CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="oc" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Istòria de China — Wikipèdia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )ocwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"oc normal","wgMonthNames":["","genièr","febrièr","març","abril","mai","junh","julhet","agost","setembre","octobre","novembre","decembre"],"wgRequestId":"85cf85a2-f8dc-404e-93da-5e5bf3668598","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Istòria_de_China","wgTitle":"Istòria de China","wgCurRevisionId":2445548,"wgRevisionId":2445548,"wgArticleId":37966,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Paginas amb d'errors de referéncia","Istòria de China"],"wgPageViewLanguage":"oc","wgPageContentLanguage":"oc","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Istòria_de_China","wgRelevantArticleId":37966,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault" :true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"oc","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"oc"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":80000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q82972","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user": "ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession", "wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=oc&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=oc&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=oc&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Istòria de China — Wikipèdia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//oc.m.wikipedia.org/wiki/Ist%C3%B2ria_de_China"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modificar" href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipèdia (oc)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//oc.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Ist%C3%B2ria_de_China"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.oc"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipèdia" href="/w/index.php?title=Especial:Darri%C3%A8rs_cambiaments&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Istòria_de_China rootpage-Istòria_de_China skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Vejatz lo contengut</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Lloc"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menut principal/Menut principau" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menut principal/Menut principau</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menut principal/Menut principau</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">mòu a la barra laterala</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">Escondre</button> </div> <div id="p-Navigacion" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Navigacion" > <div class="vector-menu-heading"> Navigacion </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Acuèlh" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Acu%C3%A8lh"><span>Acuèlh</span></a></li><li id="n-La-tavèrna" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A8dia:La_tav%C3%A8rna"><span>La tavèrna</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Acu%C3%A8lh"><span>Portals tematics</span></a></li><li id="n-alphindex" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Totas_las_paginas"><span>Indèx alfabetic</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Pagina_a_l%27azard" title="Afichar una pagina a l'azard [x]" accesskey="x"><span>Una pagina a l'azard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Contact-url"><span>contact</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuir" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuir" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuir </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Ajuda:Somari" title="L'endrech per s'assabentar."><span>Ajuda</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A8dia:Acu%C3%A8lh" title="A prepaus del projècte, çò que podètz far, ont trobar d'informacions"><span>Comunautat</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Darri%C3%A8rs_cambiaments" title="Lista dels darrièrs cambiaments sul wiki [r]" accesskey="r"><span>Darrièrs cambiaments</span></a></li><li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A8dia:Acu%C3%A8lh_dels_nov%C3%A8ls_venguts"><span>Acuèlh dels novèls venguts</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Acu%C3%A8lh" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipèdia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-oc.svg" style="width: 7.5em; height: 1.1875em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'enciclopèdia liura" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-oc.svg" width="120" height="14" style="width: 7.5em; height: 0.875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Especial:Rec%C3%A8rca" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Cercar dins Wikipèdia [C]" accesskey="C"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Recercar</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Recercar sus Wikipèdia" aria-label="Recercar sus Wikipèdia" autocapitalize="sentences" title="Cercar dins Wikipèdia [C]" accesskey="C" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Especial:Recèrca"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Recercar</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Aisinas personalas"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Aparença"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Aparença" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Aparença</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_oc.wikipedia.org&uselang=oc" class=""><span>Far un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Crear_un_compte&returnto=Ist%C3%B2ria+de+China" title="Vos es conselhat de crear un compte e de vos connectar ; pasmens, es pas obligatòri" class=""><span>Crear un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Nom_d%27utilizaire&returnto=Ist%C3%B2ria+de+China" title="Sètz convidat(ada) a vos identificar, mas es pas obligatòri. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connectar</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Més opcions" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Aisinas personalas" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Aisinas personalas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menú d'usuari" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_oc.wikipedia.org&uselang=oc"><span>Far un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Crear_un_compte&returnto=Ist%C3%B2ria+de+China" title="Vos es conselhat de crear un compte e de vos connectar ; pasmens, es pas obligatòri"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Crear un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Nom_d%27utilizaire&returnto=Ist%C3%B2ria+de+China" title="Sètz convidat(ada) a vos identificar, mas es pas obligatòri. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connectar</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pàgines per a editors no registrats <a href="/wiki/Ajuda:Introducci%C3%B3" aria-label="Vegeu més informació sobre l'edició"><span>més informació</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Mas_contribucions" title="Una llista de les modificacions fetes des d'aquesta adreça IP [y]" accesskey="y"><span>Contribucions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Mas_discussions" title="La pagina de discussion per aquesta adreça IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Lloc"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Somari" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Somari</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">mòu a la barra laterala</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">Escondre</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Començament</div> </a> </li> <li id="toc-La_Preïstòria_chinesa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#La_Preïstòria_chinesa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>La Preïstòria chinesa</span> </div> </a> <ul id="toc-La_Preïstòria_chinesa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-De_l'Antiquitat_a_l'unificacion_de_China" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#De_l'Antiquitat_a_l'unificacion_de_China"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>De l'Antiquitat a l'unificacion de China</span> </div> </a> <ul id="toc-De_l'Antiquitat_a_l'unificacion_de_China-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lei_dinastias_Qin_e_Han" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Lei_dinastias_Qin_e_Han"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Lei dinastias Qin e Han</span> </div> </a> <ul id="toc-Lei_dinastias_Qin_e_Han-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Leis_invasions_dei_sègles_III-V" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Leis_invasions_dei_sègles_III-V"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Leis invasions dei sègles III-V</span> </div> </a> <ul id="toc-Leis_invasions_dei_sègles_III-V-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lei_dinastias_Sui_e_Tang" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Lei_dinastias_Sui_e_Tang"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Lei dinastias Sui e Tang</span> </div> </a> <ul id="toc-Lei_dinastias_Sui_e_Tang-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lo_periòde_Song" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Lo_periòde_Song"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Lo periòde Song</span> </div> </a> <ul id="toc-Lo_periòde_Song-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lo_periòde_mongòl" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Lo_periòde_mongòl"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Lo periòde mongòl</span> </div> </a> <ul id="toc-Lo_periòde_mongòl-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_dinastia_Ming" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#La_dinastia_Ming"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>La dinastia Ming</span> </div> </a> <ul id="toc-La_dinastia_Ming-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lei_premiers_sègles_de_la_dinastia_Qing" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Lei_premiers_sègles_de_la_dinastia_Qing"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Lei premiers sègles de la dinastia Qing</span> </div> </a> <ul id="toc-Lei_premiers_sègles_de_la_dinastia_Qing-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_penetracion_deis_imperialismes_europèus" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#La_penetracion_deis_imperialismes_europèus"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>La penetracion deis imperialismes europèus</span> </div> </a> <ul id="toc-La_penetracion_deis_imperialismes_europèus-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_fin_de_l'Empèri" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#La_fin_de_l'Empèri"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>La fin de l'Empèri</span> </div> </a> <ul id="toc-La_fin_de_l'Empèri-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_revirada_de_la_Republica_Chinesa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#La_revirada_de_la_Republica_Chinesa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>La revirada de la Republica Chinesa</span> </div> </a> <ul id="toc-La_revirada_de_la_Republica_Chinesa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_Segonda_Guèrra_Mondiala_e_la_fin_de_la_Guèrra_Civila" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#La_Segonda_Guèrra_Mondiala_e_la_fin_de_la_Guèrra_Civila"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>La Segonda Guèrra Mondiala e la fin de la Guèrra Civila</span> </div> </a> <ul id="toc-La_Segonda_Guèrra_Mondiala_e_la_fin_de_la_Guèrra_Civila-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_China_de_Mao" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#La_China_de_Mao"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>La China de Mao</span> </div> </a> <ul id="toc-La_China_de_Mao-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_China_actuala" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#La_China_actuala"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">15</span> <span>La China actuala</span> </div> </a> <ul id="toc-La_China_actuala-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liames_intèrnes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Liames_intèrnes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">16</span> <span>Liames intèrnes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liames_intèrnes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">17</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nòtas_e_referéncias" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Nòtas_e_referéncias"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">18</span> <span>Nòtas e referéncias</span> </div> </a> <ul id="toc-Nòtas_e_referéncias-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Somari" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Commuta la taula de continguts." > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Commuta la taula de continguts.</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Istòria de China</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Vés a un article en una altra llengua. Disponible en 96 llengües" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-96" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">96 lengas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Geskiedenis_van_China" title="Geskiedenis van China - afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Geskiedenis van China" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%8A%D9%86" title="تاريخ الصين - arabi" lang="ar" hreflang="ar" data-title="تاريخ الصين" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabi" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Historia_de_China" title="Historia de China - asturian" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Historia de China" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturian" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/%C3%87in_tarixi" title="Çin tarixi - azerbaijani" lang="az" hreflang="az" data-title="Çin tarixi" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D2%A0%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%85%D1%8B" title="Ҡытай тарихы - baixkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Ҡытай тарихы" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baixkir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Historya_kan_Tsina" title="Historya kan Tsina - Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Historya kan Tsina" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%9A%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%8F" title="Гісторыя Кітая - belarús" lang="be" hreflang="be" data-title="Гісторыя Кітая" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="belarús" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%9A%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%8E" title="Гісторыя Кітаю - Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Гісторыя Кітаю" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%BD%D0%B0_%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%B9" title="История на Китай - bulgar" lang="bg" hreflang="bg" data-title="История на Китай" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgar" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%9A%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%87%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B8" title="চীনের ইতিহাস - bengalin" lang="bn" hreflang="bn" data-title="চীনের ইতিহাস" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalin" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="articles de qualitat"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%80%E0%BE%B2%E0%BD%B4%E0%BD%84%E0%BC%8B%E0%BD%82%E0%BD%BC%E0%BD%A0%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%A2%E0%BE%92%E0%BE%B1%E0%BD%A3%E0%BC%8B%E0%BD%A2%E0%BD%96%E0%BD%A6%E0%BC%8D" title="ཀྲུང་གོའི་རྒྱལ་རབས། - tibetan" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཀྲུང་གོའི་རྒྱལ་རབས།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tibetan" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Historija_Kine" title="Historija Kine - bosniac" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Historija Kine" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniac" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Hist%C3%B2ria_de_la_Xina" title="Història de la Xina - catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Història de la Xina" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%DB%8E%DA%98%D9%88%D9%88%DB%8C_%DA%86%DB%8C%D9%86" title="مێژووی چین - kurd central" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="مێژووی چین" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="kurd central" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/D%C4%9Bjiny_%C4%8C%C3%ADny" title="Dějiny Číny - chèc" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Dějiny Číny" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="chèc" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B9%D3%97" title="Китай историйӗ - chovash" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Китай историйӗ" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="chovash" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Hanes_Tsieina" title="Hanes Tsieina - gal·lès" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Hanes Tsieina" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="gal·lès" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="article recomanat"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Kinas_historie" title="Kinas historie - danés" lang="da" hreflang="da" data-title="Kinas historie" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danés" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Geschichte_Chinas" title="Geschichte Chinas - alemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Geschichte Chinas" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="alemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%9A%CE%AF%CE%BD%CE%B1%CF%82" title="Ιστορία της Κίνας - grèc" lang="el" hreflang="el" data-title="Ιστορία της Κίνας" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grèc" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_China" title="History of China - anglés" lang="en" hreflang="en" data-title="History of China" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglés" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Historio_de_%C4%88inio" title="Historio de Ĉinio - esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Historio de Ĉinio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="bons articles"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Historia_de_China" title="Historia de China - espanhòl" lang="es" hreflang="es" data-title="Historia de China" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espanhòl" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Hiina_ajalugu" title="Hiina ajalugu - estonian" lang="et" hreflang="et" data-title="Hiina ajalugu" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonian" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Txinako_historia" title="Txinako historia - basc" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Txinako historia" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basc" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DA%86%DB%8C%D9%86" title="تاریخ چین - perse" lang="fa" hreflang="fa" data-title="تاریخ چین" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perse" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Kiinan_historia" title="Kiinan historia - finlandés" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kiinan historia" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finlandés" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Histoire_de_la_Chine" title="Histoire de la Chine - francés" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Histoire de la Chine" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francés" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Skiednis_fan_Sina" title="Skiednis fan Sina - frisó occidental" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Skiednis fan Sina" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="frisó occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Stair_na_S%C3%ADne" title="Stair na Síne - irlandés" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Stair na Síne" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandés" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%AD%E5%9C%8B%E5%97%B0%E6%AD%B7%E5%8F%B2" title="中國嗰歷史 - xinès gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="中國嗰歷史" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="xinès gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Istw%C3%A8_di_Lachin" title="Istwè di Lachin - créole guyanais" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Istwè di Lachin" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="créole guyanais" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Historia_da_China" title="Historia da China - galician" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Historia da China" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galician" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%9A%E0%AB%80%E0%AA%A8%E0%AA%A8%E0%AB%8B_%E0%AA%87%E0%AA%A4%E0%AA%BF%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B8" title="ચીનનો ઇતિહાસ - gujarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="ચીનનો ઇતિહાસ" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="gujarati" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Tarihin_Kasar_Sin" title="Tarihin Kasar Sin - haussa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Tarihin Kasar Sin" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="haussa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%99%D7%A1%D7%98%D7%95%D7%A8%D7%99%D7%94_%D7%A9%D7%9C_%D7%A1%D7%99%D7%9F" title="היסטוריה של סין - ebrèu" lang="he" hreflang="he" data-title="היסטוריה של סין" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="ebrèu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9A%E0%A5%80%E0%A4%A8_%E0%A4%95%E0%A4%BE_%E0%A4%87%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B8" title="चीन का इतिहास - Indi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="चीन का इतिहास" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Indi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Povijest_Kine" title="Povijest Kine - croat" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Povijest Kine" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croat" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/K%C3%ADna_t%C3%B6rt%C3%A9nelme" title="Kína történelme - ongrés" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Kína történelme" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="ongrés" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%89%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Չինաստանի պատմություն - armèni" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Չինաստանի պատմություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="armèni" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Sejarah_Tiongkok" title="Sejarah Tiongkok - indonesian" lang="id" hreflang="id" data-title="Sejarah Tiongkok" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonesian" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/History_of_China" title="History of China - igbo" lang="ig" hreflang="ig" data-title="History of China" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="igbo" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Historio_di_Chinia" title="Historio di Chinia - ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Historio di Chinia" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Storia_della_Cina" title="Storia della Cina - italian" lang="it" hreflang="it" data-title="Storia della Cina" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italian" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E6%AD%B4%E5%8F%B2" title="中国の歴史 - japonés" lang="ja" hreflang="ja" data-title="中国の歴史" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonés" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Ischri_a_Chaina" title="Ischri a Chaina - crioll anglès de Jamaica" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Ischri a Chaina" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="crioll anglès de Jamaica" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A9%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ჩინეთის ისტორია - georgian" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ჩინეთის ისტორია" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="georgian" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Siini_caana%CA%8B_t%C9%94m" title="Siini caanaʋ tɔm - Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Siini caanaʋ tɔm" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Nkhang_Caina" title="Nkhang Caina - tyap" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Nkhang Caina" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="tyap" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D2%9A%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%85%D1%8B" title="Қытай тарихы - cazac" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Қытай тарихы" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="cazac" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%85%E1%9E%B7%E1%9E%93" title="ប្រវត្តិសាស្ត្រចិន - cambojian" lang="km" hreflang="km" data-title="ប្រវត្តិសាស្ត្រចិន" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="cambojian" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%9A%E0%B3%80%E0%B2%A8%E0%B2%BE%E0%B2%A6_%E0%B2%87%E0%B2%A4%E0%B2%BF%E0%B2%B9%E0%B2%BE%E0%B2%B8" title="ಚೀನಾದ ಇತಿಹಾಸ - kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಚೀನಾದ ಇತಿಹಾಸ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%A4%91%EA%B5%AD%EC%9D%98_%EC%97%AD%EC%82%AC" title="중국의 역사 - corean" lang="ko" hreflang="ko" data-title="중국의 역사" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="corean" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Historia_Sinica" title="Historia Sinica - latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Historia Sinica" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Kinijos_istorija" title="Kinijos istorija - lituan" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Kinijos istorija" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituan" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/%C4%B6%C4%ABnas_v%C4%93sture" title="Ķīnas vēsture - leton" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Ķīnas vēsture" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="leton" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%9A%E0%B5%88%E0%B4%A8%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%9F%E0%B5%86_%E0%B4%9A%E0%B4%B0%E0%B4%BF%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%82" title="ചൈനയുടെ ചരിത്രം - malaiàlam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ചൈനയുടെ ചരിത്രം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malaiàlam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%8F%D1%82%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D0%BD_%D1%82%D2%AF%D2%AF%D1%85" title="Хятадын түүх - mongòl" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Хятадын түүх" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongòl" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Sejarah_China" title="Sejarah China - malai" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Sejarah China" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malai" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/St%C3%B3ria_de_la_China" title="Stória de la China - mirandés" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Stória de la China" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mirandés" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%90%E1%80%9B%E1%80%AF%E1%80%90%E1%80%BA%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8" title="တရုတ်သမိုင်း - birman" lang="my" hreflang="my" data-title="တရုတ်သမိုင်း" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birman" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9A%E0%A5%80%E0%A4%A8%E0%A4%95%E0%A5%8B_%E0%A4%87%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B8" title="चीनको इतिहास - nepalés" lang="ne" hreflang="ne" data-title="चीनको इतिहास" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="nepalés" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_China" title="Geschiedenis van China - neerlandés" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Geschiedenis van China" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="neerlandés" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Kinesisk_historie" title="Kinesisk historie - norvegian nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Kinesisk historie" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvegian nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Kinas_historie" title="Kinas historie - norvegian bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Kinas historie" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvegian bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%9A%E0%A9%80%E0%A8%A8_%E0%A8%A6%E0%A8%BE_%E0%A8%87%E0%A8%A4%E0%A8%BF%E0%A8%B9%E0%A8%BE%E0%A8%B8" title="ਚੀਨ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ - punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਚੀਨ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Historia_Chin" title="Historia Chin - polonés" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Historia Chin" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonés" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="چین دی تریخ - Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="چین دی تریخ" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF_%DA%86%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="د چین تاریخ - pashto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="د چین تاریخ" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="pashto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Hist%C3%B3ria_da_China" title="História da China - portugués" lang="pt" hreflang="pt" data-title="História da China" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugués" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Istoria_Chinei" title="Istoria Chinei - romanés" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Istoria Chinei" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="romanés" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%8F" title="История Китая - rus" lang="ru" hreflang="ru" data-title="История Китая" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rus" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Ist%C3%B2ria_de_sa_Tzina" title="Istòria de sa Tzina - sard" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Istòria de sa Tzina" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sard" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="articles de qualitat"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Historija_Kine" title="Historija Kine - serbocroat" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Historija Kine" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbocroat" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%A0%E0%B7%93%E0%B6%B1_%E0%B6%89%E0%B6%AD%E0%B7%92%E0%B7%84%E0%B7%8F%E0%B7%83%E0%B6%BA" title="චීන ඉතිහාසය - singalès" lang="si" hreflang="si" data-title="චීන ඉතිහාසය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="singalès" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/History_of_China" title="History of China - Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="History of China" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="articles de qualitat"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Zgodovina_Kitajske" title="Zgodovina Kitajske - eslovèn" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Zgodovina Kitajske" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="eslovèn" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Historia_e_Kin%C3%ABs" title="Historia e Kinës - albanés" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Historia e Kinës" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanés" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%9A%D0%B8%D0%BD%D0%B5" title="Историја Кине - serbi" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Историја Кине" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbi" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Kinas_historia" title="Kinas historia - suedés" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Kinas historia" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suedés" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Historia_ya_China" title="Historia ya China - swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Historia ya China" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/a_laylay_nu_Cuo-kuo" title="a laylay nu Cuo-kuo - Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="a laylay nu Cuo-kuo" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target"><span>Sakizaya</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%9A%E0%AF%80%E0%AE%A9_%E0%AE%B5%E0%AE%B0%E0%AE%B2%E0%AE%BE%E0%AE%B1%E0%AF%81" title="சீன வரலாறு - tamol" lang="ta" hreflang="ta" data-title="சீன வரலாறு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamol" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%88%E0%B8%B5%E0%B8%99" title="ประวัติศาสตร์จีน - tai" lang="th" hreflang="th" data-title="ประวัติศาสตร์จีน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87in_tarihi" title="Çin tarihi - turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Çin tarihi" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%DB%87%DA%AD%DA%AF%D9%88_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%89%D8%AE%D9%89" title="جۇڭگو تارىخى - oigor" lang="ug" hreflang="ug" data-title="جۇڭگو تارىخى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="oigor" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%96%D1%8F_%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%8E" title="Історія Китаю - ucrainés" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Історія Китаю" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ucrainés" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DA%86%DB%8C%D9%86" title="تاریخ چین - ordó" lang="ur" hreflang="ur" data-title="تاریخ چین" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ordó" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Xitoy_tarixi" title="Xitoy tarixi - ozbèc" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Xitoy tarixi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ozbèc" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Lịch sử Trung Quốc - vietnamian" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Lịch sử Trung Quốc" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamian" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Kaagi_han_Tsina" title="Kaagi han Tsina - waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Kaagi han Tsina" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E5%8E%86%E5%8F%B2" title="中国历史 - xinès wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="中国历史" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="xinès wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A9%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A8_%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="ჩინეთიშ ისტორია - mingrelià" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ჩინეთიშ ისტორია" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="mingrelià" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%99%D7%A1%D7%98%D7%90%D7%A8%D7%99%D7%A2_%D7%A4%D7%95%D7%9F_%D7%9B%D7%99%D7%A0%D7%A2" title="היסטאריע פון כינע - yiddish" lang="yi" hreflang="yi" data-title="היסטאריע פון כינע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="yiddish" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E5%8E%86%E5%8F%B2" title="中国历史 - chinés" lang="zh" hreflang="zh" data-title="中国历史" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinés" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%AD%E5%9C%8B%E5%8F%B2" title="中國史 - cantonés" lang="yue" hreflang="yue" data-title="中國史" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonés" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q82972#sitelinks-wikipedia" title="Modificar los ligams interlenga" class="wbc-editpage">Modificar los ligams</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espacis de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Ist%C3%B2ria_de_China" title="Veire l’article [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Discutir:Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Discussion a prepaus d'aquesta pagina (la pagina existís pas) [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Canvia la variant de llengua" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">occitan</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Afichatges"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Ist%C3%B2ria_de_China"><span>Legir</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit" title="Modificar aquela pagina [v]" accesskey="v"><span>Modificar</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit" title="Modificar lo còdi font d'aquela pagina [e]" accesskey="e"><span>Modificar lo còdi</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=history" title="Los autors e versions precedentas d'aquesta pagina. [h]" accesskey="h"><span>Veire l'istoric</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Eines de la pàgina"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Bóstia d'aisinas" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Bóstia d'aisinas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Aisinas</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">mòu a la barra laterala</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">Escondre</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Mai d'opcions" > <div class="vector-menu-heading"> Accions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Ist%C3%B2ria_de_China"><span>Legir</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit" title="Modificar aquela pagina [v]" accesskey="v"><span>Modificar</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit" title="Modificar lo còdi font d'aquela pagina [e]" accesskey="e"><span>Modificar lo còdi</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=history"><span>Veire l'istoric</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Generau </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Paginas_ligadas/Ist%C3%B2ria_de_China" title="Lista de las paginas ligadas a aquesta. [j]" accesskey="j"><span>Paginas connèxas</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Seguit_dels_ligams/Ist%C3%B2ria_de_China" rel="nofollow" title="Lista dels darrièrs cambiaments de las paginas ligadas a aquesta [k]" accesskey="k"><span>Seguit dels ligams</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=oc" title="Mandar un imatge o fichièr mèdia sul servidor [u]" accesskey="u"><span>Importar un fichièr</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Paginas_especialas" title="Lista de totas las paginas especialas [q]" accesskey="q"><span>Paginas especialas</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&oldid=2445548" title="Ligam permanent cap a aquesta version de la pagina"><span>Ligam permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=info" title="Mai d’informacion sus aquesta pagina"><span>Informacion sus la pagina</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Citar&page=Ist%C3%B2ria_de_China&id=2445548&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacions sus cossí citar aquesta pagina"><span>Citar aqueste article</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Foc.wikipedia.org%2Fwiki%2FIst%25C3%25B2ria_de_China"><span>Obténer una URL acorchida</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:QrCode&url=https%3A%2F%2Foc.wikipedia.org%2Fwiki%2FIst%25C3%25B2ria_de_China"><span>Telecargar lo còdi QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimir / exportar </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Libre&bookcmd=book_creator&referer=Ist%C3%B2ria+de+China"><span>Crear un libre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:DownloadAsPdf&page=Ist%C3%B2ria_de_China&action=show-download-screen"><span>Telecargar coma PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&printable=yes" title="Version imprimibla d'aquesta pagina [p]" accesskey="p"><span>Version imprimibla</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dins d'autres projèctes </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/History_of_China" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q82972" title="Ligam cap a l’element de referencial de las donadas connectadas [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Eines de la pàgina"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Aparença"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Aparença</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">mòu a la barra laterala</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">Escondre</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="oc" dir="ltr"><p>L’<b>Istòria de China</b> es l'istòria de l'espaci chinés qu'es uei revendicat per la <a href="/wiki/Republica_Populara_de_China" title="Republica Populara de China">Republica Populara de China</a> e per la <a href="/wiki/Taiwan" class="mw-redirect" title="Taiwan">Republica de China</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="La_Preïstòria_chinesa"><span id="La_Pre.C3.AFst.C3.B2ria_chinesa"></span>La Preïstòria chinesa</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit&section=1" title="Modificar la seccion : La Preïstòria chinesa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modificar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit&section=1" title="Edita el codi de la secció: La Preïstòria chinesa"><span>Modificar lo còdi</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Segon lei recèrcas scientificas, lo poblament de China acomencèt i a un milion d'annadas e fuguèt inicialament format per de populacions d' <i><a href="/wiki/Homo_erectus" title="Homo erectus">Homo erectus</a></i>. L'arribada d' <i><a href="/wiki/Homo_sapiens" title="Homo sapiens">Homo sapiens</a></i> se debanèt i a 75 000 ans e, a partir de 7 500 avC, se desvolopèt una societat agricòla basada sus la cultura de <a href="/wiki/Milh" title="Milh">milh</a> e lo norrigatge de <a href="/wiki/Sus_scrofa_domesticus" title="Sus scrofa domesticus">pòrc</a>, de <a href="/wiki/Canis_lupus_familiaris" title="Canis lupus familiaris">chin</a> e de polet. Existiguèt divèrsei culturas neoliticas coma lei de <a href="/wiki/Cultura_de_Yangshao" title="Cultura de Yangshao">Yangshao</a> (millennis V-IV avC), de <a href="/w/index.php?title=Cultura_de_Dawenkou&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cultura de Dawenkou (la pagina existís pas)">Dawenkou</a> (millennis V-IV avC) e de <a href="/w/index.php?title=Cultura_de_Longshan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cultura de Longshan (la pagina existís pas)">Longshan</a> (milleni III avC). Pauc a pauc, lei tecnicas se melhorèron e apareguèron lo norrigatge de <a href="/wiki/Ovis_aries" title="Ovis aries">moton</a> e de <a href="/wiki/Bos_taurus" title="Bos taurus">buòus</a>, la cultura de <a href="/wiki/Blat" title="Blat">blat</a> e de <a href="/wiki/Ris" title="Ris">ris</a> e la produccion de <a href="/wiki/Terralha" title="Terralha">terralha</a>. Au millenni II avC, aquelei progrès tecnologics donèron naissença a la civilizacion chinesa de l'<a href="/wiki/Edat_del_Bronze" title="Edat del Bronze">Edat del Bronze</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="De_l'Antiquitat_a_l'unificacion_de_China"><span id="De_l.27Antiquitat_a_l.27unificacion_de_China"></span>De l'Antiquitat a l'unificacion de China</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit&section=2" title="Modificar la seccion : De l'Antiquitat a l'unificacion de China" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modificar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit&section=2" title="Edita el codi de la secció: De l'Antiquitat a l'unificacion de China"><span>Modificar lo còdi</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Dinastia_Xia" title="Dinastia Xia">Dinastia Xia</a>.</div> <p>Segon l'istòria chinesa tradicionala, la <a href="/wiki/Dinastia_Xia" title="Dinastia Xia">dinastia Xia</a> fuguèt la premiera <a href="/wiki/Dinastia" title="Dinastia">dinastia</a> chinesa de la fin dau sègle XXIII avC a la mitat dau sègle XVII avC. Pasmens, en causa de la manca de vestigis descubèrts e de documents escrichs, son existéncia es encara mau segura e lei dètz-e-sèt sobeirans Xia an un aspèct fòrça legendari. </p> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Dinastia_Shang" title="Dinastia Shang">Dinastia Shang</a>.</div> <p>La dinastia Shang fuguèt la segonda dinastia chinesa tradicionala e la premiera que son existéncia es demostrada per de vestigis arqueologics. Reinèt de 1750 a 1040 avC. Èra basat sus la cultura de milh e desvolopèt divèrsei trachs caracteristics de la societat chinesa dei periòdes seguents coma lo culte deis ancians e una ierarquia estricta. Lo rèi dominava la societat gràcias a sei foncions <a href="/wiki/Religion" class="mw-redirect" title="Religion">religiosas</a>. Existiá una <a href="/w/index.php?title=Aristocr%C3%A0cia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aristocràcia (la pagina existís pas)">aristocràcia</a> qu'èra cargada de la guèrra còntra lei populacions estrangieras e, de còps, entre elei. </p> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Dinastia_Zhou" title="Dinastia Zhou">Dinastia Zhou</a>.</div> <p>La <a href="/wiki/Dinastia_Zhou" title="Dinastia Zhou">dinastia Zhou</a> èra originària de la valada de <a href="/w/index.php?title=Wei_(riu)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wei (riu) (la pagina existís pas)">Wei</a> e fasiá partida de la noblesa chinesa. Vèrs la mitat dau sègle XI avC, se revoutèt còntra la <a href="/wiki/Dinastia_Shang" title="Dinastia Shang">dinastia Shang</a> e prenguèt lo poder vèrs <a href="/wiki/-1046" class="mw-redirect" title="-1046">1046 avC</a>. Reorganizèt l'organizacion de l'estat ambé l'installacion d'una novèla capitala a <a href="/wiki/Hao" title="Hao">Hao</a> e legitimèt son còp d'estat gràcias a la nocion novèla de mandat celestiau que serà per la seguida adoptada per totei lei dinastias imperialas chinesas. Estendiguèt son poder militar en direccion dau nòrd-oèst e dau sud. Pasmens, la dinastia fuguèt pas capabla d'administrar dirèctament aquelei conquistas e deguèt lei fisar a de vassaus que formèron pauc a pauc de principats independentas. D'autra part, en <a href="/wiki/-771" class="mw-redirect" title="-771">771 avC</a>, en causa d'<a href="/wiki/Emp%C3%A8ris_nomadas" title="Empèris nomadas">atacas nomadas</a>, lei Zhou deguèron transferir sa capitala de Hao a Luo. Aquò marquèt la fin dei Zhou Occidentaus e lo començament dei Zhou Orientaus que fuguèron rapidament afeblits e perdiguèron la posicion dominanta de la dinastia vèrs <a href="/wiki/-722" class="mw-redirect" title="-722">722 avC</a>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:Peri%C3%B2de_dei_Primas_e_deis_Autonas_(s%C3%A8gle_V_avC).png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Peri%C3%B2de_dei_Primas_e_deis_Autonas_%28s%C3%A8gle_V_avC%29.png/220px-Peri%C3%B2de_dei_Primas_e_deis_Autonas_%28s%C3%A8gle_V_avC%29.png" decoding="async" width="220" height="178" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Peri%C3%B2de_dei_Primas_e_deis_Autonas_%28s%C3%A8gle_V_avC%29.png/330px-Peri%C3%B2de_dei_Primas_e_deis_Autonas_%28s%C3%A8gle_V_avC%29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Peri%C3%B2de_dei_Primas_e_deis_Autonas_%28s%C3%A8gle_V_avC%29.png/440px-Peri%C3%B2de_dei_Primas_e_deis_Autonas_%28s%C3%A8gle_V_avC%29.png 2x" data-file-width="757" data-file-height="611" /></a><figcaption>Periòde dei Primas e deis Autonas (sègle V avC).</figcaption></figure> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Peri%C3%B2de_dei_Primas_e_deis_Autonas" title="Periòde dei Primas e deis Autonas">Periòde dei Primas e deis Autonas</a>.</div> <p>Afeblits, lei Zhous Orientaus poguèron pas empachar l'emergéncia de senhors locaus poderós e la division dau país entre una dotzena de principats. Aqueu periòde acomencèt en <a href="/wiki/-722" class="mw-redirect" title="-722">722 avC</a> e se finiguèt en <a href="/wiki/-481" class="mw-redirect" title="-481">481 avC</a>. Lo domeni reiau dei Zhou e lei principats centraus de Zheng, de Wei, de Chen, de Song e de Lu formèron lo país centrau que gardèron lei tradicions chinesas. En revènge, lei principats perifericas de Yan, de Jin, de Qin, de Chu, de Wu e de Qi desvolopèron de trachs culturaus novèus au contact d'autrei culturas. Pasmens, lei cambis entre leis elèits de cada Cort permetèron de gardar l'unitat de la civilizacion chinesa e mai d'una idèa novèla apareguèt durant aqueu periòde. </p><p>En particular, <a href="/wiki/Confuci" title="Confuci">Confuci</a> (<a href="/wiki/-551" class="mw-redirect" title="-551">551</a> - <a href="/wiki/-479" class="mw-redirect" title="-479">479 avC</a>) desvolopèt seis idèas sus l'òrdre politic, sus lo sobeiran e la moralitat de dirigir l'estat segon leis interès dau pòble que gardèron una influéncia majora sus la filosofia chinesa. D'autrei, coma <a href="/w/index.php?title=Shang_Yang&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shang Yang (la pagina existís pas)">Shang Yang</a> (vèrs <a href="/wiki/-390" class="mw-redirect" title="-390">390</a> - <a href="/wiki/-338" class="mw-redirect" title="-338">338 avC</a>), defendiguèron la creacion d'un estat basat sus l'eficacitat e un sistèma codificat de recompensas e de castigaments. Enfin, apareguèt lo <a href="/wiki/Tao%C3%AFsme" title="Taoïsme">taoïsme</a> qu'èra a l'origina una <a href="/wiki/Filosofia" title="Filosofia">filosofia</a> basada sus la necessitat per l'òme de respectar lei lèis de la natura. Va evolucionar, en reaccion au <a href="/wiki/Confucianisme" title="Confucianisme">confucianisme</a> e ai sistèmas codificats, vèrs un modèl d'individualisme e va inspirar divèrsei rites religiós populars. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:Reiaumes_Combatents_v%C3%A8rs_260_avC.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Reiaumes_Combatents_v%C3%A8rs_260_avC.png/220px-Reiaumes_Combatents_v%C3%A8rs_260_avC.png" decoding="async" width="220" height="202" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Reiaumes_Combatents_v%C3%A8rs_260_avC.png/330px-Reiaumes_Combatents_v%C3%A8rs_260_avC.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Reiaumes_Combatents_v%C3%A8rs_260_avC.png/440px-Reiaumes_Combatents_v%C3%A8rs_260_avC.png 2x" data-file-width="513" data-file-height="472" /></a><figcaption>Lei Reiaumes Combatents vèrs <a href="/wiki/-260" class="mw-redirect" title="-260">260 avC</a>.</figcaption></figure> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Peri%C3%B2de_dei_Reiaumes_Combatents" title="Periòde dei Reiaumes Combatents">Periòde dei Reiaumes Combatents</a>.</div> <p>Lo Periòde dei Reiaumes Combatents se debanèt de <a href="/wiki/-481" class="mw-redirect" title="-481">481 avC</a> a <a href="/wiki/-221" class="mw-redirect" title="-221">221 avC</a>. La data de la transicion ambé lo Periòde dei Primas e deis Autonas es tradicionala. Pasmens, lei progrès tecnologics e politics de l'<a href="/wiki/Edat_dau_F%C3%A8rre" title="Edat dau Fèrre">Edat dau Fèrre</a> chinés au sègle VI avC — melhorament dei tecnicas agricòlas e aumentacion consecutiva de la demografia, generalizacion d'armas novèlas coma d'<a href="/wiki/Espasa" title="Espasa">espasas</a> de <a href="/wiki/F%C3%A8rre" title="Fèrre">fèrre</a> ò d'<a href="/wiki/Aubaresta" title="Aubaresta">aubarestas</a>, bastida dei premierei muralhas, conscripcion d'armadas fòrça importantas — entraïnèron d'evolucions majoras e la societat chinesa dau començament dau sègle V avC èra fòrça diferenta de la dau començament dau sègle VI avC. </p><p>Lo sègle V avC fuguèt tanben caracterizat per la division dau reiaume de Jin entre leis estats de Han, de Wei e de Zhao. Au sègle seguent, sèt principats se partejavan lo territòri chinés. Lei rèis de Wei dominèron lo país fins a una desfacha còntra lei senhors de Qi en <a href="/wiki/-341" class="mw-redirect" title="-341">341 avC</a>. Aprofichant sa victòria, lo reiaume de Qi conquistèt l'estat de Yue dins leis annadas 330 avC. Pasmens, l'evolucion decisiva dau periòde fuguèt l'adopcion dau modèl legista per lo reiaume de Qin que poguèt alora organizar una armada fòrça eficaç. Ansin, en <a href="/wiki/-284" class="mw-redirect" title="-284">284 avC</a>, lo reiaume de Qi perdiguèt son egemonia après una desfacha còntra una coalicion dirigida per lei Qin. Puei, en <a href="/wiki/-278" class="mw-redirect" title="-278">278 avC</a>, lei Qin conquistèron la màger part dau reiaume de Chu e, en <a href="/wiki/-256" class="mw-redirect" title="-256">256 avC</a>, aprofichèron una crisi de succession per destrurre lei vestigis dau domeni reiau dei Zhou Orientaus. Enfin, a partir deis annadas 220 avC : totei leis armadas chinesas fuguèron esquichadas per lei fòrças de <a href="/wiki/Qin_Shi_Huang" title="Qin Shi Huang">Qin Shi Huang</a> (<a href="/wiki/-259" class="mw-redirect" title="-259">-259</a> - <a href="/wiki/-210" class="mw-redirect" title="-210">210 avC</a>) que conquistèt totei lei principats de <a href="/wiki/-230" class="mw-redirect" title="-230">230</a> a <a href="/wiki/-221" class="mw-redirect" title="-221">221</a> avC e se proclamèt emperaire. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Lei_dinastias_Qin_e_Han">Lei dinastias Qin e Han</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit&section=3" title="Modificar la seccion : Lei dinastias Qin e Han" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modificar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit&section=3" title="Edita el codi de la secció: Lei dinastias Qin e Han"><span>Modificar lo còdi</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:Qinshihuang.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Qinshihuang.jpg/220px-Qinshihuang.jpg" decoding="async" width="220" height="282" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Qinshihuang.jpg/330px-Qinshihuang.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Qinshihuang.jpg/440px-Qinshihuang.jpg 2x" data-file-width="1732" data-file-height="2220" /></a><figcaption>Representacion de <a href="/wiki/Qin_Shi_Huang" title="Qin Shi Huang">Qin Shi Huang</a>, fondator de l'Empèri Chinés en <a href="/wiki/-220" class="mw-redirect" title="-220">220 avC</a>.</figcaption></figure> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Dinastia_Qin" title="Dinastia Qin">Dinastia Qin</a>.</div> <p>Après sa victòria, <a href="/wiki/Qin_Shi_Huang" title="Qin Shi Huang">Qin Shi Huang</a> formèt un estat centralizat e poderós. Per limitar lo risc de revòuta, obliguèt lei subrevivents de l'aristocràcia dei principats ancians de s'installar dins sa capitala e fisèt la direccion locala de sei territòris a una administracion novèla formada de foncionaris. Un ret de rotas fuguèt tanben bastit entre lei vilas principalas e l'<a href="/wiki/Escritura" title="Escritura">escritura</a>, leis <a href="/wiki/Sist%C3%A8ma_Internacionau_d%27Unitats" title="Sistèma Internacionau d'Unitats">unitats de mesura</a> e la <a href="/wiki/Moneda" title="Moneda">moneda</a> fuguèron uniformizadas. Enfin, a partir de <a href="/wiki/-213" class="mw-redirect" title="-213">213 avC</a>, l'emperaire ordonèt la destruccion deis archius istorics per escafar la remembrança deis estats ancians fins a sa mòrt en <a href="/wiki/-210" class="mw-redirect" title="-210">210 avC</a>. Son mausolèu e sa tomba, descubèrts en <a href="/wiki/1974" title="1974">1974</a>, son fòrça famós gràcias a la preséncia d'una armada de soudats d'argiela de 6 000 òmes supausats protegir lo còrs de l'emperaire còntra leis esperits marrits. Après lo decès de son fondator, la dinastia s'afondrèt rapidament en causa de complòts au sen dau govèrn e dispareguèt en <a href="/wiki/-207" class="mw-redirect" title="-207">207 avC</a>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:China_-_Comen%C3%A7ament_dau_s%C3%A8gle_I.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/China_-_Comen%C3%A7ament_dau_s%C3%A8gle_I.png/220px-China_-_Comen%C3%A7ament_dau_s%C3%A8gle_I.png" decoding="async" width="220" height="132" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/China_-_Comen%C3%A7ament_dau_s%C3%A8gle_I.png/330px-China_-_Comen%C3%A7ament_dau_s%C3%A8gle_I.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/China_-_Comen%C3%A7ament_dau_s%C3%A8gle_I.png/440px-China_-_Comen%C3%A7ament_dau_s%C3%A8gle_I.png 2x" data-file-width="1007" data-file-height="603" /></a><figcaption>Empèri Han au començament dau sègle I.</figcaption></figure> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Dinastia_Han" title="Dinastia Han">Dinastia Han</a>.</div> <p>Lo modèl imperiau establit per Qin Shi Huang demorèt e la division dau país fuguèt brèva. En <a href="/wiki/-206" class="mw-redirect" title="-206">206 avC</a>, <a href="/w/index.php?title=Gaozu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gaozu (la pagina existís pas)">Gaozu</a> (<a href="/wiki/-202" class="mw-redirect" title="-202">202</a> - <a href="/wiki/-195" class="mw-redirect" title="-195">195 avC</a>) fondèt la dinastia Han e eliminèt totei sei rivaus en <a href="/wiki/-202" class="mw-redirect" title="-202">202 avC</a> après quauqueis annadas de guèrras intèrnas. Lo periòde Han fuguèt fondamentala per China car leis institucions e la legitimitat de l'empèri i fuguèron renfòrçadas. De mai, au nivèu religiós, la demenicion de l'importància donada au sistèma juridic poderós de la dinastia Qin favorizèt lo desvolopament dau <a href="/wiki/Confucianisme" title="Confucianisme">confucianisme</a> a partir dau sègle II avC. Aquela poissança novèla permetèt ais emperaires de sostenir una politica militara ofensiva e d'estendre l'influéncia chinesa vèrs lo sud en direccion de <a href="/wiki/Vietnam" title="Vietnam">Vietnam</a> e vèrs la <a href="/wiki/Peninsula" title="Peninsula">peninsula</a> de Corèa. En revènge, lei campanhas nordicas còntra lei Xiongnu aguèron mens de succès e venguèron un problema major de la dinastia. En 9, lei sobeirans Han, afeblits après d'annadas de declin au sègle I avC, fuguèron rebutats per <a href="/w/index.php?title=Wang_Mang&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wang Mang (la pagina existís pas)">Wang Mang</a>. Assaièt d'adoptar una politica de reformas mai l'oposicion de la màger part de l'aristocràcia entraïnèt son assassinat en <a href="/wiki/23" class="mw-redirect" title="23">23</a> e la restauracion dei Han. Pasmens, la dinastia demorèt afeblida. </p> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Xiongnu" title="Xiongnu">Xiongnu</a>.</div> <p>Lei <a href="/wiki/Xiongnu" title="Xiongnu">Xiongnu</a> èran un <a href="/wiki/Emp%C3%A8ris_nomadas" title="Empèris nomadas">pòble de norriguiers nomadas</a> de l'<a href="/wiki/Est%C3%A8pa" title="Estèpa">estèpa</a> <a href="/wiki/Asia" title="Asia">asiatica</a>. A la fin dau sègle III avC, federèron unei tribús e prenguèron lo contraròtle de l'Asia Centrala<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Venguèron alora una menaça quasi permanenta per la dinastia Han<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. <a href="/w/index.php?title=Gaozu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gaozu (la pagina existís pas)">Gaozu</a> preferiguèt negociar amb elei mai la trèva durèt gaire e divèrsei conflictes frontaliers se debanèron. De <a href="/wiki/-120" class="mw-redirect" title="-120">120</a> a <a href="/wiki/-110" class="mw-redirect" title="-110">110 avC</a>, l'emperaire <a href="/w/index.php?title=Wudi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wudi (la pagina existís pas)">Wudi</a> (<a href="/wiki/-141" class="mw-redirect" title="-141">141</a> - <a href="/wiki/-87" class="mw-redirect" title="-87">87 avC</a>) assaièt de prendre l'ofensiva mai seis atacas aguèron ges de resultat decisiu maugrat d'avançadas provisòrias lòng de la <a href="/wiki/Rota_de_la_Seda" title="Rota de la Seda">Rota de la Seda</a>. D'ofensivas ponctualas, de negociacions ambé lo don de donas, d'intrigas per devesir lei tribús entre elei e lo renfòrçament de la <a href="/wiki/Granda_Muralha_de_China" title="Granda Muralha de China">Granda Muralha</a> venguèron la basa dei relacions de la <a href="/wiki/Dinastia_Han" title="Dinastia Han">dinastia Han</a> — e tanben de dinastias seguentas — ambé lei nomadas <a href="/wiki/Asia" title="Asia">asiatics</a><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. La menaça xiongu dispareguèt a partir dau sègle I quand la federacion acomencèt de se dissòuvre<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Certanei tribú se sedentarizèron lòng de la frontiera chinesa e d'autrei migrèron en Asia e fuguèron integradas per de pòbles turcs. Aquò permetèt ai Chinés d'establir divèrsei <a href="/wiki/Protectorat" title="Protectorat">protectorats</a> dins lo centre d'Asia. Pasmens, aquela menaça fuguèt rapidament remplaçada per la de la confederacion <a href="/w/index.php?title=Xianbei&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xianbei (la pagina existís pas)">Xianbei</a> au sègle II. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:Confucius_Tang_Dynasty.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Confucius_Tang_Dynasty.jpg/220px-Confucius_Tang_Dynasty.jpg" decoding="async" width="220" height="402" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Confucius_Tang_Dynasty.jpg/330px-Confucius_Tang_Dynasty.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/54/Confucius_Tang_Dynasty.jpg 2x" data-file-width="350" data-file-height="640" /></a><figcaption>Representacion chinesa de Confuci realizada au sègle VIII.</figcaption></figure> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Confucianisme" title="Confucianisme">Confucianisme</a>.</div> <p>Regardant lei questions religiosas, lo periòde Han fuguèt caracterizat per una renaissença dau <a href="/wiki/Confucianisme" title="Confucianisme">confucianisme</a> que venguèt una basa fondamentala dei tradicions e de la cultura chinesa. En particular, cinc tèxtes — lo <i>Yjeng</i> (subre la <a href="/wiki/Divinacion" title="Divinacion">divinacion</a>), lo <i>Shujing</i> (subre l'<a href="/wiki/Ist%C3%B2ria" title="Istòria">istòria</a>), lo <i>Shijing</i> (subre la <a href="/wiki/Poesia" title="Poesia">poesia</a>), lo <i>Chunqiu</i> (subre lo <a href="/wiki/Peri%C3%B2de_dei_Primas_e_deis_Autonas" title="Periòde dei Primas e deis Autonas">Periòde dei Primas e deis Autonas</a>) e lo <i>Liji</i> (subre lei rites dau culte deis ancians) — conoguèron un succès fòrça important e venguèron lei « Cinc Classics » que son estudi fuguèt d'ara endavant la basa de l'educacion deis elèits. Ansin, lo confucianisme venguèt la religion oficiala dei servitors de l'estat chinés. </p><p>D'autra part, au sen de la societat, lo confucianisme aguèt de consequéncias importantas sus lei relacions entre individús. Encoratjèt la pietat filiala ò lo desvolopament de divèrsei relacions d'obligacions entre superiors e inferiors (paire e fiu, senhor e ministre, fiu ainat e fiu cadet...). Aquò permetèt de renfòrçar lo respèct de la legalitat ò la leiautat dei foncionaris e i apondiguèt d'obligacions <a href="/wiki/Morala" title="Morala">moralas</a>, compres per l'emperaire cargat de mostrar l'exemple e de dirigir lo país au profiech de l'interès generau. </p><p>Lo periòde Han permetèt de definir e de legitimar leis institucions imperialas que demorèron la basa dau poder chinés fins au començament dau sègle XX. Se desvolopèt una administracion centralizada servida per de foncionaris nombrós. Aquò permetèt d'equilibrar lo poder absolut de l'emperaire en causa de l'influéncia dau confucianisme dins l'administracion e de la longor de la ierarquia. Se desvolopèt tanben la nocion de « mandat celestiau » que permetèt de legitimar lo poder imperiau. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:Three_Brothers_during_the_Yellow_Turban_Rebellion.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Three_Brothers_during_the_Yellow_Turban_Rebellion.jpg/220px-Three_Brothers_during_the_Yellow_Turban_Rebellion.jpg" decoding="async" width="220" height="182" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Three_Brothers_during_the_Yellow_Turban_Rebellion.jpg/330px-Three_Brothers_during_the_Yellow_Turban_Rebellion.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Three_Brothers_during_the_Yellow_Turban_Rebellion.jpg/440px-Three_Brothers_during_the_Yellow_Turban_Rebellion.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="413" /></a><figcaption>Representacion chinesa dei combats de la Revòuta dei Turbants Jaunes.</figcaption></figure> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Rev%C3%B2uta_dei_Turbants_Jaunes" title="Revòuta dei Turbants Jaunes">Revòuta dei Turbants Jaunes</a>.</div> <p>La dinastia Han declinèt pauc a pauc a partir dau sègle I en causa de la multiplicacion dei complòts au sen de la Cort entre lei diferentei brancas de l'Ostau imperiau, de la reconstitucion dau poder deis aristocràcias localas capablas de s'opausar a la fiscalitat dau govèrn centrau e d'organizar d'armadas privadas e d'una tièra de revòutas regionalas. A la fin dau sègle II, la demenicion de l'autoritat imperiala s'afondrèt durant la <a href="/wiki/Rev%C3%B2uta_dei_Turbants_Jaunes" title="Revòuta dei Turbants Jaunes">Revòuta dei Turbants Jaunes</a> (<a href="/wiki/184" class="mw-redirect" title="184">184</a> - <a href="/wiki/192" class="mw-redirect" title="192">192</a>). La dinastia gardèt un poder nominau fins a sa disparicion finala en <a href="/wiki/220" class="mw-redirect" title="220">220</a>. Pasmens, tre <a href="/wiki/208" class="mw-redirect" title="208">208</a>, dispareguèt l'unitat chinesa ambé la division dau país e lo començament dau <a href="/wiki/Peri%C3%B2de_dei_Tres_Reiaumes" title="Periòde dei Tres Reiaumes">Periòde dei Tres Reiaumes</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Leis_invasions_dei_sègles_III-V"><span id="Leis_invasions_dei_s.C3.A8gles_III-V"></span>Leis invasions dei sègles III-V</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit&section=4" title="Modificar la seccion : Leis invasions dei sègles III-V" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modificar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit&section=4" title="Edita el codi de la secció: Leis invasions dei sègles III-V"><span>Modificar lo còdi</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La casuda de la <a href="/wiki/Dinastia_Han" title="Dinastia Han">dinastia Han</a> entraïnèt una division de China que va durar fins au sègle VI. Durant aqueu periòde, lo nòrd e lo sud dau país conoguèron d'evolucions istoricas diferentas. Lo nòrd veguèt l'installacion de divèrsei pòbles nomadas asiatics qu'adoptèron rapidament lei tradicions chinesas e formèron de dinastias poderosas que participèron d'un biais decisiu a l'unificacion novèla de China. Lo sud fuguèt relativament esparnhada per aqueleis invasions. En revènge, veguèt de migracions de Chinés meridionaus en direccion de la region bassa dau fluvi Iang Tsé que venguèt lo centre de l'economia chinesa. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:China_-_Tres_Reiaumes_(v%C3%A8rs_250).png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/China_-_Tres_Reiaumes_%28v%C3%A8rs_250%29.png/220px-China_-_Tres_Reiaumes_%28v%C3%A8rs_250%29.png" decoding="async" width="220" height="185" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/China_-_Tres_Reiaumes_%28v%C3%A8rs_250%29.png/330px-China_-_Tres_Reiaumes_%28v%C3%A8rs_250%29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/China_-_Tres_Reiaumes_%28v%C3%A8rs_250%29.png/440px-China_-_Tres_Reiaumes_%28v%C3%A8rs_250%29.png 2x" data-file-width="710" data-file-height="598" /></a><figcaption>Division de China vèrs 250 durant lo Periòde dei Tres Reiaumes.</figcaption></figure> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Peri%C3%B2de_dei_Tres_Reiaumes" title="Periòde dei Tres Reiaumes">Periòde dei Tres Reiaumes</a>.</div> <p>Lo periòde dei Tres Reiaumes se debanèt de <a href="/wiki/220" class="mw-redirect" title="220">220</a> a <a href="/wiki/265" class="mw-redirect" title="265">265</a>. Tres reiaumes se formèron après l'afondrament finau dei Han. Au nòrd, se fondèt lo reiaume de Wei a l'iniciativa de <a href="/w/index.php?title=Cao_Pi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cao Pi (la pagina existís pas)">Cao Pi</a> (<a href="/wiki/220" class="mw-redirect" title="220">220</a>-<a href="/wiki/226" class="mw-redirect" title="226">226</a>), ancian premier ministre dei Han. En <a href="/wiki/221" class="mw-redirect" title="221">221</a>, un prince Han dich <a href="/w/index.php?title=Liu_Bei&action=edit&redlink=1" class="new" title="Liu Bei (la pagina existís pas)">Liu Bei</a> (<a href="/wiki/221" class="mw-redirect" title="221">221</a>-<a href="/wiki/223" class="mw-redirect" title="223">223</a>) formèt lo reiaume de Shu au sud-oèst de China e, en <a href="/wiki/222" class="mw-redirect" title="222">222</a>, <a href="/w/index.php?title=Sun_Quan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sun Quan (la pagina existís pas)">Sun Quan</a> (<a href="/wiki/222" class="mw-redirect" title="222">222</a>-<a href="/wiki/252" class="mw-redirect" title="252">252</a>) fondèt lo reiaume de Wu. L'administracion imperiala dispareguèt e la <a href="/wiki/Feudalitat" title="Feudalitat">feodalitat</a> dominèt leis institucions dei tres reiaumes. </p> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Dinastia_Jin_(265-420)" title="Dinastia Jin (265-420)">Dinastia Jin (265-420)</a>.</div> <p>Lo reiaume de Wei capitèt de resistir e de blocar leis atacas dei <a href="/w/index.php?title=Xiangbei&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xiangbei (la pagina existís pas)">Xiangbei</a>. Puei, en <a href="/wiki/263" class="mw-redirect" title="263">263</a>, annexèt lo reiaume de Shu. En <a href="/wiki/265" class="mw-redirect" title="265">265</a>, una revolucion intèrna i entraïnèt la presa dau poder per la <a href="/wiki/Dinastia_Jin_(265-420)" title="Dinastia Jin (265-420)">dinastia Jin</a>. Aquela dinastia capitèt en <a href="/wiki/280" class="mw-redirect" title="280">280</a> de conquistar lo reiaume de Wu. Pasmens, en causa de la poissança de l'aristocràcia locala, aquela unificacion fuguèt gaire reconeguda e demorèt teorica. En <a href="/wiki/316" class="mw-redirect" title="316">316</a>, lei <a href="/wiki/Xiongnu" title="Xiongnu">Xiongnus</a> Meridionaus installats lòng de la <a href="/wiki/Frontiera" title="Frontiera">frontiera</a> e vassalizats per lei Han, se revoutèron e ataquèron lo nòrd de China e ne'n prenguèron lo contraròtle<sup id="cite_ref-Les_empires_nomades_70_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-Les_empires_nomades_70-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Lei Jin se retirèron dins la region bassa de Iang Tsé. Aquò renforcèt la division entre lo nòrd e lo sud chinés fins au sègle VI. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:China_v%C3%A8rs_440.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/China_v%C3%A8rs_440.png/220px-China_v%C3%A8rs_440.png" decoding="async" width="220" height="221" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/China_v%C3%A8rs_440.png/330px-China_v%C3%A8rs_440.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/China_v%C3%A8rs_440.png/440px-China_v%C3%A8rs_440.png 2x" data-file-width="686" data-file-height="690" /></a><figcaption>Division de China vèrs 440 entre lei Wei e lei Song dau Sud.</figcaption></figure> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Peri%C3%B2de_dei_Dinastias_dau_N%C3%B2rd_e_dau_Sud" title="Periòde dei Dinastias dau Nòrd e dau Sud">Periòde dei Dinastias dau Nòrd e dau Sud</a>.</div> <p>Lo <a href="/wiki/Peri%C3%B2de_dei_Dinastias_dau_N%C3%B2rd_e_dau_Sud" title="Periòde dei Dinastias dau Nòrd e dau Sud">Periòde dei Dinastias dau Nòrd e dau Sud</a> se debanèt de la disparicion dei Jin en <a href="/wiki/420" class="mw-redirect" title="420">420</a> a l'unificacion de China per la <a href="/wiki/Dinastia_Sui" title="Dinastia Sui">dinastia Sui</a> en <a href="/wiki/589" class="mw-redirect" title="589">589</a>. Lo nòrd fuguèt lo teatre d'una tièra d'invasions nomadas entraïnadas per la destabilizacion prefondas dei pòbles asiatics ai sègles III-V. Ansin au sègle IV, maugrat divèrsei temptativas dei Jin per restaurar sa dominacion dins la region, <a href="/wiki/Setze_Reiaumes" title="Setze Reiaumes">divèrseis estats</a> gaire estables se formèron e conoguèron de periòdes brèus de dominacion e un afondrament rapide<sup id="cite_ref-Les_empires_nomades_70_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-Les_empires_nomades_70-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Aquela instabilitat s'acabèt a partir de <a href="/wiki/386" class="mw-redirect" title="386">386</a> quand lei Toba, un pòble d'origina turca, acomencèt la conquista deis autrei principats per unificar tornarmai lo nòrd de China en <a href="/wiki/439" class="mw-redirect" title="439">439</a>. </p><p>Lei Toba prenguèron lo nom de dinastia Wei dau Nòrd e luchèron còntra la confederacion nomada dei Ruanruan<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. De <a href="/wiki/523" class="mw-redirect" title="523">523</a> a <a href="/wiki/524" class="mw-redirect" title="524">524</a>, fuguèron afeblits per una guèrra civila intèrna entre lei Toba aguent adoptat lei tradicions e lei qu'èran demorats fidèus ai tradicions turcas. Lo conflicte se finiguèt per la division dau nòrd entre lei dos camps que formèron respectivament lei Wei Occidentaus e lei Wei Orientaus. Vèrs <a href="/wiki/550" class="mw-redirect" title="550">550</a>, lei premiers installèron sa capitala a Chang'an e formèron un estat poderós basat sus lei tradicions administrativas chinesas e lei tecnicas militaras dei pòbles nomadas. En <a href="/wiki/553" class="mw-redirect" title="553">553</a>, annexèron lo Sichuan actuau e prenguèron lo nom dinastia de Zhou dau Nòrd. En <a href="/wiki/577" class="mw-redirect" title="577">577</a>, conquistèron lei territòris tenguts per lei Wei Orientaus venguts Qi dau Nòrd d'aqueu temps. Pasmens, en <a href="/wiki/581" class="mw-redirect" title="581">581</a>, lei Zhou dau Nòrd fuguèron rebutats per lei Sui qu'acabèron la reünificacion de China. </p><p>Enterin, lo sud de China fuguèt dirigit per diferentei dinastias que se succediguèron ai sègles IV-V : lei Jin Orientaus (<a href="/wiki/316" class="mw-redirect" title="316">316</a>-<a href="/wiki/419" class="mw-redirect" title="419">419</a>), lei Song dau Sud (<a href="/wiki/420" class="mw-redirect" title="420">420</a>-<a href="/wiki/479" class="mw-redirect" title="479">479</a>), lei Qi dau Sud (<a href="/wiki/480" class="mw-redirect" title="480">480</a>-<a href="/wiki/502" class="mw-redirect" title="502">502</a>), lei Liang (<a href="/wiki/502" class="mw-redirect" title="502">502</a>-<a href="/wiki/556" class="mw-redirect" title="556">556</a>) e lei Chen (<a href="/wiki/557" class="mw-redirect" title="557">557</a>-<a href="/wiki/588" class="mw-redirect" title="588">588</a>). Franc de la region bassa de Iang Tsé, la mitat sud de China èra gaire poblada, dominada per de senhors locaus e de tribús localas autonòma. Lei dinastias dau sud èran donc feblas que sa capitala èra Nankin. Pasmens, protegidas deis invasions nomadas per la resisténcia deis estats dau nòrd ò la rivalitat entre principats nomadas, conoguèron un periòde de patz relativa e veguèron l'arribada progressiva d'abitants dau nòrd. </p> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Bodisme" title="Bodisme">Bodisme</a>.</div> <p>Un eveniment religiós important se debanèt durant aqueu periòde quand, au sègle II, lo <a href="/wiki/Bodisme" title="Bodisme">bodisme</a> arribèt en China per la <a href="/wiki/Rota_de_la_Seda" title="Rota de la Seda">Rota de la Seda</a>. Aprofichant lo declin dei Han e dau confucianisme de la Cort imperiala, se desvolopèt gràcias a la conversion de certaneis envaïsseires au sègle IV. Permetèt de renfòrçar certaneis estats novèus e fuguèt finalament adoptat per de Chinés. En particular, a partir dei victòrias dei Toba, se multipliquèt lei monastèris bodistas. Enfin, au sègle VI, lei Sui permetèron son expansion vèrs lo sud dau país. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Lei_dinastias_Sui_e_Tang">Lei dinastias Sui e Tang</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit&section=5" title="Modificar la seccion : Lei dinastias Sui e Tang" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modificar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit&section=5" title="Edita el codi de la secció: Lei dinastias Sui e Tang"><span>Modificar lo còdi</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Dinastia_Sui" title="Dinastia Sui">Dinastia Sui</a>.</div> <p>Lei Zhou dau Nòrd fuguèron rebutats en <a href="/wiki/581" class="mw-redirect" title="581">581</a> per <a href="/w/index.php?title=Yang_Jian&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yang Jian (la pagina existís pas)">Yang Jian</a> (<a href="/wiki/581" class="mw-redirect" title="581">581</a>-<a href="/wiki/604" class="mw-redirect" title="604">604</a>) que fondèt la <a href="/wiki/Dinastia_Sui" title="Dinastia Sui">dinastia Sui</a>. En <a href="/wiki/589" class="mw-redirect" title="589">589</a>, finiguèt de reünificar lo país après la conquista dau sud de China levat de la region dau Yunnan actuau que formèt lo reiaume de Nanzhao au sègle VIII a partir de tribús d'origina <a href="/wiki/Tail%C3%A0ndia" title="Tailàndia">tai</a>. Durant son rèine e lo de son fiu <a href="/w/index.php?title=Yangdi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yangdi (la pagina existís pas)">Yangdi</a> (<a href="/wiki/604" class="mw-redirect" title="604">604</a>-<a href="/wiki/618" class="mw-redirect" title="618">618</a>), una administracion centralizada poderosa fuguèt restaurada e divèrsei chantiers permetèron de redreiçar l'economia e de restaurar la poissança de l'estat coma la bastida de doas capitalas novèlas e lo cavament dau Grand Canau, la restauracion de la Granda Muralha. D'ofensivas militaras fuguèron tanben organizadas còntra lei nomadas Tujue, venguts lo pòble pus poderós de l'<a href="/wiki/Est%C3%A8pa" title="Estèpa">estèpa</a> au sègle VI, e en Corèa. Pasmens, una tièra de <a href="/wiki/Catastr%C3%B2fa_naturala" title="Catastròfa naturala">catastròfas naturalas</a> e de desfachas militaras<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, especialament en Corèa, demeniguèt lo prestigi de la dinastia e l'afebliguèt. Yangdi fuguèt assassinat en <a href="/wiki/618" class="mw-redirect" title="618">618</a> e lei Sui fuguèron rebutats per una revòuta dirigida per <a href="/w/index.php?title=Tang_Gaozu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tang Gaozu (la pagina existís pas)">Gaozu</a> (<a href="/wiki/618" class="mw-redirect" title="618">618</a>-<a href="/wiki/626" class="mw-redirect" title="626">626</a>), fondator de la dinastia Tang. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:Emp%C3%A8ri_Tang.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Emp%C3%A8ri_Tang.png/220px-Emp%C3%A8ri_Tang.png" decoding="async" width="220" height="134" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Emp%C3%A8ri_Tang.png/330px-Emp%C3%A8ri_Tang.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Emp%C3%A8ri_Tang.png/440px-Emp%C3%A8ri_Tang.png 2x" data-file-width="987" data-file-height="600" /></a><figcaption><a href="/wiki/Dinastia_Tang" title="Dinastia Tang">Empèri Tang</a> (618-907).</figcaption></figure> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Dinastia_Tang" title="Dinastia Tang">Dinastia Tang</a>.</div> <p>La <a href="/wiki/Dinastia_Tang" title="Dinastia Tang">dinastia Tang</a> dirigiguèt lo país fins a la fin dau sègle IX amb un apogèu de sa poissança au sègle VIII. Durant aqueu periòde, va restaurar lo prestigi de l'Empèri e estendre la dominacion e l'influéncia chinesas vèrs l'Asia Centrala. En fòra de son fondator, dos sobeirans aguèron un ròtle important dins lo desvolopament de la dinastia. <a href="/w/index.php?title=Tang_Taizong&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tang Taizong (la pagina existís pas)">Taizong</a> (<a href="/wiki/626" class="mw-redirect" title="626">626</a>-<a href="/wiki/649" class="mw-redirect" title="649">649</a>) dirigiguèt divèrsei campanhas militaras e capitèt d'establir unei protectorats lòng de la Rota de la Seda. <a href="/w/index.php?title=Tang_Xuanzong&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tang Xuanzong (la pagina existís pas)">Xuanzong</a> (<a href="/wiki/712" class="mw-redirect" title="712">712</a>-<a href="/wiki/756" class="mw-redirect" title="756">756</a>) conoguèt un rèine fòrça prospèr, marcat per una produccion culturala remarcabla, fins a la <a href="/wiki/Rev%C3%B2uta_d%27An_Lushan" title="Revòuta d'An Lushan">Revòuta d'An Lushan</a>. </p><p>Ansin, en <a href="/wiki/630" class="mw-redirect" title="630">630</a>, lei Tang fuguèron venceires dei Tujue <sup id="cite_ref-Les_empires_nomades_74_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-Les_empires_nomades_74-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> e leis armadas chinesas poguèron tornarmai s'avançar lòng de la Rota de la Seda. Conquistèron lo <a href="/wiki/Bacin_de_Tarim" title="Bacin de Tarim">Bacin de Tarim</a> e installèron quatre <a href="/wiki/Garnison" title="Garnison">garnisons</a> dins la region. Dins leis annadas 650, lei Tujue Orientaus fuguèron tornarmai desfachs e lei Chinés agantèron Bactriana e Sogdiana<sup id="cite_ref-Les_empires_nomades_74_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-Les_empires_nomades_74-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. En 660, Corèa fuguèt atacada e après de campanhas malaisadas, venguèt un estat tributari dei Tang. Pasmens, tre leis annadas 670, lei Chinés deguèron aparar aquelei conquistas còntra lei <a href="/wiki/Tibet" title="Tibet">Tibetans</a> e còntra d'atacas novèlas dei Tujue<sup id="cite_ref-Les_empires_nomades_74_8-2" class="reference"><a href="#cite_note-Les_empires_nomades_74-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. En <a href="/wiki/744" class="mw-redirect" title="744">744</a>, lei Tujue fuguèron definitivament eliminats per una aliança entre Chinés e Oigors. Pasmens, aquela victòria durèt gaire. En <a href="/wiki/751" class="mw-redirect" title="751">751</a>, lei Chinés fuguèron desfachs a la <a href="/wiki/Batalha_de_Talas" title="Batalha de Talas">batalha de Talas</a> per leis armadas aràbias e la <a href="/wiki/Rev%C3%B2uta_d%27An_Lushan" title="Revòuta d'An Lushan">Revòuta d'An Lushan</a> a partir de 755 empachèt d'organizar una contraofensiva. </p> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Rev%C3%B2uta_d%27An_Lushan" title="Revòuta d'An Lushan">Revòuta d'An Lushan</a>.</div> <p>D'efèct, la <a href="/wiki/Rev%C3%B2uta_d%27An_Lushan" title="Revòuta d'An Lushan">Revòuta d'An Lushan</a> (<a href="/wiki/755" class="mw-redirect" title="755">755</a>-<a href="/wiki/763" class="mw-redirect" title="763">763</a>) entraïnèt l'abandon de l'Asia Centrala e de destruccions importantas dirèctament sus lo territòri chinés. <a href="/w/index.php?title=An_Lushan&action=edit&redlink=1" class="new" title="An Lushan (la pagina existís pas)">An Lushan</a> èra un generau d'origina sogdiana e turca en carga de la principala armada chinesa. Se revoutèt dins la region de <a href="/wiki/Pequin" title="Pequin">Pequin</a> e ocupèt lei capitalas imperialas de Luoyang e de Chang'an. Maugrat son assassinat en <a href="/wiki/756" class="mw-redirect" title="756">756</a>, lei combats contunièron e lo govèrn demandèt l'ajuda deis Oigors<sup id="cite_ref-Les_empires_nomades_76_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-Les_empires_nomades_76-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> que pilhèron Luoyang. La Rota de la Seda passèt alora sota lo contraròtle deis Oigors e dei Tibetans fins au sègle IX mai lei Tang, d'ara endavant en declin, poguèron pas aprofichar lei dificultats de sei rivaus per restablir lei <a href="/wiki/Protectorat" title="Protectorat">protectorats</a> chinés. </p><p>La fin de la revòuta permetèt ai Tang de restaurar l'autoritat imperiala dins lei regions. L'origina turca d'An Lushan i entraïnèt una reaccion còntra leis influéncias estrangieras. Après la casuda de l'Empèri Oigor vèrs <a href="/wiki/840" class="mw-redirect" title="840">840</a>, lei cultes estrangiers fuguèron defenduts e, en <a href="/wiki/845" class="mw-redirect" title="845">845</a>, de mesuras fuguèron adoptadas còntra lo <a href="/wiki/Bodisme" title="Bodisme">bodisme</a>, son <a href="/wiki/Clergat" title="Clergat">clergat</a> e sei monastèris. Pasmens, aquò empachèt pas la corrupcion e lei dificultats economicas de rosigar lo poder centrau. A partir de la fin dau sègle IX, divèrsei revòutas entraïnèron l'afondrament de l'autoritat imperiala e quand la dinastia Tang dispareguèt oficialament en <a href="/wiki/907" class="mw-redirect" title="907">907</a>, l'unitat de l'Empèri aviá ja disparegut dempuei d'annadas. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Lo_periòde_Song"><span id="Lo_peri.C3.B2de_Song"></span>Lo periòde Song</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit&section=6" title="Modificar la seccion : Lo periòde Song" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modificar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit&section=6" title="Edita el codi de la secció: Lo periòde Song"><span>Modificar lo còdi</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/w/index.php?title=Peri%C3%B2de_dei_Cinc_Reiaumes_e_dei_D%C3%A8tz_Dinastias&action=edit&redlink=1" class="new" title="Periòde dei Cinc Reiaumes e dei Dètz Dinastias (la pagina existís pas)">Periòde dei Cinc Reiaumes e dei Dètz Dinastias</a>.</div> <p>L'afondrament de la <a href="/wiki/Dinastia_Tang" title="Dinastia Tang">dinastia Tang</a> entraïnèt la division de China entre un dotzenau de principats dirigits per de caps militars. Dins la mitat nòrd, se succediguèt de <a href="/wiki/907" class="mw-redirect" title="907">907</a> a <a href="/wiki/960" class="mw-redirect" title="960">960</a>, cinc dinastias basadas a <a href="/w/index.php?title=Kaifeng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kaifeng (la pagina existís pas)">Kaifeng</a> ò a <a href="/w/index.php?title=Luoyang&action=edit&redlink=1" class="new" title="Luoyang (la pagina existís pas)">Luoyang</a> : lei Hou Liang (<a href="/wiki/907" class="mw-redirect" title="907">907</a>-<a href="/wiki/923" class="mw-redirect" title="923">923</a>), lei Hou Tang (<a href="/wiki/923" class="mw-redirect" title="923">923</a>-<a href="/wiki/936" class="mw-redirect" title="936">936</a>), lei Hou Jin (<a href="/wiki/936" class="mw-redirect" title="936">936</a>-<a href="/wiki/946" class="mw-redirect" title="946">946</a>), lei Hou Han (<a href="/wiki/947" class="mw-redirect" title="947">947</a>-<a href="/wiki/950" class="mw-redirect" title="950">950</a>) e lei Hou Zhou (<a href="/wiki/951" class="mw-redirect" title="951">951</a>-<a href="/wiki/959" class="mw-redirect" title="959">959</a>). Dins la mitat sud, dètz estats, dich reiaumes, apareguèron e se partejèron la region. Lei pòbles tributaris dei Tang venguèron tornarmai totalament independents coma lei Vietnamians. Enfin, una autra evolucion importanta fuguèt lo desplaçament, tre la fin dau periòde Tang, dau centre demografic de China dau nòrd vèrs lo sud. </p> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/w/index.php?title=Khitan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Khitan (la pagina existís pas)">Khitan</a>.</div> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Dinastia_Liao" title="Dinastia Liao">Dinastia Liao</a>.</div> <p>Divèrsei pòbles nomadas aprofichèron la fin dei Tang per migrar vèrs lei regions septentrionalas dau país<sup id="cite_ref-Les_empires_nomades_78_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-Les_empires_nomades_78-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Lo pus important fuguèt lei Khitan, installats au nòrd de China que prenguèron lo contraròtle de la region de Pequin en <a href="/wiki/936" class="mw-redirect" title="936">936</a>. En <a href="/wiki/947" class="mw-redirect" title="947">947</a>, fondèron la <a href="/wiki/Dinastia_Liao" title="Dinastia Liao">dinastia Liao</a> que va adoptar lo <a href="/wiki/Bodisme" title="Bodisme">bodisme</a> coma <a href="/wiki/Religion" class="mw-redirect" title="Religion">religion</a><sup id="cite_ref-Les_empires_nomades_79_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-Les_empires_nomades_79-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Fins a <a href="/wiki/960" class="mw-redirect" title="960">960</a>, dominèt tanben lo sud de China. Sa poissança militara declinèt a partir de <a href="/wiki/1125" class="mw-redirect" title="1125">1125</a> e lei Liao fuguèron rapidament eliminats per lei <a href="/w/index.php?title=Jurchen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jurchen (la pagina existís pas)">Jurchen</a> en <a href="/wiki/1130" class="mw-redirect" title="1130">1130</a><sup id="cite_ref-Les_empires_nomades_79_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-Les_empires_nomades_79-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Un estat jurchen se fondèt alora en plaça de l'estat Liao e una partida dei Khitans quitèt la region per fondar l'estat dei Kara Khitai en Asia Centrala<sup id="cite_ref-Les_empires_nomades_79-80_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-Les_empires_nomades_79-80-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Dinastia_Song" title="Dinastia Song">Dinastia Song</a>.</div> <p>En <a href="/wiki/960" class="mw-redirect" title="960">960</a>, lo sud de China se revoutèt sota la direccion dau generau <a href="/wiki/Song_Taizu" title="Song Taizu">Zhao Kuangyin</a> (<a href="/wiki/960" class="mw-redirect" title="960">960</a>-<a href="/wiki/976" class="mw-redirect" title="976">976</a>) que fondèt la dinastia Song e installèt sa capitala a <a href="/w/index.php?title=Kaifeng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kaifeng (la pagina existís pas)">Kaifeng</a>. Reorganizèt l'administracion centrala e capitèt d'unificar la mitat sud après la conquista dau Sichuan actuau en 965. Son successor contunièt aquela òbra e ocupèt lo reiaume de Wu Yue en <a href="/wiki/978" class="mw-redirect" title="978">978</a>. Pasmens, lei Song fuguèron pas capables de reconquistar lo nòrd. Au contrari de <a href="/wiki/1004" class="mw-redirect" title="1004">1004</a> a <a href="/wiki/1044" class="mw-redirect" title="1044">1044</a>, deguèron negociar d'acòrds de patz ambé lei Liao e lei Tanguts — pòble installat lòng de la Rota de la Seda — e acceptar lo pagament de tribúts<sup id="cite_ref-Les_empires_nomades_78_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-Les_empires_nomades_78-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Coma leis autrei pòbles nomadas asiaticas ocupant una partida de China, lei Tanguts adoptèron rapidament lei tradicions chinesas e formèron la <a href="/w/index.php?title=Dinastia_dei_Xia_Occidentaus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dinastia dei Xia Occidentaus (la pagina existís pas)">dinastia dei Xia Occidentaus</a>. </p><p>Lo periòde Song, maugrat la demenicion de la superficia de l'Empèri Chinés, fuguèt un periòde de prosperitat per China gràcias a una tièra de progrès tecnologics en metallurgia, en construccion navala, en armament (<a href="/wiki/Polvera" title="Polvera">polvera</a>...) e en engenhariá, au desvolopament de l'economia e au desvolopament de la cultura gràcias a l'aparicion de l'<a href="/wiki/Estampari%C3%A1" title="Estampariá">estampariá</a> e dau <a href="/wiki/Papi%C3%A8r" title="Papièr">papièr</a>. Pasmens, maugrat sa tecnologia militara avançada, la dinastia Song organizèt pas d'armada nacionala poderosa. Au contrari, fisèt sa defensa a d'unitats de mercenaris estrangiers aborrits per la populacion. Ansin, maugrat sa poissança economica, l'Empèri Song demorèt — relativament — feble au nivèu militar e fuguèt jamai en estat de conquistar lei territòris meridionaus ocupats per lei nomadas. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:China_v%C3%A8rs_1200.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/China_v%C3%A8rs_1200.png/220px-China_v%C3%A8rs_1200.png" decoding="async" width="220" height="178" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/China_v%C3%A8rs_1200.png/330px-China_v%C3%A8rs_1200.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/China_v%C3%A8rs_1200.png/440px-China_v%C3%A8rs_1200.png 2x" data-file-width="845" data-file-height="683" /></a><figcaption>Division politica de China vèrs 1200 entre lei dinastias Song, Jin e Xia.</figcaption></figure> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/w/index.php?title=Dinastia_Jin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dinastia Jin (la pagina existís pas)">Dinastia Jin</a>.</div> <p>Lei Jurchen èran un pòble altaïc vassau dei Liao. Encoratjats e sostenguts per lei Song, se revoutèron còntra lei Khitan sota lo comandament d'<a href="/w/index.php?title=Jin_Taizu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jin Taizu (la pagina existís pas)">Aguda</a> fondator de la <a href="/w/index.php?title=Dinastia_Jin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dinastia Jin (la pagina existís pas)">dinastia Jin</a>. Lei Liao fuguèron vencuts en <a href="/wiki/1125" class="mw-redirect" title="1125">1125</a> e dispareguèron rapidament. Pasmens, lei Jin ataquèron lo rèsta de China tre <a href="/wiki/1126" class="mw-redirect" title="1126">1126</a>. Conquistèron Kaifeng e capturèron l'emperaire Song mai la dinastia capitèt de se retirar vèrs lo sud fins a un tractat de patz signat en <a href="/wiki/1142" class="mw-redirect" title="1142">1142</a><sup id="cite_ref-Les_empires_nomades_80_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-Les_empires_nomades_80-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Aquela patz fuguèt provisòria e una guèrra novèla se debanèt de <a href="/wiki/1161" class="mw-redirect" title="1161">1161</a> a <a href="/wiki/1165" class="mw-redirect" title="1165">1165</a> fins a una patz definitiva entre lei doas dinastias<sup id="cite_ref-Les_empires_nomades_80_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-Les_empires_nomades_80-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Puei, lei Jin adoptèron una partida de la cultura chinesa. Desvolopèron un estat basat sus lo modèl administratiu chinés ambé lo mantenement de trachs nomadas (lenga jurchena)que demeniguèron pauc a pauc<sup id="cite_ref-Les_empires_nomades_80_13-2" class="reference"><a href="#cite_note-Les_empires_nomades_80-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Lo_periòde_mongòl"><span id="Lo_peri.C3.B2de_mong.C3.B2l"></span>Lo periòde mongòl</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit&section=7" title="Modificar la seccion : Lo periòde mongòl" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modificar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit&section=7" title="Edita el codi de la secció: Lo periòde mongòl"><span>Modificar lo còdi</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Genghis_Khan" title="Genghis Khan">Genghis Khan</a>.</div> <p>Unificadas per <a href="/wiki/Genghis_Khan" title="Genghis Khan">Genghis Khan</a> en <a href="/wiki/1206" class="mw-redirect" title="1206">1206</a>, lei tribús mongòlas ataquèron rapidament leis estats chinés. Tre <a href="/wiki/1209" class="mw-redirect" title="1209">1209</a>, lei Xia deguèron acceptar sa senhoriá. Puei, acomencèt una tièra d'invasions còntra lei Jin que s'acabèron solament en <a href="/wiki/1234" class="mw-redirect" title="1234">1234</a> après la destruccion totala de la dinastia dau nòrd de China. Enterin, una guèrra novèla entre Mongòls e Jin de <a href="/wiki/1223" class="mw-redirect" title="1223">1223</a> a <a href="/wiki/1227" class="mw-redirect" title="1227">1227</a> entraïnèt la disparicion de l'estat tangut e sa conquista. </p> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Emp%C3%A8ri_Mong%C3%B2l" title="Empèri Mongòl">Empèri Mongòl</a>.</div> <p>Après la conquista de l'estat Jin, lei Mongòls contunièron sa politica agressiva dins la region e acomencèron la conquista de l'Empèri Song a partir de <a href="/wiki/1251" class="mw-redirect" title="1251">1251</a>. Pasmens, la cavalariá mongola èra gaire adaptada ai combats dins de regions montanhosas e leis armadas Song capitèron de resistir sota la direccion de premiers ministres energics. Ansin, lei Mongòls deguèron adoptar pauc a pauc lei tacticas chinesas e menar una guèrra lònga que s'acabèt solament en <a href="/wiki/1275" class="mw-redirect" title="1275">1275</a> per la destruccion de la dinastia Song. </p> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Dinastia_Yuan" title="Dinastia Yuan">Dinastia Yuan</a>.</div> <p>En <a href="/wiki/1271" class="mw-redirect" title="1271">1271</a>, lei Mongòls fondèron la dinastia Yuan per legitimar lo poder novèu dei conquistaires. Estabilizèron la situacion politica dau país e permetèron de restablir l'activitat economica e lei cambis entre lo nòrd e lo sud dau país. Pasmens, se lei Mongòls adoptèron divèrsei tradicions chinesas, l'assimilacion fuguèt jamai totala e la màger part dei Chinés i èran ostils. Après la mòrt de Kubilai Khan en <a href="/wiki/1295" class="mw-redirect" title="1295">1295</a>, de complòts intèrns acomencèron d'afeblir la Cort dei Yuan e, dins leis annadas 1350, una rebellion fòrça important se formèt dins la region bassa de Iang Tsé. Una capitala novèla i fuguèt fondada a Nankin e l'estat novèu se proclamèt successor dei Song. Puei, en <a href="/wiki/1368" class="mw-redirect" title="1368">1368</a>, <a href="/w/index.php?title=Ming_Hongwu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ming Hongwu (la pagina existís pas)">Zhu Yuangzhang</a>, vengut cap dei rebèls après divèrsei luchas intèrnas, se proclamèt emperaire e fondèt la <a href="/wiki/Dinastia_Ming" title="Dinastia Ming">dinastia Ming</a> que prenguèt rapidament lo contraròtle de la màger part dau territòri chinés. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="La_dinastia_Ming">La dinastia Ming</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit&section=8" title="Modificar la seccion : La dinastia Ming" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modificar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit&section=8" title="Edita el codi de la secció: La dinastia Ming"><span>Modificar lo còdi</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Dinastia_Ming" title="Dinastia Ming">Dinastia Ming</a>.</div> <p>La <a href="/wiki/Dinastia_Ming" title="Dinastia Ming">dinastia Ming</a> se presentèt coma l'eiretiera de la <a href="/wiki/Dinastia_Han" title="Dinastia Han">dinastia Han</a> per legitimar son poder. Ansin, desvolopèt una economia basada sus l'agricultura e se maufisèt dei marchands. De mai, mai d'un emperaire Ming se maufisèt tanben de son administracion e preferiguèt formar de conseus ò de policiás mai ò mens privats e secrèts per contraròtlar lei decisions importantas e susvelhar leis activitats de la Cort. Aquela maufisança motivèt egalament un cambiament de capitala en <a href="/wiki/1421" class="mw-redirect" title="1421">1421</a> de Nankin, region fòrça comerciala, a <a href="/wiki/Pequin" title="Pequin">Pequin</a>. Pasmens, lo periòde marquèt l'apogèu de l'avança tecnologica de la China Imperiala que fuguèt illustrada per lei viatges d'exploracion de la flòta de Zheng He durant lo rèine de <a href="/w/index.php?title=Ming_Yongle&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ming Yongle (la pagina existís pas)">Yongle</a> (<a href="/wiki/1402" class="mw-redirect" title="1402">1402</a>-<a href="/wiki/1424" class="mw-redirect" title="1424">1424</a>). </p><p>Au nivèu militar, lei premiereis emperaires Ming deguèron contuniar la lucha còntra lei Mongòls. Inicialament venceires, les Chinés fuguèron tornarmai menaçats après la reünificacion dei Mongòls per la tribú deis Oïrats dins leis annadas 1430. En <a href="/wiki/1449" class="mw-redirect" title="1449">1449</a>, una armada chinesa fuguèt esquichada e l'emperaire capturat entraïnant l'invasion e lo pilhatge dau nòrd de l'Empèri. Après una pausa causada per l'afondrament de l'autoritat deis Oïrats, un cap novèu, Dayan Khan, unifiquèt tornarmai lei Mongòls. Vèrs 1550, son felen arribèt dins la region de Pequin après una tièra de victòrias e obtenguèt la signatura d'un tractat fòrça avantatjós en <a href="/wiki/1574" class="mw-redirect" title="1574">1574</a>. </p><p>Una autra eveniment important per l'Empèri Chinés durant lo periòde Ming fuguèt l'arribada deis Europèus — lei Portgués — en <a href="/wiki/1514" class="mw-redirect" title="1514">1514</a>. Assaièron de negociar un tractat comerciau ambé China mai l'intervencion diplomatica d'estats dau sud-èst asiatic, especialament la dau sultanat de Malacca atacat per lei Portugués en <a href="/wiki/1511" class="mw-redirect" title="1511">1511</a>, entraïnèt la revirada dei discussions. Au contrari, lo comèrci ambé leis Europèus fuguèt enebit. Pasmens, lei Portugués aprofichèron la situacion militara malaisada dei regions maritimas chinesas menaçadas per de piratas asiatics (subretot japonés e chinés) per conquistar Macao en <a href="/wiki/1535" class="mw-redirect" title="1535">1535</a> e i installar una colonia dins leis annadas 1550. De mai, se desvolopèt un comèrci clandestin ambé lei regions dau sud. Lo refús de contacte ambé l'estrangier decidida per la Cort agravèt aquelei dificultats en causa de l'abandon de sa politica navala e de flòta per l'Empèri après lei viatges de Zheng He. </p><p>Maugrat aqueu declin, l'Empèri Ming èra encara pron poderós per defendre victoriosament son vassau corean còntra lei temptativas de conquistas japonesas durant la <a href="/wiki/Gu%C3%A8rra_Imjin" class="mw-redirect" title="Guèrra Imjin">Guèrra Imjin</a> (<a href="/wiki/1592" class="mw-redirect" title="1592">1592</a>-<a href="/w/index.php?title=1598)&action=edit&redlink=1" class="new" title="1598) (la pagina existís pas)">1598)</a>. Pasmens, fòrça saunòs e malaisat per l'armada Ming, aqueu conflicte aguèt un còst important. D'aumentacions d'impòst fuguèron decididats mai la Cort èra afeblida per de complòts intèrns entre leis eunucs. Aquò favorizèt donc divèrsei revòutas regionalas e, a partir de 1627, lo caòs politic èra quasi generau fins a la disparicion de la dinastia Ming en <a href="/wiki/1643" class="mw-redirect" title="1643">1643</a> après la conquista de la capitala per <a href="/wiki/Li_Zicheng" title="Li Zicheng">Li Zicheng</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Lei_premiers_sègles_de_la_dinastia_Qing"><span id="Lei_premiers_s.C3.A8gles_de_la_dinastia_Qing"></span>Lei premiers sègles de la dinastia Qing</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit&section=9" title="Modificar la seccion : Lei premiers sègles de la dinastia Qing" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modificar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit&section=9" title="Edita el codi de la secció: Lei premiers sègles de la dinastia Qing"><span>Modificar lo còdi</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Dinastia_Qing" title="Dinastia Qing">Dinastia Qing</a>.</div> <p>Dins leis annadas 1590, un cap manchós dich <a href="/wiki/Nurhachi" title="Nurhachi">Nurhachi</a> capitèt d'unificar divèrsei clans de son pòble e d'organizar una armada poderosa. En <a href="/wiki/1616" class="mw-redirect" title="1616">1616</a>, prenguèt lo títol de khan e ataquèt lei Ming en <a href="/wiki/1618" class="mw-redirect" title="1618">1618</a>. Capitèt d'ocupar una partida dau nòrd dau país gràcias au caòs de l'Empèri menaçat per d'autrei conflictes. Après sa mòrt, son fiu <a href="/wiki/Huang_Taiji" title="Huang Taiji">Huang Taiji</a> contunièt son òbra e capitèt de sometre de tribús mongòlas qu'acceptèron d'intrar a son servici. En particular, après sa victòria sus lei Chakar, obtenguèt lo sagèu imperiau de la dinastia Yuan e poguèt venir grand khan dei Mongòls. En <a href="/wiki/1636" class="mw-redirect" title="1636">1636</a>, <a href="/wiki/Huang_Taiji" title="Huang Taiji">Huang Taiji</a> proclamèt la fondacion de la <a href="/wiki/Dinastia_Qing" title="Dinastia Qing">dinastia Qing</a>. </p><p>La conquista dau rèsta de China se debanèt de <a href="/wiki/1644" class="mw-redirect" title="1644">1644</a> a <a href="/wiki/1683" class="mw-redirect" title="1683">1683</a>. Au començament, l'ajuda dei Manchós fuguèt demandada per un usurpator chinés enemic de <a href="/wiki/Li_Zicheng" title="Li Zicheng">Li Zicheng</a>. Pasmens, aquela intervencion permetèt ai Manchós d'ocupar pauc a pauc lo país. Pequin fuguèt conquistada tre <a href="/wiki/1644" class="mw-redirect" title="1644">1644</a> e lei grandei revòutas de la fin dau periòde Ming pauc a pauc vencudas. De <a href="/wiki/1646" class="mw-redirect" title="1646">1646</a> a <a href="/wiki/1661" class="mw-redirect" title="1661">1661</a>, lei Ming e sei partisans fuguèron tanben vencudas e lei darrierei fòrças ostilas a la dinastia novèla fuguèron anientadas en <a href="/wiki/1683" class="mw-redirect" title="1683">1683</a> sus l'illa de Formosa après un respiech causat per la revòuta de vassaus dau nòrd de l'Empèri Qing. </p><p>Lei Qing fondèron un estat basat sus lei tradicions administrativas e politicas chinesas e lei tradicions manchósa car èran desirós de gardar una partida de son identitat. Ansin, leis institucions chinesas e la tradicion confucianista fuguèron aisament adoptadas permetent d'obtenir lo sostèn deis elèits. En revènge, l'obligacion de portar la trenèla tradicionala dei Manchós fuguèt mau acceptada e demorèt una fònt d'ostilitat fins a la fin de la dinastia per la màger part dei Chinés. Lo manchó fuguèt tanben adoptada coma lenga oficiala ambé lo chinés e lo mongòl. Enfin, lei maridatges entre Chinés e Manchós fuguèron defenduts per assegurar la « puretat » dei Manchós. Ansin, au contrari deis envaisseires dei sègles precedents, lei Manchós fuguèron jamai totalament sinizats per la societat chinesa. Aquò aguèt per consequéncia l'adopcion d'una politica fòrça conservatritz que causèt e aumentèt pauc a pauc lo declin de l'Empèri Chinés. </p><p>Pasmens, fins au sègle XIX, lei Qing demorèron poderós e fuguèron d'estendre l'Empèri vèrs lo nòrd e lo sud. En particular, èran desirós d'empachar lei <a href="/wiki/Russia" title="Russia">Rus</a> d'intervenir dins leis afaires mongòls e d'intrar en <a href="/w/index.php?title=Manch%C3%B3ria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Manchória (la pagina existís pas)">Manchória</a>. Ansin, en <a href="/wiki/1689" class="mw-redirect" title="1689">1689</a>, fuguèt signat lo <a href="/w/index.php?title=Tractat_de_Nerchinsk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tractat de Nerchinsk (la pagina existís pas)">tractat de Nerchinsk</a> que permetèt d'arrestar leis escaramochas entre unitats Qing e russas dins la region gràcias a la definicion d'una frontiera entre lei dos empèris. Dins lei regions occidentalas, lei soudats Qing fuguèron venceires dei Dzongars après una tièra de conflictes fins ais annadas 1750. Aquò permetèt ai Qing d'agantar la region de Xinjiang e d'intervenir dins leis afaires de Tibet menaçat de <a href="/wiki/1717" class="mw-redirect" title="1717">1717</a> a <a href="/wiki/1720" class="mw-redirect" title="1720">1720</a> per lei Dzongars. </p><p>Vèrs la fin dau sègle XVIII, divèrsei revòutas se debanèron còntra la dinastia coma lei dei Chinés musulmans de Gansu e de la secta dau Lotus Blanc. Marquèron un afebliment de la dinastia Qing que seis armadas fuguèron desfachas mai d'un còp per de revòutas de païsans. Lei regions perifericas fuguèron tanben una fònt de dificultats permanentas car èran pobladas de tribús non chinesas desirosas de tornar venir independentas, especialament dins lei zònas turcas de Xinjiang. De mai, durant aqueu periòde, lei complòts e la corrupcion de la Cort imperiala acomencèron de demenir l'eficacitat dau govèrn. </p><p>D'aqueu temps, l'Empèri fuguèt marcat per una expansion demografica fòrça importanta. De <a href="/wiki/1750" class="mw-redirect" title="1750">1750</a> a <a href="/wiki/1800" class="mw-redirect" title="1800">1800</a>, passèt de 150 milions a 300 milions d'abitants gràcias au mantenement de la patz au sen de l'Empèri, dau desvolopament dau comèrci e dau melhorament dei tecnicas agricòlas. Pasmens, l'aumentacion de la produccion fuguèt rapidament limitada en causa de la manca de zònas agricòlas. En revènge, l'aumentacion demografica contunièt entraïnant au sègle XIX de dificultats economicas importantas que van participar au declin de l'Empèri Chinés. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="La_penetracion_deis_imperialismes_europèus"><span id="La_penetracion_deis_imperialismes_europ.C3.A8us"></span>La penetracion deis imperialismes europèus</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit&section=10" title="Modificar la seccion : La penetracion deis imperialismes europèus" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modificar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit&section=10" title="Edita el codi de la secció: La penetracion deis imperialismes europèus"><span>Modificar lo còdi</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De <a href="/wiki/1692" class="mw-redirect" title="1692">1692</a> a <a href="/wiki/1724" class="mw-redirect" title="1724">1724</a>, lei relacions ambé leis Europèus se melhorèron e lo crestianisme fuguèt autorizat per leis autoritats gràcias a l'òbra de dos jesuitas que fuguèron leis autors principaus dei negociacions dau tractat de Nertchink. Pasmens, en causa de la reaccion ostila deis autrei cultes chinés, aquela autorizacion fuguèt rapidament suprimida e lei contactes venguèron tornarmai marrits. De mai, leis emperaires successius refusèron la signatura d'acòrds comerciaus ambé leis estats europèus maugrat la multiplicacion dei missions diplomaticas e solament lo pòrt de Canton fuguèt dubèrt ais Europèus en <a href="/wiki/1759" class="mw-redirect" title="1759">1759</a>. </p><p>Au sègle XVIII, aquelei relacions èran fòrça favorablas ai Chinés car leis exportacions (subretot de seda e de tè) èran importantas e leis importacions feblas car leis abitants de l'Empèri èran gaire interessats per lei produchs europèus. De mai, lei marchands europèus èran obligats de pagar ambé d'<a href="/wiki/Argent_(metal)" title="Argent (metal)">argent</a>. Per redurre aquelei dificultats, lei Britanics desvolopèron la cultura de <a href="/wiki/Papaver_somniferum" title="Papaver somniferum">pavòt</a> en <a href="/wiki/%C3%8Dndia" title="Índia">Índia</a> per produrre d'<a href="/wiki/%C3%92pi" title="Òpi">òpi</a> destinat au mercat chinés. Aquò entraïnèt pauc a pauc una crisi sociala dins lo sud de l'Empèri en causa de l'aumentacion de consomacion de <a href="/wiki/Dr%C3%B2ga" title="Dròga">dròga</a>, especialament au sen de la classa dei foncionaris de l'administracion imperiala, e un reequilibratge dei cambis monetaris. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:Destroying_Chinese_war_junks,_by_E._Duncan_(1843).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Destroying_Chinese_war_junks%2C_by_E._Duncan_%281843%29.jpg/220px-Destroying_Chinese_war_junks%2C_by_E._Duncan_%281843%29.jpg" decoding="async" width="220" height="144" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Destroying_Chinese_war_junks%2C_by_E._Duncan_%281843%29.jpg/330px-Destroying_Chinese_war_junks%2C_by_E._Duncan_%281843%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Destroying_Chinese_war_junks%2C_by_E._Duncan_%281843%29.jpg/440px-Destroying_Chinese_war_junks%2C_by_E._Duncan_%281843%29.jpg 2x" data-file-width="1040" data-file-height="681" /></a><figcaption>Pintura de la <a href="/wiki/Segonda_batalha_de_Chuenpee" class="mw-redirect" title="Segonda batalha de Chuenpee">segonda batalha de Chuenpee</a> ont una flòta chinesa fuguèt anientada per una flòta britanica durant la <a href="/wiki/Premiera_gu%C3%A8rra_de_l%27%C3%B2pi" title="Premiera guèrra de l'òpi">Premiera guèrra de l'òpi</a> lo 7 de genier de 1841.</figcaption></figure> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Premiera_gu%C3%A8rra_de_l%27%C3%B2pi" title="Premiera guèrra de l'òpi">Premiera guèrra de l'òpi</a>.</div> <p>Dins leis annadas 1830, lei dos país èran donc fòrça maucontents de sei relacions comercialas. En <a href="/wiki/1839" class="mw-redirect" title="1839">1839</a>, lo govèrn decidiguèt de destrurre de cargaments d'òpi dins lo pòrt de Canton. Lei Britanics reagiguèron e una guèrra vertadiera, dicha <a href="/wiki/Premiera_gu%C3%A8rra_de_l%27%C3%B2pi" title="Premiera guèrra de l'òpi">Premiera guèrra de l'òpi</a>, acomencèt. Una flòta britanica ataquèt divèrseis endrechs de la costat chinesa e eliminèt aisament lei temptativas de resisténcia d'una flòta chinesa tròp vièlha per menaçar de naviris modèrns. Lei Britanics capitèron finalament de conquistar Shangai entraïnant la fin de la guèrra e la signatura dau tractat de Nankin en <a href="/wiki/1842" class="mw-redirect" title="1842">1842</a>. Lei condicions d'aquelei tractats autorizèron la dubertura de cinc pòrts au comèrci britanic, donèt un regim d'extraterritorialitat ai marchands britanics e limitèt la taxacion sus lei produchs britanics importats a 5%. De mai, lo <a href="/wiki/Reialme_Unit" title="Reialme Unit">Reiaume Unit</a> annexèt <a href="/wiki/Hong_Kong" title="Hong Kong">Hong Kong</a>. En <a href="/wiki/1845" class="mw-redirect" title="1845">1845</a>, de tractats similars fuguèron signats ambé leis <a href="/wiki/Estats_Units_d%27America" title="Estats Units d'America">Estats Units d'America</a> e ambé <a href="/wiki/Fran%C3%A7a" title="França">França</a>. </p> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Rev%C3%B2uta_Taiping" title="Revòuta Taiping">Revòuta Taiping</a>.</div> <p>Aquela premiera desfacha dei Qing en fàcia d'una armada europèa demeniguèt lo prestigi de la dinastia. Dins leis annadas 1840, una secta s'organizèt dins la region de Canton sota la direccion de Hong Xiuquan. En <a href="/wiki/1851" class="mw-redirect" title="1851">1851</a>, organizèt una insureccion majora dicha <a href="/wiki/Rev%C3%B2uta_Taiping" title="Revòuta Taiping">Revòuta Taiping</a>. Lei rebèls prenguèron lo contraròtle de Nankin, creèron un estat dins sa region e organizèron una armada importanta. Fins a <a href="/wiki/1864" class="mw-redirect" title="1864">1864</a>, lei regions occidentalas de l'Empèri venguèron donc lo teatre d'un conflicte fòrça murtrier (entre 20 e 30 milions de mòrts) que va grèvament afeblir lei Qing. En fòra dau movement Taiping, quatre autrei revòutas importantas se debanèron au sud e au centre de l'Empèri de <a href="/wiki/1850" class="mw-redirect" title="1850">1850</a> a <a href="/wiki/1874" class="mw-redirect" title="1874">1874</a>. La repression fuguèt fòrça malaisada e permetèt ais Europèus de renfòrçar sei posicions. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:Emp%C3%A8ri_Qing_(s%C3%A8gle_XIX).png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Emp%C3%A8ri_Qing_%28s%C3%A8gle_XIX%29.png/220px-Emp%C3%A8ri_Qing_%28s%C3%A8gle_XIX%29.png" decoding="async" width="220" height="179" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Emp%C3%A8ri_Qing_%28s%C3%A8gle_XIX%29.png/330px-Emp%C3%A8ri_Qing_%28s%C3%A8gle_XIX%29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Emp%C3%A8ri_Qing_%28s%C3%A8gle_XIX%29.png/440px-Emp%C3%A8ri_Qing_%28s%C3%A8gle_XIX%29.png 2x" data-file-width="703" data-file-height="573" /></a><figcaption>Empèri Qing e imperialismes europèus e japonés au sègle XIX.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:Looting_of_the_Yuan_Ming_Yuan_by_Anglo_French_forces_in_1860.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Looting_of_the_Yuan_Ming_Yuan_by_Anglo_French_forces_in_1860.jpg/220px-Looting_of_the_Yuan_Ming_Yuan_by_Anglo_French_forces_in_1860.jpg" decoding="async" width="220" height="156" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Looting_of_the_Yuan_Ming_Yuan_by_Anglo_French_forces_in_1860.jpg/330px-Looting_of_the_Yuan_Ming_Yuan_by_Anglo_French_forces_in_1860.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Looting_of_the_Yuan_Ming_Yuan_by_Anglo_French_forces_in_1860.jpg/440px-Looting_of_the_Yuan_Ming_Yuan_by_Anglo_French_forces_in_1860.jpg 2x" data-file-width="2641" data-file-height="1872" /></a><figcaption>Pilhatge dau Palais d'Estiu deis emperaires Qing per lei tropas francoanglesas en <a href="/wiki/1860" class="mw-redirect" title="1860">1860</a>.</figcaption></figure> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Tractats_inegaus" title="Tractats inegaus">Tractats inegaus</a>.</div> <p>D'efèct, en <a href="/wiki/1854" class="mw-redirect" title="1854">1854</a>, una doana imperiala — en fach dirigit per d'Europèus — fuguèt creada a Shangai. Puei, de <a href="/wiki/1856" class="mw-redirect" title="1856">1856</a> a <a href="/wiki/1858" class="mw-redirect" title="1858">1858</a>, se debanèt la <a href="/wiki/Segonda_gu%C3%A8rra_de_l%27%C3%B2pi" title="Segonda guèrra de l'òpi">Segonda guèrra de l'òpi</a> entre lei Qing e una aliança francobritanica. La guèrra s'acabèt per una desfacha chinesa e la signatura dau tractat de Tianjin que permetèt l'installacion de missions diplomaticas europèas a <a href="/wiki/Pequin" title="Pequin">Pequin</a>, la dubertura de desenaus de pòrts chinés au comèrci internacionau e la circulacion liura dei marchands e dei missionaris au sen de l'Empèri. Aprofichant lei dificultats Qing, lei Rus impausèron una frontiera sus lo fluvi Amor entre lei dos empèris. A partir d'aquela desfacha, lei « tractats inegaus » se multipliquèron e la sobeiranetat chinesa fuguèt menaçada. Ansin, en <a href="/wiki/1860" class="mw-redirect" title="1860">1860</a>, una expedicion francobritanica novèla entraïnèt lo pilhatge dau Palais d'Estiu de l'emperaire après una temptativa chinesa de refusar d'aplicar lei condicions dau tractat de Tianjin. Totjorn en <a href="/wiki/1860" class="mw-redirect" title="1860">1860</a>, lei Rus annexèron divèrsei territòris au sud d'Amor fins a la frontiera nòrd de Corèa e lei Britanics obtenguèron una aumentacion dau territòri de Hong Kong. </p><p>A partir de <a href="/wiki/1861" class="mw-redirect" title="1861">1861</a>, la Cort Imperiala assaièt de reagir e sota la direccion de l'imperatritz Cixi, un grop de reformators prepausèt divèrsei reformas. De mai, après lei succès de 1858 e 1860, leis Europèus èran lèsts a sostenir una dinastia capabla d'assegurar lo mantenement de sei privilègis comerciaus. Ansin, fins a 1874, l'autoritat imperiala fuguèt pauc a pauc restaurada e leis insureccions regionalas esquichadas. Pasmens, en causa de resisténcias intèrnas, compres au sen dau govèrn, lei reformas se limitèron finalament subretot a la modernizacion d'una partida de l'armada chinesa. </p><p>Pasmens, aquela restauracion empachèt la contuniacion de la penetracion deis imperialismes dins l'Empèri. De <a href="/wiki/1881" class="mw-redirect" title="1881">1881</a> a <a href="/wiki/1885" class="mw-redirect" title="1885">1885</a>, lo refús chinés d'acceptar lo protectorat francés sus <a href="/wiki/Vietnam" title="Vietnam">Vietnam</a> entraïnèt una guèrra novèla còntra França que s'acabèt per una desfacha novèla. Dins aquò, lo perilh principau per l'independéncia chinesa apareguèt quand Japon acabèt sa modernizacion començada après la <a href="/wiki/Restauracion_Meiji" title="Restauracion Meiji">Restauracion Meiji</a> (<a href="/wiki/1868" class="mw-redirect" title="1868">1868</a>-<a href="/wiki/1869" class="mw-redirect" title="1869">1869</a>). Desirós de formar un empèri coloniau asiatic, l'Empèri Japonés ataquèt la peninsula coreana, protectorat Qing, en <a href="/wiki/1894" class="mw-redirect" title="1894">1894</a> e la flòta chinesa fuguèt destrucha a <a href="/w/index.php?title=Batalha_de_Weihai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Batalha de Weihai (la pagina existís pas)">Weihai</a>. En <a href="/wiki/1895" class="mw-redirect" title="1895">1895</a>, China perdiguèt Corea e Formosa e deguèt pagar una indemnitat de guèrra importanta. Aquò entraïnèt l'interès dei poissanças europèas demoradas en arrier. Per exemple, en <a href="/wiki/1896" class="mw-redirect" title="1896">1896</a>, leis <a href="/wiki/Alemanha" title="Alemanha">Alemands</a> « demandèron » la cession d'un territòri maritim dins la baia de Jioazhou per 50 ans. França, Reiaume Unit e Russia aprofichèron tanben aqueleis exigéncias per aumentar sei possessions e concessions. </p> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/w/index.php?title=Reforma_dei_Cent_Jorns&action=edit&redlink=1" class="new" title="Reforma dei Cent Jorns (la pagina existís pas)">Reforma dei Cent Jorns</a>.</div> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Rev%C3%B2uta_dei_Boxers" title="Revòuta dei Boxers">Revòuta dei Boxers</a>.</div> <p>En fàcia d'aqueleis umiliacions, la revirada dei reformators entraïnèt l'aparicion de movements pus radicaus. En <a href="/wiki/1898" class="mw-redirect" title="1898">1898</a>, l'emperaire Guangxu formèt un govèrn dirigit per un cap radicau. Fuguèt l'experiéncia dei Cent Jorns. Lo govèrn assaièt d'impausar divèrsei reformas radicalas per modernizar lo país sus lo modèl occidentau. Pasmens, l'oposicion de la populacion e dei reformators de la generacion precendentas, sostenguts per Cixi, causèt la revirada dei reformas e una aumentacion dau maucontentament de la populacion encara renfòrçat a la fin de l'annada per lo partiment de China en zònas d'influéncia. En <a href="/wiki/1899" class="mw-redirect" title="1899">1899</a>, acomencèt la <a href="/wiki/Rev%C3%B2uta_dei_Boxers" title="Revòuta dei Boxers">Revòuta dei Boxers</a> (<a href="/wiki/1899" class="mw-redirect" title="1899">1899</a>-<a href="/wiki/1901" class="mw-redirect" title="1901">1901</a>) còntra la preséncia estrangiera. Lei Qing assaièron d'encoratjar l'insureccion mai fuguèron rapidament obligats de se sometre après la conquista de la capitala per l'<a href="/wiki/Alian%C3%A7a_deis_Uech_Nacions" title="Aliança deis Uech Nacions">Aliança deis Uech Nacions</a> (<a href="/wiki/Japon" title="Japon">Japon</a>, <a href="/wiki/Russia" title="Russia">Russia</a>, lo <a href="/wiki/Reialme_Unit" title="Reialme Unit">Reiaume Unit</a>, <a href="/wiki/Fran%C3%A7a" title="França">França</a>, leis <a href="/wiki/Estats_Units_d%27America" title="Estats Units d'America">Estats Units</a>, <a href="/wiki/Alemanha" title="Alemanha">Alemanha</a>, <a href="/wiki/It%C3%A0lia" title="Itàlia">Itàlia</a> e <a href="/wiki/%C3%80ustria-Ongria" title="Àustria-Ongria">Àustria-Ongria</a>) e participar a la repression. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="La_fin_de_l'Empèri"><span id="La_fin_de_l.27Emp.C3.A8ri"></span>La fin de l'Empèri</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit&section=11" title="Modificar la seccion : La fin de l'Empèri" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modificar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit&section=11" title="Edita el codi de la secció: La fin de l'Empèri"><span>Modificar lo còdi</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:Foreign_armies_in_Beijing_during_Boxer_Rebellion.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Foreign_armies_in_Beijing_during_Boxer_Rebellion.jpg/220px-Foreign_armies_in_Beijing_during_Boxer_Rebellion.jpg" decoding="async" width="220" height="161" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Foreign_armies_in_Beijing_during_Boxer_Rebellion.jpg/330px-Foreign_armies_in_Beijing_during_Boxer_Rebellion.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Foreign_armies_in_Beijing_during_Boxer_Rebellion.jpg/440px-Foreign_armies_in_Beijing_during_Boxer_Rebellion.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="876" /></a><figcaption>Armadas estrangieras dins <a href="/wiki/Pequin" title="Pequin">Pequin</a> après la conquista de la vila durant la repression de la <a href="/wiki/Rev%C3%B2uta_dei_Boxers" title="Revòuta dei Boxers">Revòuta dei Boxers</a>.</figcaption></figure> <p>A partir de <a href="/wiki/1901" class="mw-redirect" title="1901">1901</a>, lei reviradas e leis umiliacions dau sègle XIX entraïnèron l'adopcion d'un programa de reformas inspiradas de l'exemple japonés per lo govèrn imperiau. En particular, l'ensenhament e lei fòrças armadas fuguèron modernizadas e de chambras de comèrci creadas per redreiçar l'activitat economica. Pasmens, la mòrt de Cixi e de l'emperaire Guangxu en <a href="/wiki/1908" class="mw-redirect" title="1908">1908</a> donèron lo poder a un enfant e causèron l'afebliment de l'autoritat imperiala. Ansin, tre <a href="/wiki/1909" class="mw-redirect" title="1909">1909</a>, d'assembladas provincialas fuguèron elegits au sufragi universau. De movements nacionalistas, opausats ais estrangiers e ai Manchós, assaièron d'aprofichar la situacion per s'organizar e trobar de sostèns au sen de l'administracion e de l'armada. </p><p>Lo movement de <a href="/wiki/Sun_Yat-sen" title="Sun Yat-sen">Sun Yat-sen</a> (lo Tongmenhui) aguèt un ròtle primordiau dins l'aparicion d'aquela oposicion amb un programa basat sus tres ponchs : l'independéncia dau pòble (còntra la dominacion estrangiera), la sobeiranetat dau pòble (creacion d'una republica) e lo benèstre dau pòble. Seis idèas capitèron de sedurre un nombre important d'exilats chinés, d'organizacions opausats ai Qing e d'oficièrs de l'Armada Novèla creada dins lo corrent dei reformas dau començament dau sègle XX. </p><p>Après divèrsei temptativas d'insureccions que mau capitèron, la revolucion decisiva acomencèt lo 10 d'octòbre quand la garnison de Wuchan se revoutèt. L'assemblada provinciala sostenguèt l'insureccion e d'autrei províncias la jonhèt dins lei setmanas seguentas. Lo generau <a href="/w/index.php?title=Yuan_Shikai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yuan Shikai (la pagina existís pas)">Yuan Shikai</a> e l'Armada Novèla refusèron de defendre l'Empèri e l'emperaire <a href="/wiki/Puyi" title="Puyi">Puyi</a> (<a href="/wiki/1908" class="mw-redirect" title="1908">1908</a>-<a href="/wiki/1912" class="mw-redirect" title="1912">1912</a>) abdiquèt lo 12 febrier de <a href="/wiki/1912" class="mw-redirect" title="1912">1912</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="La_revirada_de_la_Republica_Chinesa">La revirada de la Republica Chinesa</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit&section=12" title="Modificar la seccion : La revirada de la Republica Chinesa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modificar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit&section=12" title="Edita el codi de la secció: La revirada de la Republica Chinesa"><span>Modificar lo còdi</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:Sunyatsen1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Sunyatsen1.jpg/220px-Sunyatsen1.jpg" decoding="async" width="220" height="304" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Sunyatsen1.jpg/330px-Sunyatsen1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Sunyatsen1.jpg/440px-Sunyatsen1.jpg 2x" data-file-width="1059" data-file-height="1462" /></a><figcaption>Retrach de <a href="/wiki/Sun_Yat-sen" title="Sun Yat-sen">Sun Yat-sen</a>.</figcaption></figure> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Sun_Yat-sen" title="Sun Yat-sen">Sun Yat-sen</a>.</div> <p>Après la disparicion de l'Empèri, la formacion dau govèrn republican fuguèt l'objèct de negociacions malaisadas entre lei partisans de Sun Yat-sen, que representan lei faccions pus radicalas de la populacion, leis assembladas províncialas, de tendància conservatritz e subretot desirosas d'empachar de revòutas ruralas, e lo generau Yuan Shikai, cap dei principalei fòrças armadas chinesas. D'eleccions se debanèron a la fin de <a href="/wiki/1912" class="mw-redirect" title="1912">1912</a> e s'acabèron per la victòria larga dei partisans de Sun Yat-sen gropats au sen dau <a href="/wiki/Partit_politic" title="Partit politic">partit</a> <a href="/w/index.php?title=Guomindang&action=edit&redlink=1" class="new" title="Guomindang (la pagina existís pas)">Guomindang</a>. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:YuanShikaiPresidente1915.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/YuanShikaiPresidente1915.jpg/220px-YuanShikaiPresidente1915.jpg" decoding="async" width="220" height="292" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/YuanShikaiPresidente1915.jpg/330px-YuanShikaiPresidente1915.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/YuanShikaiPresidente1915.jpg/440px-YuanShikaiPresidente1915.jpg 2x" data-file-width="2480" data-file-height="3296" /></a><figcaption>Retrach de <a href="/w/index.php?title=Yuan_Shikai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yuan Shikai (la pagina existís pas)">Yuan Shikai</a>.</figcaption></figure> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/w/index.php?title=Yuan_Shikai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yuan Shikai (la pagina existís pas)">Yuan Shikai</a>.</div> <p>Pasmens, <a href="/w/index.php?title=Yuan_Shikai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yuan Shikai (la pagina existís pas)">Yuan Shikai</a> refusèt d'abandonar lo poder e organizèt un còp d'estat ambé lo sostèn de la màger part dei captaus provínciaus en març de 1913. Ordonèt l'assassinat de <a href="/w/index.php?title=Song_Jiaoren&action=edit&redlink=1" class="new" title="Song Jiaoren (la pagina existís pas)">Song Jiaoren</a>, artesan de la victòria dau Guomindang ais eleccions de 1912, enebiguèt son partit, dispersèt lo Parlament e nomèt de governadors militars per dirigir lei províncias. Cinc províncias assaièron de resistir e de far secession mai aquela revòuta fuguèt vencuda en setembre e Sun Yat-sen deguèt s'enfugir dins l'<a href="/wiki/Archip%C3%A8la" title="Archipèla">archipèla</a> <a href="/wiki/Japon" title="Japon">japonés</a>. Puei, <a href="/w/index.php?title=Yuan_Shikai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yuan Shikai (la pagina existís pas)">Yuan Shikai</a> adoptèt una constitucion autoritària per assegurar son poder e assaièt de restaurar l'Empèri a son profiech. Pasmens, la resisténcia de certanei províncias e sa mòrt subita en junh de 1916 empachèron la capitada d'aqueu projèct. </p><p>Aqueu caòs e la mobilizacion dei fòrças europèas sus lei teatres de la <a href="/wiki/Primi%C3%A8ra_Gu%C3%A8rra_Mondiala" title="Primièra Guèrra Mondiala">Granda Guèrra</a> (<a href="/wiki/1914" class="mw-redirect" title="1914">1914</a>-<a href="/wiki/1918" class="mw-redirect" title="1918">1918</a>) permetèt ai Japonés d'estendre sa dominacion en China. Ansin, en <a href="/wiki/1914" class="mw-redirect" title="1914">1914</a>, <a href="/w/index.php?title=Toquio&action=edit&redlink=1" class="new" title="Toquio (la pagina existís pas)">Toquio</a> declarèt la guèrra a l'Empèri Alemand e ataquèt lei territòris alemands en Asia. Puei, en <a href="/wiki/1915" class="mw-redirect" title="1915">1915</a>, un ultimatum fuguèt adreiçat a Yuan Shikai per lo govèrn japonés per obtenir una tièra de concessions novèlas (<a href="/w/index.php?title=Vint_unen_demandas&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vint unen demandas (la pagina existís pas)">Vint unen demandas</a>), compres lo contraròtle de certanei regions coma <a href="/wiki/Manchoria" title="Manchoria">Manchoria</a>. Yuan Shikai acceptèt lei revendicacions japonesas en mai de 1915. Pasmens, aquò entraïnèt una reaccion nacionalista e una agitacion quasi permanenta durant la fin deis annadas 1910. </p><p>Enterin, la mòrt de Yuan Shikai entraïnèt l'afondrament de l'autoritat centrala au profiech dei caps militars provínciaus que venguèron de « senhors de guèrra » autonòms. Ansin, la restauracion d'un govèrn republican per Sun Yat-sen a Canton en <a href="/wiki/1917" class="mw-redirect" title="1917">1917</a> poguèt pas unificar tornarmai lo país. Durant la conferéncia de Versalhas en <a href="/wiki/1919" class="mw-redirect" title="1919">1919</a>, Japon aprofichèt aquelei divisions per conservar seis aquisicions de la guèrra. En revènge, entraïnèt una repòsta deis Estats Units e dau Reiaume Unit d'ara endavant preocupats de limitar l'influéncia japonesa. En <a href="/wiki/1918" class="mw-redirect" title="1918">1918</a>, aquelei rivalitats venguèron visiblas que Washington decidiguèt de limitar l'ofensiva japonesa en Siberia Orientala durant la <a href="/wiki/Gu%C3%A8rra_Civila_Russa" title="Guèrra Civila Russa">Guèrra Civila Russa</a>. Puei, durant la conferéncia de Washington de <a href="/wiki/1921" class="mw-redirect" title="1921">1921</a>-<a href="/wiki/1922" class="mw-redirect" title="1922">1922</a>, leis Estatsunidencs sostenguèron lei demandas chinesas de retirament japonés dau territòri chinés. Obtenguèron parcialament satisfaccion e Japon abandonèt en particular lo nòrd de Manchoria. Dins aquò, seis interès fuguèron confirmats dins lo sud de Manchoria e dins la peninsula de Guangdong. Lo mantenement dau privilègi d'extraterritorialitat per lei concessions estrangieras fuguèt tanben confirmat per la conferéncia. </p><p>En <a href="/wiki/1921" class="mw-redirect" title="1921">1921</a>, <a href="/w/index.php?title=Li_Dazhao&action=edit&redlink=1" class="new" title="Li Dazhao (la pagina existís pas)">Li Dazhao</a> e <a href="/wiki/Chen_Duxiu" title="Chen Duxiu">Chen Duxiu</a> fondèron lo <a href="/wiki/Partit_Comunista_Chin%C3%A9s" title="Partit Comunista Chinés">Partit Comunista Chinés</a> que venguèt rapidament una poissança politica importanta dins lei vilas obrieras chinesas coma Shangai ò Canton. En <a href="/wiki/1923" class="mw-redirect" title="1923">1923</a>, formèt una aliança ambé lo <a href="/w/index.php?title=Guomindang&action=edit&redlink=1" class="new" title="Guomindang (la pagina existís pas)">Guomindang</a> de Sun Yat-sen, vengut lo cap d'un govèrn installat a Canton. Rivau dau govèrn militar de Pequin, lo govèrn de Canton obtenguèt un sostèn <a href="/wiki/URSS" class="mw-redirect" title="URSS">sovietic</a> per organizar una academia militara. <a href="/w/index.php?title=Chiang_Kaishek&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chiang Kaishek (la pagina existís pas)">Chiang Kaishek</a> ne venguèt lo cap. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:Chiang_Kai-shek%EF%BC%88%E8%94%A3%E4%B8%AD%E6%AD%A3%EF%BC%89.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Chiang_Kai-shek%EF%BC%88%E8%94%A3%E4%B8%AD%E6%AD%A3%EF%BC%89.jpg/220px-Chiang_Kai-shek%EF%BC%88%E8%94%A3%E4%B8%AD%E6%AD%A3%EF%BC%89.jpg" decoding="async" width="220" height="291" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Chiang_Kai-shek%EF%BC%88%E8%94%A3%E4%B8%AD%E6%AD%A3%EF%BC%89.jpg/330px-Chiang_Kai-shek%EF%BC%88%E8%94%A3%E4%B8%AD%E6%AD%A3%EF%BC%89.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Chiang_Kai-shek%EF%BC%88%E8%94%A3%E4%B8%AD%E6%AD%A3%EF%BC%89.jpg/440px-Chiang_Kai-shek%EF%BC%88%E8%94%A3%E4%B8%AD%E6%AD%A3%EF%BC%89.jpg 2x" data-file-width="2517" data-file-height="3331" /></a><figcaption>Fotografia de Chiang Kaishek, cap principau dei nacionalistas chinés.</figcaption></figure> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/w/index.php?title=Chiang_Kaishek&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chiang Kaishek (la pagina existís pas)">Chiang Kaishek</a>.</div> <p>La mòrt de Sun Yat-sen en <a href="/wiki/1925" class="mw-redirect" title="1925">1925</a> entraïnèt l'aparicion de tensions entre la gaucha, que son cap principau èra lo cap dau partit, e la drecha, que son cap principau èra Chiang Kaishek, dau Guomindang. En julhet de 1926, Chiang Kaishek, vengut cap de l'Armada Nacionala Revolucionària dau govèrn de Canton, organizèt una ofensiva còntra lei senhors de guèrra dau nòrd de China. Sostenguda per divèrsei guerilhas comunistas, aquela ofensiva prenguèt Changsa e Wuhan en <a href="/wiki/1926" class="mw-redirect" title="1926">1926</a> puei Shangai en <a href="/wiki/1927" class="mw-redirect" title="1927">1927</a>. Pasmens, l'oposicion creissenta deis Occidentaus ai progrès d'un movement nacionalista aliat ai <a href="/w/index.php?title=Communisme&action=edit&redlink=1" class="new" title="Communisme (la pagina existís pas)">communistas</a> entraïnèt un cambiament d'aliança entre Chiang Kaishek e lo PCC. Tre la presa de Shangai, lei fòrças fidèlas a Chiang Kaishek ataquèron lei comunistas e lei sindicalistas mentre que lo govèrn de Canton, installat a Wuhan dempuei 1926, fuguèt dispersat. Un govèrn novèu dirigit per Chiang Kaishek e lei nacionalistas dau Guomindang fuguèt installat a Nankin. </p><p>Après aqueu succès, lo govèrn de Nankin contunièt sa lucha còntra lei senhors de guèrra. Conquistèt Pequin en <a href="/wiki/1928" class="mw-redirect" title="1928">1928</a> e obtenguèt finalament la somission dau senhor de <a href="/wiki/Manchoria" title="Manchoria">Manchoria</a> e, finalament, de divèrsei senhors de guèrra dins lo rèsta dau país. Sa politica fuguèt compausada d'una actitud modernista per leis afaires estrangiers e conservatritz per la gestion deis afaires intèrns. A partir de la <a href="/wiki/Crisi_economica_de_1929" title="Crisi economica de 1929">crisi economica de 1929</a>, acomencèt tanben de s'inspirar dau <a href="/wiki/Faissisme" title="Faissisme">faissisme</a>. Enfin, de <a href="/wiki/1933" class="mw-redirect" title="1933">1933</a> a <a href="/wiki/1934" class="mw-redirect" title="1934">1934</a>, lei fòrças nacionalistas capitèron d'eliminar lei basas ruralas dau PCC entraïnant una lònga retirada dei fòrças comunistas. </p> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/L%C3%B2nga_Marcha" class="mw-redirect" title="Lònga Marcha">Lònga Marcha</a>.</div> <p>D'efèct, après sa desfacha de <a href="/wiki/1927" class="mw-redirect" title="1927">1927</a>, lo PCC se retirèt dins sei bastions ruraus protegits per sei fòrças militaras. En <a href="/wiki/1931" class="mw-redirect" title="1931">1931</a>, fuguèt fondada una Republica dei Soviets Chinesa mai de divisions intèrnas entre comunistas e leis ofensivas nacionalistas entraïnèron sa disparicion en <a href="/wiki/1934" class="mw-redirect" title="1934">1934</a>. Lei subrevivents acomencèron una retirada lònga dicha la <a href="/wiki/L%C3%B2nga_Marcha" class="mw-redirect" title="Lònga Marcha">Lònga Marcha</a>. En <a href="/wiki/1935" class="mw-redirect" title="1935">1935</a>, se dirigiguèron vèrs Guizhou mai fuguèron rebutats per lei tropas dau senhor de guèrra de Yunnan. Agantèron finalament la region de Shaanxi a la fin de l'annada e i installèron una capitala a Yan'an en <a href="/wiki/1936" class="mw-redirect" title="1936">1936</a>. Aquela retirada permetèt a <a href="/wiki/Mao_Zedong" title="Mao Zedong">Mao Zedong</a> de renfòrçar son autoritat au sen dau partit e de crear una elèit unida formada dei veterans de la Lònga Marcha. </p> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/w/index.php?title=Incident_de_Mukden&action=edit&redlink=1" class="new" title="Incident de Mukden (la pagina existís pas)">Incident de Mukden</a>.</div> <p>D'aqueu temps, lei Japonés avián tornarmai estendut son influéncia en Manchoria. Per aquò, organizèron en setembre de 1931 l'<a href="/w/index.php?title=Incident_de_Mukden&action=edit&redlink=1" class="new" title="Incident de Mukden (la pagina existís pas)">incident de Mukden</a> — un sabotatge dau camin de fèrre dau sud de Manchoria — per atacar lo senhor de guèrra ocupant de Manchoria. Abandonada per lo govèrn de Nankin, la region fuguèt ocupada en aost de <a href="/wiki/1932" class="mw-redirect" title="1932">1932</a> e un estat nominalament independent, dich <a href="/w/index.php?title=Manchoku%C3%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="Manchokuò (la pagina existís pas)">Manchokuò</a>, fuguèt proclamat per lei Japonés ambé <a href="/wiki/Puyi" title="Puyi">Puyi</a>, darrier emperaire Qing, coma cap d'estat. Puei, a la fin de l'annada, l'armada japonesa ataquèt en direccion de <a href="/wiki/Pequin" title="Pequin">Pequin</a> e prenguèt lo contraròtle de Jehol que fuguèt annexat per Manchokuò. En mai de <a href="/wiki/1933" class="mw-redirect" title="1933">1933</a>, una trèva fuguèt finalament signada ambé lo govèrn de Nankin. </p><p>Aquelei desfachas, l'inquietud <a href="/wiki/URSS" class="mw-redirect" title="URSS">sovietica</a> en fàcia dei progrès dau <a href="/wiki/Faissisme" title="Faissisme">faissisme</a>, la desaprovacion de la populacion chinesa còntra la contuniacion de la guèrra civila entre nacionalistas e comunistas e la fin de la trèva en <a href="/wiki/1935" class="mw-redirect" title="1935">1935</a> entraïnèron lo començament de negociacions entre Guomindang e PCC per formar un frònt comun còntra Japon. Pasmens, ni Mao ni Chiang Kaishek èran desirós de formar una tala aliança. Ansin, fins a l'<a href="/w/index.php?title=Incident_de_Xi%27an&action=edit&redlink=1" class="new" title="Incident de Xi'an (la pagina existís pas)">incident de Xi'an</a>, ges d'acòrd fuguèt trobat. La captura de Chiang Kaishek per lei tropas de l'ancian senhor de guèrra de Manchoria lo 12 de decembre de 1936 a Xi'an e seis existéncias (fin de la guèrra intèrna, union còntra Japon) permetèron a <a href="/w/index.php?title=Zhou_Enlai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zhou Enlai (la pagina existís pas)">Zhou Enlai</a> de prepausar sa mediacion per signar un acòrd en abriu de 1937 e organizar la resisténcia en fàcia dei Japonés. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="La_Segonda_Guèrra_Mondiala_e_la_fin_de_la_Guèrra_Civila"><span id="La_Segonda_Gu.C3.A8rra_Mondiala_e_la_fin_de_la_Gu.C3.A8rra_Civila"></span>La Segonda Guèrra Mondiala e la fin de la Guèrra Civila</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit&section=13" title="Modificar la seccion : La Segonda Guèrra Mondiala e la fin de la Guèrra Civila" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modificar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit&section=13" title="Edita el codi de la secció: La Segonda Guèrra Mondiala e la fin de la Guèrra Civila"><span>Modificar lo còdi</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:Segonda_Gu%C3%A8rra_Mondiala_-_Teatre_chin%C3%A9s.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Segonda_Gu%C3%A8rra_Mondiala_-_Teatre_chin%C3%A9s.png/220px-Segonda_Gu%C3%A8rra_Mondiala_-_Teatre_chin%C3%A9s.png" decoding="async" width="220" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Segonda_Gu%C3%A8rra_Mondiala_-_Teatre_chin%C3%A9s.png/330px-Segonda_Gu%C3%A8rra_Mondiala_-_Teatre_chin%C3%A9s.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Segonda_Gu%C3%A8rra_Mondiala_-_Teatre_chin%C3%A9s.png/440px-Segonda_Gu%C3%A8rra_Mondiala_-_Teatre_chin%C3%A9s.png 2x" data-file-width="503" data-file-height="429" /></a><figcaption>Teatre chinés de la Segonda Guèrra Mondiala (1937-1945).</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:Gu%C3%A8rra_Civila_Chinesa_(1946-1950).png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Gu%C3%A8rra_Civila_Chinesa_%281946-1950%29.png/220px-Gu%C3%A8rra_Civila_Chinesa_%281946-1950%29.png" decoding="async" width="220" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Gu%C3%A8rra_Civila_Chinesa_%281946-1950%29.png/330px-Gu%C3%A8rra_Civila_Chinesa_%281946-1950%29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Gu%C3%A8rra_Civila_Chinesa_%281946-1950%29.png/440px-Gu%C3%A8rra_Civila_Chinesa_%281946-1950%29.png 2x" data-file-width="503" data-file-height="429" /></a><figcaption>Progrès e victòria dei comunistas durant lo darrier periòde de la Guèrra Civila Chinesa (<a href="/wiki/1946" class="mw-redirect" title="1946">1946</a>-<a href="/wiki/1950" class="mw-redirect" title="1950">1950</a>).</figcaption></figure> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Dusau_Gu%C3%A8rra_Mondiau" class="mw-redirect" title="Dusau Guèrra Mondiau">Dusau Guèrra Mondiau</a>.</div> <p>La <a href="/wiki/Dusau_Gu%C3%A8rra_Mondiau" class="mw-redirect" title="Dusau Guèrra Mondiau">Segonda Guèrra Mondiala</a> acomencèt en <a href="/wiki/1937" class="mw-redirect" title="1937">1937</a> sus lo teatre chinés car l'aliança entre nacionalistas, comunistas e certanei senhors de guèrra fuguèt considerada coma una menaça per lei Japonés. En julhet de 1937, rompèron una trèva fragila observada dempuei <a href="/wiki/1935" class="mw-redirect" title="1935">1935</a> per conquistar <a href="/wiki/Pequin" title="Pequin">Pequin</a>. Lo 26 de julhet, lei Japonés prenguèron l'iniciativa d'acomençar d'operacions importantas. Conquistèron Shangai en octòbre e Nankin en decembre. Una partida de la populacion de la capitala fuguèt massacrada (<a href="/w/index.php?title=Sac_de_Nankin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sac de Nankin (la pagina existís pas)">sac de Nankin</a>). En <a href="/wiki/1938" class="mw-redirect" title="1938">1938</a>, prenguèron lo contraròtle de la region de Canton. Ocupant lei regions economicas pus importantas dau país, lei Japonés arrestèron seis ofensivas en <a href="/wiki/1939" class="mw-redirect" title="1939">1939</a> e lo frònt demorèt relativament estable fins a <a href="/wiki/1944" class="mw-redirect" title="1944">1944</a>. </p><p>Blocats dins lei zònas montanhosas de China, lei nacionalistas aprofichèron lei sentiments nacionalistas e antijaponés de la populacion per resistir. Pasmens, isolat deis autrei poissanças aliadas, lo govèrn de <a href="/w/index.php?title=Chiang_Kaishek&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chiang Kaishek (la pagina existís pas)">Chiang Kaishek</a> deguèt faciar de dificultats economicas grèvas e contentar lei mitans conservadors dei regions totjorn tengudas per sei fòrças. Venguèt donc pus autoritari e seis exigéncias entraïnèron pauc a pauc l'ostilitat dei païsans en causa dei requisicions mai e mai importantas. Lei problemas majors dau regim nacionalistas (inflacion, corrupcion...) s'agravèron donc durant la guèrra. </p><p>D'autra part, lei relacions entre lo Guomindang e lo PCC se degradèron e la guèrra civila entre lei dos acomencèt tornarmai en genier de <a href="/wiki/1941" class="mw-redirect" title="1941">1941</a>. Vencuts dins la region d'Anhui, lei comunistas deguèron se retirar. Pasmens, lei nacionalistas fuguèron pas capables d'organizar d'ofensivas vertadieras còntra lei Japonés. Au contrari, en <a href="/wiki/1942" class="mw-redirect" title="1942">1942</a>, perdiguèron lo contraròtle de la rota vèrs Birmania e fuguèron esquichats en <a href="/wiki/1944" class="mw-redirect" title="1944">1944</a> dins la region de Henan. </p><p>Lo PCC aprofichèt aquelei reviradas per se renfòrçar a partir de <a href="/wiki/1942" class="mw-redirect" title="1942">1942</a> après l'adopcion de divèrsei mesuras estrictas (pression, menaças...) per limitar lei divisions au sen dau partit. De mai, a partir de <a href="/wiki/1943" class="mw-redirect" title="1943">1943</a>, leis ofensivas japonesas pus importantas fuguèron dirigidas còntra lei nacionalistas. La declaracion de guèrra sovietica en aost de <a href="/wiki/1945" class="mw-redirect" title="1945">1945</a> e lo doble jòc de l'URSS — oficialament aliada ai nacionalistas mai favorizant lei comunistas dins lei regions ocupadas per l'Armada Roja — permetèt au PCC d'ocupar lo nòrd dau país e d'aquistar d'armaments abandonats per l'armada japonesa. </p><p>Après la fin de la guèrra, <a href="/wiki/Manchoria" title="Manchoria">Manchoria</a> fuguèt l'enjòc principau entre lei dos camps. Lei comunistas i prenguèron lo contraròtle dei zònas ruralas e lei nacionalistas lo dei vilas ambé l'ajuda logistica de l'armada estatsunidenca desbarcada a Pequin e Tianjin. Après la revirada d'una mediacion estatsunidenca en genier de 1946, lei comunistas formèron l'Armada de Liberacion Populara en mai de <a href="/wiki/1946" class="mw-redirect" title="1946">1946</a> e lei combats acomencèron tornarmai còntra lei nacionalistas. Lei fòrças dau Guomindang aguèron inicialament l'avantatge e conquistèron Yan'an en març de <a href="/wiki/1947" class="mw-redirect" title="1947">1947</a> puei lei posicions comunistas dins lo nòrd de la region de Jiangsu. </p><p>Pasmens, lei victòrias e avançadas nacionalistas entraïnèron un alongament de sei linhas d'avitalhament dins de zònas ruralas ostilas. Lei dificultats economicas persistentas finiguèron de minar la legitimitat dau Guomindang que perdiguèt lo sostèn de la màger part deis elèits. De son caire, lo PCC capitèt de se renfòrçar e de gropar sei fòrças. En mai de <a href="/wiki/1947" class="mw-redirect" title="1947">1947</a>, una tièra d'ofensivas comunistas s'acabèt per l'enceuclament e la destruccion dei fòrças nacionalistas dins lei vilas de Manchoria. Puei, l'APL ataquèt en direccion dau sud. Lei vilas pus importantas coma Pequin fuguèron tanben enceucladas e de negociacions acomencèron entre lei comunistas e lei garnisons nacionalistas. A la fin de <a href="/wiki/1948" class="mw-redirect" title="1948">1948</a>, lei linhas defensivas nacionalistas au nòrd de Nankin fuguèron rompudas e lei posicions nacionalistas dins lo sud de China s'afondrèron en <a href="/wiki/1949" class="mw-redirect" title="1949">1949</a> e lei darrierei fòrças de <a href="/w/index.php?title=Chiang_Kaishek&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chiang Kaishek (la pagina existís pas)">Chiang Kaishek</a> se retirèron sus l'illa de Formosa. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="La_China_de_Mao">La China de Mao</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit&section=14" title="Modificar la seccion : La China de Mao" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modificar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit&section=14" title="Edita el codi de la secció: La China de Mao"><span>Modificar lo còdi</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La Republica Populara de China fuguèt proclamada per <a href="/wiki/Mao_Zedong" title="Mao Zedong">Mao Zedong</a> lo 1<sup>èr</sup> d'octòbre de <a href="/wiki/1949" class="mw-redirect" title="1949">1949</a> e, en <a href="/wiki/1950" class="mw-redirect" title="1950">1950</a>, China èra tornarmai unificada après de decennis de division e de guèrra. Aquò permetèt de fondar la legitimat dau poder novèu que fuguèt renfòrçada gràcias ai mesuras permetent de contraròtlar l'inflacion. La formacion dau regim comunista chinés acomencèt tanlèu ambé l'instauracion d'una reforma agricòla dins lo sud dau país (colllectivizacion, eliminacion dei païsans « riches »), la participacion de l'APL a la <a href="/wiki/Gu%C3%A8rra_de_Cor%C3%A8a" title="Guèrra de Corèa">Guèrra de Corèa</a> (<a href="/wiki/1950" class="mw-redirect" title="1950">1950</a>-<a href="/wiki/1953" class="mw-redirect" title="1953">1953</a>), lo renfòrçament de l'autoritat locala dau PCC e la formacion d'unitats de produccion gropant lei païsans per esplechar lei tèrras collectivizadas. Aquela politica causèt unei milions de mòrts en causa de la repression, dei combats ò dei crisis alimentaras mai permetèt de mobilizar la màger part de la populacion au profiech deis objectus de desvolopaments accelerats de Mao. </p> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/w/index.php?title=Campanha_dei_Cent_Flors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Campanha dei Cent Flors (la pagina existís pas)">Campanha dei Cent Flors</a>.</div> <p>La <a href="/w/index.php?title=Campanha_dei_Cent_Flors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Campanha dei Cent Flors (la pagina existís pas)">Campanha dei Cent Flors</a> se debanèt en <a href="/wiki/1956" class="mw-redirect" title="1956">1956</a>-<a href="/wiki/1957" class="mw-redirect" title="1957">1957</a> e fuguèt la premiera experiéncia de Mao per obtenir lo sostèn deis intellectuaus chinés. Son objectiu oficiau èra donc de permetre lo desvolopament de divèrsei corrents intellectuaus favorables a la Revolucion<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Dins aquò, après un començament timid, la liberacion de la paraula entraïnèt de criticas duras còntra lo PCC e la fin de la Campanha en <a href="/wiki/1957" class="mw-redirect" title="1957">1957</a><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Una campanha fuguèt alora organizada còntra la drecha dau PCC e sa burocràcia e de milièrs de Chinés fuguèron deportats per restablir l'òrdre<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:Backyard_furnace4.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Backyard_furnace4.jpg/220px-Backyard_furnace4.jpg" decoding="async" width="220" height="308" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Backyard_furnace4.jpg/330px-Backyard_furnace4.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a7/Backyard_furnace4.jpg 2x" data-file-width="428" data-file-height="600" /></a><figcaption>Païsans trabalhant a la produccion d'<a href="/wiki/Aci%C3%A8r" title="Acièr">acièr</a> a partir de fornèus artesanaus durant lo Grand Bomb en Avans.</figcaption></figure> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/w/index.php?title=Grand_Bomb_en_Avans&action=edit&redlink=1" class="new" title="Grand Bomb en Avans (la pagina existís pas)">Grand Bomb en Avans</a>.</div> <p>Pasmens, la revirada de la Campanha dei Cent Flors empachèt pas la contuniacion d'una politica volontària per favorizar lo desvolopament dau país e de la Revolucion. Ansin, en <a href="/wiki/1957" class="mw-redirect" title="1957">1957</a>, Mao ordonèt la mobilizacion de la populacion per permetre la bastida de divèrseis infrastructuras (aigatge...), l'aumentacion de la productivitat e la creacion d'indústrias localas. Dicha <a href="/w/index.php?title=Grand_Bomb_en_Avans&action=edit&redlink=1" class="new" title="Grand Bomb en Avans (la pagina existís pas)">Grand Bomb en Avans</a>, aquela politica se debanèt en <a href="/wiki/1958" class="mw-redirect" title="1958">1958</a>-<a href="/wiki/1959" class="mw-redirect" title="1959">1959</a> e deviá tanben permetre d'arrestar l'estanhacion de la produccion observada a partir de la mitat deis annadas 1950<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Pasmens, maugrat l'estrambòrd collectiu, lo Grand Bomb en Avans s'acabèt per una catastròfa economica. La màger part de la produccion industriala èra d'una qualitat tròp febla e èra donc inutila. Pièger, la produccion agricòla fuguèt negligida entraïnant una famina (entre 20 e 30 milions de mòrts) agravada per una recòlta marrida e lo mantenement deis objectius oficiaus en <a href="/wiki/1959" class="mw-redirect" title="1959">1959</a><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Aquela crisi entraïnèt la fin de l'unitat au sen deis elèits dau PCC après l'aparicion d'una oposicion menada per <a href="/w/index.php?title=Peng_Dehuai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Peng Dehuai (la pagina existís pas)">Peng Dehuai</a> en <a href="/wiki/1959" class="mw-redirect" title="1959">1959</a>. Mao fuguèt venceire gràcias au sostèn dau Partit mai, en <a href="/wiki/1960" class="mw-redirect" title="1960">1960</a>, deguèt reconóisser la revirada de sa politica e abandonar una partida dau poder a la drecha dau Partit que restaurèt pauc a pauc la situacion economica. </p> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/w/index.php?title=Rompedura_Sinosovietica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rompedura Sinosovietica (la pagina existís pas)">Rompedura Sinosovietica</a>.</div> <p>Lo periòde de la fin deis annadas 1950 veguèt tanben la degradacion dei relacions entre China e l'<a href="/wiki/URSS" class="mw-redirect" title="URSS">Union Sovietica</a>. D'efèct, en causa de sa poissança, la plaça de China au sen dau blòt sovietic èra ambigua car lo país èra tròp feble per revendicar l'egalitat dins la gestion deis afaires comunistas e tròp poderós per èstre solament un estat satellit suplementari de <a href="/wiki/Mosc%C3%B2u" title="Moscòu">Moscòu</a>. De mai, tre leis annadas 1930, lei relacions entre comunistas chinés e lo Komintern èran marridas e <a href="/wiki/%C3%8Fosif_Stalin" class="mw-redirect" title="Ïosif Stalin">Stalin</a> sostenguèt jamai totalament lei fòrças de Mao. </p><p>Pasmens, de <a href="/wiki/1950" class="mw-redirect" title="1950">1950</a> a <a href="/wiki/1957" class="mw-redirect" title="1957">1957</a>, la cooperacion entre Chinés e Sovietics fuguèt corala e de conselhiers fuguèron mandats per l'URSS per ajudar lo desvolopament economic e militar de China. La crisi acomencèt a partir de <a href="/wiki/1956" class="mw-redirect" title="1956">1956</a> quand <a href="/wiki/Nikita_Khrushchov" title="Nikita Khrushchov">Nikita Khrushchov</a> denoncièt lo stalinisme e adoptèt una politica novèla, pus liberala, criticada per Mao<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. De son caire, Khrushchov critiquèt la politica dau Grand Bomb en Avans e s'opausèt a d'atacas de l'APL còntra <a href="/wiki/Taiwan" class="mw-redirect" title="Taiwan">Taiwan</a> per assegurar sa politica de <a href="/wiki/Coexist%C3%A9ncia_Pacifica" title="Coexisténcia Pacifica">Coexisténcia Pacifica</a> ambé lo blòt estatsunidenc<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. En <a href="/wiki/1959" class="mw-redirect" title="1959">1959</a>, la question entraïnèron divèrsei confrontacions intèrnas au sen dau Partit Comunista Chinés causant l'eliminacion de certanei generaus prosovietics<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Ansin, en <a href="/wiki/1960" class="mw-redirect" title="1960">1960</a>, quand lei Sovietics retirèron sei conselhiers tecnics de China per obligar Pequin de negociar e reconóisser la direccion sovietica sus lo blòt comunista, lei projèctes de Moscó mau capitèron e la rompedura venguèt definitiva en <a href="/wiki/1963" class="mw-redirect" title="1963">1963</a>. Per la seguida, de combats frontaliers se debanèron entre l'APL e l'Armada Roja e China se raprochèt deis Estats Units a partir de <a href="/wiki/1970" class="mw-redirect" title="1970">1970</a>. </p> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/wiki/Revolucion_Culturala" title="Revolucion Culturala">Revolucion Culturala</a>.</div> <p>La Revolucion Culturala acomencèt en <a href="/wiki/1966" class="mw-redirect" title="1966">1966</a>. Fuguèt la darriera temptativa de Mao de s'opausar ai faccions de la drecha dau PCC e d'eliminar una burocràcia jutjada favorabla ai revisionistas dau Partit<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Ambé lo sostèn de l'APL, bastion dei maoïstas, e deis estudiants de la capitala<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, Mao preparèt donc un movement per la destrurre — un eslogan fuguèt « Bombardatz lo Quartier Generau » — que s'estendiguèt rapidament ai províncias chinesas sota la forma d'organizacions d'estudiants e d'obriers dich <a href="/w/index.php?title=Gardes_Roges&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gardes Roges (la pagina existís pas)">Gardes Roges</a><sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. A la fin de <a href="/wiki/1966" class="mw-redirect" title="1966">1966</a>, lei caps principaus de la drecha dau PCC (Liu Shaoqi, Deng Xiaoping...), leis intellectuaus e lei foncionaris fuguèron atacats per lei Gardas Roges. Pasmens, au començament de <a href="/wiki/1967" class="mw-redirect" title="1967">1967</a>, l'unitat dei Gardas Roges dispareguèt e lo país fuguèt devesit entre faccions rivalas sostengudas per lei fòrças militaras províncialas<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. En <a href="/wiki/1968" class="mw-redirect" title="1968">1968</a>, Mao deguèt donc arrestar lo movement e utilizar lei fòrças militaras nacionalas per restaurar l'òrdre e eliminar lei faccions de Gardas Roges rebèls<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. La Revolucion Culturala s'acabèt en <a href="/wiki/1969" class="mw-redirect" title="1969">1969</a>. La burocràcia èra estada destrucha dins mai d'una region e l'influéncia de l'armada e dei maoïstas èra fòrça renfòrçada<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Pasmens, lei caps maoïstas fuguèron pas capables de dirigir lo país e s'afebliguèron en causa de luchas intèrnas per la succession de Mao. Ansin, lei subrevivents de la burocràcia dau Partit poguèron s'organizar a l'entorn de Zhou Enlai e de Deng Xiaoping. En <a href="/wiki/1975" title="1975">1975</a>, organizèron una campanha de modernizacion de l'economia chinesa<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> mai la mòrt de Zhou Enlai entraïnèt un cambiament de politica fins a la mòrt de Mao en <a href="/wiki/1976" title="1976">1976</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="La_China_actuala">La China actuala</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit&section=15" title="Modificar la seccion : La China actuala" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modificar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit&section=15" title="Edita el codi de la secció: La China actuala"><span>Modificar lo còdi</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>A la mòrt de <a href="/wiki/Mao_Zedong" title="Mao Zedong">Mao Zedong</a>, <a href="/wiki/Hua_Guofeng" title="Hua Guofeng">Hua Guofeng</a> i succediguèt. Vengut Numerò Dos dau PCC en <a href="/wiki/1976" title="1976">1976</a> gràcias a sa manca de sostèn popular e a un compromés entre lei diferentei faccions, aguèt lo sostèn dei maoïstas moderats. Ambé l'ajuda de la drecha dau Partit, capitèt rapidament d'eliminar lei maoïstas radicaus de la succession ambé l'arrestacion de la Banda dei Quatre<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Assaièt tanben d'adoptar una politica de modernizacion economica e d'acomençar la desmaoïzacion dau país. Pasmens, nomat per Mao quauquei setmanas avans sa mòrt, <a href="/wiki/Hua_Guofeng" title="Hua Guofeng">Hua Guofeng</a> poguèt jamai desfaire lo modèl fondat per son predecessor sensa minar sa legitimat<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Au contrari, la drecha dau Partit menada per Deng Xiaoping èra pas blocada per aquelei problemas e la posicion de Guofeng fuguèt pauc a pauc atacada<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. En <a href="/wiki/1978" title="1978">1978</a>, perdiguèt la màger part de sei poders e Deng Xiaoping venguèt lo cap vertadier de China. </p><p>A partir de <a href="/wiki/1979" title="1979">1979</a>, adoptèt una politica centrada sus lei reformas economicas e la desmaoïzacion. Ansin, lo Partit reconoguèt seis errors durant lo periòde maoïsta e condamnèt certaneis errors de Mao, especialament lei de la Revolucion Culturala<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. L'agricultura fuguèt lo premier domeni economic regardat per lei reformas permetent una aumentacion importanta de la produccion dins leis annadas 1980<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Lei reformas fuguèron pus malaisadas dins l'indústria mai un desvolopament important se debanèt a partir de <a href="/wiki/1984" title="1984">1984</a><sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Pasmens, lo govèrn capitèt de crear de « zònas economicas especialas » per autorizar l'installacion de companhiás estrangieras e favorizar de transferiments de tecnologia. Dins aquò, aquela politica causèt lo desvolopament de la corrupcion au sen de l'administracion en causa de la demenicion dau contraròtle dau Partit. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichi%C3%A8r:Shanghaihectorgarcia.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Shanghaihectorgarcia.jpg/220px-Shanghaihectorgarcia.jpg" decoding="async" width="220" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Shanghaihectorgarcia.jpg/330px-Shanghaihectorgarcia.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Shanghaihectorgarcia.jpg/440px-Shanghaihectorgarcia.jpg 2x" data-file-width="1226" data-file-height="882" /></a><figcaption>Quartier de Pudong dins la vila de Shangai, simbòl de la plaça novèla de la Republica Populara de China dins l'economia mondiala.</figcaption></figure> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe">Article detalhat: <a href="/w/index.php?title=Manifestacions_de_la_pla%C3%A7a_Tian%27anmen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Manifestacions de la plaça Tian'anmen (la pagina existís pas)">Manifestacions de la plaça Tian'anmen</a>.</div> <p>Aquelei reformas economicas e l'afondrament simultanèu dau blòt sovietic a la fin deis annadas 1980 entraïnèron una onda d'agitacion dins lei mitans universitaris dau país. Lo movement s'estendiguèt a d'autrei classas socialas e, en mai de 1989, de manifestacions gropant unei centenaus de milièrs de personas se debanèron sus la plaça Tian'anmen a <a href="/wiki/Pequin" title="Pequin">Pequin</a><sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Fòrça devesida<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, la direccion dau Partit finiguèt per chausir una solucion militara per restablir l'òrdre e refusar lei revendicacions de liberalizacion de la manifestacion. Lei 3 e 4 de junh, l'armada conquistèt donc la plaça e reprimiguèt lo movement. </p><p>Après aquela repression, <a href="/w/index.php?title=Jiang_Zeming&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jiang Zeming (la pagina existís pas)">Jiang Zeming</a> venguèt lo cap dau Partit e <a href="/w/index.php?title=Li_Peng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Li Peng (la pagina existís pas)">Li Peng</a> Premier Ministre. Pasmens, <a href="/w/index.php?title=Deng_Xiaoping&action=edit&redlink=1" class="new" title="Deng Xiaoping (la pagina existís pas)">Deng Xiaoping</a> gardèt lo poder sus lei fòrças armadas fins a sa mòrt en <a href="/wiki/1997" title="1997">1997</a>. La politica de reformas fuguèt contuniada e China conois alora un desvolopament fòrça important dempuei leis annadas 1990. La liberalizacion economica contunia e lo país venguèt la segonda poissança economica mondiala au començament dau sègle XXI. De mai, lo país renfòrça tanben sa poissança dins lei domenis diplomatic, culturau e militar e sa capacitat a rivalizar ambé leis Estats Units d'America coma segonda superpoissança mondiala. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Liames_intèrnes"><span id="Liames_int.C3.A8rnes"></span>Liames intèrnes</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit&section=16" title="Modificar la seccion : Liames intèrnes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modificar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit&section=16" title="Edita el codi de la secció: Liames intèrnes"><span>Modificar lo còdi</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Cultura_de_China&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cultura de China (la pagina existís pas)">Cultura de China</a>.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Geografia_de_China&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geografia de China (la pagina existís pas)">Geografia de China</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit&section=17" title="Modificar la seccion : Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modificar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit&section=17" title="Edita el codi de la secció: Bibliografia"><span>Modificar lo còdi</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nòtas_e_referéncias"><span id="N.C3.B2tas_e_refer.C3.A9ncias"></span>Nòtas e referéncias</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&veaction=edit&section=18" title="Modificar la seccion : Nòtas e referéncias" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modificar</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&action=edit&section=18" title="Edita el codi de la secció: Nòtas e referéncias"><span>Modificar lo còdi</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Gérard Chaliand, <i>Les empires nomades</i>, Edicions Perrin (2006), p. 64.</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Gérard Chaliand, <i>Les empires nomades</i>, Edicions Perrin (2006), p. 62.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Gérard Chaliand, <i>Les empires nomades</i>, Edicions Perrin (2006), pp. 64-65.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Gérard Chaliand, <i>Les empires nomades</i>, Edicions Perrin (2006), p. 69.</span> </li> <li id="cite_note-Les_empires_nomades_70-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Les_empires_nomades_70_5-0">5,0</a></sup> et <sup><a href="#cite_ref-Les_empires_nomades_70_5-1">5,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Gérard Chaliand, <i>Les empires nomades</i>, Edicions Perrin (2006), p. 70.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Gérard Chaliand, <i>Les empires nomades</i>, Edicions Perrin (2006), p. 72.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Georges Chaliand, <i>Les empires nomades</i>, Edicions Perrin (2006), p. 73.</span> </li> <li id="cite_note-Les_empires_nomades_74-8"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Les_empires_nomades_74_8-0">8,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Les_empires_nomades_74_8-1">8,1</a></sup> et <sup><a href="#cite_ref-Les_empires_nomades_74_8-2">8,2</a></sup></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Georges Chaliand, <i>Les empires nomades</i>, Edicions Perrin (2006), p. 74. <span class="error mw-ext-cite-error" lang="oc" dir="ltr">Error de citacion : Etiqueta <code><ref></code> no vàlida; el nom «Les empires nomades 74» està definit diverses vegades amb contingut diferent.</span></span> </li> <li id="cite_note-Les_empires_nomades_76-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Les_empires_nomades_76_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Georges Chaliand, <i>Les empires nomades</i>, Edicions Perrin (2006), p. 76.</span> </li> <li id="cite_note-Les_empires_nomades_78-10"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Les_empires_nomades_78_10-0">10,0</a></sup> et <sup><a href="#cite_ref-Les_empires_nomades_78_10-1">10,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Georges Chaliand, <i>Les empires nomades</i>, Edicions Perrin (2006), p. 78.</span> </li> <li id="cite_note-Les_empires_nomades_79-11"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Les_empires_nomades_79_11-0">11,0</a></sup> et <sup><a href="#cite_ref-Les_empires_nomades_79_11-1">11,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Georges Chaliand, <i>Les empires nomades</i>, Edicions Perrin (2006), p. 79.</span> </li> <li id="cite_note-Les_empires_nomades_79-80-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Les_empires_nomades_79-80_12-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Georges Chaliand, <i>Les empires nomades</i>, Edicions Perrin (2006), pp. 79-80.</span> </li> <li id="cite_note-Les_empires_nomades_80-13"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Les_empires_nomades_80_13-0">13,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Les_empires_nomades_80_13-1">13,1</a></sup> et <sup><a href="#cite_ref-Les_empires_nomades_80_13-2">13,2</a></sup></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Georges Chaliand, <i>Les empires nomades</i>, Edicions Perrin (2006), p. 80.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 67-68.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 68-70.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 70-71.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 76-81.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 82-83.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 100-105.</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), p. 89.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 90-92.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 92-94.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 119-121.</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 121-122.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 123-124.</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 125-128.</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 135-136.</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 139-137.</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 146-147.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 160-161.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), p. 162.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), p. 164.</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 166-172.</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 173-175.</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 175-179.</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), pp. 217-221.</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><b><a href="/wiki/Franc%C3%A9s" title="Francés">(fr)</a></b> Marie-Claire Bergère, <i>La Chine de 1949 à nos jours</i>, Edicions Armand Colin (2000), p. 222.</span> </li> </ol>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Recuperada de « <a dir="ltr" href="https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Istòria_de_China&oldid=2445548">https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Istòria_de_China&oldid=2445548</a> »</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Especial:Categorias" title="Especial:Categorias">Categoria de la pagina</a> : <ul><li><a href="/wiki/Categoria:Ist%C3%B2ria_de_China" title="Categoria:Istòria de China">Istòria de China</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Categoria amagada : <ul><li><a href="/wiki/Categoria:Paginas_amb_d%27errors_de_refer%C3%A9ncia" title="Categoria:Paginas amb d'errors de referéncia">Paginas amb d'errors de referéncia</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Aquela pagina es estada modificada pel darrièr còp lo 12 agost de 2024 a 07.38.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A8dia:Drech_d%27autor" title="Wikipèdia:Drech d'autor">Drech d'autor</a> : Los tèxtes son disponibles jos <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licéncia Creative Commons paternitat pertatge a l’identic</a> ; d’autras condicions se pòdon aplicar. Vejatz las <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">condicions d’utilizacion</a> per mai de detalhs, e mai los credits grafics.<br /> Wikipedia® es una marca depausada de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organizacion de benfasença regida pel paragraf 501(c)(3) del còde fiscal dels Estats Units.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politica de confidencialitat</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A8dia:Avertiments_generals">Avertiments</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Còdi de conducta</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Desvolopaires</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/oc.wikipedia.org">Estatisticas</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Declaracion suls cookies</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//oc.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Ist%C3%B2ria_de_China&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Afichatge mobil</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-694cf4987f-bw74r","wgBackendResponseTime":192,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.225","walltime":"0.303","ppvisitednodes":{"value":3402,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":11372,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":1577,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":7,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":17897,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 109.243 1 -total"," 70.27% 76.768 43 Modèl:Veire"," 53.34% 58.274 43 Modèl:Multiparamètres-Ligam"," 5.27% 5.758 1 Modèl:Èr"," 2.35% 2.569 1 Modèl:Exp"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.022","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":973151,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-hppzn","timestamp":"20241124092210","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Ist\u00f2ria de China","url":"https:\/\/oc.wikipedia.org\/wiki\/Ist%C3%B2ria_de_China","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q82972","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q82972","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2008-04-05T19:21:05Z","dateModified":"2024-08-12T07:38:47Z"}</script> </body> </html>