عنوان <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C" title="زبان میانجی">زبان میانجی</a> برای امپراتوری وسیعشان معرفی شد. زبان آرامی بین‌النهرینی به‌تدریج زبان اکدی که زبان غالب مردم آشور و بابل بود را ریشه‌کن کرد. گویش‌های باقی‌مانده از این زبان هنوز میان آشوری‌های شمال عراق استفاده می‌شود. </p><p>امپراتوری آشور اواخر سدهٔ هفتم پیش از میلاد با جنگ‌های داخلی وحشیانه پاره‌پاره شد و به حدی ضعیف گشت که ائتلافی از مردمان تحت تسلطش شامل <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="بابلی‌ها">بابلی‌ها</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="کلدانی‌ها">کلدانی‌ها</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="مادها">مادها</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="پارس‌ها">پارس‌ها</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="پارت‌ها">پارت‌ها</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="سکاها">سکاها</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="کیمری‌ها">کیمری‌ها</a> توانست به آشور حمله کند و بالاخره آن را در سال <a href="/wiki/%DB%B6%DB%B0%DB%B5_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="۶۰۵ (پیش از میلاد)">۶۰۵ پیش از میلاد</a> به زانو درآورد.<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84_%D9%86%D9%88" title="امپراتوری بابل نو">امپراتوری بابل نو</a> (۵۳۹–۶۲۰ پیش از میلاد) از خاکستر آشور برآمد اما نتوانست اندازه، نیرو و طول عمر اسلاف خود را به دست آورد اما در عوض توانست <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%85_(%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86)" title="شام (سرزمین)">شام</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%B9%D8%A7%D9%86" title="کنعان">کنعان</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="شبه‌جزیره عربستان">شبه‌جزیره عربستان</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a> و <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%87" title="یهودیه">یهودیه</a> را تصرف کند و <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="مصر">مصر</a> را شکست دهد. بابل در ابتدا توسط یک دودمان خارجی که کلدانی بودند و در سده‌های ۱۰ و ۹ پیش از میلاد به این منطقه مهاجرت کرده بودند اداره می‌شد. بزرگ‌ترین شاه آن به نام <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%AA_%D9%86%D8%B5%D8%B1" class="mw-redirect" title="بخت نصر">بخت نصر</a> هم‌آورد یک شاه غیربومی دیگر شد که از نژاد غیرمرتبط <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="اموری">اموری</a> بود و <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C" title="حمورابی">حمورابی</a> نام داشت و بزرگ‌ترین شاه بابل به‌شمار می‌رفت. با این حال در سال <a href="/wiki/%DB%B5%DB%B5%DB%B6_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="۵۵۶ (پیش از میلاد)">۵۵۶ پیش از میلاد</a> کلدانی‌ها توسط <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D9%88%D9%86%D8%B9%DB%8C%D8%AF" title="نبونعید">نبونعید</a> آشوری‌الاصل و پسر و نایب‌السلطنه‌اش <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%B4%D8%A7%D8%B5%D8%B1" title="بلشاصر">بلشاصر</a> از قدرت پایین کشیده شدند. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Map_of_the_Achaemenid_Empire_fa.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Map_of_the_Achaemenid_Empire_fa.jpg/220px-Map_of_the_Achaemenid_Empire_fa.jpg" decoding="async" width="220" height="106" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Map_of_the_Achaemenid_Empire_fa.jpg/330px-Map_of_the_Achaemenid_Empire_fa.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Map_of_the_Achaemenid_Empire_fa.jpg/440px-Map_of_the_Achaemenid_Empire_fa.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="387" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="هخامنشیان">هخامنشیان</a> دو سده بر این قلمرو حکم راندند.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="کوروش بزرگ">کوروش بزرگ</a> در <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B6_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۶ (پیش از میلاد)">سدهٔ ششم پیش از میلاد</a>، از <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3" class="mw-redirect" title="سرزمین پارس">سرزمین پارس</a> به سمت بابل آمد و در <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%D9%88%D9%BE%DB%8C%D8%B3" title="نبرد اوپیس">نبرد اوپیس</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84_%D9%86%D9%88" title="امپراتوری بابل نو">امپراتوری بابل نو</a> را شکست داد و بدین ترتیب عراق به مدت تقریباً دو سده جزو قلمرو <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="امپراتوری هخامنشیان">امپراتوری هخامنشیان</a> گردید. کلدانی‌ها و کلده در همین زمان از صحنهٔ روزگار محو شدند اما سرزمین آشور و بابل تاب آوردند و تحت حکومت هخامنشیان پیشرفت کردند. حکومت پارسیان تغییر چندانی در این منطقه ایجاد نکرد زیرا آن‌ها به مدت سه سده تحت حکمرانی آشور زندگی کرده بودند و شاهان آن‌ها خود را جانشینان آشوربانی‌پال می‌دانستند. آن‌ها <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="زبان آرامی">زبان آرامی</a> را به عنوان <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C" title="زبان میانجی">زبان میانجی</a> امپراتوری خود حفظ کردند، زیربنای شاهنشاهی آشوری را نگه داشتند و سبک هنر و معماری آشوری را باقی گذاشتند. </p><p>در <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B4_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۴ (پیش از میلاد)">سدهٔ چهارم پیش از میلاد</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1" class="mw-redirect" title="اسکندر کبیر">اسکندر کبیر</a> بر این منطقه دست یافت و عراق به مدت بیش از دو سده تحت فرمان <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%88%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="سلوکیان">سلوکی‌های</a> <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D9%87%D9%84%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="عصر هلنیستی">هلنی</a> درآمد.<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سلوکی‌ها اصطلاح هندوآناتولی و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان یونانی">یونانی</a> سیریا (سوریه) را برای این منطقه انتخاب کردند. این نام سده‌های زیادی بود که توسط هندواروپایی‌زبان‌ها برای آشور به کار می‌رفت و تنها معنای آن سرزمین آشور بود اما سلوکی‌ها آن را برای سرزمین شام هم انتخاب کردند و باعث شدند که آشور و آشوریان عراق و آرامی‌ها و شامی‌ها در <a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C" title="جهان یونانی رومی">دنیای یونانی-رومی</a> با نام سیریا/سوریه شناخته شوند.<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Ctesiphon-ruin_1864.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Ctesiphon-ruin_1864.jpg/220px-Ctesiphon-ruin_1864.jpg" decoding="async" width="220" height="137" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Ctesiphon-ruin_1864.jpg/330px-Ctesiphon-ruin_1864.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Ctesiphon-ruin_1864.jpg/440px-Ctesiphon-ruin_1864.jpg 2x" data-file-width="1568" data-file-height="973" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%82_%DA%A9%D8%B3%D8%B1%DB%8C" title="طاق کسری">طاق کسری</a> یا ایوانِ مداین در ۳۷ کیلومتری جنوب بغداد از مهم‌ترین سازه‌های دوران <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ساسانیان">ساسانیان</a> در عراق است.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="پارت‌ها">پارت‌ها</a> (اشکانیان) (۲۴۷ پیش از میلاد-۲۲۴ میلادی) از سرزمین ایران توانستند در زمان حکومت <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%DB%8C%DA%A9%D9%85" title="مهرداد یکم">مهرداد یکم</a> (۱۷۱–۱۳۸ پیش از میلاد) بر این منطقه تسلط یابند. <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="رومیان">رومیان</a> از <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87_(%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D9%85)" title="سوریه (استان روم)">سوریه</a> بارها به مناطق غربی این ناحیه <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="جنگ‌های اشکانیان و رومی‌ها">حمله کردند</a> و توانستند به مدت کمی ایالت آشور را تأسیس کنند. <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت">مسیحیت</a> توانست در عراق (به‌ویژه در آشور) میان <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="سده ۱ (میلادی)">سده‌های اول</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۳ (میلادی)">سوم میلادی</a> رشد یابد. آشور مرکز مسیحیت سریانی، کلیسای نستوری و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ادبیات سریانی">ادبیات سریانی</a> شد. در زمان پارت‌ها چند دولت‌شهر مستقل نو آشوری در شمال این ناحیه رشد پیدا کردند که می‌توان به <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D9%86" title="آدیابن">آدیابن</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1_(%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86)" title="آشور (سرزمین)">آشور</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%A6%D9%86" title="اسروئن">اسروئن</a> و <a href="/wiki/%D9%87%D8%AA%D8%B1%D8%A7" title="هترا">هترا</a> اشاره کرد. </p><p>برخی از آشوری‌های بین‌النهرین در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="ارتش روم">ارتش روم</a> به خدمت گرفته شده بودند و از این روست که می‌توان دست‌نوشته‌هایی به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="زبان آرامی">زبان آرامی</a> آشوری و بین‌النهرینی را حتی روی <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1_%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="دیوار هادریان">دیوار هادریان</a> در شمال بریتانیای باستان یافت.<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ساسانیان">ساسانیان</a> ایران تحت فرمان <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%DA%A9%D8%A7%D9%86" title="اردشیر بابکان">اردشیر یکم</a> توانستند <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="امپراتوری اشکانی">امپراتوری اشکانی</a> را نابود کنند و عراق را در سال ۲۲۴ میلادی تسخیر درآورند. ساسانیان میان <a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B2%DB%B4%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۲۴۰ (میلادی)">دهه‌های ۲۴۰</a> و <a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B2%DB%B5%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۲۵۰ (میلادی)">۲۵۰ میلادی</a> به تدریج شهرهای نو آشوری کوچک را نیز مطیع خود ساختند. در نتیجه این منطقه به مدت چهار سده در اختیار کامل <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="امپراتوری ساسانیان">امپراتوری ساسانیان</a> بود و تبدیل به مرز و آوردگاه نبرد میان ارتش‌های ساسانی و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" class="mw-redirect" title="امپراتوری روم شرقی">امپراتوری روم شرقی</a> گردید. جنگ‌های طولانی بین این دو امپراتوری ضعف آن‌ها را به دنبال داشت و در نتیجه زمینه برای <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D8%A8_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="حمله اعراب به ایران">تسخیر ایران توسط اعراب مسلمان</a> آماده شد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="خلافت_اسلامی"><span id=".D8.AE.D9.84.D8.A7.D9.81.D8.AA_.D8.A7.D8.B3.D9.84.D8.A7.D9.85.DB.8C"></span>خلافت اسلامی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=6" title="ویرایش بخش: خلافت اسلامی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">همچنین ببینید: <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="خلافت عباسی">خلافت عباسی</a></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Abbasid_Caliphate_and_Umayyad_Emirate_fa.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Abbasid_Caliphate_and_Umayyad_Emirate_fa.png/300px-Abbasid_Caliphate_and_Umayyad_Emirate_fa.png" decoding="async" width="300" height="183" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Abbasid_Caliphate_and_Umayyad_Emirate_fa.png/450px-Abbasid_Caliphate_and_Umayyad_Emirate_fa.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Abbasid_Caliphate_and_Umayyad_Emirate_fa.png/600px-Abbasid_Caliphate_and_Umayyad_Emirate_fa.png 2x" data-file-width="1481" data-file-height="902" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="خلافت عباسی">خلافت عباسی</a></figcaption></figure> <p>پیروزی اعراب بر ساسانیان در میانه‌های <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۷ (میلادی)">سدهٔ ۷ میلادی</a> موجب شد تا <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام">اسلام</a> دین ساکنان عراق شود. در این زمان اعراب در دسته‌های بزرگ به این منطقه مهاجرت کردند. بعدها هنگامی که <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8" class="mw-redirect" title="علی بن ابیطالب">علی بن ابیطالب</a>، پسرعمو و داماد <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" class="mw-redirect" title="پیامبر اسلام">پیامبر اسلام</a> به عنوان چهارمین <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D9%81%D9%87" title="خلیفه">خلیفه</a> از میان <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D9%81%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="خلفای راشدین">خلفای راشدین</a> به خلافت رسید، پایتخت خود را به <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%81%D9%87" title="کوفه">کوفه</a> انتقال داد. <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D9%81%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="خلفای اموی">خلفای اموی</a> در سدهٔ ۷ میلادی استان عراق را از <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D8%B4%D9%82" title="دمشق">دمشق</a> اداره می‌کردند. </p><p><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D9%81%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="خلفای عباسی">خلفای عباسی</a> شهر <a href="/wiki/%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="بغداد">بغداد</a> را در <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="سده ۸ (میلادی)">سدهٔ ۸ میلادی</a> ساختند و آن را پایتخت خود کردند. این شهر به مدت پنج سده کلان‌شهر <a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="جهان اسلام">جهان اسلام</a> قلمداد می‌شد. بغداد بزرگ‌ترین شهر <a href="/wiki/%DA%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C" title="چندگانگی فرهنگی">چندفرهنگی</a> در <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%DB%8C" title="قرون وسطی">قرون وسطی</a> بود و جمعیتش به بیش از یک میلیون نفر می‌رسید.<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این شهر در <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%B7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="دوران طلایی اسلام">دوران طلایی اسلام</a> مرکز آموزش و یادگیری علوم گوناگون بود. <a href="/wiki/%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="مغول‌ها">مغول‌ها</a> در <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="سده ۱۳ (میلادی)">سدهٔ ۱۳ میلادی</a> بغداد را محاصره و نابود کردند.<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ایلخانان_مغول"><span id=".D8.A7.DB.8C.D9.84.D8.AE.D8.A7.D9.86.D8.A7.D9.86_.D9.85.D8.BA.D9.88.D9.84"></span>ایلخانان مغول</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=7" title="ویرایش بخش: ایلخانان مغول"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%84%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="هولاکوخان">هولاکوخان</a> در سال ۱۲۵۷ به منظور تسخیر بغداد ارتشی عظیم از نیروهای مغول گرد آورد. هنگامی که این ارتش به بغداد رسید، هولاکو خواستار تسلیم خلیفه شد اما <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D8%B5%D9%85" title="مستعصم">مستعصم</a>، آخرین خلیفهٔ عباسی، موافقت نکرد. هولاکو خشمگین شد و راهبرد همیشگی مغولان مبنی بر مقابله با هر گونه مقاومت را در پیش گرفت و بغداد را <a href="/wiki/%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7_%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF_(%DB%B1%DB%B2%DB%B5%DB%B8)" title="سقوط بغداد (۱۲۵۸)">محاصره کرد</a>. در نهایت نیروهای او شهر را تاراج کردند و بسیاری از مردم را از دم تیغ گذراندند.<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Bagdad1258.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Bagdad1258.jpg/250px-Bagdad1258.jpg" decoding="async" width="250" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Bagdad1258.jpg/375px-Bagdad1258.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Bagdad1258.jpg/500px-Bagdad1258.jpg 2x" data-file-width="1969" data-file-height="1478" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7_%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF_(%DB%B1%DB%B2%DB%B5%DB%B8)" title="سقوط بغداد (۱۲۵۸)">محاصرهٔ بغداد</a> توسط <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%84%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="هولاکوخان">هولاکوخان مغول</a> در ۱۲۵۸ میلادی</figcaption></figure> <p>مغولان خلافت عباسی و دانشگاه <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AD%DA%A9%D9%85%D9%87" title="بیت‌الحکمه">بیت‌الحکمه</a> که حاوی هزاران سند تاریخی باارزش بود را نابود کردند. این شهر هیچ‌گاه نتوانست بار دیگر اعتبار سابق را در عرصهٔ فرهنگ به دست آورد. برخی از تاریخ‌نگاران بر این باورند که هجوم مغولان بخش اعظم سامانهٔ <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="آبیاری">آبیاری</a> عراق را نابود کرد. این سامانه در حفظ بین‌النهرین در طول هزارهٔ پیش از آن نقش داشت. برخی دیگر از مورخان <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%DA%A9" title="شوری خاک">شوری خاک</a> را در نابودی کشاورزی این ناحیه مقصر می‌دانند.<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در میانه‌های <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۱۴ (میلادی)">سدهٔ ۱۴ میلادی</a> بیماری <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%AF_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87" title="مرگ سیاه">طاعون</a> دنیای اسلام را درنوردید.<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بهترین تخمین‌ها از مرگ یک سوم جمعیت <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="خاورمیانه">خاورمیانه</a> خبر می‌دهند.<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در سال ۱۴۰۱ میلادی <a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1_%D9%84%D9%86%DA%AF" class="mw-redirect" title="تیمور لنگ">تیمور لنگ</a> به عراق حمله کرد. او پس از تسخیر بغداد ۲۰٬۰۰۰ نفر از ساکنان را به قتل رساند.<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تیمور دستور داد هر سرباز سر دو نفر از ساکنان را بریده و در دست داشته باشد (بسیاری از سربازان به حدی ترسیده بودند که سر زندانیانی را که در لشکرکشی‌های پیشین اسیر شده بودند بریده و به پیشگاه تیمور بردند).<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تیمور به کشتار مردمان بومی آشوری مسیحی که هنوز هم در شمال عراق جمعیت زیادی دارند دست زد. در همین زمان است که شهر باستانی آشور خالی از سکنه شد.<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="عراق_صفوی_و_عثمانی"><span id=".D8.B9.D8.B1.D8.A7.D9.82_.D8.B5.D9.81.D9.88.DB.8C_.D9.88_.D8.B9.D8.AB.D9.85.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>عراق صفوی و عثمانی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=8" title="ویرایش بخش: عراق صفوی و عثمانی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>اواخر <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۱۴ (میلادی)">سدهٔ ۱۴</a> و اوایل <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۱۵ (میلادی)">سدهٔ ۱۵ میلادی</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%B1%D8%A7%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%88%D9%86%D9%84%D9%88" class="mw-redirect" title="ترکمانان قراقویونلو">ترکمانان قراقویونلو</a> بر گستره‌ای که امروزه با نام عراق شناخته می‌شود حکم راندند. در سال ۱۴۶۶ میلادی <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%82%E2%80%8C%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%88%D9%86%D9%84%D9%88" class="mw-redirect" title="ترکمانان آق‌قویونلو">ترکمانان آق‌قویونلو</a>، قراقویونلوها را شکست دادند و کنترل این منطقه را در دست گرفتند. در <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۱۶ (میلادی)">سدهٔ ۱۶ میلادی</a> تمام سرزمین امروزی عراق تحت عنوان ایالت بغداد در اختیار <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="امپراتوری صفوی">امپراتوری صفوی</a> قرار گرفت. در تمام دوران حکمرانی صفوی‌ها بر عراق این سرزمین آوردگاه امپراتوری‌های محلی و قبایل متحد آن‌ها بوده است. <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C" title="دودمان صفوی">دودمان صفوی</a> ایران پس از مدتی از سال ۱۶۴۰ به بعد در کشمکش با عثمانی بسیاری از مناطق این کشور را از دست داد. </p><p>در <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۱۷ (میلادی)">سدهٔ ۱۷ میلادی</a> درگیری‌های مکرر امپراتوری عثمانی با صفویان باعث شد تا کنترل این امپراتوری بر این استان‌ها ضعیف شود. جمعیت قبایل چادرنشین با نفوذ <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" class="mw-redirect" title="بادیه‌نشینان عرب">بادیه‌نشینان عرب</a> از <a href="/wiki/%D9%86%D8%AC%D8%AF" title="نجد">نجد</a> <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="شبه‌جزیره عربستان">عربستان</a> افزایش پیدا کرد. فرونشاندن حملات آن‌ها به مناطق مسکونی از دست حکومت‌های محلی برنمی‌آمد.<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>عراق میان سال‌های ۱۸۳۱–۱۷۴۷ میلادی توسط دودمان مملوک <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="مردم گرجی">گرجی</a> اداره شد.<sup id="cite_ref-bbs_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-bbs-42"><span class="cite-bracket">[</span>۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آن‌ها توانسته بودند از زیر یوغ عثمانی‌ها خارج شوند، شورش‌های قبایل را فرو بنشانند، نیروی <a href="/wiki/%DB%8C%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%DA%86%D8%B1%DB%8C" title="ینی‌چری">ینی‌چریها</a> را محدود کنند، نظم را بازگردانند و برنامه‌ای برای نوسازی اقتصاد و نیروهای نظامی پیاده کنند. عثمانی‌ها در سال ۱۸۳۱ توانستند رژیم مملوک‌ها را از قدرت کنار بزنند و کنترل کامل عراق را به دست گیرند. جمعیت عراق که در سال ۸۰۰ میلادی حدود ۳۰ میلیون تخمین زده می‌شد در آغاز <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۲۰ (میلادی)">سدهٔ ۲۰ میلادی</a> تنها ۵ میلیون نفر بود.<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Maude_in_Baghdad.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Maude_in_Baghdad.jpg/300px-Maude_in_Baghdad.jpg" decoding="async" width="300" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Maude_in_Baghdad.jpg/450px-Maude_in_Baghdad.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Maude_in_Baghdad.jpg/600px-Maude_in_Baghdad.jpg 2x" data-file-width="2002" data-file-height="1502" /></a><figcaption>ورود نیروهای بریتانیا به بغداد در ۲۰ اسفند ۱۲۹۵</figcaption></figure> <p>عثمانی‌ها در طول <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="جنگ جهانی اول">جنگ جهانی اول</a> طرف <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="آلمان">آلمانها</a> و <a href="/wiki/%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2" class="mw-redirect" title="قدرت‌های مرکز">قدرت‌های مرکز</a> را گرفتند. نیروهای <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="پادشاهی متحد بریتانیا">بریتانیا</a> در عملیات بین‌النهرین علیه قدرت‌های مرکز به این کشور حمله کردند و در ابتدا در جریان <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%88%D8%AA" title="محاصره کوت">محاصرهٔ کوت</a> (۱۹۱۶–۱۹۱۵) از ارتش ترک‌ها شکست سختی خوردند. با این حال کمی بعد بریتانیایی‌ها دست برتر پیدا کردند و از کمک اعراب و آشوری‌ها نیز بهره‌مند شدند. در سال ۱۹۱۶ <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسه</a> و بریتانیا طی <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%B3%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D8%B3%E2%80%93%D9%BE%DB%8C%DA%A9%D9%88" class="mw-redirect" title="موافقت‌نامه سایکس–پیکو">موافقت‌نامه سایکس–پیکو</a> نقشه‌ای برای تقسیم <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B1%D8%A8_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="غرب آسیا">غرب آسیا</a> بعد از جنگ کشیدند.<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>۴۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نیروهای بریتانیا یگان‌های خود را متمرکز نمودند و با سقوط بغداد آن را در سال ۱۹۱۷ تسخیر کردند و عثمانی‌ها را شکست دادند. قرارداد متارکهٔ جنگ در سال ۱۹۱۸ امضا شد. </p><p>امپراتوری عثمانی‌ها در طول جنگ جهانی اول توسط پادشاهی متحد بریتانیا شکست خورد و پس از خروج از بخش اعظم منطقه سقوط کرد. بریتانیا در عملیات بین‌النهرین ۹۲٬۰۰۰ سرباز خود را از دست داد. کشتگان عثمانی مشخص نیست اما بریتانیا ۴۵٬۰۰۰ نفر را اسیر کرد. تا پایان سال ۱۹۱۸ بریتانیایی‌ها ۴۱۰٬۰۰۰ نفر را به منطقه اعزام کرده بودند که از میان آن‌ها ۱۱۲٬۰۰۰ نفر نیروی رزمی بودند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="حکومت_بریتانیا_و_پادشاهی_مستقل_عراق"><span id=".D8.AD.DA.A9.D9.88.D9.85.D8.AA_.D8.A8.D8.B1.DB.8C.D8.AA.D8.A7.D9.86.DB.8C.D8.A7_.D9.88_.D9.BE.D8.A7.D8.AF.D8.B4.D8.A7.D9.87.DB.8C_.D9.85.D8.B3.D8.AA.D9.82.D9.84_.D8.B9.D8.B1.D8.A7.D9.82"></span>حکومت بریتانیا و پادشاهی مستقل عراق</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=9" title="ویرایش بخش: حکومت بریتانیا و پادشاهی مستقل عراق"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>عراق در ۱۱ نوامبر ۱۹۲۰ با <a href="/wiki/%D9%82%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%85%D8%AA" title="قیمومت">قیمومت جامعهٔ ملل</a> و با عنوان «ایالت عراق» تحت کنترل <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a> درآمد. بریتانیایی‌ها <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B5%D9%84_%DB%8C%DA%A9%D9%85" title="فیصل یکم">فیصل یکم</a> از <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87_%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="سلسله هاشمی">دودمان هاشمی</a> را که توسط <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسوی‌ها</a> از <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a> بیرون رانده شده بود به عنوان حاکم از طرف خود بر عراق گماردند. در این رابطه <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%84" title="گرترود بل">گرترود بل</a>، جاسوس انگلیسی و معروف به «مادر عراق»،<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>۴۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نقش چشم‌گیری داشت. ایشان به همین ترتیب سمت‌های دولتی و وزارتخانه‌ها را به نخبگان اهل سنت سپردند.<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>۴۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>هزینه‌های زیاد و مخالفت‌های عمومی قهرمان جنگی بریتانیا به نام <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%B3" title="توماس ادوارد لورنس">توماس ادوارد لورنس</a> مشهور به لورنس عربستان<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>۴۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%B2" class="mw-redirect" title="روزنامه تایمز">روزنامهٔ تایمز</a>، بریتانیا را به این نتیجه رساند تا <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D9%86%D9%88%D9%84%D8%AF_%D9%88%DB%8C%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%86" title="آرنولد ویلسون">آرنولد ویلسون</a> را در مهر ۱۲۹۹ (اکتبر ۱۹۲۰) برکنار و <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D9%BE%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%DA%A9%D8%B3" class="mw-redirect" title="سر پرسی کاکس">سر پرسی کاکس</a> را به جای وی در سمت حاکم عراق قرار دهد. کاکس توانست یک مورد شورش را خاموش کند. همچنین او مسئول اجرای سیاست سرنوشت‌ساز بریتانیا مبنی بر همکاری نزدیک با اقلیت سنی عراق بود.<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>۴۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="برده‌داری">برده‌داری</a> نیز در <a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B9%DB%B2%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۹۲۰ (میلادی)">دهه ۱۹۲۰</a> لغو شد.<sup id="cite_ref-zanj_49-0" class="reference"><a href="#cite_note-zanj-49"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Heinkel_He_111_in_Syria_1941.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Heinkel_He_111_in_Syria_1941.jpg/250px-Heinkel_He_111_in_Syria_1941.jpg" decoding="async" width="250" height="184" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Heinkel_He_111_in_Syria_1941.jpg/375px-Heinkel_He_111_in_Syria_1941.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Heinkel_He_111_in_Syria_1941.jpg/500px-Heinkel_He_111_in_Syria_1941.jpg 2x" data-file-width="624" data-file-height="459" /></a><figcaption>جنگنده بمب‌افکن هینکل آلمانی مدل اچ.ای. ۱۱۱ که بنابر ادعای بریتانیا برای کمک به کودتاچیان ملی‌گرای عراقی به کمک آن‌ها آمده بوده و نشان آلمان نازی روی آن توسط نشان کشور عراق پوشانده شده بوده است.</figcaption></figure> <p>پادشاهی عراق در سال ۱۳۱۱ (۱۹۳۲) از بریتانیا مستقل شد<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما بریتانیایی‌ها پادگان‌ها، نیروهای مزدور آشوری و حق ترانزیت را برای نیروهای خود در این کشور نگاه داشتند. <a href="/wiki/%D8%BA%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="غازی اول">غازی اول</a> بعد از مرگ پدرش فیصل در ۱۹۳۳ در حالی حکومت کرد که کودتاهای نظامی متعددی علیه وی شکل گرفت. او تا زمان مرگش در سال ۱۹۳۹ پادشاه عراق بود. بعد از غازی، پسر نابالغش به نام <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B5%D9%84_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="فیصل دوم">فیصل دوم</a> جانشین وی شد و به همین دلیل <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D9%87" title="نایب‌السلطنه">نیابت سلطنت</a> بر عهدهٔ پسرعموی غازی به نام عبداله گذاشته شد. </p><p><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF_%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C_%DA%AF%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رشید عالی گیلانی">رشید عالی گیلانی</a> و اعضای مربع طلایی در ۱ آوریل ۱۹۴۱ کودتایی علیه عبداله انجام دادند و دولت او را ساقط کردند. بریتانیا که همچنان پایگاه‌های هوایی خود در عراق را در اختیار داشت از ترس این که دولت رشید عالی به دلیل ارتباطاتش با <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="کشورهای محور">متحدین</a>، جریان نفت را به سوی غرب قطع کند به عراق حمله کرد. <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82_%D9%88_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جنگ عراق و انگلستان">جنگ</a> در ۲ مه ۱۹۴۱ توسط نیروهای بریتانیایی و مزدوران آشوری آغاز شد<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و در نتیجه نیروهای گیلانی شکست خورده و در ۳۱ مه مجبور به ترک مخاصمه شدند. </p><p>عراق <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="اشغال نظامی">اشغال نظامی</a> شد تا قدرت به دولت پیش از کودتا تحت <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87_%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="سلسله هاشمی">دودمان هاشمی</a> بازگردد. در ۲۶ اکتبر ۱۹۴۷ اشغال به پایان رسید اما بریتانیا پادگان‌های خود را تا سال ۱۹۵۴ بر پا نگاه داشت و پس از آن نیروی مزدوران آشوری را منحل اعلام کرد. حاکمان دوران کودتا و مدت پس از آن تا پایان دوران هاشمی‌ها در عراق عبارت بودند از <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D8%B9%DB%8C%D8%AF" title="نوری سعید">نوری سعید</a> که نخست‌وزیری مستبد بود و یک بار هم از سال ۱۹۳۲ تا ۱۹۳۰ در عراق قدرت داشت و عبداله که زمانی نایب‌السلطنه بود و حالا سمت مشاورت شاه فیصل دوم را بر عهده گرفته بود. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="جمهوری_عراق_و_حزب_بعث"><span id=".D8.AC.D9.85.D9.87.D9.88.D8.B1.DB.8C_.D8.B9.D8.B1.D8.A7.D9.82_.D9.88_.D8.AD.D8.B2.D8.A8_.D8.A8.D8.B9.D8.AB"></span>جمهوری عراق و حزب بعث</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=10" title="ویرایش بخش: جمهوری عراق و حزب بعث"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">همچنین ببینید: <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%A8%D8%B9%D8%AB_-_%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="mw-redirect" title="حزب بعث - منطقه عراق">حزب بعث - منطقه عراق</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Aref_with_Qasim.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Aref_with_Qasim.png/220px-Aref_with_Qasim.png" decoding="async" width="220" height="216" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/43/Aref_with_Qasim.png 1.5x" data-file-width="300" data-file-height="294" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85_%D9%82%D8%A7%D8%B3%D9%85" title="عبدالکریم قاسم">عبدالکریم قاسم</a> (راست) به همراه <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81" title="عبدالسلام عارف">عبدالسلام عارف</a></figcaption></figure> <p>کودتای ۱۳۳۷ (۱۹۵۸) در عراق که آن را با نام <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%AF%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%D8%B6%D8%AF%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="mw-redirect" title="کودتای ضدسلطنتی عراق">انقلاب ۱۴ ژوئیه</a> هم می‌شناسند باعث شد تا پادشاهی عراق سقوط کند. در جریان این رویداد سرتیپ <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85_%D9%82%D8%A7%D8%B3%D9%85" title="عبدالکریم قاسم">عبدالکریم قاسم</a> قدرت را به دست آورد اما در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B1%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%86" title="انقلاب رمضان">کودتای فوریه ۱۹۶۳</a> توسط سرهنگ <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81" title="عبدالسلام عارف">عبدالسلام عارف</a> از حکومت کنار زده شد. پس از مرگ عارف در سال ۱۹۶۶ برادرش <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81" class="mw-redirect" title="عبدالرحمان عارف">عبدالرحمان عارف</a> قدرت را در دست گرفت. او نیز در سال ۱۹۶۸ توسط <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%A8%D8%B9%D8%AB_-_%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="mw-redirect" title="حزب بعث - منطقه عراق">حزب بعث</a> سقوط کرد.<sup id="cite_ref-ReferenceA_52-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-52"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%A8%DA%A9%D8%B1" title="احمد حسن البکر">احمد حسن البکر</a> به عنوان نخستین <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="رئیس‌جمهور عراق">رئیس‌جمهور عراق</a> به قدرت رسید اما در زمان وی کنترل اوضاع کم‌کم از دست او خارج و در اختیار ژنرال <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="صدام حسین">صدام حسین</a> قرار گرفت. او توانسته بود به مقام ریاست و کنترل شورای فرماندهی انقلاب دست یابد؛ شورایی که در ژوئیه ۱۹۷۹ به قوهٔ عالی اجرای عراق تبدیل شد. </p><p>صدام حسین <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="انقلاب اسلامی ایران">انقلاب اسلامی ایران</a> در سال ۱۳۵۷ را تهدیدی برای <a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="سکولاریسم">حکومت سکولار</a> خود بر عراق تلقی می‌کرد؛ با توجه به اینکه چندین بار <a href="/wiki/%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="خمینی">خمینی</a> در <a href="/wiki/%D9%86%D8%AC%D9%81" title="نجف">نجف</a> تلاش کرده بود با ایجاد ائتلاف <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="شیعیان عراق">شیعیان عراق</a> علیه صدام <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1" title="دولت سکولار">حکومت سکولار</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DB%8C" title="سنی">سنی</a> اش حکومت <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D8%A8%D8%B9%D8%AB" class="mw-redirect" title="حزب عربی سوسیالیستی بعث">بعثی‌ها</a> را از بین ببرد و مناقشات مرزی که از زمان <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C" title="دودمان پهلوی">حکومت سابق ایران</a> با این کشور پیدا کرده بود و همچنین با توجه به هرج و مرجی که به واسطهٔ بروز انقلاب در نیروهای مسلح ایران ایجاد شده بود <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="جنگ ایران و عراق">به این کشور حمله کرد</a>. این جنگ در سال ۱۳۵۹ آغاز در ۱۳۶۷ با بر جای گذاشتن بین نیم میلیون تا یک و نیم میلیون کشته پایان یافت.<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مرزهای دو کشور بر سر جای خود باقی ماند و <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84" class="mw-redirect" title="سازمان ملل">سازمان ملل</a>، عراق را به عنوان کشور مهاجم تشخیص داد. در این جنگ عراق از <a href="/wiki/%D8%A8%D9%85%D8%A8_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="بمب شیمیایی">بمب‌های شیمیایی</a> علیه سربازان ایرانی استفاده کرد.<sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> رژیم بعث در مقاطع پایانی جنگ طی <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%A7%D9%84" title="عملیات انفال">عملیات انفال</a><sup id="cite_ref-hrw.org_55-0" class="reference"><a href="#cite_note-hrw.org-55"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دست به کشتار کردهای عراق زد و حدود ۵۰٬۰۰۰ تا ۱۰۰٬۰۰۰ شهروند این کشور را کشت.<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>۵۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite-bracket">[</span>۵۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>۵۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>زمان زیادی از آتش‌بس بین ایران و عراق نگذشته بود که صدام حسین در مرداد ۱۳۶۹ (اوت ۱۹۹۰) به <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="کویت">کویت</a> حمله کرد و این کشور را به خاک خود ضمیمه ساخت. بعد از این حمله نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا به عراق حمله کردند. آن‌ها با بمباران اهداف نظامی کار خود را آغاز کردند<sup id="cite_ref-Crusade_60-0" class="reference"><a href="#cite_note-Crusade-60"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Arbuthnot_61-0" class="reference"><a href="#cite_note-Arbuthnot-61"><span class="cite-bracket">[</span>۶۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-CSM2002_62-0" class="reference"><a href="#cite_note-CSM2002-62"><span class="cite-bracket">[</span>۶۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و سپس با حملهٔ زمینی ۱۰۰ ساعته به نیروهای عراقی در کویت و جنوب عراق به اهداف خود رسیدند. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Sardashtchemic.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Sardashtchemic.jpg/220px-Sardashtchemic.jpg" decoding="async" width="220" height="196" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Sardashtchemic.jpg/330px-Sardashtchemic.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Sardashtchemic.jpg/440px-Sardashtchemic.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="445" /></a><figcaption>بمباران‌های شیمیایی ارتش بعث عراق باعث شد هزاران نفر کشته یا مسموم شوند. این تصویر مربوط به <a href="/wiki/%D8%A8%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%B4%D8%AA" title="بمباران شیمیایی سردشت">بمباران شیمیایی سردشت</a> در سال ۱۳۶۶ می‌باشد.</figcaption></figure> <p>در طول این دو جنگ نیروهای مسلح عراق متلاشی شدند. بعد از جنگ در ۱۹۹۱ شیعیان و کردهای عراق علیه رژیم صدام حسین <a href="/wiki/%D8%AE%DB%8C%D8%B2%D8%B4_%D8%B4%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87" title="خیزش شعبانیه">خیزش کردند</a> ولی صدام توانست با توسل به نیروهای امنیتی و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82_%D8%A7%D8%B2_%D8%B3%D9%84%D8%A7%D8%AD%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="استفاده عراق از سلاح‌های شیمیایی">سلاح‌های شیمیایی</a> این انقلاب را نابود کند. تخمین‌ها حاکی از آن است که طی این درگیری‌ها ۱۰۰٬۰۰۰ عراقی کشته شدند.<sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite-bracket">[</span>۶۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در طول این شورش‌ها <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ایالات متحده آمریکا">آمریکا</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسه</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a> تحت <a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%DB%B6%DB%B8%DB%B8_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA" title="قطعنامه ۶۸۸ شورای امنیت">قطعنامهٔ ۶۸۸ شورای امنیت</a>، منطقهٔ پرواز ممنوع در عراق اعلام کردند تا از کردها و شیعیان محافظت کنند. اما این محدودیت تنها مربوط به پرنده‌های بال-ثابت بود و شامل بالگردها نمی‌شد. </p><p>سازمان ملل به عراق دستور داد تا سلاح‌های شیمیایی و <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%A7%D8%AD_%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="سلاح بیولوژیکی">بیولوژیکی</a> خود را نابود کند. این سازمان همچنین تلاش کرد با اعمال تحریم‌های بیشتر دولت صدام حسین را مجبور به خلع سلاح و آتش‌بس نماید. این تحریم‌ها به تحریم‌های قبلی که بعد از حملهٔ عراق به کویت تصویب شده بودند اضافه شد. عدم توافق صدام با این شروط باعث شد تحریم‌های جدید علیه این کشور تا سال ۲۰۰۳ باقی بمانند.<sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Spagat_65-0" class="reference"><a href="#cite_note-Spagat-65"><span class="cite-bracket">[</span>۶۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66"><span class="cite-bracket">[</span>۶۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مطالعات انجام‌شده از مرگ صدها هزار عراقی به دلیل این تحریم‌ها حکایت دارند. هنگامی که خبرنگاران از <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%84%DB%8C%D9%86_%D8%A2%D9%84%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%AA" title="مادلین آلبرایت">مادلین آلبرایت</a> وزیر امور خارجه آمریکا در مورد تحریم‌ها و مرگ بیش از نیم میلیون کودک عراقی بر اثر این تحریم‌ها پرسیدند، خانم آلبرایت با خونسردی تمام جواب داد: «انتخاب سختی بود ولی ارزشش را داشت.» در دوران تحریم حدود ۱ میلیون عراقی جان خود را از دست دادند. عراقی‌ها از واردات کالاهایی مانند حوله، کتری، یخچال و تقریباً هر کالایی که به نوعی به ساخت تسلیحات ربط داشت محروم بودند. دولت سهمیه بندی ۱۰۰۰ کالری برای هر شهروند را به اجرا گذاشت و هنگامی که تحریم‌ها به سمت تبدیل شدن به فاجعه بشری پیش می‌رفت سازمان ملل <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%86%D9%81%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1_%D8%BA%D8%B0%D8%A7" title="برنامه نفت در برابر غذا">برنامه نفت در برابر غذا</a> را به اجرا گذاشت. طی این برنامه حدود ۶۵ میلیارد دلار نفت عراق با بشکه‌ای به میانگین ۲۰ دلار به فروش می‌رسید. هرچند عراق دست از بسیاری از برنامه‌های تسلیحاتی خود برداشت اما در سال ۱۹۹۸ آمریکا لغو تحریم‌ها را مشروط به کنار رفتن صدام کرد شرطی که برای دیکتاتوری مانند صدام مسخره می‌نمود. صدام حسین نه تنها کنار نرفت بلکه راحت‌تر مخالفان داخلی را سرکوب کرد. </p><p>در طول <a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B9%DB%B9%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۹۹۰ (میلادی)">دههٔ ۹۰</a> میلادی سازمان ملل تصمیم گرفت به دلیل فشاری که تحریم‌ها بر مردم عادی عراق آورده بود بخشی از آن را بردارد. در آذرماه ۱۳۷۷ آمریکا <a href="/wiki/%D8%A8%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82_(%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1_%DB%B1%DB%B9%DB%B9%DB%B8)" title="بمباران عراق (دسامبر ۱۹۹۸)">حمله‌ای چهار روزه به عراق کرد</a>. </p><p>دولت <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D8%AC_%D8%AF%D8%A8%D9%84%DB%8C%D9%88_%D8%A8%D9%88%D8%B4" class="mw-redirect" title="جرج دبلیو بوش">جرج بوش</a> پس از <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AA_%DB%B1%DB%B1_%D8%B3%D9%BE%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="حملات ۱۱ سپتامبر">حملات ۱۱ سپتامبر</a> در سال ۲۰۰۱ شروع به برنامه‌ریزی برای سرنگونی صدام حسین کرد. در ماه مهر ۱۳۸۱ <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="کنگره ایالات متحده آمریکا">کنگره</a> طرح مشترک مجوز استفاده از نیروهای مسلح علیه عراق را تصویب کرد. در آبان ۱۳۸۱ شورای امنیت سازمان ملل <a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%DB%B1%DB%B4%DB%B4%DB%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA" title="قطعنامه ۱۴۴۱ شورای امنیت">قطعنامهٔ ۱۴۴۱</a> را تصویب کرد و آمریکا و متحدانش در اسفند ۱۳۸۱ <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="جنگ عراق">به عراق حمله کردند</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="۱۳۸۲–۱۳۸۶"><span id=".DB.B1.DB.B3.DB.B8.DB.B2.E2.80.93.DB.B1.DB.B3.DB.B8.DB.B6"></span>۱۳۸۲–۱۳۸۶</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=11" title="ویرایش بخش: ۱۳۸۲–۱۳۸۶"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:SaddamSpiderHole.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/SaddamSpiderHole.jpg/220px-SaddamSpiderHole.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/SaddamSpiderHole.jpg/330px-SaddamSpiderHole.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/SaddamSpiderHole.jpg/440px-SaddamSpiderHole.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a><figcaption>دستگیری <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="صدام حسین">صدام حسین</a> در ۳ مرداد ۱۳۸۳ در <a href="/wiki/%D8%AA%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%AA" title="تکریت">تکریت</a>. او را از چاله‌ای که در آن پنهان شده بود خارج کردند.</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="جنگ عراق">جنگ عراق</a></div> <p>یک روز بیشتر به نوروز ۱۳۸۲ (<a href="/wiki/%DB%B2%DB%B0_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="۲۰ مارس">۲۰ مارس</a> ۲۰۰۳) نمانده بود که <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="ایالات متحده">ایالات متحده</a> با تشکیل یک ائتلاف به عراق حمله کرد. این کشور دست نکشیدن عراق از برنامهٔ سلاح‌های کشتار جمعی که خلاف <a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%DB%B6%DB%B8%DB%B7_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA" title="قطعنامه ۶۸۷ شورای امنیت">قطعنامهٔ ۶۸۷ شورای امنیت</a> بود را به عنوان دلیل این تهاجم اعلام کرد. این ادعا بر اساس مدارکی بود که <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" class="mw-redirect" title="سازمان اطلاعات آمریکا">سازمان اطلاعات آمریکا</a> و دولت <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a><sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="#cite_note-67"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تهیه کرده بودند. بعدها <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4_%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%81%D8%B1" class="mw-redirect" title="گزارش دولفر">این مدارک غیرقابل اعتماد دانسته شدند</a>.<sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68"><span class="cite-bracket">[</span>۶۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>دولت آمریکا به دنبال حمله به عراق <a href="/wiki/%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%A7%D8%A6%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81_%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="حکومت ائتلاف موقت عراق">حکومت ائتلاف موقت عراق</a> (CPA) را برای ادارهٔ این کشور تشکیل داد. <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84_%D8%A8%D8%B1%D9%85%D8%B1" title="پل برمر">پل برمر</a>، حاکم ائتلاف موقت، در اردیبهشت ماه ۱۳۸۲ دستورهایی مبنی بر انحلال حزب بعث و محرومیت اعضای آن در دولت جدید عراق (دستور ۱) و انحلال ارتش عراق (دستور ۲) صادر کرد.<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite-bracket">[</span>۷۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این تصمیم باعث شد تا ارتش عراق که اکثراً از سران سنی تشکیل شده بود از بین برود<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و سران سابق حکومت اجازهٔ دخالت در ادارهٔ کشور را نداشته باشند. این مسئله باعث شد تا پس از اشغال عراق وضعیت آشفته‌ای ایجاد شود.<sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite-bracket">[</span>۷۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>مخالفت مسلحانه با اشغال عراق از تابستان ۱۳۸۲ توسط عناصر سابق پلیس مخفی عراق و ارتش در قالب واحدهای چریکی آغاز شود. از پاییز همان سال گروه‌های <a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D8%AF" title="جهاد">جهادی</a> آغاز به حمله به نیروهای ائتلاف کردند. در سال ۱۳۸۲ گروه‌های شبه‌نظامی متعددی به وجود آمدند که برای نمونه می‌توان به <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9%D8%AA_%D8%AA%D9%88%D8%AD%DB%8C%D8%AF_%D9%88_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="جماعت توحید و جهاد">جماعت توحید و جهاد</a> به رهبری <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%85%D8%B5%D8%B9%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D8%B1%D9%82%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="ابومصعب الزرقاوی">ابومصعب الزرقاوی</a> اشاره کرد. شورش‌های نظامی این گروه‌ها محدود به حمله به نیروهای ائتلاف نماند و کمی بعد به خشونت‌های مذهبی علیه شیعیان و سنی‌ها نیز کشید.<sup id="cite_ref-cnn.com_73-0" class="reference"><a href="#cite_note-cnn.com-73"><span class="cite-bracket">[</span>۷۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D9%81%D9%88_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84" class="mw-redirect" title="سازمان عفو بین‌الملل">سازمان عفو بین‌الملل</a> و <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%D9%88%D8%B4%DB%8C%D8%AA%D8%AF%D9%BE%D8%B1%D8%B3" class="mw-redirect" title="خبرگزاری آسوشیتدپرس">خبرگزاری آسوشیتدپرس</a> در اواخر سال ۲۰۰۳ اقدام به انتشار گزارش‌هایی دربارهٔ <a href="/wiki/%D8%B4%DA%A9%D9%86%D8%AC%D9%87_%D9%88_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%BA%D8%B1%DB%8C%D8%A8" title="شکنجه و آزار زندانیان ابوغریب">شکنجه و آزار زندانیان ابوغریب</a> کردند. </p><p>در تابستان ۱۳۸۲ گروه شبه‌نظامی شیعی <a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="جیش المهدی">جیش المهدی</a> توسط <a href="/wiki/%D9%85%D9%82%D8%AA%D8%AF%DB%8C_%D8%B5%D8%AF%D8%B1" title="مقتدی صدر">مقتدی صدر</a> تشکیل شد<sup id="cite_ref-mehdi_74-0" class="reference"><a href="#cite_note-mehdi-74"><span class="cite-bracket">[</span>۷۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-mehdi_74-1" class="reference"><a href="#cite_note-mehdi-74"><span class="cite-bracket">[</span>۷۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و در فروردین ۱۳۸۳ شروع به مقابله با نیروهای ائتلاف کرد. در این سال نیروهای شبه‌نظامی سنی و شیعی به جنگ با یکدیگر، علیه نیروهای ائتلاف و علیه <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="دولت موقت عراق">دولت موقت عراق</a> که در خرداد ۱۳۸۳ به قدرت رسیده بود پرداختند. <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%D9%88%D9%84_%D9%81%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%87" title="نبرد اول فلوجه">نبرد اول فلوجه</a> در فروردین و نبرد دوم فلوجه در آبان ۱۳۸۳ نیز جزو همان درگیری‌ها به‌شمار می‌رود. گروه سنی‌مذهب جماعت توحید و جهاد که در مهر ۱۳۸۳ تبدیل به <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="mw-redirect" title="القاعده عراق">القاعدهٔ عراق</a> شد نیروهای ائتلاف و شهروندان عادی به ویژه شیعیان را هدف قرار می‌داد و بدینوسیله به آتش اختلافات مذهبی دامن می‌زد.<sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75"><span class="cite-bracket">[</span>۷۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>عراق در بهمن ۱۳۸۳ شاهد اولین انتخابات پس از اشغال بود. در مهر همان سال <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="قانون اساسی عراق">قانون اساسی جدید</a> این کشور تصویب شد و دو ماه بعد <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82_(%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1_%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B5)" title="انتخابات مجلس عراق (دسامبر ۲۰۰۵)">انتخابات پارلمانی</a> برگزار گردید. در این هنگام حملات پیکارجویان همچنان ادامه داشت و از ۲۶٬۴۹۶ حمله در ۲۰۰۴ به ۳۴٬۱۳۱ حمله در ۲۰۰۵ رسید.<sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76"><span class="cite-bracket">[</span>۷۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>درگیری‌ها در طول سال ۲۰۰۶ ادامه یافت و به بالاترین حد از خشونت رسید و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D9%87" title="کشتار حدیثه">رسوایی‌های جنگی بیشتری</a> برملا شدند. <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%85%D8%B5%D8%B9%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D8%B1%D9%82%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="ابومصعب الزرقاوی">ابومصعب الزرقاوی</a> توسط نیروهای آمریکایی کشته شد و <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="صدام حسین">صدام حسین</a> دیکتاتور سابق عراق به اتهام <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87_%D8%A8%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D8%AA" title="جنایت علیه بشریت">جنایت علیه بشریت</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85_%D8%B5%D8%AF%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="اعدام صدام حسین">اعدام شد</a>.<sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77"><span class="cite-bracket">[</span>۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-78" class="reference"><a href="#cite_note-78"><span class="cite-bracket">[</span>۷۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در پایان همان سال گروه مطالعهٔ عراق به سران آمریکایی توصیه کرد که روی آموزش افراد نظامی عراق تمرکز کنند. در دی ماه ۱۳۸۵ <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D8%AC_%D8%AF%D8%A8%D9%84%DB%8C%D9%88_%D8%A8%D9%88%D8%B4" class="mw-redirect" title="جرج دبلیو بوش">جرج بوش</a> رئیس‌جمهور آمریکا دستور به افزایش نیروهای اعزامی به عراق داد.<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80"><span class="cite-bracket">[</span>۸۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="مجلس عراق">مجلس عراق</a> در اردیبهشت ماه ۱۳۸۶ از ایالات متحده خواست یک جدول زمانی برای خروج نیروهای خود ارائه دهد.<sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81"><span class="cite-bracket">[</span>۸۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شرکای آمریکا در جنگ مانند <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a> و <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9" title="دانمارک">دانمارک</a> نیز شروع به خروج از این کشور کردند.<sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82"><span class="cite-bracket">[</span>۸۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83"><span class="cite-bracket">[</span>۸۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="از_۱۳۸۶_تاکنون"><span id=".D8.A7.D8.B2_.DB.B1.DB.B3.DB.B8.DB.B6_.D8.AA.D8.A7.DA.A9.D9.86.D9.88.D9.86"></span>از ۱۳۸۶ تاکنون</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=12" title="ویرایش بخش: از ۱۳۸۶ تاکنون"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>درگیری‌ها در سال ۲۰۰۸ در عراق ادامه پیدا کردند و نیروهای مسلح تازه‌آموزش‌دیدهٔ عراقی با شبه‌نظامیان درگیر شدند. دولت عراق توافقی را با آمریکا امضا کرد که نیروهای مسلح آمریکا را ملزم به خروج از شهرهای عراق تا ۹ تیرماه ۱۳۸۸ و خروج از کل خاک عراق تا ۱۰ دی‌ماه ۱۳۹۰ می‌کرد. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Syrian,_Iraqi,_and_Lebanese_insurgencies.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Syrian%2C_Iraqi%2C_and_Lebanese_insurgencies.png/220px-Syrian%2C_Iraqi%2C_and_Lebanese_insurgencies.png" decoding="async" width="220" height="168" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Syrian%2C_Iraqi%2C_and_Lebanese_insurgencies.png/330px-Syrian%2C_Iraqi%2C_and_Lebanese_insurgencies.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Syrian%2C_Iraqi%2C_and_Lebanese_insurgencies.png/440px-Syrian%2C_Iraqi%2C_and_Lebanese_insurgencies.png 2x" data-file-width="4509" data-file-height="3449" /></a><figcaption> نقشهٔ <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/fa:%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" class="extiw" title="w:fa:جنگ داخلی سوریه">جنگ داخلی سوریه</a> و <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/fa:%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82_(%D9%BE%D8%B3_%D8%A7%D8%B2_%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%AC_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7)" class="extiw" title="w:fa:شورش عراق (پس از خروج آمریکا)">شورش عراق</a> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r33470857">.mw-parser-output .legend{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .legend-color{display:inline-block;min-width:1.25em;height:1.25em;line-height:1.25;margin:1px 0;text-align:center;border:1px solid black;background-color:transparent;color:black}.mw-parser-output .legend-text{}</style><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#cae7c4; color:black;"> </span> در دست <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/fa:%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="extiw" title="w:fa:معارضان سوری">معارضان سوری</a> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#ebc0b3; color:black;"> </span> در دست <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/fa:%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" class="extiw" title="w:fa:دولت سوریه">دولت سوریه</a> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#cc829b; color:black;"> </span> در دست <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/fa:%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="extiw" title="w:fa:دولت فدرال عراق">دولت عراق</a> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#b4b2ae; color:black;"> </span> در دست <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/fa:%D8%AF%D8%A7%D8%B9%D8%B4" class="extiw" title="w:fa:داعش">داعش</a> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#fff7fd; color:black;"> </span> در دست <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/fa:%D8%AC%D8%A8%D9%87%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B5%D8%B1%D9%87" class="extiw" title="w:fa:جبهة النصره">جبههٔ نصرت</a> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#e2d974; color:black;"> </span> در دست <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/fa:%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%AF" class="extiw" title="w:fa:شورای عالی کرد">کردهای سوریه</a> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#d2cd7e; color:black;"> </span> در دست <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/fa:%D9%BE%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D9%85%D8%B1%DA%AF%D9%87" class="extiw" title="w:fa:پیش‌مرگه">کردهای عراق</a></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#d4ba79; color:black;"> </span> مناطق مورد مناقشه </div></figcaption></figure> <p>نیروهای ایالات متحده وظایف امنیتی را در تیرماه ۱۳۸۸ به نیروهای عراقی واگذار کردند اما همکاری خود با این نیروها را حفظ نمودند.<sup id="cite_ref-84" class="reference"><a href="#cite_note-84"><span class="cite-bracket">[</span>۸۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> صبح روز ۲۷ آذر ۱۳۹۰ آخرین نیروهای آمریکایی با تشریفات از طریق مرز کویت خارج شدند.<sup id="cite_ref-cnn-dec11_85-0" class="reference"><a href="#cite_note-cnn-dec11-85"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با خروج اولین نیروهای آمریکایی از شهرها در سال ۱۳۸۸ آمار جرم و خشونت در ماه‌های آتی افزایش پیدا کرد.<sup id="cite_ref-The_Associated_Press_and_Yahoo.com_86-0" class="reference"><a href="#cite_note-The_Associated_Press_and_Yahoo.com-86"><span class="cite-bracket">[</span>۸۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-87" class="reference"><a href="#cite_note-87"><span class="cite-bracket">[</span>۸۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با این حال مسئولان وزارت کشور عراق در آبان ۱۳۸۸ اعلام کردند که آمار کشتگان عراقی به کمترین میزان پس از اشغال عراق در سال ۱۳۸۲ رسیده است.<sup id="cite_ref-88" class="reference"><a href="#cite_note-88"><span class="cite-bracket">[</span>۸۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>با خروج نیروهای آمریکایی در سال ۱۳۹۰ ناآرامی‌ها ادامه یافت و عراق دچار بی‌ثباتی سیاسی شد. <a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="بهار عربی">بهار عربی</a> در بهمن ۱۳۸۹ به عراق رسید و مخالفت‌ها در شهرها گسترش یافت<sup id="cite_ref-89" class="reference"><a href="#cite_note-89"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما مخالفت‌های ابتدایی نتوانستند دولت را ساقط کنند. <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A6%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81_%D9%85%DB%8C%D9%87%D9%86%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="ائتلاف میهنی عراق">ائتلاف میهنی عراق</a> که گفته می‌شود بزرگ‌ترین مجموعهٔ سنیان عراق است به دلیل آنکه دولت عراق را تحت سیطرهٔ شیعیانی می‌دانست که می‌خواهند سنی‌ها را کنار بزنند، مجلس عراق را به مدت چند هفته در ماه‌های پایانی ۱۳۹۰ تحریم کرد. </p><p>خشونت‌ها در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ افزایش پیدا کرد و گروه‌های مسلح به‌طور روزافزون به‌واسطهٔ <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="جنگ داخلی سوریه">جنگ داخلی سوریه</a> تقویت شدند. شیعیان و سنی‌ها برای جنگ به سوریه می‌رفتند.<sup id="cite_ref-Kurd-Shiite-Sunni-Split_90-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kurd-Shiite-Sunni-Split-90"><span class="cite-bracket">[</span>۹۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> جمعیت‌هایی از اعراب سنی در آذر ۱۳۹۱ با ادعای این که دولت آن‌ها را به حاشیه رانده دست به مخالفت علنی زدند.<sup id="cite_ref-91" class="reference"><a href="#cite_note-91"><span class="cite-bracket">[</span>۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-92" class="reference"><a href="#cite_note-92"><span class="cite-bracket">[</span>۹۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>گروه‌های شبه‌نظامی سنی در سال ۲۰۱۳ حملات زیادی را علیه اکثریت شیعهٔ عراق انجام دادند تا اعتماد عمومی نسبت به دولت نوری المالکی را زیر سؤال ببرند.<sup id="cite_ref-latimes2701_93-0" class="reference"><a href="#cite_note-latimes2701-93"><span class="cite-bracket">[</span>۹۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پیکارجویان سنی‌مذهب عضو <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82_%D9%88_%D8%B4%D8%A7%D9%85" class="mw-redirect" title="دولت اسلامی عراق و شام">دولت اسلامی عراق و شام</a> در سال ۱۳۹۳ کنترل بخش‌های وسیعی از عراق از جمله شهرهای بزرگی چون <a href="/wiki/%D8%AA%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%AA" title="تکریت">تکریت</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%87" title="فلوجه">فلوجه</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B5%D9%84" title="موصل">موصل</a> را به دست آوردند و باعث شدند صدها هزار نفر از خانه و کاشانهٔ خود فرار کنند.<sup id="cite_ref-94" class="reference"><a href="#cite_note-94"><span class="cite-bracket">[</span>۹۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>بعد از انتخابات بی‌نتیجه در فروردین ۱۳۹۳ <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="نوری المالکی">نوری المالکی</a> به عنوان نخست‌وزیر سرپرست خدمت کرد.<sup id="cite_ref-guar11-8-14_95-0" class="reference"><a href="#cite_note-guar11-8-14-95"><span class="cite-bracket">[</span>۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در ۲۰ مرداد ۱۳۹۳ عالی‌ترین دادگاه عراق بلوک مالکی را به عنوان اکثریت مجلس تشخیص داد.<sup id="cite_ref-guar11-8-14_95-1" class="reference"><a href="#cite_note-guar11-8-14-95"><span class="cite-bracket">[</span>۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این حکم به این معنا بود که مالکی می‌توانست به عنوان نخست‌وزیر در قدرت بماند. با این حال در ۲۲ مرداد رئیس‌جمهور به <a href="/wiki/%D8%AD%DB%8C%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="حیدر العبادی">حیدر العبادی</a> مأموریت تشکیل دولت جدید را داد. سازمان ملل، ایالات متحده، اتحادیه اروپا، عربستان سعودی، ایران و چند تن از سیاستمداران عراقی از روی کار آمدن رهبران جدید در عراق حمایت کردند.<sup id="cite_ref-96" class="reference"><a href="#cite_note-96"><span class="cite-bracket">[</span>۹۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مالکی در ۲۳ مرداد از قدرت کنار رفت تا از عبادی پشتیبانی کند و «مصلحت عالی کشور را پاس بدارد».<sup id="cite_ref-97" class="reference"><a href="#cite_note-97"><span class="cite-bracket">[</span>۹۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-98" class="reference"><a href="#cite_note-98"><span class="cite-bracket">[</span>۹۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> حیدر العبادی در ۱۸ آبان ۱۳۹۳ دولت جدیدی را تشکیل داد و خود به عنوان نخست‌وزیر جدید قدرت را در اختیار گرفت. درگیری‌های متناوب بین گروه‌های سنی، شیعه و کرد بحث‌ها پیرامون تقسیم عراق به سه منطقهٔ خودمختار را افزایش داده است. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پرچم‌های_عراق"><span id=".D9.BE.D8.B1.DA.86.D9.85.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.B9.D8.B1.D8.A7.D9.82"></span>پرچم‌های عراق</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=13" title="ویرایش بخش: پرچم‌های عراق"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>پرچم‌های عراق بعد از استقلال از <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی">امپراتوری عثمانی</a> تاکنون:<sup id="cite_ref-99" class="reference"><a href="#cite_note-99"><span class="cite-bracket">[</span>۹۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_Iraq_(1924%E2%80%931959).svg" class="mw-file-description" title="پرچم عراق در سال‌های (۱۹۲۱–۱۹۵۹)"><img alt="پرچم عراق در سال‌های (۱۹۲۱–۱۹۵۹)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Flag_of_Iraq_%281924%E2%80%931959%29.svg/120px-Flag_of_Iraq_%281924%E2%80%931959%29.svg.png" decoding="async" width="120" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Flag_of_Iraq_%281924%E2%80%931959%29.svg/180px-Flag_of_Iraq_%281924%E2%80%931959%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Flag_of_Iraq_%281924%E2%80%931959%29.svg/240px-Flag_of_Iraq_%281924%E2%80%931959%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></a></span></div> <div class="gallerytext"> پرچم عراق در سال‌های (۱۹۲۱–۱۹۵۹)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_Iraq_(1959%E2%80%931963).svg" class="mw-file-description" title="پرچم عراق در سال‌های (۱۹۵۹–۱۹۶۳)"><img alt="پرچم عراق در سال‌های (۱۹۵۹–۱۹۶۳)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Flag_of_Iraq_%281959%E2%80%931963%29.svg/120px-Flag_of_Iraq_%281959%E2%80%931963%29.svg.png" decoding="async" width="120" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Flag_of_Iraq_%281959%E2%80%931963%29.svg/180px-Flag_of_Iraq_%281959%E2%80%931963%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Flag_of_Iraq_%281959%E2%80%931963%29.svg/240px-Flag_of_Iraq_%281959%E2%80%931963%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="450" /></a></span></div> <div class="gallerytext"> پرچم عراق در سال‌های (۱۹۵۹–۱۹۶۳)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_Iraq_(1963%E2%80%931991).svg" class="mw-file-description" title="پرچم عراق در سال‌های (۱۹۶۳–۱۹۹۱)"><img alt="پرچم عراق در سال‌های (۱۹۶۳–۱۹۹۱)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Iraq_%281963%E2%80%931991%29.svg/120px-Flag_of_Iraq_%281963%E2%80%931991%29.svg.png" decoding="async" width="120" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Iraq_%281963%E2%80%931991%29.svg/180px-Flag_of_Iraq_%281963%E2%80%931991%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Iraq_%281963%E2%80%931991%29.svg/240px-Flag_of_Iraq_%281963%E2%80%931991%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></div> <div class="gallerytext"> پرچم عراق در سال‌های (۱۹۶۳–۱۹۹۱)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_Iraq_(1991%E2%80%932004).svg" class="mw-file-description" title="پرچم عراق در سال‌های (۱۹۹۱–۲۰۰۴)"><img alt="پرچم عراق در سال‌های (۱۹۹۱–۲۰۰۴)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Flag_of_Iraq_%281991%E2%80%932004%29.svg/120px-Flag_of_Iraq_%281991%E2%80%932004%29.svg.png" decoding="async" width="120" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Flag_of_Iraq_%281991%E2%80%932004%29.svg/180px-Flag_of_Iraq_%281991%E2%80%932004%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Flag_of_Iraq_%281991%E2%80%932004%29.svg/240px-Flag_of_Iraq_%281991%E2%80%932004%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></div> <div class="gallerytext">پرچم عراق در سال‌های (۱۹۹۱–۲۰۰۴)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_Iraq_(2004%E2%80%932008).svg" class="mw-file-description" title="پرچم عراق در سال‌های (۲۰۰۴–۲۰۰۸)"><img alt="پرچم عراق در سال‌های (۲۰۰۴–۲۰۰۸)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Flag_of_Iraq_%282004%E2%80%932008%29.svg/120px-Flag_of_Iraq_%282004%E2%80%932008%29.svg.png" decoding="async" width="120" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Flag_of_Iraq_%282004%E2%80%932008%29.svg/180px-Flag_of_Iraq_%282004%E2%80%932008%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Flag_of_Iraq_%282004%E2%80%932008%29.svg/240px-Flag_of_Iraq_%282004%E2%80%932008%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></div> <div class="gallerytext">پرچم عراق در سال‌های (۲۰۰۴–۲۰۰۸)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_Iraq.svg" class="mw-file-description" title="پرچم عراق در سال‌های (۲۰۰۸ و تا امروز)"><img alt="پرچم عراق در سال‌های (۲۰۰۸ و تا امروز)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/120px-Flag_of_Iraq.svg.png" decoding="async" width="120" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/180px-Flag_of_Iraq.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/240px-Flag_of_Iraq.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></div> <div class="gallerytext">پرچم عراق در سال‌های (۲۰۰۸ و تا امروز)</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جغرافیا"><span id=".D8.AC.D8.BA.D8.B1.D8.A7.D9.81.DB.8C.D8.A7"></span>جغرافیا</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=14" title="ویرایش بخش: جغرافیا"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Dust_storm_over_Saudi_Arabia_and_Iraq_2017_10_29_(37990911582).jpg"><img resource="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Dust_storm_over_Saudi_Arabia_and_Iraq_2017_10_29_(37990911582).jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Dust_storm_over_Saudi_Arabia_and_Iraq_2017_10_29_%2837990911582%29.jpg/220px-Dust_storm_over_Saudi_Arabia_and_Iraq_2017_10_29_%2837990911582%29.jpg" decoding="async" width="220" height="159" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Dust_storm_over_Saudi_Arabia_and_Iraq_2017_10_29_%2837990911582%29.jpg/330px-Dust_storm_over_Saudi_Arabia_and_Iraq_2017_10_29_%2837990911582%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Dust_storm_over_Saudi_Arabia_and_Iraq_2017_10_29_%2837990911582%29.jpg/440px-Dust_storm_over_Saudi_Arabia_and_Iraq_2017_10_29_%2837990911582%29.jpg 2x" data-file-width="4681" data-file-height="3393" /></a><figcaption>تصویربرداری ماهورای از جغرافیای عراق</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="جغرافیای عراق">جغرافیای عراق</a></div> <p>عراق مابین <a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%DB%B2%DB%B9_%D8%AF%D8%B1%D8%AC%D9%87_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="مدار ۲۹ درجه شمالی">مدار ۲۹</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%DB%B3%DB%B8_%D8%AF%D8%B1%D8%AC%D9%87_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="مدار ۳۸ درجه شمالی">۳۸ درجهٔ شمالی</a> و <a href="/wiki/%D9%86%D8%B5%D9%81%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%A7%D8%B1_%DB%B3%DB%B9_%D8%AF%D8%B1%D8%AC%D9%87_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="نصف‌النهار ۳۹ درجه شرقی">مدار ۳۹</a> و <a href="/wiki/%D9%86%D8%B5%D9%81%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%A7%D8%B1_%DB%B4%DB%B9_%D8%AF%D8%B1%D8%AC%D9%87_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="نصف‌النهار ۴۹ درجه شرقی">۴۹ درجهٔ شرقی</a> قرار گرفته است (بخش کوچکی از آن در غرب مدار ۳۹ درجه شرقی واقع شده). این کشور با ۴۳۷٬۰۷۲ کیلومتر مربع ۵۸امین کشور از حیث بزرگی است. اندازهٔ آن را می‌توان با <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%81%D8%B1%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="کالیفرنیا">ایالت کالیفرنیا</a> در ایالات متحده مقایسه کرد. همچنین این کشور کمی از <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%AF%D9%88%D8%A6%D9%87" title="پاراگوئه">پاراگوئه</a> بزرگتر است. </p><p>بخش بزرگ عراق صحرا است اما مناطق مابین دو رود <a href="/wiki/%D8%AF%D8%AC%D9%84%D9%87" title="دجله">دجله</a> و <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="فرات">فرات</a> حاصلخیز است. این رودها سالانه ۶۰ میلیون متر مکعب <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DB%8C" title="لای">لای</a> را به <a href="/wiki/%D8%AF%D9%84%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%AF" class="mw-redirect" title="دلتای رود">دلتا</a> حمل می‌کنند. قسمت‌های شمالی کشور عمدتاً کوهستانی است و بلندترین قلهٔ آن <a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D8%AC_%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="حاج عمران">حاجی عمران</a> (<a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%AE%D8%A7_%D8%AF%D8%A7%D8%B1" title="شیخا دار">شیخا دار</a>) (هم‌مرز با بلندی‌های <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1" title="پیرانشهر">پیرانشهر</a> ایران) با ارتفاع ۳۶۱۱ متر است. عراق مرز ساحلی کوچکی به طول ۵۸ کیلومتر با <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="خلیج فارس">خلیج فارس</a> دارد. در مجاورت <a href="/wiki/%D8%B4%D8%B7_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8" class="mw-redirect" title="شط العرب">شط العرب</a> که نزد ایرانیان با نام <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF" title="اروندرود">اروندرود</a> شناخته می‌شود، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%A8" title="مرداب">مرداب‌هایی</a> قرار داشتند که بیشترشان طی <a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B3%DB%B7%DB%B0" class="mw-redirect" title="دهه ۱۳۷۰">دههٔ ۱۳۷۰</a> خشکانده شدند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="آب_و_هوا"><span id=".D8.A2.D8.A8_.D9.88_.D9.87.D9.88.D8.A7"></span>آب و هوا</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=15" title="ویرایش بخش: آب و هوا"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%A8_%D9%88_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="آب و هوای عراق (صفحه وجود ندارد)">آب و هوای عراق</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Abc-oofice-batifa4u.jpg"><img resource="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Abc-oofice-batifa4u.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Abc-oofice-batifa4u.jpg/220px-Abc-oofice-batifa4u.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Abc-oofice-batifa4u.jpg/330px-Abc-oofice-batifa4u.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Abc-oofice-batifa4u.jpg/440px-Abc-oofice-batifa4u.jpg 2x" data-file-width="960" data-file-height="720" /></a><figcaption>بارش برف در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D9%84%DB%8C%D9%85_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="اقلیم کردستان عراق">اقلیم کردستان عراق</a></figcaption></figure> <p>آب و هوای کشور (به جز شمال) عمدتاً صحرایی است با زمستان‌های خنک و گاه سرد و تابستان‌های خشک و گرم و آفتابی. دمای هوا در تابستان در بیشتر جاهای این کشور به ۴۰ درجه <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="سانتیگراد">سانتیگراد</a> و در برخی مناطق به ۴۸ درجه می‌رسد. دمای هوا به ندرت در زمستان بالای ۲۱ درجه می‌رود و در شرایط سخت بین ۱۵ تا ۱۹ درجه و در شب‌ها تا حد ۲ تا ۵ درجه قرار می‌گیرد. مناطق کوهستانی شمال اغلب از زمستان‌های سرد با بارش برف و باران برخوردار است که گاهی موجب طغیان رودخانه‌ها می‌شود. به‌طور معمول <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="بارندگی">بارندگی</a> در این کشور کم است. در بیشتر مناطق سالانه کمتر از ۲۱۵ میلی‌لیتر بارش وجود دارد. این بارش‌ها هم بیشتر در زمستان رخ می‌دهد. باران‌های تابستانی به جز در شمال بسیار به ندرت اتفاق می‌افتند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="حکومت_و_سیاست"><span id=".D8.AD.DA.A9.D9.88.D9.85.D8.AA_.D9.88_.D8.B3.DB.8C.D8.A7.D8.B3.D8.AA"></span>حکومت و سیاست</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=16" title="ویرایش بخش: حکومت و سیاست"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Iraq_2004_CIA_map.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Iraq_2004_CIA_map.jpg/220px-Iraq_2004_CIA_map.jpg" decoding="async" width="220" height="264" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Iraq_2004_CIA_map.jpg/330px-Iraq_2004_CIA_map.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Iraq_2004_CIA_map.jpg/440px-Iraq_2004_CIA_map.jpg 2x" data-file-width="1667" data-file-height="2000" /></a><figcaption>نقشه سیاسی عراق</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="mw-redirect" title="رئیس دولت عراق">رئیس دولت عراق</a></div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">همچنین ببینید: <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AD%D8%B2%D8%A7%D8%A8_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="mw-redirect" title="فهرست احزاب در عراق">فهرست احزاب در عراق</a></div> <p>دولت فدرال عراق تحت <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="قانون اساسی عراق">قانون اساسی</a> فعلی به شکل یک جمهوری <a href="/wiki/%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86" title="فدراسیون">فدرالی</a> <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%AA%DB%8C" title="دموکراسی نیابتی">دموکراتیک</a> <a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="نظام پارلمانی">پارلمانی</a> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="جمهوری اسلامی">اسلامی</a> تعریف می‌شود. دولت فدرال مشتمل بر <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%87_%D9%85%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="قوه مجریه">قوای مجریه</a>، <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%87_%D9%85%D9%82%D9%86%D9%86%D9%87" title="قوه مقننه">مقننه</a> و <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%87_%D9%82%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="قوه قضاییه">قضاییه</a> و کمیسیون‌های مستقل متعدد دیگر است. جدای از دولت فدرال مناطق (مشتمل بر چند استان)، استان‌ها و بخش‌هایی وجود دارند که طبق قانون دارای اختیاراتی هستند. </p><p><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A6%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="ائتلاف ملی عراق">ائتلاف ملی عراق</a> بزرگ‌ترین گروه شیعهٔ مجلس این کشور است که با ادغام <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A6%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86" title="ائتلاف دولت قانون">ائتلاف دولت قانون</a> تحت رهبری نخست‌وزیر <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="نوری المالکی">نوری المالکی</a> و ائتلاف ملی عراق ایجاد شد.<sup id="cite_ref-bbc-gpi_100-0" class="reference"><a href="#cite_note-bbc-gpi-100"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A6%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81_%D9%85%DB%8C%D9%87%D9%86%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="ائتلاف میهنی عراق">ائتلاف میهنی عراق</a> توسط <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AF_%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="ایاد علاوی">ایاد علاوی</a> رهبری می‌شود؛ فردی سکولار شیعه که مورد حمایت گستردهٔ سنی‌ها قرار دارد. این حزب رویکردهای ضد جدایی طلبانهٔ استوارتری نسبت به رقبای خود دارد.<sup id="cite_ref-bbc-gpi_100-1" class="reference"><a href="#cite_note-bbc-gpi-100"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در لیست کردستان دو <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="حزب دموکرات کردستان">حزب دموکرات کردستان</a> عراق به رهبری <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مسعود بارزانی">مسعود بارزانی</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D9%85%DB%8C%D9%87%D9%86%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اتحادیه میهنی کردستان">اتحادیه میهنی کردستان</a> به رهبری <a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="جلال طالبانی">جلال طالبانی</a> غلبه دارند. هر دو حزب سکولار هستند و دارای روابط نزدیک با غرب می‌باشند.<sup id="cite_ref-bbc-gpi_100-2" class="reference"><a href="#cite_note-bbc-gpi-100"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>بنابر شاخص شکنندگی کشورها، عراق در سال ۲۰۱۰ هفتمین کشور بی‌ثبات از لحاظ سیاسی بوده است.<sup id="cite_ref-101" class="reference"><a href="#cite_note-101"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-102" class="reference"><a href="#cite_note-102"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تمرکز قدرت در دست نخست‌وزیر نوری المالکی و افزایش فشار روی اپوزیسیون باعث بروز نگرانی‌هایی پیرامون آیندهٔ حقوق سیاسی در این کشور شد.<sup id="cite_ref-fh13_103-0" class="reference"><a href="#cite_note-fh13-103"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با این وجود این کشور در سال ۲۰۱۳ پیشرفت کرده و به رتبهٔ ۱۱ام رسید.<sup id="cite_ref-104" class="reference"><a href="#cite_note-104"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در مرداد ۱۳۹۳ مالکی از قدرت کناره گرفت. او در ۲۳ مرداد ۱۳۹۳ اعلام کرد که کنار می‌ایستد تا <a href="/wiki/%D8%AD%DB%8C%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="حیدر العبادی">حیدر العبادی</a> که چند روز قبل توسط رئیس‌جمهور <a href="/wiki/%D9%81%D8%A4%D8%A7%D8%AF_%D9%85%D8%B9%D8%B5%D9%88%D9%85" title="فؤاد معصوم">فؤاد معصوم</a> نامزد شده بود قدرت را در دست گیرد. تا آن زمان مالکی به قدرت تکیه زده بود و از دادگاه فدرال خواسته بود تا نامزدی رئیس‌جمهور را وتو کند زیرا خلاف قانون اساسی است.<sup id="cite_ref-NewPM_105-0" class="reference"><a href="#cite_note-NewPM-105"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>از زمان تشکیل <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2_%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9" title="منطقه پرواز ممنوع">منطقهٔ پرواز ممنوع</a> بعد از جنگ خلیج فارس کردها برای خود <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D8%AE%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1" title="منطقه خودمختار">منطقهٔ خودمختار</a> به وجود آوردند. این مسئله تا به حال باعث بروز تنش‌هایی با <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a> شده است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="قانون"><span id=".D9.82.D8.A7.D9.86.D9.88.D9.86"></span>قانون</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=17" title="ویرایش بخش: قانون"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Baghdad_Convention_Center_inside.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Baghdad_Convention_Center_inside.jpg/220px-Baghdad_Convention_Center_inside.jpg" decoding="async" width="220" height="143" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Baghdad_Convention_Center_inside.jpg/330px-Baghdad_Convention_Center_inside.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Baghdad_Convention_Center_inside.jpg/440px-Baghdad_Convention_Center_inside.jpg 2x" data-file-width="3008" data-file-height="1960" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3_%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="mw-redirect" title="مجلس نمایندگان عراق">مجلس نمایندگان عراق</a></figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="قانون در عراق (صفحه وجود ندارد)">قانون در عراق</a></div> <p><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="قانون اساسی عراق">قانون اساسی عراق</a> در مهرماه ۱۳۸۴ طی یک رفراندوم با اکثریت ۷۸ درصدی به تصویب رسید. این درصد در مناطق مختلف اختلاف فاحشی داشت.<sup id="cite_ref-106" class="reference"><a href="#cite_note-106"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87" title="شیعه">شیعیان</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%DA%A9%D8%B1%D8%AF" title="مردم کرد">کردها</a> از قانون اساسی جدید حمایت می‌کردند اما اعراب سنی آن را رد کردند. نخستین <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82_(%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1_%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B5)" title="انتخابات مجلس عراق (دسامبر ۲۰۰۵)">انتخابات سراسری پارلمانی</a> طبق این قانون اساسی در ۲۴ آذر ۱۳۸۴ برگزار شد. تمام <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87_%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="گروه قومیتی">گروه‌های قومیتی</a> از جمله اقلیت‌های آشوری و ترکمن در این انتخابات شرکت کردند. </p><p>قانون شمارهٔ ۱۸۸ مصوب ۱۳۳۸ (<a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%88%D8%A7%D9%84_%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D9%87" title="احوال شخصیه">قانون احوال شخصیه</a>)<sup id="cite_ref-107" class="reference"><a href="#cite_note-107"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C" title="چندهمسری">اختیار چند همسر</a> را بسیار سخت کرده، حضانت کودک را بعد از طلاق به مادر داده و ازدواج زیر ۱۶ سال را ممنوع کرده است.<sup id="cite_ref-unesco1_108-0" class="reference"><a href="#cite_note-unesco1-108"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام">اسلام</a> به عنوان منبعی رسمی برای قانونگذاری در ماده اول <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C" title="قانون مدنی">قانون مدنی</a> مورد اشاره قرار گرفته است.<sup id="cite_ref-109" class="reference"><a href="#cite_note-109"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> عراق دادگاه‌های اسلامی ندارد اما دادگاه‌های مدنی از <a href="/wiki/%D9%81%D9%82%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="فقه اسلامی">فقه اسلامی</a> برای رسیدگی به احوالات شخصیه نظیر ازدواج و طلاق استفاده می‌کنند. از سال ۱۳۷۴ عراق از شریعت اسلام برای جزای بزه‌های جنایی استفاده کرد.<sup id="cite_ref-110" class="reference"><a href="#cite_note-110"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این قانون بنابر قانون مدنی فرانسه و تفاسیر سنی و شیعی (<a href="/wiki/%D9%81%D9%82%D9%87_%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="فقه جعفری">جعفری</a>) از اسلام می‌باشد.<sup id="cite_ref-111" class="reference"><a href="#cite_note-111"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D9%BE%D9%84_%D8%A8%D8%B1%D9%85%D8%B1" title="پل برمر">پل برمر</a> حاکم موقت عراق در سال ۱۳۸۳ اعلام کرد که هر گونه پیش‌نویس قانون اساسی که مبتنی بر اسلام باشد را رد خواهد کرد.<sup id="cite_ref-112" class="reference"><a href="#cite_note-112"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این سخن بسیاری از روحانیون شیعی را خشمگین ساخت.<sup id="cite_ref-113" class="reference"><a href="#cite_note-113"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در نتیجه <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ایالات متحده آمریکا">ایالات متحده</a> در ۱۳۸۴ از موضع خود دست کشید و با نقش دین اسلام در قانون اساسی موافقت کرد تا بن‌بستی که در نگارش متن پیش‌نویس ایجاد شده بود پایان گیرد.<sup id="cite_ref-114" class="reference"><a href="#cite_note-114"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="قانون مجازات در عراق">قانون جزای عراق</a>، قانون حقوقی این کشور است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="نیروهای_مسلح"><span id=".D9.86.DB.8C.D8.B1.D9.88.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.85.D8.B3.D9.84.D8.AD"></span>نیروهای مسلح</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=18" title="ویرایش بخش: نیروهای مسلح"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Iraqi_Special_Operations_Forces_(ISOF)_March_2020.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Iraqi_Special_Operations_Forces_%28ISOF%29_March_2020.jpg/220px-Iraqi_Special_Operations_Forces_%28ISOF%29_March_2020.jpg" decoding="async" width="220" height="133" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Iraqi_Special_Operations_Forces_%28ISOF%29_March_2020.jpg/330px-Iraqi_Special_Operations_Forces_%28ISOF%29_March_2020.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Iraqi_Special_Operations_Forces_%28ISOF%29_March_2020.jpg/440px-Iraqi_Special_Operations_Forces_%28ISOF%29_March_2020.jpg 2x" data-file-width="4912" data-file-height="2976" /></a><figcaption>ارتش عراق</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D9%84%D8%AD_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="نیروهای مسلح عراق">نیروهای مسلح عراق</a></div> <p>نیروهای مسلح عراق تحت فرمان وزارت کشور و وزارت دفاع کار می‌کنند. همچنین بخشی از این نیروها با عنوان نیروی عملیات‌های ویژه با هدایت دفتر مقابله با تروریسم تحت نظر مستقیم نخست‌وزیر فعالیت دارند. نیروهای وزارت دفاع عبارتند از <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="نیروی زمینی عراق">نیروی زمینی</a>، <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="نیروی هوایی عراق">نیروی هوایی</a> و <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="نیروی دریایی عراق">نیروی دریایی</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D9%85%D8%B1%DA%AF%D9%87" title="پیشمرگه">پیشمرگه</a> نیروی مسلح دیگری است که تحت فرمان <a href="/wiki/%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%A7%D9%82%D9%84%DB%8C%D9%85_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="حکومت اقلیم کردستان">حکومت اقلیم کردستان</a> عراق است. دولت محلی و دولت مرکزی بر سر میزان فرمانبری این نیرو از بغداد اختلاف نظر دارند.<sup id="cite_ref-115" class="reference"><a href="#cite_note-115"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>نیروی زمینی عراق نیرویی ضدشورش است که تا آبان ۱۳۸۸ دارای ۱۴ لشکر بود و هر لشکر از ۴ تیپ تشکیل یافته‌بود.<sup id="cite_ref-ltcolswanson-040308_116-0" class="reference"><a href="#cite_note-ltcolswanson-040308-116"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این نیرو را مهم‌ترین عنصر در درگیری‌های ضدشورشی توصیف می‌کنند.<sup id="cite_ref-The_New_Iraqi_Security_Forces_117-0" class="reference"><a href="#cite_note-The_New_Iraqi_Security_Forces-117"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تیپ‌های پیادهٔ سبک دارای سلاح‌های کوچک، مسلسل، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D9%BE%DB%8C%E2%80%8C%D8%AC%DB%8C" title="آرپی‌جی">آرپی‌جی</a>، لباس ضدگلوله و خودروهای زرهی سبک هستند. تیپ‌های پیادهٔ مکانیزه مسلح به <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF" title="تانک اصلی میدان نبرد">تانک‌های اصلی میدان نبرد</a> تی ۵۴/۵۵ و <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%B1%D9%88_%D8%AC%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85" title="خودرو جنگی پیاده‌نظام">خودرو جنگی پیاده‌نظام</a> مدل <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%BE%DB%8C-%DB%B1" title="بی‌ام‌پی-۱">بی‌ام‌پی-۱</a> می‌باشند.<sup id="cite_ref-The_New_Iraqi_Security_Forces_117-1" class="reference"><a href="#cite_note-The_New_Iraqi_Security_Forces-117"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در میانه‌های سال ۱۳۸۷ مشکلات مربوط به نگهداری و تأمین تجهیزات در این نیروها بروز کرد.<sup id="cite_ref-118" class="reference"><a href="#cite_note-118"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>آماج نیروی هوایی عراق پشتیبانی از نیروهای زمینی، شناسایی و ترابری یگان‌ها است. دو اسکادران شناسایی از هواپیماهای سبک استفاده می‌کنند. سه اسکادران <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%B1%D8%AF" title="بالگرد">بالگرد</a> برای انتقال نیروها و یک اسکادران ترابری از هواپیمای <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C-%DB%B1%DB%B3%DB%B0" class="mw-redirect" title="سی-۱۳۰">سی-۱۳۰</a> برای انتقال نیرو، تجهیزات و آماد استفاده می‌کند. پرسنل این نیرو هم‌اکنون حدود ۳۰۰۰ نفر است. طبق برنامه قرار است تعداد این نیروها تا سال ۱۳۹۷ به ۱۸۰۰۰ نفر و ۵۵۰ پرنده برسد.<sup id="cite_ref-The_New_Iraqi_Security_Forces_117-2" class="reference"><a href="#cite_note-The_New_Iraqi_Security_Forces-117"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>نیروی دریایی عراق نیرویی کوچک است و از ۵۰۰۰ افسر و ملوان که از میان آن‌ها ۸۰۰ نفر <a href="/wiki/%D8%AA%D9%81%D9%86%DA%AF%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="تفنگدار دریایی">تفنگدار دریایی</a> هستند تشکیل یافته. آماج این نیروها حفاظت از خط ساحلی و راه‌آب‌های سرزمینی در مقابل نفوذ شورشیان است. همچنین این نیرو موظف به مراقبت از سکوهای نفتی فراساحل عراق است.<sup id="cite_ref-WSR070321_119-0" class="reference"><a href="#cite_note-WSR070321-119"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div align="center"><ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Iraqi_F-16.jpg" class="mw-file-description" title="جنگنده جنرال داینامیکس اف-۱۶ فایتینگ فالکنارتش عراق"><img alt="جنگنده جنرال داینامیکس اف-۱۶ فایتینگ فالکنارتش عراق" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Iraqi_F-16.jpg/120px-Iraqi_F-16.jpg" decoding="async" width="120" height="61" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Iraqi_F-16.jpg/180px-Iraqi_F-16.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Iraqi_F-16.jpg/240px-Iraqi_F-16.jpg 2x" data-file-width="4542" data-file-height="2324" /></a></span></div> <div class="gallerytext">جنگنده <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%B1%D8%A7%D9%84_%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%B3_%D8%A7%D9%81-%DB%B1%DB%B6_%D9%81%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DB%8C%D9%86%DA%AF_%D9%81%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%86" title="جنرال داینامیکس اف-۱۶ فایتینگ فالکن">جنرال داینامیکس اف-۱۶ فایتینگ فالکنارتش</a> عراق</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:USMC-050224-M-7846V-004.jpg" class="mw-file-description" title="هواپیمای لاکهید سی-۱۳۰ هرکولس ارتش عراق"><img alt="هواپیمای لاکهید سی-۱۳۰ هرکولس ارتش عراق" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/USMC-050224-M-7846V-004.jpg/120px-USMC-050224-M-7846V-004.jpg" decoding="async" width="120" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/USMC-050224-M-7846V-004.jpg/180px-USMC-050224-M-7846V-004.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/USMC-050224-M-7846V-004.jpg/240px-USMC-050224-M-7846V-004.jpg 2x" data-file-width="2250" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">هواپیمای <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DA%A9%D9%87%DB%8C%D8%AF_%D8%B3%DB%8C-%DB%B1%DB%B3%DB%B0_%D9%87%D8%B1%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%B3" title="لاکهید سی-۱۳۰ هرکولس">لاکهید سی-۱۳۰ هرکولس</a> ارتش عراق</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Iraqi_tank_breaches_obstacle_150322-A-BX700-054.jpg" class="mw-file-description" title="تانک ام۱ آبرامز ارتش عراق از سال ۲۰۱۵"><img alt="تانک ام۱ آبرامز ارتش عراق از سال ۲۰۱۵" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Iraqi_tank_breaches_obstacle_150322-A-BX700-054.jpg/120px-Iraqi_tank_breaches_obstacle_150322-A-BX700-054.jpg" decoding="async" width="120" height="75" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Iraqi_tank_breaches_obstacle_150322-A-BX700-054.jpg/180px-Iraqi_tank_breaches_obstacle_150322-A-BX700-054.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Iraqi_tank_breaches_obstacle_150322-A-BX700-054.jpg/240px-Iraqi_tank_breaches_obstacle_150322-A-BX700-054.jpg 2x" data-file-width="2100" data-file-height="1308" /></a></span></div> <div class="gallerytext">تانک <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%DB%B1_%D8%A2%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B2" title="ام۱ آبرامز">ام۱ آبرامز</a> ارتش عراق از سال ۲۰۱۵</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Humvees_of_the_Iraqi_Army.jpg" class="mw-file-description" title="هاموی رژه ارتش عراق در بغداد"><img alt="هاموی رژه ارتش عراق در بغداد" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Humvees_of_the_Iraqi_Army.jpg/120px-Humvees_of_the_Iraqi_Army.jpg" decoding="async" width="120" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Humvees_of_the_Iraqi_Army.jpg/180px-Humvees_of_the_Iraqi_Army.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Humvees_of_the_Iraqi_Army.jpg/240px-Humvees_of_the_Iraqi_Army.jpg 2x" data-file-width="2765" data-file-height="1843" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%85%D9%88%DB%8C" title="هاموی">هاموی</a> رژه ارتش عراق در بغداد</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:US_Navy_040612-N-4809F-003_CNN_News_anchor-reporter_Brent_Sadler_goes_aboard_one_of_the_first_patrol_boats_assigned_to_the_Iraqi_Coastal_Defense_Force_(ICDF).jpg" class="mw-file-description" title="قایق گشتی عراقی"><img alt="قایق گشتی عراقی" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/US_Navy_040612-N-4809F-003_CNN_News_anchor-reporter_Brent_Sadler_goes_aboard_one_of_the_first_patrol_boats_assigned_to_the_Iraqi_Coastal_Defense_Force_%28ICDF%29.jpg/120px-thumbnail.jpg" decoding="async" width="120" height="99" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/US_Navy_040612-N-4809F-003_CNN_News_anchor-reporter_Brent_Sadler_goes_aboard_one_of_the_first_patrol_boats_assigned_to_the_Iraqi_Coastal_Defense_Force_%28ICDF%29.jpg/180px-thumbnail.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/US_Navy_040612-N-4809F-003_CNN_News_anchor-reporter_Brent_Sadler_goes_aboard_one_of_the_first_patrol_boats_assigned_to_the_Iraqi_Coastal_Defense_Force_%28ICDF%29.jpg/240px-thumbnail.jpg 2x" data-file-width="1857" data-file-height="1536" /></a></span></div> <div class="gallerytext">قایق گشتی عراقی</div> </li> </ul></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="روابط_خارجی"><span id=".D8.B1.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B7_.D8.AE.D8.A7.D8.B1.D8.AC.DB.8C"></span>روابط خارجی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=19" title="ویرایش بخش: روابط خارجی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Secretary_Blinken_Meets_with_Iraqi_Prime_Minister_Al_Sudani_-_52695979307.jpg"><img resource="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Secretary_Blinken_Meets_with_Iraqi_Prime_Minister_Al_Sudani_-_52695979307.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Secretary_Blinken_Meets_with_Iraqi_Prime_Minister_Al_Sudani_-_52695979307.jpg/220px-Secretary_Blinken_Meets_with_Iraqi_Prime_Minister_Al_Sudani_-_52695979307.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Secretary_Blinken_Meets_with_Iraqi_Prime_Minister_Al_Sudani_-_52695979307.jpg/330px-Secretary_Blinken_Meets_with_Iraqi_Prime_Minister_Al_Sudani_-_52695979307.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Secretary_Blinken_Meets_with_Iraqi_Prime_Minister_Al_Sudani_-_52695979307.jpg/440px-Secretary_Blinken_Meets_with_Iraqi_Prime_Minister_Al_Sudani_-_52695979307.jpg 2x" data-file-width="6705" data-file-height="4470" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="محمد شیاع السودانی">محمد شیاع السودانی</a> نخست‌وزیر عراق و <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D9%84%DB%8C%D9%86%DA%A9%D9%86" title="آنتونی بلینکن">آنتونی بلینکن</a> وزیر امورخارجه آمریکا</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="روابط خارجی عراق (صفحه وجود ندارد)">روابط خارجی عراق</a></div> <p>عراق و ایالات متحده در ۲۷ آبان ۱۳۸۷ اقدام به امضای <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%81%D9%82%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7" title="موافقت‌نامه وضعیت نیروها">موافقت‌نامه وضعیت نیروها</a> کردند.<sup id="cite_ref-120" class="reference"><a href="#cite_note-120"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این موافقت‌نامه بخشی از موافقت‌نامهٔ وسیع‌ترِ چارچوب راهبردی تلقی می‌شود.<sup id="cite_ref-121" class="reference"><a href="#cite_note-121"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در بخشی از این موافقت‌نامه آمده است «دولت عراق خواستار آن است» که نیروهای <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="ایالات متحده">ایالات متحده</a> به‌طور موقت در عراق بمانند تا «امنیت و ثبات را حفظ کنند». نیروهای آمریکایی طبق این موافقت‌نامه هنگامی که در پایگاه‌های خود نیستند یا به مأموریت رفته‌اند تحت حوزهٔ قضایی عراق قرار می‌گیرند. </p><p>عراق در ۲۴ بهمن ۱۳۸۷ رسماً ۱۸۶مین به عضویت <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%B9_%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="کنوانسیون بین‌المللی منع جنگ‌افزارهای شیمیایی">کنوانسیون بین‌المللی منع جنگ‌افزارهای شیمیایی</a> درآمد. این کشور بر اساس مفاد این پیمان، به عنوان عضوی تلقی می‌شود که میزان سلاح‌های شیمیایی خود را اعلام کرده است. از آن جا که عراق خیلی دیر به این کنوانسیون پیوسته است، از شمول کشورهایی که در جدول زمانی نابودی سلاح‌های شیمیایی قرار دارند خارج است.<sup id="cite_ref-122" class="reference"><a href="#cite_note-122"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="روابط ایران و عراق">روابط ایران و عراق</a> با تشکیل دولت جدید عراق در سال ۱۳۸۴ تا بالاترین حد افزایش پیدا کرد. نخست‌وزیر <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="نوری المالکی">نوری المالکی</a> و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="جلال طالبانی">جلال طالبانی</a> بارها از ایران دیدن کردند تا همکاری‌های دوجانبه در تمام زمینه‌ها بین دو کشور افزایش یابد. روابط بعد از مالکی نیز همچنان خوب تلقی می‌شود. </p><p>روابط عراق و ترکیه پرتنش است که دلیل اصلی آن <a href="/wiki/%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%A7%D9%82%D9%84%DB%8C%D9%85_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="حکومت اقلیم کردستان">حکومت اقلیم کردستان</a> می‌باشد.<sup id="cite_ref-123" class="reference"><a href="#cite_note-123"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در مهر ۱۳۹۰ پارلمان ترکیه قانونی را تصحیح کرد که طبق آن نیروهای ترکیه می‌توانند برای تعقیب شورشیان کرد وارد عراق شوند.<sup id="cite_ref-124" class="reference"><a href="#cite_note-124"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="حقوق_بشر"><span id=".D8.AD.D9.82.D9.88.D9.82_.D8.A8.D8.B4.D8.B1"></span>حقوق بشر</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=20" title="ویرایش بخش: حقوق بشر"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%A8%D8%B4%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="mw-disambig" title="حقوق بشر در عراق">حقوق بشر در عراق</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Nadia_Murad,_2015_(cropped).jpg"><img resource="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Nadia_Murad,_2015_(cropped).jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Nadia_Murad%2C_2015_%28cropped%29.jpg/220px-Nadia_Murad%2C_2015_%28cropped%29.jpg" decoding="async" width="220" height="330" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Nadia_Murad%2C_2015_%28cropped%29.jpg/330px-Nadia_Murad%2C_2015_%28cropped%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Nadia_Murad%2C_2015_%28cropped%29.jpg/440px-Nadia_Murad%2C_2015_%28cropped%29.jpg 2x" data-file-width="704" data-file-height="1056" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AF" title="نادیه مراد">نادیه مراد</a> کنشگر عراقی و یکی از قربانیان داعش</figcaption></figure> <p>روابط بین حکومت عراق و جمعیت کُرد این کشور در دهه‌های گذشته تلخ بوده است به ویژه آنکه <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%A7%D9%84" title="عملیات انفال">کشتارهای صدام حسین</a> در دهه ۱۹۸۰ ضربات سنگینی به این مردم وارد آورد. پس از <a href="/wiki/%D8%AE%DB%8C%D8%B2%D8%B4_%D8%B4%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87" title="خیزش شعبانیه">قیام‌هایی که در دههٔ ۹۰ میلادی</a> در عراق رخ داد بسیاری از کردها از سکونت‌گاه‌های خود فرار کردند و سازمان ملل <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2_%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="mw-redirect" title="منطقه پرواز ممنوع عراق">منطقهٔ پرواز ممنوع</a> در شمال عراق تشکیل داد تا از ادامهٔ درگیری‌ها ممانعت به عمل آورد. با این وجود بعد از سقوط رژیم بعث و استقرار نظام جدید پیشرفت زیادی در این روابط ایجاد شد به‌طوری‌که نخستین رئیس‌جمهور کرد به نام <a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="جلال طالبانی">جلال طالبانی</a> در سال ۱۳۸۴ در عراق به قدرت رسید. همچنین بر اساس مادهٔ ۴ قانون اساسی جدید عراق <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان کردی">زبان کردی</a> در کنار زبان عربی یکی از زبان‌های رسمی این کشور به‌شمار می‌رود. </p><p>حقوق <a href="/wiki/%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B4%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="دگرباشی جنسی">دگرباشان جنسی</a> در عراق محدود مانده است. هر چند از این عمل جرم‌زدایی شده اما <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D8%AC%D9%86%D8%B3%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="هم‌جنس‌گرایی">هم‌جنس‌گرایی</a> همچنان در فرهنگ عراق قبیح تلقی می‌شود.<sup id="cite_ref-125" class="reference"><a href="#cite_note-125"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مضروب کردن افراد به دلیل هویت و میل جنسی در این کشور امری غیرعادی نیست و معمولاً تحت عنوان <a href="/wiki/%D9%82%D8%AA%D9%84_%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="قتل ناموسی">دفاع از ناموس خانواده</a> توجیه می‌شود.<sup id="cite_ref-126" class="reference"><a href="#cite_note-126"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> افرادی که لباس و مدل موی بارز غربی داشته باشند ممکن است دچار سرنوشت مشابه هم‌جنسگرایان شوند. مقاله‌ای که در وبگاه بی‌بی‌سی همراه با مصاحبه با هم‌جنس‌گرایان و تغییر جنس داده‌ها در سال ۱۳۸۸ منتشر شد مدعی است دگرباشان جنسی در زمان حکومت صدام حسین با خشونت کمتری مواجه بودند.<sup id="cite_ref-127" class="reference"><a href="#cite_note-127"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تقسیمات_کشوری"><span id=".D8.AA.D9.82.D8.B3.DB.8C.D9.85.D8.A7.D8.AA_.DA.A9.D8.B4.D9.88.D8.B1.DB.8C"></span>تقسیمات کشوری</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=21" title="ویرایش بخش: تقسیمات کشوری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Iraqi_Governorates_(numbered).png" class="mw-file-description" title="نقشه تقسیمات کشوری عراق"><img alt="نقشه تقسیمات کشوری عراق" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Iraqi_Governorates_%28numbered%29.png/240px-Iraqi_Governorates_%28numbered%29.png" decoding="async" width="240" height="241" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c1/Iraqi_Governorates_%28numbered%29.png 1.5x" data-file-width="300" data-file-height="301" /></a><figcaption>نقشه تقسیمات کشوری عراق</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقاله‌های اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="استان‌های عراق">استان‌های عراق</a> و <a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="شهرستان‌های عراق">شهرستان‌های عراق</a></div> <p>عراق دارای هجده استان (به عربی: محافظة) (به کردی: پارێزگا) می‌باشد. هر استان به چند شهرستان (به عربی: قضاء) تقسیم شده است. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D9%84%DB%8C%D9%85_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="اقلیم کردستان عراق">اقلیم کردستان عراق</a> تنها ناحیهٔ تعریف‌شده در قانون عراق است که برای خود دولت و ارتش نیمه‌رسمی به نام پیشمرگه دارد. </p> <div class="div-col columns column-count column-count-2" style="column-count: 2; -moz-column-count: 2; -webkit-column-count: 2; -moz-column-rule: 1px solid #AAA; -webkit-column-rule: 1px solid #AAA; column-rule: 1px solid #AAA; آری"> <ol><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="استان بغداد">بغداد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="استان صلاح‌الدین">صلاح‌الدین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%84%D9%87" title="استان دیاله">دیاله</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%B7" title="استان واسط">واسط</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="استان میسان">میسان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B5%D8%B1%D9%87" title="استان بصره">بصره</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B0%DB%8C%E2%80%8C%D9%82%D8%A7%D8%B1" title="استان ذی‌قار">ذی‌قار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AB%D9%86%DB%8C" title="استان مثنی">مثنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%A7%D8%AF%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="استان قادسیه">قادسیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="استان بابل">بابل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7" title="استان کربلا">کربلا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%86%D8%AC%D9%81" title="استان نجف">نجف</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="استان انبار">انبار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%86%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%A7" title="استان نینوا">نینوا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%87%D9%88%DA%A9" title="استان دهوک">دهوک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%84" title="استان اربیل">اربیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%DA%A9%D9%88%DA%A9" title="استان کرکوک">کرکوک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87" title="استان سلیمانیه">سلیمانیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D9%84%D8%A8%DA%86%D9%87" title="استان حلبچه">حلبچه</a></li></ol> </div> <p>در ۲۵ اسفند ۱۳۹۲ <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مسعود بارزانی">مسعود بارزانی</a> بخشنامه‌ای برای تبدیل شهرستان <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D9%84%D8%A8%DA%86%D9%87" title="استان حلبچه">حلبچه</a> به استان ابلاغ کرد و حلبچه نوزدهمین استان عراق شد. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="شهرهای_بزرگ_عراق"><span id=".D8.B4.D9.87.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.A8.D8.B2.D8.B1.DA.AF_.D8.B9.D8.B1.D8.A7.D9.82"></span>شهرهای بزرگ عراق</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=22" title="ویرایش بخش: شهرهای بزرگ عراق"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">همچنین ببینید: <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="فهرست شهرهای عراق">فهرست شهرهای عراق</a></div> <table class="wikitable sortable"> <caption> </caption> <tbody><tr> <th>شهر </th> <th>جمعیت<sup id="cite_ref-128" class="reference"><a href="#cite_note-128"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </th></tr> <tr> <td>بغداد </td> <td>۷٬۲۱۶٬۰۰۰ </td></tr> <tr> <td>بصره </td> <td>۲٬۶۰۰٬۰۰۰ </td></tr> <tr> <td>اربیل </td> <td>۲٬۲۹۳٬۸۳۹ </td></tr> <tr> <td>موصل </td> <td>۱٬۷۳۳٬۰۰۰ </td></tr> <tr> <td>سلیمانیه </td> <td>۸۷۸٬۱۴۶ </td></tr> <tr> <td>کرکوک </td> <td>۶۰۲٬۰۰۰ </td></tr> <tr> <td>نجف </td> <td>۴۸۳٬۰۰۰ </td></tr> <tr> <td>کربلا </td> <td>۴۳۵٬۰۰۰ </td></tr> <tr> <td>ناصریه </td> <td>۴۰۱٬۰۰۰ </td></tr> <tr> <td>حله </td> <td>۲۹۰٬۰۰۰ </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="اقتصاد"><span id=".D8.A7.D9.82.D8.AA.D8.B5.D8.A7.D8.AF"></span>اقتصاد</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=23" title="ویرایش بخش: اقتصاد"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="اقتصاد عراق">اقتصاد عراق</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:YI-BAN_(44120865232).jpg"><img resource="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:YI-BAN_(44120865232).jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/YI-BAN_%2844120865232%29.jpg/220px-YI-BAN_%2844120865232%29.jpg" decoding="async" width="220" height="152" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/YI-BAN_%2844120865232%29.jpg/330px-YI-BAN_%2844120865232%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/YI-BAN_%2844120865232%29.jpg/440px-YI-BAN_%2844120865232%29.jpg 2x" data-file-width="928" data-file-height="642" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%A6%DB%8C%D9%86%DA%AF_%DB%B7%DB%B3%DB%B7" title="بوئینگ ۷۳۷">بوئینگ ۷۳۷</a> فلای بغداد</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Mr._Taha_Abdulsalam_(seated),_CHIEF_Executive_Officer_(CEO),_Iraq_Stock_Exchange_(ISX),_signs_an_official_document_while_the_ISX_floor_is_open_for_trading_in_Baghdad,_Baghdad_Provin_-_DPLA_-_638a3bfa4bf71057d66950a8d4e0d3cd.jpeg"><img resource="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Mr._Taha_Abdulsalam_(seated),_CHIEF_Executive_Officer_(CEO),_Iraq_Stock_Exchange_(ISX),_signs_an_official_document_while_the_ISX_floor_is_open_for_trading_in_Baghdad,_Baghdad_Provin_-_DPLA_-_638a3bfa4bf71057d66950a8d4e0d3cd.jpeg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Mr._Taha_Abdulsalam_%28seated%29%2C_CHIEF_Executive_Officer_%28CEO%29%2C_Iraq_Stock_Exchange_%28ISX%29%2C_signs_an_official_document_while_the_ISX_floor_is_open_for_trading_in_Baghdad%2C_Baghdad_Provin_-_DPLA_-_638a3bfa4bf71057d66950a8d4e0d3cd.jpeg/220px-thumbnail.jpeg" decoding="async" width="220" height="143" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Mr._Taha_Abdulsalam_%28seated%29%2C_CHIEF_Executive_Officer_%28CEO%29%2C_Iraq_Stock_Exchange_%28ISX%29%2C_signs_an_official_document_while_the_ISX_floor_is_open_for_trading_in_Baghdad%2C_Baghdad_Provin_-_DPLA_-_638a3bfa4bf71057d66950a8d4e0d3cd.jpeg/330px-thumbnail.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Mr._Taha_Abdulsalam_%28seated%29%2C_CHIEF_Executive_Officer_%28CEO%29%2C_Iraq_Stock_Exchange_%28ISX%29%2C_signs_an_official_document_while_the_ISX_floor_is_open_for_trading_in_Baghdad%2C_Baghdad_Provin_-_DPLA_-_638a3bfa4bf71057d66950a8d4e0d3cd.jpeg/440px-thumbnail.jpeg 2x" data-file-width="3008" data-file-height="1960" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B1%D8%B3_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%82_%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="بورس اوراق بهادار عراق">بورس اوراق بهادار عراق</a></figcaption></figure> <p>صادرات <a href="/wiki/%D9%86%D9%81%D8%AA" class="mw-redirect" title="نفت">نفت</a> از گذشته نقش اصلی را در اقتصاد عراق بر عهده داشته به‌طوری‌که ۹۵٪ از درآمد خارجی این کشور را تشکیل می‌دهد. عدم توسعه در سایر زمینه‌ها باعث بروز بیکاری ۱۸ تا ۳۰ درصدی و درآمد سرانهٔ ۴۰۰۰ دلاری شده است.<sup id="cite_ref-cia_2-3" class="reference"><a href="#cite_note-cia-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:2013_street_Baghdad_Iraq_8560463820.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/2013_street_Baghdad_Iraq_8560463820.jpg/220px-2013_street_Baghdad_Iraq_8560463820.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/2013_street_Baghdad_Iraq_8560463820.jpg/330px-2013_street_Baghdad_Iraq_8560463820.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/2013_street_Baghdad_Iraq_8560463820.jpg/440px-2013_street_Baghdad_Iraq_8560463820.jpg 2x" data-file-width="3264" data-file-height="2448" /></a><figcaption>بازاری در <a href="/wiki/%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="بغداد">بغداد</a>، اسفند ۱۳۹۱</figcaption></figure> <p>در سال ۲۰۱۱ استخدام تمام‌وقت در بخش عمومی نزدیک به ۶۰ درصد از کل استخدام‌ها را شامل می‌شد.<sup id="cite_ref-usaid11_129-0" class="reference"><a href="#cite_note-usaid11-129"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بخش صادرات نفت شغل‌های بسیار کمی برای عراقی‌ها ایجاد کرده است.<sup id="cite_ref-usaid11_129-1" class="reference"><a href="#cite_note-usaid11-129"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در حال حاضر درصد پایینی از خانم‌ها (بالاترین تخمین‌ها در سال ۲۰۱۱ حدود ۲۲٪ بوده) به‌طور رسمی کار می‌کنند.<sup id="cite_ref-usaid11_129-2" class="reference"><a href="#cite_note-usaid11-129"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF_%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="اقتصاد دستوری">اقتصاد دستوری</a> عراق پیش از اشغال این کشور توسط آمریکا، هر گونه مالکیت تجاری در عراق توسط خارجی‌ها را ممنوع کرده‌بود، بسیاری از صنایع بزرگ را به شکل دولتی اداره می‌کرد و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%B1%D9%81%D9%87" title="تعرفه">تعرفه‌های شدیدی</a> بر کالاهای خارجی وارد می‌ساخت.<sup id="cite_ref-130" class="reference"><a href="#cite_note-130"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما بعد از اشغال عراق در سال ۱۳۸۲ <a href="/wiki/%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%A7%D8%A6%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81_%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="حکومت ائتلاف موقت عراق">حکومت ائتلاف موقت عراق</a> به سرعت دستورهای الزام‌آوری پیرامون <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="خصوصی‌سازی">خصوصی‌سازی</a> اقتصاد عراق و گشایش آن به روی <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="سرمایه‌گذاری خارجی">سرمایه‌گذاران خارجی</a> صادر کرد. </p><p>باشگاه پاریس در ۲۰ نوامبر ۲۰۰۴ قبول کرد تا ۸۰٪ (معادل ۳۳ میلیارد دلار) از بدهی ۴۲ میلیارد دلاری عراق به کشورهای عضو این باشگاه را ببخشد. کل بدهی خارجی عراق در سال ۲۰۰۳ معادل ۱۲۰ میلیارد دلار بود که تا سال ۲۰۰۴ پنج میلیارد دلار دیگر به آن اضافه شده بود.<sup id="cite_ref-131" class="reference"><a href="#cite_note-131"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%BE" title="سیتی‌گروپ">بانک سیتی‌گروپ</a> در فوریه ۲۰۱۱ عراق را در زمرهٔ کشورهای 3G قرار داد؛ یعنی کشورهایی که پتانسیل رشد اقتصاد جهانی در آینده را دارند و می‌توانند سود خوبی به سرمایه‌گذاران خارجی بدهند.<sup id="cite_ref-132" class="reference"><a href="#cite_note-132"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>واحد پول رسمی عراق <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="دینار عراق">دینار</a> است. <a href="/wiki/%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%A7%D8%A6%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81_%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="حکومت ائتلاف موقت عراق">حکومت ائتلاف موقت</a> با کمک شرکت دلارو اسکناس و سکه‌های جدیدی بر اساس آخرین فنون ضد جعل چاپ و ضرب کرد.<sup id="cite_ref-133" class="reference"><a href="#cite_note-133"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>تخمین‌ها حاکی از آن است که چهار سال بعد از حمله به عراق ۲٫۴ میلیون عراقی همچنان آواره بودند و دو میلیون پناهجو خارج از عراق وجود داشتند. چهار میلیون عراقی از امنیت غذایی برخوردار نبوده و یک چهارم کودکان دچار سوءتغذیه بودند. تنها یک سوم کودکان عراقی به آب آشامیدنی سالم دسترسی داشتند.<sup id="cite_ref-ODI1_134-0" class="reference"><a href="#cite_note-ODI1-134"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>بنابر پژوهش مؤسسه توسعهٔ فرامرزی، سازمان‌های مردم‌نهاد بین‌المللی برای انجام فعالیت در عراق دچار چالش هستند. آن‌ها کمک‌های خود را اغلب به صورت پراکنده، مخفیانه و تحت شرایط ناامن انجام می‌دهند.<sup id="cite_ref-ODI1_134-1" class="reference"><a href="#cite_note-ODI1-134"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تأمین مالی به صورت هماهنگ‌شده انجام نمی‌شود و ظرفیت عملیاتی پایین و اطلاعات ناقص آن‌ها را می‌آزارد. این سازمان‌ها مورد تهاجم گروه‌های پیکارجو قرار می‌گیرند و تا سال ۲۰۱۳، ۹۴ نفر از مددکاران آن‌ها کشته، ۲۴۸ نفر زخمی، ۲۴ نفر دستگیر یا بازداشت و ۸۹ نفر گروگان یا مفقود شده‌اند.<sup id="cite_ref-ODI1_134-2" class="reference"><a href="#cite_note-ODI1-134"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>صنعت گردشگری در عراق نیز به خاطر وجود برخی اماکن مهم مذهبی شیعیان، نقش قابل توجهی را در اقتصاد عراق بر عهده دارد. <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D8%AC_%D9%88_%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="سازمان حج و زیارت">سازمان حج و زیارت ایران</a> در سال ۲۰۱۲ میلادی، با ذکر آمار گردشگران و زائران ایرانی اعلام کرد که هر ساله بیش از یک میلیون و دویست هزار ایرانی، از طریق مرز زمینی و هوایی به کشور عراق اعزام می‌شوند.<sup id="cite_ref-135" class="reference"><a href="#cite_note-135"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="نفت_و_انرژی"><span id=".D9.86.D9.81.D8.AA_.D9.88_.D8.A7.D9.86.D8.B1.DA.98.DB.8C"></span>نفت و انرژی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=24" title="ویرایش بخش: نفت و انرژی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقاله‌های اصلی: <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D9%81%D8%AA%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="میدان‌های نفتی عراق">میدان‌های نفتی عراق</a> و <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="انرژی در عراق (صفحه وجود ندارد)">انرژی در عراق</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Tankers_at_the_Iraqi_Al_Basra_Oil_Terminal_in_the_Northern_Arabian_Gulf.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Tankers_at_the_Iraqi_Al_Basra_Oil_Terminal_in_the_Northern_Arabian_Gulf.jpg/220px-Tankers_at_the_Iraqi_Al_Basra_Oil_Terminal_in_the_Northern_Arabian_Gulf.jpg" decoding="async" width="220" height="157" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Tankers_at_the_Iraqi_Al_Basra_Oil_Terminal_in_the_Northern_Arabian_Gulf.jpg/330px-Tankers_at_the_Iraqi_Al_Basra_Oil_Terminal_in_the_Northern_Arabian_Gulf.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Tankers_at_the_Iraqi_Al_Basra_Oil_Terminal_in_the_Northern_Arabian_Gulf.jpg/440px-Tankers_at_the_Iraqi_Al_Basra_Oil_Terminal_in_the_Northern_Arabian_Gulf.jpg 2x" data-file-width="2100" data-file-height="1500" /></a><figcaption>تانکرهای نفتی در پایانهٔ نفتی بصره</figcaption></figure> <p>بر اساس برخی تخمین‌ها عراق با داشتن ۱۴۰٫۳ میلیارد بشکه نفت ذخیره در میدان‌های نفتی خود پس از ایران در ردهٔ پنجم جهان قرار دارد. این اطلاعات بر اساس تخمین‌های زلزله‌نگاری دوبعدی در سه دهه پیش به دست آمده و احتمال اینکه این کشور میدان‌های نفتی بیشتری داشته باشد بسیار زیاد است. تولید نفت این کشور در سال ۱۳۹۱ به ۳٫۴ میلیون بشکه در روز رسید.<sup id="cite_ref-136" class="reference"><a href="#cite_note-136"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در عراق تا سال ۱۳۸۹ تنها ۲ هزار حلقه چاه نفت حفر شده بود در حالی که تنها در <a href="/wiki/%D8%AA%DA%A9%D8%B2%D8%A7%D8%B3" class="mw-redirect" title="تکزاس">تکزاس</a> حدود ۱ میلیون چاه حفر شده است.<sup id="cite_ref-137" class="reference"><a href="#cite_note-137"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این در حالی است که عراق خود یکی از مؤسسان <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D9%BE%DA%A9" title="اوپک">اوپک</a> به‌شمار می‌رود.<sup id="cite_ref-138" class="reference"><a href="#cite_note-138"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-139" class="reference"><a href="#cite_note-139"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>با وجود درآمدهای میلیاردی عراق از محل صادرات نفت خام، این کشور همچنان توان تولید برق برای نیمی از مردم خویش را ندارد. این مسئله بارها موجب اعتراضات مردمی در فصل تابستان شده است.<sup id="cite_ref-140" class="reference"><a href="#cite_note-140"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>بنابر پژوهشی که در اردیبهشت ۱۳۸۶ در آمریکا انجام شد احتمالاً رقمی بین ۱۰۰٬۰۰۰ تا ۳۰۰٬۰۰۰ بشکه نفت در روز از میزان تولید اعلام شدهٔ عراق در طول چهار سال پیش از آن از طریق فساد یا قاچاق به یغما رفته است.<sup id="cite_ref-141" class="reference"><a href="#cite_note-141"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="شبکه الجزیره">شبکهٔ الجزیره</a> در سال ۱۳۸۷ گزارشی در مورد اشکالات محاسباتی دربارهٔ ۱۳ میلیارد بشکه نفت عراق که تحت مراقبت آمریکایی‌ها بوده ارائه داده و مدعی شد ۲٫۶ میلیارد بشکه از این نفت کلاً به حساب نیامده است.<sup id="cite_ref-142" class="reference"><a href="#cite_note-142"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برخی گزارش‌ها از کاهش آمار فساد توسط دولت در حوزهٔ نفت حکایت دارند اما همچنان گزارش‌های معتبر و قابل اتکایی مبنی بر ارتشای مقامات دولتی منتشر می‌شوند.<sup id="cite_ref-143" class="reference"><a href="#cite_note-143"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>عراق دارای سه <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87" title="پالایشگاه">پالایشگاه</a> مهم است. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D8%AC%DB%8C" title="پالایشگاه بیجی">پالایشگاه بیجی</a> بزرگ‌ترین پالایشگاه عراق است<sup id="cite_ref-144" class="reference"><a href="#cite_note-144"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> که در حوالی شهر <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%AC%DB%8C" title="بیجی">بیجی</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="استان صلاح‌الدین">استان صلاح‌الدین</a> واقع شده است.<sup id="cite_ref-145" class="reference"><a href="#cite_note-145"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دو پالایشگاه دیگر در بغداد و بصره قرار دارند.<sup id="cite_ref-146" class="reference"><a href="#cite_note-146"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="زیرساخت‌ها"><span id=".D8.B2.DB.8C.D8.B1.D8.B3.D8.A7.D8.AE.D8.AA.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>زیرساخت‌ها</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=25" title="ویرایش بخش: زیرساخت‌ها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D9%87" title="سد حدیثه">سد حدیثه</a>، دومین سد بزرگ عراق است.<sup id="cite_ref-147" class="reference"><a href="#cite_note-147"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دامپروری"><span id=".D8.AF.D8.A7.D9.85.D9.BE.D8.B1.D9.88.D8.B1.DB.8C"></span>دامپروری</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=26" title="ویرایش بخش: دامپروری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>تعداد دام زنده بر اساس گزارش فائو<sup id="cite_ref-148" class="reference"><a href="#cite_note-148"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <table class="wikitable sortable"> <tbody><tr> <th>نوع دام </th> <th>تعداد در سال ۲۰۱۸ </th></tr> <tr> <td>گوسفند </td> <td>۶٬۵۰۱٬۰۰۰ </td></tr> <tr> <td>گاو </td> <td>۱٬۹۹۶٬۰۰۰ </td></tr> <tr> <td>بز </td> <td>۱٬۲۳۰٬۰۰۰ </td></tr> <tr> <td>گاومیش </td> <td>۲۱۵٬۶۰۰ </td></tr> <tr> <td>شتر </td> <td>۷۹٬۰۰۰ </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="مردم"><span id=".D9.85.D8.B1.D8.AF.D9.85"></span>مردم</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=27" title="ویرایش بخش: مردم"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="مردم عراق">مردم عراق</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Children_living_next_to_Daurra_Oil_Refinery_in_Iraq.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Children_living_next_to_Daurra_Oil_Refinery_in_Iraq.jpg/220px-Children_living_next_to_Daurra_Oil_Refinery_in_Iraq.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Children_living_next_to_Daurra_Oil_Refinery_in_Iraq.jpg/330px-Children_living_next_to_Daurra_Oil_Refinery_in_Iraq.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Children_living_next_to_Daurra_Oil_Refinery_in_Iraq.jpg/440px-Children_living_next_to_Daurra_Oil_Refinery_in_Iraq.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a><figcaption>عراق جمعیتی جوان را در خود جای داده است</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Ethnoreligious_Iraq.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Ethnoreligious_Iraq.svg/300px-Ethnoreligious_Iraq.svg.png" decoding="async" width="300" height="306" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Ethnoreligious_Iraq.svg/450px-Ethnoreligious_Iraq.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Ethnoreligious_Iraq.svg/600px-Ethnoreligious_Iraq.svg.png 2x" data-file-width="1241" data-file-height="1264" /></a><figcaption><br /> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#ffaaaa; color:black;"> </span> اعراب شیعه</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#aaffcc; color:black;"> </span> اعراب سنی</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#eeffaa; color:black;"> </span> کردهای سنی</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#ccaaff; color:black;"> </span> آشوری‌ها</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#cdde87; color:black;"> </span> کُردهای ایزدی</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#ff9955; color:black;"> </span> ترکمن‌های عراقی</div></figcaption></figure> <p>عراق کشوری است با قومیت‌های گوناگون و ساکنان آن را <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="مردم عرب">عرب</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%DA%A9%D8%B1%D8%AF" title="مردم کرد">کرد</a>،<sup id="cite_ref-149" class="reference"><a href="#cite_note-149"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="mw-redirect" title="ترکمن‌های عراق">ترکمن</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="آشوری‌های عراق">آشوری</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="کلدانی">کلدانی</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="مندایی">مندایی</a> و غیره تشکیل می‌دهند. کُردها در نواحی شمال و شمال شرقی عراق که به <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="کردستان عراق">کردستان عراق</a> مشهور است و استان‌های <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%B7" class="mw-redirect" title="واسط">واسط</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%84%D9%87" title="استان دیاله">استان دیاله</a> و میسان زندگی می‌کنند<sup id="cite_ref-150" class="reference"><a href="#cite_note-150"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آنها از لحاظ <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF" title="فرهنگ">فرهنگی</a>، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="زبان">زبانی</a> و طرز پوشش با عرب‌ها متفاوت‌اند. ۵۹٪ عراقی‌ها مسلمان شیعه، ۴۰٪ مسلمان سنی و باقی آن‌ها مسیحی، مندایی، ایزدی، یارسان، شبک و ... هستند. </p><p>کشور عراق از نظر ساختار اجتماعی فرهنگی به سه حوزۀ اصلی کاملاً متفاوت قابل تقسیم است. در حوزۀ مرکزی عراق عرب‌های سنی، در شمال و شرق کردهای مسلمان و در جنوب عرب‌های شیعیان سکونت دارند و هر کدام از این گروه‌ها دارای شاخصه‌های فرهنگی و اجتماعی خاص خود هستند. در کنار و در درون این سه گروه اصلی، هویت‌های فرهنگی اجتماعی کوچک‌تری نظیر ترکمن‌ها، آشوری‌ها، مندایی‌ها و کُردهای ایزیدی، یارسان و شبک نیز وجود دارند که دارای فرهنگ و عقاید متفاوتی می‌باشند.<sup id="cite_ref-ReferenceA_52-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-52"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>شیعیان که اکثریت جمعیت عراق را تشکیل می‌دهند، بیشتر در مناطق جنوبی و مرکزی عراق سکونت دارند. وجود مقبره امامان شیعی در شهرهای مقدس عراق همچون کربلا و نجف، و همچنین وجود حوزه علمیه نجف و در نتیجه حضور دایمی علمای شیعی در این شهرها باعث تقویت فرهنگ شیعی شده است و این امر شیعیان عراق را از نظر فرهنگی به ایرانیان شیعی‌مذهب نزدیک ساخته است.<sup id="cite_ref-ReferenceA_52-2" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-52"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>عرب‌های سنی بخش دیگری از ساختار فرهنگی اجتماعی عراق را تشکیل می‌دهند. این بخش از ساختار فرهنگی عراق براساس قومیت عربی و مذهب سنی ایجاد شده و به دلیل حاکمیت اقلیت اعراب سنی در طول دهه‌های گذشته در عراق تقویت شده است. گرایش‌ها و عصبیت عربی این بخش از فرهنگ عراق بسیار قدرتمند بوده و پان عربیسم به عنوان یک ایدئولوژی سیاسی فعال در عراق و حتی جهان عرب در این فرهنگ ریشه داشته است. این بخش از ساختار فرهنگی عراق به دلیل حمایت‌های نظام سیاسی در پی تسلط بر سایر بخش‌ها و همسان‌سازی فرهنگی بوده است.<sup id="cite_ref-همان_منبع_151-0" class="reference"><a href="#cite_note-همان_منبع-151"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>کردها عموماً در مناطق بلند شمالی، دره‌ها و دشت‌های مجاور آن و در چهار استان سلیمانیه، اربیل، دهوک و کرکوک (تمیم) دیاله و واسط زندگی می‌کنند. به غیر از این مناطق که اکثریت قریب به اتفاق کرد هستند، کردها در مناطق مجاور نیز پراکنده‌اند و جمعیت انبوهی از آنان تا حدود کوت هم پخش شده‌اند. پیوند و همبستگی قبیله‌ای همچنان در میان کُردها باقی مانده و قبایلی چون هرکی، سورچی و زیباری توانسته‌اند زندگی سنتی خود را حفظ کنند.<sup id="cite_ref-همان_منبع_151-1" class="reference"><a href="#cite_note-همان_منبع-151"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>پس از جنگ <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="کویت">کویت</a> و عراق و وضع ممنوعیت پرواز بر فراز مدار ۲۳ درجه در سال ۱۹۹۱، کردهای عراق عملاً توانستند در منطقۀ کردستان عراق قدرت را در دست گرفته و با حل اختلافات درونی و قیام علیه حکومت بعث دولتی منطقه‌ای تأسیس نمایند. این خیزش در فرهنگ سباسی کردها <b>«راپه‌رین»</b> نامیده می‌شود. پس از دوازده سال و با حملۀ آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳، حکومت خودمختار کردستان در چارچوب جمهوری فدرال عراق به‌طور رسمی تشکیل شد. از سال ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ ریاست جمهوری و وزارت امور خارجه عراق توسط کردها اداره می‌گردد. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="زبان"><span id=".D8.B2.D8.A8.D8.A7.D9.86"></span>زبان</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=28" title="ویرایش بخش: زبان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Iraq_ethno_2003.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Iraq_ethno_2003.jpg/220px-Iraq_ethno_2003.jpg" decoding="async" width="220" height="328" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Iraq_ethno_2003.jpg/330px-Iraq_ethno_2003.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Iraq_ethno_2003.jpg/440px-Iraq_ethno_2003.jpg 2x" data-file-width="1044" data-file-height="1555" /></a><figcaption>نقشه قومی-مذهبی عراق</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="عربی">عربی</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="کردی">کردی</a> زبان‌های رسمی عراق هستند. میزان باسوادی بین ۶۰٪ تا ۷۰٪ است. </p><p>آشوری‌ها، سریانی‌ها و کلدانی‌های عراق به گویش‌های مختلف آرامی تکلم می‌کنند: </p> <ul><li>کلدانی‌نو (از <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="زبان آرامی">زبان‌های آرامی</a>): ۱۱۰ هزار نفر (۱۹۹۴) (موصل، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="بغداد">بغداد</a>، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B5%D8%B1%D9%87" title="بصره">بصره</a>، جنوب شرقی کردستان) <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان آشوری">آشوری</a> (از <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="زبان آرامی">زبان‌های آرامی</a>): ۳۰ هزار نفر (۱۹۹۴) (شمال عراق، بغداد، بصره، کرکوک، اربیل)</li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C_%D8%B3%D9%86%D8%AC%D9%82" class="mw-redirect" title="کوی سنجق">کوی سنجق</a> (از <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="زبان آرامی">زبان آرامی</a>): ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ نفر (۱۹۹۵) (کوی سنجق، شمال عراق)</li></ul></li></ul> <p>کُردهای عراق علاوه بر دو شاخۀ سورانی و کرمانجی، به دیگر گویش‌های کُردی و گورانی نیز تکلم می‌‌کنند: </p> <ul><li><b>کُردی جنوبی:</b> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="کردی ایلامی">فَیلی</a> (از شاخه‌های جنوبی <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="زبان‌های کردی">زبان‌های کردی</a>) ۵۰۰ هزار نفر (۲۰۱۴)</li></ul></li> <li><b>گویش‌های گورانی:</b> <ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D9%87%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="گویش هورامی">هورامی</a> (از شاخه شمال غربی <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="زبان‌های کردی">زبان‌های کردی</a>): ۲۱ هزار نفر (۲۰۰۰) (نزدیکی <a href="/wiki/%D8%AD%D9%84%D8%A8%DA%86%D9%87" title="حلبچه">حلبچه</a>، شرق سلیمانیه، پراکنده از موصل تا خانقین)</li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%A8%D8%A7%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="گویش باجلانی">باجلانی</a> (از شاخه شمال غربی <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="زبان‌های کردی">زبان‌های کردی</a>): ۲۰ هزار نفر (۱۹۷۶) (شمال <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%82%DB%8C%D9%86" title="خانقین">خانقین</a>، استان <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B5%D9%84" title="موصل">موصل</a>، نواحی کردنشین)</li> <li>سارلی (از شاخه شمال غربی <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="زبان‌های کردی">زبان‌های کردی</a>): کمتر از ۲۰ هزار نفر (۱۹۹۵) (شمال موصل، استان کرکوک)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%A8%DA%A9%DB%8C" title="زبان شبکی">شبکی</a> (از شاخه شمال غربی <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="زبان‌های کردی">زبان‌های کردی</a>): ۱۰ تا ۲۰ هزار نفر (۱۹۸۹) (شمال موصل)</li></ul></li></ul> <p>همچنین زبان‌های دیگری نیز در این کشور گویشورانی دارند:<sup id="cite_ref-152" class="reference"><a href="#cite_note-152"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان ترکی آذربایجانی">ترکی آذربایجانی</a> (<a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="mw-redirect" title="ترکمن‌های عراق">ترکمن‌های عراق</a>):<sup id="cite_ref-153" class="reference"><a href="#cite_note-153"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ۶۰۰ هزار نفر (۱۹۸۲) (شهر <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DA%A9%D9%88%DA%A9" title="کرکوک">کرکوک</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%84" title="اربیل">اربیل</a>، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B2" class="mw-redirect" title="رواندوز">رواندوز</a>، از جنوب شرق کرکوک تا <a href="/wiki/%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87" title="مقدادیه">مقدادیه</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%82%DB%8C%D9%86" title="خانقین">خانقین</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%AF%D9%84%DB%8C" title="مندلی">مندلی</a> و ناحیه <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B5%D9%84" title="موصل">موصل</a>)<sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>]</sup></sup></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="زبان ارمنی">ارمنی</a>: حدود ۶۰ هزار</li> <li>دوماری (زبان کولی‌ها) (از <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان‌های هندوآریایی">زبان‌های هندوآریایی</a>): ۲۲٬۹۰۰ هزار نفر (۲۰۰۰)</li> <li>آیداغی (چرکسی) (از <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان‌های قفقازی">زبان‌های قفقازی</a>): ۱۹ هزار نفر (۱۹۹۳)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="دین"><span id=".D8.AF.DB.8C.D9.86"></span>دین</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=29" title="ویرایش بخش: دین"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>جمعیت مسلمان عراق ۶۳٪-۶۱٪ <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87" title="شیعه">شیعه</a> و ۳۹٪-۳۷٪ <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DB%8C" title="سنی">سنی</a> هستند، همچنین شماری از پیروان <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D8%AF%DB%8C_(%D8%AF%DB%8C%D9%86)" title="ایزدی (دین)">آئین ایزدی</a>، <a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="یارسان">یارسان</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%DA%A9_(%D8%AF%DB%8C%D9%86)" title="شبک (دین)">شبک</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="مندایی">مندایی</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C" title="مسیحی">مسیحی</a>، <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="یهودی">یهودی</a> نیز در این کشور زندگی می‌کنند. </p> <div class="barbox tright" style="overflow-x: auto;"> <div style="border:1px solid silver; font-size:88%; padding:0.4em; width:auto; background: white;"> <table style="text-align:right; border-collapse:collapse; width:100%;"> <tbody><tr style="background:#ddd"><th style="text-align:center;" colspan="5">دین مردم عراق</th></tr> <tr style="font-size:88%; height:4px;"> <td colspan="2" style="padding:0 4px; text-align:right;"></td> <td style="width:100px; text-align:right;"></td> <td colspan="2" style="padding:0 4px; width:1em; text-align:right;"></td> </tr> <tr> <td colspan="2" style="padding-left: 0.4em; padding-right: 0.4em; min-width: 8em;"><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87" title="شیعه">شیعه</a></td> <td style="width: 100px; border-left: solid 1px silver; border-right: solid 1px silver;"><div style="background:lime; width:63%; overflow: hidden;"> </div></td> <td colspan="2" style="padding-right: 1.2em; padding-left: 0.4em; text-align: left;"> ۶۳٪</td> </tr> <tr> <td colspan="2" style="padding-left: 0.4em; padding-right: 0.4em; min-width: 8em;"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DB%8C" title="سنی">سنی</a></td> <td style="width: 100px; border-left: solid 1px silver; border-right: solid 1px silver;"><div style="background: red; width:37%; overflow: hidden;"> </div></td> <td colspan="2" style="padding-right: 1.2em; padding-left: 0.4em; text-align: left;"> ۳۷٪</td> </tr> </tbody></table> </div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="فرهنگ"><span id=".D9.81.D8.B1.D9.87.D9.86.DA.AF"></span>فرهنگ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=30" title="ویرایش بخش: فرهنگ"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در این کشور مناسبت‌های مختلف اسلامی چون <a href="/wiki/%D8%B1%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%86" title="رمضان">رمضان</a> و <a href="/wiki/%D8%B9%DB%8C%D8%AF_%D9%82%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="عید قربان">عید قربان</a> برگزار می‌گردد و مراسم‌های مذهبی <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%88%D8%B9%D8%A7" title="تاسوعا">تاسوعا</a>، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7" title="عاشورا">عاشورا</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D9%86_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="اربعین حسینی">اربعین حسینی</a> در میان <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="شیعیان عراق">شیعیان عراق</a> که بیش از نیمی از مسلمانان این کشور را تشکیل می‌دهند برگزار می‌شوند.<sup id="cite_ref-154" class="reference"><a href="#cite_note-154"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سرزمینی که امروزه کشور <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="تاریخ عراق">عراق</a> نامیده می‌شود در طول تاریخ جزئی از قلمروی <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ایران باستان">امپراتوری‌های باستانی ایران</a> چون <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="ماد">ماد</a>، <a href="/wiki/%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="هخامنشیان">هخامنشیان</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اشکانیان">اشکانیان</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ساسانیان">ساسانیان</a> بوده است<sup id="cite_ref-155" class="reference"><a href="#cite_note-155"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و همچنین در تعدادی از حکومت‌های ایرانی بعد از <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام">اسلام</a> تا زمان <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C" class="mw-disambig" title="صفوی">صفوی</a> بخشی از <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> محسوب می‌شد؛ در زمان <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="امپراتوری صفوی">امپراتوری صفوی</a> این سرزمین بین <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> و <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="عثمانی">عثمانی</a> دست بدست می‌شد؛<sup id="cite_ref-156" class="reference"><a href="#cite_note-156"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در مناطقی از عراق نظیر کردستان عراق که مردم ایرانی‌تبار سکونت دارند، <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B4%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="جشن‌های ایرانی">جشن‌های ایرانی</a> چون <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="نوروز">نوروز</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8_%DA%86%D9%84%D9%87" class="mw-redirect" title="شب چله">شب چله</a>، <a href="/wiki/%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="چهارشنبه سوری">چهارشنبه سوری</a> و… همه ساله برگزار می‌گردد. </p><p>علاوه بر <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="عربی">عربی</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="کردی">کردی</a>، زبانهای <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان ترکی آذربایجانی">ترکمانی</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="کلدانی">کلدانی</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" class="mw-disambig" title="ارمنی">ارمنی</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-disambig" title="آشوری">آشوری</a> و… در <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="mw-redirect" title="فرهنگ عراق">عراق</a> صحبت می‌شود.<sup id="cite_ref-157" class="reference"><a href="#cite_note-157"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-158" class="reference"><a href="#cite_note-158"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="نگارخانه"><span id=".D9.86.DA.AF.D8.A7.D8.B1.D8.AE.D8.A7.D9.86.D9.87"></span>نگارخانه</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=31" title="ویرایش بخش: نگارخانه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul class="gallery mw-gallery-traditional center"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Al-Kadhimiya_Mosque,_Kadhmain_Shrine.jpg" class="mw-file-description" title="حرم کاظمین"><img alt="حرم کاظمین" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Al-Kadhimiya_Mosque%2C_Kadhmain_Shrine.jpg/120px-Al-Kadhimiya_Mosque%2C_Kadhmain_Shrine.jpg" decoding="async" width="120" height="70" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Al-Kadhimiya_Mosque%2C_Kadhmain_Shrine.jpg/180px-Al-Kadhimiya_Mosque%2C_Kadhmain_Shrine.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Al-Kadhimiya_Mosque%2C_Kadhmain_Shrine.jpg/240px-Al-Kadhimiya_Mosque%2C_Kadhmain_Shrine.jpg 2x" data-file-width="2589" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D9%85_%DA%A9%D8%A7%D8%B8%D9%85%DB%8C%D9%86" title="حرم کاظمین">حرم کاظمین</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:ImamHusaynMosqueKarbalaIraqPre2006.JPG" class="mw-file-description" title="آرامگاه حسین بن علی و یارانش در کربلا"><img alt="آرامگاه حسین بن علی و یارانش در کربلا" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/ImamHusaynMosqueKarbalaIraqPre2006.JPG/120px-ImamHusaynMosqueKarbalaIraqPre2006.JPG" decoding="async" width="120" height="85" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/ImamHusaynMosqueKarbalaIraqPre2006.JPG/180px-ImamHusaynMosqueKarbalaIraqPre2006.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/ImamHusaynMosqueKarbalaIraqPre2006.JPG/240px-ImamHusaynMosqueKarbalaIraqPre2006.JPG 2x" data-file-width="1404" data-file-height="990" /></a></span></div> <div class="gallerytext">آرامگاه <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%DB%8C" title="حسین بن علی">حسین بن علی</a> و یارانش در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7" title="کربلا">کربلا</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:AlAbbasMosque01.jpg" class="mw-file-description" title="آرامگاه عباس بن علی در کربلا"><img alt="آرامگاه عباس بن علی در کربلا" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/AlAbbasMosque01.jpg/120px-AlAbbasMosque01.jpg" decoding="async" width="120" height="81" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/AlAbbasMosque01.jpg/180px-AlAbbasMosque01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/AlAbbasMosque01.jpg/240px-AlAbbasMosque01.jpg 2x" data-file-width="976" data-file-height="657" /></a></span></div> <div class="gallerytext">آرامگاه <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%DB%8C" title="عباس بن علی">عباس بن علی</a> در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7" title="کربلا">کربلا</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Tigris_river_Mosul.jpg" class="mw-file-description" title="دجله در نزدیکی موصل"><img alt="دجله در نزدیکی موصل" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Tigris_river_Mosul.jpg/120px-Tigris_river_Mosul.jpg" decoding="async" width="120" height="70" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Tigris_river_Mosul.jpg/180px-Tigris_river_Mosul.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Tigris_river_Mosul.jpg/240px-Tigris_river_Mosul.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="290" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%AC%D9%84%D9%87" title="دجله">دجله</a> در نزدیکی <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B5%D9%84" title="موصل">موصل</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Ihstar_Gate_RB.JPG" class="mw-file-description" title="ورودی موزه‌ای در بغداد که به شکل دروازه ایشتار ساخته شده"><img alt="ورودی موزه‌ای در بغداد که به شکل دروازه ایشتار ساخته شده" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Ihstar_Gate_RB.JPG/120px-Ihstar_Gate_RB.JPG" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Ihstar_Gate_RB.JPG/180px-Ihstar_Gate_RB.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Ihstar_Gate_RB.JPG/240px-Ihstar_Gate_RB.JPG 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1200" /></a></span></div> <div class="gallerytext">ورودی موزه‌ای در بغداد که به شکل <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1" title="دروازه ایشتار">دروازه ایشتار</a> ساخته شده</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Abu_Hanifa_Mosque,_2008.jpg" class="mw-file-description" title="مسجدجامع امام اعظم در اعظمیه"><img alt="مسجدجامع امام اعظم در اعظمیه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Abu_Hanifa_Mosque%2C_2008.jpg/120px-Abu_Hanifa_Mosque%2C_2008.jpg" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Abu_Hanifa_Mosque%2C_2008.jpg/180px-Abu_Hanifa_Mosque%2C_2008.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Abu_Hanifa_Mosque%2C_2008.jpg/240px-Abu_Hanifa_Mosque%2C_2008.jpg 2x" data-file-width="604" data-file-height="453" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D8%B9%D8%B8%D9%85" class="mw-redirect" title="مسجدجامع امام اعظم">مسجدجامع امام اعظم</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B9%D8%B8%D9%85%DB%8C%D9%87" title="اعظمیه">اعظمیه</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Meshed_ali_usnavy_(PD).jpg" class="mw-file-description" title="آرامگاه علی بن ابی‌طالب در نجف"><img alt="آرامگاه علی بن ابی‌طالب در نجف" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Meshed_ali_usnavy_%28PD%29.jpg/120px-Meshed_ali_usnavy_%28PD%29.jpg" decoding="async" width="120" height="85" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Meshed_ali_usnavy_%28PD%29.jpg/180px-Meshed_ali_usnavy_%28PD%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Meshed_ali_usnavy_%28PD%29.jpg/240px-Meshed_ali_usnavy_%28PD%29.jpg 2x" data-file-width="1843" data-file-height="1312" /></a></span></div> <div class="gallerytext">آرامگاه <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8" class="mw-redirect" title="علی بن ابی‌طالب">علی بن ابی‌طالب</a> در <a href="/wiki/%D9%86%D8%AC%D9%81" title="نجف">نجف</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Boat_on_Euphrates.jpg" class="mw-file-description" title="اروندرود"><img alt="اروندرود" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Boat_on_Euphrates.jpg/120px-Boat_on_Euphrates.jpg" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Boat_on_Euphrates.jpg/180px-Boat_on_Euphrates.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Boat_on_Euphrates.jpg/240px-Boat_on_Euphrates.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%AF" title="اروندرود">اروندرود</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Mustansiriya_University_CPT.jpg" class="mw-file-description" title="مدرسه مستنصریه در بغداد"><img alt="مدرسه مستنصریه در بغداد" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Mustansiriya_University_CPT.jpg/90px-Mustansiriya_University_CPT.jpg" decoding="async" width="90" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Mustansiriya_University_CPT.jpg/135px-Mustansiriya_University_CPT.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Mustansiriya_University_CPT.jpg/180px-Mustansiriya_University_CPT.jpg 2x" data-file-width="1680" data-file-height="2240" /></a></span></div> <div class="gallerytext">مدرسه <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%B5%D8%B1%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="مستنصریه">مستنصریه</a> در <a href="/wiki/%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="بغداد">بغداد</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Old_city_of_Basra_1954.jpg" class="mw-file-description" title="شناشیل بصره"><img alt="شناشیل بصره" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Old_city_of_Basra_1954.jpg/120px-Old_city_of_Basra_1954.jpg" decoding="async" width="120" height="96" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Old_city_of_Basra_1954.jpg/180px-Old_city_of_Basra_1954.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Old_city_of_Basra_1954.jpg/240px-Old_city_of_Basra_1954.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="400" /></a></span></div> <div class="gallerytext"> <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%84" title="شناشیل">شناشیل</a> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B5%D8%B1%D9%87" title="بصره">بصره</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Hatra_ruins.jpg" class="mw-file-description" title="آثار باستانی حضر"><img alt="آثار باستانی حضر" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Hatra_ruins.jpg/120px-Hatra_ruins.jpg" decoding="async" width="120" height="79" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Hatra_ruins.jpg/180px-Hatra_ruins.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Hatra_ruins.jpg/240px-Hatra_ruins.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="396" /></a></span></div> <div class="gallerytext">آثار باستانی <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B6%D8%B1" class="mw-redirect" title="حضر">حضر</a></div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جستارهای_وابسته"><span id=".D8.AC.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B3.D8.AA.D9.87"></span>جستارهای وابسته</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=32" title="ویرایش بخش: جستارهای وابسته"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82_%D8%A8%D8%B9%D8%AB%DB%8C" title="عراق بعثی">عراق بعثی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82_%D8%B9%D8%AC%D9%85" title="عراق عجم">عراق عجم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="صدام حسین">صدام حسین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="جنگ ایران و عراق">جنگ ایران و عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="جنگ خلیج فارس">جنگ خلیج فارس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82_(%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B7%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B3)" title="جنگ در عراق (۲۰۱۷–۲۰۱۳)">درگیری‌ها با داعش در عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="جنگ عراق">حمله آمریکا به عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="زبان فارسی در عراق">زبان فارسی در عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="زبان فارسی در کردستان عراق">زبان فارسی در کردستان عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="ایرانیان عراق">ایرانی‌های عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="پناهندگان عراق">پناهندگان عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="عراقی‌های ایران">عراقی‌های ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D9%84%DB%8C%D9%85_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="اقلیم کردستان عراق">اقلیم کردستان عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="کردستان عراق">کردستان عراق</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پانویس"><span id=".D9.BE.D8.A7.D9.86.D9.88.DB.8C.D8.B3"></span>پانویس</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=33" title="ویرایش بخش: پانویس"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-Constitution-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Constitution_1-0">۱٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Constitution_1-1">۱٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110304074809/http://www.iraqinationality.gov.iq/attach/iraqi_constitution.pdf">"Iraq, Ministry of Interior – General Directorate for Nationality: Iraqi Constitution (2005)"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iraqinationality.gov.iq/attach/iraqi_constitution.pdf">the original</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 4 March 2011.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Iraq%2C+Ministry+of+Interior+%E2%80%93+General+Directorate+for+Nationality%3A+Iraqi+Constitution+%282005%29&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.iraqinationality.gov.iq%2Fattach%2Firaqi_constitution.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-cia-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-cia_2-0">۲٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-cia_2-1">۲٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-cia_2-2">۲٫۲</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-cia_2-3">۲٫۳</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181224065934/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html">"Iraq"</a>. <i><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اطلاعات‌نامه جهان">CIA Factbook</a></i>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html">the original</a> on 24 December 2018<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">28 July</span> 2013</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=CIA+Factbook&rft.atitle=Iraq&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Flibrary%2Fpublications%2Fthe-world-factbook%2Fgeos%2Fiz.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.state.gov/reports/2020-report-on-international-religious-freedom/iraq/">"Iraqi religions"</a>. <i>www.state.gov</i>. Office of International Religious Freedom. 12 May 2021. <q>The constitution establishes Islam as the official religion and states no law may be enacted contradicting the "established provisions of Islam." It provides for freedom of religious belief and practice for all individuals, including Muslims, Christians, Yezidis, and Sabean-Mandeans, but does not explicitly mention followers of other religions or atheists.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.state.gov&rft.atitle=Iraqi+religions&rft.date=2021-05-12&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.state.gov%2Freports%2F2020-report-on-international-religious-freedom%2Firaq%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://stats.oecd.org/Index.aspx?DataSetCode=SURFACE_WATER#">"Surface water and surface water change"</a>. Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">11 October</span> 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Surface+water+and+surface+water+change&rft.pub=Organisation+for+Economic+Co-operation+and+Development+%28OECD%29&rft_id=https%3A%2F%2Fstats.oecd.org%2FIndex.aspx%3FDataSetCode%3DSURFACE_WATER%23&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-IMFWEO.IQ-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-IMFWEO.IQ_5-0">۵٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-IMFWEO.IQ_5-1">۵٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-IMFWEO.IQ_5-2">۵٫۲</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-IMFWEO.IQ_5-3">۵٫۳</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2023/October/weo-report?c=433,&s=NGDPD,PPPGDP,NGDPDPC,PPPPC,&sy=2020&ey=2028&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1">"World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Iraq)"</a>. <i>IMF.org</i>. <a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%82_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%BE%D9%88%D9%84" title="صندوق بین‌المللی پول">صندوق بین‌المللی پول</a>. 10 October 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">12 October</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=IMF.org&rft.atitle=World+Economic+Outlook+Database%2C+October+2023+Edition.+%28Iraq%29&rft.date=2023-10-10&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.imf.org%2Fen%2FPublications%2FWEO%2Fweo-database%2F2023%2FOctober%2Fweo-report%3Fc%3D433%2C%26s%3DNGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC%2C%26sy%3D2020%26ey%3D2028%26ssm%3D0%26scsm%3D1%26scc%3D0%26ssd%3D1%26ssc%3D0%26sic%3D0%26sort%3Dcountry%26ds%3D.%26br%3D1&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-wb-gini-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-wb-gini_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI?locations=IQ">"Gini Index - Iraq"</a>. World Bank. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20151208203439/http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/">Archived</a> from the original on 8 December 2015<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">9 October</span> 2022</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Gini+Index+-+Iraq&rft.pub=World+Bank&rft_id=https%3A%2F%2Fdata.worldbank.org%2Findicator%2FSI.POV.GINI%3Flocations%3DIQ&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-HDI-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-HDI_7-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf">"Human Development Report 2021/2022"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> (به انگلیسی). <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF" title="برنامه عمران ملل متحد">برنامه عمران ملل متحد</a>. 8 September 2022<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">9 October</span> 2022</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Human+Development+Report+2021%2F2022&rft.pub=%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87+%D8%B9%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%86+%D9%85%D9%84%D9%84+%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF&rft.date=2022-09-08&rft_id=https%3A%2F%2Fhdr.undp.org%2Fsystem%2Ffiles%2Fdocuments%2Fglobal-report-document%2Fhdr2021-22pdf_1.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/persian/world/2010/10/101004_l55_iraq_oil.shtml">نفت عراق بیست و پنج درصد بیشتر از تخمین‌های پیشین است</a></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.etymonline.com/index.php?search=iraq">«فرهنگ برخط ریشه‌شناسی»</a>. etymonline.com. <bdi>در ۱۹ آذر ۱۳۵۸</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱ خرداد ۱۳۹۴</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF+%D8%A8%D8%B1%D8%AE%D8%B7+%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C&rft.pub=etymonline.com&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.etymonline.com%2Findex.php%3Fsearch%3Diraq&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment">تاریخ وارد شده در <code class="cs1-code">|تاریخ=</code> را بررسی کنید (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF#bad_date" title="راهنما:خطاهای الگوی یادکرد">کمک</a>)</span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28290294">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFهالوران2000" class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">هالوران, جان (2000). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://sumerian.org/sumerlex.htm">"واژه‌نامه سومری"</a> (به انگلیسی). etymonline.com<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">1 خرداد</span> 1394</span>. <q>نام شهر باستانی اوروک (شهر گیلگمش) از دو بخش اور (به معنی شهر) و اوک (که به نظر می‌رسد معنای زندگی بدهد) تشکیل شده است. ریشهٔ آرامی و عربی IRQ و URQ نشان از رودخانه یا انشعاب رودخانه می‌دهد. در عین حال به معنای چگالش (آب) نیز هست.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87+%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%B1%DB%8C&rft.pub=etymonline.com&rft.date=2000&rft.aulast=%D9%87%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86&rft.aufirst=%D8%AC%D8%A7%D9%86&rft_id=http%3A%2F%2Fsumerian.org%2Fsumerlex.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_web" title="الگو:Cite web">cite web</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Check date values in: <code class="cs1-code">|تاریخ بازدید=</code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#bad_date" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">"often said to be from Arabic <i>`araqa</i>, covering notions such as "perspiring, deeply rooted, well-watered," which may reflect the impression the lush river-land made on desert Arabs. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.etymonline.com/index.php?search=iraq">etymonline.com</a>; see also "<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRassam2005" class="citation book cs1">Rassam, Suha (2005-10-31). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/christianityinir0000rass"><i>Christianity in Iraq: Its Origins and Development to the Present Day</i></a>. Gracewing Publishing. p. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/christianityinir0000rass/page/9">9</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-85244-633-1" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-85244-633-1"><bdi>978-0-85244-633-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Christianity+in+Iraq%3A+Its+Origins+and+Development+to+the+Present+Day&rft.pages=9&rft.pub=Gracewing+Publishing&rft.date=2005-10-31&rft.isbn=978-0-85244-633-1&rft.aulast=Rassam&rft.aufirst=Suha&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fchristianityinir0000rass&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/293631/Iraq">"Iraq"</a>. Britannica Online Encyclopedia.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Iraq&rft.pub=Britannica+Online+Encyclopedia&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2FEBchecked%2Ftopic%2F293631%2FIraq&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-ʿERĀQ-EʿAJAMĪ_Persian_Iraq-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ʿERĀQ-EʿAJAMĪ_Persian_Iraq_13-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iranicaonline.org/articles/eraq-e-ajami">"ʿERĀQ-E ʿAJAM(Ī)"</a>. Encyclopaedia Iranica.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%CA%BFER%C4%80Q-E+%CA%BFAJAM%28%C4%AA%29&rft.pub=Encyclopaedia+Iranica&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.iranicaonline.org%2Farticles%2Feraq-e-ajami&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Bernhardsson-97-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Bernhardsson-97_14-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMagnus_Thorkell_Bernhardsson2005" class="citation book cs1">Magnus Thorkell Bernhardsson (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=MVHtRZwU-cAC&pg=PA97"><i>Reclaiming a Plundered Past: Archaeology And Nation Building in Modern Iraq</i></a>. University of Texas Press. p. 97. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-292-70947-8" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-292-70947-8"><bdi>978-0-292-70947-8</bdi></a>. <q>The term Iraq did not encompass the regions north of the region of Tikrit on the Tigris and near Hīt on the Euphrates.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Reclaiming+a+Plundered+Past%3A+Archaeology+And+Nation+Building+in+Modern+Iraq&rft.pages=97&rft.pub=University+of+Texas+Press&rft.date=2005&rft.isbn=978-0-292-70947-8&rft.au=Magnus+Thorkell+Bernhardsson&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DMVHtRZwU-cAC%26pg%3DPA97&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBoesch1939" class="citation journal cs1">Boesch, Hans H. (1 October 1939). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_economic-geography_1939-10_15_4/page/329">"El-'Iraq"</a>. <i>Economic Geography</i>. <b>15</b> (4): 329. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.2307%2F141771">10.2307/141771</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF" title="شماره استاندارد بین‌المللی پیایند">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/0013-0095">0013-0095</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Economic+Geography&rft.atitle=El-%27Iraq&rft.volume=15&rft.issue=4&rft.pages=329&rft.date=1939-10-01&rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F141771&rft.issn=0013-0095&rft.aulast=Boesch&rft.aufirst=Hans+H.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_economic-geography_1939-10_15_4%2Fpage%2F329&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFلسترینج1393" class="citation book">لسترینج، گای (<bdi>۱۳۹۳</bdi>). <i>جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی</i>. تهران: علمی و فرهنگی. ص. <bdi>۲۶</bdi>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">شابک</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-964-445-105-8" title="ویژه:منابع کتاب/978-964-445-105-8"><bdi>۹۷۸-۹۶۴-۴۴۵-۱۰۵-۸</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C+%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C+%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA+%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C&rft.place=%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86&rft.pages=%3Cbdi%3E%DB%B2%DB%B6%3C%2Fbdi%3E&rft.pub=%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C+%D9%88+%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C&rft.date=1393&rft.isbn=----&rft.aulast=%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86%D8%AC&rft.aufirst=%DA%AF%D8%A7%DB%8C&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text">M. A. Oraizi, Amérique, pétrole, domination: Une stratégie globalisée, tome II: Hégémonie anglo-saxonne et duels des empires pétroliers, Paris, L'Harmattan, 2012, p.&nbsp;29.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFمک_کنزی1971" class="citation book">مک کنزی، دنیل نیل (<bdi>۱۹۷۱</bdi>). <i>فرهنگ مختصر پهلوی</i>. لندن: آکسفورد. صص. <bdi>۱۰ و ۳۱</bdi>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">شابک</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1138991583" title="ویژه:منابع کتاب/978-1138991583"><bdi>۹۷۸-۱۱۳۸۹۹۱۵۸۳</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF+%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%B1+%D9%BE%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C&rft.place=%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86&rft.pages=%3Cbdi%3E%DB%B1%DB%B0+%D9%88+%DB%B3%DB%B1%3C%2Fbdi%3E&rft.pub=%D8%A2%DA%A9%D8%B3%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%AF&rft.date=1971&rft.isbn=978-1138991583&rft.aulast=%D9%85%DA%A9+%DA%A9%D9%86%D8%B2%DB%8C&rft.aufirst=%D8%AF%D9%86%DB%8C%D9%84+%D9%86%DB%8C%D9%84&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cgie.org.ir/fa/news/84193/نام-ایران-و-ایرانیان-در-بعضی-از-متون-کهن---دکتر-صادق-سجادی">«نام ایران و ایرانیان در بعضی از متون کهن / دکتر صادق سجادی»</a>. <i>www.cgie.org.ir</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۳-۰۳-۱۸</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.cgie.org.ir&rft.atitle=%D9%86%D8%A7%D9%85+%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86+%D9%88+%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86+%D8%AF%D8%B1+%D8%A8%D8%B9%D8%B6%DB%8C+%D8%A7%D8%B2+%D9%85%D8%AA%D9%88%D9%86+%DA%A9%D9%87%D9%86+%2F+%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1+%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82+%D8%B3%D8%AC%D8%A7%D8%AF%DB%8C&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cgie.org.ir%2Ffa%2Fnews%2F84193%2F%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D8%B9%D8%B6%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D8%AA%D9%88%D9%86-%DA%A9%D9%87%D9%86---%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1-%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82-%D8%B3%D8%AC%D8%A7%D8%AF%DB%8C&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text">Edwards, Owen (March 2010). "The Skeletons of Shanidar Cave". Smithsonian. Retrieved 17 October 2014.</span> </li> <li id="cite_note-Ralph_S._Solecki_2004_pp._3-21"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Ralph_S._Solecki_2004_pp._3_21-0">۲۱٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Ralph_S._Solecki_2004_pp._3_21-1">۲۱٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text">Ralph S. Solecki, Rose L. Solecki, and Anagnostis P. Agelarakis (2004). The Proto-Neolithic Cemetery in Shanidar Cave. Texas A&M University Press. pp. 3–5. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-58544-272-0" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-58544-272-0">978-1-58544-272-0</a>.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text">Carter, Robert A. and Philip, Graham Beyond the Ubaid: Transformation and Integration in the Late Prehistoric Societies of the Middle East (Studies in Ancient Oriental Civilization, Number 63) The Oriental Institute of the University of Chicago (2010) <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-885923-66-0" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-885923-66-0">978-1-885923-66-0</a> p.2, at <a rel="nofollow" class="external free" href="http://oi.uchicago.edu/research/pubs/catalog/saoc/saoc63.html">http://oi.uchicago.edu/research/pubs/catalog/saoc/saoc63.html</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131115070526/http://oi.uchicago.edu/research/pubs/catalog/saoc/saoc63.html">بایگانی‌شده</a> در ۱۵ نوامبر ۲۰۱۳ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>; "Radiometric data suggest that the whole Southern Mesopotamian Ubaid period, including Ubaid 0 and 5, is of immense duration, spanning nearly three millennia from about 6500 to 3800 B.C".</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text">Al-Gailani Werr, L. , 1988. Studies in the chronology and regional style of Old Babylonian Cylinder Seals. Bibliotheca Mesopotamica, Volume 23.</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text">Crawford 2004, p. 75</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text">Roux, Georges (1993), "Ancient Iraq" (Penguin)</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text">Deutscher, Guy (2007). Syntactic Change in Akkadian: The Evolution of Sentential Complementation. Oxford University Press US. pp. 20–21. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-19-953222-3" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-19-953222-3">978-0-19-953222-3</a>.</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text">Georges Roux - Ancient Iraq</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120104113121/http://www.umich.edu/~kelseydb/Excavation/Seleucia.html">"Seleucia on the Tigris"</a>. Umich.edu. 1927-12-29. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.umich.edu/~kelseydb/Excavation/Seleucia.html">the original</a> on 4 January 2012<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2011-06-19</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Seleucia+on+the+Tigris&rft.pub=Umich.edu&rft.date=1927-12-29&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.umich.edu%2F~kelseydb%2FExcavation%2FSeleucia.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text">Rollinger, Robert (2006). "The terms "Assyria" and "Syria" again" (PDF). Journal of Near Eastern Studies 65 (4): 284–287. doi:10.1086/511103.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/culture/charlottehigginsblog/2009/oct/13/hadrians-wall">When Syrians, Algerians and Iraqis patrolled Hadrian's Wall | Charlotte Higgins | Culture | The Guardian</a></span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070714185311/http://geography.about.com/library/weekly/aa011201a.htm">"Largest Cities Through History"</a>. Geography.about.com. 2011-04-06. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://geography.about.com/library/weekly/aa011201a.htm">the original</a> on 14 July 2007<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2011-06-19</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Largest+Cities+Through+History&rft.pub=Geography.about.com&rft.date=2011-04-06&rft_id=http%3A%2F%2Fgeography.about.com%2Flibrary%2Fweekly%2Faa011201a.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090815080358/http://www.acs.ucalgary.ca/applied_history/tutor/islam/learning/conclusion.html">"The Islamic World to 1600: The Arts, Learning, and Knowledge (Conclusion)"</a>. Acs.ucalgary.ca. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.acs.ucalgary.ca/applied_history/tutor/islam/learning/conclusion.html">the original</a> on 15 August 2009<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">24 April</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Islamic+World+to+1600%3A+The+Arts%2C+Learning%2C+and+Knowledge+%28Conclusion%29&rft.pub=Acs.ucalgary.ca&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.acs.ucalgary.ca%2Fapplied_history%2Ftutor%2Fislam%2Flearning%2Fconclusion.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080423014420/http://www.sfusd.k12.ca.us/schwww/sch618/Ibn_Battuta/Battuta%27s_Trip_Three.html">"Battuta's Travels: Part Three – Persia and Iraq"</a>. Sfusd.k12.ca.us. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sfusd.k12.ca.us/schwww/sch618/Ibn_Battuta/Battuta%27s_Trip_Three.html">the original</a> on 23 April 2008<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2010-04-21</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Battuta%27s+Travels%3A+Part+Three+%E2%80%93+Persia+and+Iraq&rft.pub=Sfusd.k12.ca.us&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sfusd.k12.ca.us%2Fschwww%2Fsch618%2FIbn_Battuta%2FBattuta%2527s_Trip_Three.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFFrazier2005" class="citation web cs1">Frazier, Ian (2005-04-25). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.newyorker.com/archive/2005/04/25/050425fa_fact4?currentPage=4">"Annals of history: Invaders: Destroying Baghdad"</a>. The New Yorker. p. 4<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2013-01-25</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Annals+of+history%3A+Invaders%3A+Destroying+Baghdad&rft.pages=4&rft.pub=The+New+Yorker&rft.date=2005-04-25&rft.aulast=Frazier&rft.aufirst=Ian&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.newyorker.com%2Farchive%2F2005%2F04%2F25%2F050425fa_fact4%3FcurrentPage%3D4&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.waterencyclopedia.com/Hy-La/Irrigation-Systems-Ancient.html">"Irrigation Systems, Ancient"</a>. Waterencyclopedia.com. 2009-01-11<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2010-04-21</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Irrigation+Systems%2C+Ancient&rft.pub=Waterencyclopedia.com&rft.date=2009-01-11&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.waterencyclopedia.com%2FHy-La%2FIrrigation-Systems-Ancient.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090721033845/http://www.ucalgary.ca/applied_history/tutor/islam/mongols/blackDeath.html">"The Islamic World to 1600: The Mongol Invasions (The Black Death)"</a>. The University of Calgary. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ucalgary.ca/applied_history/tutor/islam/mongols/blackDeath.html">the original</a> on 21 July 2009<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">24 April</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Islamic+World+to+1600%3A+The+Mongol+Invasions+%28The+Black+Death%29&rft.pub=The+University+of+Calgary&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ucalgary.ca%2Fapplied_history%2Ftutor%2Fislam%2Fmongols%2FblackDeath.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131211212757/http://old.nationalreview.com/interrogatory/kelly200509140843.asp">"Q&A with John Kelly on The Great Mortality on National Review Online"</a>. Nationalreview.com. 2005-09-14. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://old.nationalreview.com/interrogatory/kelly200509140843.asp">the original</a> on 11 December 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2009-03-23</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Q%26A+with+John+Kelly+on+The+Great+Mortality+on+National+Review+Online&rft.pub=Nationalreview.com&rft.date=2005-09-14&rft_id=http%3A%2F%2Fold.nationalreview.com%2Finterrogatory%2Fkelly200509140843.asp&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111005015216/http://asianhistory.about.com/od/profilesofasianleaders/p/TimurProf.htm">"Tamerlane – Timur the Lame Biography"</a>. Asianhistory.about.com. 2010-02-15. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://asianhistory.about.com/od/profilesofasianleaders/p/TimurProf.htm">the original</a> on 5 October 2011<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2010-04-21</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Tamerlane+%E2%80%93+Timur+the+Lame+Biography&rft.pub=Asianhistory.about.com&rft.date=2010-02-15&rft_id=http%3A%2F%2Fasianhistory.about.com%2Fod%2Fprofilesofasianleaders%2Fp%2FTimurProf.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190826085811/http://mertsahinoglu.com/research/14th-century-annihilation-of-iraq/">"14th century annihilation of Iraq"</a>. Mert Sahinoglu. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://mertsahinoglu.com/research/14th-century-annihilation-of-iraq">the original</a> on 26 August 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2011-06-19</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=14th+century+annihilation+of+Iraq&rft.pub=Mert+Sahinoglu&rft_id=http%3A%2F%2Fmertsahinoglu.com%2Fresearch%2F14th-century-annihilation-of-iraq&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text">Nestorians, or Ancient Church of the East at Encyclopædia Britannica</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://countrystudies.us/iraq/18.htm">"Iraq – The Ottoman Period, 1534–1918"</a>. Countrystudies.us<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2011-06-19</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Iraq+%E2%80%93+The+Ottoman+Period%2C+1534%E2%80%931918&rft.pub=Countrystudies.us&rft_id=http%3A%2F%2Fcountrystudies.us%2Firaq%2F18.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-bbs-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-bbs_42-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFReidar_Visser2005" class="citation book cs1">Reidar Visser (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=pCC4ffbOv_YC&pg=PA19"><i>Basra, the Failed Gulf State: Separatism And Nationalism in Southern Iraq</i></a>. LIT Verlag Münster. p. 19. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-3-8258-8799-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-3-8258-8799-5"><bdi>978-3-8258-8799-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Basra%2C+the+Failed+Gulf+State%3A+Separatism+And+Nationalism+in+Southern+Iraq&rft.pages=19&rft.pub=LIT+Verlag+M%C3%BCnster&rft.date=2005&rft.isbn=978-3-8258-8799-5&rft.au=Reidar+Visser&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DpCC4ffbOv_YC%26pg%3DPA19&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.valerieyule.com.au/poprus.htm">"Population crises and cycles in history A review of the book <i>Population Crises and Population cycles</i> by Claire Russell and W.M.S. Russell. ISBN 0-9504066-5-1"</a>. valerieyule.com.au.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Population+crises+and+cycles+in+history+A+review+of+the+book+Population+Crises+and+Population+cycles+by+Claire+Russell+and+W.M.S.+Russell.+ISBN+0-9504066-5-1&rft.pub=valerieyule.com.au&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.valerieyule.com.au%2Fpoprus.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.law.fsu.edu/library/collection/limitsinSeas/IBSo94.pdf">p.8</a><sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template"><span title="" style="white-space: nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87" title="ویکی‌پدیا:پیوندهای مرده">پیوند مرده</a></i>]</span></sup></sup></span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tampabay.com/news/perspective/the-englishwoman-who-created-modern-iraq/2185282">The Englishwoman who created modern Iraq</a></span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFTripp2002" class="citation book cs1">Tripp, Charles (2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=WR-Cnw1UCJEC"><i>A History of Iraq</i></a>. Cambridge University Press. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-521-52900-6" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-521-52900-6"><bdi>978-0-521-52900-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+History+of+Iraq&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2002&rft.isbn=978-0-521-52900-6&rft.aulast=Tripp&rft.aufirst=Charles&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DWR-Cnw1UCJEC&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWilson1998" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Jeremy_Wilson&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jeremy Wilson (صفحه وجود ندارد)">Wilson, Jeremy</a> (1998). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.co.uk/books?id=OsEhAQAAIAAJ&q=%22Lawrence+of+Arabia%22&dq=%22Lawrence+of+Arabia%22&hl=en&sa=X&ei=ruwjVeanJsfZaofAgeAG&ved=0CCAQ6AEwAA"><i>Lawrence of Arabia: The Authorised Biography of T. E. Lawrence</i></a>. Stroud: Sutton. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-7509-1877-2" title="ویژه:منابع کتاب/0-7509-1877-2"><bdi>0-7509-1877-2</bdi></a>. <q>The exploits of T.E. Lawrence as British liaison officer in the Arab Revolt, recounted in his work Seven Pillars of Wisdom, made him one of the most famous Englishmen of his generation. This biography explores his life and career including his correspondence with writers, artists and politicians.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Lawrence+of+Arabia%3A+The+Authorised+Biography+of+T.+E.+Lawrence&rft.place=Stroud&rft.pub=Sutton&rft.date=1998&rft.isbn=0-7509-1877-2&rft.aulast=Wilson&rft.aufirst=Jeremy&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.co.uk%2Fbooks%3Fid%3DOsEhAQAAIAAJ%26q%3D%2522Lawrence%2Bof%2BArabia%2522%26dq%3D%2522Lawrence%2Bof%2BArabia%2522%26hl%3Den%26sa%3DX%26ei%3DruwjVeanJsfZaofAgeAG%26ved%3D0CCAQ6AEwAA&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFLiam_AndersonGareth_Stansfield2005" class="citation book cs1">Liam Anderson; Gareth Stansfield (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=4JMHAI1C91gC&pg=PA6"><i>The Future of Iraq: Dictatorship, Democracy, Or Division?</i></a>. Palgrave Macmillan. p. 6. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-4039-7144-9" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-4039-7144-9"><bdi>978-1-4039-7144-9</bdi></a>. <q>Sunni control over the levels of power and the distribution of the spoils of office has had predictable consequences- a simmering resentment on the part of the Shi'a...</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Future+of+Iraq%3A+Dictatorship%2C+Democracy%2C+Or+Division%3F&rft.pages=6&rft.pub=Palgrave+Macmillan&rft.date=2005&rft.isbn=978-1-4039-7144-9&rft.au=Liam+Anderson&rft.au=Gareth+Stansfield&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D4JMHAI1C91gC%26pg%3DPA6&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span><sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template"><span title="" style="white-space: nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87" title="ویکی‌پدیا:پیوندهای مرده">پیوند مرده</a></i>]</span></sup></sup></span> </li> <li id="cite_note-zanj-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-zanj_49-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWilliams2009" class="citation news cs1">Williams, Timothy (2009-12-02). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nytimes.com/2009/12/03/world/middleeast/03basra.html?_r=0">"In Iraq's African Enclave, Color Is Plainly Seen"</a>. The New York Times.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=In+Iraq%E2%80%99s+African+Enclave%2C+Color+Is+Plainly+Seen&rft.date=2009-12-02&rft.aulast=Williams&rft.aufirst=Timothy&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nytimes.com%2F2009%2F12%2F03%2Fworld%2Fmiddleeast%2F03basra.html%3F_r%3D0&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text">Ongsotto et.al. <i>Asian History Module-based Learning Ii' 2003 Ed</i>. p69. <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://books.google.co.il/books?id=KE6f6Ni5lrsC&pg=PR7&lpg=PR7&dq=asian+history+module+based+learning&source=bl&ots=S7dsbT75jf&sig=IqWlp3Yj6vxv3SI0aTUTyBeqwZE&hl=iw&sa=X&ei=r3jjVLjZIsKrU9Kgg-gK&ved=0CCEQ6AEwAA#v=onepage&q=asian%20history%20module%20based%20learning&f=false">[۱]</a></span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text">Lyman, p.23</span> </li> <li id="cite_note-ReferenceA-52"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_52-0">۵۲٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_52-1">۵۲٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_52-2">۵۲٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text">روحانی، حسن: آشنایی با کشورهای اسلامی. جلد: ۱. نشر مشعر. تهران: ۱۳۸۸.</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHardy2005" class="citation news cs1">Hardy, Roger (2005-09-22). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4260420.stm">"The Iran-Iraq war: 25 years on"</a>. BBC News<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2011-06-19</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+Iran-Iraq+war%3A+25+years+on&rft.date=2005-09-22&rft.aulast=Hardy&rft.aufirst=Roger&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.bbc.co.uk%2F2%2Fhi%2Fmiddle_east%2F4260420.stm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text">Tyler, Patrick E. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nytimes.com/2002/08/18/world/officers-say-us-aided-iraq-in-war-despite-use-of-gas.html">Officers Say U.S. Aided Iraq in War Despite Use of Gas</a> <i>New York Times</i> August 18, 2002.</span> </li> <li id="cite_note-hrw.org-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-hrw.org_55-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.hrw.org/en/reports/2006/08/14/genocide-iraq-anfal-campaign-against-kurds">"The Anfal Campaign Against the Kurds A Middle East Watch Report"</a>. Human Rights Watch. 2006-08-14<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2013-01-25</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Anfal+Campaign+Against+the+Kurds+A+Middle+East+Watch+Report&rft.pub=Human+Rights+Watch&rft.date=2006-08-14&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hrw.org%2Fen%2Freports%2F2006%2F08%2F14%2Fgenocide-iraq-anfal-campaign-against-kurds&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBlack1993" class="citation book cs1">Black, George (July 1993) [1993]. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://hrw.org/reports/1993/iraqanfal/"><i>Genocide in Iraq: the Anfal campaign against the Kurds / Western Asia Watch</i></a>. New York • Washington • Los Angeles • London: Human Rights Watch. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/1-56432-108-8" title="ویژه:منابع کتاب/1-56432-108-8"><bdi>1-56432-108-8</bdi></a><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2007-02-10</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Genocide+in+Iraq%3A+the+Anfal+campaign+against+the+Kurds+%2F+Western+Asia+Watch&rft.place=New+York+%E2%80%A2+Washington+%E2%80%A2+Los+Angeles+%E2%80%A2+London&rft.pub=Human+Rights+Watch&rft.date=1993-07&rft.isbn=1-56432-108-8&rft.aulast=Black&rft.aufirst=George&rft_id=http%3A%2F%2Fhrw.org%2Freports%2F1993%2Firaqanfal%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHiltermann1994" class="citation book cs1">Hiltermann, Joost R. (February 1994) [1994]. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20061028211739/http://www.hrw.org/reports/1994/iraq/TEXT.htm"><i>Bureaucracy of repression: the Iraqi government in its own words / Western Asia Watch</i></a>. Human Rights Watch. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/1-56432-127-4" title="ویژه:منابع کتاب/1-56432-127-4"><bdi>1-56432-127-4</bdi></a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.hrw.org/reports/1994/iraq/TEXT.htm">the original</a> on 28 October 2006<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2007-02-10</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Bureaucracy+of+repression%3A+the+Iraqi+government+in+its+own+words+%2F+Western+Asia+Watch.&rft.pub=Human+Rights+Watch&rft.date=1994-02&rft.isbn=1-56432-127-4&rft.aulast=Hiltermann&rft.aufirst=Joost+R.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hrw.org%2Freports%2F1994%2Firaq%2FTEXT.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090101055802/http://www.institutkurde.org/en/afp/archives/070108093217.hrifbdh6.html">"Charges against Saddam dropped as genocide trial resumes"</a>. Agence France-Presse. January 8, 2007. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.institutkurde.org/en/afp/archives/070108093217.hrifbdh6.html">the original</a> on 1 January 2009<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 May</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Charges+against+Saddam+dropped+as+genocide+trial+resumes&rft.pub=Agence+France-Presse&rft.date=2007-01-08&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.institutkurde.org%2Fen%2Fafp%2Farchives%2F070108093217.hrifbdh6.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHiltermann2007" class="citation book cs1">Hiltermann, J. R. (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=5JGldonhk6wC&pg=PA134"><i>A poisonous affair: America, Iraq, and the gassing of Halabja</i></a>. Cambridge University Press. pp. 134–135. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-521-87686-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-521-87686-5"><bdi>978-0-521-87686-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+poisonous+affair%3A+America%2C+Iraq%2C+and+the+gassing+of+Halabja&rft.pages=134-135&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2007&rft.isbn=978-0-521-87686-5&rft.aulast=Hiltermann&rft.aufirst=J.+R.&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D5JGldonhk6wC%26pg%3DPA134&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Crusade-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Crusade_60-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRick_Atkinson1993" class="citation book cs1">Rick Atkinson (1993). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=TVVwADcYOcgC&pg=PA284"><i>Crusade: The Untold Story of the Persian Gulf War</i></a>. Houghton Mifflin Harcourt. pp. 284–285. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-395-71083-8" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-395-71083-8"><bdi>978-0-395-71083-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Crusade%3A+The+Untold+Story+of+the+Persian+Gulf+War&rft.pages=284-285&rft.pub=Houghton+Mifflin+Harcourt&rft.date=1993&rft.isbn=978-0-395-71083-8&rft.au=Rick+Atkinson&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DTVVwADcYOcgC%26pg%3DPA284&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Arbuthnot-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Arbuthnot_61-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110716220215/http://www.uruknet.de/?p=m30603&hd=&size=1&l=e">"The Ameriya Shelter – St. Valentine's Day Massacre"</a>. Uruknet.de. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.uruknet.de/?p=m30603&hd=&size=1&l=e">the original</a> on 16 July 2011<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2011-06-19</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Ameriya+Shelter+%E2%80%93+St.+Valentine%27s+Day+Massacre&rft.pub=Uruknet.de&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.uruknet.de%2F%3Fp%3Dm30603%26hd%3D%26size%3D1%26l%3De&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-CSM2002-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CSM2002_62-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.csmonitor.com/2002/1022/p01s01-wosc.htm">"<span class="cs1-kern-left"></span>'Smarter' bombs still hit civilians"</a>. Csmonitor.com. 2002-10-22<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2011-06-19</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%27Smarter%27+bombs+still+hit+civilians&rft.pub=Csmonitor.com&rft.date=2002-10-22&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.csmonitor.com%2F2002%2F1022%2Fp01s01-wosc.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFIan_Black2007" class="citation news cs1">Ian Black (2007-08-22). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.guardian.co.uk/world/2007/aug/22/iraq.ianblack">"<span class="cs1-kern-left"></span>'Chemical Ali' on trial for brutal crushing of Shia uprising"</a>. London: The Guardian<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2011-06-19</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%27Chemical+Ali%27+on+trial+for+brutal+crushing+of+Shia+uprising&rft.date=2007-08-22&rft.au=Ian+Black&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.guardian.co.uk%2Fworld%2F2007%2Faug%2F22%2Firaq.ianblack&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090806193122/http://www.unicef.org/newsline/99pr29.htm">"Iraq surveys show 'humanitarian emergency'<span class="cs1-kern-right"></span>"</a>. 12 August 1999. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.unicef.org/newsline/99pr29.htm">the original</a> on 6 August 2009<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">29 November</span> 2009</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Iraq+surveys+show+%27humanitarian+emergency%27&rft.date=1999-08-12&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.unicef.org%2Fnewsline%2F99pr29.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Spagat-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Spagat_65-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSpagat2010" class="citation journal cs1">Spagat, Michael (8 July 2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180711190050/http://personal.rhul.ac.uk/uhte/014/Truth%20and%20Death.pdf">"Truth and death in Iraq under sanctions"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <i>Significance</i>. <b>7</b> (3): 116–120. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111%2Fj.1740-9713.2010.00437.x">10.1111/j.1740-9713.2010.00437.x</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://personal.rhul.ac.uk/uhte/014/Truth%20and%20Death.pdf">the original</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 11 July 2018<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 May</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Significance&rft.atitle=Truth+and+death+in+Iraq+under+sanctions&rft.volume=7&rft.issue=3&rft.pages=116-120&rft.date=2010-07-08&rft_id=info%3Adoi%2F10.1111%2Fj.1740-9713.2010.00437.x&rft.aulast=Spagat&rft.aufirst=Michael&rft_id=http%3A%2F%2Fpersonal.rhul.ac.uk%2Fuhte%2F014%2FTruth%2520and%2520Death.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRubin2001" class="citation journal cs1"><a href="/w/index.php?title=Michael_Rubin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Michael Rubin (صفحه وجود ندارد)">Rubin, Michael</a> (December 2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121028003924/http://www.iraqwatch.org/perspectives/meria-rubin-sanctions-1201.htm">"Sanctions on Iraq: A Valid Anti-American Grievance?"</a>. <b>5</b> (4). <a href="/w/index.php?title=Middle_East_Review_of_International_Affairs&action=edit&redlink=1" class="new" title="Middle East Review of International Affairs (صفحه وجود ندارد)">Middle East Review of International Affairs</a>: 100–115. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iraqwatch.org/perspectives/meria-rubin-sanctions-1201.htm">the original</a> on 28 October 2012<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 May</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Sanctions+on+Iraq%3A+A+Valid+Anti-American+Grievance%3F&rft.volume=5&rft.issue=4&rft.pages=100-115&rft.date=2001-12&rft.aulast=Rubin&rft.aufirst=Michael&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.iraqwatch.org%2Fperspectives%2Fmeria-rubin-sanctions-1201.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span> <span class="cs1-hidden-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: </span><span class="cs1-hidden-error citation-comment">Cite journal requires <code class="cs1-code">|journal=</code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#missing_periodical" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-67">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100305071446/http://www.factcheck.org/bushs_16_words_on_iraq_uranium.html">"Bush's "16 Words" on Iraq & Uranium: He May Have Been Wrong But He Wasn't Lying"</a>. FactCheck.org. July 26, 2004. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.factcheck.org/bushs_16_words_on_iraq_uranium.html">the original</a> on 5 March 2010<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 May</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Bush%27s+%2216+Words%22+on+Iraq+%26+Uranium%3A+He+May+Have+Been+Wrong+But+He+Wasn%27t+Lying&rft.pub=FactCheck.org&rft.date=2004-07-26&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.factcheck.org%2Fbushs_16_words_on_iraq_uranium.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBorger2004" class="citation news cs1">Borger, Julian (2004-10-07). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.guardian.co.uk/world/2004/oct/07/usa.iraq1">"There were no weapons of mass destruction in Iraq"</a>. <i><a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86_(%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%87)" title="گاردین (وبگاه)">guardian.co.uk</a></i>. London: <a href="/w/index.php?title=Guardian_Media_Group&action=edit&redlink=1" class="new" title="Guardian Media Group (صفحه وجود ندارد)">Guardian Media Group</a><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2008-04-28</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=guardian.co.uk&rft.atitle=There+were+no+weapons+of+mass+destruction+in+Iraq&rft.date=2004-10-07&rft.aulast=Borger&rft.aufirst=Julian&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.guardian.co.uk%2Fworld%2F2004%2Foct%2F07%2Fusa.iraq1&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-21829269">"John Simpson: 'The Iraq memories I can't rid myself of'<span class="cs1-kern-right"></span>"</a>. BBC News. 2013-03-19<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">19 March</span> 2013</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=John+Simpson%3A+%27The+Iraq+memories+I+can%27t+rid+myself+of%27&rft.date=2013-03-19&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.co.uk%2Fnews%2Fworld-middle-east-21829269&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFPfiffner2010" class="citation journal cs1">Pfiffner, James (February 2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://pfiffner.gmu.edu/files/pdfs/Articles/CPA%20Orders,%20Iraq%20PDF.pdf">"US Blunders in Iraq: De-Baathification and Disbanding the Army"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <i>Intelligence and National Security</i>. <b>25</b> (1): 76–85. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1080%2F02684521003588120">10.1080/02684521003588120</a><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">16 December</span> 2013</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Intelligence+and+National+Security&rft.atitle=US+Blunders+in+Iraq%3A+De-Baathification+and+Disbanding+the+Army&rft.volume=25&rft.issue=1&rft.pages=76-85&rft.date=2010-02&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F02684521003588120&rft.aulast=Pfiffner&rft.aufirst=James&rft_id=http%3A%2F%2Fpfiffner.gmu.edu%2Ffiles%2Fpdfs%2FArticles%2FCPA%2520Orders%2C%2520Iraq%2520PDF.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGordon2008" class="citation news cs1">Gordon, Michael R. (2008-03-17). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nytimes.com/2008/03/17/world/middleeast/17bremer.html?pagewanted=all">"Fateful Choice on Iraq Army Bypassed Debate"</a>. New York Times.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Fateful+Choice+on+Iraq+Army+Bypassed+Debate&rft.date=2008-03-17&rft.aulast=Gordon&rft.aufirst=Michael+R.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nytimes.com%2F2008%2F03%2F17%2Fworld%2Fmiddleeast%2F17bremer.html%3Fpagewanted%3Dall&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.economist.com/node/21528299">"Can the joy last?"</a>. <i>The Economist</i>. 2011-09-03.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Economist&rft.atitle=Can+the+joy+last%3F&rft.date=2011-09-03&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.economist.com%2Fnode%2F21528299&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-cnn.com-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-cnn.com_73-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cnn.com/2006/WORLD/meast/07/24/iraq.main/index.html">"U.S. cracks down on Iraq death squads"</a>. CNN. 24 July 2006.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=U.S.+cracks+down+on+Iraq+death+squads&rft.date=2006-07-24&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cnn.com%2F2006%2FWORLD%2Fmeast%2F07%2F24%2Firaq.main%2Findex.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-mehdi-74"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-mehdi_74-0">۷۴٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-mehdi_74-1">۷۴٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFJackson2007" class="citation news cs1">Jackson, Patrick (2007-05-30). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/3604393.stm">"Who are Iraq's Mehdi Army?"</a>. BBC News<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2013-03-04</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Who+are+Iraq%27s+Mehdi+Army%3F&rft.date=2007-05-30&rft.aulast=Jackson&rft.aufirst=Patrick&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.bbc.co.uk%2F2%2Fhi%2Fmiddle_east%2F3604393.stm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.csmonitor.com/2006/0320/p09s01-coop.html">"Al Qaeda's hand in tipping Iraq toward civil war"</a>. <i>Christian Science Monitor / Al-Quds Al-Arabi</i>. 2006-03-20.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Christian+Science+Monitor+%2F+Al-Quds+Al-Arabi&rft.atitle=Al+Qaeda%27s+hand+in+tipping+Iraq+toward+civil+war&rft.date=2006-03-20&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.csmonitor.com%2F2006%2F0320%2Fp09s01-coop.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a></span> <span class="reference-text">Thomas Ricks (2006) <i>Fiasco</i>: 414</span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/6219861.stm">"Saddam death 'ends dark chapter'<span class="cs1-kern-right"></span>"</a>. BBC News. 2006-12-30<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2007-08-18</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Saddam+death+%27ends+dark+chapter%27&rft.date=2006-12-30&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.bbc.co.uk%2F2%2Fhi%2Fmiddle_east%2F6219861.stm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601087&sid=adlWxYxfI4bE">"Saddam Hussein's Two Co-Defendants Hanged in Iraq"</a>. <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A8%D8%B1%DA%AF_%D8%A7%D9%84._%D9%BE%DB%8C." class="mw-redirect" title="بلومبرگ ال. پی.">Bloomberg L.P.</a> 2007-01-15<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2007-08-18</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Saddam+Hussein%27s+Two+Co-Defendants+Hanged+in+Iraq&rft.date=2007-01-15&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bloomberg.com%2Fapps%2Fnews%3Fpid%3D20601087%26sid%3DadlWxYxfI4bE&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFQassim_Abdul-Zahra2007" class="citation web cs1">Qassim Abdul-Zahra (2007-03-20). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070323194534/http://abcnews.go.com/International/wireStory?id=2965027">"Saddam's Former Deputy Hanged in Iraq"</a>. Abcnews.go.com. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://abcnews.go.com/International/wireStory?id=2965027">the original</a> on 23 March 2007<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2009-03-23</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Saddam%27s+Former+Deputy+Hanged+in+Iraq&rft.pub=Abcnews.go.com&rft.date=2007-03-20&rft.au=Qassim+Abdul-Zahra&rft_id=http%3A%2F%2Fabcnews.go.com%2FInternational%2FwireStory%3Fid%3D2965027&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFFerguson2007" class="citation web cs1">Ferguson, Barbara (11 September 2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.arabnews.com/?page=4&section=0&article=101078&d=11&m=9&y=2007">"Petraeus Says Iraq Troop Surge Working"</a>. <i>Arab News</i><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">26 December</span> 2009</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Arab+News&rft.atitle=Petraeus+Says+Iraq+Troop+Surge+Working&rft.date=2007-09-11&rft.aulast=Ferguson&rft.aufirst=Barbara&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.arabnews.com%2F%3Fpage%3D4%26section%3D0%26article%3D101078%26d%3D11%26m%3D9%26y%3D2007&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.foxnews.com/story/0,2933,271210,00.html">Iraq Bill Demands U.S. Troop Withdraw</a> Associated Press, <i><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%DA%A9%D8%B3_%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B2" title="فاکس نیوز">Fox News</a></i>, 10 May 2007</span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a></span> <span class="reference-text">BBC NEWS 21 February 2007, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/politics/6380933.stm"><i>Blair announces Iraq troops cut</i></a></span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_(%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87_%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DB%8C)" title="الجزیره (شبکه خبری)">Al Jazeera</a> ENGLISH, 21 February 2007, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://english.aljazeera.net/NR/exeres/70F3CDDC-B326-45FC-9A2F-85F9E74FBF8C.htm">Blair announces Iraq troop pullout</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080618235942/http://english.aljazeera.net/NR/exeres/70F3CDDC-B326-45FC-9A2F-85F9E74FBF8C.htm">بایگانی‌شده</a> در ۱۸ ژوئن ۲۰۰۸ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></span> </li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-84">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/8125547.stm">"US soldiers leave Iraq's cities"</a>. <i>BBC</i>. 2009-06-30<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2009-06-30</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=BBC&rft.atitle=US+soldiers+leave+Iraq%27s+cities&rft.date=2009-06-30&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.bbc.co.uk%2F2%2Fhi%2Fmiddle_east%2F8125547.stm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-cnn-dec11-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-cnn-dec11_85-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBasu2011" class="citation news cs1">Basu, Moni (2011-12-18). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://edition.cnn.com/2011/12/17/world/meast/iraq-troops-leave/index.html">"Deadly Iraq war ends with exit of last U.S. troops"</a>. <i>CNN.com</i><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">18 December</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=CNN.com&rft.atitle=Deadly+Iraq+war+ends+with+exit+of+last+U.S.+troops&rft.date=2011-12-18&rft.aulast=Basu&rft.aufirst=Moni&rft_id=http%3A%2F%2Fedition.cnn.com%2F2011%2F12%2F17%2Fworld%2Fmeast%2Firaq-troops-leave%2Findex.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-The_Associated_Press_and_Yahoo.com-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-The_Associated_Press_and_Yahoo.com_86-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.msnbc.msn.com/id/32955876/ns/world_news-mideast_n_africa/t/after-years-war-iraqis-hit-frenzy-crime/#.UOs2ZbaqTMg">"After years of war, Iraqis hit by frenzy of crime"</a>. Associated Press.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=After+years+of+war%2C+Iraqis+hit+by+frenzy+of+crime&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.msnbc.msn.com%2Fid%2F32955876%2Fns%2Fworld_news-mideast_n_africa%2Ft%2Fafter-years-war-iraqis-hit-frenzy-crime%2F%23.UOs2ZbaqTMg&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-87">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.foxnews.com/politics/2009/05/09/violence-grows-iraq-american-troops-withdraw/">"Violence Grows in Iraq as American troops withdraw"</a>. FOX. 2009-05-09.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Violence+Grows+in+Iraq+as+American+troops+withdraw&rft.date=2009-05-09&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.foxnews.com%2Fpolitics%2F2009%2F05%2F09%2Fviolence-grows-iraq-american-troops-withdraw%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-88">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130208083627/http://www.reuters.com/article/2009/11/30/us-iraq-toll-idUSTRE5AT3ZE20091130">"Iraqi civilian deaths drop to lowest level of war"</a>. Reuters. 2009-11-30. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.reuters.com/article/2009/11/30/us-iraq-toll-idUSTRE5AT3ZE20091130">the original</a> on 8 February 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 May</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Iraqi+civilian+deaths+drop+to+lowest+level+of+war&rft.date=2009-11-30&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.reuters.com%2Farticle%2F2009%2F11%2F30%2Fus-iraq-toll-idUSTRE5AT3ZE20091130&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-89">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSly2011" class="citation news cs1">Sly, Liz (12 February 2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2011/02/12/AR2011021202100.html">"Egyptian revolution sparks protest movement in democratic Iraq"</a>. <i>The Washington Post</i><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">12 February</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Washington+Post&rft.atitle=Egyptian+revolution+sparks+protest+movement+in+democratic+Iraq&rft.date=2011-02-12&rft.aulast=Sly&rft.aufirst=Liz&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.washingtonpost.com%2Fwp-dyn%2Fcontent%2Farticle%2F2011%2F02%2F12%2FAR2011021202100.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Kurd-Shiite-Sunni-Split-90"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Kurd-Shiite-Sunni-Split_90-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSalem2012" class="citation web cs1">Salem, Paul (29 November 2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130619200757/http://middleeastvoices.voanews.com/2012/11/insight-iraqs-tensions-heightened-by-syria-conflict-96791/">"INSIGHT: Iraq's Tensions Heightened by Syria Conflict"</a>. Middle East Voices (<a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="صدای آمریکا">Voice of America</a>). Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://middleeastvoices.voanews.com/2012/11/insight-iraqs-tensions-heightened-by-syria-conflict-96791/">the original</a> on 19 June 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">3 November</span> 2012</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=INSIGHT%3A+Iraq%E2%80%99s+Tensions+Heightened+by+Syria+Conflict&rft.pub=Middle+East+Voices+%28Voice+of+America%29&rft.date=2012-11-29&rft.aulast=Salem&rft.aufirst=Paul&rft_id=http%3A%2F%2Fmiddleeastvoices.voanews.com%2F2012%2F11%2Finsight-iraqs-tensions-heightened-by-syria-conflict-96791%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-91"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-91">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-20860647">"Iraq Sunni protests in Anbar against Nouri al-Maliki"</a>. BBC News. 28 December 2012<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">22 March</span> 2013</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Iraq+Sunni+protests+in+Anbar+against+Nouri+al-Maliki&rft.date=2012-12-28&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.co.uk%2Fnews%2Fworld-middle-east-20860647&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-92">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-20887739">"Protests engulf west Iraq as Anbar rises against Maliki"</a>. BBC News. 2 January 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">22 March</span> 2013</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Protests+engulf+west+Iraq+as+Anbar+rises+against+Maliki&rft.date=2013-01-02&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.co.uk%2Fnews%2Fworld-middle-east-20887739&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-latimes2701-93"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-latimes2701_93-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.foxnews.com/world/2012/01/27/car-bombing-kills-26-in-baghdad/?utm_source=feedburner&utm_medium=feed&utm_campaign=Feed:+foxnews/world+(Internal+-+World+Latest+-+Text)">"Suicide bomber kills 32 at Baghdad funeral march"</a>. Fox News. Associated Press. 27 January 2012<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">22 April</span> 2012</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Suicide+bomber+kills+32+at+Baghdad+funeral+march&rft.date=2012-01-27&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.foxnews.com%2Fworld%2F2012%2F01%2F27%2Fcar-bombing-kills-26-in-baghdad%2F%3Futm_source%3Dfeedburner%26utm_medium%3Dfeed%26utm_campaign%3DFeed%3A%2Bfoxnews%2Fworld%2B%28Internal%2B-%2BWorld%2BLatest%2B-%2BText%29&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-94">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/news/world-middle-east-27897648">"Iraq crisis: Battle grips vital Baiji oil refinery"</a>. BBC<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">18 June</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Iraq+crisis%3A+Battle+grips+vital+Baiji+oil+refinery&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fnews%2Fworld-middle-east-27897648&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-guar11-8-14-95"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-guar11-8-14_95-0">۹۵٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-guar11-8-14_95-1">۹۵٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSpencer_Ackerman_and_agencies2014" class="citation web cs1">Spencer Ackerman and agencies (11 August 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/world/2014/aug/11/us-iraqi-maliki-accuses-president">"Kerry slaps down Maliki after he accuses Iraqi president of violating constitution"</a>. The Guardian<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">15 November</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Kerry+slaps+down+Maliki+after+he+accuses+Iraqi+president+of+violating+constitution&rft.pub=The+Guardian&rft.date=2014-08-11&rft.au=Spencer+Ackerman+and+agencies&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.theguardian.com%2Fworld%2F2014%2Faug%2F11%2Fus-iraqi-maliki-accuses-president&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-96"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-96">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSalama2014" class="citation web cs1">Salama, Vivian (13 August 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140813212654/http://www.stripes.com/tensions-high-in-iraq-as-support-for-new-pm-grows-1.297997">"Tensions high in Iraq as support for new PM grows"</a>. Stripes. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.stripes.com/tensions-high-in-iraq-as-support-for-new-pm-grows-1.297997">the original</a> on 13 August 2014<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">15 November</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Tensions+high+in+Iraq+as+support+for+new+PM+grows&rft.pub=Stripes&rft.date=2014-08-13&rft.aulast=Salama&rft.aufirst=Vivian&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.stripes.com%2Ftensions-high-in-iraq-as-support-for-new-pm-grows-1.297997&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-97"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-97">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.thetimes.co.uk/tto/news/world/middleeast/iraq/article4177222.ece">"White House hails al-Maliki departure as 'major step forward'<span class="cs1-kern-right"></span>"</a>. The Times. 15 August 2014<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">15 November</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=White+House+hails+al-Maliki+departure+as+%E2%80%98major+step+forward%E2%80%99&rft.pub=The+Times&rft.date=2014-08-15&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.thetimes.co.uk%2Ftto%2Fnews%2Fworld%2Fmiddleeast%2Firaq%2Farticle4177222.ece&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-98"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-98">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.foxnews.com/world/2014/08/15/iraq-al-maliki-backs-new-prime-minister/">"Iraq's new prime minister-designate vows to fight corruption, terrorism"</a>. Fox News<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2014-08-18</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Iraq%27s+new+prime+minister-designate+vows+to+fight+corruption%2C+terrorism&rft.pub=Fox+News&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.foxnews.com%2Fworld%2F2014%2F08%2F15%2Firaq-al-maliki-backs-new-prime-minister%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-99"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-99">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.iraq-archive.com/158916081585-1571160415711593160415751605-160815751604158815931575158515751578-15751604159315851575160216101577.html">https://www.iraq-archive.com/158916081585-1571160415711593160415751605-160815751604158815931575158515751578-15751604159315851575160216101577.html</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181010174550/https://www.iraq-archive.com/158916081585-1571160415711593160415751605-160815751604158815931575158515751578-15751604159315851575160216101577.html">بایگانی‌شده</a> در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۸ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> |ارشیف العراق المصور</span> </li> <li id="cite_note-bbc-gpi-100"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-bbc-gpi_100-0">۱۰۰٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-bbc-gpi_100-1">۱۰۰٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-bbc-gpi_100-2">۱۰۰٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-11730332">"Guide to political groups in Iraq"</a>. BBC News. 11 November 2010.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Guide+to+political+groups+in+Iraq&rft.date=2010-11-11&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.co.uk%2Fnews%2Fworld-middle-east-11730332&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-101"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-101">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100628005435/http://www.fundforpeace.org/web/index.php?option=com_content&task=view&id=452&Itemid=908">"Failed States Index Scores 2010"</a>. <i>fundforpeace.org</i>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fundforpeace.org/web/index.php?option=com_content&task=view&id=452&Itemid=908">the original</a> on 28 June 2010<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">20 May</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=fundforpeace.org&rft.atitle=Failed+States+Index+Scores+2010&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.fundforpeace.org%2Fweb%2Findex.php%3Foption%3Dcom_content%26task%3Dview%26id%3D452%26Itemid%3D908&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-102"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-102">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.foreignpolicy.com/articles/2010/06/21/2010_failed_states_index_interactive_map_and_rankings">"The Failed States Index 2010"</a>. <i>fundforpeace.org</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=fundforpeace.org&rft.atitle=The+Failed+States+Index+2010&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.foreignpolicy.com%2Farticles%2F2010%2F06%2F21%2F2010_failed_states_index_interactive_map_and_rankings&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-fh13-103"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-fh13_103-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.freedomhouse.org/sites/default/files/FIW%202013%20Booklet%20-%20for%20Web.pdf">"Freedom in the World 2013"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. Freedom House. 2013. p. 21.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Freedom+in+the+World+2013&rft.pages=21&rft.pub=Freedom+House&rft.date=2013&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.freedomhouse.org%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2FFIW%25202013%2520Booklet%2520-%2520for%2520Web.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-104"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-104">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150206052056/http://ffp.statesindex.org/rankings-2013-sortable">"The Failed States Index 2013"</a>. <i>fundforpeace.org</i>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ffp.statesindex.org/rankings-2013-sortable">the original</a> on 6 February 2015<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">20 May</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=fundforpeace.org&rft.atitle=The+Failed+States+Index+2013&rft_id=http%3A%2F%2Fffp.statesindex.org%2Frankings-2013-sortable&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-NewPM-105"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-NewPM_105-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.huffingtonpost.com/2014/08/12/iraq-maliki-isolated_n_5671154.html">"Iraq's Incumbent PM Nouri Al-Maliki Grows More Isolated As He Clings To Power"</a>. Huffington Post. 13 August 2014<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 August</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Iraq%27s+Incumbent+PM+Nouri+Al-Maliki+Grows+More+Isolated+As+He+Clings+To+Power&rft.date=2014-08-13&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.huffingtonpost.com%2F2014%2F08%2F12%2Firaq-maliki-isolated_n_5671154.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-106"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-106">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWagner,_Thomas2005" class="citation web cs1">Wagner, Thomas (2005-10-25). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060218133809/http://abcnews.go.com/International/wireStory?id=1248677">"Iraq's Constitution Adopted by Voters"</a>. ABC News. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://abcnews.go.com/International/wireStory?id=1248677">the original</a> on 18 February 2006<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2013-01-25</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Iraq%27s+Constitution+Adopted+by+Voters&rft.pub=ABC+News&rft.date=2005-10-25&rft.au=Wagner%2C+Thomas&rft_id=http%3A%2F%2Fabcnews.go.com%2FInternational%2FwireStory%3Fid%3D1248677&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-107"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-107">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150714055355/http://apps.americanbar.org/rol/publications/iraq_personal_status_law_1959_english_translation.pdf">"Iraq Personal Status Law of 1959 (ABA Translation)"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. American Bar Association. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://apps.americanbar.org/rol/publications/iraq_personal_status_law_1959_english_translation.pdf">the original</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 14 July 2015<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">20 May</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Iraq+Personal+Status+Law+of+1959+%28ABA+Translation%29&rft.pub=American+Bar+Association&rft_id=http%3A%2F%2Fapps.americanbar.org%2Frol%2Fpublications%2Firaq_personal_status_law_1959_english_translation.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-unesco1-108"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-unesco1_108-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.unesco.org/new/fileadmin/MULTIMEDIA/HQ/SHS/pdf/Women_in_Personal_Status_Laws.pdf">"Women In Personal Status Laws: Iraq, Jordan, Lebanon, Palestine, Syria"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <i>SHS Papers in Women’s Studies/ Gender Research, No. 4</i>. UNESCO. July 2005.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=SHS+Papers+in+Women%E2%80%99s+Studies%2F+Gender+Research%2C+No.+4&rft.atitle=Women+In+Personal+Status+Laws%3A+Iraq%2C+Jordan%2C+Lebanon%2C+Palestine%2C+Syria&rft.date=2005-07&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.unesco.org%2Fnew%2Ffileadmin%2FMULTIMEDIA%2FHQ%2FSHS%2Fpdf%2FWomen_in_Personal_Status_Laws.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-109"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-109">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.law.emory.edu/ifl/legal/iraq.htm">"Iraq, Republic of"</a>. Law.emory.edu. 1983-03-16<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2013-02-18</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Iraq%2C+Republic+of&rft.pub=Law.emory.edu&rft.date=1983-03-16&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.law.emory.edu%2Fifl%2Flegal%2Firaq.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-110"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-110">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFFox,_Jonathan2008" class="citation book cs1">Fox, Jonathan (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=rE0NcgxNaKEC&pg=PA238"><i>A World Survey of Religion and the State</i></a>. Cambridge University Press. p. 238. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-139-47259-3" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-139-47259-3"><bdi>978-1-139-47259-3</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+World+Survey+of+Religion+and+the+State&rft.pages=238&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2008&rft.isbn=978-1-139-47259-3&rft.au=Fox%2C+Jonathan&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DrE0NcgxNaKEC%26pg%3DPA238&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-111"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-111">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130530225211/http://www.islamopediaonline.org/country-profile/iraq/islam-and-legal-system/religion-law-and-iraq’s-personal-status-code">"Religion, Law, and Iraq's Personal Status Code"</a>. Islamopedia Online. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.islamopediaonline.org/country-profile/iraq/islam-and-legal-system/religion-law-and-iraq’s-personal-status-code">the original</a> on 30 May 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">20 May</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Religion%2C+Law%2C+and+Iraq%E2%80%99s+Personal+Status+Code&rft.pub=Islamopedia+Online&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.islamopediaonline.org%2Fcountry-profile%2Firaq%2Fislam-and-legal-system%2Freligion-law-and-iraq%E2%80%99s-personal-status-code&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-112"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-112">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nbcnews.com/id/4276149/#.USXa9xmqTMg">"Bremer will reject Islam as source for law"</a>. NBC News<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 February</span> 2013</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Bremer+will+reject+Islam+as+source+for+law&rft.pub=NBC+News&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nbcnews.com%2Fid%2F4276149%2F%23.USXa9xmqTMg&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-113"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-113">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.aljazeera.com/archive/2004/02/20084916951281437.html">"Shia fume over Bremer sharia threat"</a>. Al Jazeera English<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 February</span> 2013</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Shia+fume+over+Bremer+sharia+threat&rft.pub=Al+Jazeera+English&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.aljazeera.com%2Farchive%2F2004%2F02%2F20084916951281437.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-114"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-114">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCarrollBorger2005" class="citation news cs1">Carroll, Rory; Borger, Julian (2005-08-22). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.guardian.co.uk/world/2005/aug/22/iraq.rorycarroll">"US relents on Islamic law to reach Iraq deal"</a>. London: The Guardian, 21 August 2005.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=US+relents+on+Islamic+law+to+reach+Iraq+deal&rft.date=2005-08-22&rft.aulast=Carroll&rft.aufirst=Rory&rft.au=Borger%2C+Julian&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.guardian.co.uk%2Fworld%2F2005%2Faug%2F22%2Firaq.rorycarroll&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-115"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-115">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://home.comcast.net/~djyae/site/?/page/Iraq_Order_of_Battle/">"Annex H 2010 Updates"</a>. Home.comcast.net. January 2010.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Annex+H+2010+Updates&rft.pub=Home.comcast.net&rft.date=2010-01&rft_id=http%3A%2F%2Fhome.comcast.net%2F~djyae%2Fsite%2F%3F%2Fpage%2FIraq_Order_of_Battle%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-ltcolswanson-040308-116"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ltcolswanson-040308_116-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Swanson, Daniel M. (April 3, 2008) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.defenselink.mil/dodcmsshare/BloggerAssets/2008-04/04030817225620080403_LtColSwanson_transcript.pdf">Coalition team assists in building combat force</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20091123014704/http://www.defenselink.mil/dodcmsshare/BloggerAssets/2008-04/04030817225620080403_LtColSwanson_transcript.pdf">بایگانی‌شده</a> در ۲۳ نوامبر ۲۰۰۹ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>, U.S. Department of Defense.</span> </li> <li id="cite_note-The_New_Iraqi_Security_Forces-117"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-The_New_Iraqi_Security_Forces_117-0">۱۱۷٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-The_New_Iraqi_Security_Forces_117-1">۱۱۷٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-The_New_Iraqi_Security_Forces_117-2">۱۱۷٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060718161447/http://www.mnf-iraq.com/index.php?option=com_content&task=view&id=20&Itemid=11">"The New Iraqi Security Forces"</a>. Web.archive.org. 2006-04-20. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mnf-iraq.com/index.php?option=com_content&task=view&id=20&Itemid=11">the original</a> on 18 July 2006<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2013-01-25</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+New+Iraqi+Security+Forces&rft.pub=Web.archive.org&rft.date=2006-04-20&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mnf-iraq.com%2Findex.php%3Foption%3Dcom_content%26task%3Dview%26id%3D20%26Itemid%3D11&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-118"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-118">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMagee,_Thomas_M.2008" class="citation journal cs1">Magee, Thomas M. (July–August 2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160303170658/http://www.almc.army.mil/alog/issues/JulAug08/foster_iraqi_logsuccess.html">"Fostering Iraqi Army Logistics Success"</a>. <i>Army Logistician</i>. <b>40</b> (4). Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.almc.army.mil/alog/issues/JulAug08/foster_iraqi_logsuccess.html">the original</a> on 3 March 2016<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">20 May</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Army+Logistician&rft.atitle=Fostering+Iraqi+Army+Logistics+Success&rft.volume=40&rft.issue=4&rft.date=2008-07%2F2008-08&rft.au=Magee%2C+Thomas+M.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.almc.army.mil%2Falog%2Fissues%2FJulAug08%2Ffoster_iraqi_logsuccess.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-WSR070321-119"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-WSR070321_119-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://2001-2009.state.gov/documents/organization/82192.pdf">"Iraq Weekly Status Report March 21, 2007"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. Bureau of Near Eastern Affairs US Department of State.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Iraq+Weekly+Status+Report+March+21%2C+2007&rft.pub=Bureau+of+Near+Eastern+Affairs+US+Department+of+State&rft_id=http%3A%2F%2F2001-2009.state.gov%2Fdocuments%2Forganization%2F82192.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-120"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-120">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090825022056/http://georgewbush-whitehouse.archives.gov/infocus/iraq/SE_SOFA.pdf">"US-Iraq SOFA"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://georgewbush-whitehouse.archives.gov/infocus/iraq/SE_SOFA.pdf">the original</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 25 August 2009<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2008-12-18</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=US-Iraq+SOFA&rft_id=http%3A%2F%2Fgeorgewbush-whitehouse.archives.gov%2Finfocus%2Firaq%2FSE_SOFA.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-121"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-121">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100414161624/http://georgewbush-whitehouse.archives.gov/infocus/iraq/SE_SFA.pdf">"Strategic Framework Agreement"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. p. 8. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://georgewbush-whitehouse.archives.gov/infocus/iraq/SE_SFA.pdf">the original</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 14 April 2010<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2008-12-18</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Strategic+Framework+Agreement&rft.pages=8&rft_id=http%3A%2F%2Fgeorgewbush-whitehouse.archives.gov%2Finfocus%2Firaq%2FSE_SFA.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-122"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-122">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.opcw.org/news/article/iraq-joins-the-chemical-weapons-convention">"Iraq Joins the Chemical Weapons Convention"</a>. The Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons -Opcw.org<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2011-06-19</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Iraq+Joins+the+Chemical+Weapons+Convention&rft.pub=The+Organisation+for+the+Prohibition+of+Chemical+Weapons+-Opcw.org&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.opcw.org%2Fnews%2Farticle%2Firaq-joins-the-chemical-weapons-convention&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-123"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-123">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ipsnews.net/2007/10/turkey-relations-with-iraq-become-explosive/">"TURKEY:Relations with Iraq become explosive"</a>. Ipsnews.net. October 30, 2007.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=TURKEY%3ARelations+with+Iraq+become+explosive&rft.pub=Ipsnews.net&rft.date=2007-10-30&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ipsnews.net%2F2007%2F10%2Fturkey-relations-with-iraq-become-explosive%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-124"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-124">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://edition.cnn.com/2011/10/19/world/meast/turkey-attack/index.html?hpt=hp_t2">"24 soldiers killed in attack in Turkey"</a>. <i>CNN</i>. 2011-10-19.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=CNN&rft.atitle=24+soldiers+killed+in+attack+in+Turkey&rft.date=2011-10-19&rft_id=http%3A%2F%2Fedition.cnn.com%2F2011%2F10%2F19%2Fworld%2Fmeast%2Fturkey-attack%2Findex.html%3Fhpt%3Dhp_t2&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-125"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-125">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.washingtonpost.com/blogs/worldviews/wp/2014/02/24/here-are-the-10-countries-where-homosexuality-may-be-punished-by-death/">"Here are the 10 countries where homosexuality may be punished by death"</a>. <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%DA%AF%D8%AA%D9%86_%D9%BE%D8%B3%D8%AA" title="واشینگتن پست">The Washington Post</a>. February 24, 2014.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Here+are+the+10+countries+where+homosexuality+may+be+punished+by+death&rft.date=2014-02-24&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.washingtonpost.com%2Fblogs%2Fworldviews%2Fwp%2F2014%2F02%2F24%2Fhere-are-the-10-countries-where-homosexuality-may-be-punished-by-death%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_news" title="الگو:Cite news">cite news</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Italic or bold markup not allowed in: <code class="cs1-code">|publisher=</code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#apostrophe_markup" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-126"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-126">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGraff2012" class="citation news cs1">Graff, Peter (2012-03-12). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150718013828/http://www.reuters.com/article/2012/03/12/us-iraq-gays-emo-idUSBRE82B0VZ20120312">"Fear as death squads hunt Iraq's gays and emos"</a>. Reuters. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.reuters.com/article/2012/03/12/us-iraq-gays-emo-idUSBRE82B0VZ20120312">the original</a> on 18 July 2015<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2013-01-25</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Fear+as+death+squads+hunt+Iraq%27s+gays+and+emos&rft.date=2012-03-12&rft.aulast=Graff&rft.aufirst=Peter&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.reuters.com%2Farticle%2F2012%2F03%2F12%2Fus-iraq-gays-emo-idUSBRE82B0VZ20120312&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-127"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-127">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/8133639.stm">"Saddam's rule 'better' for gay Iraqis"</a>. BBC News. 2009-07-06<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2013-01-25</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Saddam%27s+rule+%27better%27+for+gay+Iraqis&rft.date=2009-07-06&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.bbc.co.uk%2F2%2Fhi%2Fmiddle_east%2F8133639.stm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-128"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-128">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldometers.info/world-population/iraq-population/">"Iraq Population (2020) - Worldometer"</a>. <i>www.worldometers.info</i> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2020-05-20</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.worldometers.info&rft.atitle=Iraq+Population+%282020%29+-+Worldometer&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.worldometers.info%2Fworld-population%2Firaq-population%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-usaid11-129"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-usaid11_129-0">۱۲۹٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-usaid11_129-1">۱۲۹٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-usaid11_129-2">۱۲۹٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130511015353/https://www.inma-iraq.com/sites/default/files/10_unemployment_threatens_democracy_2011jan00.pdf">"Unemployment Threatens Democracy in Iraq"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. USAID Iraq. January 2011. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.inma-iraq.com/sites/default/files/10_unemployment_threatens_democracy_2011jan00.pdf">the original</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 11 May 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">20 May</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Unemployment+Threatens+Democracy+in+Iraq&rft.pub=USAID+Iraq&rft.date=2011-01&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.inma-iraq.com%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2F10_unemployment_threatens_democracy_2011jan00.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-130"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-130">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://reliefweb.int/report/iraq/iraqs-economy-past-present-future">"Iraq's economy: Past, present, future"</a>. Reliefweb.int. 2003-06-03<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2013-01-07</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Iraq%27s+economy%3A+Past%2C+present%2C+future&rft.pub=Reliefweb.int&rft.date=2003-06-03&rft_id=http%3A%2F%2Freliefweb.int%2Freport%2Firaq%2Firaqs-economy-past-present-future&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-131"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-131">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20041121210518/http://www.reuters.com/newsArticle.jhtml?type=worldNews&storyID=6874713">"G7, Paris Club Agree on Iraq Debt Relief"</a>. Web.archive.org. 2004-11-21. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.reuters.com/newsArticle.jhtml?type=worldNews&storyID=6874713">the original</a> on 21 November 2004<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2011-06-19</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=G7%2C+Paris+Club+Agree+on+Iraq+Debt+Relief&rft.date=2004-11-21&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.reuters.com%2FnewsArticle.jhtml%3Ftype%3DworldNews%26storyID%3D6874713&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-132"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-132">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFJoe_Weisenthal2011" class="citation web cs1">Joe Weisenthal (2011-02-22). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.businessinsider.com/willem-buiter-3g-countries-2011-2?slop=1">"FORGET THE BRICs: Citi's Willem Buiter Presents The 11 "3G" Countries That Will Win The Future"</a>. Business Insider<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2013-01-25</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=FORGET+THE+BRICs%3A+Citi%27s+Willem+Buiter+Presents+The+11+%223G%22+Countries+That+Will+Win+The+Future&rft.pub=Business+Insider&rft.date=2011-02-22&rft.au=Joe+Weisenthal&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.businessinsider.com%2Fwillem-buiter-3g-countries-2011-2%3Fslop%3D1&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-133"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-133">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCoalition_Provisional_Authority" class="citation web cs1"><a href="/w/index.php?title=Coalition_Provisional_Authority&action=edit&redlink=1" class="new" title="Coalition Provisional Authority (صفحه وجود ندارد)">Coalition Provisional Authority</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070515093736/http://www.cpa-iraq.org/budget/IraqCurrencyExchange.html">"Iraq Currency Exchange"</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cpa-iraq.org/budget/IraqCurrencyExchange.html">the original</a> on 15 May 2007<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2007-05-28</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Iraq+Currency+Exchange&rft.au=Coalition+Provisional+Authority&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cpa-iraq.org%2Fbudget%2FIraqCurrencyExchange.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-ODI1-134"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ODI1_134-0">۱۳۴٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ODI1_134-1">۱۳۴٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ODI1_134-2">۱۳۴٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFSarah_Bailey_and_Rachel_Atkinson2012" class="citation web cs1">Sarah Bailey and Rachel Atkinson (2012-11-19). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120515071043/http://www.odi.org.uk/resources/details.asp?id=1089&title=humanitarian-action-iraq">"Humanitarian action in Iraq: putting the pieces together"</a>. Overseas Development Institute. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.odi.org.uk/resources/details.asp?id=1089&title=humanitarian-action-iraq">the original</a> on 15 May 2012<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2013-01-25</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Humanitarian+action+in+Iraq%3A+putting+the+pieces+together&rft.pub=Overseas+Development+Institute&rft.date=2012-11-19&rft.au=Sarah+Bailey+and+Rachel+Atkinson&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.odi.org.uk%2Fresources%2Fdetails.asp%3Fid%3D1089%26title%3Dhumanitarian-action-iraq&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-135"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-135">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/persian/rolling_news/2012/07/120706_l03_rln_iran_iraq_pilgrims.shtml">ایران اعزام زائران به عراق را سه هفته ممنوع می‌کند</a>، بی‌بی‌سی فارسی</span> </li> <li id="cite_note-136"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-136">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.washingtontimes.com/news/2013/feb/3/iraqs-flood-of-cheap-oil-could-rock-world-markets-/?page=all">"Iraq's flood of 'cheap oil' could rock world markets"</a>. The Washington Times. 2013-02-03<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2013-02-07</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Iraq%E2%80%99s+flood+of+%E2%80%98cheap+oil%E2%80%99+could+rock+world+markets&rft.pub=The+Washington+Times&rft.date=2013-02-03&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.washingtontimes.com%2Fnews%2F2013%2Ffeb%2F3%2Firaqs-flood-of-cheap-oil-could-rock-world-markets-%2F%3Fpage%3Dall&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-137"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-137">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101109035129/http://www.eia.doe.gov/cneaf/electricity/epa/epat6p3.html">"U.S. Electricity Imports from and Electricity Exports to Canada and Mexico Data for 2008"</a>. Web.archive.org. 2010-07-26. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.eia.doe.gov/cneaf/electricity/epa/epat6p3.html">the original</a> on 9 November 2010<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2013-01-25</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=U.S.+Electricity+Imports+from+and+Electricity+Exports+to+Canada+and+Mexico+Data+for+2008&rft.pub=Web.archive.org&rft.date=2010-07-26&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.eia.doe.gov%2Fcneaf%2Felectricity%2Fepa%2Fepat6p3.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-138"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-138">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.opec.org/opec_web/en/about_us/164.htm">"Iraq facts and figures"</a>. OPEC<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2013-02-07</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Iraq+facts+and+figures&rft.pub=OPEC&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.opec.org%2Fopec_web%2Fen%2Fabout_us%2F164.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-139"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-139">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iraqidinar123.com/opec-announces-it-will-absorb/">"OPEC Announces it Will Absorb The Increase in Iraq's"</a>. Iraqidinar123<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2014-01-29</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=OPEC+Announces+it+Will+Absorb+The+Increase+in+Iraq%E2%80%99s&rft.pub=Iraqidinar123&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.iraqidinar123.com%2Fopec-announces-it-will-absorb%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-140"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-140">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=128000162">"Iraqi Minister Resigns Over Electricity Shortages"</a>. 2010-06-22<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2010-07-23</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Iraqi+Minister+Resigns+Over+Electricity+Shortages&rft.date=2010-06-22&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.npr.org%2Ftemplates%2Fstory%2Fstory.php%3FstoryId%3D128000162&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-141"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-141">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGlanz,_James2007" class="citation news cs1">Glanz, James (2007-05-12). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.globalpolicy.org/security/oil/2007/0512billionsoil.htm">"Billions in Oil Missing in Iraq, US Study Says"</a>. New York Times.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Billions+in+Oil+Missing+in+Iraq%2C+US+Study+Says&rft.date=2007-05-12&rft.au=Glanz%2C+James&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.globalpolicy.org%2Fsecurity%2Foil%2F2007%2F0512billionsoil.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-142"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-142">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFAlJazeeraEnglish2010" class="citation web cs1">AlJazeeraEnglish (2010-07-29). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=noT9auswz0A">"Inside Story – Iraq's missing billions"</a>. YouTube<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2011-06-19</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Inside+Story+%E2%80%93+Iraq%27s+missing+billions&rft.pub=YouTube&rft.date=2010-07-29&rft.au=AlJazeeraEnglish&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.youtube.com%2Fwatch%3Fv%3DnoT9auswz0A&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-143"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-143">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.business-anti-corruption.com/country-profiles/middle-east-north-africa/iraq-version/show-all.aspx">"Iraq Country Profile"</a>. Business Anti-Corruption Portal<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">25 February</span> 2014</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Iraq+Country+Profile&rft.pub=Business+Anti-Corruption+Portal&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.business-anti-corruption.com%2Fcountry-profiles%2Fmiddle-east-north-africa%2Firaq-version%2Fshow-all.aspx&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span><sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template"><span title="" style="white-space: nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87" title="ویکی‌پدیا:پیوندهای مرده">پیوند مرده</a></i>]</span></sup></sup></span> </li> <li id="cite_note-144"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-144">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/persian/world/2014/06/140622_em-iraq-government-struggling.shtml">مشکلات مقابله دولت با نیروهای تندرو داعش در عراق</a>، بی‌بی‌سی فارسی</span> </li> <li id="cite_note-145"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-145">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nytimes.com/2008/03/16/world/middleeast/16insurgent.html?pagewanted=all&module=Search&mabReward=relbias:r">Iraq’s Insurgency Runs on Stolen Oil Profits</a>, The New York Times</span> </li> <li id="cite_note-146"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-146">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/persian/world/2011/02/110226_an_iraq_refinery.shtml">انفجار بمب، فعالیت بزرگ‌ترین پالایشگاه نفتی عراق را متوقف کرد</a>، بی‌بی‌سی فارسی</span> </li> <li id="cite_note-147"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-147">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/persian/world/2014/06/140625_u04_iraq_iran_syria.shtml">«تأیید» حمله سوریه به مواضع داعش در عراق؛ ادامه پیشروی شورشیان</a>، بی‌بی‌سی فارسی</span> </li> <li id="cite_note-148"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-148">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC/visualize">«FAOSTAT»</a>. <i>www.fao.org</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۰-۰۶-۲۳</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.fao.org&rft.atitle=FAOSTAT&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.fao.org%2Ffaostat%2Fen%2F%23data%2FQC%2Fvisualize&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-149"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-149">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.peoplegroups.org/Explore/groupdetails.aspx?peid=11717">«LURI OF IRAQ»</a>. peoplegroups<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۵ نوامبر ۲۰۱۳</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=LURI+OF+IRAQ&rft.pub=peoplegroups&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.peoplegroups.org%2FExplore%2Fgroupdetails.aspx%3Fpeid%3D11717&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-150"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-150">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><i>جعفریان، تشیع در عراق، ۱۳۸۶ش، ص۲۷؛ جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۳۹۰؛ بطاطو، العراق، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۵۷–۵۹</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%8C+%D8%AA%D8%B4%DB%8C%D8%B9+%D8%AF%D8%B1+%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82%D8%8C+%DB%B1%DB%B3%DB%B8%DB%B6%D8%B4%D8%8C+%D8%B5%DB%B2%DB%B7%D8%9B+%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%8C+%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%B3+%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87%D8%8C+%DB%B1%DB%B3%DB%B8%DB%B7%D8%B4%D8%8C+%D8%B5%DB%B3%DB%B9%DB%B0%D8%9B+%D8%A8%D8%B7%D8%A7%D8%B7%D9%88%D8%8C+%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82%D8%8C+%DB%B1%DB%B9%DB%B9%DB%B0%D9%85%D8%8C+%D8%AC%DB%B1%D8%8C+%D8%B5%DB%B5%DB%B7%E2%80%93%DB%B5%DB%B9.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-همان_منبع-151"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-همان_منبع_151-0">۱۵۱٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-همان_منبع_151-1">۱۵۱٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text">همان منبع.</span> </li> <li id="cite_note-152"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-152">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=IQ">Gordon, Raymond G. , Jr. (ed.), 2005. Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Dallas, Tex. : SIL International</a> Languages of Iraq</span> </li> <li id="cite_note-153"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-153">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=123&avaid=5890">ترکمنی</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110920084306/http://www.cgie.org.ir/shavad.asp?id=123&avaid=5890">بایگانی‌شده</a> در ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۱ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> دانشنامه جهان اسلام، حسن رضایی باغ‌بیدی</span> </li> <li id="cite_note-154"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-154">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><i>جعفریان، تشیع در عراق، ۱۳۸۶ش، ص۲۷؛ جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۳۹۰؛ بطاطو، العراق، ۱۹۹۰م، ج۱، ص۵۷–۵۹</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%8C+%D8%AA%D8%B4%DB%8C%D8%B9+%D8%AF%D8%B1+%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82%D8%8C+%DB%B1%DB%B3%DB%B8%DB%B6%D8%B4%D8%8C+%D8%B5%DB%B2%DB%B7%D8%9B+%D8%AC%D8%B9%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%8C+%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%B3+%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87%D8%8C+%DB%B1%DB%B3%DB%B8%DB%B7%D8%B4%D8%8C+%D8%B5%DB%B3%DB%B9%DB%B0%D8%9B+%D8%A8%D8%B7%D8%A7%D8%B7%D9%88%D8%8C+%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82%D8%8C+%DB%B1%DB%B9%DB%B9%DB%B0%D9%85%D8%8C+%D8%AC%DB%B1%D8%8C+%D8%B5%DB%B5%DB%B7%E2%80%93%DB%B5%DB%B9.&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-155"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-155">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/culture/charlottehigginsblog/2009/oct/13/hadrians-wall">When Syrians, Algerians and Iraqis patrolled Hadrian's Wall | Charlotte Higgins | Culture | The Guardian</a></span> </li> <li id="cite_note-156"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-156">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://countrystudies.us/iraq/18.htm">"Iraq – The Ottoman Period, 1534–1918"</a>. Countrystudies.us<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2011-06-19</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Iraq+%E2%80%93+The+Ottoman+Period%2C+1534%E2%80%931918&rft.pub=Countrystudies.us&rft_id=http%3A%2F%2Fcountrystudies.us%2Firaq%2F18.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-157"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-157">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.peoplegroups.org/Explore/groupdetails.aspx?peid=11717">«LURI OF IRAQ»</a>. peoplegroups<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۵ نوامبر ۲۰۱۳</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=LURI+OF+IRAQ&rft.pub=peoplegroups&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.peoplegroups.org%2FExplore%2Fgroupdetails.aspx%3Fpeid%3D11717&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-158"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-158">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=IQ">Gordon, Raymond G. , Jr. (ed.), 2005. Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Dallas, Tex. : SIL International</a> Languages of Iraq</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=34" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>تاریخ ایران و جهان، دوره آموزش متوسطه، رشته علوم انسانی، تهران، سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی.</li> <li>صفا، ذبیح اللّه، تاریخ ادبیات در ایران (۸جلد)، انتشارات فردوس.</li></ul> <p><a class="external free" href="https://en.m.wikipedia.org/wiki/Iraq">https://en.m.wikipedia.org/wiki/Iraq</a> <a class="external free" href="https://arc.m.wikipedia.org/wiki/ܥܝܪܐܩ">https://arc.m.wikipedia.org/wiki/ܥܝܪܐܩ</a> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پیوند_به_بیرون"><span id=".D9.BE.DB.8C.D9.88.D9.86.D8.AF_.D8.A8.D9.87_.D8.A8.DB.8C.D8.B1.D9.88.D9.86"></span>پیوند به بیرون</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&section=35" title="ویرایش بخش: پیوند به بیرون"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39940593"><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/34px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="34" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/51px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/68px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به <i><b><a href="https://fa.wikiquote.org/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="extiw" title="q:عراق">عراق</a></b></i> در ویکی‌گفتاورد موجود است.</div></div> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40381259">.mw-parser-output .portalbox{float:left;border:solid #aaa 1px;padding:0}.mw-parser-output .portalbox.tleft{margin:0.5em 1em 0.5em 0}.mw-parser-output .portalbox.tright{margin:0.5em 0 0.5em 1em}.mw-parser-output .portalbox>ul{display:table;box-sizing:border-box;padding:0.1em;max-width:175px;background:#f9f9f9;font-size:85%;line-height:110%;font-style:italic;font-weight:bold}.mw-parser-output .portalbox>ul>li{display:table-row}.mw-parser-output .portalbox>ul>li>span:first-child{display:table-cell;padding:0.2em;vertical-align:middle;text-align:center}.mw-parser-output .portalbox>ul>li>span:last-child{display:table-cell;padding:0.2em 0.3em 0.2em 0.2em;vertical-align:middle}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .portalbox>ul{background:transparent}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .portalbox>ul{background:transparent}}</style><div role="navigation" aria-label="درگاه‌ها" class="noprint portalbox plainlist tleft"><ul> <li><span><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_Kurdistan.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Flag_of_Kurdistan.svg/32px-Flag_of_Kurdistan.svg.png" decoding="async" width="32" height="21" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Flag_of_Kurdistan.svg/48px-Flag_of_Kurdistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Flag_of_Kurdistan.svg/64px-Flag_of_Kurdistan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span><span><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="درگاه:کردستان">درگاه کردستان</a></span></li> <li><span><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Allah-green.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Allah-green.svg/27px-Allah-green.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Allah-green.svg/40px-Allah-green.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Allah-green.svg/54px-Allah-green.svg.png 2x" data-file-width="206" data-file-height="215" /></a></span></span><span><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="درگاه:اسلام">درگاه اسلام</a></span></li> <li><span><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/32px-Portal-puzzle.svg.png" decoding="async" width="32" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/48px-Portal-puzzle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/64px-Portal-puzzle.svg.png 2x" data-file-width="32" data-file-height="28" /></span></span></span><span><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87" class="mw-redirect" title="درگاه:شیعه">درگاه شیعه</a></span></li></ul></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39940593"><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/40px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/60px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/80px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png 2x" data-file-width="193" data-file-height="193" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای <a href="https://fa.wikivoyage.org/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="extiw" title="voy:عراق">عراق</a><b><i> دارد.</i></b></div></div> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39940593"><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/59px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">در <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="ویکی‌انبار">ویکی‌انبار</a> پرونده‌هایی دربارهٔ <span style="font-weight: bold; font-style: italic;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Iraq" class="extiw" title="commons:Category:Iraq">عراق</a></span> موجود است.</div></div> </div> <ul><li><i>Globalpolicy</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.globalpolicy.org/iraq/iraq-conflict-the-historical-background-/36421.html">تاریخچه نفت در عراق</a> (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="زبان انگلیسی">انگلیسی</a>)</li></ul> <table class="navbox" style="margin:auto; font-size:95%; text-align:center; width: 80%;"> <tbody><tr> <td width="5%" style="text-align: center; !important" rowspan="5"><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Compass_rose_pale.svg/50px-Compass_rose_pale.svg.png" decoding="async" width="50" height="50" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Compass_rose_pale.svg/75px-Compass_rose_pale.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Compass_rose_pale.svg/100px-Compass_rose_pale.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></span></span> </td> <td width="30%" style="text-align: center; !important"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/23px-Flag_of_Iran.svg.png" decoding="async" width="23" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/35px-Flag_of_Iran.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/46px-Flag_of_Iran.svg.png 2x" data-file-width="630" data-file-height="360" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> </td> <td width="30%" style="text-align: center; !important"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/23px-Flag_of_Turkey.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/35px-Flag_of_Turkey.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/45px-Flag_of_Turkey.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a> </td> <td width="30%" style="text-align: center; !important"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/23px-Flag_of_Syria.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/35px-Flag_of_Syria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/45px-Flag_of_Syria.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a> </td> <td width="5%" style="text-align: center; !important" rowspan="5"><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Compass_rose_pale.svg/50px-Compass_rose_pale.svg.png" decoding="async" width="50" height="50" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Compass_rose_pale.svg/75px-Compass_rose_pale.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Compass_rose_pale.svg/100px-Compass_rose_pale.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></span></span> </td></tr> <tr> <td width="30%" style="text-align: center; !important" rowspan="3"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/23px-Flag_of_Iran.svg.png" decoding="async" width="23" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/35px-Flag_of_Iran.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/46px-Flag_of_Iran.svg.png 2x" data-file-width="630" data-file-height="360" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> </td> <td width="30%" style="text-align: center; !important"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><span title="شمال"><img alt="شمال" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/North.svg/17px-North.svg.png" decoding="async" width="17" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/North.svg/26px-North.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/North.svg/34px-North.svg.png 2x" data-file-width="17" data-file-height="17" /></span></span> </td> <td width="30%" style="text-align: center; !important" rowspan="3"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Flag_of_Jordan.svg/23px-Flag_of_Jordan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Flag_of_Jordan.svg/35px-Flag_of_Jordan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Flag_of_Jordan.svg/46px-Flag_of_Jordan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="اردن">اردن</a> </td></tr> <tr> <td width="30%" style="text-align: center; !important" nowrap="nowrap"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><span title="شرق"><img alt="شرق" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Boxed_East_arrow.svg/17px-Boxed_East_arrow.svg.png" decoding="async" width="17" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Boxed_East_arrow.svg/26px-Boxed_East_arrow.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Boxed_East_arrow.svg/34px-Boxed_East_arrow.svg.png 2x" data-file-width="17" data-file-height="17" /></span></span>   <b><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق"><img alt="عراق" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/23px-Flag_of_Iraq.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/35px-Flag_of_Iraq.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/45px-Flag_of_Iraq.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%84%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="نمای کلی عراق (صفحه وجود ندارد)">عراق</a></b>    <span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><span title="غرب"><img alt="غرب" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/West.svg/17px-West.svg.png" decoding="async" width="17" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/West.svg/26px-West.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/West.svg/34px-West.svg.png 2x" data-file-width="17" data-file-height="17" /></span></span> </td></tr> <tr> <td width="30%" style="text-align: center; !important"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><span title="جنوب"><img alt="جنوب" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/South.svg/17px-South.svg.png" decoding="async" width="17" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/South.svg/26px-South.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/South.svg/34px-South.svg.png 2x" data-file-width="17" data-file-height="17" /></span></span> </td></tr> <tr> <td width="30%" style="text-align: center; !important"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Flag_of_Kuwait.svg/23px-Flag_of_Kuwait.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Flag_of_Kuwait.svg/35px-Flag_of_Kuwait.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Flag_of_Kuwait.svg/46px-Flag_of_Kuwait.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="کویت">کویت</a> • <i><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="خلیج فارس">خلیج فارس</a></i> </td> <td width="30%" style="text-align: center; !important"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/23px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/35px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/45px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان سعودی</a> </td> <td width="30%" style="text-align: center; !important"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/23px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/35px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/45px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان سعودی</a> </td></tr></tbody></table> <table class="toccolours" style="clear:both; margin: 0 2em 0 2em;"> <tbody><tr> <th style="background:#ccccff" align="center" width="100%"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="استان">استان‌های</a> <a class="mw-selflink selflink">عراق</a></th> <th><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_Iraq.svg" class="mw-file-description" title="پرچم عراق"><img alt="پرچم عراق" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/50px-Flag_of_Iraq.svg.png" decoding="async" width="50" height="33" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/75px-Flag_of_Iraq.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/100px-Flag_of_Iraq.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </th></tr> <tr> <td align="center" style="font-size: 90%;" colspan="2"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%84" title="استان اربیل">اربیل</a> | <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="استان انبار">انبار</a> | <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="استان بابل"> بابِل</a> | <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="استان بغداد">بغداد</a> | <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B5%D8%B1%D9%87" title="استان بصره">بصره</a> | <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="استان تامیم">تأمیم</a> | <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%87%D9%88%DA%A9" title="استان دهوک">دهوک</a> | <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%84%D9%87" title="استان دیاله">دیاله</a> | <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B0%DB%8C%E2%80%8C%D9%82%D8%A7%D8%B1" title="استان ذی‌قار">ذی‌قار</a> | <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87" title="استان سلیمانیه">سلیمانیه</a> | <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="استان صلاح‌الدین">صلاح‌الدین</a> | <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%A7%D8%AF%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="استان قادسیه">قادسیه</a> | <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7" title="استان کربلا">کربلا</a> | <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AB%D9%86%DB%8C" title="استان مثنی">مثنی</a> | <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="استان میسان">میسان</a> | <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%86%D8%AC%D9%81" title="استان نجف">نجف</a> | <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%86%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%A7" title="استان نینوا">نینوا</a> | <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%B7" title="استان واسط">واسط</a> </td></tr></tbody></table> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="پیوند_به_مقاله‌های_مرتبط" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#e8e8ff;"><div id="پیوند_به_مقاله‌های_مرتبط" style="font-size:114%;margin:0 4em">پیوند به مقاله‌های مرتبط</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;font-size:114%"><div style="padding:0px"> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="کشورهای_خاورمیانه_بزرگ" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="الگو:کشورهای خاورمیانه"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:کشورهای خاورمیانه (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:کشورهای خاورمیانه"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="کشورهای_خاورمیانه_بزرگ" style="font-size:114%;margin:0 4em">کشورهای <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="خاورمیانه">خاورمیانه</a> بزرگ</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Flag_of_Jordan.svg/23px-Flag_of_Jordan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Flag_of_Jordan.svg/35px-Flag_of_Jordan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Flag_of_Jordan.svg/46px-Flag_of_Jordan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="اردن">اردن</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg/23px-Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg/35px-Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg/46px-Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="امارات متحده عربی">امارات متحده عربی</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/23px-Flag_of_Iran.svg.png" decoding="async" width="23" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/35px-Flag_of_Iran.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/46px-Flag_of_Iran.svg.png 2x" data-file-width="630" data-file-height="360" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Bahrain.svg/23px-Flag_of_Bahrain.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Bahrain.svg/35px-Flag_of_Bahrain.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Bahrain.svg/46px-Flag_of_Bahrain.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بحرین">بحرین</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/23px-Flag_of_Turkey.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/35px-Flag_of_Turkey.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/45px-Flag_of_Turkey.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/23px-Flag_of_Syria.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/35px-Flag_of_Syria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/45px-Flag_of_Syria.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/23px-Flag_of_Iraq.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/35px-Flag_of_Iraq.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/45px-Flag_of_Iraq.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a class="mw-selflink selflink">عراق</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/23px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/35px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/45px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان سعودی</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Oman.svg/23px-Flag_of_Oman.svg.png" decoding="async" width="23" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Oman.svg/35px-Flag_of_Oman.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Oman.svg/46px-Flag_of_Oman.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="عمان">عمان</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Qatar.svg/23px-Flag_of_Qatar.svg.png" decoding="async" width="23" height="9" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Qatar.svg/35px-Flag_of_Qatar.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Qatar.svg/46px-Flag_of_Qatar.svg.png 2x" data-file-width="1400" data-file-height="550" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B1" title="قطر">قطر</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Flag_of_Kuwait.svg/23px-Flag_of_Kuwait.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Flag_of_Kuwait.svg/35px-Flag_of_Kuwait.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Flag_of_Kuwait.svg/46px-Flag_of_Kuwait.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="کویت">کویت</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Lebanon.svg/23px-Flag_of_Lebanon.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Lebanon.svg/35px-Flag_of_Lebanon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Lebanon.svg/45px-Flag_of_Lebanon.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86" title="لبنان">لبنان</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_Egypt.svg/23px-Flag_of_Egypt.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_Egypt.svg/35px-Flag_of_Egypt.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_Egypt.svg/45px-Flag_of_Egypt.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="مصر">مصر</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Flag_of_Yemen.svg/23px-Flag_of_Yemen.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Flag_of_Yemen.svg/35px-Flag_of_Yemen.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Flag_of_Yemen.svg/45px-Flag_of_Yemen.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%DB%8C%D9%85%D9%86" title="یمن">یمن</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/21px-Flag_of_Israel.svg.png" decoding="async" width="21" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/32px-Flag_of_Israel.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/41px-Flag_of_Israel.svg.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Palestine.svg/23px-Flag_of_Palestine.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Palestine.svg/35px-Flag_of_Palestine.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Palestine.svg/46px-Flag_of_Palestine.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="فلسطین">فلسطین</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Algeria.svg/23px-Flag_of_Algeria.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Algeria.svg/35px-Flag_of_Algeria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Algeria.svg/45px-Flag_of_Algeria.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1" title="الجزایر">الجزایر</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Tunisia.svg/23px-Flag_of_Tunisia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Tunisia.svg/35px-Flag_of_Tunisia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Tunisia.svg/45px-Flag_of_Tunisia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3" title="تونس">تونس</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Libya.svg/23px-Flag_of_Libya.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Libya.svg/35px-Flag_of_Libya.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Libya.svg/46px-Flag_of_Libya.svg.png 2x" data-file-width="960" data-file-height="480" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="لیبی">لیبی</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Morocco.svg/23px-Flag_of_Morocco.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Morocco.svg/35px-Flag_of_Morocco.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Morocco.svg/45px-Flag_of_Morocco.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B4" title="مراکش">مراکش</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Cyprus.svg/23px-Flag_of_Cyprus.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Cyprus.svg/35px-Flag_of_Cyprus.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Cyprus.svg/45px-Flag_of_Cyprus.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%82%D8%A8%D8%B1%D8%B3" title="قبرس">قبرس</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Flag_of_Somalia.svg/23px-Flag_of_Somalia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Flag_of_Somalia.svg/35px-Flag_of_Somalia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Flag_of_Somalia.svg/45px-Flag_of_Somalia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="سومالی">سومالی</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Flag_of_Mauritania.svg/23px-Flag_of_Mauritania.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Flag_of_Mauritania.svg/35px-Flag_of_Mauritania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Flag_of_Mauritania.svg/45px-Flag_of_Mauritania.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="موریتانی">موریتانی</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/23px-Flag_of_the_Taliban.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/35px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/46px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان">افغانستان</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Flag_of_Sudan.svg/23px-Flag_of_Sudan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Flag_of_Sudan.svg/35px-Flag_of_Sudan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Flag_of_Sudan.svg/46px-Flag_of_Sudan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="سودان">سودان</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/23px-Flag_of_Georgia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/35px-Flag_of_Georgia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/45px-Flag_of_Georgia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گرجستان">گرجستان</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/23px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/35px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/46px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">جمهوری آذربایجان</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/23px-Flag_of_Armenia.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/35px-Flag_of_Armenia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/46px-Flag_of_Armenia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ارمنستان">ارمنستان</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="1" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:GreaterMiddleEast.gif" class="mw-file-description" title="خاورميانه بزرگ"><img alt="خاورميانه بزرگ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/GreaterMiddleEast.gif/100px-GreaterMiddleEast.gif" decoding="async" width="100" height="46" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/GreaterMiddleEast.gif/150px-GreaterMiddleEast.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/GreaterMiddleEast.gif/200px-GreaterMiddleEast.gif 2x" data-file-width="1357" data-file-height="628" /></a></span></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="خاورمیانه" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9_%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="الگو:موضوع خاورمیانه"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9_%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:موضوع خاورمیانه (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9_%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:موضوع خاورمیانه"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="خاورمیانه" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="خاورمیانه">خاورمیانه </a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بحرین">بحرین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A8%D8%B1%D8%B3" title="قبرس">قبرس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="مصر">مصر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="اردن">اردن</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="کویت">کویت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86" title="لبنان">لبنان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="عمان">عمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="دولت فلسطین">دولت فلسطین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B1" title="قطر">قطر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان سعودی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="امارات متحده عربی">امارات متحده عربی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%85%D9%86" title="یمن">یمن</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="واحدهای_پول_رایج_در_کشورهای_عربی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF_%D9%BE%D9%88%D9%84_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="الگو:واحد پول کشورهای عربی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF_%D9%BE%D9%88%D9%84_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:واحد پول کشورهای عربی (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF_%D9%BE%D9%88%D9%84_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:واحد پول کشورهای عربی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="واحدهای_پول_رایج_در_کشورهای_عربی" style="font-size:114%;margin:0 4em">واحدهای پول رایج در <a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="جهان عرب">کشورهای عربی</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">خلیج فارس</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="ریال سعودی">ریال سعودی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%B1_%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="دینار کویت">دینار کویت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84_%D9%82%D8%B7%D8%B1" title="ریال قطر">ریال قطر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84_%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="ریال عمان">ریال عمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%87%D9%85_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="درهم امارات">درهم امارات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84_%DB%8C%D9%85%D9%86" title="ریال یمن">ریال یمن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="دینار عراق">دینار عراق</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">شمال آفریقا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%B5%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنیه مصری (صفحه وجود ندارد)">جنیه مصری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D8%A6%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="دینار الجزائر (صفحه وجود ندارد)">دینار الجزائر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%B1_%D9%84%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="دینار لیبی">دینار لیبی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%87%D9%85_%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B4" title="درهم مراکش">درهم مراکش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D9%82%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="اوقیه">اوقیه موریتانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%B1_%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="دینار سودان">دینار سودان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3" title="دینار تونس">دینار تونس</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">شام</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="دینار اردن">دینار اردن</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="لیره سوریه">لیره سوریه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86" title="لیره لبنان">لیره لبنان</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="اتحادیهٔ_کشورهای_عرب" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Arab_League" class="mw-redirect" title="الگو:Arab League"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Arab_League&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:Arab League (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Arab_League" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:Arab League"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="اتحادیهٔ_کشورهای_عرب" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" class="mw-redirect" title="اتحادیه کشورهای عرب">اتحادیهٔ کشورهای عرب</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="رده:اتحادیه کشورهای عرب">اتحادیهٔ عرب</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_list_class.svg" class="mw-file-description" title="مقالهٔ درجه فهرست"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Symbol_list_class.svg/16px-Symbol_list_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Symbol_list_class.svg/23px-Symbol_list_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Symbol_list_class.svg/31px-Symbol_list_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="فهرست‌های اتحادیه کشورهای عرب (صفحه وجود ندارد)">فهرست‌ها</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="سیاست اتحادیه کشورهای عرب (صفحه وجود ندارد)">سیاست</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="منشور اتحادیه کشورهای عرب (صفحه وجود ندارد)">منشور</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AC%D9%85%D8%B9_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="مجمع اتحادیه کشورهای عرب (صفحه وجود ندارد)">مجمع</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" class="mw-redirect" title="پرچم اتحادیه کشورهای عرب">پرچم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="جغرافیای جهان عرب (صفحه وجود ندارد)">جغرافیا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%82%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="مقرهای اتحادیه کشورهای عرب (صفحه وجود ندارد)">مقرها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" class="mw-redirect" title="اتحادیه کشورهای عرب">تاریخچه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ارتش اتحادیه کشورهای عرب (صفحه وجود ندارد)">ارتش</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="مجلس کشورهای عرب">مجلس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B9%D8%B1%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="اتحاد عرب (صفحه وجود ندارد)">اتحاد عرب</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="2" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Emblem_of_the_Arab_League.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Emblem_of_the_Arab_League.svg/55px-Emblem_of_the_Arab_League.svg.png" decoding="async" width="55" height="59" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Emblem_of_the_Arab_League.svg/83px-Emblem_of_the_Arab_League.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Emblem_of_the_Arab_League.svg/110px-Emblem_of_the_Arab_League.svg.png 2x" data-file-width="420" data-file-height="450" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">عضویت</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B6%D9%88_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="کشورهای عضو اتحادیه کشورهای عرب (صفحه وجود ندارد)">اعضا</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1" title="الجزایر">الجزایر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بحرین">بحرین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D9%82%D9%85%D8%B1" class="mw-redirect" title="اتحاد قمر">اتحاد قمر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D8%A8%D9%88%D8%AA%DB%8C" title="جیبوتی">جیبوتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="مصر">مصر</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="اردن">اردن</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="کویت">کویت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86" title="لبنان">لبنان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="موریتانی">موریتانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B4" title="مراکش">مراکش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="عمان">عمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="دولت فلسطین">دولت فلسطین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B1" title="قطر">قطر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان سعودی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="سومالی">سومالی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="سودان">سودان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3" title="تونس">تونس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="امارات متحده عربی">امارات متحده عربی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%85%D9%86" title="یمن">یمن</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">ناظران</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ارمنستان">ارمنستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%B2%DB%8C%D9%84" title="برزیل">برزیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D9%87" title="اریتره">اریتره</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF" title="هند">هند</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D9%86%D8%B2%D9%88%D8%A6%D9%84%D8%A7" title="ونزوئلا">ونزوئلا</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">معلق</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="لیبی">لیبی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">نامزدان</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="سودان جنوبی">سودان جنوبی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="کشورهای_پیرامون_خلیج_فارس" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D9%86_%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="الگو:کشورهای پیرامون خلیج فارس"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D9%86_%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:کشورهای پیرامون خلیج فارس (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D9%86_%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:کشورهای پیرامون خلیج فارس"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="کشورهای_پیرامون_خلیج_فارس" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D9%86_%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="کشورهای پیرامون خلیج فارس (صفحه وجود ندارد)">کشورهای پیرامون خلیج فارس</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/23px-Flag_of_Iran.svg.png" decoding="async" width="23" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/35px-Flag_of_Iran.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/46px-Flag_of_Iran.svg.png 2x" data-file-width="630" data-file-height="360" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/23px-Flag_of_Iraq.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/35px-Flag_of_Iraq.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/45px-Flag_of_Iraq.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a class="mw-selflink selflink">عراق</a><br /></li></ul> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Qatar.svg/23px-Flag_of_Qatar.svg.png" decoding="async" width="23" height="9" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Qatar.svg/35px-Flag_of_Qatar.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Qatar.svg/46px-Flag_of_Qatar.svg.png 2x" data-file-width="1400" data-file-height="550" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B1" title="قطر">قطر</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Oman.svg/23px-Flag_of_Oman.svg.png" decoding="async" width="23" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Oman.svg/35px-Flag_of_Oman.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Oman.svg/46px-Flag_of_Oman.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="عمان">عمان</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Flag_of_Kuwait.svg/23px-Flag_of_Kuwait.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Flag_of_Kuwait.svg/35px-Flag_of_Kuwait.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Flag_of_Kuwait.svg/46px-Flag_of_Kuwait.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="کویت">کویت</a><br /></li></ul> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/23px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/35px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/45px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان سعودی</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Bahrain.svg/23px-Flag_of_Bahrain.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Bahrain.svg/35px-Flag_of_Bahrain.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Bahrain.svg/46px-Flag_of_Bahrain.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بحرین">بحرین</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg/23px-Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg/35px-Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg/46px-Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="امارات متحده عربی">امارات متحده عربی</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="1" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:PersianGulf_vue_satellite_du_golfe_persique.jpg" class="mw-file-description" title="خلیج فارس"><img alt="خلیج فارس" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/PersianGulf_vue_satellite_du_golfe_persique.jpg/80px-PersianGulf_vue_satellite_du_golfe_persique.jpg" decoding="async" width="80" height="104" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/PersianGulf_vue_satellite_du_golfe_persique.jpg/120px-PersianGulf_vue_satellite_du_golfe_persique.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/PersianGulf_vue_satellite_du_golfe_persique.jpg/160px-PersianGulf_vue_satellite_du_golfe_persique.jpg 2x" data-file-width="4000" data-file-height="5200" /></a></span></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="جغرافیای_جشن_نوروز" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="الگو:کشورهای نوروز"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="بحث الگو:کشورهای نوروز"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:کشورهای نوروز"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="جغرافیای_جشن_نوروز" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D8%B4%D9%86_%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="جغرافیای جشن نوروز">جغرافیای جشن نوروز</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">نوروز در ۱۲ کشور ثبت پرونده <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B4%D9%86_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="جشن جهانی نوروز">جشن جهانی نوروز</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="نوروز در ایران">ایران</a> •  <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="نوروز در افغانستان">افغانستان</a> •  <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="نوروز در تاجیکستان">تاجیکستان</a> •  <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="نوروز در ترکمنستان">ترکمنستان</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در عراق (صفحه وجود ندارد)">عراق</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در ترکیه (صفحه وجود ندارد)">ترکیه</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در جمهوری آذربایجان (صفحه وجود ندارد)">جمهوری آذربایجان</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در ازبکستان (صفحه وجود ندارد)">ازبکستان</a> •  <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D9%82%DB%8C%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="نوروز در قرقیزستان">قرقیزستان</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در قزاقستان (صفحه وجود ندارد)">قزاقستان</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در پاکستان (صفحه وجود ندارد)">پاکستان</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%87%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در هند (صفحه وجود ندارد)">هند</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">کشورهایی با جشن مشابه <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="نوروز">نوروز</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در ارمنستان (صفحه وجود ندارد)">ارمنستان</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%B5%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در مصر (صفحه وجود ندارد)">مصر</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%DA%86%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در چین (صفحه وجود ندارد)">چین</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در مغولستان (صفحه وجود ندارد)">مغولستان</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%B2%D9%86%DA%AF%D8%A8%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در زنگبار (صفحه وجود ندارد)">زنگبار (تانزانیا)</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سایر کشورها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> •  <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7" title="نوروز در میان کردها">نوروز در میان کردها</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%BA%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در میان اویغورها (صفحه وجود ندارد)">نوروز در میان اویغورها</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در میان سالارها (صفحه وجود ندارد)">نوروز در میان سالارها</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در سوریه (صفحه وجود ندارد)">سوریه</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در لبنان (صفحه وجود ندارد)">لبنان</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در استرالیا (صفحه وجود ندارد)">استرالیا</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در آمریکا (صفحه وجود ندارد)">آمریکا</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در کانادا (صفحه وجود ندارد)">کانادا</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="ترابری_در_عراق" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="الگو:بزرگراه‌های عراق"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:بزرگراه‌های عراق (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:بزرگراه‌های عراق"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="ترابری_در_عراق" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="ترابری در عراق (صفحه وجود ندارد)">ترابری در</a> <a class="mw-selflink selflink">عراق</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;text-align:left;;background:Blue; color:white;">آزادراه‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%87_%DB%B1_(%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82)&action=edit&redlink=1" class="new" title="آزادراه ۱ (عراق) (صفحه وجود ندارد)">آزادراه ۱</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="2" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق"><img alt="عراق" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/70px-Flag_of_Iraq.svg.png" decoding="async" width="70" height="47" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/105px-Flag_of_Iraq.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/140px-Flag_of_Iraq.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;text-align:left;;background:Green; color:white;">جاده‌ها و بزگراه‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%87_%DB%B1_(%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82)" title="بزرگراه ۱ (عراق)">بزرگراه ۱</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%87_%DB%B2_(%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82)" title="بزرگراه ۲ (عراق)">بزرگراه ۲</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%87_%DB%B3_(%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82)" title="بزرگراه ۳ (عراق)">بزرگراه ۳</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%87_%DB%B4_(%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82)" title="بزرگراه ۴ (عراق)">بزرگراه ۴</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%87_%DB%B5_(%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82)" title="بزرگراه ۵ (عراق)">بزرگراه ۵</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%87_%DB%B6_(%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82)" title="بزرگراه ۶ (عراق)">بزرگراه ۶</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%87_%DB%B7_(%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82)" title="بزرگراه ۷ (عراق)">بزرگراه ۷</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%87_%DB%B8_(%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82)" title="بزرگراه ۸ (عراق)">بزرگراه ۸</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%87_%DB%B9_(%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82)" title="بزرگراه ۹ (عراق)">بزرگراه ۹</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%87_%DB%B1%DB%B0_(%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82)" title="بزرگراه ۱۰ (عراق)">بزرگراه ۱۰</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%87_%DB%B1%DB%B1_(%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82)" title="بزرگراه ۱۱ (عراق)">بزرگراه ۱۱</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%87_%DB%B1%DB%B2_(%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82)" title="بزرگراه ۱۲ (عراق)">بزرگراه ۱۲</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="جنگ_با_تروریسم" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="الگو:جنگ علیه تروریسم"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="بحث الگو:جنگ علیه تروریسم"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:جنگ علیه تروریسم"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="جنگ_با_تروریسم" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A8%D8%A7_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85" class="mw-redirect" title="جنگ با تروریسم">جنگ با تروریسم</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B1%E2%80%93%D8%A7%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86)" class="mw-redirect" title="جنگ در افغانستان (۲۰۰۱–اکنون)">جنگ در افغانستان (۲۰۰۱–اکنون)</a> (۲۰۰۱–۲۰۱۶)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="جنگ عراق">جنگ عراق</a> (۲۰۰۳–۲۰۱۱)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Symbolism_of_terrorism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Symbolism of terrorism (صفحه وجود ندارد)">نمادگرایی تروریسم</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مشارکت‌کنندگان</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">عملیاتی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D9%85%DA%A9_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA" title="نیروهای بین‌المللی کمک به امنیت">نیروهای بین‌المللی کمک به امنیت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%85%D8%AF%D8%AA_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="شرکت‌کنندگان در عملیات بلندمدت آزادی (صفحه وجود ندارد)">شرکت‌کنندگان در عملیات بلندمدت آزادی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان">افغانستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A6%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84" title="ائتلاف شمال">ائتلاف شمال</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">عراق</a> (<a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D9%84%D8%AD_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="نیروهای مسلح عراق">نیروهای مسلح عراق</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88" title="ناتو">ناتو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ایالات متحده آمریکا">ایالات متحده آمریکا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اتحادیه اروپا">اتحادیه اروپا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D9%86" title="فیلیپین">فیلیپین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%88%D9%BE%DB%8C" title="اتیوپی">اتیوپی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">اهداف</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D9%87" title="القاعده">القاعده</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%A8%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%AF%D9%86" title="اسامه بن لادن">اسامه بن لادن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8" class="mw-redirect" title="القاعده در جزیرة العرب">القاعده در شبه جزیره عربستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B9%D8%B4" title="داعش">داعش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D8%A9%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B5%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="جبهةالنصره">جبهةالنصره</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87_%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="گروه خراسان">گروه خراسان</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%81" class="mw-redirect" title="ابوسیاف">ابوسیاف</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%88%D9%84%D9%82%DB%8C" title="انور العولقی">انور العولقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A8%D8%A7%D8%A8_(%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C)" class="mw-redirect" title="الشباب (گروه نظامی)">الشباب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%B3" title="حماس">حماس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Harkat-ul-Jihad_al-Islami&action=edit&redlink=1" class="new" title="Harkat-ul-Jihad al-Islami (صفحه وجود ندارد)">جنبش جهاد اسلامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86" title="حزب‌الله لبنان">حزب‌الله لبنان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="حزب المجاهدین">حزب المجاهدین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85_%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D8%B9%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="اتحادیه محاکم شریعت اسلامی">اتحادیه محاکم شریعت اسلامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D8%B4_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="جیش محمد">جیش محمد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="جماعت اسلامی">جماعت اسلامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%B4%DA%A9%D8%B1_%D8%B7%DB%8C%D8%A8%D9%87" title="لشکر طیبه">لشکر طیبه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="طالبان">طالبان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="حزب حرکت اسلامی ازبکستان">حزب حرکت اسلامی ازبکستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%DA%A9%D9%88_%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%85" title="بوکو حرام">بوکو حرام</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">درگیری‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%85%D8%AF%D8%AA" class="mw-redirect" title="عملیات آزادی بلندمدت">عملیات آزادی بلندمدت</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B1%E2%80%93%D8%A7%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86)" class="mw-redirect" title="جنگ در افغانستان (۲۰۰۱–اکنون)">جنگ در افغانستان (۲۰۰۱–اکنون)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%85%D8%AF%D8%AA_%E2%80%93_%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D9%86" title="عملیات آزادی بلندمدت – فیلیپین">عملیات آزادی بلندمدت – فیلیپین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87_%D8%AA%D8%AC%D9%87%DB%8C%D8%B2_%D9%88_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%B6%D8%AF_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پروژه تجهیز و آموزش نیروی ضد تروریستی گرجستان">پروژه تجهیز و آموزش نیروی ضد تروریستی گرجستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%BE%D9%87%D9%BE%D8%A7%D8%AF_%D8%AF%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="حملات پهپاد در پاکستان">حملات پهپاد در پاکستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1_(%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B4)" title="نبرد سنجار (۲۰۱۴)">نبرد سنجار ۲۰۱۴</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87_%D8%AA%D8%AC%D9%87%DB%8C%D8%B2_%D9%88_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%B6%D8%AF_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پروژه تجهیز و آموزش نیروی ضد تروریستی گرجستان">طرح آموزش و تجهیز نیروهای نظامی گرجستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Georgia_Sustainment_and_Stability_Operations_Program&action=edit&redlink=1" class="new" title="Georgia Sustainment and Stability Operations Program (صفحه وجود ندارد)">بقاء و ثبات ارتش گرجستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Operation_Enduring_Freedom_%E2%80%93_Horn_of_Africa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operation Enduring Freedom – Horn of Africa (صفحه وجود ندارد)">عملیات بلندمدت آزادی – شاخ آفریقا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Operation_Enduring_Freedom_%E2%80%93_Trans_Sahara&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operation Enduring Freedom – Trans Sahara (صفحه وجود ندارد)">عملیات بلندمدت آزادی – سرتاسر صحرا</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سایر</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Insurgency_in_the_Maghreb_(2002%E2%80%93present)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Insurgency in the Maghreb (2002–present) (صفحه وجود ندارد)">شورش در مغرب عربی (۲۰۰۲ تاکنون)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Insurgency_in_the_North_Caucasus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Insurgency in the North Caucasus (صفحه وجود ندارد)">شورش در قفقاز شمالی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Moro_conflict_in_the_Philippines&action=edit&redlink=1" class="new" title="Moro conflict in the Philippines (صفحه وجود ندارد)">مناقشه مورو در فیلیپین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="جنگ عراق">جنگ عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82_(%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B1%E2%80%93%DB%B1%DB%B3)" class="mw-redirect" title="شورش عراق (۲۰۱۱–۱۳)">شورش عراق (۲۰۱۱–۱۳)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Operation_Linda_Nchi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operation Linda Nchi (صفحه وجود ندارد)">عملیات لیندا ناچی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="تروریسم در عربستان سعودی">تروریسم در عربستان سعودی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=War_in_North-West_Pakistan&action=edit&redlink=1" class="new" title="War in North-West Pakistan (صفحه وجود ندارد)">جنگ در شمال غربی پاکستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C_(%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B6)" class="mw-redirect" title="جنگ در سومالی (۲۰۰۶)">جنگ در سومالی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=2007_Lebanon_conflict&action=edit&redlink=1" class="new" title="2007 Lebanon conflict (صفحه وجود ندارد)">بحران لبنان (۲۰۰۷)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Al-Qaeda_insurgency_in_Yemen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Al-Qaeda insurgency in Yemen (صفحه وجود ندارد)">شورش القاعده در یمن</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%D9%87_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87_%D8%AF%D8%A7%D8%B9%D8%B4" class="mw-redirect" title="مداخله نظامی علیه داعش">مداخله نظامی علیه داعش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Operation_Inherent_Resolve&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operation Inherent Resolve (صفحه وجود ندارد)">عملیات تجزیه اساسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B5%E2%80%93%D8%AA%D8%A7%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86)" class="mw-redirect" title="جنگ در افغانستان (۲۰۱۵–تاکنون)">جنگ در افغانستان (۲۰۱۵–تاکنون)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%8C_%DA%A9%D9%85%DA%A9%D8%8C_%D9%85%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%AA" class="mw-redirect" title="تعلیمات، کمک، مشورت">تعلیمات، کمک، مشورت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="شورش جنوب تایلند (صفحه وجود ندارد)">شورش جنوب تایلند</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">جستارهای وابسته</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Bush_Doctrine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bush Doctrine (صفحه وجود ندارد)">دکترین بوش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DA%A9%D9%86%D8%AC%D9%87_%D9%88_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%BA%D8%B1%DB%8C%D8%A8" title="شکنجه و آزار زندانیان ابوغریب">شکنجه و آزار زندانیان ابوغریب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1_%D8%B4%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="محور شرارت">محور شرارت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87" title="سایت سیاه">سایت سیاه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="برخورد تمدن‌ها">برخورد تمدن‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D8%B1%D8%AF" title="جنگ سرد">جنگ سرد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%AF_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%A8%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%AF%D9%86" class="mw-redirect" title="مرگ اسامه بن لادن">مرگ اسامه بن لادن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%82%DB%8C%D9%81%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%B9%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="توقیف‌های غیرعادی">توقیف‌های غیرعادی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="واگذاری ویژه">واگذاری ویژه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%88" title="بازداشتگاه گوانتانامو">بازداشتگاه گوانتانامو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%DB%B1%DB%B3%DB%B5%DB%B7" title="انقلاب ۱۳۵۷">انقلاب ۱۳۵۷</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="تروریسم اسلامی">تروریسم اسلامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="اسلام‌گرایی">اسلام‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D9%88_%D8%B3%D9%84%D8%A7%D8%AD%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C" title="کره شمالی و سلاح‌های کشتار جمعی">کره شمالی و سلاح‌های کشتار جمعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AD%D9%87_%D9%85%DB%8C%D9%87%D9%86%E2%80%8C%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="لایحه میهن‌دوستی">لایحه میهن‌دوستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AA_%DB%B1%DB%B1_%D8%B3%D9%BE%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="حملات ۱۱ سپتامبر">حملات ۱۱ سپتامبر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85" class="mw-redirect" title="حامیان دولتی تروریسم">حامیان دولتی تروریسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%AA%D9%84_%D9%87%D8%AF%D9%81%D9%85%D9%86%D8%AF" title="قتل هدفمند">قتل هدفمند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%AC_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D8%B2_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان">خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%AC%D9%88%D9%85_%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B4%DB%B0%DB%B0)" class="mw-redirect" title="هجوم طالبان (۱۴۰۰)">هجوم طالبان</a></li> <li>* <i><a href="/w/index.php?title=Targeted_Killing_in_International_Law&action=edit&redlink=1" class="new" title="Targeted Killing in International Law (صفحه وجود ندارد)">کشتار هدفمند در حقوق بین‌الملل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Targeted_Killings:_Law_and_Morality_in_an_Asymmetrical_World&action=edit&redlink=1" class="new" title="Targeted Killings: Law and Morality in an Asymmetrical World (صفحه وجود ندارد)">کشتارهای هدفمند: قانون و اخلاق در جهان نامتقارن</a></i></li> <li><a href="/w/index.php?title=Unitary_executive_theory&action=edit&redlink=1" class="new" title="Unitary executive theory (صفحه وجود ندارد)">نظریه اجرایی واحد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Unlawful_combatant&action=edit&redlink=1" class="new" title="Unlawful combatant (صفحه وجود ندارد)">رزمنده غیرقانونی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Military_Commissions_Act_of_2006&action=edit&redlink=1" class="new" title="Military Commissions Act of 2006 (صفحه وجود ندارد)">قانون کمیسیون‌های نظامی ۲۰۰۶</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Terrorist_Surveillance_Program&action=edit&redlink=1" class="new" title="Terrorist Surveillance Program (صفحه وجود ندارد)">برنامه نظارت بر تروریسم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Operation_Noble_Eagle&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operation Noble Eagle (صفحه وجود ندارد)">عملیات "عقاب نجیب"</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Operation_Eagle_Assist&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operation Eagle Assist (صفحه وجود ندارد)">عملیات "کمک عقاب"</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pakistan%27s_role_in_the_War_on_Terror&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pakistan's role in the War on Terror (صفحه وجود ندارد)">نقش پاکستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=President%27s_Surveillance_Program&action=edit&redlink=1" class="new" title="President's Surveillance Program (صفحه وجود ندارد)">برنامه نظارت رئیس‌جمهور</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Protect_America_Act_of_2007&action=edit&redlink=1" class="new" title="Protect America Act of 2007 (صفحه وجود ندارد)">حفاظت از قانون آمریکا در سال ۲۰۰۷</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Combatant_Status_Review_Tribunal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Combatant Status Review Tribunal (صفحه وجود ندارد)">دادگاه بررسی وضعیت مبارز</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Criticism_of_the_War_on_Terror&action=edit&redlink=1" class="new" title="Criticism of the War on Terror (صفحه وجود ندارد)">انتقاد از جنگ علیه تروریسم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Enhanced_interrogation_techniques&action=edit&redlink=1" class="new" title="Enhanced interrogation techniques (صفحه وجود ندارد)">تکنیک‌های بازجویی پیشرفته</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Torture_Memos&action=edit&redlink=1" class="new" title="Torture Memos (صفحه وجود ندارد)">یادداشت‌های شکنجه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Extrajudicial_prisoners_of_the_United_States&action=edit&redlink=1" class="new" title="Extrajudicial prisoners of the United States (صفحه وجود ندارد)">زندانیان خارج از دادگاه ایالات متحده</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Portal-puzzle.svg" class="mw-file-description" title="درگاه"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/16px-Portal-puzzle.svg.png" decoding="async" width="16" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/24px-Portal-puzzle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/32px-Portal-puzzle.svg.png 2x" data-file-width="32" data-file-height="28" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF" title="درگاه:جنگ">درگاه:جنگ</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="دل_ایران‌شهر_(عراق_کنونی_در_زمان_ساسانیان)" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%D9%84_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%87%D8%B1" title="الگو:دل ایران‌شهر"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%D9%84_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%87%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:دل ایران‌شهر (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%D9%84_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%87%D8%B1" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:دل ایران‌شهر"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="دل_ایران‌شهر_(عراق_کنونی_در_زمان_ساسانیان)" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%84_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%87%D8%B1" title="دل ایران‌شهر">دل ایران‌شهر</a> (<a class="mw-selflink selflink">عراق</a> کنونی در زمان <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ساسانیان">ساسانیان</a>)</div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="خوره">خوره‌ها</a> (استان‌ها)</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;line-height:1.6em;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B3%D9%88%DA%AF" title="تسوگ">تسوگ‌ها</a> (شهرستان‌ها) </span></div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="12" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Satellite_image_of_Iraq_in_August_2003.jpg" class="mw-file-description" title="میان‌رودان از دید ماهواره."><img alt="میان‌رودان از دید ماهواره." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Satellite_image_of_Iraq_in_August_2003.jpg/70px-Satellite_image_of_Iraq_in_August_2003.jpg" decoding="async" width="70" height="73" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Satellite_image_of_Iraq_in_August_2003.jpg/105px-Satellite_image_of_Iraq_in_August_2003.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Satellite_image_of_Iraq_in_August_2003.jpg/140px-Satellite_image_of_Iraq_in_August_2003.jpg 2x" data-file-width="3639" data-file-height="3778" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D8%AF%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="استان شادپیروز (صفحه وجود ندارد)">شادپیروز</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;line-height:1.6em;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="white-space:nowrap;"> <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B3%D9%88%DA%AF_%D9%81%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%82%D8%A8%D8%A7%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="تسوگ فیروزقباد (صفحه وجود ندارد)">فیروزقباد</a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B3%D9%88%DA%AF_%DA%A9%D9%88%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="تسوگ کوهستان (صفحه وجود ندارد)">کوهستان</a> ، <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B3%D9%88%DA%AF_%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="تسوگ اربل (صفحه وجود ندارد)">اربل </a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B3%D9%88%DA%AF_%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%B1%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="تسوگ تامرا (صفحه وجود ندارد)">تامِرّا</a> - <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AE%D8%A7%D9%86%DA%AF" title="دوخانگ">دوخانگ</a>‏ </span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D8%B0%D9%82%D8%A8%D8%A7%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="استان شاذقباد (صفحه وجود ندارد)">شاذقباد</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;line-height:1.6em;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="white-space:nowrap;"> <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="بزرگ‌شاپور (صفحه وجود ندارد)">بزرگ‌شاپور </a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D8%A8%D9%88%D9%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="شهر بوق (صفحه وجود ندارد)">شهر بوق</a> - <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B0%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کلواذی (صفحه وجود ندارد)">کلواذی</a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B3%D9%88%DA%AF_%DA%AF%D8%A7%D8%B2%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="تسوگ گازر (صفحه وجود ندارد)">گازُر</a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="شهر آبان (صفحه وجود ندارد)">شهر آبان</a> - <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%87%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%87%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="کهن‌شهر (صفحه وجود ندارد)">کهن‌شهر</a> - <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%B0%D8%A7%D9%86" title="راذان"> راذان بالا</a> - <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%B0%D8%A7%D9%86" title="راذان"> راذان پائین‏</a>‏ </span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%B1%D9%85%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="استان شادهرمز (صفحه وجود ندارد)">شادهرمز</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;line-height:1.6em;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="white-space:nowrap;"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="رستم‌گواذ (صفحه وجود ندارد)">رستم‌گواذ </a> - <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%87%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="مهرورد (صفحه وجود ندارد)">مهرورد</a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلسل (صفحه وجود ندارد)"> سِلْسِل</a> - <a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D9%88%D9%84%D8%A7" title="جلولا">جلولا </a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%84%D9%84%D8%AA%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="جللتا (صفحه وجود ندارد)">جللتا</a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%B0%DB%8C%D8%A8%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="ذیبین (صفحه وجود ندارد)">ذیبین</a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%86%D8%AF_%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="بند نیکان (صفحه وجود ندارد)">بند نیکان</a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D8%B1%D9%88%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="برازرود (صفحه وجود ندارد)">برازرود </a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%B1%D8%AF_(%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82)&action=edit&redlink=1" class="new" title="دستگرد (عراق) (صفحه وجود ندارد)"> دستگرد‏</a>.‏ </span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AE%D8%B3%D8%B1%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="استان بازیگان‌خسرو (صفحه وجود ندارد)">بازیگان‌خسرو </a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;line-height:1.6em;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="white-space:nowrap;"> <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="جوروان بالا (صفحه وجود ندارد)">جوروان بالا</a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="جوروان میانه (صفحه وجود ندارد)">جوروان میانه</a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="جوروان پائین (صفحه وجود ندارد)">جوروان پائین</a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="بادرایا (صفحه وجود ندارد)">بادرایا </a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="باکسایا (صفحه وجود ندارد)">باکسایا</a>.‏ </span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="استان شادشاپور (صفحه وجود ندارد)">شادشاپور</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;line-height:1.6em;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="white-space:nowrap;"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="زندورد (صفحه وجود ندارد)">زَندوَرد </a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B2%DB%8C%D9%88%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="بزیون (صفحه وجود ندارد)">بزیون </a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B3%D9%88%DA%AF_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="تسوگ استان (صفحه وجود ندارد)">استان</a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%B2%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="جوازر (صفحه وجود ندارد)">جوازر</a>‏ </span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D8%AF%D8%A8%D9%87%D9%85%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="استان شادبهمن (صفحه وجود ندارد)">شادبهمن</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;line-height:1.6em;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="white-space:nowrap;"> <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%87%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="بهمن‌اردشیر (صفحه وجود ندارد)">بهمن‌اردشیر</a> - <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی میشان">میشان</a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B3%D9%88%DA%AF_%D8%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%85%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="تسوگ دشت میشان (صفحه وجود ندارد)">دشت میشان</a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B3%D9%88%DA%AF_%D8%A7%D8%A8%D9%84%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="تسوگ ابله (صفحه وجود ندارد)">اُبُلّه</a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D9%82%D8%A8%D8%A7%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="ابرقباد (صفحه وجود ندارد)">ابرقباد</a> </span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%DA%A9%D8%A7%D9%86_(%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C)" title="اردشیر بابکان (استان ساسانی)">اردشیر بابکان</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;line-height:1.6em;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1" class="mw-redirect" title="به‌اردشیر">به‌اردشیر </a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%88%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="رومکان (صفحه وجود ندارد)">رومکان</a> - <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%AB%D8%A7" title="کوثا">کوثا </a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%D9%82%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="درقیت (صفحه وجود ندارد)"> دَرقیت</a> - <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%87%D8%B1_%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="نهر گویر (صفحه وجود ندارد)">نهر گویر</a>‏ </span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%DB%8C%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="استان به‌دیوماسپان (صفحه وجود ندارد)">به‌دیوماسپان</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;line-height:1.6em;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="white-space:nowrap;"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A7%D8%A8_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="زاب بالا (صفحه وجود ندارد)">زاب بالا</a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A7%D8%A8_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="زاب میانی (صفحه وجود ندارد)">زاب میانی</a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A7%D8%A8_%D9%BE%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="زاب پائین (صفحه وجود ندارد)">زاب پائین</a>‏ </span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87%D9%82%D8%A8%D8%A7%D8%AF_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="استان بهقباد بالا (صفحه وجود ندارد)">بهقباد بالا </a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;line-height:1.6em;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="white-space:nowrap;"> <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B3%D9%88%DA%AF_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="تسوگ بابل (صفحه وجود ندارد)">بابل </a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7%D8%B1%D9%86%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="خطرنیه (صفحه وجود ندارد)"> خُطَرْنیه</a> - <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%87_%D9%BE%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="فلوجه پائین (صفحه وجود ندارد)"> فلّوجه پائین </a> - <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="فلوجه بالا (صفحه وجود ندارد)"> فلّوجه بالا</a> - <a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="نهرین">نهرین </a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%85%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="عین‌التمر (صفحه وجود ندارد)">عین‌التمر‏</a>.‏ </span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87%D9%82%D8%A8%D8%A7%D8%AF_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="استان بهقباد میانی (صفحه وجود ندارد)">بهقباد میانی </a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;line-height:1.6em;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="white-space:nowrap;"> <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%A8%D9%87_%D9%88_%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="جبه و بداه (صفحه وجود ندارد)">جبه و بداه </a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A7_%D9%88_%D8%A8%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="سورا و بربیسما (صفحه وجود ندارد)">سورا و بربیسما</a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%85%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="باروسما (صفحه وجود ندارد)">باروسما</a> - <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="نهرالملک (صفحه وجود ندارد)">نهرالملک‏</a>‏ </span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87%D9%82%D8%A8%D8%A7%D8%AF_%D9%BE%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="استان بهقباد پائین (صفحه وجود ندارد)">بهقباد پائین </a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;line-height:1.6em;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="white-space:nowrap;"> <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D9%82%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بادقلی (صفحه وجود ندارد)">بادقلی</a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%DB%8C%D9%84%D8%AD%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="سیلحین (صفحه وجود ندارد)">سیلحین</a> - <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%B1_(%D8%B4%D9%87%D8%B1)&action=edit&redlink=1" class="new" title="نستر (شهر) (صفحه وجود ندارد)">نستر</a> - <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%88%D8%B0%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="روذمستان (صفحه وجود ندارد)">روذمستان</a> - <a href="/w/index.php?title=%D9%87%D8%B1%D9%85%D8%B2%DA%AF%D8%B1%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="هرمزگرد (صفحه وجود ندارد)">هرمزگرد </a>‏ </span></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="شهرهای_استان_انبار_در_عراق" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="الگو:شهرهای استان انبار"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:شهرهای استان انبار (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:شهرهای استان انبار"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="شهرهای_استان_انبار_در_عراق" style="font-size:114%;margin:0 4em">شهرهای <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="استان انبار">استان انبار</a> در <a class="mw-selflink selflink">عراق</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="رمادی">رمادی</a> •  <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%87" title="فلوجه">فلوجه</a> •  <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%87" title="خالدیه">خالدیه</a> •  <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%AA_(%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82)" title="هیت (عراق)">هیت</a> •  <a href="/wiki/%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB%D9%87_(%D8%B4%D9%87%D8%B1)" title="حدیثه (شهر)">حدیثه</a> •  <a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%84%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87" title="حقلانیه">حقلانیه</a> •  <a href="/wiki/%D8%AD%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87" title="حبانیه">حبانیه</a> •  <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B7%D8%A8%D9%87" title="رطبه">رطبه</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D8%A8%D9%87_(%D8%B4%D9%87%D8%B1)&action=edit&redlink=1" class="new" title="حسیبه (شهر) (صفحه وجود ندارد)">حسیبه</a> •  <a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%DB%8C%D8%A8" title="نخیب">نخیب</a> •  <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D9%86%D8%A9" title="عانة">عانة</a> •  <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%88%D9%87_(%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82)" title="راوه (عراق)">راوه</a> •  <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%85%D9%87" title="کرمه">کرمه</a> •  <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D9%87_(%D8%B4%D9%87%D8%B1)" title="کبیسه (شهر)">کبیسه</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A7%D9%85%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%81%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="عامریه فلوجه (صفحه وجود ندارد)">عامریه فلوجه</a> •  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF_(%D8%B4%D9%87%D8%B1)" title="ولید (شهر)">ولید</a> •  <a href="/wiki/%D8%B9%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D8%AA" title="عکاشات">عکاشات</a> •  <a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%84" title="طربیل">طربیل</a> •  <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="خان بغدادی">خان بغدادی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%87" title="بروانه">بروانه</a> •  <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AD%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%87" title="رحالیه">رحالیه</a> •  <a href="/wiki/%D8%B5%D9%82%D9%84%D8%A7%D9%88%DB%8C%D9%87" title="صقلاویه">صقلاویه</a> •  <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D8%A8%D9%87_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C%D9%87" title="حصیبه شرقیه">حصیبه شرقیه</a> •  <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%84%D9%87" title="کرابله">کرابله</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A8%DB%8C%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="عبیدی (صفحه وجود ندارد)">عبیدی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%A6%D9%85%D8%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" class="mw-redirect" title="القائم، عراق">قائم</a></div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="1" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:IraqAlAnbar.png" class="mw-file-description" title="Al Anbar"><img alt="Al Anbar" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/IraqAlAnbar.png/30px-IraqAlAnbar.png" decoding="async" width="30" height="30" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/IraqAlAnbar.png/45px-IraqAlAnbar.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/IraqAlAnbar.png/60px-IraqAlAnbar.png 2x" data-file-width="200" data-file-height="201" /></a></span></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="کشورهای_آسیا" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="الگو:کشورهای آسیا"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="بحث الگو:کشورهای آسیا"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:کشورهای آسیا"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="کشورهای_آسیا" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="آسیا">کشورهای آسیا</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="کشور">کشورها</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">جمهوری آذربایجان</a><sup><small>۱</small></sup> • <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="اردن">اردن</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ارمنستان">ارمنستان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ازبکستان">ازبکستان</a>  •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان">افغانستان</a>  •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="امارات متحده عربی">امارات متحده عربی</a>  •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%86%D8%B2%DB%8C" title="اندونزی">اندونزی</a><sup><small>۳</small></sup> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بحرین">بحرین</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="میانمار">میانمار</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A6%DB%8C" title="برونئی">برونئی</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B4" title="بنگلادش">بنگلادش</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1)" title="بوتان (کشور)">بوتان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاجیکستان">تاجیکستان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF" title="تایلند">تایلند</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ترکمنستان">ترکمنستان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a><sup><small>۱</small></sup> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="تیمور شرقی">تیمور شرقی</a><sup><small>۳</small></sup> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AE%D9%84%D9%82_%DA%86%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="جمهوری خلق چین">چین</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a><sup><small>۱</small></sup> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="ژاپن">ژاپن</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%84%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7" title="سری‌لانکا">سری‌لانکا</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%B1" title="سنگاپور">سنگاپور</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a class="mw-selflink selflink">عراق</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان سعودی</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="عمان">عمان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D9%86" title="فیلیپین">فیلیپین</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%82%D8%A8%D8%B1%D8%B3" title="قبرس">قبرس</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%82%DB%8C%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قرقیزستان">قرقیزستان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قزاقستان">قزاقستان</a><sup><small>۱</small></sup> •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B1_(%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1)" class="mw-redirect" title="قطر (کشور)">قطر</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%A8%D9%88%D8%AC" title="کامبوج">کامبوج</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="کره جنوبی">کره جنوبی</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="کره شمالی">کره شمالی</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="کویت">کویت</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گرجستان">گرجستان</a><sup><small>۱</small></sup> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%B3" title="لائوس">لائوس</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86" title="لبنان">لبنان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%88" title="مالدیو">مالدیو</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%B2%DB%8C" title="مالزی">مالزی</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="مصر">مصر</a><sup><small>۲</small></sup> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مغولستان">مغولستان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%86%D9%BE%D8%A7%D9%84" title="نپال">نپال</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF" title="هند">هند</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%85" title="ویتنام">ویتنام</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%DB%8C%D9%85%D9%86" title="یمن">یمن</a></span></div></div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="3" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Asia_(orthographic_projection).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Asia_%28orthographic_projection%29.svg/150px-Asia_%28orthographic_projection%29.svg.png" decoding="async" width="150" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Asia_%28orthographic_projection%29.svg/225px-Asia_%28orthographic_projection%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Asia_%28orthographic_projection%29.svg/300px-Asia_%28orthographic_projection%29.svg.png 2x" data-file-width="541" data-file-height="541" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7_%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF" title="فهرست کشورهای با رسمیت محدود">با رسمیت محدود</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B2" title="آبخاز">آبخاز</a> • <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="اوستیای جنوبی">اوستیای جنوبی</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86" title="تایوان">تایوان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B1%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D8%AE" title="جمهوری آرتساخ">جمهوری آرتساخ</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="دولت فلسطین">فلسطین</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9_%D9%82%D8%A8%D8%B1%D8%B3_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="جمهوری ترک قبرس شمالی">قبرس شمالی</a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%82%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="قلمروی وابسته">قلمروی وابسته</a> و<br /><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87_%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="منطقه ویژه اداری">منطقه ویژه اداری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:relative;"><div style="padding:0em 0.75em;">استرالیا</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3" title="جزیره کریسمس">جزیره کریسمس</a> • <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%B3" title="جزایر کوکوس">جزایر کوکوس</a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:relative;"><div style="padding:0em 0.75em;">چین</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%DA%AF_%DA%A9%D9%86%DA%AF" title="هنگ کنگ">هنگ‌کنگ</a> • <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%A6%D9%88" title="ماکائو">ماکائو</a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:relative;"><div style="padding:0em 0.75em;">بریتانیا</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A2%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%88_%D8%AF%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="آکراتاری و داکیلیا">آکراتاری و داکیلیا</a> • <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%82%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%88_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%87%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="قلمرو بریتانیا در اقیانوس هند">قلمرو بریتانیا در اقیانوس هند</a></span></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div><small> </small><p><small><sup>۱</sup> <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%DB%8C%DA%A9_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="فهرست کشورهای در گستره بیش از یک قاره">بخشی از آن</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اروپا">اروپا</a>.  <sup>۲</sup> <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%DB%8C%DA%A9_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="فهرست کشورهای در گستره بیش از یک قاره">بخشی از آن</a> در <a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="آفریقا">آفریقا</a>.  <sup>۳</sup> <span class="nowrap">تمامی یا بخشی از آن جزو <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="اقیانوسیه">اقیانوسیه</a> به‌شمار می‌آید.</span><br /> </small> </p> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="سازمان‌های_اطلاعاتی_کشورها" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86" title="الگو:سازمان‌های اطلاعاتی جهان"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86" title="بحث الگو:سازمان‌های اطلاعاتی جهان"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:سازمان‌های اطلاعاتی جهان"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="سازمان‌های_اطلاعاتی_کشورها" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="سازمان اطلاعاتی">سازمان‌های اطلاعاتی</a> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="کشور">کشورها</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><b>سازمان‌های اطلاعات خارجی</b></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li>افغانستان: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اداره اطلاعاتی افغانستان">اداره اطلاعاتی افغانستان</a> NDS</li> <li>ایران:<a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87_%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="سازمان حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی">حفاظت اطلاعات سپاه</a></li> <li>آلبانی: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="خدمات اطلاعات دولتی">خدمات اطلاعات دولتی</a> SHISH</li> <li>الجزایر: <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزارت اطلاعات و امنیت (صفحه وجود ندارد)">وزارت اطلاعات و امنیت</a> DRS</li> <li>آرژانتین: <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C" title="دبیرخانه اطلاعات دولتی">دبیرخانه اطلاعات دولتی</a> SIDE</li> <li>استرالیا: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D9%81%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="سرویس اطلاعات مخفی استرالیا">سرویس اطلاعات مخفی استرالیا</a> ASIS</li> <li>جمهوری آذربایجان: <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزارت امنیت ملی آذربایجان (صفحه وجود ندارد)">وزارت امنیت ملی آذربایجان</a> MNS</li> <li>بحرین: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="سازمان اطلاعات بحرین">سازمان اطلاعات </a> NSA</li> <li>بنگلادش: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C" title="اطلاعات امنیت ملی">اطلاعات امنیت ملی</a> NSI</li> <li>بلاروس: <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="کمیته دولتی امنیت بلاروس (صفحه وجود ندارد)">کمیته دولتی امنیت</a> KGB</li> <li>بوسنی و هرزگوین: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D9%88%D8%B3%D9%86%DB%8C_%D9%88_%D9%87%D8%B1%D8%B2%DA%AF%D9%88%DB%8C%D9%86" title="آژانس اطلاعات و امنیت بوسنی و هرزگوین">آژانس اطلاعات و امنیت</a> OSA-OBA BiH</li> <li>برزیل: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D8%B2%DB%8C%D9%84" title="آژانس اطلاعات برزیل">آژانس اطلاعات برزیل</a> ABIN</li> <li>در برونئی: <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A6%DB%8C_(%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="گروه تحقیقات برونئی (بین‌المللی) (صفحه وجود ندارد)">گروه تحقیقات برونئی (بین‌المللی)</a>BRD</li> <li>کامرون: <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D9%85%D8%AE%D9%84%D9%88%D8%B7_%D9%85%D9%88%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="بریگارد مخلوط موبایل (صفحه وجود ندارد)">بریگارد مخلوط موبایل</a> BMM</li> <li>کانادا: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7" title="سازمان اطلاعات امنیت کانادا">سازمان اطلاعات امنیت</a> CSIS</li> <li>چاد: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیت ملی (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیت ملی</a> ANS</li> <li>شیلی: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="آژانس اطلاعات ملی شیلی">آژانس اطلاعات ملی شیلی</a> ANI</li> <li>چین: <a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_(%DA%86%DB%8C%D9%86)" title="وزارت امنیت کشور (چین)">وزارت امنیت کشور (چین)</a> MSS</li> <li>کرواسی: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="آژانس امنیت و اطلاعات کرواسی">آژانس امنیت و اطلاعات</a> SOA</li> <li>کوبا: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره طلاعات (صفحه وجود ندارد)">اداره طلاعات</a> DI</li> <li>چک: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="سازمان اطلاعات و روابط خارجی">سازمان اطلاعات و روابط خارجی</a> ÚZSI</li> <li>دانمارک: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفاع اطلاعات دانمارک (صفحه وجود ندارد)">دفاع اطلاعات</a> FE</li> <li>جیبوتی: <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="بریگارد ویژه تحقیقات پلیس (صفحه وجود ندارد)">بریگارد ویژه تحقیقات پلیس</a> BSRG</li> <li>مصر: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%B5%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات عمومی مصر (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات عمومی مصر</a> GIS</li> <li>استونی: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D8%A7%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="انجمن ااطلاعات (صفحه وجود ندارد)">انجمن ااطلاعات</a> TA</li> <li>فرانسه: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%84_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="اداره کل امنیت خارجی">اداره کل امنیت خارجی</a> DGSE</li> <li>گامبیا: <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%DA%AF%D8%A7%D9%85%D8%A8%DB%8C%D8%A7)&action=edit&redlink=1" class="new" title="آژانس اطلاعات ملی (گامبیا) (صفحه وجود ندارد)">آژانس اطلاعات ملی (گامبیا)</a> NIA</li> <li>آلمان: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84" title="آژانس اطلاعات فدرال">آژانس اطلاعات فدرال</a> BND</li> <li>یونان: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس اطلاعات ملی (یونان) (صفحه وجود ندارد)">سرویس اطلاعات ملی (یونان)</a>EYP</li> <li>مجارستان: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" class="mw-redirect" title="اداره اطلاعات">اداره اطلاعات</a> IH</li> <li>هند: <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84" title="شاخه تحقیقات و تحلیل">شاخه تحقیقات و تحلیل</a>RAW</li> <li>اندونزی: <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="آژانس اطلاعات ملی (صفحه وجود ندارد)">آژانس اطلاعات ملی</a>BIN</li> <li>ایران: <a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران">واجا</a></li> <li>عراق: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_(%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82)&action=edit&redlink=1" class="new" title="امنیت (عراق) (صفحه وجود ندارد)">امنیت (عراق)</a> GSD</li> <li>ایرلند: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفاع اطلاعات نظامی (صفحه وجود ندارد)">دفاع اطلاعات نظامی</a> G2</li> <li>اسرائیل: <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%AF" title="موساد">موساد</a></li> <li>ایتالیا: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعات و امنیت خارجی (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعات و امنیت خارجی</a> AISE</li> <li>ساحل عاج: <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D9%84_%D8%B9%D8%A7%D8%AC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="شورای امنیت ملی (ساحل عاج) (صفحه وجود ندارد)">شورای امنیت ملی (ساحل عاج)</a> NSC</li> <li>ژاپن: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3_%D9%85%D9%84%DB%8C_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات پلیس ملی ژاپن (صفحه وجود ندارد)">خدمات پلیس ملی ژاپن</a> NPA - <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="کابینه اطلاعات و دفتر تحقیقات (صفحه وجود ندارد)">کابینه اطلاعات و دفتر تحقیقات</a> CIRO</li> <li>اردن: <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D9%85%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C" title="دایره مخابرات عمومی">دایره مخابرات عمومی</a> GID</li> <li>قزاقستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C_(%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس اطلاعاتی خارجی (قزاقستان) (صفحه وجود ندارد)">سرویس اطلاعاتی خارجی (قزاقستان)</a>Syrbar</li> <li>قرقیزستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D9%82%D8%B1%D9%82%DB%8C%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیت ملی قرقیزستان (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیت ملی قرقیزستان</a>SNB</li> <li>کویت: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="امنیتی دولتی کویت (صفحه وجود ندارد)">امنیتی دولتی کویت</a> KSS</li> <li>لتونی: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8%D8%AA_%D8%A7%D8%B2_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره حفاظت از قانون اساسی (صفحه وجود ندارد)">اداره حفاظت از قانون اساسی</a> SAB</li> <li>لیتوانی: <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزارت امنیت دولت (صفحه وجود ندارد)">وزارت امنیت دولت</a> VSD</li> <li>لبنان: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%84_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C_(%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86)" title="اداره کل امنیت عمومی (لبنان)">اداره کل امنیت عمومی</a>GDGS</li> <li>لیبی: <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="مخابرات الجمهوریه (صفحه وجود ندارد)">مخابرات الجمهوریه</a>MJ</li> <li>مقدونیه: <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%87%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D8%B6%D8%AF_%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="جهت امنیت و ضد جاسوسی (صفحه وجود ندارد)">جهت امنیت و ضد جاسوسی</a> DSCI</li> <li>مالزی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7%D8%B1_%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="خطر سپاه سلطنتی (صفحه وجود ندارد)">خطر سپاه سلطنتی</a> KRD</li> <li>مالدیو: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%88)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس امنیت ملی (مالدیو) (صفحه وجود ندارد)">سرویس امنیت ملی (مالدیو)</a> NSS</li> <li>مکزیک: <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82_%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مرکز تحقیق وانیت ملی (صفحه وجود ندارد)">مرکز تحقیق وانیت ملی</a> CISEN</li> <li>مونته‌نگرو: <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88)&action=edit&redlink=1" class="new" title="آژانس امنیت ملی (مونته‌نگرو) (صفحه وجود ندارد)">آژانس امنیت ملی (مونته‌نگرو)</a> ANB</li> <li>مراکش: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%84_%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره کل مطالعات و مستندات (صفحه وجود ندارد)">اداره کل مطالعات و مستندات</a> DGST</li> <li>موزامبیک: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعات وامنیت امور خارجه (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعات وامنیت امور خارجه</a> SISE</li> <li>هلند: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="خدمات اطلاعات و امنیت عمومی">خدمات اطلاعات و امنیت عمومی</a> AIVD</li> <li>نیوزیلند: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفتر ارزیابی ملی (صفحه وجود ندارد)">دفتر ارزیابی ملی</a> NAB</li> <li>نیجریه: <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%D9%86%DB%8C%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%87)&action=edit&redlink=1" class="new" title="آژانس اطلاعات ملی (نیجریه) (صفحه وجود ندارد)">آژانس اطلاعات ملی (نیجریه)</a> NIA</li> <li>پاکستان: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سازمان اطلاعات نظامی پاکستان">سازمان اطلاعات نظامی پاکستان</a> ISI</li> <li>پاپوآ گینه نو: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%D9%BE%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%A2_%DA%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D9%86%D9%88)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان اطلاعات ملی (پاپوآ گینه نو) (صفحه وجود ندارد)">سازمان اطلاعات ملی (پاپوآ گینه نو)</a> NIO</li> <li>فیلیپین: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات ملی هماهنگی آژانس (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات ملی هماهنگی آژانس</a> NICA</li> <li>لهستان: <a href="/w/index.php?title=Agencja_Wywiadu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Agencja Wywiadu (صفحه وجود ندارد)">AW</a></li> <li>پرتغال: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DA%98%DB%8C%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفاع اطلاعات استراتژیک (صفحه وجود ندارد)">دفاع اطلاعات استراتژیک</a> SIED</li> <li>قطر: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_%D9%82%D8%B7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="امنیت دولتی قطر (صفحه وجود ندارد)">امنیت دولتی قطر</a> QSS</li> <li>چین: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره امنیت ملی (صفحه وجود ندارد)">اداره امنیت ملی</a> NSB</li> <li>رومانی: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C_(%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس اطلاعاتی خارجی (رومانی) (صفحه وجود ندارد)">سرویس اطلاعاتی خارجی (رومانی)</a> SIE</li> <li>روسیه: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C_(%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87)" title="سرویس اطلاعات خارجی (روسیه)">سرویس اطلاعات خارجی (روسیه)</a> SVR</li> <li>عربستان سعودی: <a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="ریاست استخبارات عمومی">ریاست استخبارات عمومی</a> GIP</li> <li>صربستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعات امنیتی (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعات امنیتی</a> BIA</li> <li>سیرالئون: <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="واحدمرکزی اطلاعات و امنیت (صفحه وجود ندارد)">واحدمرکزی اطلاعات و امنیت</a> CISU</li> <li>سنگاپور: <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="بخش امنیت و اطلاعات (صفحه وجود ندارد)">بخش امنیت و اطلاعات</a> SID</li> <li>اسلواکی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D9%84%D9%88%D8%A7%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعات سلواک (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعات سلواک</a>SIS</li> <li>اسلوونی: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%88%D9%86%DB%8C" title="آژانس اطلاعات و امنیت اسلوونی">آژانس اطلاعات و امنیت اسلوونی</a> SOVA</li> <li>سومالی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیت ملی (سومالی) (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیت ملی (سومالی)</a>NSS</li> <li>آفریقای جنوبی: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D9%85%D8%AE%D9%81%DB%8C_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس مخفی آفریقای جنوبی (صفحه وجود ندارد)">سرویس مخفی آفریقای جنوبی</a> SASS</li> <li>کرهٔ جنوبی: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C)" title="سرویس اطلاعات ملی (کره جنوبی)">سرویس اطلاعات ملی (کره جنوبی)</a> NIS</li> <li>اسپانیا: <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="مرکز ملی اطلاعات">مرکز ملی اطلاعات</a> CNI</li> <li>سریلانکا: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_(%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7)&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعاتی دولتی (سریلانکا) (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعاتی دولتی (سریلانکا)</a> SIS</li> <li>سودان: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دستگاه امنیت مخابرات ملی (صفحه وجود ندارد)">دستگاه امنیت مخابرات ملی</a> JAWM</li> <li>سوئیس: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان اطلاعات سوئیس (صفحه وجود ندارد)">سازمان اطلاعات سوئیس</a> NDB</li> <li>سوریه: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)" class="mw-redirect" title="اداره امنیت عمومی (سوریه)">اداره امنیت عمومی (سوریه)</a> GSD</li> <li>تاجیکستان: <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزارت امنیت (صفحه وجود ندارد)">وزارت امنیت</a>MOS</li> <li>توگو: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%D8%AA%D9%88%DA%AF%D9%88)&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعات ملی (توگو) (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعات ملی (توگو)</a>NIA</li> <li>تونس: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعاتی تونس (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعاتی تونس</a>TIA</li> <li>ترکیه: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C" title="سازمان اطلاعات و امنیت ملی">سازمان اطلاعات و امنیت ملی</a>MIT</li> <li>ترکمنستان: <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="کمیته امنیت ملی (ترکمنستان) (صفحه وجود ندارد)">کمیته امنیت ملی (ترکمنستان)</a>KNB</li> <li>اوگاندا: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان امنیت داخلی (صفحه وجود ندارد)">سازمان امنیت داخلی</a>ISO</li> <li>اوکراین: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C_%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس اطلاعاتی خارجی اوکراین (صفحه وجود ندارد)">سرویس اطلاعاتی خارجی اوکراین</a>SZRU</li> <li>امارات متحده عربی: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات امارات متحده عربی (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات امارات متحده عربی</a>UAEI</li> <li>بریتانیا: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D9%81%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="سازمان اطلاعات مخفی بریتانیا">سازمان اطلاعات مخفی بریتانیا</a> SIS (ام‌آی۶)</li> <li>آمریکا: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="آژانس اطلاعات مرکزی">آژانس اطلاعات مرکزی</a> CIA</li> <li>ازبکستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیت ملی (ازبکستان) (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیت ملی (ازبکستان)</a> SNB</li> <li>ویتنام: <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="کمیسیون مرکزی اطلاعات نظامی دوم (صفحه وجود ندارد)">کمیسیون مرکزی اطلاعات نظامی دوم</a> TC2</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><b>سازمان‌های اطلاعات داخلی</b></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li>آرژانتین: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D9%81%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات مخفی (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات مخفی</a> SIDE</li> <li>استرالیا: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان امنیت اطلاعات استرالیا (صفحه وجود ندارد)">سازمان امنیت اطلاعات استرالیا</a> ASIO</li> <li>بنگلادش: <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D8%B5_(%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B4)&action=edit&redlink=1" class="new" title="شاخه‌های خاص (بنگلادش) (صفحه وجود ندارد)">شاخه‌های خاص (بنگلادش)</a> SB</li> <li>بلاروس: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%87_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان امنیت امور خارجه جمهوری بلاروس (صفحه وجود ندارد)">سازمان امنیت امور خارجه جمهوری بلاروس</a> KGB RB</li> <li>برزیل: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D8%B2%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعات برزیل (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعات برزیل</a> ABIN</li> <li>کانادا: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7" title="سازمان اطلاعات امنیت کانادا">سازمان اطلاعات امنیت کانادا</a> CSIS</li> <li>شیلی: <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="نمایندگی اطلاعات ملی (صفحه وجود ندارد)">نمایندگی اطلاعات ملی</a> ANI</li> <li>چک: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="سازمان امنیت و اطلاعات">سازمان امنیت و اطلاعات</a> BIS</li> <li>چین: <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AE%D9%84%D9%82_%DA%86%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزارت امنیت ملی جمهوری خلق چین (صفحه وجود ندارد)">وزارت امنیت ملی جمهوری خلق چین</a> MSS</li> <li>کرواسی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیت و اطلاعات (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیت و اطلاعات</a> SOA</li> <li>دانمارک: <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="پلیس اطلاعات (صفحه وجود ندارد)">پلیس اطلاعات</a> PET</li> <li>مصر: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="سازمان امنیت ملی مصر">سازمان امنیت ملی مصر</a> الوطنی</li> <li>استونی: <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%B3_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="پولیس محافظ (صفحه وجود ندارد)">پولیس محافظ</a> KAPO]</li> <li>فنلاند: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D9%86%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیت اطلاعات فنلاند (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیت اطلاعات فنلاند</a> SUPO</li> <li>فرانسه: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%84_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C" title="اداره کل امنیت داخلی">اداره کل امنیت داخلی</a> DGSI</li> <li>آلمان: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84_%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D8%B2_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="اداره فدرال نگهبانی از قانون اساسی">اداره فدرال نگهبانی از قانون اساسی</a> BfV</li> <li>یونان: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس اطلاعات ملی (یونان) (صفحه وجود ندارد)">سرویس اطلاعات ملی</a> EYP</li> <li>مجارستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس امنیت ملی (صفحه وجود ندارد)">سرویس امنیت ملی</a> AH</li> <li>هند: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1_(%D9%87%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات دفتر (هند (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات دفتر (هند</a> IB</li> <li>ایران: <a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران">وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران</a> VAJA - <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87_%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="سازمان اطلاعات و امنیت سپاه پاسداران">سازمان اطلاعات و امنیت سپاه پاسداران</a> - <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA" class="mw-redirect" title="پلیس امنیت">پلیس امنیت</a>PAVA</li> <li>ایرلند: <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="گاردا نظارت واحد ملی (صفحه وجود ندارد)">گاردا نظارت واحد ملی</a> NSU</li> <li>اسرائیل: <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D8%AA" class="mw-redirect" title="شین بت">شین بت</a></li> <li>ایتالیا: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%DB%8C%D9%87%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعات امنیت میهن (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعات امنیت میهن</a>AISI</li> <li>قزاقستان: <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="کمیته امنیت ملی جمهوری قزاقستان (صفحه وجود ندارد)">کمیته امنیت ملی جمهوری قزاقستان</a>NSC</li> <li>لتونی: <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="پولیس امنیتی (صفحه وجود ندارد)">پولیس امنیتی</a> DP</li> <li>لیتوانی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات تحقیقات مخصوص (صفحه وجود ندارد)">خدمات تحقیقات مخصوص</a>STT</li> <li>مقدونیه: <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_(%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%87)&action=edit&redlink=1" class="new" title="آژانس اطلاعات (مقدونیه) (صفحه وجود ندارد)">آژانس اطلاعات (مقدونیه)</a>IA</li> <li>ژاپن: <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3_%D9%85%D9%84%DB%8C_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="آژانس پلیس ملی ژاپن (صفحه وجود ندارد)">آژانس پلیس ملی ژاپن</a>PSIA NPA</li> <li>هلند: آژانس اطلاعات امنیت عمومی]]NCTb</li> <li>نیوزیلند: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="امنیت اطلاعات نیوزیلند (صفحه وجود ندارد)">امنیت اطلاعات نیوزیلند</a>NZSIS</li> <li>نیجریه: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_(%D9%86%DB%8C%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%87)&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیت دولتی (نیجریه) (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیت دولتی (نیجریه)</a>SSS</li> <li>نروژ: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C_%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3_%D9%86%D8%B1%D9%88%DA%98" title="سرویس امنیتی پلیس نروژ">سرویس امنیتی پلیس نروژ</a>PST</li> <li>عمان: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس امنیت داخلی (صفحه وجود ندارد)">ISS</a></li> <li>پاکستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفتراطلاعات (پاکستان) (صفحه وجود ندارد)">دفتراطلاعات (پاکستان)</a>IB</li> <li>فیلیپین: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_(%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفتر ملی تحقیقات (فیلیپین) (صفحه وجود ندارد)">دفتر ملی تحقیقات (فیلیپین)</a>NBI</li> <li>لهستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس امنیت داخلی (صفحه وجود ندارد)">سرویس امنیت داخلی</a>ABW</li> <li>کرهٔ جنوبی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1_%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفتر دادستان عالی جمهوری کره (صفحه وجود ندارد)">دفتر دادستان عالی جمهوری کره</a>SPO</li> <li>سریلانکا: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_(%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعاتی دولتی (سریلانکا (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعاتی دولتی (سریلانکا</a>SIS</li> <li>سوئد: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%AF" title="سرویس امنیتی سوئد">سرویس امنیتی سوئد</a>SAPO</li> <li>سوئیس: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان اطلاعاتی سوئیس (صفحه وجود ندارد)">NDB</a></li> <li>سوریه: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)" class="mw-redirect" title="اداره امنیت عمومی (سوریه)">اداره امنیت عمومی (سوریه)</a>GSD</li> <li>ترکیه: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D9%86%D8%B8%D9%85_%D8%AE%D9%81%DB%8C%D9%87_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="امنیت و نظم خفیه دولتی (صفحه وجود ندارد)">امنیت و نظم خفیه دولتی</a>KDGM</li> <li>اوکراین: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86" title="سرویس امنیتی اوکراین">سرویس امنیتی اوکراین</a>SBU</li> <li>بریتانیا: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85_%D8%A2%DB%8C_%DB%B5" class="mw-redirect" title="ام آی ۵">ام آی ۵</a> اطلاعات نظامی بخش ۵</li> <li>آمریکا: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84" class="mw-redirect" title="اداره تحقیقات فدرال">اداره تحقیقات فدرال</a>FBI</li> <li>ازبکستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_(%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="امنیت ملی خدمات (ازبکستان) (صفحه وجود ندارد)">امنیت ملی خدمات (ازبکستان)</a>SNB</li> <li>ویتنام: <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزارت اطلاعات امنیت عمومی (صفحه وجود ندارد)">وزارت اطلاعات امنیت عمومی</a>TC5</li> <li>روسیه: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="سرویس امنیت فدرال روسیه">سرویس امنیت فدرال روسیه</a>FSB</li> <li>صربستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیت اطلاعات (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیت اطلاعات</a>BIA</li> <li>سنگاپور: <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزارت امنیت داخلی (صفحه وجود ندارد)">وزارت امنیت داخلی</a>ISD</li> <li>آفریقای جنوبی: <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="آژانس اطلاعات ملی آفریقای جنوبی (صفحه وجود ندارد)">آژانس اطلاعات ملی آفریقای جنوبی</a>NIA</li> <li>چین: <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزارت دادگستری بررسی دفتر (صفحه وجود ندارد)">وزارت دادگستری بررسی دفتر</a>MJIB</li> <li>پرتغال: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس اطلاعات امنیتی (صفحه وجود ندارد)">سرویس اطلاعات امنیتی</a>SIS</li> <li>رومانی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعات رومانیا (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعات رومانیا</a>SRI</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><b>اداره <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="سازمان اطلاعات نظامی">اطلاعات نظامی</a></b></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li>استرالیا: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان دفاع اطلاعات (صفحه وجود ندارد)">سازمان دفاع اطلاعات</a>DIO</li> <li>ایران: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87_%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="سازمان حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی">سازمان حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی</a>IRGC</li> <li>بنگلادش: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%84_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره کل نیروهای امنیتی (صفحه وجود ندارد)">اداره کل نیروهای امنیتی</a>DGFI</li> <li>برزیل: <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DA%98%DB%8C%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="مدیریت اطلاعات استراتژیک (صفحه وجود ندارد)">مدیریت اطلاعات استراتژیک</a>DIE</li> <li>کانادا: <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D8%B9%D8%A8%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_(%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="شعبه اطلاعات (نیروهای کانادایی) (صفحه وجود ندارد)">شعبه اطلاعات (نیروهای کانادایی)</a>Int Branch</li> <li>چک: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_(%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%DA%86%DA%A9)" title="سازمان اطلاعات نظامی (جمهوری چک)">سازمان اطلاعات نظامی (جمهوری چک)</a>VZ</li> <li>چین: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%84_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%AE%D9%84%D9%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره کل کارکنان ارتش آزادی خلق (صفحه وجود ندارد)">اداره کل کارکنان ارتش آزادی خلق</a>MID</li> <li>کرواسی: <a href="/w/index.php?title=%D9%88_%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="و خدمات امنیت اطلاعاتی نظامی (صفحه وجود ندارد)">و خدمات امنیت اطلاعاتی نظامی</a>VSOA</li> <li>مصر: <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D9%81%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ریاست سرویس‌های اطلاعاتی نظامی و اکتشافی (صفحه وجود ندارد)">ریاست سرویس‌های اطلاعاتی نظامی و اکتشافی</a>DMISR</li> <li>دانمارک: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفاع اطلاعات دانمارکی (صفحه وجود ندارد)">دفاع اطلاعات دانمارکی</a>FE</li> <li>فنلاند: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%81%D9%86%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس اطلاعات نظامی فنلاند (صفحه وجود ندارد)">سرویس اطلاعات نظامی فنلاند</a>FMIS</li> <li>فرانسه: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره اطلاعات نظامی (صفحه وجود ندارد)">اداره اطلاعات نظامی</a> DGSE DRM</li> <li>آلمان: <a href="/w/index.php?title=%D8%B6%D8%AF_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ضد نظامی (صفحه وجود ندارد)">ضد نظامی</a>MAD</li> <li>مجارستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات نظامی امنیت ملی (صفحه وجود ندارد)">خدمات نظامی امنیت ملی</a>KNBSZ</li> <li>هند: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_(%D9%87%D9%86%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره اطلاعات نظامی (هند) (صفحه وجود ندارد)">اداره اطلاعات نظامی (هند)</a>DMI</li> <li>اسرائیل: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_(%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84)&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره اطلاعات نظامی (اسرائیل) (صفحه وجود ندارد)">اداره اطلاعات نظامی</a> MID</li> <li>ایتالیا: <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%B9%D9%86%D8%B5%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="مرکز اطلاعات بین عنصر (صفحه وجود ندارد)">مرکز اطلاعات بین عنصر</a>CII</li> <li>ژاپن: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات فرماندهی نظامی (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات فرماندهی نظامی</a>MIC</li> <li>قزاقستان: <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="کمیته امنیت ملی جمهوری قزاقستان (صفحه وجود ندارد)">کمیته امنیت ملی جمهوری قزاقستان</a>NSC</li> <li>مقدونیه: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات نظامی برای امنیت و اطلاعات (صفحه وجود ندارد)">خدمات نظامی برای امنیت و اطلاعات</a>MSSI</li> <li>هلند: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="سرویس اطلاعات و امنیت نظامی هلند">سرویس اطلاعات و امنیت نظامی هلند</a>MIVD</li> <li>پاکستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات نظامی پاکستان (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات نظامی پاکستان</a>MI</li> <li>فیلیپین: <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D9%84%D8%AD_%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D9%86" title="نیروهای مسلح فیلیپین">نیروهای مسلح فیلیپین</a>ISAFP</li> <li>لهستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%B6%D8%AF_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات ضد نظامی (صفحه وجود ندارد)">خدمات ضد نظامی</a>SKW<a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس اطلاعات نظامی (صفحه وجود ندارد)">سرویس اطلاعات نظامی</a>SWW</li> <li>چین: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره اطلاعات نظامی (صفحه وجود ندارد)">اداره اطلاعات نظامی</a>MND</li> <li>رومانی: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%84_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره کل دفاع اطلاعات نظامی (صفحه وجود ندارد)">اداره کل دفاع اطلاعات نظامی</a>DGIA</li> <li>روسیه: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_(%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87)" class="mw-redirect" title="اداره اصلی اطلاعات (روسیه)">اداره اصلی اطلاعات (روسیه)</a>GRU</li> <li>صربستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعات نظامی (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعات نظامی</a>VOA<a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیت (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیت</a>VBA</li> <li>سنگاپور: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_(%D8%B3%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%B1)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان اطلاعات نظامی (سنگاپور) (صفحه وجود ندارد)">سازمان اطلاعات نظامی (سنگاپور)</a>MIO</li> <li>اسلواکی: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D9%88%D8%A7%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات نظامی سلواکی (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات نظامی سلواکی</a>VSS</li> <li>اسلوونی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیتی اطلاعات وزارت دفاع (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیتی اطلاعات وزارت دفاع</a>OVS</li> <li>کرهٔ جنوبی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفاع امنیت فرماندهی (صفحه وجود ندارد)">DSC</a></li> <li>سریلانکا: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_(%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7)&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره اطلاعات نظامی (سریلانکا) (صفحه وجود ندارد)">اداره اطلاعات نظامی (سریلانکا)</a>DMI</li> <li>سوئد: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدماتاطلاعات و امنیت نظامی سوئد (صفحه وجود ندارد)">خدماتاطلاعات و امنیت نظامی سوئد</a>MUST</li> <li>سوئیس: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس اطلاعات نظامی (صفحه وجود ندارد)">سرویس اطلاعات نظامی</a>MND</li> <li>سوریه: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات نظامی (سوریه) (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات نظامی (سوریه)</a>MI</li> <li>اداره اطلاعات نیروی هوایی]]AFID</li> <li>اوکراین: <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="ریاست اداره اطلاعات وزارت دفاع اوکراین (صفحه وجود ندارد)">ریاست اداره اطلاعات وزارت دفاع اوکراین</a> HURMO</li> <li>بریتانیا: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات دفاعی (صفحه وجود ندارد)">DI(دفاع اطلاعاتی</a></li> <li>آمریکا: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="آژانس اطلاعات دفاعی">آژانس اطلاعات دفاعی</a> DIA</li> <li>ویتنام: <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="کمیسیون مرکزی اطلاعات نظامی دوم (صفحه وجود ندارد)">کمیسیون مرکزی اطلاعات نظامی دوم</a>TC2</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><b>اداره <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%AF_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9" title="شنود الکترونیک">اطلاعات سیگنال</a></b></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li>استرالیا: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%B3%DB%8C%DA%AF%D9%86%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="اداره سیگنال‌های استرالیا">اداره سیگنال‌های استرالیا</a>ASD</li> <li>برزیل: <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="معاونیت دوم دفاع دولتی د (صفحه وجود ندارد)">معاونیت دوم دفاع دولتی د</a>D2 ª SCH / EMD</li> <li>کانادا: <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B4%DA%A9%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA" title="تشکیلات امنیت ارتباطات">تشکیلات امنیت ارتباطات</a>CSE</li> <li>چین: <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D8%AE%D9%84%D9%82_SIGINT&action=edit&redlink=1" class="new" title="بخش عمومی کارکنان ارتش آزادی‌بخش خلق SIGINT (صفحه وجود ندارد)">بخش عمومی کارکنان ارتش آزادی‌بخش خلق SIGINT</a></li> <li>کرواسی: <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2_%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="مرکز فناوری عملیاتی برای نظارت مخابرات (صفحه وجود ندارد)">مرکز فناوری عملیاتی برای نظارت مخابرات</a>OTC</li> <li>فنلاند: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B3%D8%B3%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D9%86%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اموسسه تحقیقات طلاعات فنلاندی (صفحه وجود ندارد)">اموسسه تحقیقات طلاعات فنلاندی</a>FIRE</li> <li>فرانسه: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%84_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="اداره کل امنیت خارجی">اداره کل امنیت خارجی</a>DGSE</li> <li>آلمان: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84" title="آژانس اطلاعات فدرال">آژانس اطلاعات فدرال</a>BND</li> <li>هند: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9_%D8%B5%D9%81%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره مشترک صفر (صفحه وجود ندارد)">اداره مشترک صفر</a>JCB</li> <li>اندونزی: <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%86%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="شورای ملی سندی (صفحه وجود ندارد)">شورای ملی سندی</a>LEMSANEG</li> <li>اسرائیل: <a href="/wiki/%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86_%DB%B8%DB%B2%DB%B0%DB%B0" title="یگان ۸۲۰۰">یگان ۸۲۰۰</a>Unit 8200</li> <li>ژاپن: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="ستاد دفاع اطلاعات (صفحه وجود ندارد)">ستاد دفاع اطلاعات</a>DIH</li> <li>قزاقستان: <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="کمیته امنیت ملی جمهوری قزاقستان (صفحه وجود ندارد)">کمیته امنیت ملی جمهوری قزاقستان</a>NSC</li> <li>هلند: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D9%85%D8%AE%D9%81%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس مخفی اطلاعات عمومی (صفحه وجود ندارد)">سرویس مخفی اطلاعات عمومی</a>AIVD</li> <li>نیوزیلند: <a href="/wiki/%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA_%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA" title="دفتر امنیت ارتباطات حکومت">دفتر امنیت ارتباطات حکومت</a>GCSB</li> <li>پاکستان: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سازمان اطلاعات نظامی پاکستان">سازمان اطلاعات نظامی پاکستان</a>JSIB</li> <li>روسیه: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات ویژه ارتباطات روسیه (صفحه وجود ندارد)">خدمات ویژه ارتباطات روسیه</a>Spetsviaz</li> <li>آفریقای جنوبی: <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="مرکز ملی ارتباطات (صفحه وجود ندارد)">مرکز ملی ارتباطات</a>NCC</li> <li>سوئد: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D9%85%D9%88%D8%B3%D8%B3%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%88%DB%8C_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفاع موسسات رادیوی ملی (صفحه وجود ندارد)">دفاع موسسات رادیوی ملی</a>FRA</li> <li>سوئیس: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان اطلاعاتی سوئیس (صفحه وجود ندارد)">سازمان اطلاعاتی سوئیس</a>NDB</li> <li>سوریه: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات نظامی (سوریه) (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات نظامی (سوریه)</a>MI</li> <li>ترکیه: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C" title="سازمان اطلاعات و امنیت ملی">سازمان اطلاعات و امنیت ملی</a>MİT-ETİB</li> <li>اوکراین: <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%86%D8%B8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="تنظیمات ارتباط امور خارجی (صفحه وجود ندارد)">تنظیمات ارتباط امور خارجی</a></li> <li>بریتانیا: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" title="ستاد ارتباطات دولت">ستاد ارتباطات دولت</a>GCHQ</li> <li>آمریکا: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C" title="آژانس امنیت ملی">آژانس امنیت ملی</a>NSA</li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="چندهمسری_بر_پایه_کشور" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C_%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C" title="الگو:وضعیت حقوقی چندهمسری"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C_%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C" title="بحث الگو:وضعیت حقوقی چندهمسری"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C_%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:وضعیت حقوقی چندهمسری"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="چندهمسری_بر_پایه_کشور" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C" title="چندهمسری">چندهمسری</a> بر پایه کشور</div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">چندهمسری<br />به‌رسمیت شناخته‌شده</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سراسر کشور</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Afghanistan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Afghanistan (صفحه وجود ندارد)">افغانستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Algeria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Algeria (صفحه وجود ندارد)">Algeria</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Bahrain&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Bahrain (صفحه وجود ندارد)">Bahrain</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B4" title="بنگلادش">بنگلادش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A6%DB%8C" title="برونئی">برونئی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%B3%D9%88" title="بورکینافاسو">بورکینافاسو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Cameroon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Cameroon (صفحه وجود ندارد)">کامرون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Chad&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Chad (صفحه وجود ندارد)">چاد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_the_Central_African_Republic&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in the Central African Republic (صفحه وجود ندارد)">CAR</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Comoros&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Comoros (صفحه وجود ندارد)">Comoros</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_the_Republic_of_the_Congo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in the Republic of the Congo (صفحه وجود ندارد)">کنگو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Djibouti&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Djibouti (صفحه وجود ندارد)">جیبوتی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Egypt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Egypt (صفحه وجود ندارد)">مصر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Ethiopia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Ethiopia (صفحه وجود ندارد)">Ethiopia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Gabon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Gabon (صفحه وجود ندارد)">Gabon</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_the_Gambia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in the Gambia (صفحه وجود ندارد)">The Gambia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_India&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in India (صفحه وجود ندارد)">هند</a><sup><small>۱</small></sup></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Indonesia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Indonesia (صفحه وجود ندارد)">Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="اردن">اردن</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Kenya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Kenya (صفحه وجود ندارد)">کنیا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Kuwait&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Kuwait (صفحه وجود ندارد)">کویت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86" title="لبنان">لبنان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Libya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Libya (صفحه وجود ندارد)">لیبی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%B2%DB%8C" title="مالزی">مالزی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_the_Maldives&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in the Maldives (صفحه وجود ندارد)">مالدیو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Mali&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Mali (صفحه وجود ندارد)">Mali</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Mauritania&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Mauritania (صفحه وجود ندارد)">Mauritania</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Morocco&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Morocco (صفحه وجود ندارد)">Morocco</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Burma&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Burma (صفحه وجود ندارد)">Myanmar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Niger&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Niger (صفحه وجود ندارد)">Niger</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="عمان">عمان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Pakistan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Pakistan (صفحه وجود ندارد)">پاکستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B1" title="قطر">قطر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان سعودی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84" title="سنگال">سنگال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%A6%D9%88%D9%86" title="سیرالئون">سیرالئون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%B1" title="سنگاپور">سنگاپور</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Somalia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Somalia (صفحه وجود ندارد)">سومالی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Sri_Lanka&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Sri Lanka (صفحه وجود ندارد)">سریلانکا</a><sup><small>۱</small></sup></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Sudan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Sudan (صفحه وجود ندارد)">سودان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%B2%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="تانزانیا">تانزانیا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%DA%AF%D9%88" title="توگو">توگو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Uganda&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Uganda (صفحه وجود ندارد)">Uganda</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_the_United_Arab_Emirates&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in the United Arab Emirates (صفحه وجود ندارد)">UAE</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Yemen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Yemen (صفحه وجود ندارد)">یمن</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Zambia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Zambia (صفحه وجود ندارد)">Zambia</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">برخی مناطق</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Eritrea&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Eritrea (صفحه وجود ندارد)">Eritrea</a> <small style="font-size:85%;">(مناطق اسلامی)</small><sup><small>۲</small></sup></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Nigeria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Nigeria (صفحه وجود ندارد)">نیجریه</a> <small style="font-size:85%;">(مناطق اسلامی)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_the_Palestinian_territories&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in the Palestinian territories (صفحه وجود ندارد)">فلسطین</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1_%D8%BA%D8%B2%D9%87" title="نوار غزه">نوار غزه</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86" class="mw-redirect" title="کرانه باختری رود اردن">کرانه باختری رود اردن</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">چندهمسری<br />به‌رسمیت شناختن ازدواج‌های خارجی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Australia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Australia (صفحه وجود ندارد)">Australia</a> <small style="font-size:85%;">(2008)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_New_Zealand&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in New Zealand (صفحه وجود ندارد)">New Zealand</a> <small style="font-size:85%;">(1980)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_the_United_Kingdom&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in the United Kingdom (صفحه وجود ندارد)">United Kingdom</a> <small style="font-size:85%;">(2008; فقط برای امور رفاهی)</small></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">به‌رسمیت شناخته‌شده در حقوق عرفی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Botswana&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Botswana (صفحه وجود ندارد)">Botswana</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Equatorial_Guinea&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Equatorial Guinea (صفحه وجود ندارد)">Equatorial Guinea</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Lesotho&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Lesotho (صفحه وجود ندارد)">Lesotho</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Liberia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Liberia (صفحه وجود ندارد)">Liberia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Malawi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Malawi (صفحه وجود ندارد)">Malawi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Mozambique&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Mozambique (صفحه وجود ندارد)">Mozambique</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Namibia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Namibia (صفحه وجود ندارد)">Namibia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Nigeria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Nigeria (صفحه وجود ندارد)">Nigeria</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Sierra_Leone&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Sierra Leone (صفحه وجود ندارد)">Sierra Leone</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_South_Africa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in South Africa (صفحه وجود ندارد)">South Africa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Swaziland&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Swaziland (صفحه وجود ندارد)">Swaziland</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Zimbabwe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Zimbabwe (صفحه وجود ندارد)">Zimbabwe</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">دیگر کشورها<br />و مناطق</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D9%86%DA%AF%D9%88%D9%84%D8%A7" title="چندهمسری در آنگولا">آنگولا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Benin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Benin (صفحه وجود ندارد)">Benin</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Bhutan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Bhutan (صفحه وجود ندارد)">Bhutan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="چندهمسری در بوروندی (صفحه وجود ندارد)">بوروندی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_North_America&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in North America (صفحه وجود ندارد)">Canada</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_the_Democratic_Republic_of_the_Congo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in the Democratic Republic of the Congo (صفحه وجود ندارد)">DR Congo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_C%C3%B4te_d%27Ivoire&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Côte d'Ivoire (صفحه وجود ندارد)">Côte d'Ivoire</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Ethiopia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Ethiopia (صفحه وجود ندارد)">Ethiopia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_France&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in France (صفحه وجود ندارد)">Mayotte (FR)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Ghana&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Ghana (صفحه وجود ندارد)">Ghana</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Guinea&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Guinea (صفحه وجود ندارد)">Guinea</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Iraqi_Kurdistan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Iraqi Kurdistan (صفحه وجود ندارد)">Iraqi Kurdistan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Kazakhstan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Kazakhstan (صفحه وجود ندارد)">Kazakhstan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Kyrgyzstan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Kyrgyzstan (صفحه وجود ندارد)">Kyrgyzstan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Laos&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Laos (صفحه وجود ندارد)">Laos</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Mauritius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Mauritius (صفحه وجود ندارد)">Mauritius</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_North_America&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in North America (صفحه وجود ندارد)">Mexico</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Mongolia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Mongolia (صفحه وجود ندارد)">Mongolia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Nigeria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Nigeria (صفحه وجود ندارد)">Nigeria</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Niue&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Niue (صفحه وجود ندارد)">Niue</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Russia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Russia (صفحه وجود ندارد)">Russia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Rwanda&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Rwanda (صفحه وجود ندارد)">Rwanda</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Tajikistan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Tajikistan (صفحه وجود ندارد)">Tajikistan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Thailand&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Thailand (صفحه وجود ندارد)">Thailand</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Tunisia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Tunisia (صفحه وجود ندارد)">Tunisia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Turkey&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Turkey (صفحه وجود ندارد)">Turkey</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Turkmenistan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Turkmenistan (صفحه وجود ندارد)">Turkmenistan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_North_America&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in North America (صفحه وجود ندارد)">United States</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Uzbekistan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Uzbekistan (صفحه وجود ندارد)">Uzbekistan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polygamy_in_Vietnam&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polygamy in Vietnam (صفحه وجود ندارد)">Vietnam</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow hlist" colspan="2"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C_%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C" title="وضعیت حقوقی چندهمسری">وضعیت حقوقی چندهمسری</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C" title="چندهمسری">چندهمسری</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%86%D8%AF%D8%B2%D9%86%DB%8C" title="چندزنی">چندزنی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%86%D8%AF%D8%B4%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="چندشوهری">چندشوهری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Non-monogamy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Non-monogamy (صفحه وجود ندارد)">Non-monogamy</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%AF%D9%87:Polygamy_by_country&action=edit&redlink=1" class="new" title="رده:Polygamy by country (صفحه وجود ندارد)">Polygamy by country</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%AC_%D9%88_%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="رده:ازدواج و زندگی مشترک بر پایه کشور">رده:ازدواج و زندگی مشترک بر پایه کشور</a></li> <li><sup><small>۱</small></sup> <small style="font-size:85%;">جز برای <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="مسلمان">مسلمانان</a> در هر شکلی غیرقانونی است</small></li> <li><sup><small>۲</small></sup> <small style="font-size:85%;">مناطق تابع <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%DA%A9%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="احکام اسلام">احکام اسلام</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;">در برخی کشورها تنها مسلمانان می‌توانند همزمان چند همسر داشته باشند</small></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="مناقشه_اسرائیل–فلسطین" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B4%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="الگو:مناقشه اسرائیلی‌ها و فلسطینیان"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B4%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="بحث الگو:مناقشه اسرائیلی‌ها و فلسطینیان"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B4%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:مناقشه اسرائیلی‌ها و فلسطینیان"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="مناقشه_اسرائیل–فلسطین" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="درگیری فلسطین و اسرائیل">مناقشه اسرائیل–فلسطین</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="شرکت‌کنندگان" style="font-size:114%;margin:0 4em">شرکت‌کنندگان</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="نیروهای دفاعی اسرائیل">نیروهای دفاعی اسرائیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="پلیس اسرائیل">پلیس اسرائیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%AF" title="موساد">موساد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%A8%D8%A7%DA%A9" title="شاباک">شاباک</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="مردم فلسطینی">فلسطینی‌ها</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;">اصلی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B4%DA%A9%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="تشکیلات خودگردان فلسطین">تشکیلات خودگردان فلسطین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="سازمان آزادی‌بخش فلسطین">سازمان آزادی‌بخش فلسطین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%AA%D8%AD_(%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86)" title="فتح (سازمان)">فتح</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%B3" title="حماس">حماس</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;">طرف‌های دیگر</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%87%D8%AF%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C" title="گردان‌های شهدای الاقصی">گردان‌های شهدای الاقصی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D9%87_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="جبهه دموکراتیک برای آزادی فلسطین">جبهه دموکراتیک برای آزادی فلسطین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Palestine_Liberation_Front&action=edit&redlink=1" class="new" title="Palestine Liberation Front (صفحه وجود ندارد)">پی‌ال‌اف</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="جهاد اسلامی فلسطین">جهاد اسلامی فلسطین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D9%87_%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%AE%D9%84%D9%82_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="جبهه نبرد خلق فلسطین">جبهه نبرد خلق فلسطین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D9%87_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="جبهه مردمی برای آزادی فلسطین">جبهه مردمی برای آزادی فلسطین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D9%87_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86_%E2%80%93_%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%DB%8C_%DA%A9%D9%84" class="mw-redirect" title="جبهه مردمی برای آزادی فلسطین – فرماندهی کل">جبهه مردمی برای آزادی فلسطین – فرماندهی کل</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%DB%8C" title="کمیته‌های مقاومت مردمی">کمیته‌های مقاومت مردمی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">گروه‌های دیگر</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="اتحادیه عرب">اتحادیه عرب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86" title="حزب‌الله لبنان">حزب‌الله لبنان</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="شخصیت‌ها" style="font-size:114%;margin:0 4em">شخصیت‌ها</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="اسرائیلی‌ها">اسرائیلی‌ها</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B4%D9%87_%D8%A2%D8%B1%D9%86%D8%B3" title="موشه آرنس">موشه آرنس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ami_Ayalon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ami Ayalon (صفحه وجود ندارد)">Ami Ayalon</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%A9" title="ایهود باراک">ایهود باراک</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%AE%D9%85_%D8%A8%DA%AF%DB%8C%D9%86" title="مناخم بگین">مناخم بگین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A6%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="مئیر داگان">مئیر داگان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B4%D9%87_%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="موشه دایان">موشه دایان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Avi_Dichter&action=edit&redlink=1" class="new" title="Avi Dichter (صفحه وجود ندارد)">Avi Dichter</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Yuval_Diskin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yuval Diskin (صفحه وجود ندارد)">Yuval Diskin</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%88%D9%86" title="داوید بن گوریون">داوید بن گوریون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%85_%D9%87%D8%A7%D9%84%D9%88%DB%8C" title="افراییم هالوی">افراییم هالوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AA%D8%B3" title="دان حالوتس">دان حالوتس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B3%DB%8C%D9%BE%DB%8C_%D9%84%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C" title="تسیپی لیونی">تسیپی لیونی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%84%D8%AF%D8%A7_%D9%85%D8%A6%DB%8C%D8%B1" title="گلدا مئیر">گلدا مئیر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%A6%D9%88%D9%84_%D9%85%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%B2" title="شائول موفاز">شائول موفاز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%AE%D8%A7%DB%8C" title="اسحاق مردخای">اسحاق مردخای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86_%D9%86%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%87%D9%88" title="بنیامین نتانیاهو">بنیامین نتانیاهو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF_%D8%A7%D9%88%D9%84%D9%85%D8%B1%D8%AA" title="ایهود اولمرت">ایهود اولمرت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%86_%D9%BE%D8%B1%D8%B2" title="شیمون پرز">شیمون پرز</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Yaakov_Peri&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yaakov Peri (صفحه وجود ندارد)">Yaakov Peri</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86" title="اسحاق رابین">اسحاق رابین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Amnon_Lipkin-Shahak&action=edit&redlink=1" class="new" title="Amnon Lipkin-Shahak (صفحه وجود ندارد)">Amnon Lipkin-Shahak</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82_%D8%B4%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1" title="اسحاق شامیر">اسحاق شامیر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D9%84_%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86" title="آریل شارون">آریل شارون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="شبتای شاویت">شبتای شاویت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B4%D9%87_%DB%8C%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%86" title="موشه یعلون">موشه یعلون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%85" title="دانی یاتوم">دانی یاتوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%88%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D8%B1" title="زوی زمیر">زوی زمیر</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="مردم فلسطینی">فلسطینی‌ها</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3" title="ابوعباس">ابوعباس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3" title="محمود عباس">محمود عباس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D8%AA" title="موسی عرفات">موسی عرفات</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D8%AA" title="یاسر عرفات">یاسر عرفات</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%AD%DB%8C%DB%8C_%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D8%B4" title="یحیی عیاش">یحیی عیاش</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D8%BA%D9%88%D8%AB%DB%8C" title="مروان برغوثی">مروان برغوثی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AF%D8%AD%D9%84%D8%A7%D9%86" title="محمد دحلان">محمد دحلان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B6%DB%8C%D9%81" title="محمد ضیف">محمد ضیف</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D8%B1%D8%AC_%D8%AD%D8%A8%D8%B4" title="جورج حبش">جورج حبش</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%B9_%D8%AD%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="ودیع حداد">ودیع حداد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84_%D9%87%D9%86%DB%8C%D9%87" title="اسماعیل هنیه">اسماعیل هنیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%DB%8C%D9%81_%D8%AD%D9%88%D8%A7%D8%AA%D9%85%D9%87" title="نایف حواتمه">نایف حواتمه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="محمد امین الحسینی">امین الحسینی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ghazi_al-Jabali&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ghazi al-Jabali (صفحه وجود ندارد)">Ghazi Jabali</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AC%D8%A8%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="احمد جبرئیل">احمد جبرئیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1" title="خلیل الوزیر">خلیل الوزیر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD_%D8%AE%D9%84%D9%81" title="صلاح خلف">صلاح خلف</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D9%84%D8%A7_%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%AF" title="لیلا خالد">لیلا خالد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Izz_El-Deen_Sheikh_Khalil&action=edit&redlink=1" class="new" title="Izz El-Deen Sheikh Khalil (صفحه وجود ندارد)">Sheikh Khalil</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%AF_%D9%85%D8%B4%D8%B9%D9%84" title="خالد مشعل">خالد مشعل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D9%85%D8%AD%D8%B3%D9%86" title="زهیر محسن">زهیر محسن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C" title="ابوعلی مصطفی">ابوعلی مصطفی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%86%D8%B6%D8%A7%D9%84" title="ابونضال">ابونضال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%82%D8%B3%D8%A7%D9%85" title="عزالدین قسام">عزالدین قسام</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jibril_Rajoub&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jibril Rajoub (صفحه وجود ندارد)">Jibril Rajoub</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D8%B2_%D8%B1%D9%86%D8%AA%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="عبدالعزیز رنتیسی">عبدالعزیز رنتیسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ali_Hassan_Salameh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ali Hassan Salameh (صفحه وجود ندارد)">Ali Hassan Salameh</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD_%D8%B4%D8%AD%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="صلاح شحاده">صلاح شحاده</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D9%84%D8%AD" title="رمضان شلح">رمضان شلح</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%AA%D8%AD%DB%8C_%D8%B4%D9%82%D8%A7%D9%82%DB%8C" title="فتحی شقاقی">فتحی شقاقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%AA%D9%85%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="احلام تمیمی">احلام تمیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="احمد یاسین">احمد یاسین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%AF_%D9%86%D8%AE%D8%A7%D9%84%D9%87" title="زیاد نخاله">زیاد نخاله</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="گاهشمار" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/w/index.php?title=History_of_the_Israeli%E2%80%93Palestinian_conflict&action=edit&redlink=1" class="new" title="History of the Israeli–Palestinian conflict (صفحه وجود ندارد)">گاهشمار</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="پس‌زمینه" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-right:0.5em;"><a href="/w/index.php?title=Sectarian_conflict_in_Mandatory_Palestine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sectarian conflict in Mandatory Palestine (صفحه وجود ندارد)">پس‌زمینه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="۱۹۲۰–۱۹۴۸" scope="row" class="navbox-group" style="width:6.0em">۱۹۲۰–۱۹۴۸</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%82%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7_%D8%A8%D8%B1_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="قیمومت بریتانیا بر فلسطین">قیمومت بریتانیا بر فلسطین</a> (<a href="/w/index.php?title=Intercommunal_conflict_in_Mandatory_Palestine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Intercommunal conflict in Mandatory Palestine (صفحه وجود ندارد)">intercommunal conflict</a>)</li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۲۰</small> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%85_%DB%B1%DB%B9%DB%B2%DB%B0_%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA_%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="قیام ۱۹۲۰ جشنواره حضرت موسی">قیام ۱۹۲۰ جشنواره حضرت موسی</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Tel_Hai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Tel Hai (صفحه وجود ندارد)">Battle of Tel Hai</a></small></li></ul></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۲۱</small> <a href="/w/index.php?title=Jaffa_riots&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jaffa riots (صفحه وجود ندارد)">Jaffa riots</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۲۹</small> <a href="/w/index.php?title=1929_Palestine_riots&action=edit&redlink=1" class="new" title="1929 Palestine riots (صفحه وجود ندارد)">Palestine riots</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=1929_Hebron_massacre&action=edit&redlink=1" class="new" title="1929 Hebron massacre (صفحه وجود ندارد)">Hebron massacre</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=1929_Safed_massacre&action=edit&redlink=1" class="new" title="1929 Safed massacre (صفحه وجود ندارد)">Safed massacre</a></small></li></ul></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۳۶–۳۹</small> <a href="/w/index.php?title=1936%E2%80%9339_Arab_revolt_in_Palestine&action=edit&redlink=1" class="new" title="1936–39 Arab revolt in Palestine (صفحه وجود ندارد)">Arab revolt</a></li> <li><small style="font-size:85%;">1944–47</small> <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="شورش یهودیان در فلسطین">شورش یهودیان در فلسطین</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۴۷–۴۸</small> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AD%D8%AA_%D9%82%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7_(%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B8%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B7)" title="جنگ داخلی در فلسطین تحت قیمومت بریتانیا (۱۹۴۸–۱۹۴۷)">جنگ داخلی در فلسطین تحت قیمومت بریتانیا (۱۹۴۸–۱۹۴۷)</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="۱۹۴۸–۱۹۷۰" scope="row" class="navbox-group" style="width:6.0em">۱۹۴۸–۱۹۷۰</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><small style="font-size:85%;">۱۹۴۸</small> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_(%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B8)" class="mw-redirect" title="جنگ عرب‌ها و اسرائیل (۱۹۴۸)">جنگ عرب‌ها و اسرائیل</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B8" title="کشتارهای جنگ ۱۹۴۸">کشتارهای جنگ</a></small></li></ul></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۴۸–اکنون</small> <a href="/wiki/%D9%81%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%88%D9%86_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="فداییون فلسطین">فداییون فلسطین</a> <ul><li><small style="font-size:85%;">۱۹۵۱–۱۹۶۷ <a href="/w/index.php?title=List_of_attacks_against_Israeli_civilians_before_1967&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of attacks against Israeli civilians before 1967 (صفحه وجود ندارد)">حملاتagainst Israeli civilians</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;">دهه ۱۹۵۰–دهه ۱۹۶۰ <a href="/w/index.php?title=Reprisal_operations&action=edit&redlink=1" class="new" title="Reprisal operations (صفحه وجود ندارد)">IDF reprisal operations</a></small></li></ul></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۵۳</small> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D9%82%D8%A8%DB%8C%D9%87" title="کشتار قبیه">کشتار قبیه</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۵۶</small> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%DA%A9%D9%81%D8%B1%D9%82%D8%A7%D8%B3%D9%85" title="کشتار کفرقاسم">کفرقاسم</a> / <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%B3" class="mw-redirect" title="کشتار خان‌یونس">کشتار خان‌یونس</a> / <a href="/w/index.php?title=Rafah_massacre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rafah massacre (صفحه وجود ندارد)">Rafah massacre</a>s</li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۶۷</small> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B4%D8%B4%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87" title="جنگ شش‌روزه">جنگ شش‌روزه</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۶۷–۷۰</small> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%81%D8%B1%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7" title="جنگ فرسایش‌زا">جنگ فرسایش‌زا</a> <ul><li><small style="font-size:85%;">۱۹۶۸ <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%87" title="نبرد کرامه">نبرد کرامه</a></small></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-right:0.5em;"><div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"><a href="/wiki/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86" title="مقاومت فلسطین در جنوب لبنان">مقاومت فلسطین در جنوب لبنان</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="۱۹۶۸–۱۹۸۲" scope="row" class="navbox-group" style="width:6.0em">۱۹۶۸–۱۹۸۲</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><small style="font-size:85%;">۱۹۷۰</small> <a href="/w/index.php?title=Avivim_school_bus_massacre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Avivim school bus massacre (صفحه وجود ندارد)">Avivim school bus massacre</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۷۲</small> <a href="/w/index.php?title=Sabena_Flight_571&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sabena Flight 571 (صفحه وجود ندارد)">Sabena Flight 571</a> / <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%BE%DB%8C%DA%A9_%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%AE" class="mw-redirect" title="واقعه المپیک مونیخ">واقعه المپیک مونیخ</a> / <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%B4%D9%85_%D8%AE%D8%AF%D8%A7" title="عملیات خشم خدا">عملیات "خشم خدا"</a> (<small style="font-size:85%;">۱۹۷۳ <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%84%DB%8C%D9%84%D9%87%D8%A7%D9%85%D8%B1" title="بحران لیلهامر">بحران لیلهامر</a>)</small></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۷۴</small> <a href="/w/index.php?title=Kiryat_Shmona_massacre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kiryat Shmona massacre (صفحه وجود ندارد)">Kiryat Shmona massacre</a> / <a href="/w/index.php?title=Ma%27alot_massacre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ma'alot massacre (صفحه وجود ندارد)">Ma'alot massacre</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۷۵</small> <a href="/w/index.php?title=Savoy_Hotel_Attack&action=edit&redlink=1" class="new" title="Savoy Hotel Attack (صفحه وجود ندارد)">Savoy Hotel Attack</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۷۶</small> <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%A8%D9%87" title="عملیات انتبه">عملیات "اِنتِبه"</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۷۸</small> <a href="/w/index.php?title=Coastal_Road_massacre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Coastal Road massacre (صفحه وجود ندارد)">Coastal Road massacre</a> / <a href="/w/index.php?title=1978_South_Lebanon_conflict&action=edit&redlink=1" class="new" title="1978 South Lebanon conflict (صفحه وجود ندارد)">South Lebanon conflict</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۸۰</small> <a href="/w/index.php?title=Misgav_Am_hostage_crisis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Misgav Am hostage crisis (صفحه وجود ندارد)">Misgav Am hostage crisis</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="۱۹۷۳–۱۹۸۷" scope="row" class="navbox-group" style="width:6.0em">۱۹۷۳–۱۹۸۷</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><small style="font-size:85%;">۱۹۷۳</small> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%DB%8C%D9%88%D9%85_%DA%A9%DB%8C%D9%BE%D9%88%D8%B1" title="جنگ یوم کیپور">جنگ یوم کیپور</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۷۵</small> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%85%D8%A8%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="بمب‌گذاری‌های خیابان بن یهودا">بمب‌گذاری‌های خیابان بن یهودا</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۸۲</small> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%DB%B1%DB%B9%DB%B8%DB%B2_%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86" title="جنگ ۱۹۸۲ لبنان">جنگ لبنان</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Siege_of_Beirut&action=edit&redlink=1" class="new" title="Siege of Beirut (صفحه وجود ندارد)">Siege of Beirut</a></small></li></ul></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۸۴</small> <a href="/w/index.php?title=Bus_300_affair&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bus 300 affair (صفحه وجود ندارد)">Bus 300 affair</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۸۵</small> <a href="/w/index.php?title=Achille_Lauro_hijacking&action=edit&redlink=1" class="new" title="Achille Lauro hijacking (صفحه وجود ندارد)"><i>Achille Lauro</i> hijacking</a> / <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%BE%D8%A7%DB%8C_%DA%86%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%86" title="عملیات پای چوبین">عملیات <i>پای چوبین</i></a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۸۷</small> <a href="/w/index.php?title=Night_of_the_Gliders&action=edit&redlink=1" class="new" title="Night of the Gliders (صفحه وجود ندارد)">Night of the Gliders</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-right:0.5em;"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%B6%D9%87_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="انتفاضه اول">انتفاضه اول</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="۱۹۸۷–۱۹۹۱" scope="row" class="navbox-group" style="width:6.0em">۱۹۸۷–۱۹۹۱</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><small style="font-size:85%;">۱۹۸۸</small> <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1" title="خلیل الوزیر">خلیل الوزیر</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۸۹</small> <a href="/w/index.php?title=Tel_Aviv%E2%80%93Jerusalem_bus_405_suicide_attack&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tel Aviv–Jerusalem bus 405 suicide attack (صفحه وجود ندارد)">Bus 405 attack</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۹۰</small> <a href="/w/index.php?title=1990_Temple_Mount_riots&action=edit&redlink=1" class="new" title="1990 Temple Mount riots (صفحه وجود ندارد)">Temple Mount riots</a></li> <li><small style="font-size:85%;">دهه ۱۹۹۰</small> <a href="/w/index.php?title=List_of_Palestinian_suicide_attacks&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of Palestinian suicide attacks (صفحه وجود ندارد)">Palestinian suicide attacks</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۹۴</small> <a href="/wiki/%D9%82%D8%AA%D9%84%E2%80%8C%D8%B9%D8%A7%D9%85_%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D9%84%DB%8C%D9%84" title="قتل‌عام مسجد الخلیل">قتل‌عام مسجد الخلیل</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-right:0.5em;"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%B6%D9%87_%D8%A7%D9%82%D8%B5%DB%8C" class="mw-redirect" title="انتفاضه اقصی">انتفاضه اقصی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="۲۰۰۰–۲۰۰۵" scope="row" class="navbox-group" style="width:6.0em">۲۰۰۰–۲۰۰۵</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%88%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="حملات موشکی فلسطینی‌ها به اسرائیل">حملات موشکی فلسطینی‌ها به اسرائیل</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=List_of_Palestinian_rocket_attacks_on_Israel&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of Palestinian rocket attacks on Israel (صفحه وجود ندارد)">فهرست</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_Palestinian_suicide_attacks&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of Palestinian suicide attacks (صفحه وجود ندارد)">Palestinian suicide attacks</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_Israeli_assassinations&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of Israeli assassinations (صفحه وجود ندارد)">Israeli assassinations</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۰</small> <a href="/w/index.php?title=October_2000_events&action=edit&redlink=1" class="new" title="October 2000 events (صفحه وجود ندارد)">وقایع اکتبر</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۱</small> <i><a href="/w/index.php?title=Santorini_affair&action=edit&redlink=1" class="new" title="Santorini affair (صفحه وجود ندارد)">Santorini</a></i></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۲</small> <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D8%AA%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%AD" title="عملیات کشتی نوح">عملیات کشتی نوح</a> / <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="عملیات دیوار دفاعی">عملیات دیوار دفاعی</a> / <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%AC%D9%86%DB%8C%D9%86" title="نبرد جنین">نبرد جنین</a> / <a href="/w/index.php?title=Battle_of_Nablus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Nablus (صفحه وجود ندارد)">Battle of Nablus</a> / <a href="/w/index.php?title=Operation_Determined_Path&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operation Determined Path (صفحه وجود ندارد)">Operation "Determined Path"</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۳</small> <i><a href="/w/index.php?title=Abu_Hasan_(boat)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Abu Hasan (boat) (صفحه وجود ندارد)">Abu Hasan</a></i> / <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B9%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8" title="حمله هوایی عین الصاحب">حمله هوایی عین الصاحب</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۴</small> <a href="/w/index.php?title=Operation_Rainbow_(2004)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operation Rainbow (2004) (صفحه وجود ندارد)">Operation "Rainbow"</a> / <a href="/w/index.php?title=Israeli_raid_on_Beit_Hanoun_(2004)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Israeli raid on Beit Hanoun (2004) (صفحه وجود ندارد)">Beit Hanoun raid</a> / <a href="/w/index.php?title=Operation_Days_of_Penitence&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operation Days of Penitence (صفحه وجود ندارد)">Operation "Days of Penitence"</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="۲۰۰۶–اکنون" scope="row" class="navbox-group" style="width:6.0em">۲۰۰۶–<small style="font-size:85%;">اکنون</small></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۶</small> <a href="/w/index.php?title=Operation_Bringing_Home_the_Goods&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operation Bringing Home the Goods (صفحه وجود ندارد)">Operation "Bringing Home the Goods"</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۸</small> <i><a href="/w/index.php?title=Mercaz_HaRav_massacre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mercaz HaRav massacre (صفحه وجود ندارد)">Mercaz HaRav</a></i> / <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85_(%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B8)" title="حمله انتحاری در اورشلیم (۲۰۰۸)">حمله انتحاری در اورشلیم (۲۰۰۸)</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۹</small> <a href="/w/index.php?title=2009_Temple_Mount_riots&action=edit&redlink=1" class="new" title="2009 Temple Mount riots (صفحه وجود ندارد)">Temple Mount riots</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۱۰</small> <a href="/w/index.php?title=2010_Palestinian_militancy_campaign&action=edit&redlink=1" class="new" title="2010 Palestinian militancy campaign (صفحه وجود ندارد)">Palestinian militancy campaign</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۱۵</small> <a href="/w/index.php?title=Israeli%E2%80%93Palestinian_conflict_(2015%E2%80%932016)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Israeli–Palestinian conflict (2015–2016) (صفحه وجود ندارد)">Israeli–Palestinian conflict (2015–2016)</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۱۷</small> <a href="/w/index.php?title=2017_Temple_Mount_crisis&action=edit&redlink=1" class="new" title="2017 Temple Mount crisis (صفحه وجود ندارد)">Temple Mount crisis</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-right:0.5em;"><div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B7-%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B8_%D8%BA%D8%B2%D9%87" class="mw-redirect" title="نبرد ۲۰۰۷-۲۰۰۸ غزه">غزه–اسراییل<br />conflict</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="۲۰۰۶–اکنون" scope="row" class="navbox-group" style="width:6.0em">۲۰۰۶–<small style="font-size:85%;">اکنون</small></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۶</small> <a href="/w/index.php?title=Gaza_beach_explosion_(2006)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gaza beach explosion (2006) (صفحه وجود ندارد)">Gaza beach explosion</a> / <a href="/w/index.php?title=2006_Gaza_cross-border_raid&action=edit&redlink=1" class="new" title="2006 Gaza cross-border raid (صفحه وجود ندارد)">Gaza cross-border raid</a> / <a href="/w/index.php?title=Operation_Summer_Rains&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operation Summer Rains (صفحه وجود ندارد)">Operation "Summer Rains"</a> / <a href="/w/index.php?title=Operation_Autumn_Clouds&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operation Autumn Clouds (صفحه وجود ندارد)">Operation "Autumn Clouds"</a> / <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%A8%DB%8C%D8%AA_%D8%AD%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_(%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B6)" title="کشتار بیت حانون (۲۰۰۶)">کشتار بیت حانون</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۸</small> <a href="/w/index.php?title=2008_breach_of_the_Gaza%E2%80%93Egypt_border&action=edit&redlink=1" class="new" title="2008 breach of the Gaza–Egypt border (صفحه وجود ندارد)">Gaza–Egypt border breach</a> / <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%B2%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%BA" title="عملیات زمستان داغ">عملیات زمستان داغ</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۸–۰۹</small> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%BA%D8%B2%D9%87_(%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B8%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B9)" title="جنگ غزه (۲۰۰۸–۲۰۰۹)">جنگ غزه</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۱۰</small> <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%D8%A8%D9%87_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%85%DA%A9%E2%80%8C%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%BA%D8%B2%D9%87" title="حمله اسرائیل به کاروان کمک‌رسانی غزه">حمله اسرائیل به کاروان کمک‌رسانی غزه</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۱۲</small> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B2_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%84_%D9%88_%D8%BA%D8%B2%D9%87" class="mw-redirect" title="جنگ مارس ۲۰۱۲ اسراییل و غزه">جنگ مارس ۲۰۱۲ اسراییل و غزه</a> / <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="عملیات ستون دفاعی">عملیات ستون دفاعی</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۱۴</small> <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B4_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%D9%88_%D8%BA%D8%B2%D9%87" title="نبرد ۲۰۱۴ اسرائیل و غزه">نبرد ۲۰۱۴ اسرائیل و غزه</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۱۵</small> <a href="/w/index.php?title=Freedom_Flotilla_III&action=edit&redlink=1" class="new" title="Freedom Flotilla III (صفحه وجود ندارد)">Freedom Flotilla III</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="دیپلماسی" style="font-size:114%;margin:0 4em">دیپلماسی</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="گاهشمار" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">گاهشمار</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;">۱۹۴۸–۱۹۹۱</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><small style="font-size:85%;">۱۹۴۸</small> <a href="/wiki/%D9%86%DA%A9%D8%A8%D8%AA_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="نکبت فلسطین">نکبت فلسطین</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B2_%D8%B3%DA%A9%D9%86%D9%87_%D8%B4%D8%AF%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B9%E2%80%93%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B7_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="فهرست شهرها و روستاهای خالی از سکنه شده در جریان جنگ ۱۹۴۹–۱۹۴۷ فلسطین">محل‌های عربی سکنه‌زدایی‌شده</a></small></li></ul></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۴۹</small> <a href="/w/index.php?title=Lausanne_Conference_of_1949&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lausanne Conference of 1949 (صفحه وجود ندارد)">Lausanne Conference</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۶۷–اکنون</small> <a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1%DA%A9_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="شهرک یهودی‌نشین">شهرک یهودی‌نشین</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%AA_%D8%B4%D9%87%D8%B1%DA%A9%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="خشونت شهرک‌نشینان اسرائیلی">خشونت شهرک‌نشینان اسرائیلی</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=International_law_and_Israeli_settlements&action=edit&redlink=1" class="new" title="International law and Israeli settlements (صفحه وجود ندارد)">international law</a></small></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;">دهه ۱۹۹۰</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><small style="font-size:85%;">۱۹۹۱</small> <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3_%DB%B1%DB%B9%DB%B9%DB%B1_%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%AF" title="کنفرانس ۱۹۹۱ مادرید">کنفرانس ۱۹۹۱ مادرید</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۹۳/۹۵</small> <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D9%88" title="پیمان‌های اسلو">پیمان‌های اسلو</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۹۴</small> <a href="/w/index.php?title=Protocol_on_Economic_Relations&action=edit&redlink=1" class="new" title="Protocol on Economic Relations (صفحه وجود ندارد)">Protocol on Economic Relations</a> (Paris Protocol)</li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۹۴</small> <a href="/w/index.php?title=Gaza%E2%80%93Jericho_Agreement&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gaza–Jericho Agreement (صفحه وجود ندارد)">Gaza–Jericho Agreement</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۹۴–اکنون</small> <a href="/w/index.php?title=United_States_security_assistance_to_the_Palestinian_National_Authority&action=edit&redlink=1" class="new" title="United States security assistance to the Palestinian National Authority (صفحه وجود ندارد)">US security assistance to PNA</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۹۷</small> <a href="/w/index.php?title=Protocol_Concerning_the_Redeployment_in_Hebron&action=edit&redlink=1" class="new" title="Protocol Concerning the Redeployment in Hebron (صفحه وجود ندارد)">Hebron Agreement</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۹۸</small> <a href="/w/index.php?title=Wye_River_Memorandum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wye River Memorandum (صفحه وجود ندارد)">Wye River Memorandum</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۹۹</small> <a href="/w/index.php?title=Sharm_el-Sheikh_Memorandum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sharm el-Sheikh Memorandum (صفحه وجود ندارد)">Sharm el-Sheikh Memorandum</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;">دهه ۲۰۰۰</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۰</small> <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%85%D9%BE_%D8%AF%DB%8C%D9%88%DB%8C%D8%AF_%DB%B2" class="mw-redirect" title="پیمان کمپ دیوید ۲">پیمان کمپ دیوید ۲</a> / <a href="/w/index.php?title=Clinton_Parameters&action=edit&redlink=1" class="new" title="Clinton Parameters (صفحه وجود ندارد)">Clinton Parameters</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۱</small> <a href="/w/index.php?title=Taba_Summit&action=edit&redlink=1" class="new" title="Taba Summit (صفحه وجود ندارد)">Taba Summit</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۲</small> <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="گروه چهار خاورمیانه">گروه چهار خاورمیانه</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۳</small> <a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%B4%D9%87_%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D9%84%D8%AD" title="نقشه راه برای صلح">نقشه راه</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۵</small> <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%AC_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%D8%A7%D8%B2_%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1_%D8%BA%D8%B2%D9%87" title="خروج اسرائیل از نوار غزه">خروج اسرائیل از نوار غزه</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۵</small> <a href="/w/index.php?title=Agreement_on_Movement_and_Access&action=edit&redlink=1" class="new" title="Agreement on Movement and Access (صفحه وجود ندارد)">Agreement on Movement and Access</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۶</small> <a href="/w/index.php?title=Valley_of_Peace_initiative&action=edit&redlink=1" class="new" title="Valley of Peace initiative (صفحه وجود ندارد)">Valley of Peace initiative</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۷</small> <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A2%D9%86%D8%A7%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="کنفرانس آناپولیس">کنفرانس آناپولیس</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۰۹</small> <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B4%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%D8%A2%D9%81%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%AA" title="مناقشه اسرائیل آفتونبلادت">مناقشه اسرائیل آفتونبلادت</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;">دهه ۲۰۱۰</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><small style="font-size:85%;">۲۰۱۰–۱۱</small> <a href="/w/index.php?title=2010%E2%80%9311_Israeli%E2%80%93Palestinian_peace_talks&action=edit&redlink=1" class="new" title="2010–11 Israeli–Palestinian peace talks (صفحه وجود ندارد)">Israeli–Palestinian peace talks</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۱۱</small> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%AF_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="اسناد فلسطین">اسناد فلسطین</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۲۰۱۳–۱۴</small> <a href="/w/index.php?title=2013%E2%80%9314_Israeli%E2%80%93Palestinian_peace_talks&action=edit&redlink=1" class="new" title="2013–14 Israeli–Palestinian peace talks (صفحه وجود ندارد)">Israeli–Palestinian peace talks</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Israel,_Palestine,_and_the_United_Nations&action=edit&redlink=1" class="new" title="Israel, Palestine, and the United Nations (صفحه وجود ندارد)">سازمان ملل</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><small style="font-size:85%;">۱۹۴۷</small> <a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%AD_%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="طرح سازمان ملل برای تقسیم فلسطین">طرح سازمان ملل برای تقسیم فلسطین</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۴۸</small> <a href="/w/index.php?title=United_Nations_General_Assembly_Resolution_194&action=edit&redlink=1" class="new" title="United Nations General Assembly Resolution 194 (صفحه وجود ندارد)">UN Resolution 194</a></li> <li><small style="font-size:85%;">۱۹۶۷</small> <a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%DB%B2%DB%B4%DB%B2_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA" title="قطعنامه ۲۴۲ شورای امنیت">قطعنامه ۲۴۲ شورای امنیت</a></li> <li>پرونده‌های دیوان بین‌المللی دادگستری <ul><li>۲۰۰۴ <a href="/w/index.php?title=Legal_Consequences_of_the_Construction_of_a_Wall_in_the_Occupied_Palestinian_Territory&action=edit&redlink=1" class="new" title="Legal Consequences of the Construction of a Wall in the Occupied Palestinian Territory (صفحه وجود ندارد)">ساخت دیوار</a></li> <li>۲۰۲۳–اکنون <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87_%D9%86%D8%B3%D9%84%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4%DB%8C_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C_%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="پرونده نسل‌کشی آفریقای جنوبی علیه اسرائیل">پرونده نسل‌کشی آفریقای جنوبی علیه اسرائیل</a></li> <li>۲۰۲۴ <i><a href="/w/index.php?title=%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%AF%D9%88%D8%A2_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1_%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نیکاراگوآ در برابر آلمان (صفحه وجود ندارد)">نیکاراگوآ در برابر آلمان</a></i></li> <li>۲۰۲۳–۲۰۲۴ <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87_%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84_%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%D8%AF%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="پرونده دیوان بین‌المللی دادگستری دربارهٔ اشغال سرزمین‌های فلسطینی به دست اسرائیل">پرونده دیوان بین‌المللی دادگستری دربارهٔ اشغال سرزمین‌های فلسطینی به دست اسرائیل</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="سرزمین‌های_مورد_مناقشه_در_آسیای_غربی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B4%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%BA%D8%B1%D8%A8_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="الگو:سرزمین‌های مورد مناقشه در غرب آسیا"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B4%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%BA%D8%B1%D8%A8_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="بحث الگو:سرزمین‌های مورد مناقشه در غرب آسیا"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B4%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%BA%D8%B1%D8%A8_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:سرزمین‌های مورد مناقشه در غرب آسیا"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="سرزمین‌های_مورد_مناقشه_در_آسیای_غربی" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B4%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%B6%DB%8C" class="mw-redirect" title="مناقشه ارضی">سرزمین‌های مورد مناقشه</a> در <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="آسیای غربی">آسیای غربی</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div>(دو طرف درگیر در کمانک آمده)</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">خشکی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=David_Gareja_monastery_complex&action=edit&redlink=1" class="new" title="David Gareja monastery complex (صفحه وجود ندارد)">David Gareja monastery complex</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گرجستان">گرجستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">آذربایجان</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82_%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B4%D9%87_(%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82)" title="مناطق مورد مناقشه (عراق)">منطقه‌های اشغال‌شدهٔ شمال عراق</a> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">دولت عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="کردستان عراق">کردستان عراق</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86" title="بلندی‌های جولان">جولان غربی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D8%AA%D8%A7%DB%8C" title="استان ختای">ختای</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%BA" title="قره‌باغ">قره‌باغ</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ارمنستان">ارمنستان</a> / <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%BA" class="mw-redirect" title="جمهوری قره‌باغ">قره‌باغ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">آذربایجان</a></li></ul></li> <li>قبرس شمالی <ul><li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A8%D8%B1%D8%B3" title="قبرس">قبرس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A8%D8%B1%D8%B3_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="قبرس شمالی">قبرس شمالی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B7%D8%B1%D9%81_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82-%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="منطقه بی‌طرف عراق-عربستان">منطقه بی‌طرف عراق-عربستان</a><sup>۱</sup> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D8%A8%D8%B9%D8%A7" title="کشتزارهای شبعا">کشتزارهای شبعا</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86" title="لبنان">لبنان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=West_Bank_Areas_in_the_Oslo_II_Accord&action=edit&redlink=1" class="new" title="West Bank Areas in the Oslo II Accord (صفحه وجود ندارد)">منطقهٔ</a> <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%A7_%D9%88_%D8%B4%D9%88%D9%85%D8%B1%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="یهودا و شومرون">یهودا و شومرون</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="دولت فلسطین">فلسطین</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div class="hlist"><ul><li>جزیره‌ها</li><li>آبی</li></ul></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="ابوموسی">ابوموسی</a> / <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%A8_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="تنب بزرگ">تنب بزرگ</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%A8_%DA%A9%D9%88%DA%86%DA%A9" title="تنب کوچک">کوچک</a> / <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D8%B2%D8%B1%DA%A9%D9%88%D9%87" title="جزیره زرکوه">زرکوه</a> / <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%A7" class="mw-redirect" title="جزیره آریانا">آریانا</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="امارات متحده عربی">امارات</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B4%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D8%A8%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="فشت الدیبل (صفحه وجود ندارد)">فشت الدیبل</a> / <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%B7%D8%B9%D9%87_%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="قطعه جراده (صفحه وجود ندارد)">قطعه جراده</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B1" title="قطر">قطر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بحرین">بحرین</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Imia/Kardak&action=edit&redlink=1" class="new" title="Imia/Kardak (صفحه وجود ندارد)">ایمیا / کردک</a> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" title="یونان">یونان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D8%AD%D9%84%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="جزیره حلانیات">جزیره حلانیات</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="عمان">عمان</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%85%D9%86" title="یمن">یمن</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div class="hlist"><ul><li>جستارها</li></ul></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1_%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87" title="حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه">حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow hlist" colspan="2"><div> <ul><li><sup>۱</sup> در میان مدعیان تقسیم شده‌است</li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="ولایت‌های_صفویان" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C%D9%87" title="الگو:ولایت‌های صفویه"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C%D9%87" title="بحث الگو:ولایت‌های صفویه"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C%D9%87" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:ولایت‌های صفویه"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="ولایت‌های_صفویان" style="font-size:114%;margin:0 4em">ولایت‌های <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C" title="ایران صفوی">صفویان</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D9%88%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="استان خوزستان">خوزستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%87-%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="ارمنستان صفویه-افشاریه-قاجاریه">ارمنستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="استان گلستان">گلستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="آذربایجان">آذربایجان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D8%BA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ولایت داغستان">داغستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%A8%DA%A9%D8%B1" title="ولایت دیاربکر">دیاربکر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%DA%86%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%B9%D8%AF" class="mw-redirect" title="ولایت چخورسعد">چخورسعد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="استان فارس">فارس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ولایت گرجستان">گرجستان</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="گیلان صفوی">گیلان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="استان همدان">همدان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="استان مازندران">مازندران</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86" title="استان اصفهان">اصفهان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%82%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%BA" title="ولایت قره‌باغ">قره‌باغ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86" title="استان کرمان">کرمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="خراسان">خراسان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%87%DA%AF%DB%8C%D9%84%D9%88%DB%8C%D9%87_%D9%88_%D8%A8%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="استان کهگیلویه و بویراحمد">کهگیلویه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="استان کردستان">کردستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="استان لرستان">لرستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مکران">مکران</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%88_(%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C)" title="مرو (شهر باستانی)">مرو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="قندهار">قندهار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86" title="ولایت شیروان">شیروان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سیستان">سیستان</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="1" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:The_maximum_extent_of_the_Safavid_Empire_under_Shah_Abbas_I.png" class="mw-file-description" title="Extent of the Safavid dynasty"><img alt="Extent of the Safavid dynasty" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/The_maximum_extent_of_the_Safavid_Empire_under_Shah_Abbas_I.png/50px-The_maximum_extent_of_the_Safavid_Empire_under_Shah_Abbas_I.png" decoding="async" width="50" height="35" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/The_maximum_extent_of_the_Safavid_Empire_under_Shah_Abbas_I.png/75px-The_maximum_extent_of_the_Safavid_Empire_under_Shah_Abbas_I.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/The_maximum_extent_of_the_Safavid_Empire_under_Shah_Abbas_I.png/100px-The_maximum_extent_of_the_Safavid_Empire_under_Shah_Abbas_I.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="428" /></a></span></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div><small>* نشان‌گر استان‌های با عمر کوتاه</small></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="پایتخت‌های_آسیا" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="الگو:پایتخت‌های آسیا"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:پایتخت‌های آسیا (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:پایتخت‌های آسیا"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="پایتخت‌های_آسیا" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA" title="پایتخت">پایتخت‌های</a> آسیا</div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><a href="/wiki/%D9%82%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="قلمروی وابسته">قلمروهای وابسته</a> و <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7_%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF" title="فهرست کشورهای با رسمیت محدود">کشورهای با رسمیت محدود</a> به صورت <i>کج</i> نوشته شده‌اند.</div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd plainlist" style="width:100%;padding:0;background:transparent;color:inherit;"><div style="padding:0px;"><table cellspacing="0" class="navbox-columns-table" style="text-align:right;width:100%;"><tbody><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="font-weight:bold;">آسیای شمالی و مرکزی</td><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;">آسیای جنوبی</td><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;">آسیای جنوب شرقی</td><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;">آسیای غربی و جنوب غربی</td></tr><tr style="height:2px;"><td></td></tr><tr style="vertical-align:top;"><td style="padding:0px;;;;width:20%;"><div> <ul><li><b><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%87_(%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)" title="آستانه (قزاقستان)">آستانه</a></b>، <a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قزاقستان">قزاقستان</a>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%B4%DA%A9%DA%A9" title="بیشکک">بیشکک</a></b>، <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%82%DB%8C%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قرقیزستان">قرقیزستان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D9%86%D8%AF" title="تاشکند">تاشکند</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ازبکستان">ازبکستان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87_(%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)" title="دوشنبه (تاجیکستان)">دوشنبه</a></b>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاجیکستان">تاجیکستان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B4%D9%82%E2%80%8C%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF" title="عشق‌آباد">عشق‌آباد</a></b>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ترکمنستان">ترکمنستان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%88" title="مسکو">مسکو</a></b>، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a>*</li></ul> <div style="background:#dcdcfe; text-align:center;"><b>آسیای شرقی</b></div> <ul><li><b><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1" title="اولان‌باتور">اولان‌باتور</a></b>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مغولستان">مغولستان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%BE%DA%A9%D9%86" title="پکن">پکن</a></b>، <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چین</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%DB%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF" title="پیونگ‌یانگ">پیونگ‌یانگ</a></b>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="کره شمالی">کره شمالی</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%BE%D9%87" title="تایپه">تایپه</a></b>، <i><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86" title="تایوان">تایوان</a></i> <b>†</b></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%88" title="توکیو">توکیو</a></b>، <a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="ژاپن">ژاپن</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%84" title="سئول">سئول</a></b>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="کره جنوبی">کره جنوبی</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%A6%D9%88" title="ماکائو">ماکائو</a></b>، <i><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%A6%D9%88" title="ماکائو">ماکائو</a></i> (چین)</li> <li><b><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%DA%AF_%DA%A9%D9%86%DA%AF" title="هنگ کنگ">هنگ کنگ</a></b>، <i><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%DA%AF_%DA%A9%D9%86%DA%AF" title="هنگ کنگ">هنگ کنگ</a></i> (چین)</li></ul> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;;;;width:20%;"><div> <ul><li><b><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF" title="اسلام‌آباد">اسلام‌آباد</a></b>، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%81%D9%88" title="تیمفو">تیمفو</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1)" title="بوتان (کشور)">بوتان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D8%AF%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D9%88_%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="جزیره دیه‌گو گارسیا">جزیره دیه‌گو گارسیا</a></b>، <i><a href="/wiki/%D9%82%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%88_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%87%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="قلمرو بریتانیا در اقیانوس هند">قلمرو بریتانیا در اقیانوس هند</a></i> (<a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a>)</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%DA%A9%D8%A7" title="داکا">داکا</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B4" title="بنگلادش">بنگلادش</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%84%DB%8C_%D9%86%D9%88" title="دهلی نو">دهلی نو</a></b>، <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF" title="هند">هند</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%A7_%DA%A9%D9%88%D8%AA%D9%87" title="سری جایاواردنپورا کوته">سری جایاواردنپورا کوته</a></b>/<b><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D9%85%D8%A8%D9%88" title="کلمبو">کلمبو</a></b>، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%84%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7" title="سری‌لانکا">سری‌لانکا</a></li> <li><b><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان">افغانستان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%88" title="کاتماندو">کاتماندو</a></b>، <a href="/wiki/%D9%86%D9%BE%D8%A7%D9%84" title="نپال">نپال</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%D9%87_(%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%88)" class="mw-redirect" title="ماله (مالدیو)">ماله</a></b>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%88" title="مالدیو">مالدیو</a></li></ul> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;;;;width:20%;"><div> <ul><li><b><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D9%88%DA%A9" title="بانکوک">بانکوک</a></b>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF" title="تایلند">تایلند</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%88%D8%A7%D9%86" title="بندر سری بگاوان">بندر سری بگاوان</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A6%DB%8C" title="برونئی">برونئی</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D9%BE%D9%86" title="پنوم‌پن">پنوم‌پن</a></b>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%A8%D9%88%D8%AC" title="کامبوج">کامبوج</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A7" title="جاکارتا">جاکارتا</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%86%D8%B2%DB%8C" title="اندونزی">اندونزی</a>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="دیلی">دیلی</a></b>، <a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="تیمور شرقی">تیمور شرقی</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%B1" title="سنگاپور">سنگاپور</a></b>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%B1" title="سنگاپور">سنگاپور</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%AF_%D9%81%DB%8C%D8%B4_%DA%A9%D8%A7%D9%88" title="فلاینگ فیش کاو">فلاینگ فیش کاو</a></b>، <i><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3" title="جزیره کریسمس">جزیره کریسمس</a></i> (<a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="استرالیا">استرالیا</a>)</li> <li><b><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7_%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%BE%D9%88%D8%B1" title="کوالا لامپور">کوالا لامپور</a></b>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%B2%DB%8C" title="مالزی">مالزی</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%84" title="مانیل">مانیل</a></b>، <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D9%86" title="فیلیپین">فیلیپین</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%88" title="نایپیداو">نایپیداو</a></b>، <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="میانمار">میانمار</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%88%D8%B3%D8%AA_%D8%A2%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF_(%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%B3)" title="وست آیلند (جزایر کوکوس)">وست آیلند</a></b>، <i><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%B3" title="جزایر کوکوس">جزایر کوکوس</a></i> (<a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="استرالیا">استرالیا</a>)</li> <li><b><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="وینتیان">وینتیان</a></b>، <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%B3" title="لائوس">لائوس</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C" title="هانوی">هانوی</a></b>، <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%85" title="ویتنام">ویتنام</a></li></ul> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;;;;width:20%;"><div> <ul><li><b><a href="/w/index.php?title=Episkopi_Cantonment&action=edit&redlink=1" class="new" title="Episkopi Cantonment (صفحه وجود ندارد)">Episkopi Cantonment</a></b>، <i><a href="/wiki/%D8%A2%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%88_%D8%AF%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="آکراتاری و داکیلیا">آکراتاری و داکیلیا</a></i> (<a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a>)*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7" title="آنکارا">آنکارا</a></b>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B8%D8%A8%DB%8C" title="ابوظبی">ابوظبی</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="امارات متحده عربی">امارات متحده عربی</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86" title="امان">امان</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="اردن">اردن</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="اورشلیم">اورشلیم</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a> <b>†</b></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D9%88" title="باکو">باکو</a></b>، <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">جمهوری آذربایجان</a>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="بغداد">بغداد</a></b>، <a class="mw-selflink selflink">عراق</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%AA" title="بیروت">بیروت</a></b>، <a href="/wiki/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86" title="لبنان">لبنان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D8%B4%D9%82" title="دمشق">دمشق</a></b>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AD%D9%87" title="دوحه">دوحه</a></b>، <a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B1" title="قطر">قطر</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%87%D8%B1%D9%87" title="قاهره">قاهره</a></b>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="مصر">مصر</a>*</li> <li><b><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA_(%D8%B4%D9%87%D8%B1)" title="کویت (شهر)">کویت</a></b>، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="کویت">کویت</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87" title="منامه">منامه</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بحرین">بحرین</a></li></ul> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;;;;width:20%;"><div> <ul><li><b><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%BE%D8%A7%D9%86%D8%A7%DA%A9%D8%B1%D8%AA" title="استپاناکرت">استپاناکرت</a></b>، <i><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B1%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D8%AE" title="جمهوری آرتساخ">جمهوری آرتساخ</a></i>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86" title="ایروان">ایروان</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ارمنستان">ارمنستان</a>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B3%D8%AE%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="تسخینوالی">تسخینوالی</a></b>، <i><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="اوستیای جنوبی">اوستیای جنوبی</a></i>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AA%D9%81%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="تفلیس">تفلیس</a></b>، <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گرجستان">گرجستان</a>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="تهران">تهران</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="رام‌الله">رام‌الله</a></b>، <i><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="دولت فلسطین">دولت فلسطین</a></i> (دفاکتو) <b>†</b></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6" title="ریاض">ریاض</a></b>، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان سعودی</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%AE%D9%88%D9%85%DB%8C" title="سوخومی">سوخومی</a></b>، <i><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B2" title="آبخاز">آبخاز</a></i>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%A7" title="صنعا">صنعا</a></b>، <a href="/wiki/%DB%8C%D9%85%D9%86" title="یمن">یمن</a></li> <li><b><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%81%DA%A9%D9%88%D8%B4%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="لفکوشای شمالی (صفحه وجود ندارد)">لفکوشای شمالی</a></b>، <i><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9_%D9%82%D8%A8%D8%B1%D8%B3_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="جمهوری ترک قبرس شمالی">قبرس شمالی</a></i>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%82%D8%B7" title="مسقط">مسقط</a></b>، <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="عمان">عمان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%A7" title="نیکوزیا">نیکوزیا</a></b>، <a href="/wiki/%D9%82%D8%A8%D8%B1%D8%B3" title="قبرس">قبرس</a>*</li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="padding:0.5em 0 0.3em; line-height:1.3em;"><div><b>*</b><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%DB%8C%DA%A9_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="فهرست کشورهای در گستره بیش از یک قاره">فهرست کشورهای در گستره بیش از یک قاره</a>.<br /><b>†</b> Disputed. See: <a href="/w/index.php?title=Positions_on_Jerusalem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Positions on Jerusalem (صفحه وجود ندارد)">Positions on Jerusalem</a> and <a href="/wiki/%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86" title="وضعیت سیاسی تایوان">وضعیت سیاسی تایوان</a></div></td></tr></tbody></table></div></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="جنگ_داخلی_سوریه" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="الگو:جنگ داخلی سوریه"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:جنگ داخلی سوریه (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:جنگ داخلی سوریه"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="جنگ_داخلی_سوریه" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="جنگ داخلی سوریه">جنگ داخلی سوریه</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="padding:0 0 0.5em;"><div>بخشی از <a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="بهار عربی">بهار عربی</a> و <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="زمستان عربی">زمستان عربی</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه"><img alt="سوریه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/23px-Flag_of_Syria.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/35px-Flag_of_Syria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/45px-Flag_of_Syria.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/National_Coalition_for_Syrian_Revolutionary_and_Opposition_Forces" title="National Coalition for Syrian Revolutionary and Opposition Forces"><img alt="National Coalition for Syrian Revolutionary and Opposition Forces" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Flag_of_the_Syrian_revolution.svg/23px-Flag_of_the_Syrian_revolution.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Flag_of_the_Syrian_revolution.svg/35px-Flag_of_the_Syrian_revolution.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Flag_of_the_Syrian_revolution.svg/45px-Flag_of_the_Syrian_revolution.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B9%D8%B4" title="داعش"><img alt="داعش" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Islamic_State_flag.svg/20px-Islamic_State_flag.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Islamic_State_flag.svg/31px-Islamic_State_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Islamic_State_flag.svg/40px-Islamic_State_flag.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="750" /></a></span></span> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AE%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84_%D9%88_%D8%B4%D8%B1%D9%82_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="اداره خودمختار شمال و شرق سوریه"><img alt="اداره خودمختار شمال و شرق سوریه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/De_facto_SA-NES_Flag.svg/23px-De_facto_SA-NES_Flag.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/De_facto_SA-NES_Flag.svg/35px-De_facto_SA-NES_Flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/De_facto_SA-NES_Flag.svg/45px-De_facto_SA-NES_Flag.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="شرایطگاهشمار_جنگ_داخلی_سوریه" style="font-size:114%;margin:0 4em"><div class="hlist"><ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="جنگ داخلی سوریه">شرایط</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%87%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="گاهشمار جنگ داخلی سوریه">گاهشمار جنگ داخلی سوریه</a></li></ul></div></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="شرایط" scope="row" class="navbox-group" style="width:6.25em"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="جنگ داخلی سوریه">شرایط</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%AF%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%DB%B1%DB%B9%DB%B6%DB%B3_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)" title="کودتای ۱۹۶۳ (سوریه)">کودتای ۱۹۶۳ (سوریه)</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%AF%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%DB%B1%DB%B9%DB%B6%DB%B6_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)" title="کودتای ۱۹۶۶ (سوریه)">کودتای ۱۹۶۶ (سوریه)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Corrective_Movement_(Syria)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Corrective Movement (Syria) (صفحه وجود ندارد)">1970 "Corrective Revolution"</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="قیام اخوان المسلمین سوریه">قیام اخوان المسلمین سوریه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B6%D8%A7%D8%AA_%DB%B1%DB%B9%DB%B9%DB%B9_%D9%84%D8%A7%D8%B0%D9%82%DB%8C%D9%87" title="اعتراضات ۱۹۹۹ لاذقیه">اعتراضات ۱۹۹۹ لاذقیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D9%85%D8%B4%D9%82" title="بهار دمشق">بهار دمشق</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=2004_al-Qamishli_riots&action=edit&redlink=1" class="new" title="2004 al-Qamishli riots (صفحه وجود ندارد)">2004 al-Qamishli riots</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Syrian_occupation_of_Lebanon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syrian occupation of Lebanon (صفحه وجود ندارد)">Syrian occupation of Lebanon</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Damascus_Declaration&action=edit&redlink=1" class="new" title="Damascus Declaration (صفحه وجود ندارد)">2005 Damascus Declaration</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Human_rights_in_Syria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Human rights in Syria (صفحه وجود ندارد)">Human rights in Syria</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.25em">۲۰۱۱</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D8%B2%D9%87_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%B7%DB%8C%D8%A8" class="mw-redirect" title="حمزه علی الخطیب">حمزه علی الخطیب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D9%87_%D8%AF%D8%B1%D8%B9%D8%A7" title="محاصره درعا">محاصره درعا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B3" title="محاصره بانیاس">محاصره بانیاس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D9%84%DA%A9%D9%84%D8%AE_(%D9%85%DB%8C_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B1)" title="محاصره تلکلخ (می ۲۰۱۱)">محاصره تلکلخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%86_%D9%88_%D8%AA%D9%84%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D9%87" title="محاصره الرستن و تلبیسه">محاصره الرستن و تلبیسه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%AC%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%BA%D9%88%D8%B1_(%DA%98%D9%88%D8%A6%D9%86_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B1)" title="عملیات جسرالشغور (ژوئن ۲۰۱۱)">عملیات جسرالشغور</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D9%87_%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%AA_(%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B1)" class="mw-redirect" title="محاصره حمات (۲۰۱۱)">محاصره حمات</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D9%87_%D8%AD%D9%85%D8%B5" title="محاصره حمص">محاصره حمص</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B1_%D8%AC%D8%A8%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D8%A7%D9%88%DB%8C%D9%87" title="عملیات تابستان ۲۰۱۱ جبل الزاویه">عملیات جبل الزاویه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D9%87_%D9%84%D8%A7%D8%B0%D9%82%DB%8C%D9%87" title="محاصره لاذقیه">محاصره لاذقیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%88%D8%B1_(%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B1%E2%80%93%DB%B1%DB%B4)" class="mw-redirect" title="درگیری‌های دیرالزور (۲۰۱۱–۱۴)">درگیری‌های دیرالزور</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%AF%D9%85%D8%B4%D9%82_(%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1_2011%E2%80%93%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3_2012)&action=edit&redlink=1" class="new" title="درگیری‌های ریف دمشق (نوامبر 2011–مارس 2012) (صفحه وجود ندارد)">درگیری‌های ریف دمشق</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="نبرد الزبدانی (صفحه وجود ندارد)">نبرد الزبدانی</a></small></li><small style="font-size:85%;"> </small><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="نبرد دوما (صفحه وجود ندارد)">نبرد دوما</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1%D8%B9%D8%A7_(%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B1%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B3)&action=edit&redlink=1" class="new" title="درگیری‌های استان درعا (۲۰۱۱–۲۰۱۳) (صفحه وجود ندارد)">درگیری‌های استان درعا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%86_(%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B1)&action=edit&redlink=1" class="new" title="نبرد الرستن (۲۰۱۱) (صفحه وجود ندارد)">نبرد الرستن</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%DB%8C%D9%86_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B3_%D9%88_%D8%B4%D8%B9%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="کمین پایگاه هوایی تیاس و شعیرات (صفحه وجود ندارد)">کمین پایگاه هوایی تیاس و شعیرات</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%AF%D9%84%D8%A8_(%D8%B3%D9%BE%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B1%E2%80%93%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B2)&action=edit&redlink=1" class="new" title="درگیری‌های استان ادلب (سپتامبر ۲۰۱۱–مارس ۲۰۱۲) (صفحه وجود ندارد)">درگیری‌های استان ادلب</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B1_%D8%AC%D8%A8%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B2%D8%A7%D9%88%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="کشتار دسامبر ۲۰۱۱ جبل الزاویه (صفحه وجود ندارد)">کشتار جبل الزاویه</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.25em">۲۰۱۲</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=January_2012_al-Midan_bombing&action=edit&redlink=1" class="new" title="January 2012 al-Midan bombing (صفحه وجود ندارد)">al-Midan bombing</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Rastan_(2012)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Rastan (2012) (صفحه وجود ندارد)">Second Battle of Rastan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=February_2012_Idlib_Operation&action=edit&redlink=1" class="new" title="February 2012 Idlib Operation (صفحه وجود ندارد)">First Idlib operation</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=First_Battle_of_Idlib&action=edit&redlink=1" class="new" title="First Battle of Idlib (صفحه وجود ندارد)">First Battle of Idlib</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_al-Qusayr_(2012)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of al-Qusayr (2012) (صفحه وجود ندارد)">First Battle of al-Qusayr</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=April_2012_Idlib_Governorate_Operation&action=edit&redlink=1" class="new" title="April 2012 Idlib Governorate Operation (صفحه وجود ندارد)">Second Idlib operation</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Taftanaz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Taftanaz (صفحه وجود ندارد)">Battle of Taftanaz</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=May_2012_battle_of_Rastan&action=edit&redlink=1" class="new" title="May 2012 battle of Rastan (صفحه وجود ندارد)">Third Battle of Rastan</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%AD%D9%88%D9%84%D9%87" title="کشتار حوله">کشتار حوله</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_al-Haffah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of al-Haffah (صفحه وجود ندارد)">Battle of al-Haffah</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Al-Qubeir_massacre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Al-Qubeir massacre (صفحه وجود ندارد)">Al-Qubeir massacre</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Tremseh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Tremseh (صفحه وجود ندارد)">Battle of Tremseh</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Damascus_(2012)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Damascus (2012) (صفحه وجود ندارد)">Battle of Damascus</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=18_July_2012_Damascus_bombing&action=edit&redlink=1" class="new" title="18 July 2012 Damascus bombing (صفحه وجود ندارد)">Damascus bombing</a></small></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AD%D9%84%D8%A8" class="mw-redirect" title="جنگ حلب">جنگ حلب</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Anadan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Anadan (صفحه وجود ندارد)">Battle of Anadan</a></small></li><small style="font-size:85%;"> </small><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Siege_of_Base_46&action=edit&redlink=1" class="new" title="Siege of Base 46 (صفحه وجود ندارد)">Siege of Base 46</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rif_Dimashq_offensive_(August%E2%80%93October_2012)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rif Dimashq offensive (August–October 2012) (صفحه وجود ندارد)">First Rif Dimashq offensive</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Darayya_massacre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Darayya massacre (صفحه وجود ندارد)">Darayya massacre</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Khirbet_al-Joz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Khirbet al-Joz (صفحه وجود ندارد)">Battle of Khirbet al-Joz</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Maarrat_al-Nu%27man&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Maarrat al-Nu'man (صفحه وجود ندارد)">Battle of Maarrat al-Nu'man</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=First_Siege_of_Wadi_Deif&action=edit&redlink=1" class="new" title="First Siege of Wadi Deif (صفحه وجود ندارد)">First Siege of Wadi Deif</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Harem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Harem (صفحه وجود ندارد)">Battle of Harem</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rif_Dimashq_offensive_(November_2012%E2%80%93February_2013)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rif Dimashq offensive (November 2012–February 2013) (صفحه وجود ندارد)">Second Rif Dimashq offensive</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Darayya_(2012%E2%80%93present)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Darayya (2012–present) (صفحه وجود ندارد)">Battle of Darayya</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Aqrab_massacre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aqrab massacre (صفحه وجود ندارد)">Aqrab massacre</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B2_%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%AA" class="mw-redirect" title="نبرد ۲۰۱۲ حمات">نبرد اول حمات</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%AD%D9%84%D9%81%D8%A7%DB%8C%D8%A7" title="کشتار حلفایا">کشتار حلفایا</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Darayya_(2012%E2%80%93present)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Darayya (2012–present) (صفحه وجود ندارد)">Battle of Darayya</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Quneitra_Governorate_clashes_(2012%E2%80%93present)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quneitra Governorate clashes (2012–present) (صفحه وجود ندارد)">Quneitra Governorate clashes</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Talbiseh_bakery_massacre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Talbiseh bakery massacre (صفحه وجود ندارد)">Talbiseh bakery massacre</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.25em">۲۰۱۳</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Safira&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Safira (صفحه وجود ندارد)">Battle of Safira</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Shadadeh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Shadadeh (صفحه وجود ندارد)">Battle of Shadadeh</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Damascus_offensive_(2013)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Damascus offensive (2013) (صفحه وجود ندارد)">Damascus offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Raqqa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Raqqa (صفحه وجود ندارد)">Battle of Raqqa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=2013_Daraa_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="2013 Daraa offensive (صفحه وجود ندارد)">Daraa offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rif_Dimashq_offensive_(March%E2%80%93August_2013)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rif Dimashq offensive (March–August 2013) (صفحه وجود ندارد)">Third Rif Dimashq offensive</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Jdaidet_al-Fadl&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Jdaidet al-Fadl (صفحه وجود ندارد)">Battle of Jdaidet al-Fadl</a></small></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%BA%D9%88%D8%B7%D9%87_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B3_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="حملات غوطه ۲۰۱۳ میلادی">حملات غوطه ۲۰۱۳ میلادی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Al-Qusayr_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="Al-Qusayr offensive (صفحه وجود ندارد)">Al-Qusayr offensive</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Battle_of_al-Qusayr_(2013)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of al-Qusayr (2013) (صفحه وجود ندارد)">Second Battle of al-Qusayr</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bayda_and_Baniyas_massacres&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bayda and Baniyas massacres (صفحه وجود ندارد)">Bayda and Baniyas massacres</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B3_%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%AA" class="mw-redirect" title="نبرد ۲۰۱۳ حمات">نبرد دوم حمات</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hatla_massacre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hatla massacre (صفحه وجود ندارد)">Hatla massacre</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Khan_al-Assal_chemical_attack&action=edit&redlink=1" class="new" title="Khan al-Assal chemical attack (صفحه وجود ندارد)">Khan al-Assal chemical attack</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Khan_al-Assal_massacre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Khan al-Assal massacre (صفحه وجود ندارد)">Khan al-Assal massacre</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Adra_massacre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Adra massacre (صفحه وجود ندارد)">Adra massacre</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%B3%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="نبرد سری‌کانی">نبرد سری‌کانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rif_Dimashq_offensive_(September%E2%80%93November_2013)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rif Dimashq offensive (September–November 2013) (صفحه وجود ندارد)">Fourth Rif Dimashq offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Aleppo_offensive_(October%E2%80%93December_2013)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aleppo offensive (October–December 2013) (صفحه وجود ندارد)">Aleppo offensive</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.25em">۲۰۱۴</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Inter-rebel_conflict_during_the_Syrian_Civil_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="Inter-rebel conflict during the Syrian Civil War (صفحه وجود ندارد)">First Inter-Rebel Conflict</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Markada&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Markada (صفحه وجود ندارد)">Battle of Markada</a></small></li><small style="font-size:85%;"> </small><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=2014_Deir_ez-Zor_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="2014 Deir ez-Zor offensive (صفحه وجود ندارد)">First Deir ez-Zor Offensive</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Mork&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Mork (صفحه وجود ندارد)">Battle of Mork</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Daraa_offensive_(February%E2%80%93May_2014)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Daraa offensive (February–May 2014) (صفحه وجود ندارد)">2nd Daraa Offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Maan_massacre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maan massacre (صفحه وجود ندارد)">Maan massacre</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Al-Otaiba_ambush&action=edit&redlink=1" class="new" title="Al-Otaiba ambush (صفحه وجود ندارد)">Al-Otaiba ambush</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=2014_Idlib_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="2014 Idlib offensive (صفحه وجود ندارد)">4th Idlib Offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Hosn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Hosn (صفحه وجود ندارد)">Battle of Hosn</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=2014_Latakia_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="2014 Latakia offensive (صفحه وجود ندارد)">2nd Latakia Offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Al-Malihah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Al-Malihah (صفحه وجود ندارد)">Battle of Al-Malihah</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=2014_Kafr_Zita_chemical_attack&action=edit&redlink=1" class="new" title="2014 Kafr Zita chemical attack (صفحه وجود ندارد)">Kafr Zita chemical attack</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Second_Siege_of_Wadi_Deif&action=edit&redlink=1" class="new" title="Second Siege of Wadi Deif (صفحه وجود ندارد)">Second Siege of Wadi Deif</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Qalamoun_offensive_(June%E2%80%93August_2014)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qalamoun offensive (June–August 2014) (صفحه وجود ندارد)">2nd Qalamoun Offensive</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%B9%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%84_(%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B4)" title="نبرد عرسال (۲۰۱۴)">نبرد عرسال (۲۰۱۴)</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=First_Battle_of_the_Shaer_gas_field&action=edit&redlink=1" class="new" title="First Battle of the Shaer gas field (صفحه وجود ندارد)">First Battle of the Shaer gas field</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=2014_Eastern_Syria_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="2014 Eastern Syria offensive (صفحه وجود ندارد)">Eastern Syria Offensive</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Battle_for_Tabqa_Air_base&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle for Tabqa Air base (صفحه وجود ندارد)">Battle for Tabqa Air base</a></small></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B4_%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%AA" class="mw-redirect" title="نبرد ۲۰۱۴ حمات">نبرد ۲۰۱۴ حمات</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=2014_Quneitra_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="2014 Quneitra offensive (صفحه وجود ندارد)">Quneitra Offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rif_Dimashq_offensive_(August%E2%80%93November_2014)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rif Dimashq offensive (August–November 2014) (صفحه وجود ندارد)">6th Rif Dimashq offensive</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%88%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="محاصره کوبانی">محاصره کوبانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Daraa_offensive_(%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D8%B1_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B4)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Daraa offensive (اکتبر ۲۰۱۴) (صفحه وجود ندارد)">3rd Daraa offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=2014_Al-Safira_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="2014 Al-Safira offensive (صفحه وجود ندارد)">2nd Al-Safira offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=2014_Idlib_city_raid&action=edit&redlink=1" class="new" title="2014 Idlib city raid (صفحه وجود ندارد)">Idlib Raid</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Al-Nusra_Front%E2%80%93SRF/Hazzm_Movement_conflict&action=edit&redlink=1" class="new" title="Al-Nusra Front–SRF/Hazzm Movement conflict (صفحه وجود ندارد)">Second Inter-Rebel Conflict</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Second_Battle_of_the_Shaer_gas_field&action=edit&redlink=1" class="new" title="Second Battle of the Shaer gas field (صفحه وجود ندارد)">Second Battle of the Shaer gas field</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Al-Shaykh_Maskin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Al-Shaykh Maskin (صفحه وجود ندارد)">Battle of Al-Shaykh Maskin</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Deir_ez-Zor_offensive_(%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B4)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Deir ez-Zor offensive (دسامبر ۲۰۱۴) (صفحه وجود ندارد)">2nd Deir ez-Zor offensive</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.25em">۲۰۱۵</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=2015_Syrian_Air_Force_An-26_crash&action=edit&redlink=1" class="new" title="2015 Syrian Air Force An-26 crash (صفحه وجود ندارد)">An-26 crash</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Daraa_offensive_(%DA%98%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%87_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B5)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Daraa offensive (ژانویه ۲۰۱۵) (صفحه وجود ندارد)">4th Daraa Offensive</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87_(%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B5)" title="نبرد جنوب سوریه (۲۰۱۵)">نبرد جنوب سوریه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Eastern_al-Hasakah_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eastern al-Hasakah offensive (صفحه وجود ندارد)">Eastern al-Hasakah offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Sarrin_(March%E2%80%93April_2015)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Sarrin (March–April 2015) (صفحه وجود ندارد)">1st Battle of Sarrin</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Sarrin_(June%E2%80%93July_2015)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Sarrin (June–July 2015) (صفحه وجود ندارد)">2nd Battle of Sarrin</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Bosra_(2015)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Bosra (2015) (صفحه وجود ندارد)">Battle of Bosra</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=2015_Idlib_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="2015 Idlib offensive (صفحه وجود ندارد)">5th Idlib Offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Second_Battle_of_Idlib&action=edit&redlink=1" class="new" title="Second Battle of Idlib (صفحه وجود ندارد)">Second Battle of Idlib</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Nasib_Border_Crossing&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Nasib Border Crossing (صفحه وجود ندارد)">Battle of Nasib Border Crossing</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Yarmouk_Camp_(2015)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Yarmouk Camp (2015) (صفحه وجود ندارد)">2nd Battle of Yarmouk Camp</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Western_al-Hasakah_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="Western al-Hasakah offensive (صفحه وجود ندارد)">Western al-Hasakah offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Palmyra_offensive_(%D9%85%D9%87_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B5)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Palmyra offensive (مه ۲۰۱۵) (صفحه وجود ندارد)">Palmyra offensive (مه ۲۰۱۵)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tell_Abyad_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tell Abyad offensive (صفحه وجود ندارد)">Tell Abyad offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Koban%C3%AE_massacre&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kobanî massacre (صفحه وجود ندارد)">Kobanî massacre</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Quneitra_offensive_(%DA%98%D9%88%D8%A6%D9%86_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B5)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quneitra offensive (ژوئن ۲۰۱۵) (صفحه وجود ندارد)">Quneitra offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Palmyra_offensive_(July%E2%80%93August_2015)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Palmyra offensive (July–August 2015) (صفحه وجود ندارد)">Palmyra offensive (July–August 2015)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rif_Dimashq_offensive_(%D8%B3%D9%BE%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B5)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rif Dimashq offensive (سپتامبر ۲۰۱۵) (صفحه وجود ندارد)">7th Rif Dimashq offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Northwestern_Syria_offensive_(%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%A8%D8%B1_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B5)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Northwestern Syria offensive (اکتبر ۲۰۱۵) (صفحه وجود ندارد)">Northwestern Syria offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Aleppo_offensive_(October%E2%80%93December_2015)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aleppo offensive (October–December 2015) (صفحه وجود ندارد)">2015 Aleppo offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=2015_Al-Hawl_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="2015 Al-Hawl offensive (صفحه وجود ندارد)">2015 Al-Hawl offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Homs_offensive_(November%E2%80%93December_2015)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Homs offensive (November–December 2015) (صفحه وجود ندارد)">Homs offensive (November–December 2015)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=East_Aleppo_offensive_(2015%E2%80%9316)&action=edit&redlink=1" class="new" title="East Aleppo offensive (2015–16) (صفحه وجود ندارد)">East Aleppo offensive (2015–16)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Latakia_offensive_(2015%E2%80%932016)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Latakia offensive (2015–2016) (صفحه وجود ندارد)">Latakia offensive (2015–2016)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tishrin_Dam_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tishrin Dam offensive (صفحه وجود ندارد)">Tishrin Dam offensive</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%86%DA%AF%D9%88%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%AE%D9%88%DB%8C_%DB%B2%DB%B4_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%8C_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B5" class="mw-redirect" title="سرنگونی سوخوی ۲۴ روسیه توسط ترکیه، ۲۰۱۵">سرنگونی سوخوی ۲۴ روسیه توسط ترکیه، ۲۰۱۵</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.25em">۲۰۱۶</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Second_Battle_of_Al-Shaykh_Maskin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Second Battle of Al-Shaykh Maskin (صفحه وجود ندارد)">Second Battle of Al-Shaykh Maskin</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Deir_ez-Zor_offensive_(%DA%98%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%87_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B6)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Deir ez-Zor offensive (ژانویه ۲۰۱۶) (صفحه وجود ندارد)">3rd Deir ez-Zor offensive</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%85%D8%A8%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%D9%87%D8%B1_%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D9%87_%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%A8_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B6" class="mw-redirect" title="بمب‌گذاری شهر سیده زینب ۲۰۱۶">بمب‌گذاری شهر سیده زینب ۲۰۱۶</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Wusta_clashes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wusta clashes (صفحه وجود ندارد)">Wusta clashes</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Northern_Aleppo_offensive_(2016)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Northern Aleppo offensive (2016) (صفحه وجود ندارد)">Northern Aleppo offensive (2016)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ithriyah-Raqqah_offensive_(February%E2%80%93March_2016)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ithriyah-Raqqah offensive (February–March 2016) (صفحه وجود ندارد)">Ithriyah-Raqqah offensive (February–March 2016)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Al-Shaddadi_offensive_(2016)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Al-Shaddadi offensive (2016) (صفحه وجود ندارد)">Al-Shaddadi offensive (2016)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=February_2016_Sayyidah_Zaynab_bombings&action=edit&redlink=1" class="new" title="February 2016 Sayyidah Zaynab bombings (صفحه وجود ندارد)">February Sayyidah Zaynab bombings</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=2016_Khanasir_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="2016 Khanasir offensive (صفحه وجود ندارد)">2016 Khanasir offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Tel_Abyad&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Tel Abyad (صفحه وجود ندارد)">Battle of Tel Abyad</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Qamishli_clashes_(%D8%A2%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%84_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B6)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qamishli clashes (آوریل ۲۰۱۶) (صفحه وجود ندارد)">Qamishli clashes (آوریل ۲۰۱۶)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Northern_Aleppo_offensive_(March-April_2016)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Northern Aleppo offensive (March-April 2016) (صفحه وجود ندارد)">Northern Aleppo offensive (March-April 2016)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%AC%D9%85_%D8%A8%D9%87_%D9%BE%D8%A7%D9%84%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7_(%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B6)" title="تهاجم به پالمیرا (مارس ۲۰۱۶)">تهاجم به پالمیرا (مارس ۲۰۱۶)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%AC" class="mw-redirect" title="نبرد منبج">نبرد منبج</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=East_Ghouta_inter-rebel_conflict_(April%E2%80%93May_2016)&action=edit&redlink=1" class="new" title="East Ghouta inter-rebel conflict (April–May 2016) (صفحه وجود ندارد)">East Ghouta inter-rebel conflict (April–May 2016)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rif_Dimashq_offensive_(April%E2%80%93May_2016)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rif Dimashq offensive (April–May 2016) (صفحه وجود ندارد)">8th Rif Dimashq offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Aleppo_offensive_(%D9%85%D9%87_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B6)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aleppo offensive (مه ۲۰۱۶) (صفحه وجود ندارد)">Aleppo offensive (مه ۲۰۱۶)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Raqqa_offensive_(May_2016%E2%80%93present)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raqqa offensive (May 2016–present) (صفحه وجود ندارد)">Raqqa offensive (May 2016–present)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=23_May_2016_Syrian_bombings&action=edit&redlink=1" class="new" title="23 May 2016 Syrian bombings (صفحه وجود ندارد)">23 May 2016 Syrian bombings</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ithriyah-Raqqah_offensive_(%DA%98%D9%88%D8%A6%D9%86_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B6)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ithriyah-Raqqah offensive (ژوئن ۲۰۱۶) (صفحه وجود ندارد)">Ithriyah-Raqqah offensive (ژوئن ۲۰۱۶)</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.25em">۲۰۱۷</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Wadi_Barada_offensive_(2016%E2%80%9317)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wadi Barada offensive (2016–17) (صفحه وجود ندارد)">Wadi Barada offensive (2016–17)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=January_2017_Azaz_bombing&action=edit&redlink=1" class="new" title="January 2017 Azaz bombing (صفحه وجود ندارد)">January 2017 Azaz bombing</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Syrian_Desert_campaign_(December_2016%E2%80%93April_2017)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syrian Desert campaign (December 2016–April 2017) (صفحه وجود ندارد)">Syrian Desert campaign (December 2016–April 2017)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Idlib_Governorate_clashes_(2017)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Idlib Governorate clashes (2017) (صفحه وجود ندارد)">Idlib Governorate clashes (2017)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Deir_ez-Zor_offensive_(January%E2%80%93February_2017)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Deir ez-Zor offensive (January–February 2017) (صفحه وجود ندارد)">Deir ez-Zor offensive (January–February 2017)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Daraa_offensive_(February%E2%80%93June_2017)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Daraa offensive (February–June 2017) (صفحه وجود ندارد)">Daraa offensive (February–June 2017)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Southwestern_Daraa_offensive_(%D9%81%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B7)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Southwestern Daraa offensive (فوریه ۲۰۱۷) (صفحه وجود ندارد)">Southwestern Daraa offensive (فوریه ۲۰۱۷)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Qaboun_offensive_(2017)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qaboun offensive (2017) (صفحه وجود ندارد)">Qaboun offensive (2017)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Palmyra_offensive_(2017)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Palmyra offensive (2017) (صفحه وجود ندارد)">Palmyra offensive (2017)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=East_Aleppo_offensive_(January%E2%80%93April_2017)&action=edit&redlink=1" class="new" title="East Aleppo offensive (January–April 2017) (صفحه وجود ندارد)">East Aleppo offensive (January–April 2017)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=March_2017_Damascus_bombings&action=edit&redlink=1" class="new" title="March 2017 Damascus bombings (صفحه وجود ندارد)">March 2017 Damascus bombings</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%DB%8C%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="حمله هوایی مسجد الجینه">حمله هوایی مسجد الجینه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hama_offensive_(March%E2%80%93April_2017)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hama offensive (March–April 2017) (صفحه وجود ندارد)">Hama offensive (March–April 2017)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Tabqa_(2017)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Tabqa (2017) (صفحه وجود ندارد)">Battle of Tabqa (2017)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86_%D8%B4%DB%8C%D8%AE%D9%88%D9%86" title="حمله شیمیایی خان شیخون">حمله شیمیایی خان شیخون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D9%85%D9%88%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%B9%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA" class="mw-redirect" title="حمله موشکی به پایگاه هوایی الشعیرات">حمله موشکی به پایگاه هوایی الشعیرات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%85%D8%A8%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AD%D9%84%D8%A8_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B7" title="بمب‌گذاری انتحاری حلب ۲۰۱۷">بمب‌گذاری انتحاری حلب ۲۰۱۷</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=April_2017_Turkish_airstrikes_in_Syria_and_Iraq&action=edit&redlink=1" class="new" title="April 2017 Turkish airstrikes in Syria and Iraq (صفحه وجود ندارد)">April 2017 Turkish airstrikes in Syria and Iraq</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=East_Ghouta_inter-rebel_conflict_(April%E2%80%93May_2017)&action=edit&redlink=1" class="new" title="East Ghouta inter-rebel conflict (April–May 2017) (صفحه وجود ندارد)">East Ghouta inter-rebel conflict (April–May 2017)</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87_(%D9%85%D9%87_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B7-%D8%A7%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86)" class="mw-redirect" title="کارزار بیابانی سوریه (مه ۲۰۱۷-اکنون)">کارزار بیابانی سوریه (مه ۲۰۱۷-اکنون)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Maskanah_Plains_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maskanah Plains offensive (صفحه وجود ندارد)">Maskanah Plains offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=East_Hama_offensive_(2017)&action=edit&redlink=1" class="new" title="East Hama offensive (2017) (صفحه وجود ندارد)">East Hama offensive</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B7_%D8%B1%D9%82%D9%87" class="mw-redirect" title="نبرد ۲۰۱۷ رقه">نبرد ۲۰۱۷ رقه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Daraa_offensive_(%DA%98%D9%88%D8%A6%D9%86_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B7)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Daraa offensive (ژوئن ۲۰۱۷) (صفحه وجود ندارد)">9th Daraa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Southern_Raqqa_offensive_(%DA%98%D9%88%D8%A6%D9%86_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B7)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Southern Raqqa offensive (ژوئن ۲۰۱۷) (صفحه وجود ندارد)">Southern Raqqa offensive (ژوئن ۲۰۱۷)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=2017_Jobar_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="2017 Jobar offensive (صفحه وجود ندارد)">2017 Jobar offensive</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Quneitra_offensive_(%DA%98%D9%88%D8%A6%D9%86_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B7)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quneitra offensive (ژوئن ۲۰۱۷) (صفحه وجود ندارد)">Quneitra offensive (ژوئن ۲۰۱۷)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Idlib_Governorate_clashes_(%DA%98%D9%88%D8%A6%DB%8C%D9%87_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B7)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Idlib Governorate clashes (ژوئیه ۲۰۱۷) (صفحه وجود ندارد)">Idlib Governorate clashes (ژوئیه ۲۰۱۷)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Central_Syria_campaign_(2017)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Central Syria campaign (2017) (صفحه وجود ندارد)">Central Syria campaign (2017)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Qalamoun_offensive_(July%E2%80%93August_2017)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qalamoun offensive (July–August 2017) (صفحه وجود ندارد)">4nd Qalamoun</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Deir_ez-Zor_offensive_(September_2017%E2%80%93present)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Deir ez-Zor offensive (September 2017–present) (صفحه وجود ندارد)">Deir ez-Zor offensive (September 2017–present)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hama_offensive_(%D8%B3%D9%BE%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B7)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hama offensive (سپتامبر ۲۰۱۷) (صفحه وجود ندارد)">Hama offensive (سپتامبر ۲۰۱۷)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Northwestern_Syria_campaign_(October_2017%E2%80%93February_2018)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Northwestern Syria campaign (October 2017–February 2018) (صفحه وجود ندارد)">Northwestern Syria campaign (October 2017–February 2018)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Turkish_military_operation_in_Idlib_Governorate&action=edit&redlink=1" class="new" title="Turkish military operation in Idlib Governorate (صفحه وجود ندارد)">Turkish military operation in Idlib Governorate</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Harasta_(2017%E2%80%9318)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Harasta (2017–18) (صفحه وجود ندارد)">Battle of Harasta (2017–18)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Eastern_Syria_campaign_(September%E2%80%93December_2017)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eastern Syria campaign (September–December 2017) (صفحه وجود ندارد)">Eastern Syria campaign (September–December 2017)</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=2017_Euphrates_Crossing_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="2017 Euphrates Crossing offensive (صفحه وجود ندارد)">2017 Euphrates Crossing offensive</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=2017_Mayadin_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="2017 Mayadin offensive (صفحه وجود ندارد)">2017 Mayadin offensive</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%AF%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%B2%D9%88%D8%B1_(%D8%B3%D9%BE%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1-%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B7)" class="mw-redirect" title="نبرد دیرالزور (سپتامبر-نوامبر ۲۰۱۷)">نبرد دیرالزور (سپتامبر-نوامبر ۲۰۱۷)</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=2017_Abu_Kamal_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="2017 Abu Kamal offensive (صفحه وجود ندارد)">2017 Abu Kamal offensive</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Beit_Jinn_offensive&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beit Jinn offensive (صفحه وجود ندارد)">Beit Jinn offensive</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.25em">۲۰۱۸</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="عملیات نظامی ترکیه در عفرین">عملیات نظامی ترکیه در عفرین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Khasham&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Khasham (صفحه وجود ندارد)">Battle of Khasham</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B2%D8%B9%D9%87_%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%AF%D9%85%D8%B4%D9%82_(%D9%81%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B8-%D8%A7%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86)" class="mw-redirect" title="منازعه ریف دمشق (فوریه ۲۰۱۸-اکنون)">جنگ دهم ریف دمشق</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Southern_Damascus_offensive_(January%E2%80%93February_2018)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Southern Damascus offensive (January–February 2018) (صفحه وجود ندارد)">Southern Damascus offensive (January–February 2018)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Syrian_Liberation_Front%E2%80%93Tahrir_al-Sham_conflict&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syrian Liberation Front–Tahrir al-Sham conflict (صفحه وجود ندارد)">Syrian Liberation Front–Tahrir al-Sham conflict</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Southern_Damascus_offensive_(%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B8)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Southern Damascus offensive (مارس ۲۰۱۸) (صفحه وجود ندارد)">Southern Damascus offensive (مارس ۲۰۱۸)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%85%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%85%D8%B4%D9%82_%D9%88_%D8%AD%D9%85%D8%B5_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B8" class="mw-redirect" title="بمباران دمشق و حمص ۲۰۱۸">بمباران دمشق و حمص ۲۰۱۸</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.25em"><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%AE%D8%B4_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="پخش جنگ داخلی سوریه (صفحه وجود ندارد)">پخش</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Syrian_Civil_War_spillover_in_Lebanon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syrian Civil War spillover in Lebanon (صفحه وجود ندارد)">Spillover into Lebanon</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Lebanese%E2%80%93Syrian_border_clashes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lebanese–Syrian border clashes (صفحه وجود ندارد)">Lebanese–Syrian border clashes</a></small></li><small style="font-size:85%;"> <li><a href="/w/index.php?title=Battle_of_Sidon_(2013)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Sidon (2013) (صفحه وجود ندارد)">Battle of Sidon</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%85%D8%A8%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%AA" title="بمب‌گذاری سفارت ایران در بیروت">بمب‌گذاری سفارت ایران در بیروت</a></li> </small><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=North_Lebanon_clashes_(2014)&action=edit&redlink=1" class="new" title="North Lebanon clashes (2014) (صفحه وجود ندارد)">Northern Lebanon Clashes</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Syrian%E2%80%93Turkish_border_incidents_during_the_Syrian_Civil_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syrian–Turkish border incidents during the Syrian Civil War (صفحه وجود ندارد)">Syrian-Turkish border clashes</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=December_2011_Syrian%E2%80%93Turkish_border_clash&action=edit&redlink=1" class="new" title="December 2011 Syrian–Turkish border clash (صفحه وجود ندارد)">December 2011 Syrian–Turkish border clash</a></small></li><small style="font-size:85%;"> <li><a href="/w/index.php?title=June_2012_interception_of_Turkish_aircraft&action=edit&redlink=1" class="new" title="June 2012 interception of Turkish aircraft (صفحه وجود ندارد)">Turkish aircraft shootdown</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=2012_Syrian%E2%80%93Turkish_border_clashes&action=edit&redlink=1" class="new" title="2012 Syrian–Turkish border clashes (صفحه وجود ندارد)">October 2012 Syrian-Turkish border clashes</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Reyhanl%C4%B1_bombings&action=edit&redlink=1" class="new" title="Reyhanlı bombings (صفحه وجود ندارد)">Reyhanlı bombings</a></li> </small><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=January_2014_Turkish_airstrike_in_Syria&action=edit&redlink=1" class="new" title="January 2014 Turkish airstrike in Syria (صفحه وجود ندارد)">January 2014 Turkish airstrike in Syria</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Israeli%E2%80%93Syrian_ceasefire_line_incidents_during_the_Syrian_Civil_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="Israeli–Syrian ceasefire line incidents during the Syrian Civil War (صفحه وجود ندارد)">Israeli–Syrian ceasefire line incidents</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=October_2012_Jordanian%E2%80%93Syrian_border_clash&action=edit&redlink=1" class="new" title="October 2012 Jordanian–Syrian border clash (صفحه وجود ندارد)">Jordanian-Syrian border clashes</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=April_2014_Jordanian%E2%80%93Syrian_border_airstrike&action=edit&redlink=1" class="new" title="April 2014 Jordanian–Syrian border airstrike (صفحه وجود ندارد)">April 2014 Jordanian–Syrian border airstrike</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Timeline_of_the_Iraqi_insurgency_(2014)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Timeline of the Iraqi insurgency (2014) (صفحه وجود ندارد)">Spillover into Iraq</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Akashat_ambush&action=edit&redlink=1" class="new" title="Akashat ambush (صفحه وجود ندارد)">Akashat ambush</a></small></li><small style="font-size:85%;"> <li><a href="/w/index.php?title=Operation_al-Shabah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operation al-Shabah (صفحه وجود ندارد)">Operation al-Shabah</a></li> </small><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=April_2014_Iraqi%E2%80%93Syrian_border_airstrike&action=edit&redlink=1" class="new" title="April 2014 Iraqi–Syrian border airstrike (صفحه وجود ندارد)">April 2014 Iraqi–Syrian border airstrike</a></small></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="رده:سازمان‌های_درگیر_در_جنگ_داخلی_سوریه" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="رده:سازمان‌های درگیر در جنگ داخلی سوریه">رده:سازمان‌های درگیر در جنگ داخلی سوریه</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.25em"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:8.5em;font-weight:normal;">دولت <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%A8%D8%B9%D8%AB_(%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%AD_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)" class="mw-redirect" title="حزب بعث (جناح سوریه)">حزب بعث</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:8.5em;font-weight:normal;">ارتش و نظامیان</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D9%84%D8%AD_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="نیروهای مسلح سوریه">نیروهای مسلح سوریه</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="نیروی زمینی سوریه">نیروی زمینی سوریه</a></small></li><small style="font-size:85%;"> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="نیروی هوایی سوریه">نیروی هوایی سوریه</a></li> </small><li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="نیروی دریایی ارتش سوریه">نیروی دریایی ارتش سوریه</a></small></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="نیروهای دفاع ملی سوریه">نیروهای دفاع ملی سوریه</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="نیروهای دفاع ملی سوریه">نیروهای دفاع ملی سوریه</a></small></li><small style="font-size:85%;"> </small><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Lijan_militias&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lijan militias (صفحه وجود ندارد)">Lijan militias</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ba%27ath_Brigades&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ba'ath Brigades (صفحه وجود ندارد)">Ba'ath Brigades</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3" class="mw-redirect" title="لواء ابو الفضل العباس">لواء ابو الفضل العباس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D9%87_%D8%AE%D9%84%D9%82_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86_%E2%80%93_%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%DB%8C_%DA%A9%D9%84" title="جبهه خلق برای آزادی فلسطین – فرماندهی کل">جبهه خلق برای آزادی فلسطین – فرماندهی کل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Syrian_Resistance&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syrian Resistance (صفحه وجود ندارد)">Syrian Resistance</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_armed_groups_in_the_Syrian_Civil_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of armed groups in the Syrian Civil War (صفحه وجود ندارد)">Other groups</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:8.5em;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%D9%87_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="مداخله خارجی در جنگ داخلی سوریه">مداخله خارجی در جنگ داخلی سوریه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%D9%87_%D8%AD%D8%B2%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="مداخله حزب‌الله در جنگ داخلی سوریه">مداخله حزب‌الله در جنگ داخلی سوریه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="مداخله ایران در جنگ داخلی سوریه">مداخله ایران در جنگ داخلی سوریه</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B3%DB%8C%D8%AC" title="بسیج">بسیج</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87_%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="سپاه پاسداران انقلاب اسلامی">سپاه پاسداران انقلاب اسلامی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="دخالت روسیه در جنگ داخلی سوریه">دخالت روسیه در جنگ داخلی سوریه</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%D9%87_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="مداخله روسیه در جنگ داخلی سوریه">مداخله روسیه در جنگ داخلی سوریه</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Russia%E2%80%93Syria%E2%80%93Iran%E2%80%93Iraq_coalition&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russia–Syria–Iran–Iraq coalition (صفحه وجود ندارد)">Russia–Syria–Iran–Iraq coalition</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sootoro&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sootoro (صفحه وجود ندارد)">Sootoro</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.25em"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="جنگ داخلی سوریه">اپوزیسیون</a><br />(<a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3_%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)" title="مجلس فرماندهی انقلاب (سوریه)">مجلس فرماندهی انقلاب</a>)</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:8.5em;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="دولت انتقالی سوریه">دولت انتقالی سوریه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A6%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D9%88_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AE%D8%A7%D9%84%D9%81%DB%8C%D9%86_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="ائتلاف ملی برای انقلاب و نیروهای مخالفین سوریه">ائتلاف ملی برای انقلاب و نیروهای مخالفین سوریه</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Local_Coordination_Committees_of_Syria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Local Coordination Committees of Syria (صفحه وجود ندارد)">Local Co-ordination Committees</a></small></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="شورای ملی سوریه">شورای ملی سوریه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Supreme_Council_of_the_Syrian_Revolution&action=edit&redlink=1" class="new" title="Supreme Council of the Syrian Revolution (صفحه وجود ندارد)">Supreme Council of the Syrian Revolution</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="کمیته هماهنگی ملی سوریه">کمیته هماهنگی ملی سوریه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%A6%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="هیئت عمومی انقلاب سوریه">هیئت عمومی انقلاب سوریه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Syrian_Support_Group&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syrian Support Group (صفحه وجود ندارد)">Syrian Support Group</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Adopt_a_Revolution&action=edit&redlink=1" class="new" title="Adopt a Revolution (صفحه وجود ندارد)">Adopt a Revolution</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:8.5em;font-weight:normal;">شبه‌نظامیان</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="ارتش آزاد سوریه">ارتش آزاد سوریه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87_(%D8%AA%D8%AD%D8%AA_%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87)" class="mw-redirect" title="ارتش آزاد سوریه (تحت حمایت ترکیه)">ارتش آزاد سوری-ترکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%BE_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="تیپ ترکمن سوریه">تیپ ترکمن سوریه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)" title="جبهه اسلامی (سوریه)">جبهه اسلامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="ارتش مجاهدین">ارتش مجاهدین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D9%85" title="اتحاد اسلامی اجناد الشام">اتحاد اسلامی اجناد الشام</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fastaqim_Kama_Umirt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fastaqim Kama Umirt (صفحه وجود ندارد)">Fastaqim Kama Umirt</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_armed_groups_in_the_Syrian_Civil_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of armed groups in the Syrian Civil War (صفحه وجود ندارد)">Smaller groups</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:8.5em;font-weight:normal;">پشتیبانان اپوزیسیون</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=American-led_intervention_in_Syria&action=edit&redlink=1" class="new" title="American-led intervention in Syria (صفحه وجود ندارد)">American-led intervention</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=2014_American_rescue_mission_in_Syria&action=edit&redlink=1" class="new" title="2014 American rescue mission in Syria (صفحه وجود ندارد)">American rescue mission</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jordanian_intervention_in_the_Syrian_Civil_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jordanian intervention in the Syrian Civil War (صفحه وجود ندارد)">Jordanian intervention</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Qatari_involvement_in_the_Syrian_Civil_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qatari involvement in the Syrian Civil War (صفحه وجود ندارد)">Qatari involvement</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Saudi_Arabian_involvement_in_the_Syrian_Civil_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="Saudi Arabian involvement in the Syrian Civil War (صفحه وجود ندارد)">Saudi Arabia</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%D9%87_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" class="mw-disambig" title="مداخله نظامی ترکیه در سوریه">مداخله نظامی ترکیه در سوریه</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.25em"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AE%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84_%D9%88_%D8%B4%D8%B1%D9%82_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="اداره خودمختار شمال و شرق سوریه">اداره خودمختار شمال<br />و شرق سوریه</a> (روژاوا)</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:8.5em;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)" title="جنبش جامعه دموکراتیک (سوریه)">جنبش جامعه دموکراتیک</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)" title="حزب اتحاد دموکراتیک (سوریه)">حزب اتحاد دموکراتیک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D9%85%DB%8C%D9%87%D9%86%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%AF_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="انجمن میهنی کرد سوریه (صفحه وجود ندارد)">انجمن میهنی کرد سوریه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%AF" title="شورای عالی کرد">شورای عالی کرد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="مجلس دموکراتیک سوریه">مجلس دموکراتیک سوریه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AD%D8%B2%D8%A7%D8%A8_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%B1%D9%88%DA%98%D8%A7%D9%88%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="فهرست احزاب سیاسی در روژاوا (صفحه وجود ندارد)">فهرست احزاب سیاسی در روژاوا</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:8.5em;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="نیروهای دموکراتیک سوریه">نیروهای دموکراتیک سوریه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%81%D8%B9_%D8%AE%D9%84%D9%82" title="یگان‌های مدافع خلق">یگان‌های مدافع خلق</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%81%D8%B9_%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86" title="یگان‌های مدافع زنان">یگان‌های مدافع زنان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B6%D8%AF%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="یگان‌های ضدترور (صفحه وجود ندارد)">یگان‌های ضدترور</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%86%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="نیروهای الصنادید (صفحه وجود ندارد)">نیروهای الصنادید</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="جیش الثوار">جیش الثوار</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="شوراهای نظامی نیروهای دموکراتیک سوریه (صفحه وجود ندارد)">شوراهای نظامی نیروهای دموکراتیک سوریه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شورای نظامی سریانی">شورای نظامی سریانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%BE_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%B1%D9%82%D9%87" title="تیپ انقلابیون رقه">تیپ انقلابیون رقه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%DB%8C%D9%BE_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="تیپ دموکراتیک شمال (صفحه وجود ندارد)">تیپ دموکراتیک شمال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AF" title="جبهة الاکراد">جبهة الاکراد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%B4_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)&action=edit&redlink=1" class="new" title="آسایش (سوریه) (صفحه وجود ندارد)">آسایش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%88" title="سوتورو">سوتورو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D8%B9%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="نیروهای آزادی‌بخش عفرین">نیروهای آزادی‌بخش عفرین</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:8.5em;font-weight:normal;">پشتیبانان</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C" title="یگان آزادی بین‌المللی">یگان آزادی بین‌المللی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="یگان‌های مقاومت سنجار">یگان‌های مقاومت سنجار</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86" title="یگان زنان ایزدخان">یگان زنان ایزدخان</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.25em"><b>گروه‌های سلفی</b></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:8.5em;font-weight:normal;"><b><a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AA%D8%AD" title="جیش‌الفتح">جیش‌الفتح</a></b></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D8%A9%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B5%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="جبهةالنصره">جبهةالنصره</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%82_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D9%85" title="فیلق الشام">فیلق الشام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D9%85" title="احرار الشام">احرار الشام</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:8.5em;font-weight:normal;">دیگر سلفی‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Muhajirin_wa-Ansar_Alliance&action=edit&redlink=1" class="new" title="Muhajirin wa-Ansar Alliance (صفحه وجود ندارد)">Muhajirin wa-Ansar Alliance</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jabhat_Ansar_al-Din&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jabhat Ansar al-Din (صفحه وجود ندارد)">Jabhat Ansar al-Din</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:6.25em"><b>داعش</b></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:8.5em;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B9%D8%B4" title="داعش">داعش</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B9%D8%B4" title="داعش">نظامیان داعشی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:8.5em;font-weight:normal;">گروه‌های همراه داعش</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%BE_%D8%B4%D9%87%D8%AF%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D8%B1%D9%85%D9%88%DA%A9" title="تیپ شهدای یرموک">تیپ شهدای یرموک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jaysh_al-Jihad&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jaysh al-Jihad (صفحه وجود ندارد)">Jaysh al-Jihad</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dokumac%C4%B1lar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dokumacılar (صفحه وجود ندارد)">Dokumacılar</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="افراد" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="رده:افراد در جنگ داخلی سوریه">افراد</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Ammar_Abdulhamid&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ammar Abdulhamid (صفحه وجود ندارد)">Ammar Abdulhamid</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ali_al-Abdallah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ali al-Abdallah (صفحه وجود ندارد)">Ali al-Abdallah</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Adnan_al-Aroor&action=edit&redlink=1" class="new" title="Adnan al-Aroor (صفحه وجود ندارد)">Adnan al-Aroor</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AF" title="خانواده اسد">خانواده اسد</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B4%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D8%B3%D8%AF" title="بشار اسد">بشار اسد</a></small></li><small style="font-size:85%;"> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%D8%B1_%D8%A7%D8%B3%D8%AF" title="ماهر اسد">ماهر اسد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%81%D8%B9%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D8%AF" title="رفعت اسد">رفعت اسد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%AE%D9%84%D9%88%D9%81" title="رامی مخلوف">رامی مخلوف</a></li> </small><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Hafez_Makhlouf&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hafez Makhlouf (صفحه وجود ندارد)">Hafez Makhlouf</a></small></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%B9%D8%AF" title="ریاض الاسعد">ریاض الاسعد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Anwar_al-Bunni&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anwar al-Bunni (صفحه وجود ندارد)">Anwar al-Bunni</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%AF_%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AC" title="فهد جاسم الفریج">فهد جاسم الفریج</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%AB%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%AD" title="هیثم المالح">هیثم المالح</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B0_%D8%AE%D8%B7%DB%8C%D8%A8" title="معاذ خطیب">معاذ خطیب</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kamal_al-Labwani&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kamal al-Labwani (صفحه وجود ندارد)">Kamal al-Labwani</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D8%B2%D9%87_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%B7%DB%8C%D8%A8" class="mw-redirect" title="حمزه علی الخطیب">حمزه علی الخطیب</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tal_al-Mallohi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tal al-Mallohi (صفحه وجود ندارد)">Tal al-Mallohi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fida_al-Sayed&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fida al-Sayed (صفحه وجود ندارد)">Fida al-Sayed</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Riad_al-Turk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Riad al-Turk (صفحه وجود ندارد)">Riad al-Turk</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%AF_%D8%AE%D9%88%D8%AC%D9%87" title="خالد خوجه">خالد خوجه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ammar_al-Qurabi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ammar al-Qurabi (صفحه وجود ندارد)">Ammar al-Qurabi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Suheir_Atassi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Suheir Atassi (صفحه وجود ندارد)">Suheir Atassi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ali_Sadreddine_Al-Bayanouni&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ali Sadreddine Al-Bayanouni (صفحه وجود ندارد)">Ali Sadreddine Al-Bayanouni</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Aref_Dalila&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aref Dalila (صفحه وجود ندارد)">Aref Dalila</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Farid_Ghadry&action=edit&redlink=1" class="new" title="Farid Ghadry (صفحه وجود ندارد)">Farid Ghadry</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%BA%D9%84%DB%8C%D9%88%D9%86" title="برهان غلیون">برهان غلیون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D9%86_%D8%BA%D8%B2%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="رزان غزاوی">رزان غزاوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%BA%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D9%87%DB%8C%D8%AA%D9%88" title="غسان هیتو">غسان هیتو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85_%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B3" title="سلیم ادریس">سلیم ادریس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Randa_Kassis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Randa Kassis (صفحه وجود ندارد)">Randa Kassis</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%85_%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D9%85_(%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1)" class="mw-redirect" title="عبدالحلیم خدام (سیاست‌مدار)">عبدالحلیم خدام (سیاست‌مدار)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Michel_Kilo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Michel Kilo (صفحه وجود ندارد)">Michel Kilo</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B3%D9%85%D9%87_%D9%82%D8%B6%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="بسمه قضمانی">بسمه قضمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8_%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF" title="علی حبیب محمود">علی حبیب محمود</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ali_Mahmoud_Othman&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ali Mahmoud Othman (صفحه وجود ندارد)">Ali Mahmoud Othman</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85_%D9%82%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B4" title="ابراهیم قاشوش">ابراهیم قاشوش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%88%D8%AF_%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D8%AD%D9%87" title="داود راجحه">داود راجحه</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D8%AC_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD" title="یاسین الحاج صالح">یاسین الحاج صالح</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AB%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%B4%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="بثینه شعبان">بثینه شعبان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A8_%D8%B4%DB%8C%D8%B4%DA%A9%D9%84%DB%8C" title="ادیب شیشکلی">ادیب شیشکلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%B7_%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D8%A7" title="عبدالباسط سیدا">عبدالباسط سیدا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6_%D8%B3%DB%8C%D9%81" title="ریاض سیف">ریاض سیف</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%AF%D9%88%DB%8C_%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86" title="فدوی سلیمان">فدوی سلیمان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mohamad_Anas_Haitham_Soueid&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mohamad Anas Haitham Soueid (صفحه وجود ندارد)">Mohamad Anas Haitham Soueid</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%B1_%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7" title="یاسر تبارا">یاسر تبارا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D9%86_%D8%B2%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%86%D9%87" title="رزان زیتونه">رزان زیتونه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rami_Jarrah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rami Jarrah (صفحه وجود ندارد)">Rami Jarrah</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Abdurrahman_Mustafa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Abdurrahman Mustafa (صفحه وجود ندارد)">Abdurrahman Mustafa</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="بحث‌هافرایند_صلحموضوعات_وابستهانتخابات" style="font-size:114%;margin:0 4em"><div class="hlist"><ul><li>بحث‌ها</li><li>فرایند صلح</li><li>موضوعات وابسته</li><li>انتخابات</li></ul></div></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">بحث‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%AA_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="تلفات جنگ داخلی سوریه">تلفات جنگ داخلی سوریه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Use_of_chemical_weapons_in_the_Syrian_Civil_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="Use of chemical weapons in the Syrian Civil War (صفحه وجود ندارد)">Chemical weapons</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cities_and_towns_during_the_Syrian_Civil_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cities and towns during the Syrian Civil War (صفحه وجود ندارد)">Cities and towns</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_heritage_sites_damaged_during_Syrian_Civil_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of heritage sites damaged during Syrian Civil War (صفحه وجود ندارد)">Damaged heritage sites</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%D9%87_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="مداخله خارجی در جنگ داخلی سوریه">مداخله خارجی در جنگ داخلی سوریه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%B6_%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%E2%80%8C%D8%A8%D8%B4%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="نقض حقوق‌بشر در جنگ داخلی سوریه">نقض حقوق‌بشر در جنگ داخلی سوریه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Humanitarian_aid_during_the_Syrian_Civil_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="Humanitarian aid during the Syrian Civil War (صفحه وجود ندارد)">Humanitarian aid</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="واکنش‌های بین‌المللی درباره جنگ داخلی سوریه">واکنش‌های بین‌المللی درباره جنگ داخلی سوریه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=International_demonstrations_and_protests_relating_to_the_Syrian_Civil_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="International demonstrations and protests relating to the Syrian Civil War (صفحه وجود ندارد)">International demonstrations and protests</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_massacres_during_the_Syrian_Civil_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of massacres during the Syrian Civil War (صفحه وجود ندارد)">Massacres</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="پناهندگان جنگ داخلی سوریه">پناهندگان جنگ داخلی سوریه</a> (<a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="بحران مهاجرتی اروپا">بحران مهاجرتی اروپا</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Sectarianism_and_minorities_in_the_Syrian_Civil_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sectarianism and minorities in the Syrian Civil War (صفحه وجود ندارد)">Sectarianism and minorities</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Syrian_Civil_War_spillover_in_Lebanon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syrian Civil War spillover in Lebanon (صفحه وجود ندارد)">Spillover into Lebanon</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Syrian_reactions_to_the_Syrian_Civil_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syrian reactions to the Syrian Civil War (صفحه وجود ندارد)">Syrian reactions</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Syrian_peace_process&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syrian peace process (صفحه وجود ندارد)">فرایند صلح</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Arab_League_monitors_in_Syria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Arab League monitors in Syria (صفحه وجود ندارد)">Arab League monitors</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87_%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="گروه دوستان سوریه">گروه دوستان سوریه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%AD_%D8%B5%D9%84%D8%AD_%DA%A9%D9%88%D9%81%DB%8C_%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="طرح صلح کوفی عنان برای سوریه">طرح صلح کوفی عنان برای سوریه</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=United_Nations_Supervision_Mission_in_Syria&action=edit&redlink=1" class="new" title="United Nations Supervision Mission in Syria (صفحه وجود ندارد)">UN Supervision Mission</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lakhdar_Brahimi_Syrian_peace_plan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lakhdar Brahimi Syrian peace plan (صفحه وجود ندارد)">Lakhdar Brahimi peace plan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=U.S.%E2%80%93Russia_peace_proposals_on_Syria&action=edit&redlink=1" class="new" title="U.S.–Russia peace proposals on Syria (صفحه وجود ندارد)">U.S.–Russia peace proposals on Syria</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=39th_G8_summit&action=edit&redlink=1" class="new" title="39th G8 summit (صفحه وجود ندارد)">39th G8 summit</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%DB%B2%DB%B1%DB%B1%DB%B8_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA" title="قطعنامه ۲۱۱۸ شورای امنیت">قطعنامه ۲۱۱۸ شورای امنیت</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%98%D9%86%D9%88_%DB%B2_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)" title="ژنو ۲ (سوریه)">ژنو ۲ (سوریه)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=2015_Zabadani_cease-fire_agreement&action=edit&redlink=1" class="new" title="2015 Zabadani cease-fire agreement (صفحه وجود ندارد)">2015 Zabadani cease-fire agreement</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Syria_peace_talks_in_Vienna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syria peace talks in Vienna (صفحه وجود ندارد)">2015 Vienna talks</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Geneva_Peace_Conference_(2016)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geneva Peace Conference (2016) (صفحه وجود ندارد)">2016 Geneva talks</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">موضوعات مرتبط</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=2014_Syrian_detainee_report&action=edit&redlink=1" class="new" title="2014 Syrian detainee report (صفحه وجود ندارد)">2014 Syrian detainee report</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fourth_Extraordinary_Session_of_the_Islamic_Summit_Conference&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fourth Extraordinary Session of the Islamic Summit Conference (صفحه وجود ندارد)">Fourth Extraordinary Session of the Islamic Summit Conference</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=International_recognition_of_the_Syrian_National_Council&action=edit&redlink=1" class="new" title="International recognition of the Syrian National Council (صفحه وجود ندارد)">International recognition of the Syrian National Council</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Syria_Files&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syria Files (صفحه وجود ندارد)">Syria Files</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Syrian_media_coverage_of_the_Syrian_Civil_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="Syrian media coverage of the Syrian Civil War (صفحه وجود ندارد)">Syrian media coverage</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%A8%D9%87_%D8%AD%D9%85%D8%B5" title="بازگشت به حمص">بازگشت به حمص</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Silvered_Water,_Syria_Self-Portrait&action=edit&redlink=1" class="new" title="Silvered Water, Syria Self-Portrait (صفحه وجود ندارد)">Silvered Water, Syria Self-Portrait</a></i></li> <li><a class="mw-selflink selflink">عراق</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">انتخابات</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em">انتخابات و همه‌پرسی‌های برگزار شده در طی جنگ داخلی سوریه <ul><li>انتخابات محلی سوریه ۲۰۱۱</li></ul></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow hlist" colspan="2" style="font-weight:bold;"><div> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="رده:جنگ داخلی سوریه">رده:جنگ داخلی سوریه</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Commons-logo.svg" class="mw-file-description" title="صفحهٔ ویکی‌انبار"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="12" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Syrian_Civil_War_(2011-present)" class="extiw" title="commons:Category:Syrian Civil War (2011-present)">ویکی‌انبار</a></li> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="کشورهای_هم‌مرز_با_خلیج_فارس" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D9%85%D8%B1%D8%B2_%D8%A8%D8%A7_%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="الگو:کشورهای هم‌مرز با خلیج فارس"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D9%85%D8%B1%D8%B2_%D8%A8%D8%A7_%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:کشورهای هم‌مرز با خلیج فارس (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D9%85%D8%B1%D8%B2_%D8%A8%D8%A7_%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:کشورهای هم‌مرز با خلیج فارس"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="کشورهای_هم‌مرز_با_خلیج_فارس" style="font-size:114%;margin:0 4em">کشورهای هم‌مرز با <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="خلیج فارس">خلیج فارس</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بحرین">بحرین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="کویت">کویت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="عمان">عمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B1" title="قطر">قطر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="امارات متحده عربی">امارات متحده عربی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=عراق&oldid=40647570">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=عراق&oldid=40647570</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="رده:اتحادیه کشورهای عرب">اتحادیه کشورهای عرب</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D9%82%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%DB%B1%DB%B9%DB%B3%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="رده:ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۹۳۲ (میلادی)">ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۹۳۲ (میلادی)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84" title="رده:جمهوری‌های فدرال">جمهوری‌های فدرال</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B4%D8%A7%D9%85_(%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86)" title="رده:شام (سرزمین)">شام (سرزمین)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="رده:عراق">عراق</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="رده:کشورها در آسیا">کشورها در آسیا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="رده:کشورها و سرزمین‌های عربی‌زبان">کشورها و سرزمین‌های عربی‌زبان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="رده:کشورهای اسلامی">کشورهای اسلامی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1_%D9%86%D8%B2%D8%AF%DB%8C%DA%A9" title="رده:کشورهای خاور نزدیک">کشورهای خاور نزدیک</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="رده:کشورهای خاورمیانه">کشورهای خاورمیانه</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B6%D9%88_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="رده:کشورهای عضو اتحادیه عرب">کشورهای عضو اتحادیه عرب</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B6%D9%88_%D8%A7%D9%88%D9%BE%DA%A9" title="رده:کشورهای عضو اوپک">کشورهای عضو اوپک</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B6%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C" title="رده:کشورهای عضو سازمان پیمان مرکزی">کشورهای عضو سازمان پیمان مرکزی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B6%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF" title="رده:کشورهای عضو سازمان ملل متحد">کشورهای عضو سازمان ملل متحد</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B6%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="رده:کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی">کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="رده:کشورهای غرب آسیا">کشورهای غرب آسیا</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی">یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="رده:خطاهای یادکرد: تاریخ">خطاهای یادکرد: تاریخ</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DA%A9_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA" title="رده:پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت">پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87" title="رده:صفحه‌های دارای پیوند مرده">صفحه‌های دارای پیوند مرده</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_CS1:_%D9%81%D8%A7%D9%82%D8%AF_periodical" title="رده:خطاهای CS1: فاقد periodical">خطاهای CS1: فاقد periodical</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_CS1:_%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="رده:خطاهای CS1: نشانه‌گذاری">خطاهای CS1: نشانه‌گذاری</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="رده:مختصات در ویکی‌داده">مختصات در ویکی‌داده</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان عربی">مقاله‌های دارای واژگان به زبان عربی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان کردی">مقاله‌های دارای واژگان به زبان کردی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان پارسی میانه">مقاله‌های دارای واژگان به زبان پارسی میانه</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87_%D9%87%D8%AF%D9%81_%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF" title="رده:مقاله‌های دارای الگوهای سرنویس با صفحه هدف ناموجود">مقاله‌های دارای الگوهای سرنویس با صفحه هدف ناموجود</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%87%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="رده:همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع">همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A8%D8%A7_%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF" title="رده:الگوهای درگاه با درگاه‌های ناموجود">الگوهای درگاه با درگاه‌های ناموجود</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%B1%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="رده:پیوند رده انبار در ویکی‌داده است">پیوند رده انبار در ویکی‌داده است</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۲۱ نوامبر ۲۰۲۴ ساعت ۲۰:۳۷ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-7fc47fc68d-9mwsm","wgBackendResponseTime":217,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"3.983","walltime":"4.742","ppvisitednodes":{"value":23282,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":1100961,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":276199,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":30,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":34,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":614621,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 3896.492 1 -total"," 45.02% 1754.389 1 الگو:پانویس"," 21.03% 819.550 65 الگو:Cite_web"," 13.92% 542.536 1 الگو:Infobox_country"," 13.73% 534.966 3 الگو:Infobox"," 12.77% 497.558 1 الگو:الگوهای_ناوبری"," 10.58% 412.231 36 الگو:Navbox"," 8.32% 324.354 31 الگو:Cite_news"," 4.71% 183.693 2 الگو:Navbox_with_collapsible_groups"," 4.61% 179.450 8 الگو:گرداننده_رده"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"2.369","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":26004933,"limit":52428800},"limitreport-profile":[["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::gsub","760","26.8"],["?","500","17.6"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::callParserFunction","320","11.3"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::match","280","9.9"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getExpandedArgument","160","5.6"],["recursiveClone \u003CmwInit.lua:45\u003E","140","4.9"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getEntity","100","3.5"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::find","60","2.1"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getExpensiveData","40","1.4"],["\u003Cmw.message.lua:88\u003E","40","1.4"],["[others]","440","15.5"]]},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-8cb5f4d85-qs7dw","timestamp":"20241126185908","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0639\u0631\u0627\u0642","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q796","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q796","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-07-07T21:56:46Z","dateModified":"2024-11-21T20:37:42Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/f\/f6\/Flag_of_Iraq.svg","headline":"\u06a9\u0634\u0648\u0631\u06cc \u062f\u0631 \u063a\u0631\u0628 \u0622\u0633\u06cc\u0627"}</script> </body> </html>