CINXE.COM
Torture — Wikipédia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Torture — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"9821b1f3-d892-42eb-824e-fe0586453ae5","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Torture","wgTitle":"Torture","wgCurRevisionId":223102446,"wgRevisionId":223102446,"wgArticleId":84055,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Image locale différente de celle de Wikidata","Article utilisant une Infobox","Projet:Médecine/Infobox Maladie dont l'image est à vérifier","Article contenant un appel à traduction en anglais","Article à référence nécessaire","Article avec une section vide ou incomplète","Page utilisant P486","Page utilisant P5082","Page pointant vers des bases externes","Page pointant vers des bases relatives à la santé","Page utilisant P3123","Page pointant vers des bases relatives à la recherche","Page utilisant P5357","Page pointant vers des bases relatives à la littérature","Page utilisant P5905","Page pointant vers des bases relatives à la bande dessinée","Page utilisant P9346","Page pointant vers des bases relatives à l'audiovisuel","Page utilisant P1417","Page utilisant P8313","Page utilisant P902","Page utilisant P6404","Page utilisant P4223","Page utilisant P1296","Page utilisant P3222","Page utilisant P4342","Page utilisant P3365","Page utilisant P3219","Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes","Article de Wikipédia avec notice d'autorité","Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata","Portail:Criminologie/Articles liés","Portail:Sciences humaines et sociales/Articles liés","Portail:Droit/Articles liés","Portail:Société/Articles liés","Portail:Droits de l'homme/Articles liés","Portail:Psychologie/Articles liés","Portail:Sciences/Articles liés","Article de qualité en anglais","Article de qualité en vietnamien","Torture"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Torture","wgRelevantArticleId":84055,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":90000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q132781","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.22"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e5/Theresiana-Hochziehen.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1903"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e5/Theresiana-Hochziehen.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1269"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="1015"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Torture — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Torture"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Torture&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Torture"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Torture rootpage-Torture skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Page d’accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil" title="Regroupements d'articles par thématiques"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact" title="Qui contacter"><span>Contact</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter" title="Guide pour apprendre à contribuer à Wikipédia"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales" title="Outils pour contribuer à Wikipédia"><span>Pages spéciales</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Torture" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Torture" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Torture" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Torture" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Méthodes_et_instruments" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Méthodes_et_instruments"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Méthodes et instruments</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Méthodes_et_instruments-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Méthodes et instruments</span> </button> <ul id="toc-Méthodes_et_instruments-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Produits_chimiques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Produits_chimiques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Produits chimiques</span> </div> </a> <ul id="toc-Produits_chimiques-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Électricité" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Électricité"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Électricité</span> </div> </a> <ul id="toc-Électricité-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Gégène" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Gégène"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2.1</span> <span>Gégène</span> </div> </a> <ul id="toc-Gégène-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Électrisation" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Électrisation"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2.2</span> <span>Électrisation</span> </div> </a> <ul id="toc-Électrisation-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Utilisation_du_pistolet_à_impulsion_électrique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Utilisation_du_pistolet_à_impulsion_électrique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2.3</span> <span>Utilisation du pistolet à impulsion électrique</span> </div> </a> <ul id="toc-Utilisation_du_pistolet_à_impulsion_électrique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Torture_psychologique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Torture_psychologique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Torture psychologique</span> </div> </a> <ul id="toc-Torture_psychologique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tortures_imaginaires" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tortures_imaginaires"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Tortures imaginaires</span> </div> </a> <ul id="toc-Tortures_imaginaires-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Muséologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Muséologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>Muséologie</span> </div> </a> <ul id="toc-Muséologie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Évolution_de_la_notion_depuis_1948" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Évolution_de_la_notion_depuis_1948"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.6</span> <span>Évolution de la notion depuis 1948</span> </div> </a> <ul id="toc-Évolution_de_la_notion_depuis_1948-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Torture_et_actes_de_barbarie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Torture_et_actes_de_barbarie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.7</span> <span>Torture et actes de barbarie</span> </div> </a> <ul id="toc-Torture_et_actes_de_barbarie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Historique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Historique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Historique</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Historique-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Historique</span> </button> <ul id="toc-Historique-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Peuples_autochtones_et_rites_d'initiation" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Peuples_autochtones_et_rites_d'initiation"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Peuples autochtones et rites d'initiation</span> </div> </a> <ul id="toc-Peuples_autochtones_et_rites_d'initiation-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Europe_jusqu'au_XVIIIe_siècle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Europe_jusqu'au_XVIIIe_siècle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Europe jusqu'au <span>XVIII</span><sup>e</sup> siècle</span> </div> </a> <ul id="toc-Europe_jusqu'au_XVIIIe_siècle-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Antiquité_gréco-romaine" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Antiquité_gréco-romaine"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.1</span> <span>Antiquité gréco-romaine</span> </div> </a> <ul id="toc-Antiquité_gréco-romaine-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Du_Moyen_Âge_au_XVIe_siècle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Du_Moyen_Âge_au_XVIe_siècle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.2</span> <span>Du Moyen Âge au <span>XVI</span><sup>e</sup> siècle</span> </div> </a> <ul id="toc-Du_Moyen_Âge_au_XVIe_siècle-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Droit_public" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Droit_public"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.2.1</span> <span>Droit public</span> </div> </a> <ul id="toc-Droit_public-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-En_droit_canon_et_sous_l'Inquisition" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#En_droit_canon_et_sous_l'Inquisition"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.2.2</span> <span>En droit canon et sous l'Inquisition</span> </div> </a> <ul id="toc-En_droit_canon_et_sous_l'Inquisition-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Différents_moyens_de_torture" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Différents_moyens_de_torture"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.2.3</span> <span>Différents moyens de torture</span> </div> </a> <ul id="toc-Différents_moyens_de_torture-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Supplice_de_l'eau" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-5"> <a class="vector-toc-link" href="#Supplice_de_l'eau"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.2.3.1</span> <span>Supplice de l'eau</span> </div> </a> <ul id="toc-Supplice_de_l'eau-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Brodequins" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-5"> <a class="vector-toc-link" href="#Brodequins"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.2.3.2</span> <span>Brodequins</span> </div> </a> <ul id="toc-Brodequins-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Grésillons_ou_poucettes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-5"> <a class="vector-toc-link" href="#Grésillons_ou_poucettes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.2.3.3</span> <span>Grésillons ou poucettes</span> </div> </a> <ul id="toc-Grésillons_ou_poucettes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Supplice_de_la_roue" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-5"> <a class="vector-toc-link" href="#Supplice_de_la_roue"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.2.3.4</span> <span>Supplice de la roue</span> </div> </a> <ul id="toc-Supplice_de_la_roue-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Droit_musulman" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Droit_musulman"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Droit musulman</span> </div> </a> <ul id="toc-Droit_musulman-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Époques_moderne_et_contemporaine" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Époques_moderne_et_contemporaine"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Époques moderne et contemporaine</span> </div> </a> <ul id="toc-Époques_moderne_et_contemporaine-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-États-Unis" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#États-Unis"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5</span> <span>États-Unis</span> </div> </a> <ul id="toc-États-Unis-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Canada" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Canada"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.6</span> <span>Canada</span> </div> </a> <ul id="toc-Canada-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Conséquences_sanitaires" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Conséquences_sanitaires"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Conséquences sanitaires</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Conséquences_sanitaires-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Conséquences sanitaires</span> </button> <ul id="toc-Conséquences_sanitaires-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Effets_psychologiques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Effets_psychologiques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Effets psychologiques</span> </div> </a> <ul id="toc-Effets_psychologiques-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Effets_physiques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Effets_physiques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Effets physiques</span> </div> </a> <ul id="toc-Effets_physiques-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Controverses" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Controverses"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Controverses</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Controverses-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Controverses</span> </button> <ul id="toc-Controverses-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Efficacité" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Efficacité"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Efficacité</span> </div> </a> <ul id="toc-Efficacité-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Philosophie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Philosophie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Philosophie</span> </div> </a> <ul id="toc-Philosophie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Droit_international" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Droit_international"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Droit international</span> </div> </a> <ul id="toc-Droit_international-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Convention_de_1984" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Convention_de_1984"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.4</span> <span>Convention de 1984</span> </div> </a> <ul id="toc-Convention_de_1984-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Prévention" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Prévention"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5</span> <span>Prévention</span> </div> </a> <ul id="toc-Prévention-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Organisations_non_gouvernementales" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Organisations_non_gouvernementales"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.6</span> <span>Organisations non gouvernementales</span> </div> </a> <ul id="toc-Organisations_non_gouvernementales-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Opinion_publique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Opinion_publique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Opinion publique</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Opinion_publique-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Opinion publique</span> </button> <ul id="toc-Opinion_publique-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Arabie_Saoudite" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Arabie_Saoudite"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Arabie Saoudite</span> </div> </a> <ul id="toc-Arabie_Saoudite-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bahreïn" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bahreïn"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Bahreïn</span> </div> </a> <ul id="toc-Bahreïn-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-En_France" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#En_France"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>En France</span> </div> </a> <ul id="toc-En_France-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-À_travers_le_monde" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#À_travers_le_monde"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.4</span> <span>À travers le monde</span> </div> </a> <ul id="toc-À_travers_le_monde-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.5</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ouvrages" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ouvrages"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.5.1</span> <span>Ouvrages</span> </div> </a> <ul id="toc-Ouvrages-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Documentaires" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Documentaires"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.5.2</span> <span>Documentaires</span> </div> </a> <ul id="toc-Documentaires-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Articles" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.5.3</span> <span>Articles</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.6</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.7</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Torture</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 78 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-78" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">78 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Marteling" title="Marteling – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Marteling" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%B0%D9%8A%D8%A8" title="تعذيب – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="تعذيب" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%B0%D9%8A%D8%A8" title="تعذيب – arabe égyptien" lang="arz" hreflang="arz" data-title="تعذيب" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="arabe égyptien" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Tortura" title="Tortura – asturien" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Tortura" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturien" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/%C4%B0%C5%9Fg%C9%99nc%C9%99" title="İşgəncə – azerbaïdjanais" lang="az" hreflang="az" data-title="İşgəncə" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaïdjanais" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%96" title="Катаванні – biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="Катаванні" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%B7%D1%82%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Изтезание – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Изтезание" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Boureverezh" title="Boureverezh – breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Boureverezh" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Tortura" title="Tortura – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Tortura" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Mu%C4%8Den%C3%AD" title="Mučení – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Mučení" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Artaith" title="Artaith – gallois" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Artaith" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="gallois" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Tortur" title="Tortur – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Tortur" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Folter" title="Folter – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Folter" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%B1%CF%83%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AE%CF%81%CE%B9%CE%BF" title="Βασανιστήριο – grec" lang="el" hreflang="el" data-title="Βασανιστήριο" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Torture" title="Torture – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Torture" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Torturo" title="Torturo – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Torturo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Tortura" title="Tortura – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Tortura" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Piinamine" title="Piinamine – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Piinamine" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Tortura" title="Tortura – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Tortura" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%DA%A9%D9%86%D8%AC%D9%87" title="شکنجه – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="شکنجه" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Kidutus" title="Kidutus – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kidutus" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Marteling" title="Marteling – frison occidental" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Marteling" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="frison occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9asadh" title="Céasadh – irlandais" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Céasadh" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Cur_fo_chr%C3%A0dh" title="Cur fo chràdh – gaélique écossais" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Cur fo chràdh" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="gaélique écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Tortura" title="Tortura – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Tortura" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Gallazawa" title="Gallazawa – haoussa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Gallazawa" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="haoussa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A2%D7%99%D7%A0%D7%95%D7%99%D7%99%D7%9D" title="עינויים – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="עינויים" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Mu%C4%8Denje" title="Mučenje – croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Mučenje" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/K%C3%ADnz%C3%A1s" title="Kínzás – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Kínzás" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Tortura" title="Tortura – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Tortura" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Penyiksaan" title="Penyiksaan – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Penyiksaan" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Pyntingar" title="Pyntingar – islandais" lang="is" hreflang="is" data-title="Pyntingar" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandais" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Tortura" title="Tortura – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Tortura" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E6%8B%B7%E5%95%8F" title="拷問 – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="拷問" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AC%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90" title="წამება – géorgien" lang="ka" hreflang="ka" data-title="წამება" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="géorgien" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B0%D0%BF%D1%82%D0%B0%D1%83" title="Азаптау – kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Азаптау" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%9A%E0%B2%BF%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%B9%E0%B2%BF%E0%B2%82%E0%B2%B8%E0%B3%86" title="ಚಿತ್ರಹಿಂಸೆ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಚಿತ್ರಹಿಂಸೆ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EA%B3%A0%EB%AC%B8" title="고문 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="고문" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/%C3%8E%C5%9Fkence" title="Îşkence – kurde" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Îşkence" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurde" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Cruciatus" title="Cruciatus – latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Cruciatus" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Kankinimas" title="Kankinimas – lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Kankinimas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Sp%C4%ABdzin%C4%81%C5%A1ana" title="Spīdzināšana – letton" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Spīdzināšana" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letton" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%87%D0%B5%D1%9A%D0%B5" title="Мачење – macédonien" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Мачење" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macédonien" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Penyeksaan" title="Penyeksaan – malais" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Penyeksaan" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malais" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%8A%E1%80%BE%E1%80%89%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%AD%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%85%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%BC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8" title="ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခြင်း – birman" lang="my" hreflang="my" data-title="ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခြင်း" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birman" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%DA%A9%D9%86%D8%AC%D9%87" title="شکنجه – mazandérani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="شکنجه" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazandérani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Marteling" title="Marteling – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Marteling" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Tortur" title="Tortur – norvégien nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Tortur" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvégien nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Tortur" title="Tortur – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Tortur" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Tortura" title="Tortura – occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Tortura" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%A4%E0%A8%B8%E0%A8%BC%E0%A9%B1%E0%A8%A6%E0%A8%A6" title="ਤਸ਼ੱਦਦ – pendjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਤਸ਼ੱਦਦ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Tortura" title="Tortura – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Tortura" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Tortura" title="Tortura – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Tortura" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Hipachiy" title="Hipachiy – quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Hipachiy" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Tortur%C4%83" title="Tortură – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Tortură" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%8B%D1%82%D0%BA%D0%B0" title="Пытка – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Пытка" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D1%80%D1%8D%D0%B9%D0%B4%D1%8D%D1%8D%D2%BB%D0%B8%D0%BD" title="Эрэйдээһин – iakoute" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Эрэйдээһин" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="iakoute" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Tortura" title="Tortura – sarde" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Tortura" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sarde" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Tortur" title="Tortur – écossais" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Tortur" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Tortura" title="Tortura – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Tortura" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%80%E0%B6%B0_%E0%B7%84%E0%B7%92%E0%B6%82%E0%B7%83%E0%B7%8F%E0%B7%80" title="වධ හිංසාව – cingalais" lang="si" hreflang="si" data-title="වධ හිංසාව" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="cingalais" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Torture" title="Torture – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Torture" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Mu%C4%8Denie" title="Mučenie – slovaque" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Mučenie" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaque" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Mu%C4%8Denje" title="Mučenje – slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Mučenje" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Silicdil" title="Silicdil – somali" lang="so" hreflang="so" data-title="Silicdil" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somali" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Tortura" title="Tortura – albanais" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Tortura" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanais" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/Tortura" title="Tortura – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Tortura" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Tortyr" title="Tortyr – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Tortyr" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%9A%E0%AE%BF%E0%AE%A4%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AE%BF%E0%AE%B0%E0%AE%B5%E0%AE%A4%E0%AF%88" title="சித்திரவதை – tamoul" lang="ta" hreflang="ta" data-title="சித்திரவதை" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamoul" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%97%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%99" title="การทรมาน – thaï" lang="th" hreflang="th" data-title="การทรมาน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thaï" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0%C5%9Fkence" title="İşkence – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="İşkence" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D1%80%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B8" title="Тортури – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Тортури" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B0%D8%A7_%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ایذا رسانی – ourdou" lang="ur" hreflang="ur" data-title="ایذا رسانی" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ourdou" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tra_t%E1%BA%A5n" title="Tra tấn – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Tra tấn" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Boureataedje" title="Boureataedje – wallon" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Boureataedje" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="wallon" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E9%85%B7%E5%88%91" title="酷刑 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="酷刑" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%85%B7%E5%88%91" title="酷刑 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="酷刑" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E9%85%B7%E5%88%91" title="酷刑 – cantonais" lang="yue" hreflang="yue" data-title="酷刑" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonais" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q132781#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Torture" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Torture" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Torture"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Torture&action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Torture"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Torture&action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Torture" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Torture" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Torture&oldid=223102446" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Torture&action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&page=Torture&id=223102446&wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FTorture"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FTorture"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&bookcmd=book_creator&referer=Torture"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&page=Torture&action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Torture&printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Torture" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikinews mw-list-item"><a href="https://fr.wikinews.org/wiki/Cat%C3%A9gorie:Torture" hreflang="fr"><span>Wikinews</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://fr.wikiquote.org/wiki/Torture" hreflang="fr"><span>Wikiquote</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q132781" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour les articles homonymes, voir <a href="/wiki/Torture_(homonymie)" class="mw-disambig" title="Torture (homonymie)">Torture (homonymie)</a>. </p> </div></div> <div class="infobox_v3 infobox infobox--frwiki noarchive large" style="width:22em"> <div class="entete icon defaut" style="background-color: lightgrey; color: #000000;"> <div>Torture</div> </div> <div class="images"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Fichier:Theresiana-Hochziehen.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Description de l'image Theresiana-Hochziehen.jpg." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Theresiana-Hochziehen.jpg/220px-Theresiana-Hochziehen.jpg" decoding="async" width="220" height="349" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Theresiana-Hochziehen.jpg/330px-Theresiana-Hochziehen.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e5/Theresiana-Hochziehen.jpg 2x" data-file-width="362" data-file-height="574" /></a></span> </div> <table><caption class="hidden" style="">Données clés</caption> </table> <table><caption style="background-color:lightgrey;">Classification et ressources externes</caption> <tbody><tr> <th scope="row"><a href="/wiki/Q_code" title="Q code">Codes</a>-<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.hetop.eu/hetop/Q?la=fr&rr=CGP_CO_Q&tab=1">Q</a></th> <td> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.hetop.eu/hetop/Q/fr/?q=QC54">QC54</a></td> </tr> <tr> <th scope="row"><a href="/wiki/Medical_Subject_Headings" title="Medical Subject Headings">MeSH</a></th> <td> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://meshb.nlm.nih.gov/record/ui?ui=D014104">D014104</a></td> </tr> </tbody></table> <p class="bloc" style="background-color:lightgrey; color:#FFFFFF;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Mise_en_garde_m%C3%A9dicale" title="Wikipédia ne donne pas de conseils médicaux"><img alt="Wikipédia ne donne pas de conseils médicaux" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Star_of_life_caution.svg/24px-Star_of_life_caution.svg.png" decoding="async" width="24" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Star_of_life_caution.svg/36px-Star_of_life_caution.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Star_of_life_caution.svg/48px-Star_of_life_caution.svg.png 2x" data-file-width="210" data-file-height="190" /></a></span> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Mise_en_garde_m%C3%A9dicale" title="Wikipédia:Mise en garde médicale">Mise en garde médicale</a></p> <p class="navbar bordered noprint" style="border-color:lightgrey;"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=0">modifier</a> - <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=0">modifier le code</a> - <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:ItemByTitle/frwiki/Torture" class="extiw" title="d:Special:ItemByTitle/frwiki/Torture">voir Wikidata</a> <a href="/wiki/Aide:Infobox_Wikidata" title="Aide:Infobox Wikidata">(aide)</a></span> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Infobox_Maladie" title="Consultez la documentation du modèle"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/12px-Info_Simple.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/18px-Info_Simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/24px-Info_Simple.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></p></div> <p>La <b>torture</b> est l'utilisation volontaire de la <a href="/wiki/Violence" title="Violence">violence</a> pour infliger une forte <a href="/wiki/Souffrance" title="Souffrance">souffrance</a> à un individu. En <a href="/wiki/Droit_international_coutumier" title="Droit international coutumier">droit international coutumier</a>, des éléments clés de la définition de la torture ont fait l'objet de références officielles : en résumé, elle implique « une douleur ou souffrance aiguë, physique ou mentale, infligée intentionnellement »<sup id="cite_ref-combattre3_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-combattre3-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. La <a href="/wiki/Convention_inter-am%C3%A9ricaine_pour_la_pr%C3%A9vention_et_la_r%C3%A9pression_de_la_torture" title="Convention inter-américaine pour la prévention et la répression de la torture">Convention inter-américaine pour la prévention et la répression de la torture</a> en étend la définition aux cas d'« applications de méthodes visant à annuler la <a href="/wiki/Personnalit%C3%A9" title="Personnalité">personnalité</a> de la victime ou à diminuer sa capacité physique ou mentale, même si ces méthodes et procédés ne causent aucune douleur physique ou <a href="/wiki/Angoisse" title="Angoisse">angoisse</a> psychique »<sup id="cite_ref-convinteramericaine_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-convinteramericaine-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. La distinction entre « torture » et « <a href="/wiki/Peine_ou_traitement_cruel,_inhumain_ou_d%C3%A9gradant" title="Peine ou traitement cruel, inhumain ou dégradant">peine ou traitement cruel, inhumain ou dégradant</a> » est sujette à débats et à variations selon la <a href="/wiki/Jurisprudence" title="Jurisprudence">jurisprudence</a> et les tribunaux<sup id="cite_ref-combattre3_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-combattre3-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Elle peut être utilisée comme <a href="/wiki/Ch%C3%A2timent" title="Châtiment">châtiment</a>, comme moyen de <a href="/wiki/Coercition" title="Coercition">coercition</a> pour obtenir quelque chose, afin d'inspirer la <a href="/wiki/Peur" title="Peur">terreur</a> et la <a href="/wiki/Domination" title="Domination">domination</a>, ou encore par <a href="/wiki/Cruaut%C3%A9" title="Cruauté">cruauté</a>. Elle est notamment employée pour obtenir des <a href="/wiki/Aveu" title="Aveu">aveux</a> ou autres informations secrètes — le <a href="/wiki/Moyen_%C3%82ge" title="Moyen Âge">Moyen Âge</a> parle alors de « question » —, ainsi que pour <a href="/wiki/Terrorisme" title="Terrorisme">terroriser</a> des populations ou des organisations, en ciblant certains individus afin que les autres restent passifs de peur d'être <a href="/wiki/Victime" title="Victime">victimes</a> à leur tour. Elle peut volontairement aboutir à la <a href="/wiki/Mort" title="Mort">mort</a> de l'individu, il s'agit alors du supplice, qui vise à amener la mort de façon très <a href="/wiki/Douleur" title="Douleur">douloureuse</a>, voire à la retarder le plus possible, pour prolonger l'<a href="/wiki/Agonie" title="Agonie">agonie</a>. </p><p>D'innombrables méthodes de tortures ont été ou sont employées, en fonction de la technologie disponible, de la culture des tortionnaires, des ressources locales, etc. Elles passent par toutes sortes d'<a href="/wiki/Agression" title="Agression">agressions</a>, physiques sur le corps de l'individu, ou psychologiques reposant sur la peur, la tristesse ou autres <a href="/wiki/%C3%89motion" title="Émotion">émotions</a>. Les actes de torture produisent le plus souvent des <a href="/wiki/S%C3%A9quelle" title="Séquelle">séquelles</a>, notamment des <a href="/wiki/Mutilation" title="Mutilation">mutilations physiques</a> et des <a href="/wiki/Traumatisme_psychologique" title="Traumatisme psychologique">traumatismes psychologiques</a>. Pour le tortionnaire ou <a href="/wiki/Bourreau" title="Bourreau">bourreau</a>, torturer peut éventuellement répondre à des pulsions <a href="/wiki/Sadisme" title="Sadisme">sadiques</a> ou s'inscrire dans la soumission à l'autorité (<a href="/wiki/Exp%C3%A9rience_de_Milgram" title="Expérience de Milgram">expérience de Milgram</a>), mais souvent lui aussi en ressort profondément marqué. </p><p>La torture a été pratiquée dans la plupart des civilisations à toutes les époques de l'histoire, notamment dans des contextes de <a href="/wiki/Guerre" title="Guerre">guerre</a> ou autres formes de conflit, ou au service du <a href="/wiki/Pouvoir_judiciaire" title="Pouvoir judiciaire">pouvoir judiciaire</a>. La <a href="/wiki/D%C3%A9claration_universelle_des_droits_de_l%27homme" title="Déclaration universelle des droits de l'homme">Déclaration universelle des droits de l'homme</a>, adoptée le <time class="nowrap" datetime="1948-12-10" data-sort-value="1948-12-10">10 décembre 1948</time> par l'<a href="/wiki/ONU" class="mw-redirect" title="ONU">ONU</a>, est le premier texte international à déclarer illégale la torture, dans son article 5 : « Nul ne sera soumis à la torture, ni à des peines ou traitements cruels, inhumains ou dégradants. » Les quatre <a href="/wiki/Troisi%C3%A8me_convention_de_Gen%C3%A8ve" title="Troisième convention de Genève">Conventions de Genève</a> adoptées en 1949 et leurs Protocoles additionnels (1977) prohibent la torture (qui ne s'identifie pas, malgré les ressemblances et les zones d'indiscernabilité, à la notion de « <a href="/wiki/Peine_ou_traitement_cruel,_inhumain_ou_d%C3%A9gradant" title="Peine ou traitement cruel, inhumain ou dégradant">peine ou traitement cruel, inhumain ou dégradant</a> »). D'autres textes internationaux ou régionaux l'interdisent également dans les années suivantes. Le premier est la <a href="/wiki/Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Convention européenne des droits de l'homme">Convention européenne des droits de l'homme</a>, adoptée en 1951 par le <a href="/wiki/Conseil_de_l%27Europe" title="Conseil de l'Europe">Conseil de l'Europe</a>, qui est le premier traité interdisant la torture (article 3). </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Méthodes_et_instruments"><span id="M.C3.A9thodes_et_instruments"></span>Méthodes et instruments</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=1" title="Modifier la section : Méthodes et instruments" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=1" title="Modifier le code source de la section : Méthodes et instruments"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="thumb tright"> <div class="thumbinner" style="width:212px;"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Folter-_und_Marterwerkzeuge_1.jpg" class="mw-file-description" title="Tortures diverses. Gravure allemande de 1884."><img alt="Tortures diverses. Gravure allemande de 1884." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Folter-_und_Marterwerkzeuge_1.jpg/210px-Folter-_und_Marterwerkzeuge_1.jpg" decoding="async" width="210" height="281" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Folter-_und_Marterwerkzeuge_1.jpg/315px-Folter-_und_Marterwerkzeuge_1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Folter-_und_Marterwerkzeuge_1.jpg/420px-Folter-_und_Marterwerkzeuge_1.jpg 2x" data-file-width="1191" data-file-height="1591" /></a></span></div><span style="display: block; height: 2px; font-size: 1px;"> </span><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Folter-_und_Marterwerkzeuge_2.jpg" class="mw-file-description" title="Tortures diverses. Gravure allemande de 1884."><img alt="Tortures diverses. Gravure allemande de 1884." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Folter-_und_Marterwerkzeuge_2.jpg/250px-Folter-_und_Marterwerkzeuge_2.jpg" decoding="async" width="210" height="278" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Folter-_und_Marterwerkzeuge_2.jpg/330px-Folter-_und_Marterwerkzeuge_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Folter-_und_Marterwerkzeuge_2.jpg/500px-Folter-_und_Marterwerkzeuge_2.jpg 2x" data-file-width="1185" data-file-height="1569" /></a></span></div><div class="thumbcaption"><center>Tortures diverses. <br />Gravure allemande de 1884.</center></div> </div> </div> <p>De tous temps, différents moyens de torture furent utilisés par les bourreaux. Ils incluaient notamment le <a href="/wiki/Chevalet_(torture)" title="Chevalet (torture)">chevalet</a>, les <a href="/wiki/Brodequins_(torture)" title="Brodequins (torture)">brodequins</a>, <a href="/wiki/Estrapade_(supplice)" title="Estrapade (supplice)">l'estrapade</a>, le <a href="/wiki/Chat_%C3%A0_neuf_queues" title="Chat à neuf queues">chat à neuf queues</a>, la <a href="/wiki/Torture_par_l%27eau" title="Torture par l'eau">torture par l'eau</a>, le <a href="/wiki/Roue_(supplice)" title="Roue (supplice)">supplice de la roue</a>, la « chatte » (cata, catha, utilisée lors du procès de <a href="/wiki/Pierre_de_Torrent%C3%A9" title="Pierre de Torrenté">Pierre de Torrenté</a>) ou le <a href="/wiki/Supplice_du_pal" title="Supplice du pal">supplice du pal</a>. </p><p>L'<a href="/wiki/Torture_par_l%27eau" title="Torture par l'eau">asphyxie par absorption d'eau</a> a longtemps été niée en tant que torture mais des décisions juridiques sont intervenues pour tenter d'interdire cette pratique en la qualifiant ainsi. <span class="need_ref" title="Ce passage devrait préciser au minimum la décennie ou l'année." style="cursor:help;">Actuellement</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:Quand" title="Aide:Quand">[Quand ?]</a></sup>, son statut de torture est officiellement reconnu mais <span class="need_ref" title="Ce passage nécessite plus de précisions." style="cursor:help;">cette pratique est toujours autorisée sous certaines conditions</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:Pr%C3%A9ciser_un_fait" title="Aide:Préciser un fait">[C'est-à-dire ?]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Produits_chimiques">Produits chimiques</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=2" title="Modifier la section : Produits chimiques" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=2" title="Modifier le code source de la section : Produits chimiques"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les victimes peuvent être forcées à ingérer des produits, chimiques ou non (par exemple du verre pilé), pour infliger une douleur et des dégâts internes. Des produits irritants peuvent être introduits dans le <a href="/wiki/Rectum" title="Rectum">rectum</a> ou le <a href="/wiki/Vagin" title="Vagin">vagin</a>, ou appliqués sur les parties génitales. Des brûlures chimiques sur la peau sont utilisées comme moyen de torture dans les prisons syriennes<sup id="cite_ref-:1_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>La torture chimique peut consister à administrer à une personne une drogue pendant une longue période, provoquant ainsi une forte <a href="/wiki/Addiction" title="Addiction">dépendance</a>, puis un <a href="/wiki/Sevrage_(toxicologie)" title="Sevrage (toxicologie)">sevrage</a> pénible pouvant durer plusieurs années. L'administration forcée de médicaments est également utilisée, souvent à des doses toxiques, pour punir des dissidents politiques et/ou religieux<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Des agents chimiques psychotropes donnent la possibilité d'induire à volonté panique, dépression, psychose, délire et douleur extrême<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Électricité"><span id=".C3.89lectricit.C3.A9"></span>Électricité</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=3" title="Modifier la section : Électricité" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=3" title="Modifier le code source de la section : Électricité"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Gégène"><span id="G.C3.A9g.C3.A8ne"></span>Gégène</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=4" title="Modifier la section : Gégène" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=4" title="Modifier le code source de la section : Gégène"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/G%C3%A9g%C3%A8ne" title="Gégène">Gégène</a>.</div></div> <p><a href="/wiki/G%C3%A9g%C3%A8ne" title="Gégène">Gégène</a> est un terme de l'argot militaire français, diminutif de « génératrice », qui désigne une <a href="/wiki/Dynamo" title="Dynamo">dynamo</a> électrique manuelle en dotation dans l'armée de terre française de 1954 à 1962, utilisée pour fournir une alimentation électrique au poste de radio C5. Elle a été détournée par certains militaires français durant la <a href="/wiki/Guerre_d%27Alg%C3%A9rie" title="Guerre d'Algérie">guerre d'Algérie</a> dans des interrogatoires pour torturer des personnes en leur appliquant les <a href="/wiki/%C3%89lectrode" title="Électrode">électrodes</a> afin de faire circuler un courant électrique entre diverses parties du corps. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Électrisation"><span id=".C3.89lectrisation"></span>Électrisation</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=5" title="Modifier la section : Électrisation" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=5" title="Modifier le code source de la section : Électrisation"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'électrisation est couramment utilisée comme moyen de torture par le régime syrien, parfois après une douche ou la dispersion d'un liquide sur le corps du détenu, en particulier sur des zones sensibles du corps (cou, ventre, organes génitaux, <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr>)<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-:1_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-:1-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Utilisation_du_pistolet_à_impulsion_électrique"><span id="Utilisation_du_pistolet_.C3.A0_impulsion_.C3.A9lectrique"></span>Utilisation du pistolet à impulsion électrique</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=6" title="Modifier la section : Utilisation du pistolet à impulsion électrique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=6" title="Modifier le code source de la section : Utilisation du pistolet à impulsion électrique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'usage du <a href="/wiki/Pistolet_%C3%A0_impulsion_%C3%A9lectrique" title="Pistolet à impulsion électrique">pistolet à impulsion électrique</a> distribué par l'entreprise <a href="/wiki/Taser_International" title="Taser International">Taser</a> est mis en cause pour la douleur qu'il cause et le risque mortel qu'il fait courir à ceux qui en sont victimes par des ONG internationales et nationales comme <a href="/wiki/Amnesty_International" title="Amnesty International">Amnesty International</a>, <a href="/wiki/Human_Rights_Watch" title="Human Rights Watch">Human Rights Watch</a>, la <a href="/wiki/F%C3%A9d%C3%A9ration_internationale_pour_les_droits_humains" title="Fédération internationale pour les droits humains">FIDH</a> ou encore Raid-H. </p><p>Le « Comité de l'<a href="/wiki/Organisation_des_Nations_unies" title="Organisation des Nations unies">ONU</a> contre la torture et autres peines ou traitements cruels, inhumains ou dégradants » est arrivé à la conclusion, dans sa <abbr class="abbr" title="Trente-neuvième">39<sup>e</sup></abbr> session (<time class="nowrap" datetime="2007-11" data-sort-value="2007-11">novembre 2007</time>), que l'utilisation de ce pistolet à impulsion électrique « provoque une douleur aiguë constituant une forme de torture »<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Une commission d'enquête parlementaire a été créée en France afin de juger des inconvénients de l'outil, parmi lesquels son utilisation comme instrument de torture<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Torture_psychologique">Torture psychologique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=7" title="Modifier la section : Torture psychologique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=7" title="Modifier le code source de la section : Torture psychologique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article connexe : <a href="/wiki/Torture_psychologique" title="Torture psychologique">Torture psychologique</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tortures_imaginaires">Tortures imaginaires</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=8" title="Modifier la section : Tortures imaginaires" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=8" title="Modifier le code source de la section : Tortures imaginaires"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article connexe : <a href="/wiki/Vierge_de_fer" title="Vierge de fer">Vierge de fer</a>.</div></div> <p>Bien que la liste des techniques et moyens de torture soit pratiquement illimitée, certains ont réussi à l'allonger en créant de toutes pièces des instruments dont il n'existe aucune trace historique. </p><p>C'est le cas de la célèbre <a href="/wiki/Vierge_de_fer" title="Vierge de fer">vierge de fer</a>, ou vierge de Nuremberg, inventée en <a href="/wiki/1793" title="1793">1793</a> par le philosophe <a href="/wiki/Allemagne" title="Allemagne">allemand</a> <a href="/wiki/Johann_Philipp_Siebenkees" title="Johann Philipp Siebenkees">Johann Philipp Siebenkees</a>, à partir d'une prétendue mention figurant dans <i><a href="/wiki/La_Chronique_de_Nuremberg" title="La Chronique de Nuremberg">La Chronique de Nuremberg</a></i> datée de 1493. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Muséologie"><span id="Mus.C3.A9ologie"></span>Muséologie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=9" title="Modifier la section : Muséologie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=9" title="Modifier le code source de la section : Muséologie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/w/index.php?title=Mus%C3%A9e_de_la_torture&action=edit&redlink=1" class="new" title="Musée de la torture (page inexistante)">Musée de la torture</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Torture_museum" class="extiw" title="en:Torture museum"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Torture museum »">(en)</span></a>.</div></div> <p>La quasi-totalité des instruments de tortures présentés dans les musées spécialisés sont des reproductions, comme l'a établi Wolfgang Schild, professeur d'histoire du droit pénal à l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Bielefeld" title="Université de Bielefeld">université de Bielefeld</a><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Il existe un musée sur cette thématique à <a href="/wiki/Amsterdam" title="Amsterdam">Amsterdam</a>, à <a href="/wiki/Saint-Marin" title="Saint-Marin">Saint-Marin</a>, à <a href="/wiki/Bruges" title="Bruges">Bruges</a>, à <a href="/wiki/Vienne_(Autriche)" title="Vienne (Autriche)">Vienne</a>, à <a href="/wiki/Zagreb" title="Zagreb">Zagreb</a> ainsi que dans bien d'autres villes. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Évolution_de_la_notion_depuis_1948"><span id=".C3.89volution_de_la_notion_depuis_1948"></span>Évolution de la notion depuis 1948</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=10" title="Modifier la section : Évolution de la notion depuis 1948" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=10" title="Modifier le code source de la section : Évolution de la notion depuis 1948"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:L%C3%BCshunkouPrison-TortureRoom.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/L%C3%BCshunkouPrison-TortureRoom.jpg/250px-L%C3%BCshunkouPrison-TortureRoom.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/L%C3%BCshunkouPrison-TortureRoom.jpg/330px-L%C3%BCshunkouPrison-TortureRoom.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/L%C3%BCshunkouPrison-TortureRoom.jpg/500px-L%C3%BCshunkouPrison-TortureRoom.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="533" /></a><figcaption>Chambre de torture dans la <a href="/wiki/Prison_de_L%C3%BCshun" title="Prison de Lüshun">prison de Lüshun</a> en <a href="/wiki/Chine" title="Chine">Chine</a>.</figcaption></figure> <p>Les organes et mécanismes internationaux relatifs aux droits humains, les commissions et tribunaux régionaux en la matière et les tribunaux pénaux internationaux mis en place pour l'<a href="/wiki/Ex-Yougoslavie" class="mw-redirect" title="Ex-Yougoslavie">ex-Yougoslavie</a> et le <a href="/wiki/Rwanda" title="Rwanda">Rwanda</a> ont estimé que certains cas d'atteintes aux droits humains qu'ils examinaient constituaient des actes de torture ou des mauvais traitements venant s'ajouter à l'utilisation ordinaire de la torture en tant que méthode d'<a href="/wiki/Interrogatoire_policier" title="Interrogatoire policier">interrogatoire</a><sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Ces cas concernaient les domaines suivants : les actes d'intimidation, la <a href="/wiki/Privation_sensorielle" title="Privation sensorielle">privation sensorielle</a>, certaines conditions de détention telles que le surpeuplement excessif, les disparitions (torture pour les victimes et pour leurs familles), destruction délibérée de la maison, les <a href="/wiki/Torture_m%C3%A9dicale" title="Torture médicale">expériences médicales</a> ou scientifiques non consenties, les expériences biologiques non consenties, les châtiments corporels, l'usage excessif de la force dans les tâches de maintien de l'ordre, la discrimination raciale, les atteintes aux droits humains commises lors des conflits armés, les formes de torture liées au sexe : <a href="/wiki/Viol" title="Viol">viols</a>, pratiques culturelles telles que les <a href="/wiki/Mutilation_g%C3%A9nitale" title="Mutilation génitale">mutilations génitales</a> féminines, <a href="/wiki/Crime_d%27honneur" title="Crime d'honneur">meurtres « d'honneur »</a>, <a href="/wiki/Avortement_forc%C3%A9" title="Avortement forcé">avortements forcés</a>, <a href="/wiki/St%C3%A9rilisation_contrainte" title="Stérilisation contrainte">stérilisation forcée</a>. </p><p>Les <a href="/wiki/Violence_contre_les_femmes" title="Violence contre les femmes">violences faites aux femmes</a>, quelles que soient les circonstances, sont ainsi visées par les textes et les instances de défense des droits humains (<a href="/wiki/Tribunal_p%C3%A9nal_international_pour_l%27ex-Yougoslavie" title="Tribunal pénal international pour l'ex-Yougoslavie">TPIY</a> et <span class="page_h"><a href="/wiki/Tribunal_p%C3%A9nal_international" class="mw-disambig" title="Tribunal pénal international">TPI</a></span>). Les violences faites aux <a href="/wiki/Enfant" title="Enfant">enfants</a> restent presque toujours impunies<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. L'application de la <a href="/wiki/Peine_de_mort" title="Peine de mort">peine de mort</a> fait question. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Torture_et_actes_de_barbarie">Torture et actes de barbarie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=11" title="Modifier la section : Torture et actes de barbarie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=11" title="Modifier le code source de la section : Torture et actes de barbarie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les malfaiteurs, y compris les <a href="/wiki/Terrorisme" title="Terrorisme">organisations terroristes</a> et le <a href="/wiki/Crime_organis%C3%A9" title="Crime organisé">crime organisé</a>, utilisent parfois la torture (voir l'article 222-1 du <a href="/wiki/Code_p%C3%A9nal_(France)" title="Code pénal (France)">code pénal français</a>, qui évoque la « torture et les actes de barbarie »). Les <i><a href="/wiki/Chauffeurs" title="Chauffeurs">chauffeurs</a></i>, brûlant les pieds de leurs victimes pour en obtenir le butin, étaient célèbres (voir par exemple les <a href="/wiki/Chauffeurs_d%27Org%C3%A8res" title="Chauffeurs d'Orgères">chauffeurs d'Orgères</a> et les <a href="/wiki/Chauffeurs_de_la_Dr%C3%B4me" title="Chauffeurs de la Drôme">chauffeurs de la Drôme</a>). </p><p>Ces actes, qui sont parfois aussi commis hors du crime organisé (affaire <a href="/wiki/Affaire_du_gang_des_barbares" title="Affaire du gang des barbares">Ilan Halimi</a>, par exemple, torturé puis brûlé vif), sont souvent classés parmi les <a href="/wiki/Faits_divers" class="mw-redirect" title="Faits divers">faits divers</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historique">Historique</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=12" title="Modifier la section : Historique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=12" title="Modifier le code source de la section : Historique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Peuples_autochtones_et_rites_d'initiation"><span id="Peuples_autochtones_et_rites_d.27initiation"></span>Peuples autochtones et rites d'initiation</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=13" title="Modifier la section : Peuples autochtones et rites d'initiation" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=13" title="Modifier le code source de la section : Peuples autochtones et rites d'initiation"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:George_Catlin_-_Self-torture_in_a_Sioux_Religious_Ceremony_-_1985.66.460_-_Smithsonian_American_Art_Museum.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/George_Catlin_-_Self-torture_in_a_Sioux_Religious_Ceremony_-_1985.66.460_-_Smithsonian_American_Art_Museum.jpg/220px-George_Catlin_-_Self-torture_in_a_Sioux_Religious_Ceremony_-_1985.66.460_-_Smithsonian_American_Art_Museum.jpg" decoding="async" width="220" height="142" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/George_Catlin_-_Self-torture_in_a_Sioux_Religious_Ceremony_-_1985.66.460_-_Smithsonian_American_Art_Museum.jpg/330px-George_Catlin_-_Self-torture_in_a_Sioux_Religious_Ceremony_-_1985.66.460_-_Smithsonian_American_Art_Museum.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/George_Catlin_-_Self-torture_in_a_Sioux_Religious_Ceremony_-_1985.66.460_-_Smithsonian_American_Art_Museum.jpg/440px-George_Catlin_-_Self-torture_in_a_Sioux_Religious_Ceremony_-_1985.66.460_-_Smithsonian_American_Art_Museum.jpg 2x" data-file-width="1400" data-file-height="905" /></a><figcaption><i>L'auto-torture dans une cérémonie religieuse <a href="/wiki/Sioux" title="Sioux">sioux</a></i>, peinture de <a href="/wiki/George_Catlin" title="George Catlin">George Catlin</a>, 1835-1837.</figcaption></figure> <p>Bien que ne relevant pas de la torture au sens moderne (c'est-à-dire qu'elle ne vise ni à obtenir des aveux ou des renseignements, ni à terrifier une population), les peuples autochtones utilisent parfois des moyens s'apparentant, pour des observateurs extérieurs, à des actes de torture, dans le cadre de <a href="/wiki/Rites_d%27initiation" class="mw-redirect" title="Rites d'initiation">rites d'initiation</a><sup id="cite_ref-PC_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-PC-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Le peintre <a href="/wiki/George_Catlin" title="George Catlin">George Catlin</a> a observé de telles cérémonies, chez les <a href="/wiki/Mandans" title="Mandans">Mandans</a>, aux États-Unis, au <a href="/wiki/XIXe_si%C3%A8cle" title="XIXe siècle"><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, de même que l'ethnologue <a href="/wiki/Pierre_Clastres" title="Pierre Clastres">Pierre Clastres</a>, chez les <a href="/wiki/Guayaki" title="Guayaki">Guayaki</a> et les <a href="/wiki/Mbaya" title="Mbaya">Mbaya</a>-<a href="/wiki/Guaycur%C3%BA" title="Guaycurú">Guaycurú</a> (<a href="/wiki/Paraguay" title="Paraguay">Paraguay</a>), au <a href="/wiki/XXe_si%C3%A8cle" title="XXe siècle"><abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a><sup id="cite_ref-PC_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-PC-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Clastres note, par exemple, que la <a href="/wiki/Scarification_(incision)" title="Scarification (incision)">scarification</a> s'effectue délibérément avec les instruments les plus douloureux possibles (par exemple une pierre mal aiguisée)<sup id="cite_ref-PC_15-2" class="reference"><a href="#cite_note-PC-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. La douleur doit être telle qu'elle conduit à l'<a href="/wiki/Perte_de_connaissance" title="Perte de connaissance">évanouissement</a> (comparé, par le <a href="/wiki/Chaman" title="Chaman">shaman</a> mandane, à la mort)<sup id="cite_ref-PC_15-3" class="reference"><a href="#cite_note-PC-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Europe_jusqu'au_XVIIIe_siècle"><span id="Europe_jusqu.27au_XVIIIe_si.C3.A8cle"></span>Europe jusqu'au <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=14" title="Modifier la section : Europe jusqu'au XVIIIe siècle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=14" title="Modifier le code source de la section : Europe jusqu'au XVIIIe siècle"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Pedro_Berruguete_Saint_Dominic_Presiding_over_an_Auto-da-fe_1495.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Pedro_Berruguete_Saint_Dominic_Presiding_over_an_Auto-da-fe_1495.jpg/250px-Pedro_Berruguete_Saint_Dominic_Presiding_over_an_Auto-da-fe_1495.jpg" decoding="async" width="220" height="361" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Pedro_Berruguete_Saint_Dominic_Presiding_over_an_Auto-da-fe_1495.jpg/330px-Pedro_Berruguete_Saint_Dominic_Presiding_over_an_Auto-da-fe_1495.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Pedro_Berruguete_Saint_Dominic_Presiding_over_an_Auto-da-fe_1495.jpg/500px-Pedro_Berruguete_Saint_Dominic_Presiding_over_an_Auto-da-fe_1495.jpg 2x" data-file-width="1170" data-file-height="1920" /></a><figcaption><i><a href="/wiki/Dominique_de_Guzm%C3%A1n" title="Dominique de Guzmán">Saint Dominique</a></i> présidant un <a href="/wiki/Autodaf%C3%A9" title="Autodafé">autodafé</a> durant lequel l'Église fait usage de la torture. Tableau de <a href="/wiki/Pedro_Berruguete" title="Pedro Berruguete">Pedro Berruguete</a>, vers 1495, <a href="/wiki/Mus%C3%A9e_du_Prado" title="Musée du Prado">musée du Prado</a> (Madrid).</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Antiquité_gréco-romaine"><span id="Antiquit.C3.A9_gr.C3.A9co-romaine"></span>Antiquité gréco-romaine</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=15" title="Modifier la section : Antiquité gréco-romaine" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=15" title="Modifier le code source de la section : Antiquité gréco-romaine"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En Europe, l'histoire de la torture, aussi appelée « la question » (ou « soumettre à la question »), a été intimement liée avec la recherche de la <a href="/wiki/V%C3%A9rit%C3%A9" title="Vérité">vérité</a>, des écrits d'<a href="/wiki/Ulpian" class="mw-redirect" title="Ulpian">Ulpian</a> (<a href="/wiki/IIIe_si%C3%A8cle" title="IIIe siècle"><abbr class="abbr" title="3ᵉ siècle"><span class="romain">III</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>)<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> à <a href="/w/index.php?title=Pillius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pillius (page inexistante)">Pillius</a> (<a href="/wiki/XIIe_si%C3%A8cle" title="XIIe siècle"><abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">XII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>) et bien d'autres<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire"><span title="Ce passage nécessite une référence (demandé le juillet 2012) ; voir l'aide.">[réf. nécessaire]</span></a></sup>. </p><p>En <a href="/wiki/Gr%C3%A8ce_antique" title="Grèce antique">Grèce antique</a>, Périllos d'<a href="/wiki/Ath%C3%A8nes" title="Athènes">Athènes</a> conçut pour <a href="/wiki/Phalaris_(tyran)" title="Phalaris (tyran)">Phalaris</a>, tyran d'<a href="/wiki/Agrigente" title="Agrigente">Akragas</a>, une <a href="/wiki/Colonisation_grecque" title="Colonisation grecque">colonie grecque</a> de <a href="/wiki/Sicile" title="Sicile">Sicile</a>, le <a href="/wiki/Taureau_d%27airain" title="Taureau d'airain">taureau d'airain</a> au <a href="/wiki/VIe_si%C3%A8cle_av._J.-C." title="VIe siècle av. J.-C."><abbr class="abbr" title="6ᵉ siècle"><span class="romain">VI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle <abbr class="abbr nowrap" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr></a> Il s'agit de l'un des plus anciens instruments de torture connu utilisé en Europe. </p><p>Dans la <a href="/wiki/Rome_antique" title="Rome antique">Rome antique</a>, la torture a pour but principal d'aider le juge à établir la vérité (<i><span class="lang-la" lang="la">ad eruendam veritatem</span></i>) lors de la procédure d'<i><a href="/wiki/Interrogatoire_policier" title="Interrogatoire policier">interrogatio</a></i>. Interdite à l'<a href="/wiki/R%C3%A9publique_romaine" title="République romaine">époque républicaine</a> qui met en avant le principe d'intégrité du prévenu, elle est appliquée sous le <a href="/wiki/Principat" title="Principat">principat</a><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Un bourreau (appelé <i><span class="lang-la" lang="la">carnifex</span></i>) et ses aides (<i><span class="lang-la" lang="la">tortores</span></i>), sous la présidence d'un <i><span class="lang-la" lang="la">quaesitor</span></i>, administrent la torture judiciaire (<i><span class="lang-la" lang="la">quaestio</span></i>)<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Elle s'applique à l'origine uniquement aux esclaves puis, à partir du <abbr class="abbr" title="2ᵉ siècle"><span class="romain">II</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, aux citoyens des <a href="/wiki/Prol%C3%A9tariat" title="Prolétariat">classes inférieures</a> (<i><span class="lang-la" lang="la">humiliores</span></i>, hommes libres indigents) accusés de faux, de spéculation et d'adultère et prend une extension considérable sous le <a href="/wiki/Bas-Empire_romain" title="Bas-Empire romain">Bas-Empire</a>, avec la multiplication des accusations pour <a href="/wiki/Crime_de_l%C3%A8se-majest%C3%A9" title="Crime de lèse-majesté">crime de lèse-majesté</a> (<i><span class="lang-la" lang="la">crimen laesae maiestatis</span></i>)<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Du_Moyen_Âge_au_XVIe_siècle"><span id="Du_Moyen_.C3.82ge_au_XVIe_si.C3.A8cle"></span>Du Moyen Âge au <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=16" title="Modifier la section : Du Moyen Âge au XVIe siècle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=16" title="Modifier le code source de la section : Du Moyen Âge au XVIe siècle"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Au <a href="/wiki/Moyen_%C3%82ge" title="Moyen Âge">Moyen Âge</a> et jusqu'au <a href="/wiki/XVIIIe_si%C3%A8cle" title="XVIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> en Europe, le <a href="/wiki/Duel#Duel_judiciaire_(avant_1547)" title="Duel">duel</a>, le <a href="/wiki/Serment_judiciaire" title="Serment judiciaire">serment</a> et l'<a href="/wiki/Ordalie" title="Ordalie">ordalie</a> (« preuves irrationnelles »<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>) furent remplacés par une recherche plus « rationnelle » des <a href="/wiki/Preuve_(droit)" title="Preuve (droit)">preuves</a> : le <a href="/wiki/Proc%C3%A9dure_inquisitoire" title="Procédure inquisitoire">système inquisitoire</a> admit à partir du <a href="/wiki/XIIIe_si%C3%A8cle" title="XIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> deux « preuves légales » (l'aveu de l'accusé appuyé par des indices suffisants et la déposition de deux témoins <i>de visu</i>) pour établir la culpabilité au pénal (le procès civil admettait quant à lui des indices légers appelés « adminicules », graves ou indubitables, selon le concept <a href="/wiki/Droit_canonique" title="Droit canonique">canoniste</a> de <a href="/w/index.php?title=Demi-preuve&action=edit&redlink=1" class="new" title="Demi-preuve (page inexistante)">demi-preuve</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Half-proof" class="extiw" title="en:Half-proof"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Half-proof »">(en)</span></a>)<sup id="cite_ref-Wenzel_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-Wenzel-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Droit_public">Droit public</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=17" title="Modifier la section : Droit public" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=17" title="Modifier le code source de la section : Droit public"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La torture a longtemps été considérée comme un moyen légitime d'obtenir des <a href="/wiki/Aveu" title="Aveu">aveux</a> (l'aveu comme reine des preuves, la <i><span class="lang-la" lang="la">probatio probatissima</span></i>, reste la règle jusqu'à la fin de l'<a href="/wiki/Ancien_R%C3%A9gime" title="Ancien Régime">Ancien Régime</a><sup id="cite_ref-Wenzel_21-1" class="reference"><a href="#cite_note-Wenzel-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>) ou des informations de la part des suspects, informations utilisées au cours du procès. Les affaires les plus graves (homicides, blessures ou vols importants, rapts et viols) bénéficient d'une procédure extraordinaire, caractérisée par le secret de l'instruction et l'emploi de la torture. Ainsi, ce châtiment n'était qu'un moyen subsidiaire de preuve utilisé après que les deux « preuves légales » eurent été épuisées, à savoir l'aveu libre ou le témoignage, la torture aidant en dernier ressort le juge qui, s'il ne disposait que de forts indices de culpabilité mais sans les « preuves légales », devait acquitter le prévenu<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Les juridictions civiles laïques réglementèrent l'usage de la torture dès le <a href="/wiki/XIIIe_si%C3%A8cle" title="XIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, épargnant les personnes fragiles (vieillards, enfants, nobles excepté pour des crimes « ignobles ») et ne la pratiquant qu'en cas de crimes avec des présomptions fortes de culpabilité<sup id="cite_ref-Wenzel_21-2" class="reference"><a href="#cite_note-Wenzel-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-AF_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-AF-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. La fonction de police judiciaire fut en partie déléguée au <a href="/wiki/XVIe_si%C3%A8cle" title="XVIe siècle"><abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> au <a href="/wiki/Clerg%C3%A9" title="Clergé">clergé</a> <a href="/wiki/Paroisse" title="Paroisse">paroissial</a> par la pratique du <a href="/wiki/Monitoire_%C3%A0_fin_de_r%C3%A9v%C3%A9lations" title="Monitoire à fin de révélations">monitoire à fin de révélations</a> qui, en obtenant des témoignages sous peine d'<a href="/wiki/Excommunication" title="Excommunication">excommunication</a>, évite la torture. </p><p>Au <abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, la torture fait partie du code d'instruction criminelle. Sous le nom de « question », elle peut être « préparatoire » ou « préalable » : préparatoire quand son dessein est d'arracher à l'accusé l'aveu de son crime ou celui de ses complices, préalable quand elle constitue une aggravation de peine, préalablement à l'exécution capitale<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Par exemple, en <a href="/wiki/France" title="France">France</a>, les frères <a href="/wiki/Gauthier_d%27Aunay" title="Gauthier d'Aunay">Gauthier</a> et <a href="/wiki/Philippe_d%27Aunay" title="Philippe d'Aunay">Philippe d'Aunay</a> furent suppliciés et exécutés le <time class="nowrap" datetime="1314-04-20" data-sort-value="1314-04-20">12 avril 1314</time>, en place publique à <a href="/wiki/Pontoise" title="Pontoise">Pontoise</a>, pour avoir été les amants des épouses des fils du roi de France, <a href="/wiki/Philippe_IV_le_Bel" title="Philippe IV le Bel">Philippe IV le Bel</a>. Si la torture est plus ou moins réglementée par les juridictions laïques (telles que le <a href="/wiki/Parlement_de_Paris" title="Parlement de Paris">Parlement de Paris</a>), puis par l'<a href="/wiki/Ordonnance_de_Blois_(1498)" title="Ordonnance de Blois (1498)">ordonnance de Blois</a> de 1498, elle demeure utilisée, notamment dans les procès politiques (l'affaire des <a href="/wiki/Ordre_du_Temple" title="Ordre du Temple">Templiers</a>, le <a href="/wiki/Robert_III_d%27Artois#Procès" title="Robert III d'Artois">procès</a> pour l'héritage du comté d'Artois intenté par et contre <a href="/wiki/Robert_III_d%27Artois" title="Robert III d'Artois">Robert III d'Artois</a> en 1330-1332<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, <a href="/wiki/Jacques_C%C5%93ur#Disgrâce_et_procès" title="Jacques Cœur">la disgrâce et le procès</a> en lèse-majesté de <a href="/wiki/Jacques_C%C5%93ur" title="Jacques Cœur">Jacques Cœur</a> en 1451, les procès de <a href="/wiki/Charles_de_Melun" title="Charles de Melun">Charles de Melun</a> en 1468 ou <a href="/wiki/Jacques_de_Br%C3%A9z%C3%A9" title="Jacques de Brézé">Jacques de Brézé</a> en 1477, ou encore le fameux <a href="/wiki/%C3%89cart%C3%A8lement" title="Écartèlement">écartèlement</a>, en 1757, de <a href="/wiki/Robert-Fran%C3%A7ois_Damiens" title="Robert-François Damiens">Robert-François Damiens</a> pour tentative de <a href="/wiki/R%C3%A9gicide" title="Régicide">régicide</a>, décrit par <a href="/wiki/Michel_Foucault" title="Michel Foucault">Foucault</a> dans <i><a href="/wiki/Surveiller_et_punir" title="Surveiller et punir">Surveiller et punir</a></i>, et la non moins célèbre <a href="/wiki/Affaire_Calas" title="Affaire Calas">affaire Calas</a>, en 1761-1762, suivie de l'affaire du <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois-Jean_Lefebvre_de_La_Barre" title="François-Jean Lefebvre de La Barre">chevalier de La Barre</a>, en 1766, qui conduit <a href="/wiki/Voltaire" title="Voltaire">Voltaire</a> à inclure une entrée « torture » dans son <i><a href="/wiki/Dictionnaire_philosophique" title="Dictionnaire philosophique">Dictionnaire philosophique</a></i>)<sup id="cite_ref-AF_23-1" class="reference"><a href="#cite_note-AF-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>L'ordonnance de Blois de <a href="/wiki/1498" title="1498">1498</a> imposa que lorsque le torturé avouait, les aveux devaient être renouvelés hors de toute contrainte. Si le torturé n'avouait pas, il était <a href="/wiki/Acquittement_(droit)" title="Acquittement (droit)">acquitté</a>, l'<a href="/wiki/Ordonnance_criminelle_de_1670" title="Ordonnance criminelle de 1670">ordonnance criminelle de 1670</a> remettant finalement en cause cette disposition lorsqu'il pesait une présomption forte de culpabilité sur l'accusé. Ces ordonnances accélérèrent ainsi le déclin de l'usage de la torture<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>La torture a été abolie en France par <a href="/wiki/Louis_XVI" title="Louis XVI">Louis XVI</a> en deux étapes : </p> <ul><li>abolition de la <i>question préparatoire</i> (torture infligée à un accusé pendant la procédure pour lui arracher les aveux de son crime, appliquée seulement au cas où sa culpabilité est déjà établie mais pas suffisante pour pouvoir le condamner à mort) par <a href="/wiki/Ordonnance_royale" title="Ordonnance royale">ordonnance royale</a> du <time class="nowrap" datetime="1780-08-24" data-sort-value="1780-08-24">24 août 1780</time><sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ;</li> <li>abolition de la <i>question préalable</i> appelée aussi <i>question définitive</i> (torture infligée juste avant l'exécution d'un condamné pour lui arracher des aveux et lui faire dénoncer ses complices et comparses, et éventuellement pour découvrir les choses ayant permis de commettre l'infraction) en <a href="/wiki/1788" title="1788">1788</a><sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li></ul> <div class="clear" style="clear:both;"></div> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="En_droit_canon_et_sous_l'Inquisition"><span id="En_droit_canon_et_sous_l.27Inquisition"></span>En droit canon et sous l'Inquisition</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=18" title="Modifier la section : En droit canon et sous l'Inquisition" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=18" title="Modifier le code source de la section : En droit canon et sous l'Inquisition"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:A_torture_chamber_of_the_Spanish_Inquisition_with_with_suspe_Wellcome_V0041643.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/A_torture_chamber_of_the_Spanish_Inquisition_with_with_suspe_Wellcome_V0041643.jpg/220px-A_torture_chamber_of_the_Spanish_Inquisition_with_with_suspe_Wellcome_V0041643.jpg" decoding="async" width="220" height="168" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/A_torture_chamber_of_the_Spanish_Inquisition_with_with_suspe_Wellcome_V0041643.jpg/330px-A_torture_chamber_of_the_Spanish_Inquisition_with_with_suspe_Wellcome_V0041643.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/A_torture_chamber_of_the_Spanish_Inquisition_with_with_suspe_Wellcome_V0041643.jpg/440px-A_torture_chamber_of_the_Spanish_Inquisition_with_with_suspe_Wellcome_V0041643.jpg 2x" data-file-width="3063" data-file-height="2340" /></a><figcaption>« Diverses manières dont le St Office fait donner la question » (gravure par <a href="/wiki/Bernard_Picart" title="Bernard Picart">B. Picart</a>, 1722).</figcaption></figure> <p>Le pape <a href="/wiki/Innocent_IV" title="Innocent IV">Innocent IV</a> officialisa la « question » dans le cadre des procès concernant les <a href="/wiki/H%C3%A9r%C3%A9sie" title="Hérésie">hérétiques</a> (les « crimes de lèse-majesté divine », ou <i><span class="lang-la" lang="la">crimen laesa majestatis divinae</span></i>), dans la bulle <i><a href="/wiki/Ad_extirpanda" title="Ad extirpanda">Ad extirpanda</a></i> de <a href="/wiki/1252" title="1252">1252</a><sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Si cette bulle permettait l'usage de la torture dans le cadre des enquêtes concernant d'éventuelles hérésies, elle n'autorisait toutefois pas les prêtres à en faire usage eux-mêmes. C'est le successeur d'Innocent IV, <a href="/wiki/Alexandre_IV_(pape)" title="Alexandre IV (pape)">Alexandre IV</a>, qui étendit cette pratique par la bulle <i><a href="/w/index.php?title=Ut_negotium_fidei&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ut negotium fidei (page inexistante)">Ut negotium fidei</a></i> de <a href="/wiki/1256" title="1256">1256</a>, qui permettait aux <a href="/wiki/Inquisition_m%C3%A9di%C3%A9vale" title="Inquisition médiévale">inquisiteurs</a> de s'absoudre mutuellement en cas d'irrégularités <a href="/wiki/Droit_canonique" title="Droit canonique">canoniques</a> commises dans le cadre de leur travail. Ainsi, à partir du <a href="/wiki/XIIIe_si%C3%A8cle" title="XIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, l'association de la torture avec le procès inquisitorial et le principe du <i>periculum animarum</i>, qui permettait de ne pas appliquer les garanties juridiques si elles causaient un danger pour les âmes, aboutit à la soumission des hérétiques à toute forme de torture jugée adaptée par l'inquisiteur. Ces pratiques sont codifiées au <a href="/wiki/XIVe_si%C3%A8cle" title="XIVe siècle"><abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> dans <i><a href="/wiki/Le_Manuel_des_inquisiteurs" title="Le Manuel des inquisiteurs">Le Manuel des inquisiteurs</a></i>. Progressivement, d'autres délits ont été assimilés à l'hérésie et donc susceptibles de torture par les inquisiteurs, dont la <a href="/wiki/Sorcellerie" title="Sorcellerie">sorcellerie</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Différents_moyens_de_torture"><span id="Diff.C3.A9rents_moyens_de_torture"></span>Différents moyens de torture</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=19" title="Modifier la section : Différents moyens de torture" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=19" title="Modifier le code source de la section : Différents moyens de torture"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:The_Strappado_by_Jacques_Callot_(cropped).jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/The_Strappado_by_Jacques_Callot_%28cropped%29.jpg/250px-The_Strappado_by_Jacques_Callot_%28cropped%29.jpg" decoding="async" width="220" height="266" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/The_Strappado_by_Jacques_Callot_%28cropped%29.jpg/330px-The_Strappado_by_Jacques_Callot_%28cropped%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/12/The_Strappado_by_Jacques_Callot_%28cropped%29.jpg 2x" data-file-width="435" data-file-height="525" /></a><figcaption><a href="/wiki/Estrapade_(supplice)" title="Estrapade (supplice)">Supplice de l'estrapade</a> par <a href="/wiki/Jacques_Callot" title="Jacques Callot">J. Callot</a>, 1633.</figcaption></figure> <p>La manière d'appliquer la « question » variait suivant les lieux et les usages. À <a href="/wiki/Paris" title="Paris">Paris</a>, elle se donnait généralement à l'<a href="/wiki/Torture_par_l%27eau" title="Torture par l'eau">eau</a> ou aux <a href="/wiki/Brodequins_(torture)" title="Brodequins (torture)">brodequins</a>. <a href="/wiki/Territoires_du_royaume_de_France" title="Territoires du royaume de France">Chaque province de France</a> disposait de supplices spécifiques (<a href="/wiki/Estrapade_(supplice)" title="Estrapade (supplice)">estrapade</a>, <a href="/wiki/Chevalet_(torture)" title="Chevalet (torture)">chevalet</a>), et ce jusqu'à la fin du <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle qui voit le <a href="/wiki/Parlement_de_Paris" title="Parlement de Paris">Parlement de Paris</a> tenter d'unifier les modes de tortures, privilégiant les brodequins qui brisaient les os et l'<a href="/wiki/Torture_par_l%27eau" title="Torture par l'eau">absorption forcée de cruches d'eau</a><sup id="cite_ref-Wenzel_21-3" class="reference"><a href="#cite_note-Wenzel-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading6"><h6 id="Supplice_de_l'eau"><span id="Supplice_de_l.27eau"></span>Supplice de l'eau</h6><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=20" title="Modifier la section : Supplice de l'eau" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=20" title="Modifier le code source de la section : Supplice de l'eau"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Navigantium_atque_itinerantium_bibliotheca_Fleuron_N010532-36.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Navigantium_atque_itinerantium_bibliotheca_Fleuron_N010532-36.png/220px-Navigantium_atque_itinerantium_bibliotheca_Fleuron_N010532-36.png" decoding="async" width="220" height="167" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Navigantium_atque_itinerantium_bibliotheca_Fleuron_N010532-36.png/330px-Navigantium_atque_itinerantium_bibliotheca_Fleuron_N010532-36.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Navigantium_atque_itinerantium_bibliotheca_Fleuron_N010532-36.png/440px-Navigantium_atque_itinerantium_bibliotheca_Fleuron_N010532-36.png 2x" data-file-width="1874" data-file-height="1426" /></a><figcaption>Supplice de l'eau : « Tourments infligés par les Hollandais aux Anglais à Amboyna » (1744).</figcaption></figure> <blockquote> <p>« La question de l'eau ordinaire avec extension se donnait sur un petit <a href="/wiki/Tr%C3%A9teau" title="Tréteau">tréteau</a>, au moyen de quatre <a href="/wiki/Coquemar" title="Coquemar">coquemars</a> remplis de liquide. Un homme tenait la tête de l'accusé, qui était solidement lié et à qui on avait mis une corne dans la bouche afin qu'elle demeurât ouverte. Le questionnaire prenait le nez du malheureux prévenu et le lui serrait en le lâchant de temps en temps pour lui laisser la liberté de la respiration. Il tenait le premier coquemar haut et en versait lentement le contenu dans la bouche du patient. Après le quatrième coquemar, on passait souvent à la question extraordinaire sur le grand tréteau en ajoutant quatre nouveaux coquemars<sup id="cite_ref-PP_33-0" class="reference"><a href="#cite_note-PP-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. » </p> </blockquote> <div class="mw-heading mw-heading6"><h6 id="Brodequins">Brodequins</h6><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=21" title="Modifier la section : Brodequins" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=21" title="Modifier le code source de la section : Brodequins"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Brodequins_(torture)" title="Brodequins (torture)">Brodequins</a>.</div></div> <blockquote> <p>« Aux <a href="/wiki/Brodequins_(torture)" title="Brodequins (torture)">brodequins</a>, l'accusé était assis sur une <a href="/wiki/Sellette_(meuble)" title="Sellette (meuble)">sellette</a>. On lui enfermait les jambes entre quatre planches de bois de <a href="/wiki/Ch%C3%AAne" title="Chêne">chêne</a> dépassant le haut du <a href="/wiki/Genou" title="Genou">genou</a>, deux planches pour chaque <a href="/wiki/Jambe" title="Jambe">jambe</a>. Ces quatre planches étaient percées de quatre trous chacune, dans lesquels étaient passées de longues cordes que le questionnaire<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> serrait fortement. Ensuite, il enroulait les cordes autour des planches pour les maintenir plus étroitement, et, avec un <a href="/wiki/Maillet_(outil)" title="Maillet (outil)">maillet</a>, il poussait à force sept <a href="/wiki/Coin_(machine_simple)" title="Coin (machine simple)">coins de bois</a>, l'un après l'autre, entre les planches à l'endroit des genoux, et un huitième aux <a href="/wiki/Cheville_(anatomie)" title="Cheville (anatomie)">chevilles</a> en dedans<sup id="cite_ref-PP_33-1" class="reference"><a href="#cite_note-PP-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. » </p> </blockquote> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:The_illustrated_Christian_martyrology_-_being_an_authentic_and_genuine_historical_acount_of_the_principal_persecutions_against_the_church_of_Christ,_in_different_parts_of_the_world_(1854)_(14748761746).jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/The_illustrated_Christian_martyrology_-_being_an_authentic_and_genuine_historical_acount_of_the_principal_persecutions_against_the_church_of_Christ%2C_in_different_parts_of_the_world_%281854%29_%2814748761746%29.jpg/152px-thumbnail.jpg" decoding="async" width="152" height="227" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/The_illustrated_Christian_martyrology_-_being_an_authentic_and_genuine_historical_acount_of_the_principal_persecutions_against_the_church_of_Christ%2C_in_different_parts_of_the_world_%281854%29_%2814748761746%29.jpg/229px-thumbnail.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/The_illustrated_Christian_martyrology_-_being_an_authentic_and_genuine_historical_acount_of_the_principal_persecutions_against_the_church_of_Christ%2C_in_different_parts_of_the_world_%281854%29_%2814748761746%29.jpg/305px-thumbnail.jpg 2x" data-file-width="1610" data-file-height="2394" /></a><figcaption>« Différents modes de torture de l'<a href="/wiki/Inquisition_espagnole" title="Inquisition espagnole">Inquisition espagnole</a> », 1854.</figcaption></figure><blockquote> <p>« En présence de juges doués d'une si prodigieuse insensibilité, de ces successeurs d'<a href="/wiki/%C3%89tienne_Boileau" title="Étienne Boileau">Étienne Boyleau</a>, <a href="/wiki/Pr%C3%A9v%C3%B4t_de_Paris" title="Prévôt de Paris">prévôt de Paris</a> sous le règne de <a href="/wiki/Louis_IX" title="Louis IX">saint Louis</a>, qui faisait pendre son filleul convaincu de vols, c'est maintenant qu'il faut admirer la tendre sollicitude des généreux dispensateurs de la question. Le misérable n'en peut mais. Ses membres, brisés par les brodequins, la pelote<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ou par un autre supplice également diabolique, lui refusent tout service. Pendant que les coins de bois, frappés par le maillet du questionnaire, lui meurtrissaient les jambes et faisaient craquer ses os au milieu de souffrances inouïes, un impassible <a href="/wiki/Greffier" title="Greffier">greffier</a> se tenait à son bureau, prêt à enregistrer des phrases faites de cris de douleur et d'aveux. » </p> </blockquote> <blockquote> <p>« Encore un peu et il va rendre l'âme. Les médecins, les chirurgiens et les barbiers jurés s'approchent alors et constatent le lamentable état du prévenu. Aussitôt, on le place sur un matelas auprès d'un bon feu et on lui fait prendre un cordial repas réparateur pour le disposer à une deuxième épreuve. Quelquefois même la maladie d'un prisonnier n'était pas un motif suffisant pour qu'on l'exemptât de la question<sup id="cite_ref-PP_33-2" class="reference"><a href="#cite_note-PP-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. » </p> </blockquote> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Arkeos_poucette_1.JPG" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Arkeos_poucette_1.JPG/250px-Arkeos_poucette_1.JPG" decoding="async" width="220" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Arkeos_poucette_1.JPG/330px-Arkeos_poucette_1.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Arkeos_poucette_1.JPG/500px-Arkeos_poucette_1.JPG 2x" data-file-width="3583" data-file-height="2577" /></a><figcaption><a href="/wiki/Gr%C3%A9sillons" title="Grésillons">Poucette</a> de l'échevinage de <a href="/wiki/Douai" title="Douai">Douai</a>.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading6"><h6 id="Grésillons_ou_poucettes"><span id="Gr.C3.A9sillons_ou_poucettes"></span>Grésillons ou poucettes</h6><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=22" title="Modifier la section : Grésillons ou poucettes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=22" title="Modifier le code source de la section : Grésillons ou poucettes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div><p> On utilisait aussi les <a href="/wiki/Gr%C3%A9sillons" title="Grésillons">grésillons</a>, aussi appelés « poucettes », dans les débuts du processus de la question. On insérait le doigt du supplicié dans un dispositif constitué de plusieurs lames de métal, qui étaient ensuite rapprochées l'une de l'autre par le jeu d'un mécanisme (des cordages noués, par exemple), ce qui broyait le doigt du sujet, lui provoquant de vives douleurs dont il était attendu qu'elles le conduisent à l'aveu<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</p><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Lamanie_kolem_L_001xx.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Lamanie_kolem_L_001xx.jpg/250px-Lamanie_kolem_L_001xx.jpg" decoding="async" width="220" height="221" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Lamanie_kolem_L_001xx.jpg/330px-Lamanie_kolem_L_001xx.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Lamanie_kolem_L_001xx.jpg/500px-Lamanie_kolem_L_001xx.jpg 2x" data-file-width="554" data-file-height="556" /></a><figcaption>Les deux phases du <a href="/wiki/Roue_(supplice)" title="Roue (supplice)">supplice de la roue</a> : bris des membres suivi de l'agonie sur la roue hissée.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading6"><h6 id="Supplice_de_la_roue">Supplice de la roue</h6><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=23" title="Modifier la section : Supplice de la roue" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=23" title="Modifier le code source de la section : Supplice de la roue"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En France, la Cour peut condamner une personne à différents supplices dont on sait qu'ils la mèneront à la mort. C'est ce qui arriva en <a href="/wiki/1754_en_France" title="1754 en France">1754</a> à <a href="/wiki/Colmar" title="Colmar">Colmar</a> au juif <a href="/wiki/Hirtzel_L%C3%A9vy" title="Hirtzel Lévy">Hirtzel Lévy</a>, condamné<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> à être rompu vif et exposé sur la roue, après avoir été soumis à la question ordinaire et extraordinaire<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:Pr%C3%A9ciser_un_fait" title="Aide:Préciser un fait">[Quoi ?]</a></sup> en révélation de complices. Pour cette dernière qu'il subit pendant plus de six heures la veille et le matin même de son exécution, on imagina pour lui un anneau de fer serré autour de la tête qui fit sortir son sang de ses yeux, mais pas un aveu ne sortit de sa bouche. Puis vint le <a href="/wiki/Roue_(supplice)" title="Roue (supplice)">supplice de la roue</a>, la face tournée vers le ciel, où on lui rompit à l'aide d'une barre de fer les os des jambes, des cuisses et des reins sur une petite roue dressée sur un échafaud, choisie par l'exécuteur afin que la tête du supplicié vienne pendre dans le vide et y rejoindre ses pieds. Après plusieurs heures de ce traitement, le juif supplia qu'on lui donne de l'eau. On força du vin dans sa gorge, il le recracha. Le <a href="/wiki/Coup_de_gr%C3%A2ce" title="Coup de grâce">coup de grâce</a> ne vint qu'après dix-huit heures d'<a href="/wiki/Agonie" title="Agonie">agonie</a> — ce qui est rare —, contre une pièce glissée dans la main du <a href="/wiki/Bourreau" title="Bourreau">bourreau</a>. La roue fut ensuite fixée au sommet d'un poteau sur la grande route de Colmar. Pendant plusieurs mois, le corps y resta ainsi exposé aux intempéries, aux outrages des oiseaux et aux regards et à l'insulte des passants — avant qu'une révision de son procès n'innocente totalement le juif Lévy<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Droit_musulman">Droit musulman</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=24" title="Modifier la section : Droit musulman" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=24" title="Modifier le code source de la section : Droit musulman"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article connexe : <a href="/wiki/Syst%C3%A8me_juridique_islamique" title="Système juridique islamique">Système juridique islamique</a>.</div></div> <p>Si la torture était aussi répandue dans le <a href="/wiki/Monde_musulman" class="mw-redirect" title="Monde musulman">monde musulman</a> du <a href="/wiki/Xe_si%C3%A8cle" title="Xe siècle"><abbr class="abbr" title="10ᵉ siècle"><span class="romain">X</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> au <a href="/wiki/XIIIe_si%C3%A8cle" title="XIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, elle n'était alors utilisée qu'en tant que châtiment (par exemple, le <a href="/wiki/Crucifiement" title="Crucifiement">crucifiement</a>) ou comme moyen d'investigation par les fonctionnaires ou les percepteurs d'<a href="/wiki/Imp%C3%B4t" title="Impôt">impôt</a><sup id="cite_ref-BJ_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-BJ-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Entre le <abbr class="abbr" title="9ᵉ siècle"><span class="romain">IX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> et le <abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">XII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, toutes les <a href="/wiki/Madhhab" title="Madhhab">écoles</a> du <i><a href="/wiki/Jurisprudence_islamique" title="Jurisprudence islamique">fikh</a></i> concordent ainsi sur l'interdiction de la torture dans le cadre judiciaire, comme moyen d'extorquer des aveux<sup id="cite_ref-BJ99_43-0" class="reference"><a href="#cite_note-BJ99-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>La doctrine <a href="/wiki/Han%C3%A9fite" class="mw-redirect" title="Hanéfite">hanéfite</a> classique (<abbr class="abbr" title="10ᵉ siècle"><span class="romain">X</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> – <abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle), dominante pendant cette période, refuse ainsi son usage, dans le cadre judiciaire, par le <i><a href="/wiki/Qadi" class="mw-redirect" title="Qadi">qadi</a></i> (juge chargé d'appliquer le <a href="/wiki/Droit_musulman" class="mw-redirect" title="Droit musulman">droit musulman</a>)<sup id="cite_ref-BJ_42-1" class="reference"><a href="#cite_note-BJ-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-BJ99_43-1" class="reference"><a href="#cite_note-BJ99-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. <a href="/wiki/Abou_Yo%C3%BBsouf" title="Abou Yoûsouf">Abou Yoûsouf</a>, l'un des fondateurs de l'école hanéfite et qadi suprême du calife <a href="/wiki/Haroun_al-Rachid" class="mw-redirect" title="Haroun al-Rachid">Haroun al-Rachid</a> à la fin du <a href="/wiki/VIIIe_si%C3%A8cle" title="VIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="8ᵉ siècle"><span class="romain">VIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, s'oppose à son usage par les percepteurs (dans le <i>Kitab al-<a href="/wiki/Khar%C3%A2j" title="Kharâj">Karaj</a></i>) et parvient à convaincre le calife de l'interdire dans ce cadre en 800<sup id="cite_ref-BJ_42-2" class="reference"><a href="#cite_note-BJ-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Le juriste de <a href="/wiki/Transoxiane" title="Transoxiane">Transoxiane</a> <a href="/wiki/Sarakhsi" title="Sarakhsi">Sarakhsi</a> (<a href="/wiki/XIIe_si%C3%A8cle" title="XIIe siècle"><abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">XII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>) condamne quant à lui la torture dans le cadre judiciaire, affirmant que les aveux ainsi obtenus ne peuvent être crédibles, la personne torturée étant prête à dire n'importe quoi<sup id="cite_ref-BJ_42-3" class="reference"><a href="#cite_note-BJ-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-BJ99_43-2" class="reference"><a href="#cite_note-BJ99-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Le juriste <a href="/wiki/Chaf%C3%A9ite" class="mw-redirect" title="Chaféite">chaféite</a> <a href="/wiki/Al-M%C3%A2wardi" title="Al-Mâwardi">Al-Mâwardi</a>, collaborateur intime du calife au <a href="/wiki/XIe_si%C3%A8cle" title="XIe siècle"><abbr class="abbr" title="11ᵉ siècle"><span class="romain">XI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, accorde au chef de la police (le <i>sahib as-surta</i>) le droit d'utiliser de la prison, des coups de bâton ou des menaces de mort pour faire pression sur les suspects, mais refuse ce droit au <i>qadi</i><sup id="cite_ref-BJ_42-4" class="reference"><a href="#cite_note-BJ-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Selon lui, l'aveu extorqué par la police n'est donc pas juridiquement valable (contrairement au <i><a href="/wiki/Ius_commune" title="Ius commune">ius commune</a></i> européen)<sup id="cite_ref-BJ_42-5" class="reference"><a href="#cite_note-BJ-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, mais il peut préparer l'aveu spontané sur lequel se fonde le jugement<sup id="cite_ref-BJ_42-6" class="reference"><a href="#cite_note-BJ-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Cependant, progressivement, les qadis vont obtenir d'autres fonctions politiques et administratives : le système juridique du <i>qadi</i>, qui était l'un des modes de juridiction à côté d'autres, tels ceux qui assuraient la sécurité de l'État, la lutte contre le <a href="/wiki/Brigandage" title="Brigandage">brigandage</a> ou l'<a href="/wiki/H%C3%A9r%C3%A9sie" title="Hérésie">hérésie</a>, le contrôle de l'administration, etc., englobe progressivement ces derniers. La doctrine postclassique hanéfite réclame ainsi, à partir du <abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> – <abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, le droit d'utiliser la torture dans le cadre judiciaire du qadi, en s'inspirant pour cela de théorisations de l'école <a href="/wiki/Mal%C3%A9kite" class="mw-redirect" title="Malékite">malékite</a> (par exemple de celles d'<a href="/w/index.php?title=Ibn_Farhoun&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ibn Farhoun (page inexistante)">Ibn Farhoun</a> au <a href="/wiki/XIVe_si%C3%A8cle" title="XIVe siècle"><abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, qui revendique pour le qadi les mêmes compétences que le chef de la police, et dont le traité fut plagié par le juriste hanéfite Ali Khalil al-Tarabulsi)<sup id="cite_ref-BJ_42-7" class="reference"><a href="#cite_note-BJ-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. De même, l'école <a href="/wiki/Hanbalite" class="mw-redirect" title="Hanbalite">hanbalite</a> admettra celle-ci à partir du <abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> – <abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle<sup id="cite_ref-BJ_42-8" class="reference"><a href="#cite_note-BJ-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Dans l'<a href="/wiki/%C3%89gypte" title="Égypte">Égypte</a> <a href="/wiki/Mamlouk" class="mw-redirect" title="Mamlouk">mamlouk</a> (esclaves affranchis d'origine turque ou <a href="/wiki/Circassiens" class="mw-redirect" title="Circassiens">tcherkesse</a>), la torture devient ainsi courante à partir du <a href="/wiki/XIVe_si%C3%A8cle" title="XIVe siècle"><abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, à la fois dans la procédure judiciaire et en tant que peine, sous l'autorité des juges militaires (les <i><a href="/w/index.php?title=Hajib_al-hujjab&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hajib al-hujjab (page inexistante)">hajib al-hujjab</a></i>) qui vont réduire l'autorité des <i><a href="/wiki/Cadi" title="Cadi">cadis</a></i><sup id="cite_ref-BJ99_43-3" class="reference"><a href="#cite_note-BJ99-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Époques_moderne_et_contemporaine"><span id=".C3.89poques_moderne_et_contemporaine"></span>Époques moderne et contemporaine</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=25" title="Modifier la section : Époques moderne et contemporaine" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=25" title="Modifier le code source de la section : Époques moderne et contemporaine"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La torture reste une méthode de répression commune dans les <a href="/wiki/Dictature" title="Dictature">dictatures</a> et <a href="/wiki/Totalitarisme" title="Totalitarisme">régimes totalitaires</a>, mais aussi dans des <a href="/wiki/D%C3%A9mocratie" title="Démocratie">démocraties</a>. L'historien britannique <a href="/wiki/Eric_Hobsbawm" title="Eric Hobsbawm">Eric Hobsbawm</a> relève qu'« à l'aube du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, la torture avait été officiellement supprimée à travers l'Europe occidentale. Depuis 1945, nous nous sommes de nouveau habitués, sans grande répulsion, à la voir utilisée dans au moins un tiers des États membres des Nations unies, y compris dans quelques-uns des plus anciens et des plus civilisés<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. » </p><p>Tout au long du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, la torture a été pratiquée, que ce soit lors de <a href="/wiki/Guerre" title="Guerre">conflits armés</a> — <a href="/wiki/Guerre_d%27Espagne" title="Guerre d'Espagne">guerre d'Espagne</a>, <a href="/wiki/Seconde_Guerre_mondiale" title="Seconde Guerre mondiale">Seconde Guerre mondiale</a>, guerres de <a href="/wiki/D%C3%A9colonisation" title="Décolonisation">décolonisation</a> (<a href="/wiki/Torture_pendant_la_guerre_d%27Indochine" title="Torture pendant la guerre d'Indochine">pendant la guerre d'Indochine</a>, <a href="/wiki/Torture_pendant_la_guerre_d%27Alg%C3%A9rie" title="Torture pendant la guerre d'Algérie">pendant la guerre d'Algérie</a>, [[ Programme Phoenix|pendant la guerre du Vietnam]]) — ou comme élément d'un système policier répressif à l'échelle nationale ou internationale (<a href="/wiki/Op%C3%A9ration_Condor" title="Opération Condor">opération <i>Condor</i></a>, <a href="/wiki/Guerre_sale" title="Guerre sale">guerre sale</a>). C'est avec l'émergence des stratégies dites « contre-insurrectionnelles », du concept de « sécurité intérieure », et la création de la figure de l'« ennemi intérieur » — dont il s'agit de contenir les visées subversives — que la torture s'est institutionnalisée dans plusieurs pays au point de l'intégrer dans les cursus de formation des forces de sécurité<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. En <a href="/wiki/Uruguay" title="Uruguay">Uruguay</a> dans les années 1960 et 1970, un manuel distribué aux policiers portait comme titre <i>Comment tenir en vie les torturés</i><sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>46<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (voir aussi l'affaire autour de l'agent du FBI <a href="/wiki/Dan_Mitrione" title="Dan Mitrione">Dan Mitrione</a>). </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Abdulkarim_Ali_Ahmed_Fakhrawi_body_with_torture_marks_11.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Abdulkarim_Ali_Ahmed_Fakhrawi_body_with_torture_marks_11.jpg/220px-Abdulkarim_Ali_Ahmed_Fakhrawi_body_with_torture_marks_11.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Abdulkarim_Ali_Ahmed_Fakhrawi_body_with_torture_marks_11.jpg/330px-Abdulkarim_Ali_Ahmed_Fakhrawi_body_with_torture_marks_11.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Abdulkarim_Ali_Ahmed_Fakhrawi_body_with_torture_marks_11.jpg/440px-Abdulkarim_Ali_Ahmed_Fakhrawi_body_with_torture_marks_11.jpg 2x" data-file-width="700" data-file-height="465" /></a><figcaption>Victime de torture au <a href="/wiki/Bahre%C3%AFn" title="Bahreïn">Bahreïn</a> en 2011.</figcaption></figure> <p>Au début du <abbr class="abbr" title="21ᵉ siècle"><span class="romain">XXI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, la torture est une pratique utilisée par nombre de pays. </p><p>Les <a href="/wiki/Forces_arm%C3%A9es_de_la_f%C3%A9d%C3%A9ration_de_Russie" title="Forces armées de la fédération de Russie">forces armées de la fédération de Russie</a> utilisent la torture en <a href="/wiki/Tch%C3%A9tch%C3%A9nie" title="Tchétchénie">Tchétchénie</a> afin d'obtenir les aveux des prisonniers : ils sont battus, brûlés avec des mégots de cigarette et torturés à l'électricité<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>La torture est pratiquée illégalement en <a href="/wiki/R%C3%A9publique_populaire_de_Chine" class="mw-redirect" title="République populaire de Chine">Chine</a>, notamment au <a href="/wiki/Torture_au_Tibet" title="Torture au Tibet">Tibet</a>. Wang Zhenchuan, procureur adjoint du parquet suprême de la république populaire de Chine, a admis publiquement en 2006 que <span class="citation">« la plupart des erreurs judiciaires en Chine sont la conséquence d'aveux extorqués sous la torture »</span><sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>48<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Pourtant, l'article 247 du code pénal chinois punit la torture commise par un fonctionnaire<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>En <a href="/wiki/Alg%C3%A9rie" title="Algérie">Algérie</a>, la torture est utilisée contre des personnes soupçonnées de détenir des informations concernant des activités terroristes ou autres<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. L'<a href="/wiki/Organisation_des_Nations_unies" title="Organisation des Nations unies">ONU</a> dénonce l'utilisation de la torture dans les prisons des <a href="/wiki/%C3%89mirats_arabes_unis" title="Émirats arabes unis">Émirats arabes unis</a><sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>En <a href="/wiki/Syrie" title="Syrie">Syrie</a>, la torture, pratiquée presque systématiquement dans les prisons gouvernementales, se développe à une échelle sans précédent dès les premières manifestations de la contestation populaire du <a href="/wiki/Printemps_arabe" title="Printemps arabe">printemps 2011</a>. Les manifestants et personnes soupçonnées d'être opposées au régime sont arrêtées ou enlevées puis torturées, affamées, maltraitées, violées, dans une pratique assimilée à une politique d'État « d'extermination » des détenus assimilable à un <a href="/wiki/Crime_contre_l%27humanit%C3%A9" title="Crime contre l'humanité">crime contre l'humanité</a>, selon l'ONU et différentes ONG<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">[</span>53<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>54<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="États-Unis"><span id=".C3.89tats-Unis"></span>États-Unis</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=26" title="Modifier la section : États-Unis" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=26" title="Modifier le code source de la section : États-Unis"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Torture_aux_%C3%89tats-Unis" title="Torture aux États-Unis">Torture aux États-Unis</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Abu_Ghraib_17a.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Abu_Ghraib_17a.jpg/220px-Abu_Ghraib_17a.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Abu_Ghraib_17a.jpg/330px-Abu_Ghraib_17a.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Abu_Ghraib_17a.jpg/440px-Abu_Ghraib_17a.jpg 2x" data-file-width="1280" data-file-height="848" /></a><figcaption>Torture dans la <a href="/wiki/Prison_d%27Abou_Ghraib" title="Prison d'Abou Ghraib">prison d'Abou Ghraib</a> en <a href="/wiki/2004" title="2004">2004</a>.</figcaption></figure> <p>Après les <a href="/wiki/Attentats_du_11_septembre_2001" title="Attentats du 11 septembre 2001">attentats du 11 septembre 2001</a>, l'<a href="/wiki/Administration_Bush" class="mw-redirect" title="Administration Bush">administration Bush</a> définit la torture, dont elle confirme l'interdiction, comme étant la douleur <span class="citation">« d'une intensité équivalente à celle dont s'accompagne une blessure physique grave, de l'ordre de la défaillance organique, par exemple »</span><sup id="cite_ref-Stratégie_55-0" class="reference"><a href="#cite_note-Stratégie-55"><span class="cite-bracket">[</span>55<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. À la suite de l'adoption de la loi sur les commissions militaires (<i>Military Commissions Act</i>) en 2006, cette définition est toutefois rendue plus englobante<sup id="cite_ref-Stratégie_55-1" class="reference"><a href="#cite_note-Stratégie-55"><span class="cite-bracket">[</span>55<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Les procédés varient, et s'intègrent dans la procédure d'enlèvement dite d'<i><a href="/wiki/Extraordinary_rendition" title="Extraordinary rendition">extraordinary rendition</a></i>. Il s'agit d'enlever une personne et soit de la soumettre, en général dans des centres de détention clandestins dénommés <i><a href="/wiki/Black_sites" class="mw-redirect" title="Black sites">black sites</a></i>, à des procédures d'interrogatoires qui ont pu être dénoncées comme constituant des formes de torture (et euphémisées par l'administration Bush sous le nom d'<i>enhanced interrogations</i> ou « interrogatoires renforcés »), soit de la transférer à des « pays amis » en principe dotés d'un régime moins démocratique, et où cette personne est soumise à la torture par les agents locaux. </p><p>La <a href="/wiki/Central_Intelligence_Agency" title="Central Intelligence Agency">CIA</a> a reconnu, mardi <time class="nowrap" datetime="2008-02-05" data-sort-value="2008-02-05">5 février 2008</time>, avoir eu recours à la <a href="/wiki/Cagoule_(m%C3%A9thode_d%27interrogatoire)" title="Cagoule (méthode d'interrogatoire)">cagoule</a> et la <a href="/wiki/Torture_par_l%27eau" title="Torture par l'eau">simulation de noyade</a><sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>56<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Quatre-vingt-douze<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire"><span title="Ce passage nécessite une référence (demandé le 16 juin 2010) ; voir l'aide.">[réf. nécessaire]</span></a></sup> vidéos d'interrogatoires effectués par la CIA sur des membres présumés d'<a href="/wiki/Al-Qa%C3%AFda" title="Al-Qaïda">Al-Qaïda</a> ont été détruites en 2005, ce qui a suscité, début 2008, une enquête criminelle effectuée par le <a href="/wiki/D%C3%A9partement_de_la_Justice_des_%C3%89tats-Unis" title="Département de la Justice des États-Unis">département de la Justice</a><sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite-bracket">[</span>57<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. L'<a href="/wiki/Administration_Obama" class="mw-redirect" title="Administration Obama">administration Obama</a> a fait mettre en place une commission d'enquête du Sénat sur les interrogatoires et les détentions de la CIA. Elle s'est concentrée sur la question de savoir si ces « méthodes dures » ont effectivement, ou non, permis d'obtenir des informations, comme l'affirmait l'administration Bush<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>58<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Le rapport de la commission d'enquête terminé à la fin de 2012 et rendu public le <time class="nowrap" datetime="2014-12-09" data-sort-value="2014-12-09">9 décembre 2014</time> dans une version raccourcie<sup id="cite_ref-:0_59-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-59"><span class="cite-bracket">[</span>59<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> établit que les actes de torture sont inefficaces. Il établit également que la CIA a fourni au décideur public des informations trompeuses, et que les techniques d'interrogations étaient bien plus brutales que ce qui avait été communiqué<sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite-bracket">[</span>60<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="clear" style="clear:both;"></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Canada">Canada</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=27" title="Modifier la section : Canada" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=27" title="Modifier le code source de la section : Canada"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En droit canadien, la torture est contraire à l'article 12 de la <a href="/wiki/Charte_canadienne_des_droits_et_libert%C3%A9s" title="Charte canadienne des droits et libertés">Charte canadienne des droits et libertés</a> qui interdit les peines cruelles et inusitées<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">[</span>61<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Il est donc interdit d'y avoir recours. </p><p>Cela dit, malgré l'article 12 de la Charte canadienne, le législateur canadien pourrait tout de même théoriquement prévoir la peine de torture dans une loi parce que l'<a href="/wiki/Article_33_de_la_Charte_canadienne_des_droits_et_libert%C3%A9s" title="Article 33 de la Charte canadienne des droits et libertés">article 33 de la Charte</a> (dite clause nonobstant) permet de déroger aux articles 2 et 7 à 15 de la Charte, et donc de suspendre temporairement toute une série de droits fondamentaux, y compris le droit à la protection contre la torture<sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">[</span>62<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite-bracket">[</span>63<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Conséquences_sanitaires"><span id="Cons.C3.A9quences_sanitaires"></span>Conséquences sanitaires</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=28" title="Modifier la section : Conséquences sanitaires" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=28" title="Modifier le code source de la section : Conséquences sanitaires"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Effets_psychologiques">Effets psychologiques</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=29" title="Modifier la section : Effets psychologiques" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=29" title="Modifier le code source de la section : Effets psychologiques"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les effets <a href="/wiki/Psychologie" title="Psychologie">psychologiques</a> de la torture - c'est-à-dire de toutes les méthodes combinées, tant physiques que psychologiques, décrites en détail dans le <a href="/w/index.php?title=Protocole_d%27Istanbul&action=edit&redlink=1" class="new" title="Protocole d'Istanbul (page inexistante)">Protocole d'Istanbul</a> et dans de nombreuses autres publications médicales - sont bien connus. Les effets psychologiques les plus fréquents sont les suivants<sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite-bracket">[</span>64<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> : </p> <ul><li>expérience du <a href="/wiki/Traumatisme_psychologique" title="Traumatisme psychologique">traumatisme</a> (flashbacks, <a href="/wiki/Cauchemar" title="Cauchemar">cauchemars</a>, réactions de <a href="/wiki/Stress_chez_l%27humain" title="Stress chez l'humain">stress</a>, <a href="/wiki/M%C3%A9fiance" title="Méfiance">méfiance</a> — même à l'égard des membres de la famille — à la limite de la <a href="/wiki/Parano%C3%AFa" title="Paranoïa">paranoïa</a>) ;</li> <li>évitement de tout ce qui rappelle l'expérience de la torture (aussi appelé « engourdissement émotionnel ») ;</li> <li>hyperexcitation (<a href="/wiki/Irritabilit%C3%A9" title="Irritabilité">irritabilité</a>, <a href="/wiki/Trouble_du_sommeil" title="Trouble du sommeil">troubles du sommeil</a>, <a href="/wiki/Hypervigilance" title="Hypervigilance">hypervigilance</a>, <a href="/wiki/Anxi%C3%A9t%C3%A9" title="Anxiété">anxiété</a> constante, difficultés de concentration) ;</li> <li>symptômes <a href="/wiki/D%C3%A9pression_(psychiatrie)" title="Dépression (psychiatrie)">dépressifs</a>, et ce qu'on appelle la « <a href="/wiki/D%C3%A9personnalisation" title="Dépersonnalisation">dépersonnalisation</a> » (comportement typique reconnu, sentiment de détachement de son corps).</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Effets_physiques">Effets physiques</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=30" title="Modifier la section : Effets physiques" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=30" title="Modifier le code source de la section : Effets physiques"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/20px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/40px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Torture" title="Spécial:EditPage/Torture">Votre aide</a> est la bienvenue ! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire ?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Controverses">Controverses</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=31" title="Modifier la section : Controverses" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=31" title="Modifier le code source de la section : Controverses"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Efficacité"><span id="Efficacit.C3.A9"></span>Efficacité</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=32" title="Modifier la section : Efficacité" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=32" title="Modifier le code source de la section : Efficacité"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La torture est controversée non seulement dans son principe (<a href="/wiki/Cruaut%C3%A9" title="Cruauté">cruauté</a>, etc.), mais dans sa finalité même, ainsi que dans son efficacité. Dans le cadre de la « <a href="/wiki/Guerre_contre_le_terrorisme" title="Guerre contre le terrorisme">guerre contre le terrorisme</a> » lancée par l'<a href="/wiki/Administration_Bush" class="mw-redirect" title="Administration Bush">administration Bush</a>, qui procédait à des « <i><a href="/wiki/Extraordinary_rendition" title="Extraordinary rendition">extraordinary renditions</a></i> » (enlèvements suivi de séquestrations, parfois dans des « <a href="/wiki/Sites_noirs" class="mw-redirect" title="Sites noirs">sites noirs</a> » de la <a href="/wiki/CIA" class="mw-redirect" title="CIA">CIA</a>) et à des interrogatoires renforcés (<i>enhanced interrogation</i>, un <a href="/wiki/Euph%C3%A9misme" title="Euphémisme">euphémisme</a> utilisé par l'administration pour qualifier des actes considérés par le droit international comme relevant de la torture), le rapport du <a href="/wiki/S%C3%A9nat_des_%C3%89tats-Unis" title="Sénat des États-Unis">Sénat américain</a> rendu public en 2014 établit que les actes de tortures, pratiqués de 2001 à 2009 dans le <a href="/wiki/Camp_de_Guant%C3%A1namo" title="Camp de Guantánamo">camp de Guantánamo</a>, ont été inefficaces, dans le sens qu'ils n'ont pas permis d'obtenir des informations fiables<sup id="cite_ref-:0_59-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-59"><span class="cite-bracket">[</span>59<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65"><span class="cite-bracket">[</span>65<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:G%C3%A9g%C3%A8ne_-_G%C3%A9n%C3%A9ratrice_pour_torture_%C3%A0_l%27%C3%A9lectricit%C3%A9.JPG" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/G%C3%A9g%C3%A8ne_-_G%C3%A9n%C3%A9ratrice_pour_torture_%C3%A0_l%27%C3%A9lectricit%C3%A9.JPG/220px-G%C3%A9g%C3%A8ne_-_G%C3%A9n%C3%A9ratrice_pour_torture_%C3%A0_l%27%C3%A9lectricit%C3%A9.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/G%C3%A9g%C3%A8ne_-_G%C3%A9n%C3%A9ratrice_pour_torture_%C3%A0_l%27%C3%A9lectricit%C3%A9.JPG/330px-G%C3%A9g%C3%A8ne_-_G%C3%A9n%C3%A9ratrice_pour_torture_%C3%A0_l%27%C3%A9lectricit%C3%A9.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/G%C3%A9g%C3%A8ne_-_G%C3%A9n%C3%A9ratrice_pour_torture_%C3%A0_l%27%C3%A9lectricit%C3%A9.JPG/440px-G%C3%A9g%C3%A8ne_-_G%C3%A9n%C3%A9ratrice_pour_torture_%C3%A0_l%27%C3%A9lectricit%C3%A9.JPG 2x" data-file-width="4000" data-file-height="3000" /></a><figcaption><a href="/wiki/G%C3%A9g%C3%A8ne" title="Gégène">Gégène</a>, génératrice pour torture à l'électricité.</figcaption></figure> <p>S'agissant de la <a href="/wiki/Torture_pendant_la_guerre_d%27Alg%C3%A9rie" title="Torture pendant la guerre d'Algérie">torture pendant la guerre d'Algérie</a>, une multitude de témoignages existe. Mais la finalité même du renseignement est parfois contestée : selon l'historienne <a href="/wiki/Rapha%C3%ABlle_Branche" title="Raphaëlle Branche">Raphaëlle Branche</a>, la torture visait ainsi essentiellement à terroriser, et donc à soumettre, la population, davantage qu'à extraire des renseignements opérationnels (une méthode qui aurait été poursuivie, en <a href="/wiki/Am%C3%A9rique_latine" title="Amérique latine">Amérique latine</a>, lors de la « <a href="/wiki/Guerre_sale" title="Guerre sale">guerre sale</a> », selon le livre de <a href="/wiki/Marie-Monique_Robin" title="Marie-Monique Robin">Marie-Monique Robin</a> sur les <a href="/wiki/Escadron_de_la_mort" title="Escadron de la mort">escadrons de la mort</a>). </p><p>En 1949, un colonel de l'armée française en poste en <a href="/wiki/Indochine_fran%C3%A7aise" title="Indochine française">Indochine</a> dit au journaliste <a href="/wiki/Jacques_Ch%C3%A9garay" class="mw-redirect" title="Jacques Chégaray">Jacques Chégaray</a> envoyé sur place par la revue <a href="/wiki/T%C3%A9moignage_chr%C3%A9tien_(revue)" class="mw-redirect" title="Témoignage chrétien (revue)">Témoignage chrétien</a> : </p> <blockquote><div>« […] Et puis vous savez, dans les combats de guérilla, l'importance des renseignements. Un prisonnier qui avoue l'endroit précis où est cachée une mine piégée, c'est la vie de dix gars de chez nous qui est sauvée. Il faut y songer. Cette hantise de la mine cachée dans la brousse, c'est terrible. Pouvoir la détecter grâce aux aveux d'un prisonnier, cela nous semble de la bonne guerre. La vie de dix jeunes Français ne vaut-elle pas une heure d'interrogatoire ? »</div></blockquote><p style="margin: -0.7em 0 0.3em 6em">— <a href="/wiki/Pierre_Vidal-Naquet" title="Pierre Vidal-Naquet">Pierre Vidal-Naquet</a>, <cite>les crimes de l'armée française<sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66"><span class="cite-bracket">[</span>66<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></cite></p> <p>À propos du « centre de renseignement de la ferme Ameziane à <a href="/wiki/Constantine_(Alg%C3%A9rie)" title="Constantine (Algérie)">Constantine</a> », <a href="/wiki/Pierre_Vidal-Naquet" title="Pierre Vidal-Naquet">Pierre Vidal-Naquet</a> écrit : </p> <blockquote><div>« Tous ceux qui y sont passés sont unanimes à dire : <ul><li>que ces tortures font dire tout et n'importe quoi ;</li> <li>que les cas de folie sont fréquents ;</li> <li>que les traces, cicatrices, suites et conséquences sont durables, certaines même permanentes (troubles nerveux, par exemple) et donc aisément décelables. Plusieurs « suspects » sont morts chez eux le lendemain de leur retour<sup id="cite_ref-autogenerated1_67-0" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated1-67"><span class="cite-bracket">[</span>67<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. »</li></ul></div></blockquote> <p>Extrait de la déposition du capitaine Joseph Estoup au procès du lieutenant Daniel Godot, membre de l'<a href="/wiki/Organisation_arm%C3%A9e_secr%C3%A8te" class="mw-redirect" title="Organisation armée secrète">OAS</a> et accusé de crime, le <time class="nowrap" datetime="1962-08-01" data-sort-value="1962-08-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> août 1962</time>, à propos des soldats tortionnaires : </p> <blockquote><div>« Lorsque la fin est la seule justification des moyens, cette justification disparaît si la fin n'est pas atteinte. C'est alors le désarroi des souillures tenaces. Et c'est le drame, et ce drame est encore pire lorsque non seulement la fin n'est pas atteinte mais encore, délibérément et subitement, n'est plus recherchée. <p>Alors deux attitudes sont possibles : ou bien se refaire une lâche vertu dans une garnison paisible ou dans un commandement plein d'honneur, ou dans un complet civil ; ou bien, lorsqu'on a du respect humain, chercher jusqu'à la limite à atteindre cette fin qui justifiait les fautes commises. </p> Si dans les unités d'intervention il s'est trouvé tant de « jusqu'au-boutistes », ce n'est pas parce qu'à force de violence ils seraient devenus violents à la recherche de nouvelles violences. Non. Pour dire cela il faut ne jamais avoir subi de sévices et n'en avoir jamais infligé. Je porte témoignage que, pour une part secrète, tacite, intérieure, tenaillante, mais pour une part importante, c'est parce que ces hommes ne voulaient pas avoir méfait pour rien, et, à la limite, leur attitude est un acte désespéré de damnés qui veulent se venger du démon qui les a menés en enfer<sup id="cite_ref-autogenerated1_67-1" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated1-67"><span class="cite-bracket">[</span>67<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. »</div></blockquote> <p>Shane O'Mara, professeur de neurosciences au <a href="/wiki/Trinity_College_(Dublin)" title="Trinity College (Dublin)">Trinity College</a> explique à l'aide des <a href="/wiki/Neurosciences" title="Neurosciences">neurosciences</a>, de la <a href="/wiki/Neuropsychiatrie" title="Neuropsychiatrie">neuropsychiatrie</a>, de la <a href="/wiki/Psychologie_exp%C3%A9rimentale" title="Psychologie expérimentale">psychologie expérimentale</a> pourquoi la torture est inefficace et ne parvient pas à faire parler<sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68"><span class="cite-bracket">[</span>68<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Philosophie">Philosophie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=33" title="Modifier la section : Philosophie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=33" title="Modifier le code source de la section : Philosophie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Diverse_torture_instruments.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Diverse_torture_instruments.jpg/220px-Diverse_torture_instruments.jpg" decoding="async" width="220" height="280" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Diverse_torture_instruments.jpg/330px-Diverse_torture_instruments.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Diverse_torture_instruments.jpg/440px-Diverse_torture_instruments.jpg 2x" data-file-width="448" data-file-height="570" /></a><figcaption>Divers anciens instruments de torture.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Saint_Augustin" class="mw-redirect" title="Saint Augustin">Saint Augustin</a> condamne la torture fermement : « Pour découvrir s'il est coupable, il est mis à la torture, innocent il subit pour un crime incertain les peines les plus certaines et cela, non parce qu'on découvre ce qu'il a commis, mais parce qu'on ignore s'il ne l'a pas commis. Ainsi l'ignorance du juge fait le plus souvent le malheur de l'innocent… »<sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69"><span class="cite-bracket">[</span>69<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p><a href="/wiki/Anton_Praetorius" title="Anton Praetorius">Anton Praetorius</a> édite en <a href="/wiki/1598" title="1598">1598</a> le livre <i>Von Zauberey und Zauberern Gründlicher Bericht</i> (De l'étude approfondie de la sorcellerie et des sorciers), manifeste contre la persécution des <a href="/wiki/Sorci%C3%A8re" title="Sorcière">sorcières</a> et contre la torture. En <a href="/wiki/1602" title="1602">1602</a>, lors d'une réédition de ce livre il trouva le courage de le signer de son propre nom. De nouvelles rééditions s'ensuivent en <a href="/wiki/1613" title="1613">1613</a> puis <a href="/wiki/1629" title="1629">1629</a>. </p><p><a href="/wiki/Cesare_Beccaria" title="Cesare Beccaria">Cesare Beccaria</a> condamnera également l'usage de la « question » dans son ouvrage <i><a href="/wiki/Des_d%C3%A9lits_et_des_peines" title="Des délits et des peines">Des délits et des peines</a></i>, publié en 1764, et critique son utilisation durant les procès<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite-bracket">[</span>70<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Droit_international">Droit international</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=34" title="Modifier la section : Droit international" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=34" title="Modifier le code source de la section : Droit international"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La torture est proscrite par le droit international depuis la fin de la Seconde Guerre mondiale. Outre la <a href="/wiki/Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Convention européenne des droits de l'homme">Convention européenne des droits de l'homme</a>, les conventions et traités suivant concernent la torture : </p> <ul><li>le <a href="/wiki/Pacte_international_relatif_aux_droits_civils_et_politiques" title="Pacte international relatif aux droits civils et politiques">Pacte international relatif aux droits civils et politiques</a> (PIDCP, 1966, dans son article 7) ;</li> <li>les <a href="/wiki/Conventions_de_Gen%C3%A8ve" title="Conventions de Genève">Conventions de Genève</a> de 1949 et leurs Protocoles additionnels de 1977 ;</li> <li>la <a href="/wiki/Convention_contre_la_torture_et_autres_peines_ou_traitements_cruels,_inhumains_ou_d%C3%A9gradants" title="Convention contre la torture et autres peines ou traitements cruels, inhumains ou dégradants">Convention contre la torture</a> (1984) ;</li> <li>la <a href="/wiki/Convention_relative_aux_droits_de_l%27enfant" title="Convention relative aux droits de l'enfant">Convention relative aux droits de l'enfant</a> (1989) ;</li> <li>la <a href="/wiki/Convention_am%C3%A9ricaine_relative_aux_droits_de_l%27homme" title="Convention américaine relative aux droits de l'homme">Convention américaine relative aux droits de l'homme</a> (1969) ;</li> <li>la <a href="/wiki/Charte_africaine_des_droits_de_l%27homme_et_des_peuples" title="Charte africaine des droits de l'homme et des peuples">Charte africaine des droits de l'homme et des peuples</a> (1981) ;</li> <li>la <a href="/wiki/Charte_arabe_des_droits_de_l%27homme" title="Charte arabe des droits de l'homme">Charte arabe des droits de l'homme</a> (2004), entrée en vigueur en 2008.</li></ul> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:10CFREU-Article4.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/10CFREU-Article4.jpg/250px-10CFREU-Article4.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/10CFREU-Article4.jpg/330px-10CFREU-Article4.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/10CFREU-Article4.jpg/500px-10CFREU-Article4.jpg 2x" data-file-width="3283" data-file-height="2199" /></a><figcaption>Article 4 de la <a href="/wiki/Charte_des_droits_fondamentaux_de_l%27Union_europ%C3%A9enne" title="Charte des droits fondamentaux de l'Union européenne">Charte des droits fondamentaux de l'Union européenne</a> interdisant la torture.</figcaption></figure> <p>La Convention contre la torture et autres peines ou traitements cruels, inhumains ou dégradants, adoptée par l'<a href="/wiki/Assembl%C3%A9e_g%C3%A9n%C3%A9rale_des_Nations_unies" title="Assemblée générale des Nations unies">Assemblée générale des Nations unies</a> le <time class="nowrap" datetime="1984-12-10" data-sort-value="1984-12-10">10 décembre 1984</time> et entrée en vigueur le <time class="nowrap" datetime="1987-06-26" data-sort-value="1987-06-26">26 juin 1987</time>, présente l'intérêt de la définir pour la première fois et de l'interdire avec précision: voir paragraphe ci-dessous. </p><p>En matière de <a href="/wiki/Droit_international_coutumier" title="Droit international coutumier">droit international coutumier</a>, des éléments clés de la définition de la <i>torture</i> ont fait l'objet de références officielles : en résumé, elle implique « une douleur ou souffrance aiguës, physique ou mentale », infligées « intentionnellement » par des agents de l'<a href="/wiki/%C3%89tat" title="État">État</a>. La <a href="/wiki/Convention_inter-am%C3%A9ricaine_pour_la_pr%C3%A9vention_et_la_r%C3%A9pression_de_la_torture" title="Convention inter-américaine pour la prévention et la répression de la torture">convention inter-américaine pour la prévention et la répression de la torture</a> en étend la définition aux cas d'« applications de méthodes visant à annuler la personnalité de la victime ou à diminuer sa capacité physique ou mentale, même si ces méthodes et procédés ne causent aucune douleur physique ou angoisse psychique »<sup id="cite_ref-combattre3_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-combattre3-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Le <a href="/wiki/Droit_international_humanitaire" title="Droit international humanitaire">droit international humanitaire</a> étend aussi la définition puisque la participation d'une personne ou d'une organisation (groupes paramilitaires, organisation terroriste, groupes mafieux) agissant à titre officiel n'est pas requise comme condition d'un acte de torture<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite-bracket">[</span>71<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Dans sa <a href="/wiki/Jurisprudence" title="Jurisprudence">jurisprudence</a>, la <a href="/wiki/Cour_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Cour européenne des droits de l'homme">Cour européenne des droits de l'homme</a> énumère un certain nombre de cas concrets où « torture » et « <a href="/wiki/Peine_ou_traitement_cruel,_inhumain_ou_d%C3%A9gradant" title="Peine ou traitement cruel, inhumain ou dégradant">peine ou traitement cruel, inhumain ou dégradant</a> » se confondent ou se distinguent, développe la notion de « gravité », et précise que <span class="citation">« certains actes autrefois qualifiés de « traitements inhumains et dégradants », et non de « torture », pourraient recevoir une qualification différente à l'avenir »</span><sup id="cite_ref-combattre3_1-3" class="reference"><a href="#cite_note-combattre3-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Convention_de_1984">Convention de 1984</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=35" title="Modifier la section : Convention de 1984" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=35" title="Modifier le code source de la section : Convention de 1984"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>« La <a href="/wiki/Convention_contre_la_torture" class="mw-redirect" title="Convention contre la torture">Convention contre la torture et autres peines et traitements cruels, inhumains ou dégradants</a> » définit la torture dans son article 1, comme « tout acte par lequel une douleur ou des souffrances aiguës, physiques ou mentales, sont intentionnellement infligées à une personne. » Elle exige de tout État partie qu'il prenne « des mesures législatives, administratives, judiciaires et autres mesures efficaces pour empêcher que des actes de torture soient commis dans tout territoire sous sa juridiction », indiquant « qu'aucune circonstance exceptionnelle, quelle qu'elle soit, ne justifie la torture », écartant toute invocation d'ordres supérieurs (art. 2). </p><p>L'article 3 interdit le transfert de toute personne vers un lieu où elle risque la torture et l'article 4 stipule que tous les actes de torture sont définis comme un crime. </p><p>Les États ont obligation d'enquête lorsqu'une personne soupçonnée de torture se trouve sur leur territoire (art.6), ils doivent exercer leur compétence universelle sur ces personnes et si ces suspects ne sont pas extradés, les États doivent soumettre l'affaire à leur ministère public (art.7). Ils doivent ouvrir une enquête prompte et impartiale dès qu'il est soupçonné qu'un acte de torture s'est ou se serait produit sur un territoire relevant de leur compétence. Les États doivent former tous les responsables de l'application des lois à ne pas torturer (art. 10) ; ils doivent fournir des réparations aux victimes (art. 14) et exclure de toute procédure judiciaire toute déclaration obtenue sous la torture, sauf pour prouver que la torture a été pratiquée (art. 15). </p><p>La Convention européenne pour la prévention de la torture et des peines ou traitements inhumains ou dégradants a été complétée par deux Protocoles additionnels en 1993, qui sont entrés en vigueur le <time class="nowrap" datetime="2002-03-01" data-sort-value="2002-03-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> mars 2002</time> après leur ratification par tous les États parties à la Convention<sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite-bracket">[</span>72<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Prévention"><span id="Pr.C3.A9vention"></span>Prévention</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=36" title="Modifier la section : Prévention" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=36" title="Modifier le code source de la section : Prévention"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En <time class="nowrap" datetime="1984-12" data-sort-value="1984-12">décembre 1984</time> est créé au sein de l'<a href="/wiki/Organisation_des_Nations_unies" title="Organisation des Nations unies">ONU</a> le Comité contre la torture<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73"><span class="cite-bracket">[</span>73<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Le Comité est constitué de 10 experts élus par les États parties. Les rapports présentés par les États parties sont examinés par le Comité en présence des représentants des États intéressés. Le Comité accepte de recevoir des informations pertinentes émises par les organisations non gouvernementales. Après avoir examiné le rapport d'un État partie, le Comité établit ses conclusions et recommandations publiées sous la forme d'une déclaration publique à la suite de sa session annuelle se déroulant au mois de novembre<sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74"><span class="cite-bracket">[</span>74<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>L'ONU a peu à peu élaboré des outils concernant la prévention de la torture et la nécessité d'assurer aux détenus des conditions de vie humaines, intitulés <i>Ensemble de principes pour la protection de toutes les personnes soumises à une forme quelconque de détention et d'emprisonnement</i> (1988). </p><p>En 1985, un <i>système de compétence universelle à l'échelle du continent américain</i> est mis en place par la Convention américaine pour la prévention et la répression de la torture. En 1987, le <a href="/wiki/Conseil_de_l%27Europe" title="Conseil de l'Europe">Conseil de l'Europe</a> met en place d'un<i> Comité</i> chargé d'effectuer des inspections dans les lieux de détention situés en Europe. </p><p>Des <span class="page_h"><a href="/wiki/Tribunal_international" class="mw-redirect mw-disambig" title="Tribunal international">tribunaux internationaux</a></span> pour l'ex-Yougoslavie et le Rwanda ont été mis en place. En 1998, le <i>Statut de Rome de la <a href="/wiki/Cour_p%C3%A9nale_internationale" title="Cour pénale internationale">Cour pénale internationale</a></i>, est adopté. Toutes ces instances sont destinées à juger dans un cadre international les individus accusés de crimes de guerre, de crimes contre l'humanité ou des faits de génocide, y compris des actes de torture. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Organisations_non_gouvernementales">Organisations non gouvernementales</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=37" title="Modifier la section : Organisations non gouvernementales" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=37" title="Modifier le code source de la section : Organisations non gouvernementales"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Il existe une <a href="/w/index.php?title=Coalition_des_ONG_internationales_contre_la_Torture&action=edit&redlink=1" class="new" title="Coalition des ONG internationales contre la Torture (page inexistante)">Coalition des ONG internationales contre la Torture</a> (CINAT), qui regroupe <a href="/wiki/Amnesty_International" title="Amnesty International">Amnesty International</a>, l'<a href="/w/index.php?title=Association_pour_la_pr%C3%A9vention_de_la_torture&action=edit&redlink=1" class="new" title="Association pour la prévention de la torture (page inexistante)">Association pour la prévention de la torture</a> (APT), la <a href="/wiki/Commission_internationale_de_juristes" title="Commission internationale de juristes">Commission internationale de juristes</a> (CIJ), la <a href="/wiki/F%C3%A9d%C3%A9ration_internationale_de_l%27action_des_chr%C3%A9tiens_pour_l%27abolition_de_la_torture" class="mw-redirect" title="Fédération internationale de l'action des chrétiens pour l'abolition de la torture">Fédération internationale de l'action des chrétiens pour l'abolition de la torture</a> (FIACAT), le <a href="/w/index.php?title=Conseil_international_pour_la_r%C3%A9habilitation_des_victimes_de_la_torture&action=edit&redlink=1" class="new" title="Conseil international pour la réhabilitation des victimes de la torture (page inexistante)">Conseil international pour la réhabilitation des victimes de la torture</a> (IRCT), <a href="/w/index.php?title=Redress&action=edit&redlink=1" class="new" title="Redress (page inexistante)">Redress</a> et l'<a href="/wiki/Organisation_mondiale_contre_la_torture" title="Organisation mondiale contre la torture">Organisation mondiale contre la torture</a> (OMCT) qui regroupe elle-même 200 ONG membres. <a href="/wiki/Human_Rights_Watch" title="Human Rights Watch">Human Rights Watch</a> est aussi très connue. <a href="/wiki/Comit%C3%A9_public_contre_la_torture_en_Isra%C3%ABl" title="Comité public contre la torture en Israël">Comité public contre la torture en Israël</a> (PCATI, <i><span class="lang-en" lang="en">Public Committee Against Torture in Israel</span></i>), est aussi connue, ayant été l'une des parties civiles au procès tenu devant la <a href="/wiki/Cour_supr%C3%AAme_d%27Isra%C3%ABl" title="Cour suprême d'Israël">Cour suprême d'Israël</a>, en 1999<sup id="cite_ref-PCATI99_75-0" class="reference"><a href="#cite_note-PCATI99-75"><span class="cite-bracket">[</span>75<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>En <a href="/wiki/France" title="France">France</a>, la lutte contre la torture est menée par plusieurs associations : les plus notables étant la branche française d'<a href="/wiki/Amnesty_International" title="Amnesty International">Amnesty International</a> et la <a href="/wiki/Ligue_fran%C3%A7aise_pour_la_d%C3%A9fense_des_droits_de_l%27homme_et_du_citoyen" class="mw-redirect" title="Ligue française pour la défense des droits de l'homme et du citoyen">ligue des droits de l'homme</a> ; se manifestent aussi l'<a href="/wiki/Action_des_chr%C3%A9tiens_pour_l%27abolition_de_la_torture" title="Action des chrétiens pour l'abolition de la torture">Action des chrétiens pour l'abolition de la torture</a> (ACAT) et le <a href="/wiki/Centre_Primo_Levi" class="mw-redirect" title="Centre Primo Levi">Centre Primo Levi</a><sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76"><span class="cite-bracket">[</span>76<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> qui proposent « des soins médicaux et psychologiques aux personnes victimes de la torture et de la violence politique et à leurs familles ». </p><p>Toutefois, la torture est encore pratiquée de par le monde où les associations de lutte contre la torture sont interdites, que ce soit en secret ou sous couvert de <a href="/wiki/Loi" title="Loi">législations</a> entretenant un certain flou sur la question. Selon l'ONG <a href="/wiki/Action_des_chr%C3%A9tiens_pour_l%27abolition_de_la_torture" title="Action des chrétiens pour l'abolition de la torture">ACAT France</a> qui publie annuellement un rapport <i>Un monde tortionnaire</i><sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77"><span class="cite-bracket">[</span>77<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, sur les <span class="nowrap">19 pays</span> étudiés en 2014 (aussi bien des <a href="/wiki/D%C3%A9mocratie" title="Démocratie">démocraties</a> que des <a href="/wiki/Dictature" title="Dictature">dictatures</a>), un sur deux pratique encore la torture<sup id="cite_ref-78" class="reference"><a href="#cite_note-78"><span class="cite-bracket">[</span>78<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Sur les <span class="nowrap">153 États</span> et territoires étudiés dans le rapport de 2007 d'Amnesty International au moins 102 avaient eu recours à la torture ou à d'autres mauvais traitements. En 2014, Amnesty International signale des cas de torture et d'autres formes de mauvais traitements commis par des agents de l'État dans au moins 141 pays de toutes les régions du monde (sur les <span class="nowrap">197 États</span> reconnus par l'ONU) sur les 5 dernières années<sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79"><span class="cite-bracket">[</span>79<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> : dans 8 % des cas, la pratique tortionnaire est généralisée et systématique (<a href="/wiki/Nigeria" title="Nigeria">Nigeria</a>, <a href="/wiki/Mexique" title="Mexique">Mexique</a>, <a href="/wiki/Cor%C3%A9e_du_Nord" title="Corée du Nord">Corée du Nord</a>) ; dans 16 % des cas, elle est généralisée mais non systématique (<a href="/wiki/Br%C3%A9sil" title="Brésil">Brésil</a>) ; dans 57 % des cas, elle est une pratique fréquente (<a href="/wiki/C%C3%B4te_d%27Ivoire" title="Côte d'Ivoire">Côte d'Ivoire</a>) ; dans 19 % des cas, Amnesty répertorie des actes isolés (France, Allemagne)<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80"><span class="cite-bracket">[</span>80<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Opinion_publique">Opinion publique</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=38" title="Modifier la section : Opinion publique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=38" title="Modifier le code source de la section : Opinion publique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Arabie_Saoudite">Arabie Saoudite</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=39" title="Modifier la section : Arabie Saoudite" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=39" title="Modifier le code source de la section : Arabie Saoudite"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Deux hommes bahreïniens, <i>Jaafar Sultan</i> et <i>Sadeq Thamer</i>, ont été arrêtés sans mandat en <a href="/wiki/Arabie_saoudite" title="Arabie saoudite">Arabie saoudite</a> en 2015 et ont été torturés. Le tribunal pénal spécialisé les a condamnés à mort en octobre 2021 mais le tribunal a confirmé leurs condamnations en avril 2022. En outre, <i><a href="/wiki/Amnesty_International" title="Amnesty International">Amnesty International</a></i> a appelé le roi de l'Arabie saoudite à interrompre l'exécution des deux bahreïniens<sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81"><span class="cite-bracket">[</span>81<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. De plus, <i>ADHRB</i> a appelé les gouvernements saoudiens et bahreïniens à organiser leur retour à Bahreïn afin qu'ils puissent retrouver leurs familles en septembre 2022<sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82"><span class="cite-bracket">[</span>82<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bahreïn"><span id="Bahre.C3.AFn"></span>Bahreïn</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=40" title="Modifier la section : Bahreïn" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=40" title="Modifier le code source de la section : Bahreïn"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les organisations de défense des <a href="/wiki/Droits_de_l%27homme" title="Droits de l'homme">droits de l'homme</a>, <i>ADHRB</i>, <i>BIRD</i>, <i>CIVICUS</i>, <i>GCHR</i>, <i><a href="/wiki/International_Freedom_of_Expression_Exchange" title="International Freedom of Expression Exchange">IFEX</a></i>, ont soulevé des préoccupations urgentes concernant le <a href="/wiki/Abduljalil_al-Singace" title="Abduljalil al-Singace"><abbr class="abbr" title="Docteur">D<sup>r</sup></abbr> Abduljalil Al Singace</a>, défenseur des droits humains de Bahreïn. Il est en prison pendant plus de dix ans en violation de sa liberté d'expression et de droits de l'assemblée. Depuis le 8 juillet 2021, il a fait la grève de la faim pour protester contre la confiscation de sa recherche académique sur la culture bahreïnienne. </p><p>Au cours du printemps arabe 2011, Bahreïn a connu que le pays est fréquemment accusé par les ONG et les organisations internationales de suppression des défenseurs des <a href="/wiki/Droits_de_l%27homme" title="Droits de l'homme">droits de l'homme</a>. Maintenant, <a href="/wiki/Amnesty_International" title="Amnesty International">Amnesty International</a> a révélé qu'Al Singace souffre de multiples problèmes de santé, notamment des maux de tête, un problème de prostate et une arthrite et les officiers de prison ont cessé de délivrer les médicaments qui lui sont nécessaires. Cependant, après qu'<a href="/wiki/Amnesty_International" title="Amnesty International">Amnesty</a> a accusé la nation du Golfe de ne pas avoir fourni de soins médicaux suffisants à Al Singace, le gouvernement de Bahreïn a nié toute maltraitance et torture de ses détenus<sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83"><span class="cite-bracket">[</span>83<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Le <time class="nowrap" datetime="2021-11-20" data-sort-value="2021-11-20">20 novembre 2021</time> a marqué le <abbr class="abbr" title="Dixième">10<sup>e</sup></abbr> anniversaire de la Commission d'enquête indépendante de Bahreïn (BICI) et il a été révélé des comptes choquants de torture, procès militaires des civils et des meurtres sanctionnés par l'<a href="/wiki/%C3%89tat" title="État">État</a><sup id="cite_ref-84" class="reference"><a href="#cite_note-84"><span class="cite-bracket">[</span>84<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="En_France">En France</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=41" title="Modifier la section : En France" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=41" title="Modifier le code source de la section : En France"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Droits_de_l%27homme_en_France" title="Droits de l'homme en France">Droits de l'homme en France</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="À_travers_le_monde"><span id=".C3.80_travers_le_monde"></span>À travers le monde</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=42" title="Modifier la section : À travers le monde" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=42" title="Modifier le code source de la section : À travers le monde"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Une enquête publiée par un projet de recherche mené par l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_du_Maryland" title="Université du Maryland">université du Maryland</a><sup id="cite_ref-85" class="reference"><a href="#cite_note-85"><span class="cite-bracket">[</span>85<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> auprès de 19 000 ressortissants de <span class="nowrap">19 pays</span> différents, dans le cadre de la préparation de la <i>journée internationale des Nations unies pour le soutien aux victimes de la torture</i>, a montré que l'usage de la torture était, en 2008, majoritairement rejeté par l'opinion publique internationale<sup id="cite_ref-ONU_86-0" class="reference"><a href="#cite_note-ONU-86"><span class="cite-bracket">[</span>86<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, sauf en <a href="/wiki/Inde" title="Inde">Inde</a>, au <a href="/wiki/Nigeria" title="Nigeria">Nigeria</a> et en <a href="/wiki/Turquie" title="Turquie">Turquie</a>. </p><p><a href="/wiki/Miguel_Benasayag" title="Miguel Benasayag">Miguel Benasayag</a> écrivait en <a href="/wiki/1987" title="1987">1987</a> : <span class="citation">« la torture constitue un véritable <i>dérapage</i> dans nos sociétés. Car elle est la violation d'un interdit fondamental, celui qui fait l'objet du consensus social fondant la légitimité de l'État de droit : le consensus selon lequel l'État (et ses représentants) ne doit jamais toucher le corps des individus, car l'État occupe précisément la place d'un tiers dont la reconnaissance par les individus-citoyens permet d'éviter la barbarie d'une société fondée sur le <i>rapport duel</i>, celui qui n'est régi que par la loi du plus fort<sup id="cite_ref-87" class="reference"><a href="#cite_note-87"><span class="cite-bracket">[</span>87<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. »</span> </p><p>En 2008, la directrice du bureau d'<a href="/wiki/Amnesty_International" title="Amnesty International">Amnesty International</a> auprès des <a href="/wiki/Nations_unies" class="mw-redirect" title="Nations unies">Nations unies</a>, Yvonne Terlingen, a accusé les États-Unis et l'Europe de ne pas favoriser l'opposition de leur opinion publique à l'usage de la torture à cause de la rhétorique de la <a href="/wiki/Guerre_contre_le_terrorisme" title="Guerre contre le terrorisme">guerre contre le terrorisme</a> qu'ils ont employée ou cautionnée<sup id="cite_ref-ONU_86-1" class="reference"><a href="#cite_note-ONU-86"><span class="cite-bracket">[</span>86<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=43" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=43" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ouvrages">Ouvrages</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=44" title="Modifier la section : Ouvrages" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=44" title="Modifier le code source de la section : Ouvrages"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Amnesty_International" title="Amnesty International">Amnesty International</a>, <i>DUDH : <span class="nowrap">60 ans</span> après</i>, 2008.</li> <li>Amnesty International, <i>Combattre la torture</i>, éditions francophones d'Amnesty International (EFAI), 2004 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-87666-148-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-87666-148-9"><span class="nowrap">2-87666-148-9</span></a>)</small>.</li> <li>Amnesty International, <i>Enfants torturés, Des victimes trop souvent ignorées</i>, EFAI <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-87666-118-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-87666-118-7"><span class="nowrap">2-87666-118-7</span></a>)</small>.</li> <li>Norbert Campagna, Luigi Delia, Benoît Garnot (dir.), <i>La torture, de quels droits ? Une pratique de pouvoir (<abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> – <abbr class="abbr" title="21ᵉ siècle"><span class="romain">XXI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle)</i>, Paris, Imago, 2014.</li> <li><span class="ouvrage" id="O'Mara"><span class="ouvrage" id="Shane_O'Mara">Shane O'Mara, <cite class="italique">Pourquoi la torture ne marche pas. L'interrogatoire à la lumière des neurosciences</cite>, Genève, Markus Haller, 326 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Pourquoi+la+torture+ne+marche+pas.+L%27interrogatoire+%C3%A0+la+lumi%C3%A8re+des+neurosciences&rft.place=Gen%C3%A8ve&rft.pub=Markus+Haller&rft.aulast=O%27Mara&rft.aufirst=Shane&rft.tpages=326&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span></li> <li>Muriel Montagut, <i>L'Être et la torture</i>, PUF, 2014</li> <li>Darius M. Rejali, <i>Torture and democracy</i>, Princeton University Press, 2007.</li> <li>Françoise Sironi, <i>Bourreaux et victimes : psychologie de la torture</i>, Odile Jacob, 1999.</li> <li><a href="/wiki/Michel_Terestchenko_(philosophe)" title="Michel Terestchenko (philosophe)">Michel Terestchenko</a>, <i>Du bon usage de la torture : Ou comment les démocraties justifient l'injustifiable</i>, La Découverte, 2008.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.codesria.org/French/publications/amnesty/torture.pdf">Surveiller et enquêter en matière de torture et autres peines ou traitements cruels, inhumains ou dégradants et de conditions pénitentiaires</a>, par Amnesty International/CODESRIA, 2001 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-86978-089-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-86978-089-3"><span class="nowrap">2-86978-089-3</span></a>)</small></li> <li>Guillaume Flamerie de Lachapelle, <i>Torturer à l'Antique. Supplices, peines et châtiments en Grèce et à Rome</i>, Belles Lettres, 2013</li> <li>Faustine Harang, <i>La Torture au Moyen Âge, <abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> – <abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècles</i>, PUF, 2017, 302 p.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Documentaires">Documentaires</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=45" title="Modifier la section : Documentaires" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=45" title="Modifier le code source de la section : Documentaires"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i>Tortionnaire</i>, un documentaire de <a href="/wiki/Fr%C3%A9d%C3%A9ric_Brunnquell" title="Frédéric Brunnquell">Frédéric Brunnquell</a> et <a href="/wiki/Pascal_Vasselin" title="Pascal Vasselin">Pascal Vasselin</a> faisant témoigner cinq anciens tortionnaires. Diffusé en 1999</li> <li><a href="/wiki/S21,_la_machine_de_mort_Khm%C3%A8re_rouge" class="mw-redirect" title="S21, la machine de mort Khmère rouge">S21, la machine de mort Khmère rouge</a>, film documentaire franco-cambodgien réalisé par <a href="/wiki/Rithy_Panh" title="Rithy Panh">Rithy Panh</a> sorti en <a href="/wiki/2003_au_cin%C3%A9ma" title="2003 au cinéma">2003</a>, à propos d'un centre de torture <a href="/wiki/Khmer_rouge" class="mw-redirect" title="Khmer rouge">khmer rouge</a> et devenu depuis le <a href="/wiki/Mus%C3%A9e_Tuol_Sleng" class="mw-redirect" title="Musée Tuol Sleng">Musée Tuol Sleng</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Articles">Articles</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=46" title="Modifier la section : Articles" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=46" title="Modifier le code source de la section : Articles"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Pierre_Clastres" title="Pierre Clastres">Pierre Clastres</a>, « De la Torture dans les sociétés primitives », <i><a href="/wiki/L%27Homme_(revue)" title="L'Homme (revue)">L'Homme</a></i>, 1973, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 3, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">114-120</span>. <small>[<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/hom_0439-4216_1973_num_13_3_367366">lire en ligne</a>]</small></li> <li><span class="ouvrage" id="Hecker2008"><span class="ouvrage" id="Marc_Hecker2008"><a href="/wiki/Marc_Hecker" title="Marc Hecker">Marc Hecker</a>, <cite class="italique">Du bon usage de la terreur</cite>, <a href="/wiki/Institut_fran%C3%A7ais_des_relations_internationales" title="Institut français des relations internationales">Institut français des relations internationales</a>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Focus stratégique » (<abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 6), <time class="nowrap" datetime="2008-04" data-sort-value="2008-04">avril 2008</time>, 31 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-86592-297-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-86592-297-0"><span class="nowrap">978-2-86592-297-0</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ifri.org/sites/default/files/atoms/files/Focus_strategique_6_Hecker_Terreur.pdf">lire en ligne</a> <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d'Adobe">[PDF]</abbr>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Du+bon+usage+de+la+terreur&rft.pub=Institut+fran%C3%A7ais+des+relations+internationales&rft.aulast=Hecker&rft.aufirst=Marc&rft.date=2008-04&rft.tpages=31&rft.isbn=978-2-86592-297-0&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span></li> <li>Françoise Sironi et Raphaëlle Branche, « La torture aux frontières de l'humain », <i>Revue internationale des sciences sociales</i>, 2002/4, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 174, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 591 à 600. <small>[<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cairn.info/article.php?ID_REVUE=RISS&ID_NUMPUBLIE=RISS_174&ID_ARTICLE=RISS_174_0591">lire en ligne</a>]</small></li> <li>Aloïs Hahn, « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/arss_0335-5322_1986_num_62_1_2316">Contribution à la sociologie de la confession et autres formes institutionnalisées d'aveu</a> [Autothématisation et processus de civilisation] », <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/revue/arss">Actes de la recherche en sciences sociales</a></i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 62-63, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 54 à 68, Paris, <time class="nowrap" datetime="1986-06" data-sort-value="1986-06">juin 1986</time>.</li> <li><a href="/wiki/Jean-Christophe_Courtil" title="Jean-Christophe Courtil">Jean-Christophe Courtil</a>, <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> « Torture in Seneca's philosophical works: Between Justification and Condemnation », in J. Wildberger & M.L. Colish (éds), <i>Seneca Philosophus</i>, « Trends in Classics », <a href="/wiki/Walter_de_Gruyter" title="Walter de Gruyter">De Gruyter</a>, 189-207. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-3-11-034983-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-3-11-034983-2"><span class="nowrap">978-3-11-034983-2</span></a>)</small><sup id="cite_ref-88" class="reference"><a href="#cite_note-88"><span class="cite-bracket">[</span>88<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=47" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=47" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Liste_des_piloris_en_France" title="Liste des piloris en France">Liste des piloris en France</a></li> <li><a href="/wiki/Journ%C3%A9e_internationale_pour_le_soutien_aux_victimes_de_la_torture" title="Journée internationale pour le soutien aux victimes de la torture">Journée internationale pour le soutien aux victimes de la torture</a></li> <li>Textes et définitions juridiques : <ul><li><span data-sort-value="Organisation Nations unies"><span class="datasortkey" data-sort-value="Organisation des Nations unies"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_the_United_Nations.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau des Nations unies"><img alt="Drapeau des Nations unies" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_the_United_Nations.svg/20px-Flag_of_the_United_Nations.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_the_United_Nations.svg/40px-Flag_of_the_United_Nations.svg.png 1.5x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span> </span><a href="/wiki/Organisation_des_Nations_unies" title="Organisation des Nations unies">ONU</a></span></span> : <ul><li><a href="/wiki/Convention_contre_la_torture_et_autres_peines_ou_traitements_cruels,_inhumains_ou_d%C3%A9gradants" title="Convention contre la torture et autres peines ou traitements cruels, inhumains ou dégradants">Convention contre la torture et autres peines ou traitements cruels, inhumains ou dégradants</a> (1984)</li> <li><a href="/wiki/Cour_p%C3%A9nale_internationale" title="Cour pénale internationale">Cour pénale internationale</a> : répression des <a href="/wiki/Crime_contre_l%27humanit%C3%A9" title="Crime contre l'humanité">crimes contre l'humanité</a></li></ul></li> <li><span data-sort-value="Europe"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Blank_map_of_Europe_cropped.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Blank_map_of_Europe_cropped.svg/40px-Blank_map_of_Europe_cropped.svg.png" decoding="async" width="22" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Blank_map_of_Europe_cropped.svg/60px-Blank_map_of_Europe_cropped.svg.png 2x" data-file-width="1532" data-file-height="1346" /></a></span> <a href="/wiki/Europe" title="Europe">Europe</a></span> (<a href="/wiki/Conseil_de_l%27Europe" title="Conseil de l'Europe">Conseil de l'Europe</a>) : <a href="/wiki/Article_3_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Article 3 de la Convention européenne des droits de l'homme">Article 3</a> de la <a href="/wiki/Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Convention européenne des droits de l'homme">Convention européenne des droits de l'homme</a> - <a href="/wiki/Comit%C3%A9_europ%C3%A9en_pour_la_pr%C3%A9vention_de_la_torture_et_des_peines_ou_traitements_inhumains_ou_d%C3%A9gradants" title="Comité européen pour la prévention de la torture et des peines ou traitements inhumains ou dégradants">Comité européen pour la prévention de la torture et des peines ou traitements inhumains ou dégradants</a> protégeant la <a href="/w/index.php?title=Convention_europ%C3%A9enne_pour_la_pr%C3%A9vention_de_la_torture_et_des_peines_ou_traitements_inhumains_ou_d%C3%A9gradants&action=edit&redlink=1" class="new" title="Convention européenne pour la prévention de la torture et des peines ou traitements inhumains ou dégradants (page inexistante)">Convention éponyme</a>.</li></ul></li> <li>Causes de la torture : <a href="/wiki/Exp%C3%A9rience_de_Milgram" title="Expérience de Milgram">expérience de Milgram</a> (1960, soumission à l'autorité)</li> <li>Cas historiques allégués ou prouvés de torture : <ul><li>Seconde guerre mondiale : <ul><li>1925-1945 : <a href="/wiki/Unit%C3%A9_731" title="Unité 731">Unité 731</a> (<a href="/wiki/Torture_m%C3%A9dicale" title="Torture médicale">torture médicale</a> au Japon)</li> <li>1939-1945 : <a href="/wiki/Histoire_de_la_marine_fran%C3%A7aise_en_Indochine_de_1939_%C3%A0_1945#Les_camps_de_déportés" title="Histoire de la marine française en Indochine de 1939 à 1945">Histoire de la marine française en Indochine de 1939 à 1945#Les camps de déportés</a></li></ul></li> <li>Guerre froide : <ul><li>1946-1954 : <a href="/wiki/Torture_pendant_la_guerre_d%27Indochine" title="Torture pendant la guerre d'Indochine">torture pendant la guerre d'Indochine</a>,</li> <li>1954-1962 : <a href="/wiki/Torture_pendant_la_guerre_d%27Alg%C3%A9rie" title="Torture pendant la guerre d'Algérie">torture pendant la guerre d'Algérie</a> (utilisation de la <a href="/wiki/G%C3%A9g%C3%A8ne" title="Gégène">gégène</a> sur les populations algérienne et française par les forces coloniales)</li> <li>1975-1979 : <a href="/wiki/Crimes_du_r%C3%A9gime_khmer_rouge" class="mw-redirect" title="Crimes du régime khmer rouge">crimes du régime khmer rouge</a></li></ul></li> <li>Époque contemporaine : <ul><li><a href="/wiki/Droits_de_l%27homme_en_Iran#Conditions_de_détention_et_arrestations_arbitraires" title="Droits de l'homme en Iran">Accusations de torture en Iran</a></li> <li><a href="/wiki/Torture_au_Tibet" title="Torture au Tibet">Torture au Tibet</a></li> <li><a href="/wiki/Guerre_contre_le_terrorisme" title="Guerre contre le terrorisme">Guerre contre le terrorisme</a> : <a href="/wiki/Camp_de_Guant%C3%A1namo#Tortures" title="Camp de Guantánamo">Accusations de torture à Guantánamo</a>, <a href="/wiki/Prison_d%27Abou_Ghraib" title="Prison d'Abou Ghraib">Prison d'Abou Ghraib</a></li></ul></li></ul></li> <li>Conséquences de la torture : <ul><li><a href="/wiki/Traumatisme_psychologique" title="Traumatisme psychologique">Traumatisme psychologique</a></li> <li><a href="/wiki/Trouble_de_stress_post-traumatique" title="Trouble de stress post-traumatique">Trouble de stress post-traumatique</a></li> <li><a href="/wiki/Amn%C3%A9sie_post-traumatique" title="Amnésie post-traumatique">Amnésie post-traumatique</a></li></ul></li> <li>Divers <ul><li><span class="datasortkey" data-sort-value="Israël"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Israel.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau d’Israël"><img alt="Drapeau d’Israël" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/20px-Flag_of_Israel.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/30px-Flag_of_Israel.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/40px-Flag_of_Israel.svg.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="800" /></a></span> </span><a href="/wiki/Isra%C3%ABl" title="Israël">Israël</a></span> : <a href="/wiki/Comit%C3%A9_public_contre_la_torture_en_Isra%C3%ABl" title="Comité public contre la torture en Israël">Comité public contre la torture en Israël</a></li> <li><a href="/wiki/Torture_psychologique" title="Torture psychologique">Torture psychologique</a></li> <li><a href="/wiki/Traumatologie" title="Traumatologie">Traumatologie</a></li> <li><a href="/wiki/Victimologie" title="Victimologie">Victimologie</a></li></ul></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=48" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=48" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressources relatives à la santé<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q132781?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://meshb.nlm.nih.gov/record/ui?ui=D014104"><span class="lang-en" lang="en">Medical Subject Headings</span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://sml.snl.no/tortur"><span class="lang-no" lang="no">Store medisinske leksikon</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la recherche<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q132781?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://plato.stanford.edu/entries/torture/"><span class="lang-en" lang="en"><i>Stanford Encyclopedia of Philosophy</i></span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la littérature<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q132781?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.sf-encyclopedia.com/entry/torture"><span class="lang-en" lang="en">The Encyclopedia of Science Fiction</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la bande dessinée<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q132781?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://comicvine.gamespot.com/wd/4015-56161/"><span class="lang-en" lang="en">Comic Vine</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à l'audiovisuel<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q132781?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.france24.com/fr/tag/torture/">France 24</a></li> </ul></span> </li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers">Notices dans des dictionnaires ou encyclopédies généralistes<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q132781?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/torture"><i>Britannica</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://denstoredanske.lex.dk//tortur/"><i>Den Store Danske Encyklopædi</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hls-dhs-dss.ch/textes/f/F009598.php"><i>Dictionnaire historique de la Suisse</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/tortura_(Dizionario-di-Storia)/"><i>Dizionario di Storia</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/tortura_(Enciclopedia-Italiana)/"><i>Enciclopedia italiana</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/EC-GEC-0214496.xml"><i>Gran Enciclopèdia Catalana</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/lång/tortyr"><i>Nationalencyklopedin</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/tortur"><i>Store norske leksikon</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.treccani.it/enciclopedia/tortura"><i>Treccani</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/torture/"><i>Universalis</i></a></li> </ul></div></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers"><a href="/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)" title="Autorité (sciences de l'information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q132781?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11934476s">BnF</a></span> (<span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11934476s">données</a></span>)</li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/sh85136190">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4017801-8">GND</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00562542">Japon</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007541469805171">Israël</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph123064">Tchéquie</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F/?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000059134">Lettonie</a></span></li> </ul></div></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://citoyen.eu.org/torture/paramilitaire">Site du collectif « <i>citoyen.eu.org</i> »</a> au sujet de la torture.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.letemps.ch/sciences/2017/02/08/torture-ne-fonctionne">Neurosciences: pourquoi la torture ne fonctionne pas</a> (<i>Le Temps</i>)</li> <li><abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF)">[PDF]</abbr> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ia201109.eu.archive.org/3/items/torturesettourments00galluoft/torturesettourments00galluoft.pdf">Traité des instruments de martyre et divers modes de supplice employés par les païens contre les Chrétiens</a>, par <a href="/wiki/Antonio_Gallonio" title="Antonio Gallonio">Antonio Gallonio</a> (1605, édition 1904)</li> <li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://digitalgallery.nypl.org/nypldigital/dgkeysearchresult.cfm?parent_id=1056419&word=the%20punishment%20of%20China&s=1&notword=&d=&c=&f=&lWord=&lField=&sScope=&sLevel=&sLabel=&cols=4&snum=0">Gravures</a> dépeignant les châtiments et tortures au début du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle en <a href="/wiki/Chine" title="Chine">Chine</a>.</li> <li><abbr class="abbr indicateur-format format-vidéo" title="Vidéo au format mpg, avi…">[vidéo]</abbr> « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=8emxxJJBFT8">Qui torture dans le monde ?</a> », sur <span class="lang-en" lang="en"><a href="/wiki/YouTube" title="YouTube">YouTube</a></span>, <i><a href="/wiki/Le_Dessous_des_cartes" title="Le Dessous des cartes">Le Dessous des cartes</a></i>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=49" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=49" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r224276929">@media screen{body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre{height:30em;overflow:auto;padding:3px;border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin-top:0.3em}body.mw-mf .mw-parser-output .reference-cadre{height:auto!important}body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre .references-small{margin-top:0}}@media screen and (prefers-reduced-motion:reduce){body:not(.mw-mf) .mw-parser-output .reference-cadre{height:auto;column-width:30em;padding:0;border:0 none}}</style><div class="reference-cadre" tabindex="0"> <div class="references-small decimal" style="column-width:25em;"><ol class="references"> <li id="cite_note-combattre3-1"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-combattre3_1-0">a</a> <a href="#cite_ref-combattre3_1-1">b</a> <a href="#cite_ref-combattre3_1-2">c</a> et <a href="#cite_ref-combattre3_1-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="International2004"><span class="ouvrage" id="Amnesty_International2004"><a href="/wiki/Amnesty_International" title="Amnesty International">Amnesty International</a>, <cite class="italique">Combattre la torture : manuel pour l'action</cite>, Amnesty international, éd. francophones, <time>2004</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-87666-148-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-87666-148-6"><span class="nowrap">978-2-87666-148-6</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="chapitre(s)">chap.</abbr> 3<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Combattre+la+torture+%3A+manuel+pour+l%27action&rft.pub=Amnesty+international%2C+%C3%A9d.+francophones&rft.aulast=International&rft.aufirst=Amnesty&rft.date=2004&rft.isbn=978-2-87666-148-6&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-convinteramericaine-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-convinteramericaine_2-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="interaméricaine_des_Droits_de_l'Homme1985"><span class="ouvrage" id="Commission_interaméricaine_des_Droits_de_l'Homme1985">Commission interaméricaine des Droits de l'Homme, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cidh.oas.org/basicos/french/i.torture.htm"><cite style="font-style:normal;">Convention interaméricaine pour la prévention et la répression de la torture</cite></a> », sur <span class="italique">www.cidh.oas.org</span>, <time>1985</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-10-25" data-sort-value="2023-10-25">25 octobre 2023</time>)</small></span></span>, article 2.</span> </li> <li id="cite_note-:1-3"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:1_3-0">a</a> et <a href="#cite_ref-:1_3-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Grimberghs2012"><span class="ouvrage" id="Caroline_Grimberghs2012">Caroline Grimberghs, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lalibre.be/international/un-archipel-de-la-torture-en-syrie-51b73480e4b0de6db9759ca3"><cite style="font-style:normal;">Un "archipel de la torture" en Syrie</cite></a> », sur <span class="italique"><a href="/wiki/La_Libre_Belgique" title="La Libre Belgique">La Libre Belgique</a></span>, <time class="nowrap" datetime="2012-07-03" data-sort-value="2012-07-03">3 juillet 2012</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-06-07" data-sort-value="2020-06-07">7 juin 2020</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Kirschner1984"><span class="ouvrage" id="Robert_H._Kirschner1984"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Robert H. <span class="nom_auteur">Kirschner</span>, « <cite style="font-style:normal" lang="en">The use of drugs in torture and human rights abuses:</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en">The American Journal of Forensic Medicine and Pathology</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 5, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 4,‎ <time class="nowrap" datetime="1984-12" data-sort-value="1984-12">décembre 1984</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">313–315</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0195-7910">0195-7910</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1097/00000433-198412000-00006">10.1097/00000433-198412000-00006</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+use+of+drugs+in+torture+and+human+rights+abuses%3A&rft.jtitle=The+American+Journal+of+Forensic+Medicine+and+Pathology&rft.issue=4&rft.aulast=Kirschner&rft.aufirst=Robert+H.&rft.date=1984-12&rft.volume=5&rft.pages=313%E2%80%93315&rft.issn=0195-7910&rft_id=info%3Adoi%2F10.1097%2F00000433-198412000-00006&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="WheelisDando2005"><span class="ouvrage" id="Mark_WheelisMalcolm_Dando2005"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Mark <span class="nom_auteur">Wheelis</span> et Malcolm <span class="nom_auteur">Dando</span>, « <cite style="font-style:normal" lang="en">Neurobiology: A case study of the imminent militarization of biology</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en">International Review of the Red Cross</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 87, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 859,‎ <time class="nowrap" datetime="2005-09" data-sort-value="2005-09">septembre 2005</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">553–571</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1816-3831">1816-3831</a></span> et <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1607-5889">1607-5889</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1017/s1816383100184383">10.1017/s1816383100184383</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://international-review.icrc.org/sites/default/files/irrc_859_8.pdf">lire en ligne</a> <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d'Adobe">[PDF]</abbr>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-10-25" data-sort-value="2023-10-25">25 octobre 2023</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Neurobiology%3A+A+case+study+of+the+imminent+militarization+of+biology&rft.jtitle=International+Review+of+the+Red+Cross&rft.issue=859&rft.aulast=Wheelis&rft.aufirst=Mark&rft.au=Dando%2C+Malcolm&rft.date=2005-09&rft.volume=87&rft.pages=553%E2%80%93571&rft.issn=1816-3831&rft_id=info%3Adoi%2F10.1017%2Fs1816383100184383&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Mathieu2019"><span class="ouvrage" id="Luc_Mathieu2019">Luc <span class="nom_auteur">Mathieu</span>, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.liberation.fr/planete/2019/10/25/torture-en-syrie-les-tabassages-se-deroulaient-deux-fois-par-jour_1759843"><cite style="font-style:normal;">Torture en Syrie : «Les tabassages se déroulaient deux fois par jour»</cite></a> », sur <span class="italique">Libération.fr</span>, <time class="nowrap" datetime="2019-10-25" data-sort-value="2019-10-25">25 octobre 2019</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-06-07" data-sort-value="2020-06-07">7 juin 2020</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2014">« <cite style="font-style:normal">Syrie : des preuves que « le régime est une machine à tuer »</cite> », <i>Le Monde.fr</i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2014-01-20" data-sort-value="2014-01-20">20 janvier 2014</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lemonde.fr/proche-orient/article/2014/01/20/syrie-le-regime-accuse-de-torture-a-grande-echelle_4351376_3218.html">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-06-07" data-sort-value="2020-06-07">7 juin 2020</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Syrie+%3A+des+preuves+que+%C2%AB+le+r%C3%A9gime+est+une+machine+%C3%A0+tuer+%C2%BB&rft.jtitle=Le+Monde.fr&rft.date=2014-01-20&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.diplomatie.gouv.fr/fr/dossiers-pays/syrie/les-nations-unies-et-la-syrie/la-commission-d-enquete-internationale-independante-sur-la-syrie/article/la-torture-dans-les-centres-de-detention-du-regime-syrien"><cite style="font-style:normal;">La torture dans les centres de détention du régime syrien</cite></a> », sur <span class="italique">France Diplomatie - Ministère de l'Europe et des Affaires étrangères</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-06-07" data-sort-value="2020-06-07">7 juin 2020</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2013">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.courrierinternational.com/article/2013/09/18/syrie-ils-ont-fui-les-centres-de-torture-du-regime"><cite style="font-style:normal;">TÉMOIGNAGE. Syrie : ils ont fui les centres de torture du régime</cite></a> », sur <span class="italique">Courrier international</span>, <time class="nowrap" datetime="2013-09-19" data-sort-value="2013-09-19">19 septembre 2013</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-06-07" data-sort-value="2020-06-07">7 juin 2020</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="des_Nations_unies_aux_droits_de_l'homme2007"><span class="ouvrage" id="Haut-Commissariat_des_Nations_unies_aux_droits_de_l'homme2007"><a href="/wiki/Haut-Commissariat_des_Nations_unies_aux_droits_de_l%27homme" title="Haut-Commissariat des Nations unies aux droits de l'homme">Haut-Commissariat des Nations unies aux droits de l'homme</a>, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ohchr.org/en/press-releases/2009/10/committee-against-torture-concludes-thirty-ninth-session"><cite style="font-style:normal;">Committee against torture concludes thirty-ninth session</cite></a> », sur <span class="italique">ohchr.org</span>, <time class="nowrap" datetime="2007-11-23" data-sort-value="2007-11-23">23 novembre 2007</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-10-25" data-sort-value="2023-10-25">25 octobre 2023</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2023">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.senat.fr/leg/ppr08-026.html"><cite style="font-style:normal;">proposition de résolution tendant à la création d'une commission d' enquête sur la dangerosité des pistolets à impulsions électriques TASER</cite></a> », sur <span class="italique">Sénat</span>, <time class="nowrap" datetime="2023-04-07" data-sort-value="2023-04-07">7 avril 2023</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-10-25" data-sort-value="2023-10-25">25 octobre 2023</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Scheffler2002"><span class="ouvrage" id="Jürgen_Scheffler2002"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : allemand">(de)</abbr> Jürgen Scheffler, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.zeitenblicke.de/2002/01/scheffler/scheffler.html"><cite style="font-style:normal;" lang="de">Der Folterstuhl - Metamorphosen eines Museumsobjektes</cite></a> », exposé du professeur Wolfgang Schild sur les objets de torture exposés dans les musées, sur <span class="italique">www.zeitenblicke.de</span>, <time>2002</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-10-25" data-sort-value="2023-10-25">25 octobre 2023</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="International2004"><span class="ouvrage" id="Amnesty_International2004"><a href="/wiki/Amnesty_International" title="Amnesty International">Amnesty International</a>, <cite class="italique">Combattre la torture : manuel pour l'action</cite>, Amnesty international, éd. francophones, <time>2004</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-87666-148-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-87666-148-6"><span class="nowrap">978-2-87666-148-6</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="chapitre(s)">chap.</abbr> 3, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">50–52</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Combattre+la+torture+%3A+manuel+pour+l%27action&rft.pub=Amnesty+international%2C+%C3%A9d.+francophones&rft.aulast=International&rft.aufirst=Amnesty&rft.date=2004&rft.pages=50%E2%80%9352&rft.isbn=978-2-87666-148-6&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="International2000"><span class="ouvrage" id="Amnesty_International2000"><a href="/wiki/Amnesty_International" title="Amnesty International">Amnesty International</a>, <cite class="italique">Enfants torturés : des victimes trop souvent ignorées</cite>, Paris, Éditions francophones d'Amnesty international, <time>2000</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-87666-118-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-87666-118-9"><span class="nowrap">978-2-87666-118-9</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amnesty.org/fr/wp-content/uploads/sites/8/2021/06/act760052000fr.pdf">lire en ligne</a> <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d'Adobe">[PDF]</abbr>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Enfants+tortur%C3%A9s+%3A+des+victimes+trop+souvent+ignor%C3%A9es&rft.place=Paris&rft.pub=%C3%89ditions+francophones+d%27Amnesty+international&rft.aulast=International&rft.aufirst=Amnesty&rft.date=2000&rft.isbn=978-2-87666-118-9&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-PC-15"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-PC_15-0">a</a> <a href="#cite_ref-PC_15-1">b</a> <a href="#cite_ref-PC_15-2">c</a> et <a href="#cite_ref-PC_15-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text"> <span class="ouvrage" id="Clastres1973"><span class="ouvrage" id="Pierre_Clastres1973">Pierre <span class="nom_auteur">Clastres</span>, « <cite style="font-style:normal">De la Torture dans les sociétés primitives</cite> », <i>Homme</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 13, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 3,‎ <time>1973</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">114–120</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.3406/hom.1973.367366">10.3406/hom.1973.367366</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.persee.fr/doc/hom_0439-4216_1973_num_13_3_367366">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-10-25" data-sort-value="2023-10-25">25 octobre 2023</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=De+la+Torture+dans+les+soci%C3%A9t%C3%A9s+primitives&rft.jtitle=Homme&rft.issue=3&rft.aulast=Clastres&rft.aufirst=Pierre&rft.date=1973&rft.volume=13&rft.pages=114%E2%80%93120&rft_id=info%3Adoi%2F10.3406%2Fhom.1973.367366&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Thomas2001"><span class="ouvrage" id="Yan_Thomas2001"><a href="/wiki/Yan_Thomas" title="Yan Thomas">Yan Thomas</a>, <cite class="italique">L’aveu dire</cite>, <a href="/wiki/Presses_universitaires_de_France" title="Presses universitaires de France">PUF</a>, <time>2001</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 17<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%E2%80%99aveu+dire&rft.pub=PUF&rft.aulast=Thomas&rft.aufirst=Yan&rft.date=2001&rft.pages=17&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Courtil2014"><span class="ouvrage" id="Jean-Christophe_Courtil2014"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Jean-Christophe <span class="nom_auteur">Courtil</span>, <cite style="font-style:normal" lang="en">« Torture in Seneca’s Philosophical Works: Between Justification and Condemnation »</cite>, dans J. Wildberger et M. Colish, <cite class="italique" lang="en">Seneca Philosophus</cite>, De Gruyter, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Trends in Classics » (<abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 27), <time class="nowrap" datetime="2014-08-20" data-sort-value="2014-08-20">20 août 2014</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-3-11-034986-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-3-11-034986-3"><span class="nowrap">978-3-11-034986-3</span></a>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1515/9783110349863.189">10.1515/9783110349863.189</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://hal.science/hal-01979404/document">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">189–208</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Seneca+Philosophus&rft.atitle=Torture+in+Seneca%E2%80%99s+Philosophical+Works%3A+Between+Justification+and+Condemnation&rft.pub=De+Gruyter&rft.aulast=Courtil&rft.aufirst=Jean-Christophe&rft.date=2014-08-20&rft.pages=189%E2%80%93208&rft.isbn=978-3-11-034986-3&rft_id=info%3Adoi%2F10.1515%2F9783110349863.189&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Karabelias2003"><span class="ouvrage" id="Evangélos_Karabelias2003">Evangélos Karabelias, « <cite style="font-style:normal">La torture judiciaire dans le droit romano-byzantin</cite> », <i>Études balkaniques</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 10,‎ <time>2003</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">47-63</span> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://etudesbalkaniques.revues.org/308">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=La+torture+judiciaire+dans+le+droit+romano-byzantin&rft.jtitle=%C3%89tudes+balkaniques&rft.issue=10&rft.aulast=Karabelias&rft.aufirst=Evang%C3%A9los&rft.date=2003&rft.pages=47-63&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Rivière2004"><span class="ouvrage" id="Yann_Rivière2004">Yann <span class="nom_auteur">Rivière</span>, <cite class="italique">Le cachot et les fers : détention et coercition à Rome</cite>, Belin, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « L'Antiquité au présent », <time>2004</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-7011-3594-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-7011-3594-6"><span class="nowrap">978-2-7011-3594-6</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+cachot+et+les+fers+%3A+d%C3%A9tention+et+coercition+%C3%A0+Rome&rft.pub=Belin&rft.aulast=Rivi%C3%A8re&rft.aufirst=Yann&rft.date=2004&rft.isbn=978-2-7011-3594-6&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="PerelmanForiers1981"><span class="ouvrage" id="Chaïm_PerelmanPaul_Foriers1981">Chaïm Perelman et Paul Foriers, <cite class="italique">La preuve en droit</cite>, Bruylant, <time>1981</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://bib.kuleuven.be/rbib/collectie/archieven/boeken/perelman-travaux-preuvedroit-1981.pdf">lire en ligne</a> <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d'Adobe">[PDF]</abbr>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 362<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+preuve+en+droit&rft.pub=Bruylant&rft.aulast=Perelman&rft.aufirst=Cha%C3%AFm&rft.au=Paul+Foriers&rft.date=1981&rft.pages=362&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Wenzel-21"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Wenzel_21-0">a</a> <a href="#cite_ref-Wenzel_21-1">b</a> <a href="#cite_ref-Wenzel_21-2">c</a> et <a href="#cite_ref-Wenzel_21-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Wenzel2011"><span class="ouvrage" id="Eric_Wenzel2011">Eric Wenzel, <cite class="italique">La torture judiciaire dans la France de l’Ancien Régime : Lumières sur la Question</cite>, Dijon, Éditions Universitaires de Dijon, <time>2011</time>, 140 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-915611-89-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-915611-89-2"><span class="nowrap">978-2-915611-89-2</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+torture+judiciaire+dans+la+France+de+l%E2%80%99Ancien+R%C3%A9gime&rft.place=Dijon&rft.pub=%C3%89ditions+Universitaires+de+Dijon&rft.stitle=Lumi%C3%A8res+sur+la+Question&rft.aulast=Wenzel&rft.aufirst=Eric&rft.date=2011&rft.tpages=140&rft.isbn=978-2-915611-89-2&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Harang2017"><span class="ouvrage" id="Faustine_Harang2017">Faustine <span class="nom_auteur">Harang</span>, <cite class="italique">La torture au Moyen Âge</cite>, Presses Universitaires de France, <time>2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-13-072951-8" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-13-072951-8"><span class="nowrap">978-2-13-072951-8</span></a>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.3917/puf.haran.2017.03">10.3917/puf.haran.2017.03</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.3917/puf.haran.2017.03">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 87<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+torture+au+Moyen+%C3%82ge&rft.pub=Presses+Universitaires+de+France&rft.aulast=Harang&rft.aufirst=Faustine&rft.date=2017&rft.pages=87&rft.isbn=978-2-13-072951-8&rft_id=info%3Adoi%2F10.3917%2Fpuf.haran.2017.03&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-AF-23"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-AF_23-0">a</a> et <a href="#cite_ref-AF_23-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Harang2017"><span class="ouvrage" id="Faustine_Harang2017">Faustine <span class="nom_auteur">Harang</span>, <cite class="italique">La torture au Moyen Âge</cite>, Presses Universitaires de France, <time>2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-13-072951-8" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-13-072951-8"><span class="nowrap">978-2-13-072951-8</span></a>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.3917/puf.haran.2017.03">10.3917/puf.haran.2017.03</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.3917/puf.haran.2017.03">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+torture+au+Moyen+%C3%82ge&rft.pub=Presses+Universitaires+de+France&rft.aulast=Harang&rft.aufirst=Faustine&rft.date=2017&rft.isbn=978-2-13-072951-8&rft_id=info%3Adoi%2F10.3917%2Fpuf.haran.2017.03&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>, citée par <span class="ouvrage" id="Fossier2018"><span class="ouvrage" id="Arnaud_Fossier2018">Arnaud <span class="nom_auteur">Fossier</span>, « <cite style="font-style:normal">Soumis à la question</cite> », <i>La Vie des idées</i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2018-03-19" data-sort-value="2018-03-19">19 mars 2018</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://laviedesidees.fr/Soumis-a-la-question">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-03-09" data-sort-value="2024-03-09">9 mars 2024</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Soumis+%C3%A0+la+question&rft.jtitle=La+Vie+des+id%C3%A9es&rft.aulast=Fossier&rft.aufirst=Arnaud&rft.date=2018-03-19&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Pujol188"><span class="ouvrage" id="Alain_Pujol188">Alain Pujol, <cite class="italique">Clément V : le Pape Maudit</cite>, Alençon (Orne), Editions Vivisques, <time datetime="0188" data-sort-value="0188">188</time>, 246 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-907310-01-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-907310-01-7"><span class="nowrap">978-2-907310-01-7</span></a>)</small>, « L'inquisition et la torture »<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Cl%C3%A9ment+V&rft.atitle=L%27inquisition+et+la+torture&rft.place=Alen%C3%A7on+%28Orne%29&rft.pub=Editions+Vivisques&rft.stitle=le+Pape+Maudit&rft.aulast=Pujol&rft.aufirst=Alain&rft.tpages=246&rft.isbn=978-2-907310-01-7&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Druon2005"><span class="ouvrage" id="Maurice_Druon2005">Maurice <span class="nom_auteur">Druon</span>, <cite class="italique">Les Rois maudits</cite>, <time>2005</time> (<abbr class="abbr" title="première">1<sup>re</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> 1955–1970)<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Les+Rois+maudits&rft.aulast=Druon&rft.aufirst=Maurice&rft.date=2005&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Favier2018"><span class="ouvrage" id="Jean_Favier2018"><a href="/wiki/Jean_Favier" title="Jean Favier">Jean</a> <span class="nom_auteur"><a href="/wiki/Jean_Favier" title="Jean Favier">Favier</a></span>, <cite class="italique">La Guerre de Cent Ans</cite>, Paris, <a href="/wiki/Librairie_Arth%C3%A8me_Fayard" title="Librairie Arthème Fayard">Fayard</a>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « (poche) Pluriel », 2018 (pour la réédition en coll. de poche), 674 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-8185-0553-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-8185-0553-3"><span class="nowrap">978-2-8185-0553-3</span></a> et <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-8185-0553-4" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-8185-0553-4"><span class="nowrap">2-8185-0553-4</span></a>)</small>, p. 46<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+Guerre+de+Cent+Ans&rft.place=Paris&rft.pub=Fayard&rft.aulast=Favier&rft.aufirst=%5B%5BJean+Favier%7CJean%5D%5D&rft.date=2018&rft.pages=p.+46&rft.tpages=674&rft.isbn=978-2-8185-0553-3&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Polybe2008">Polybe, « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.passion-histoire.net/viewtopic.php?f=52&t=19079"><cite style="font-style:normal;">Forum histoire, la succession d'Artois</cite></a> », sur <span class="italique">Passion-Histoire</span>, <time class="nowrap" datetime="2008-12-08" data-sort-value="2008-12-08">8 décembre 2008</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-02-18" data-sort-value="2019-02-18">18 février 2019</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a> </span><span class="reference-text">Procès dont le dénouement est une des causes de la <a href="/wiki/Guerre_de_Cent_Ans" title="Guerre de Cent Ans">guerre de Cent Ans</a>, et qui a été immortalisé par le roman de <a href="/wiki/Maurice_Druon" title="Maurice Druon">Maurice Druon</a>, <a href="/wiki/Les_Rois_maudits" title="Les Rois maudits">Les Rois maudits</a><sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, et par les séries télévisées qui en ont été tirées en <a href="/wiki/Les_Rois_maudits_(mini-s%C3%A9rie,_1972)" title="Les Rois maudits (mini-série, 1972)">1972</a> et en <a href="/wiki/Les_Rois_maudits_(mini-s%C3%A9rie,_2005)" title="Les Rois maudits (mini-série, 2005)">2005</a><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Jallamion2003"><span class="ouvrage" id="Carine_Jallamion2003">Carine Jallamion, « <cite style="font-style:normal">Entre ruse du droit et impératif humanitaire : la politique de la torture judiciaire du <abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">XII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> au <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</cite> », <i>Archives de politique criminelle</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 25,‎ <time>2003</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">9-35</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Entre+ruse+du+droit+et+imp%C3%A9ratif+humanitaire+%3A+la+politique+de+la+torture+judiciaire+du+XIIe+au+XVIIIe%26nbsp%3Bsi%C3%A8cle&rft.jtitle=Archives+de+politique+criminelle&rft.issue=25&rft.aulast=Jallamion&rft.aufirst=Carine&rft.date=2003&rft.pages=9-35&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="XVI1780"><span class="ouvrage" id="Louis_XVI1780">Louis XVI, <cite class="italique">Déclaration... portant abolition de la question préparatoire... Registrée en la Cour des Aides le 1er décembre [1780]...</cite>, <time>1780</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b86193405">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=D%C3%A9claration...+portant+abolition+de+la+question+pr%C3%A9paratoire...+Registr%C3%A9e+en+la+Cour+des+Aides+le+1er+d%C3%A9cembre+%5B1780%5D...&rft.aulast=XVI&rft.aufirst=Louis&rft.date=1780&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="de_Granier_de_Cassagnac1850"><span class="ouvrage" id="Adolphe_de_Granier_de_Cassagnac1850">Adolphe de Granier de Cassagnac, <cite class="italique">Histoire des causes de la Révolution française</cite>, <abbr class="abbr" title="tome">t.</abbr> I, Bruxelles, Auguste Pagny, <time>1850</time>, 370 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldcat.org/fr/title/186926562">186926562</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=Cu8vAAAAMAAJ">présentation en ligne</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=Cu8vAAAAMAAJ&printsec=titlepage">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 184<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Histoire+des+causes+de+la+R%C3%A9volution+fran%C3%A7aise&rft.place=Bruxelles&rft.pub=Auguste+Pagny&rft.au=Adolphe+de+Granier+de+Cassagnac&rft.date=1850&rft.pages=184&rft.tpages=370&rft_id=info%3Aoclcnum%2F186926562&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a> </span><span class="reference-text"> <span class="ouvrage" id="ThéryGilli2010"><span class="ouvrage" id="Julien_ThéryPatrick_Gilli2010">Julien Théry et Patrick Gilli, <cite class="italique">Le gouvernement pontifical et l'Italie des villes au temps de la théocratie (fin <abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">xii</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>-mi-<a href="/wiki/Xive_si%C3%A8cle" class="mw-redirect" title="Xive siècle"><abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">xiv</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr></a> s.)</cite>, Montpellier, Presses universitaires de France, <time>2010</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://shs.hal.science/halshs-00879215/document#page=24">lire en ligne</a>)</small>, document 54 : Innocent IV organise la répression contre les hérétiques dans le cadre des communes urbaines italiennes, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">569–588</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+gouvernement+pontifical+et+l%27Italie+des+villes+au+temps+de+la+th%C3%A9ocratie+%28fin+xiie-mi-xive+s.%29&rft.place=Montpellier&rft.pub=Presses+universitaires+de+France&rft.aulast=Th%C3%A9ry&rft.aufirst=Julien&rft.au=Patrick+Gilli&rft.date=2010&rft.pages=569%E2%80%93588&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-PP-33"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-PP_33-0">a</a> <a href="#cite_ref-PP_33-1">b</a> et <a href="#cite_ref-PP_33-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="AlhoyLurine1846"><span class="ouvrage" id="Maurice_AlhoyLouis_Lurine1846">Maurice Alhoy et Louis Lurine, <cite class="italique">Les prisons de Paris : histoire, types, moeurs, mystères</cite>, Paris, G. Havard, <time>1846</time>, 592 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k205629q.pdf">lire en ligne</a> <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d'Adobe">[PDF]</abbr>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Les+prisons+de+Paris+%3A+histoire%2C+types%2C+moeurs%2C+myst%C3%A8res&rft.place=Paris&rft.pub=G.+Havard&rft.aulast=Alhoy&rft.aufirst=Maurice&rft.au=Lurine&rft.date=1846&rft.tpages=592&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a> </span><span class="reference-text">Le questionnaire était la personne qui questionnait, qui interrogeait.</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a> </span><span class="reference-text">La question de la pelote était peut-être celle que l'on donnait en <a href="/wiki/Garrot" title="Garrot">garrottant</a> le patient avec des cordes serrées jusqu'à les faire pénétrer dans les chairs. Le 13 janvier 1390, un nommé Fleurant (Florent) de Saint-Leu subit la question de la pelote.</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Esmein1882"><span class="ouvrage" id="Adhémar_Esmein1882">Adhémar Esmein, <cite class="italique">Histoire de la procédure criminelle en France et spécialement de la procédure inquisitoire, depuis le <abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">XII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle jusqu'à nos jours</cite>, Paris, L. Larose et Forcel, <time>1882</time>, 596 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k54923233/f172.item">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">149–150</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Histoire+de+la+proc%C3%A9dure+criminelle+en+France+et+sp%C3%A9cialement+de+la+proc%C3%A9dure+inquisitoire%2C+depuis+le+XIIe%26nbsp%3Bsi%C3%A8cle+jusqu%27%C3%A0+nos+jours&rft.place=Paris&rft.pub=L.+Larose+et+Forcel&rft.aulast=Esmein&rft.aufirst=Adh%C3%A9mar&rft.date=1882&rft.pages=149%E2%80%93150&rft.tpages=596&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Delacroix1896"><span class="ouvrage" id="Frédéric_Delacroix1896">Frédéric Delacroix, <cite class="italique">Les procès de sorcellerie au <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</cite>, Paris, G. Havard fils, <time>1896</time>, 328 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k5788744z/f284.item">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 273<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Les+proc%C3%A8s+de+sorcellerie+au+XVIIe%26nbsp%3Bsi%C3%A8cle&rft.place=Paris&rft.pub=G.+Havard+fils&rft.aulast=Delacroix&rft.aufirst=Fr%C3%A9d%C3%A9ric&rft.date=1896&rft.pages=273&rft.tpages=328&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="1888"><cite class="italique">L'ancienne France. La justice et les tribunaux. Impôts, monnaies et finances</cite>, Paris, Firmin-Didot, <time>1888</time>, 338 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k2055747/f181.item">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 177<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27ancienne+France.+La+justice+et+les+tribunaux.+Imp%C3%B4ts%2C+monnaies+et+finances&rft.place=Paris&rft.pub=Firmin-Didot&rft.date=1888&rft.pages=177&rft.tpages=338&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a> </span><span class="reference-text">Également condamné aux dépens à <span class="nowrap">506 livres</span> et <span class="nowrap">9 sols</span>, et à <span class="nowrap">100 livres</span> d'amende envers la Seigneurie.</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Schwarzfuchs1997"><span class="ouvrage" id="Simon_Schwarzfuchs1997">Simon Schwarzfuchs, « <cite style="font-style:normal">L’histoire de Hirtzel Levy exécuté à Colmar en 1754</cite> », <i>Cahiers du Credyo</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 2,‎ <time>1997</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">41–84</span> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.academia.edu/36932270/Simon_Schwarzfuchs_L_histoire_de_Hirtzel_Levy_ex%C3%A9cut%C3%A9_%C3%A0_Colmar_en_1754_Cahiers_du_Credyo_vol_2_1997_41_84">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-03-09" data-sort-value="2024-03-09">9 mars 2024</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=L%E2%80%99histoire+de+Hirtzel+Levy+ex%C3%A9cut%C3%A9+%C3%A0+Colmar+en+1754&rft.jtitle=Cahiers+du+Credyo&rft.aulast=Schwarzfuchs&rft.aufirst=Simon&rft.date=1997&rft.volume=2&rft.pages=41%E2%80%9384&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Loeb"><span class="ouvrage" id="Isidore_Loeb">Isidore Loeb, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bibliotheque-numerique-aiu.org/viewer/17704/?offset=#page=24&viewer=picture&o=bookmarks&n=0&q="><cite style="font-style:normal;">Hirtzel Lévy, mort martyr à Colmar, en 1754</cite></a> », sur <span class="italique">bibliotheque-numerique-aiu.org</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-01-09" data-sort-value="2020-01-09">9 janvier 2020</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-BJ-42"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-BJ_42-0">a</a> <a href="#cite_ref-BJ_42-1">b</a> <a href="#cite_ref-BJ_42-2">c</a> <a href="#cite_ref-BJ_42-3">d</a> <a href="#cite_ref-BJ_42-4">e</a> <a href="#cite_ref-BJ_42-5">f</a> <a href="#cite_ref-BJ_42-6">g</a> <a href="#cite_ref-BJ_42-7">h</a> et <a href="#cite_ref-BJ_42-8">i</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Johansen2005"><span class="ouvrage" id="Baber_Johansen2005">Baber <span class="nom_auteur">Johansen</span>, <cite style="font-style:normal">« Vérité et torture : ius commune et droit musulman entre le Xe et le XIIIe siècle »</cite>, dans <a href="/wiki/Fran%C3%A7oise_H%C3%A9ritier-Aug%C3%A9" class="mw-redirect" title="Françoise Héritier-Augé">Françoise Héritier-Augé</a>, <cite class="italique">De la violence I</cite>, Odile Jacob, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Hors collection », <time>2005</time>, 400 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-7381-1605-5" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-7381-1605-5"><span class="nowrap">978-2-7381-1605-5</span></a>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.3917/oj.herit.2005.02.0123">10.3917/oj.herit.2005.02.0123</a></span>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">123–168</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=De+la+violence+I&rft.atitle=V%C3%A9rit%C3%A9+et+torture%C2%A0%3A+ius+commune+et+droit+musulman+entre+le+Xe+et+le+XIIIe+si%C3%A8cle&rft.pub=Odile+Jacob&rft.aulast=Johansen&rft.aufirst=Baber&rft.date=2005&rft.pages=123%E2%80%93168&rft.tpages=400&rft.isbn=978-2-7381-1605-5&rft_id=info%3Adoi%2F10.3917%2Foj.herit.2005.02.0123&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-BJ99-43"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-BJ99_43-0">a</a> <a href="#cite_ref-BJ99_43-1">b</a> <a href="#cite_ref-BJ99_43-2">c</a> et <a href="#cite_ref-BJ99_43-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Johansen1999"><span class="ouvrage" id="Baber_Johansen1999">Baber <span class="nom_auteur">Johansen</span>, « <cite style="font-style:normal">La découverte des choses qui parlent</cite> », <i>Enquête</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 7,‎ <time class="nowrap" datetime="1999-11-01" data-sort-value="1999-11-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> novembre 1999</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">175–202</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1953-809X">1953-809X</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.4000/enquete.1576">10.4000/enquete.1576</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://journals.openedition.org/enquete/1576">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-03-09" data-sort-value="2024-03-09">9 mars 2024</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=La+d%C3%A9couverte+des+choses+qui+parlent&rft.jtitle=Enqu%C3%AAte&rft.issue=7&rft.aulast=Johansen&rft.aufirst=Baber&rft.date=1999-11-01&rft.pages=175%E2%80%93202&rft.issn=1953-809X&rft_id=info%3Adoi%2F10.4000%2Fenquete.1576&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Eric_Hobsbawm" title="Eric Hobsbawm">Eric Hobsbawm</a>, <i><a href="/wiki/L%27%C3%82ge_des_extr%C3%AAmes" title="L'Âge des extrêmes">L'Âge des extrêmes. Histoire du court <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, 1914-1991</a></i>, Complexe, 2003, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 79.</span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a> </span><span class="reference-text">Voir notamment le chapitre « L'internationalisation de la torture » dans <span class="ouvrage" id="Mattelart2008"><span class="ouvrage" id="Armand_Mattelart2008"><a href="/wiki/Armand_Mattelart" title="Armand Mattelart">Armand Mattelart</a>, <cite class="italique">La globalisation de la surveillance : Aux origines de l'ordre sécuritaire</cite>, La Découverte, <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">120–136</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+globalisation+de+la+surveillance&rft.pub=La+D%C3%A9couverte&rft.stitle=Aux+origines+de+l%27ordre+s%C3%A9curitaire&rft.aulast=Mattelart&rft.aufirst=Armand&rft.date=2008&rft.pages=120%E2%80%93136&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Mattelart2008"><span class="ouvrage" id="Armand_Mattelart2008"><a href="/wiki/Armand_Mattelart" title="Armand Mattelart">Armand Mattelart</a>, <cite class="italique">La globalisation de la surveillance : Aux origines de l'ordre sécuritaire</cite>, La Découverte, <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">128–129</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+globalisation+de+la+surveillance&rft.pub=La+D%C3%A9couverte&rft.stitle=Aux+origines+de+l%27ordre+s%C3%A9curitaire&rft.aulast=Mattelart&rft.aufirst=Armand&rft.date=2008&rft.pages=128%E2%80%93129&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Jégo2006"><span class="ouvrage" id="Marie_Jégo2006">Marie Jégo, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lemonde.fr/a-la-une/article/2006/05/09/dans-le-huis-clos-tchetchene_769705_3208.html"><cite style="font-style:normal;">Dans le huis clos tchétchène</cite></a> », sur <span class="italique"><a href="/wiki/Le_Monde" title="Le Monde">Le Monde</a></span>, <time class="nowrap" datetime="2006-05-10" data-sort-value="2006-05-10">10 mai 2006</time></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Philip2006"><span class="ouvrage" id="Bruno_Philip2006">Bruno Philip, « <cite style="font-style:normal">Chine : le pouvoir reconnaît l'usage de la torture par la police</cite> », <i>Le Monde.fr</i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2006-11-21" data-sort-value="2006-11-21">21 novembre 2006</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lemonde.fr/asie-pacifique/article/2006/11/21/chine-le-pouvoir-reconnait-l-usage-de-la-torture-par-la-police_836812_3216.html">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-07-26" data-sort-value="2024-07-26">26 juillet 2024</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Chine+%3A+le+pouvoir+reconna%C3%AEt+l%27usage+de+la+torture+par+la+police&rft.jtitle=Le+Monde.fr&rft.aulast=Philip&rft.aufirst=Bruno&rft.date=2006-11-21&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.npc.gov.cn/zgrdw/englishnpc/Law/2007-12/13/content_1384075.htm"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Criminal Law of the People's Republic of China</cite></a> »</span></span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2007">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amnesty.org/fr/latest/news/2007/06/algeria-persistent-torture-military-security-secret-locations-20/"><cite style="font-style:normal;">Algérie. Pratique persistante de la torture par la Sécurité militaire dans des lieux tenus secrets</cite></a> », sur <span class="italique">Amnesty International</span>, <time class="nowrap" datetime="2007-06-10" data-sort-value="2007-06-10">10 juin 2007</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-07-26" data-sort-value="2024-07-26">26 juillet 2024</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jeuneafrique.com/165762/politique/mirats-une-responsable-de-l-onu-d-nonce-des-tortures-dans-les-prisons/"><cite style="font-style:normal;">Émirats : une responsable de l’ONU dénonce des tortures dans les prisons</cite></a> », sur <span class="italique">JeuneAfrique.com</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-07-26" data-sort-value="2024-07-26">26 juillet 2024</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2016">« <cite style="font-style:normal">L’ONU accuse le régime de Bachar Al-Assad d’« exterminer » ses détenus</cite> », <i>Le Monde</i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2016-02-08" data-sort-value="2016-02-08">8 février 2016</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lemonde.fr/proche-orient/article/2016/02/08/l-onu-accuse-le-regime-de-bachar-al-assad-d-exterminer-ses-detenus_4861608_3218.html">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-11-01" data-sort-value="2019-11-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> novembre 2019</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=L%E2%80%99ONU+accuse+le+r%C3%A9gime+de+Bachar+Al-Assad+d%E2%80%99%C2%AB+exterminer+%C2%BB+ses+d%C3%A9tenus&rft.jtitle=Le+Monde&rft.date=2016-02-08&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Lamfalussy2016"><span class="ouvrage" id="Christophe_Lamfalussy2016">Christophe Lamfalussy, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lalibre.be/international/l-enfer-des-prisons-syriennes-des-detenus-humilies-tortures-violes-56b8e1093570fdebf5cb8c38"><cite style="font-style:normal;">L'enfer des prisons syriennes : des détenus humiliés, torturés, violés</cite></a> », sur <span class="italique"><a href="/wiki/La_Libre_Belgique" title="La Libre Belgique">La Libre Belgique</a></span>, <time class="nowrap" datetime="2016-02-09" data-sort-value="2016-02-09">9 février 2016</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-11-01" data-sort-value="2019-11-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> novembre 2019</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2016"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> « <cite style="font-style:normal" lang="en">Harrowing accounts of torture, inhuman conditions and mass deaths in Syria's prisons</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en">Amnesty international</span></i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2016-08-18" data-sort-value="2016-08-18">18 août 2016</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amnesty.org/en/latest/news/2016/08/harrowing-accounts-of-torture-inhuman-conditions-and-mass-deaths-in-syrias-prisons/">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Harrowing+accounts+of+torture%2C+inhuman+conditions+and+mass+deaths+in+Syria%27s+prisons&rft.jtitle=Amnesty+international&rft.date=2016-08-18&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Stratégie-55"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Stratégie_55-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Stratégie_55-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Klein2008"><span class="ouvrage" id="Naomi_Klein2008"><a href="/wiki/Naomi_Klein" title="Naomi Klein">Naomi Klein</a> (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> Lori Saint-Martin et Paul Gagné), <cite class="italique">La Stratégie du choc : la montée d’un capitalisme du désastre</cite> [« The Shock doctrine. The rise of disaster capitalism »], Paris, Léméac/<a href="/wiki/Actes_Sud" title="Actes Sud">Actes Sud</a>, <time>2008</time>, 669 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-7427-7544-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-7427-7544-6"><span class="nowrap">978-2-7427-7544-6</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+Strat%C3%A9gie+du+choc+%3A+la+mont%C3%A9e+d%E2%80%99un+capitalisme+du+d%C3%A9sastre&rft.place=Paris&rft.pub=Actes+Sud&rft.aulast=Klein&rft.aufirst=Naomi&rft.date=2008&rft.tpages=669&rft.isbn=978-2-7427-7544-6&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 59.</span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2008">« <cite style="font-style:normal">La CIA admet avoir utilisé la simulation de noyade sur trois détenus</cite> », <i>Le Monde.fr</i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2008-02-05" data-sort-value="2008-02-05">5 février 2008</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lemonde.fr/ameriques/article/2008/02/05/la-cia-admet-avoir-utilise-la-simulation-de-noyade-sur-trois-detenus_1007866_3222.html">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-07-26" data-sort-value="2024-07-26">26 juillet 2024</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=La+CIA+admet+avoir+utilis%C3%A9+la+simulation+de+noyade+sur+trois+d%C3%A9tenus&rft.jtitle=Le+Monde.fr&rft.date=2008-02-05&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=Maria_Newman&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maria Newman (page inexistante)">Maria Newman</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://topics.nytimes.com/top/reference/timestopics/organizations/c/central_intelligence_agency/cia_interrogation_tapes/index.html">« C.I.A. Interrogation Tapes »</a>, <i><a href="/wiki/New_York_Times" class="mw-redirect" title="New York Times">New York Times</a></i>, 2 janvier 2008 (avec liens vers autres articles sur le sujet).</span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Mazzetti2009"><span class="ouvrage" id="Mark_Mazzetti2009"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Mark <span class="nom_auteur">Mazzetti</span>, « <cite style="font-style:normal" lang="en">Senate Panel to Pursue Investigation of C.I.A.</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en">The New York Times</span></i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2009-02-27" data-sort-value="2009-02-27">27 février 2009</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0362-4331">0362-4331</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nytimes.com/2009/02/27/us/politics/27intel.html">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-07-26" data-sort-value="2024-07-26">26 juillet 2024</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Senate+Panel+to+Pursue+Investigation+of+C.I.A.&rft.jtitle=The+New+York+Times&rft.aulast=Mazzetti&rft.aufirst=Mark&rft.date=2009-02-27&rft.issn=0362-4331&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-:0-59"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_59-0">a</a> et <a href="#cite_ref-:0_59-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Sénat_des_États-Unis2014"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Sénat des États-Unis, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.intelligence.senate.gov/sites/default/files/publications/CRPT-113srpt288.pdf#page=11"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Report of the Senate Select Committee on Intelligence Committee Study of the CIA's Detention and Interrogation Program: Findings and Conclusions</cite></a> » <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d'Adobe">[PDF]</abbr>, sur <span class="italique">intelligence.senate.gov</span>, <time class="nowrap" datetime="2014-12-09" data-sort-value="2014-12-09">9 décembre 2014</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-07-26" data-sort-value="2024-07-26">26 juillet 2024</time>)</small></span>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 10.</span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Lockhead"><span class="ouvrage" id="Carolyn_Lockhead">Carolyn Lockhead, « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sfgate.com/nation/article/Feinstein-report-CIA-misled-Bush-public-about-5945109.php"><cite style="font-style:normal;">Feinstein report: CIA misled Bush, public about torture</cite></a> », sur <span class="italique">SFGate</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2015-10-18" data-sort-value="2015-10-18">18 octobre 2015</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a> </span><span class="reference-text">Loi constitutionnelle de 1982, Annexe B de la Loi de 1982 sur le Canada (R-U), 1982, c 11, art. 12 <small>[<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.canlii.org/fr/ca/legis/lois/annexe-b-de-la-loi-de-1982-sur-le-canada-r-u-1982-c-11/derniere/annexe-b-de-la-loi-de-1982-sur-le-canada-r-u-1982-c-11.html">lire en ligne</a> (page consultée le 26/07/2024)]</small>.</span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a> </span><span class="reference-text">Loi constitutionnelle de 1982, Annexe B de la Loi de 1982 sur le Canada (R-U), 1982, c 11, art. 33 <small>[<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.canlii.org/fr/ca/legis/lois/annexe-b-de-la-loi-de-1982-sur-le-canada-r-u-1982-c-11/derniere/annexe-b-de-la-loi-de-1982-sur-le-canada-r-u-1982-c-11.html">lire en ligne</a> (page consultée le 26/07/2024)]</small>.</span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Macklem2010"><span class="ouvrage" id="Patrick_Macklem2010">Patrick Macklem <i><abbr class="abbr" title="et alii (et d’autres)">et al.</abbr></i>, <cite class="italique">Canadian constitutional law</cite>, Emond Montgomery Publ, <time>2010</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-1-55239-332-1" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-1-55239-332-1"><span class="nowrap">978-1-55239-332-1</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Canadian+constitutional+law&rft.pub=Emond+Montgomery+Publ&rft.aulast=Macklem&rft.aufirst=Patrick&rft.date=2010&rft.isbn=978-1-55239-332-1&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span>. </span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://international-review.icrc.org/articles/worst-scars-are-mind-psychological-torture"><cite style="font-style:normal;" lang="en">The worst scars are in the mind: psychological torture</cite></a> », sur <span class="italique">International Review of the Red Cross</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2021-07-14" data-sort-value="2021-07-14">14 juillet 2021</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://lemonde.fr/ameriques/article/2015/01/22/la-torture-en-question_4561689_3222.html?xtmc=torture_guantanamo&xtcr=6">La torture en question</a>, article sur le site <a href="/wiki/Lemonde.fr" class="mw-redirect" title="Lemonde.fr">lemonde.fr</a>, daté du 22 janvier 2015.</span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a> </span><span class="reference-text">Texte publié dans cet hebdomadaire le 29 juillet 1949. Citation extraite du livre <i>les crimes de l'armée française</i> de <a href="/wiki/Pierre_Vidal-Naquet" title="Pierre Vidal-Naquet">Pierre Vidal-Naquet</a>, réédité aux éditions « La Découverte & Syros », Paris 2001, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-7071-3406-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-7071-3406-6"><span class="nowrap">2-7071-3406-6</span></a>)</small></span> </li> <li id="cite_note-autogenerated1-67"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-autogenerated1_67-0">a</a> et <a href="#cite_ref-autogenerated1_67-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text">Citation extraite du livre <i>Les Crimes de l'armée française</i> de <a href="/wiki/Pierre_Vidal-Naquet" title="Pierre Vidal-Naquet">Pierre Vidal-Naquet</a></span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Maggiori2018"><span class="ouvrage" id="Robert_Maggiori2018">Robert Maggiori, « <cite style="font-style:normal">Interroger la torture pour mettre fin au supplice</cite> », <i>Libération.fr</i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2018-07-19" data-sort-value="2018-07-19">19 juillet 2018</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://next.liberation.fr/livres/2018/07/18/interroger-la-torture-pour-mettre-fin-au-supplice_1667353">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2018-10-27" data-sort-value="2018-10-27">27 octobre 2018</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Interroger+la+torture+pour+mettre+fin+au+supplice&rft.jtitle=Lib%C3%A9ration.fr&rft.aulast=Maggiori&rft.aufirst=Robert&rft.date=2018-07-19&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a> </span><span class="reference-text">Saint Augustin, <i>Cité de Dieu</i>, XIX, VI, trad. G. Combès, Desclée de Brouwer, 1960. Voir aussi <i>Lettres</i> <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 104, 133</span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Beccaria1764"><span class="ouvrage" id="Cesare_Beccaria1764">Cesare Beccaria, <cite class="italique">Des délits et de peines</cite>, <time>1764</time>, chapitre XVI<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Des+d%C3%A9lits+et+de+peines&rft.aulast=Beccaria&rft.aufirst=Cesare&rft.date=1764&rft.pages=chapitre+XVI&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.icrc.org/fre/resources/documents/misc/69vhm2.htm">Quelle est la définition de la torture et des mauvais traitements ?</a>, site du <a href="/wiki/Comit%C3%A9_international_de_la_Croix-Rouge" title="Comité international de la Croix-Rouge">comité international de la Croix-Rouge</a>.</span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.humanrights.ch/fr/Instruments/Conseil-de-lEurope-Traites-des-DH/Torture/index.html">Convention européenne pour la prévention de la torture et des peines ou traitements inhumains ou dégradants</a> - humanrights.ch</span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.unhchr.ch/french/html/menu2/6/cat_fr.htm">Le Comité contre la torture</a> sur le site de l'ONU.</span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.unhchr.ch/french/html/menu2/6/d/introcat_fr.htm">« Introduction au Comité contre la torture »</a> sur le site de l'ONU.</span> </li> <li id="cite_note-PCATI99-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-PCATI99_75-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.law.yale.edu/documents/pdf/Public_Committee_Against_Torture.pdf">Décision de la Cour suprême israélienne</a> de 1999 dans l'affaire <a href="/wiki/Comit%C3%A9_public_contre_la_torture_en_Isra%C3%ABl" title="Comité public contre la torture en Israël">Comité public contre la torture en Israël</a>, etc., sur la torture et les interrogatoires du GSS (ou <a href="/wiki/Shin_Bet" title="Shin Bet">Shin Bet</a>).</span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a> </span><span class="reference-text">Site internet du <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.primolevi.org/">Centre Primo Levi</a>.</span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://unmondetortionnaire.com/spip.php?page=download_fr">Rapport de l'ACAT</a>.</span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://unmondetortionnaire.com/IMG/pdf/rapport_torture_2014_fr-2.pdf">Un monde tortionnaire. Rapport ACAT 2014</a>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 14.</span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amnesty.org/fr/library/asset/ACT40/004/2014/fr/11fc4d80-88dd-4986-8636-738539e164c6/act400042014fr.pdf">« La torture en 2014. 30 ans d'engagements non tenus »</a>, rapport Amnesty International 2014, 13 mai 2014, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 10.</span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Jean-Christophe_Victor" title="Jean-Christophe Victor">Jean-Christophe Victor</a>, « Qui torture dans le monde ? », émission <i><a href="/wiki/Le_Dessous_des_cartes" title="Le Dessous des cartes">Le Dessous des cartes</a></i> sur Arte, 13 décembre 2014, 6 min 30 s.</span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amnesty.org/fr/latest/news/2022/05/saudi-arabia-halt-imminent-execution-of-bahraini-men-sentenced-after-flawed-trial/"><cite style="font-style:normal;">Arabie saoudite. Il faut stopper l’exécution imminente de deux Bahreïnites condamnés à mort à l’issue d’un procès inique</cite></a> », sur <span class="italique">Amnesty International</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2022-05-24" data-sort-value="2022-05-24">24 mai 2022</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.adhrb.org/2022/09/adhrb-raises-the-case-of-two-bahraini-men-on-death-row-in-saudi-arabia"><cite style="font-style:normal;" lang="en">ADHRB raises the case of two Bahraini men on death row in Saudi Arabia</cite></a> », sur <span class="italique">ADHRB</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2022-09-16" data-sort-value="2022-09-16">16 septembre 2022</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lorientlejour.com/article/1305343/bahrein-dement-le-mauvais-traitement-dun-militant-de-60-ans-detenu.html"><cite style="font-style:normal;">Bahreïn dément le mauvais traitement d'un militant de 60 ans détenu</cite></a> », sur <span class="italique">L’Orient-Le Jour</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2022-07-10" data-sort-value="2022-07-10">10 juillet 2022</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-84">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.civicus.org/index.php/media-resources/media-releases/open-letters/5546-request-for-support-to-free-imprisoned-human-rights-defender-dr-abduljalil-alsingace"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Request for support to free imprisoned HRD Dr Abduljalil AlSingace</cite></a> », sur <span class="italique">CIVICUS</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2022-01-15" data-sort-value="2022-01-15">15 janvier 2022</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-85">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <span class="ouvrage" id="2008">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.worldpublicopinion.org/pipa/articles/home_page/496.php?nid=&id=&pnt=496&lb="><cite style="font-style:normal;">World Publics Reject Torture</cite></a> », WorldPublicOpinion.org, <time class="nowrap" datetime="2008-06-24" data-sort-value="2008-06-24">24 juin 2008</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2008-06-25" data-sort-value="2008-06-25">25 juin 2008</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-ONU-86"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-ONU_86-0">a</a> et <a href="#cite_ref-ONU_86-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2008">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.un.org/News/fr-press/docs/2008/Conf080624-Torture.doc.htm"><cite style="font-style:normal;">Conférence de presse conjointe en vue de la journée internationale des Nations unies pour le soutien aux victimes de la torture</cite></a> », sur <span class="italique">un.org</span>, <a href="/wiki/Organisation_des_Nations_unies" title="Organisation des Nations unies">Organisation des Nations unies</a>, <time class="nowrap" datetime="2008-06-24" data-sort-value="2008-06-24">24 juin 2008</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2008-06-25" data-sort-value="2008-06-25">25 juin 2008</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-87">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Miguel_Benasayag" title="Miguel Benasayag">Miguel Benasayag</a>, « Utopie et certitude ou le doux-leurre de la certitude », <i>Matériaux pour l’histoire de notre temps</i>, 1987, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 1, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 8. <small>[<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/mat_0769-3206_1987_num_9_1_404000">lire en ligne</a>]</small></span> </li> <li id="cite_note-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-88">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Courtil2014"><span class="ouvrage" id="Jean-Christophe_Courtil2014">Jean-Christophe Courtil, « <cite style="font-style:normal">Torture in Seneca's philosophical works: between justification and condemnation</cite> », <i>HAL</i>,‎ <time>2014</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://hal.science/hal-01979404/document">lire en ligne</a> <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d'Adobe">[PDF]</abbr>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Torture+in+Seneca%27s+philosophical+works%3A+between+justification+and+condemnation&rft.jtitle=HAL&rft.aulast=Courtil&rft.aufirst=Jean-Christophe&rft.date=2014&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ATorture"></span></span></span></span> </li> </ol> </div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Torture&veaction=edit&section=50" title="Modifier la section : Voir aussi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Torture&action=edit&section=50" title="Modifier le code source de la section : Voir aussi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia :</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Torture?uselang=fr">La torture</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li><li class="wikiquote"><a href="https://fr.wikiquote.org/wiki/Torture" class="extiw" title="q:Torture">Torture</a>, <span class="nowrap">sur <span class="project">Wikiquote</span></span></li> </ul> </div> <div class="navbox-container" style="clear:both;"> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Modèle:Palette Convention européenne des droits de l'homme"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a> · <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme&action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Convention européenne des droits de l'homme">Convention européenne des droits de l'homme</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Généralités</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Pr%C3%A9ambule_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Préambule de la Convention européenne des droits de l'homme">Préambule</a></li> <li><a href="/wiki/Article_premier_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Article premier de la Convention européenne des droits de l'homme">Article <abbr class="abbr" title="Premier">1<sup>er</sup></abbr></a> (obligation de respecter les droits de l'homme)</li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Droits et libertés</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Article_2_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Article 2 de la Convention européenne des droits de l'homme">Article 2</a> <ul><li><a href="/wiki/Droit_%C3%A0_la_vie" title="Droit à la vie">droit à la vie</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Article_3_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Article 3 de la Convention européenne des droits de l'homme">Article 3</a> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">torture</a></li> <li><a href="/wiki/Peine_ou_traitement_cruel,_inhumain_ou_d%C3%A9gradant" title="Peine ou traitement cruel, inhumain ou dégradant">peine ou traitement cruel, inhumain ou dégradant</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Article_4_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Article 4 de la Convention européenne des droits de l'homme">Article 4</a> <ul><li><a href="/wiki/Esclavage" title="Esclavage">esclavage</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Article_5_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Article 5 de la Convention européenne des droits de l'homme">Article 5</a> <ul><li><a href="/wiki/Libert%C3%A9" title="Liberté">liberté</a></li> <li><a href="/wiki/S%C3%BBret%C3%A9" title="Sûreté">sûreté</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Article_6_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Article 6 de la Convention européenne des droits de l'homme">Article 6</a> <ul><li>procès équitable</li></ul></li> <li><a href="/wiki/Article_7_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Article 7 de la Convention européenne des droits de l'homme">Article 7</a> <ul><li>légalité des délits et des peines</li></ul></li> <li><a href="/wiki/Article_8_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Article 8 de la Convention européenne des droits de l'homme">Article 8</a> <ul><li><a href="/wiki/Vie_priv%C3%A9e" title="Vie privée">vie privée</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Article_9_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Article 9 de la Convention européenne des droits de l'homme">Article 9</a> <ul><li><a href="/wiki/Libert%C3%A9_de_pens%C3%A9e" title="Liberté de pensée">liberté de pensée</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Article_10_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Article 10 de la Convention européenne des droits de l'homme">Article 10</a> <ul><li><a href="/wiki/Libert%C3%A9_d%27expression" title="Liberté d'expression">liberté d'expression</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Article_11_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Article 11 de la Convention européenne des droits de l'homme">Article 11</a> <ul><li><a href="/wiki/Libert%C3%A9_d%27association" title="Liberté d'association">liberté d'association</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Article_12_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Article 12 de la Convention européenne des droits de l'homme">Article 12</a> <ul><li><a href="/wiki/Mariage" title="Mariage">mariage</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Article_13_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Article 13 de la Convention européenne des droits de l'homme">Article 13</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Recours_effectif&action=edit&redlink=1" class="new" title="Recours effectif (page inexistante)">recours effectif</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Article_14_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Article 14 de la Convention européenne des droits de l'homme">Article 14</a> <ul><li><a href="/wiki/Discrimination" title="Discrimination">discrimination</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Article_15_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Article 15 de la Convention européenne des droits de l'homme">Article 15</a> <ul><li><a href="/wiki/%C3%89tat_d%27urgence" title="État d'urgence">état d'urgence</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Article_16_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Article 16 de la Convention européenne des droits de l'homme">Article 16</a> <ul><li>droits politiques des étrangers</li></ul></li> <li><a href="/wiki/Article_17_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Article 17 de la Convention européenne des droits de l'homme">Article 17</a> <ul><li><a href="/wiki/Abus_de_droit" title="Abus de droit">abus de droit</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Article_18_de_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme&action=edit&redlink=1" class="new" title="Article 18 de la Convention européenne des droits de l'homme (page inexistante)">Article 18</a> <ul><li>restrictions</li></ul></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Protocoles additionnels</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Protocole_no_1_%C3%A0_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Protocole no 1 à la Convention européenne des droits de l'homme">Protocole <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 1</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Protocole_no_4_%C3%A0_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme&action=edit&redlink=1" class="new" title="Protocole no 4 à la Convention européenne des droits de l'homme (page inexistante)">Protocole <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 4</a></li> <li><a href="/wiki/Protocole_no_6_%C3%A0_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Protocole no 6 à la Convention européenne des droits de l'homme">Protocole <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 6</a> <ul><li><a href="/wiki/Peine_de_mort" title="Peine de mort">abolition de la peine de mort</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Protocole_no_7_%C3%A0_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme&action=edit&redlink=1" class="new" title="Protocole no 7 à la Convention européenne des droits de l'homme (page inexistante)">Protocole <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 7</a></li> <li><a href="/wiki/Protocole_no_12_%C3%A0_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Protocole no 12 à la Convention européenne des droits de l'homme">Protocole <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 12</a> (discrimination)</li> <li><span style="white-space:normal;"><a href="/wiki/Protocole_no_13_%C3%A0_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Protocole no 13 à la Convention européenne des droits de l'homme">Protocole <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 13</a> (abolition de la peine de mort en toutes circonstances)</span></li> <li><span style="white-space:normal;"><a href="/wiki/Protocole_no_14_%C3%A0_la_Convention_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Protocole no 14 à la Convention européenne des droits de l'homme">Protocole <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 14</a> (réforme procédurale)</span></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <td class="navbox-banner" style="" colspan="2"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Cour_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Cour européenne des droits de l'homme">Cour européenne des droits de l'homme</a></li> <li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Jurisprudence_de_la_Cour_europ%C3%A9enne_des_droits_de_l%27homme" title="Catégorie:Jurisprudence de la Cour européenne des droits de l'homme">Jurisprudence de la Cour européenne des droits de l’homme</a></li> <li><a href="/wiki/Droits_de_l%27homme" title="Droits de l'homme">Droits de l'homme</a></li> <li><a href="/wiki/Droit_international_relatif_aux_droits_de_l%E2%80%99homme" class="mw-redirect" title="Droit international relatif aux droits de l’homme">Droit international relatif aux droits de l’homme</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Droits_humains_essentiels" title="Modèle:Palette Droits humains essentiels"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a> · <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Droits_humains_essentiels&action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Droits_de_l%27homme" title="Droits de l'homme">Droits humains</a> essentiels</div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Droits_civiques" title="Droits civiques">Droits civiques</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/%C3%89galit%C3%A9_devant_la_loi" title="Égalité devant la loi">Égalité devant la loi</a></li> <li><a href="/wiki/D%C3%A9tention_arbitraire" title="Détention arbitraire">Protection contre la détention arbitraire</a></li> <li><a href="/wiki/Libert%C3%A9_de_r%C3%A9union" title="Liberté de réunion">Liberté de réunion</a></li> <li><a href="/wiki/Libert%C3%A9_d%27association" title="Liberté d'association">Liberté d'association</a></li> <li><a href="/wiki/Peine_ou_traitement_cruel,_inhumain_ou_d%C3%A9gradant" title="Peine ou traitement cruel, inhumain ou dégradant">Protection contre les peines ou traitements cruels, inhumains ou dégradants</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Protection_contre_la_discrimination&action=edit&redlink=1" class="new" title="Protection contre la discrimination (page inexistante)">Protection contre la discrimination</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Freedom_from_discrimination" class="extiw" title="en:Freedom from discrimination"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Freedom from discrimination »">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Acc%C3%A8s_%C3%A0_l%27information" title="Accès à l'information">Accès à l'information</a></li> <li><a href="/wiki/Libert%C3%A9_de_circulation" title="Liberté de circulation">Liberté de circulation</a></li> <li><a href="/wiki/Libert%C3%A9_de_religion" title="Liberté de religion">Liberté de religion</a></li> <li><a href="/wiki/Esclavage" title="Esclavage">Protection contre l'esclavage</a></li> <li><a href="/wiki/Libert%C3%A9_d%27expression" title="Liberté d'expression">Liberté d'expression</a></li> <li><a href="/wiki/Libert%C3%A9_de_pens%C3%A9e" title="Liberté de pensée">Liberté de pensée</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Protection contre la torture</a></li> <li><a href="/wiki/Aide_juridique" title="Aide juridique">Aide juridique</a></li> <li><a href="/wiki/Droits_LGBT" title="Droits LGBT">Droits LGBT</a></li> <li><a href="/wiki/Libert%C3%A9" title="Liberté">Liberté</a></li> <li><a href="/wiki/Nationalit%C3%A9" title="Nationalité">Nationalité</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Statut_de_personne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Statut de personne (page inexistante)">Statut de personne</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Personhood" class="extiw" title="en:Personhood"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Personhood »">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Pr%C3%A9somption_d%27innocence" title="Présomption d'innocence">Présomption d'innocence</a></li> <li><a href="/wiki/Droit_d%27asile" title="Droit d'asile">Droit d'asile</a></li> <li><a href="/wiki/Droit_%C3%A0_un_proc%C3%A8s_%C3%A9quitable" title="Droit à un procès équitable">Droit à un procès équitable</a> <ul><li><a href="/wiki/Droit_au_silence" title="Droit au silence">Droit au silence</a></li> <li><a href="/wiki/Droit_d%27%C3%AAtre_entendu" title="Droit d'être entendu">Droit d'être entendu</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Droit_%C3%A0_la_vie_de_famille&action=edit&redlink=1" class="new" title="Droit à la vie de famille (page inexistante)">Droit à la vie de famille</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/International_Covenant_on_Economic,_Social_and_Cultural_Rights#Right_to_family_life" class="extiw" title="en:International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights#Right to family life »">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Port_d%27armes" title="Port d'armes">Droit de port et possession d'arme</a></li> <li><a href="/wiki/Droit_%C3%A0_la_vie" title="Droit à la vie">Droit à la vie</a></li> <li><a href="/wiki/Droit_de_p%C3%A9tition" title="Droit de pétition">Droit de pétition</a></li> <li><a href="/wiki/Vie_priv%C3%A9e" title="Vie privée">Droit à la vie privée</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Droit_de_manifester&action=edit&redlink=1" class="new" title="Droit de manifester (page inexistante)">Droit de manifester</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Right_to_protest" class="extiw" title="en:Right to protest"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Right to protest »">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Traitement_involontaire" title="Traitement involontaire">Droit de refuser un traitement médical</a></li> <li><a href="/wiki/L%C3%A9gitime_d%C3%A9fense" title="Légitime défense">Légitime défense</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Droit_%C3%A0_la_v%C3%A9rit%C3%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Droit à la vérité (page inexistante)">Droit à la vérité</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Right_to_truth" class="extiw" title="en:Right to truth"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Right to truth »">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Droit_%C3%A0_la_s%C3%A9curit%C3%A9_de_la_personne" title="Droit à la sécurité de la personne">Droit à la sécurité de la personne</a></li> <li><a href="/wiki/Droit_de_vote" title="Droit de vote">Droit de vote</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Pacte_international_relatif_aux_droits_%C3%A9conomiques,_sociaux_et_culturels" title="Pacte international relatif aux droits économiques, sociaux et culturels">Droits économiques, sociaux et culturels</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Droit_num%C3%A9rique" title="Droit numérique">Droit numérique</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Droit_%C3%A0_un_salaire_%C3%A9gal_pour_un_travail_%C3%A9gal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Droit à un salaire égal pour un travail égal (page inexistante)">Droit à un salaire égal pour un travail égal</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Equal_pay_for_equal_work" class="extiw" title="en:Equal pay for equal work"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Equal pay for equal work »">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9mun%C3%A9ration" title="Rémunération">Droit à une rémunération équitable</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Droits_du_travail&action=edit&redlink=1" class="new" title="Droits du travail (page inexistante)">Droits du travail</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Labor_rights" class="extiw" title="en:Labor rights"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Labor rights »">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Droit_%C3%A0_un_niveau_de_vie_suffisant" title="Droit à un niveau de vie suffisant">Droit à un niveau de vie suffisant</a></li> <li><a href="/wiki/Droit_%C3%A0_l%27habillement" title="Droit à l'habillement">Droit à l'habillement</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Droit_au_d%C3%A9veloppement&action=edit&redlink=1" class="new" title="Droit au développement (page inexistante)">Droit au développement</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Right_to_development" class="extiw" title="en:Right to development"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Right to development »">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Droit_%C3%A0_l%27%C3%A9ducation" title="Droit à l'éducation">Droit à l'éducation</a></li> <li><a href="/wiki/Droit_%C3%A0_l%27alimentation" title="Droit à l'alimentation">Droit à l'alimentation</a></li> <li><a href="/wiki/Droit_%C3%A0_la_sant%C3%A9" title="Droit à la santé">Droit à la santé</a></li> <li><a href="/wiki/Droit_%C3%A0_un_environnement_sain" title="Droit à un environnement sain">Droit à un environnement sain</a></li> <li><a href="/wiki/Droit_au_logement" title="Droit au logement">Droit au logement</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Droit_%C3%A0_l%27acc%C3%A8s_%C3%A0_Internet&action=edit&redlink=1" class="new" title="Droit à l'accès à Internet (page inexistante)">Droit à l'accès à Internet</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Right_to_Internet_access" class="extiw" title="en:Right to Internet access"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Right to Internet access »">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Droit_de_propri%C3%A9t%C3%A9" title="Droit de propriété">Droit de propriété</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Droit_de_participer_%C3%A0_la_vie_publique&action=edit&redlink=1" class="new" title="Droit de participer à la vie publique (page inexistante)">Droit de participer à la vie publique</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Public_participation" class="extiw" title="en:Public participation"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Public participation »">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Droit_de_r%C3%A9ponse" title="Droit de réponse">Droit de réponse</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Droit_au_repos_et_aux_loisirs&action=edit&redlink=1" class="new" title="Droit au repos et aux loisirs (page inexistante)">Droit au repos et aux loisirs</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Right_to_rest_and_leisure" class="extiw" title="en:Right to rest and leisure"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Right to rest and leisure »">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Droit_au_retour" title="Droit au retour">Droit au retour</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Droit_d%27acc%C3%A9der_%C3%A0_la_science_et_%C3%A0_la_culture&action=edit&redlink=1" class="new" title="Droit d'accéder à la science et à la culture (page inexistante)">Droit d'accéder à la science et à la culture</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Right_to_science_and_culture" class="extiw" title="en:Right to science and culture"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Right to science and culture »">(en)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Droit_%C3%A0_la_s%C3%A9curit%C3%A9_sociale" title="Droit à la sécurité sociale">Droit à la sécurité sociale</a></li> <li><a href="/wiki/Droit_%C3%A0_l%27eau" title="Droit à l'eau">Droit à l'eau</a></li> <li><a href="/wiki/Droit_au_travail" title="Droit au travail">Droit au travail</a></li> <li><a href="/wiki/Syndicat_professionnel" title="Syndicat professionnel">Droit de s'affilier à un syndicat</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Droits_reproductifs" title="Droits reproductifs">Droits reproductifs</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Interruption_volontaire_de_grossesse" title="Interruption volontaire de grossesse">Interruption volontaire de grossesse</a></li> <li><a href="/wiki/Planification_familiale" title="Planification familiale">Planification familiale</a></li> <li><a href="/wiki/Mutilations_g%C3%A9nitales_f%C3%A9minines" title="Mutilations génitales féminines">Protection contre les mutilations génitales féminines</a></li> <li><a href="/wiki/Droits_des_personnes_intersexes" title="Droits des personnes intersexes">Droits des personnes intersexes</a></li> <li><a href="/wiki/Sant%C3%A9_sexuelle" title="Santé sexuelle">Santé sexuelle</a></li> <li><a href="/wiki/Droit_%C3%A0_la_sexualit%C3%A9" title="Droit à la sexualité">Droit à la sexualité</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Atteintes aux droits</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Ch%C3%A2timent_corporel" title="Châtiment corporel">Châtiment corporel</a></li> <li><a href="/wiki/Crime_contre_l%27humanit%C3%A9" title="Crime contre l'humanité">Crime contre l'humanité</a></li> <li><a href="/wiki/G%C3%A9nocide" title="Génocide">Génocide</a></li> <li><a href="/wiki/Crime_de_guerre" title="Crime de guerre">Crime de guerre</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Criminologie" title="Portail de la criminologie"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Crime.svg/28px-Crime.svg.png" decoding="async" width="28" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Crime.svg/42px-Crime.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Crime.svg/55px-Crime.svg.png 2x" data-file-width="346" data-file-height="300" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Criminologie" title="Portail:Criminologie">Portail de la criminologie</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Droit" title="Portail du droit"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/P_parthenon.svg/40px-P_parthenon.svg.png" decoding="async" width="27" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/P_parthenon.svg/60px-P_parthenon.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="360" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Droit" title="Portail:Droit">Portail du droit</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Droits_de_l%27homme" title="Portail des droits de l’homme"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/HumanRightsLogo.svg/40px-HumanRightsLogo.svg.png" decoding="async" width="23" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/HumanRightsLogo.svg/60px-HumanRightsLogo.svg.png 2x" data-file-width="120" data-file-height="125" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Droits_de_l%27homme" title="Portail:Droits de l'homme">Portail des droits de l’homme</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Psychologie" title="Portail de la psychologie"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Greek_uc_psi.svg/24px-Greek_uc_psi.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Greek_uc_psi.svg/36px-Greek_uc_psi.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Greek_uc_psi.svg/48px-Greek_uc_psi.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="400" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Psychologie" title="Portail:Psychologie">Portail de la psychologie</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐866f5d587f‐8xdjt Cached time: 20250328091709 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.942 seconds Real time usage: 1.268 seconds Preprocessor visited node count: 14439/1000000 Post‐expand include size: 319059/2097152 bytes Template argument size: 46510/2097152 bytes Highest expansion depth: 19/100 Expensive parser function count: 15/500 Unstrip recursion depth: 1/20 Unstrip post‐expand size: 100880/5000000 bytes Lua time usage: 0.291/10.000 seconds Lua memory usage: 10122958/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 2/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 955.139 1 -total 21.47% 205.028 1 Modèle:Références_nombreuses 20.42% 195.030 1 Modèle:Références 15.02% 143.504 1 Modèle:Infobox_Maladie 12.87% 122.943 1 Modèle:Liens 6.68% 63.765 26 Modèle:Ouvrage 6.15% 58.788 1 Modèle:Infobox_V3/Image_Wikidata 5.39% 51.437 1 Modèle:Palette 5.05% 48.189 1 Modèle:Infobox_V3/Image 4.98% 47.531 14 Modèle:Lien --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:84055:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250328091709 and revision id 223102446. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de « <a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Torture&oldid=223102446">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Torture&oldid=223102446</a> ».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégorie</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Torture" title="Catégorie:Torture">Torture</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Image_locale_diff%C3%A9rente_de_celle_de_Wikidata" title="Catégorie:Image locale différente de celle de Wikidata">Image locale différente de celle de Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_utilisant_une_Infobox" title="Catégorie:Article utilisant une Infobox">Article utilisant une Infobox</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Projet:M%C3%A9decine/Infobox_Maladie_dont_l%27image_est_%C3%A0_v%C3%A9rifier" title="Catégorie:Projet:Médecine/Infobox Maladie dont l'image est à vérifier">Projet:Médecine/Infobox Maladie dont l'image est à vérifier</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_anglais" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en anglais">Article contenant un appel à traduction en anglais</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Catégorie:Article à référence nécessaire">Article à référence nécessaire</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_avec_une_section_vide_ou_incompl%C3%A8te" title="Catégorie:Article avec une section vide ou incomplète">Article avec une section vide ou incomplète</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P486" title="Catégorie:Page utilisant P486">Page utilisant P486</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P5082" title="Catégorie:Page utilisant P5082">Page utilisant P5082</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_externes" title="Catégorie:Page pointant vers des bases externes">Page pointant vers des bases externes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_sant%C3%A9" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la santé">Page pointant vers des bases relatives à la santé</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3123" title="Catégorie:Page utilisant P3123">Page utilisant P3123</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_recherche" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la recherche">Page pointant vers des bases relatives à la recherche</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P5357" title="Catégorie:Page utilisant P5357">Page utilisant P5357</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_litt%C3%A9rature" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la littérature">Page pointant vers des bases relatives à la littérature</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P5905" title="Catégorie:Page utilisant P5905">Page utilisant P5905</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_bande_dessin%C3%A9e" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la bande dessinée">Page pointant vers des bases relatives à la bande dessinée</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P9346" title="Catégorie:Page utilisant P9346">Page utilisant P9346</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_l%27audiovisuel" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à l'audiovisuel">Page pointant vers des bases relatives à l'audiovisuel</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1417" title="Catégorie:Page utilisant P1417">Page utilisant P1417</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P8313" title="Catégorie:Page utilisant P8313">Page utilisant P8313</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P902" title="Catégorie:Page utilisant P902">Page utilisant P902</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6404" title="Catégorie:Page utilisant P6404">Page utilisant P6404</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4223" title="Catégorie:Page utilisant P4223">Page utilisant P4223</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1296" title="Catégorie:Page utilisant P1296">Page utilisant P1296</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3222" title="Catégorie:Page utilisant P3222">Page utilisant P3222</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4342" title="Catégorie:Page utilisant P4342">Page utilisant P4342</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3365" title="Catégorie:Page utilisant P3365">Page utilisant P3365</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3219" title="Catégorie:Page utilisant P3219">Page utilisant P3219</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_dictionnaires_ou_encyclop%C3%A9dies_g%C3%A9n%C3%A9ralistes" title="Catégorie:Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes">Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_Wikip%C3%A9dia_avec_notice_d%27autorit%C3%A9" title="Catégorie:Article de Wikipédia avec notice d'autorité">Article de Wikipédia avec notice d'autorité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Cat%C3%A9gorie_Commons_avec_lien_local_identique_sur_Wikidata" title="Catégorie:Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata">Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Criminologie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Criminologie/Articles liés">Portail:Criminologie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Sciences_humaines_et_sociales/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Sciences humaines et sociales/Articles liés">Portail:Sciences humaines et sociales/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Droit/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Droit/Articles liés">Portail:Droit/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Soci%C3%A9t%C3%A9/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Société/Articles liés">Portail:Société/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Droits_de_l%27homme/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Droits de l'homme/Articles liés">Portail:Droits de l'homme/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Psychologie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Psychologie/Articles liés">Portail:Psychologie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Sciences/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Sciences/Articles liés">Portail:Sciences/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_qualit%C3%A9_en_anglais" title="Catégorie:Article de qualité en anglais">Article de qualité en anglais</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_qualit%C3%A9_en_vietnamien" title="Catégorie:Article de qualité en vietnamien">Article de qualité en vietnamien</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 17 février 2025 à 17:52.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a> : les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a> ; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Torture" title="Spécial:Citer/Torture">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Torture&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Torture</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>78 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5c6f46dcf-5fb9p","wgBackendResponseTime":283,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.942","walltime":"1.268","ppvisitednodes":{"value":14439,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":319059,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":46510,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":19,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":15,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":100880,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":2,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 955.139 1 -total"," 21.47% 205.028 1 Modèle:Références_nombreuses"," 20.42% 195.030 1 Modèle:Références"," 15.02% 143.504 1 Modèle:Infobox_Maladie"," 12.87% 122.943 1 Modèle:Liens"," 6.68% 63.765 26 Modèle:Ouvrage"," 6.15% 58.788 1 Modèle:Infobox_V3/Image_Wikidata"," 5.39% 51.437 1 Modèle:Palette"," 5.05% 48.189 1 Modèle:Infobox_V3/Image"," 4.98% 47.531 14 Modèle:Lien"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.291","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":10122958,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-866f5d587f-8xdjt","timestamp":"20250328091709","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Torture","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Torture","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q132781","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q132781","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-06-08T13:24:17Z","dateModified":"2025-02-17T16:52:37Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/e\/e5\/Theresiana-Hochziehen.jpg","headline":"utilisation volontaire de la violence pour infliger une forte souffrance \u00e0 un individu"}</script> </body> </html>