CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="hy" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Նոր Կտակարան - Վիքիպեդիա</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )hywikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Հունվար","Փետրվար","Մարտ","Ապրիլ","Մայիս","Հունիս","Հուլիս","Օգոստոս","Սեպտեմբեր","Հոկտեմբեր","Նոյեմբեր","Դեկտեմբեր"],"wgRequestId":"27ee962c-8cfa-4d69-9acd-561b97110494","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Նոր_Կտակարան","wgTitle":"Նոր Կտակարան","wgCurRevisionId":9025671,"wgRevisionId":9025671,"wgArticleId":2781,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Անաղբյուր և լրացուցիչ աղբյուրների կարիք ունեցող հոդվածներ","Webarchive template wayback links","Նոր Կտակարանի գրքեր","Նոր Կտակարան","Գրական ստեղծագործություններ այբբենական կարգով","Գրքեր այբբենական կարգով", "Կրոնական գրականություն","Քրիստոնեական տերմիններ"],"wgPageViewLanguage":"hy","wgPageContentLanguage":"hy","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Նոր_Կտակարան","wgRelevantArticleId":2781,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"hy","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"hy"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true, "wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q18813","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.relatedIcons":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP", "ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ondemand-pgn","ext.gadget.ArmSpelling","ext.gadget.HotCat","ext.gadget.Provelt","ext.gadget.easyTranslate","ext.gadget.edittop","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=hy&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.gadget.relatedIcons&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5c/P46.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1694"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/5c/P46.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1130"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="904"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Նոր Կտակարան - Վիքիպեդիա"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//hy.m.wikipedia.org/wiki/%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Խմբագրել" href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Վիքիպեդիա (hy)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//hy.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Վիքիպեդիա Atom Սնուցում" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Նոր_Կտակարան rootpage-Նոր_Կտակարան skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Հիմնական ընտրացանկ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Հիմնական ընտրացանկ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Հիմնական ընտրացանկ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Նավարկում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Գլխավոր-էջ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB"><span>Գլխավոր էջ</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB"><span>Կատեգորիաներ</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A7%D5%BB" title="Այցելեք պատահական էջ [x]" accesskey="x"><span>Պատահական հոդված</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8"><span>Նոր էջեր</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B8%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%AF_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տեղեկություններ ընթացիկ իրադարձությունների մասին"><span>Ընթացիկ իրադարձություններ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Մասնակցել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Էությունը" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8"><span>Էությունը</span></a></li><li id="n-Խորհրդարան" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6"><span>Խորհրդարան</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Վիքիում կատարված վերջին փոփոխությունների ցանկը [r]" accesskey="r"><span>Վերջին փոփոխություններ</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Վիքիպեդիա նախագծի ուղեցույց"><span>Օգնություն</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Վիքիպեդիա" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-hy.svg" style="width: 8.625em; height: 1.375em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-hy.svg" width="150" height="15" style="width: 9.375em; height: 0.9375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%AC" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Որոնել</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" aria-label="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" autocapitalize="sentences" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Սպասարկող:Որոնել"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Որոնել</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Անձնական գործիքներ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Արտաքին տեսք" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Արտաքին տեսք</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy" class=""><span>Նվիրաբերել</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D5%86%D5%B8%D6%80+%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։" class=""><span>Ստեղծել հաշիվ</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D5%86%D5%B8%D6%80+%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o" class=""><span>Մտնել</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Այլ ընտրանքներ" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Անձնական գործիքներ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Անձնական գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Օգտվողի ընտրացանկ" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy"><span>Նվիրաբերել</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D5%86%D5%B8%D6%80+%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Ստեղծել հաշիվ</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D5%86%D5%B8%D6%80+%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Մտնել</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Էջեր չգրանցված խմբագիրների համար <a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" aria-label="Learn more about editing"><span>իմանալ ավելին</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>Ներդրումներ</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="IP-հասցեից կատարված խմբագրումների քննարկում [n]" accesskey="n"><span>Քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Բովանդակություն" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Բովանդակություն</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">թաքցնել</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Ներածություն</div> </a> </li> <li id="toc-Ավետարաններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ավետարաններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Ավետարաններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ավետարաններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Առաքյալների_գործերը" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Առաքյալների_գործերը"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Առաքյալների գործերը</span> </div> </a> <ul id="toc-Առաքյալների_գործերը-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Նամակներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Նամակներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Նամակներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Նամակներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Հայտնություն_Հովհաննեսի" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Հայտնություն_Հովհաննեսի"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Հայտնություն Հովհաննեսի</span> </div> </a> <ul id="toc-Հայտնություն_Հովհաննեսի-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արտաքին_հղումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Արտաքին_հղումներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Արտաքին հղումներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Արտաքին_հղումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Բովանդակություն" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Նոր Կտակարան</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in 156 languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-156" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">156 լեզու</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Nuwe_Testament" title="Nuwe Testament – աֆրիկաանս" lang="af" hreflang="af" data-title="Nuwe Testament" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="աֆրիկաանս" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%8B%B2%E1%88%B5_%E1%8A%AA%E1%8B%B3%E1%8A%95" title="አዲስ ኪዳን – ամհարերեն" lang="am" hreflang="am" data-title="አዲስ ኪዳን" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="ամհարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/N%C4%ABwu_Gec%C8%B3%C3%BEnes" title="Nīwu Gecȳþnes – հին անգլերեն" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Nīwu Gecȳþnes" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="հին անգլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="العهد الجديد – արաբերեն" lang="ar" hreflang="ar" data-title="العهد الجديد" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="արաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%95%DC%9D%DC%AC%DC%9D%DC%A9%DC%9D_%DC%9A%DC%95%DC%AC%DC%90" title="ܕܝܬܝܩܝ ܚܕܬܐ – արամեերեն" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܕܝܬܝܩܝ ܚܕܬܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="արամեերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="العهد الجديد – եգիպտական արաբերեն" lang="arz" hreflang="arz" data-title="العهد الجديد" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="եգիպտական արաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Nuevu_Testamentu" title="Nuevu Testamentu – աստուրերեն" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Nuevu Testamentu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="աստուրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D3%80%D0%B8%D1%8F%D0%B1_%D0%9A%D1%8A%D0%BE%D1%82%D3%80%D0%B8" title="ЦӀияб КъотӀи – ավարերեն" lang="av" hreflang="av" data-title="ЦӀияб КъотӀи" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="ավարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/%C6%8Fhdi-c%C9%99did" title="Əhdi-cədid – ադրբեջաներեն" lang="az" hreflang="az" data-title="Əhdi-cədid" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ադրբեջաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF" title="عهد جدید – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="عهد جدید" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Neis_Testament" title="Neis Testament – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Neis Testament" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Nauj%C4%81sis_Testam%C4%97nts" title="Naujāsis Testamėnts – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Naujāsis Testamėnts" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82" title="Новы Запавет – բելառուսերեն" lang="be" hreflang="be" data-title="Новы Запавет" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="բելառուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82" title="Новы Запавет – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Новы Запавет" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Wasiat_Anyar" title="Wasiat Anyar – Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Wasiat Anyar" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2_%D0%B7%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82" title="Нов завет – բուլղարերեն" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Нов завет" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="բուլղարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%A8%E0%A7%82%E0%A6%A4%E0%A6%A8_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%AE" title="নূতন নিয়ম – բենգալերեն" lang="bn" hreflang="bn" data-title="নূতন নিয়ম" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="բենգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Testamant_Nevez" title="Testamant Nevez – բրետոներեն" lang="br" hreflang="br" data-title="Testamant Nevez" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="բրետոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Novi_zavjet" title="Novi zavjet – բոսնիերեն" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Novi zavjet" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="բոսնիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Nou_Testament" title="Nou Testament – կատալաներեն" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Nou Testament" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="կատալաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/S%C4%ADng-i%C3%B3k_S%C3%A9ng-g%C4%ADng" title="Sĭng-iók Séng-gĭng – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Sĭng-iók Séng-gĭng" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Bag-ong_Tugon" title="Bag-ong Tugon – սեբուերեն" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Bag-ong Tugon" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="սեբուերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DB%95%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%86%D9%88%DB%8E" title="پەیمانی نوێ – սորանի քրդերեն" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="پەیمانی نوێ" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="սորանի քրդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Novu_Testamentu" title="Novu Testamentu – կորսիկերեն" lang="co" hreflang="co" data-title="Novu Testamentu" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="կորսիկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Nov%C3%BD_z%C3%A1kon" title="Nový zákon – չեխերեն" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Nový zákon" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="չեխերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%C3%87%C4%95%D0%BD%C4%95_%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BB" title="Çĕнĕ Халал – չուվաշերեն" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Çĕнĕ Халал" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="չուվաշերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Y_Testament_Newydd" title="Y Testament Newydd – ուելսերեն" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Y Testament Newydd" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ուելսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Det_Nye_Testamente" title="Det Nye Testamente – դանիերեն" lang="da" hreflang="da" data-title="Det Nye Testamente" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="դանիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Neues_Testament" title="Neues Testament – գերմաներեն" lang="de" hreflang="de" data-title="Neues Testament" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Nowy_testament" title="Nowy testament – ստորին սորբերեն" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Nowy testament" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="ստորին սորբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dtp mw-list-item"><a href="https://dtp.wikipedia.org/wiki/Pibatasan_Wagu" title="Pibatasan Wagu – Central Dusun" lang="dtp" hreflang="dtp" data-title="Pibatasan Wagu" data-language-autonym="Kadazandusun" data-language-local-name="Central Dusun" class="interlanguage-link-target"><span>Kadazandusun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CE%B9%CE%BD%CE%AE_%CE%94%CE%B9%CE%B1%CE%B8%CE%AE%CE%BA%CE%B7" title="Καινή Διαθήκη – հունարեն" lang="el" hreflang="el" data-title="Καινή Διαθήκη" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="հունարեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/New_Testament" title="New Testament – անգլերեն" lang="en" hreflang="en" data-title="New Testament" data-language-autonym="English" data-language-local-name="անգլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Nova_Testamento" title="Nova Testamento – էսպերանտո" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Nova Testamento" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="էսպերանտո" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Nuevo_Testamento" title="Nuevo Testamento – իսպաներեն" lang="es" hreflang="es" data-title="Nuevo Testamento" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="իսպաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Uus_testament" title="Uus testament – էստոներեն" lang="et" hreflang="et" data-title="Uus testament" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="էստոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Itun_Berria" title="Itun Berria – բասկերեն" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Itun Berria" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="բասկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%87%D8%AF_%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF" title="عهد جدید – պարսկերեն" lang="fa" hreflang="fa" data-title="عهد جدید" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="պարսկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="լավ հոդված"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Uusi_testamentti" title="Uusi testamentti – ֆիններեն" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Uusi testamentti" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ֆիններեն" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Na_Veiyalayalati_Vou" title="Na Veiyalayalati Vou – ֆիջիերեն" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Na Veiyalayalati Vou" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="ֆիջիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/N%C3%BDggja_Testamenti" title="Nýggja Testamenti – ֆարյորերեն" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Nýggja Testamenti" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="ֆարյորերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Nouveau_Testament" title="Nouveau Testament – ֆրանսերեն" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Nouveau Testament" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ֆրանսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Gn%C3%BBf_testament" title="Gnûf testament – ֆրիուլիերեն" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Gnûf testament" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="ֆրիուլիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Nije_Testamint" title="Nije Testamint – արևմտաֆրիզերեն" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Nije Testamint" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="արևմտաֆրիզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Tiomna_Nua" title="An Tiomna Nua – իռլանդերեն" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Tiomna Nua" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="իռլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Tiomnadh_Nuadh" title="Tiomnadh Nuadh – շոտլանդական գաելերեն" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Tiomnadh Nuadh" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="շոտլանդական գաելերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Novo_Testamento" title="Novo Testamento – գալիսերեն" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Novo Testamento" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="գալիսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/Novo_korar" title="Novo korar – Goan Konkani" lang="gom" hreflang="gom" data-title="Novo korar" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goan Konkani" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-guc mw-list-item"><a href="https://guc.wikipedia.org/wiki/P%C3%BCtchapalaa_Jeket%C3%BC" title="Pütchapalaa Jeketü – վայուու" lang="guc" hreflang="guc" data-title="Pütchapalaa Jeketü" data-language-autonym="Wayuunaiki" data-language-local-name="վայուու" class="interlanguage-link-target"><span>Wayuunaiki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Sabon_Alkawari" title="Sabon Alkawari – հաուսա" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Sabon Alkawari" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="հաուսա" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/S%C3%AEn-yok_S%E1%B9%B3n-k%C3%AEn" title="Sîn-yok Sṳn-kîn – Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Sîn-yok Sṳn-kîn" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-haw mw-list-item"><a href="https://haw.wikipedia.org/wiki/Kauoha_Hou" title="Kauoha Hou – հավայիերեն" lang="haw" hreflang="haw" data-title="Kauoha Hou" data-language-autonym="Hawaiʻi" data-language-local-name="հավայիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Hawaiʻi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%91%D7%A8%D7%99%D7%AA_%D7%94%D7%97%D7%93%D7%A9%D7%94" title="הברית החדשה – եբրայերեն" lang="he" hreflang="he" data-title="הברית החדשה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="եբրայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A8%E0%A4%AF%E0%A4%BE_%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%AE" title="नया नियम – հինդի" lang="hi" hreflang="hi" data-title="नया नियम" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="հինդի" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Novi_zavjet" title="Novi zavjet – խորվաթերեն" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Novi zavjet" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Nowy_zako%C5%84" title="Nowy zakoń – վերին սորբերեն" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Nowy zakoń" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="վերին սորբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Nouvo_Testaman" title="Nouvo Testaman – խառնակերտ հայիթերեն" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Nouvo Testaman" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="խառնակերտ հայիթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/%C3%9Ajsz%C3%B6vets%C3%A9g" title="Újszövetség – հունգարերեն" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Újszövetség" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="հունգարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Nove_Testamento" title="Nove Testamento – ինտերլինգուա" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Nove Testamento" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="ինտերլինգուա" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Sempekat_Baru" title="Sempekat Baru – իբաներեն" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Sempekat Baru" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="իբաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Perjanjian_Baru" title="Perjanjian Baru – ինդոնեզերեն" lang="id" hreflang="id" data-title="Perjanjian Baru" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ինդոնեզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Nov_Testament" title="Nov Testament – ինտերլինգուե" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Nov Testament" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="ինտերլինգուե" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Nova_Testamento" title="Nova Testamento – իդո" lang="io" hreflang="io" data-title="Nova Testamento" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="իդո" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/N%C3%BDja_testamenti%C3%B0" title="Nýja testamentið – իսլանդերեն" lang="is" hreflang="is" data-title="Nýja testamentið" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="իսլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Nuovo_Testamento" title="Nuovo Testamento – իտալերեն" lang="it" hreflang="it" data-title="Nuovo Testamento" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="իտալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E6%96%B0%E7%B4%84%E8%81%96%E6%9B%B8" title="新約聖書 – ճապոներեն" lang="ja" hreflang="ja" data-title="新約聖書" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ճապոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Prajanjian_Anyar" title="Prajanjian Anyar – ճավայերեն" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Prajanjian Anyar" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="ճավայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%90%E1%83%A6%E1%83%97%E1%83%A5%E1%83%9B%E1%83%90" title="ახალი აღთქმა – վրացերեն" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ახალი აღთქმა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="վրացերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/La%CC%B1p_A%CC%B1nu_Fai" title="La̱p A̱nu Fai – տիապ" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="La̱p A̱nu Fai" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="տիապ" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B9%E0%B3%8A%E0%B2%B8_%E0%B2%92%E0%B2%A1%E0%B2%82%E0%B2%AC%E0%B2%A1%E0%B2%BF%E0%B2%95%E0%B3%86" title="ಹೊಸ ಒಡಂಬಡಿಕೆ – կաննադա" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಹೊಸ ಒಡಂಬಡಿಕೆ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="կաննադա" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%8B%A0%EC%95%BD%EC%84%B1%EA%B2%BD" title="신약성경 – կորեերեն" lang="ko" hreflang="ko" data-title="신약성경" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="կորեերեն" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Peymana_N%C3%BB" title="Peymana Nû – քրդերեն" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Peymana Nû" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="քրդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B0%D2%A3%D1%8B_%D0%9E%D1%81%D1%83%D1%8F%D1%82" title="Жаңы Осуят – ղրղզերեն" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Жаңы Осуят" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="ղրղզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Novum_Testamentum" title="Novum Testamentum – լատիներեն" lang="la" hreflang="la" data-title="Novum Testamentum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="լատիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Muevo_Testamento" title="Muevo Testamento – լադինո" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Muevo Testamento" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="լադինո" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D3%80%D1%83_%D0%90%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82" title="ЦӀу Аманат – Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="ЦӀу Аманат" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target"><span>Лакку</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Atesta_Nova" title="Atesta Nova – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Atesta Nova" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Nui_Testamint" title="Nui Testamint – լիմբուրգերեն" lang="li" hreflang="li" data-title="Nui Testamint" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="լիմբուրգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Neuvo_Testamento" title="Neuvo Testamento – Ligurian" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Neuvo Testamento" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurian" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/N%C3%B6v_Testament" title="Növ Testament – Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Növ Testament" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Boy%C3%B3kani_bwa_Sika" title="Boyókani bwa Sika – լինգալա" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Boyókani bwa Sika" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="լինգալա" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Naujasis_Testamentas" title="Naujasis Testamentas – լիտվերեն" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Naujasis Testamentas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="լիտվերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Jaun%C4%81_Der%C4%ABba" title="Jaunā Derība – լատվիերեն" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Jaunā Derība" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="լատվիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Testamenta_Vaovao" title="Testamenta Vaovao – մալգաշերեն" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Testamenta Vaovao" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="մալգաշերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Kawenata_Hou" title="Kawenata Hou – մաորի" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Kawenata Hou" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="մաորի" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2_%D0%B7%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82" title="Нов завет – մակեդոներեն" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Нов завет" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="մակեդոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AA%E0%B5%81%E0%B4%A4%E0%B4%BF%E0%B4%AF_%E0%B4%A8%E0%B4%BF%E0%B4%AF%E0%B4%AE%E0%B4%82" title="പുതിയ നിയമം – մալայալամ" lang="ml" hreflang="ml" data-title="പുതിയ നിയമം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="մալայալամ" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%B8%D0%BD%D1%8D_%D0%93%D1%8D%D1%80%D1%8D%D1%8D" title="Шинэ Гэрээ – մոնղոլերեն" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Шинэ Гэрээ" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="մոնղոլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A8%E0%A4%B5%E0%A4%BE_%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B0" title="नवा करार – մարաթի" lang="mr" hreflang="mr" data-title="नवा करार" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="մարաթի" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Perjanjian_Baru" title="Perjanjian Baru – մալայերեն" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Perjanjian Baru" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="մալայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Testment_il-%C4%A0did" title="Testment il-Ġdid – մալթայերեն" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Testment il-Ġdid" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="մալթայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%93%E1%80%99%E1%80%B9%E1%80%99%E1%80%9E%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%80%E1%80%BB%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%B8" title="ဓမ္မသစ်ကျမ်း – բիրմայերեն" lang="my" hreflang="my" data-title="ဓမ္မသစ်ကျမ်း" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="բիրմայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Novo_Testamiento" title="Novo Testamiento – նեապոլերեն" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Novo Testamiento" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="նեապոլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Nieg_Testament" title="Nieg Testament – ստորին գերմաներեն" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Nieg Testament" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="ստորին գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Ni%27je_Testement" title="Ni'je Testement – ստորին սաքսոներեն" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Ni'je Testement" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="ստորին սաքսոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A8%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%81_%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B0" title="नयाँ करार – նեպալերեն" lang="ne" hreflang="ne" data-title="नयाँ करार" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="նեպալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nia mw-list-item"><a href="https://nia.wikipedia.org/wiki/Amabu%27ulali_Sibohou" title="Amabu'ulali Sibohou – նիասերեն" lang="nia" hreflang="nia" data-title="Amabu'ulali Sibohou" data-language-autonym="Li Niha" data-language-local-name="նիասերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Li Niha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Nieuwe_Testament" title="Nieuwe Testament – հոլանդերեն" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Nieuwe Testament" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="հոլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Det_nye_testamentet" title="Det nye testamentet – նոր նորվեգերեն" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Det nye testamentet" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="նոր նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Det_nye_testamentet" title="Det nye testamentet – գրքային նորվեգերեն" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Det nye testamentet" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="գրքային նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Nouvel_Testament" title="Nouvel Testament – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Nouvel Testament" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/N%C3%B2u_Testament" title="Nòu Testament – օքսիտաներեն" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Nòu Testament" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="օքսիտաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Uuzi_sana" title="Uuzi sana – Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Uuzi sana" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B3_%D0%A4%C3%A6%D0%B4%D0%B7%C3%A6%D1%85%D1%81%D1%82" title="Ног Фæдзæхст – օսերեն" lang="os" hreflang="os" data-title="Ног Фæдзæхст" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="օսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Nouvieu_Testamint" title="Nouvieu Testamint – պիկարդերեն" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Nouvieu Testamint" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="պիկարդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Nowy_Testament" title="Nowy Testament – լեհերեն" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Nowy Testament" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="լեհերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Neuv_Testament" title="Neuv Testament – պիեմոնտերեն" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Neuv Testament" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="պիեմոնտերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%DB%81%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%81_%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF" title="عہد نامہ جدید – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="عہد نامہ جدید" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Novo_Testamento" title="Novo Testamento – պորտուգալերեն" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Novo Testamento" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="պորտուգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Musuq_Rimanakuy" title="Musuq Rimanakuy – կեչուա" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Musuq Rimanakuy" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="կեչուա" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Nov_Testament" title="Nov Testament – ռոմանշերեն" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Nov Testament" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="ռոմանշերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Noul_Testament" title="Noul Testament – ռումիներեն" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Noul Testament" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="ռումիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B9_%D0%97%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82" title="Новый Завет – ռուսերեն" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Новый Завет" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ռուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Isezerano_Rishya" title="Isezerano Rishya – կինյառուանդա" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Isezerano Rishya" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="կինյառուանդա" class="interlanguage-link-target"><span>Ikinyarwanda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D2%A5%D0%B0_%D0%AB%D0%B9%D0%B0%D0%B0%D1%85" title="Саҥа Ыйаах – յակուտերեն" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Саҥа Ыйаах" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="յակուտերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Novu_Tistamentu" title="Novu Tistamentu – սիցիլիերեն" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Novu Tistamentu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="սիցիլիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/New_Testament" title="New Testament – շոտլանդերեն" lang="sco" hreflang="sco" data-title="New Testament" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="շոտլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/O%C4%91%C4%91a_testameanta" title="Ođđa testameanta – հյուսիսային սաամի" lang="se" hreflang="se" data-title="Ođđa testameanta" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="հյուսիսային սաամի" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sg mw-list-item"><a href="https://sg.wikipedia.org/wiki/Ngbele_Testament" title="Ngbele Testament – սանգո" lang="sg" hreflang="sg" data-title="Ngbele Testament" data-language-autonym="Sängö" data-language-local-name="սանգո" class="interlanguage-link-target"><span>Sängö</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Novi_zavjet" title="Novi zavjet – սերբա-խորվաթերեն" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Novi zavjet" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="սերբա-խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B1%E0%B7%80_%E0%B6%9C%E0%B7%92%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B7%83%E0%B7%94%E0%B6%B8" title="නව ගිවිසුම – սինհալերեն" lang="si" hreflang="si" data-title="නව ගිවිසුම" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="սինհալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/New_Testament" title="New Testament – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="New Testament" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Nov%C3%BD_z%C3%A1kon" title="Nový zákon – սլովակերեն" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Nový zákon" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="սլովակերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%DB%81%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%81_%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF" title="عہدنامہ جدید – Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="عہدنامہ جدید" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target"><span>سرائیکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Nova_zaveza" title="Nova zaveza – սլովեներեն" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Nova zaveza" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="սլովեներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/%CA%BBO_le_Feagaiga_Fou" title="ʻO le Feagaiga Fou – սամոաերեն" lang="sm" hreflang="sm" data-title="ʻO le Feagaiga Fou" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="սամոաերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Gagana Samoa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Testamende_Itsva" title="Testamende Itsva – շոնա" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Testamende Itsva" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="շոնա" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Axdiga_Cusub" title="Axdiga Cusub – սոմալիերեն" lang="so" hreflang="so" data-title="Axdiga Cusub" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="սոմալիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Bes%C3%ABlidhja_e_Re" title="Besëlidhja e Re – ալբաներեն" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Besëlidhja e Re" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="ալբաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%B8_%D0%B7%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82" title="Нови завет – սերբերեն" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Нови завет" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="սերբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/N%C3%A4i_T%C3%A4stam%C3%A4nt" title="Näi Tästamänt – Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Näi Tästamänt" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Nya_testamentet" title="Nya testamentet – շվեդերեն" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Nya testamentet" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="շվեդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Agano_Jipya" title="Agano Jipya – սուահիլի" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Agano Jipya" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="սուահիլի" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AF%81%E0%AE%A4%E0%AE%BF%E0%AE%AF_%E0%AE%8F%E0%AE%B1%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AE%BE%E0%AE%9F%E0%AF%81" title="புதிய ஏற்பாடு – թամիլերեն" lang="ta" hreflang="ta" data-title="புதிய ஏற்பாடு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="թամիլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%98%E0%B8%AA%E0%B8%B1%E0%B8%8D%E0%B8%8D%E0%B8%B2%E0%B9%83%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B9%88" title="พันธสัญญาใหม่ – թայերեն" lang="th" hreflang="th" data-title="พันธสัญญาใหม่" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="թայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Bagong_Tipan" title="Bagong Tipan – տագալերեն" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Bagong Tipan" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="տագալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Nupela_Testamen" title="Nupela Testamen – տոկ փիսին" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Nupela Testamen" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="տոկ փիսին" class="interlanguage-link-target"><span>Tok Pisin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Yeni_Ahit" title="Yeni Ahit – թուրքերեն" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Yeni Ahit" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="թուրքերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/New_Testament" title="New Testament – ույղուրերեն" lang="ug" hreflang="ug" data-title="New Testament" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ույղուրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B9_%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%82" title="Новий Заповіт – ուկրաիներեն" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Новий Заповіт" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ուկրաիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%DB%81%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%81_%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF" title="عہد نامہ جدید – ուրդու" lang="ur" hreflang="ur" data-title="عہد نامہ جدید" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ուրդու" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Yangi_ahd" title="Yangi ahd – ուզբեկերեն" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Yangi ahd" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ուզբեկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/N%C3%B2vo_Testamento" title="Nòvo Testamento – վենետերեն" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Nòvo Testamento" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="վենետերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Uz%27_Zavet" title="Uz' Zavet – վեպսերեն" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Uz' Zavet" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="վեպսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%A2n_%C6%AF%E1%BB%9Bc" title="Tân Ước – վիետնամերեն" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Tân Ước" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="վիետնամերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/No%C3%BB_Testamint" title="Noû Testamint – վալոներեն" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Noû Testamint" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="վալոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Bag-o_nga_Ginsabutan" title="Bag-o nga Ginsabutan – վարայերեն" lang="war" hreflang="war" data-title="Bag-o nga Ginsabutan" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="վարայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%96%B0%E7%BA%A6%E5%9C%A3%E7%BB%8F" title="新约圣经 – վու չինարեն" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="新约圣经" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="վու չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%90%E1%83%9E%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98" title="ახალი აპიანი – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ახალი აპიანი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A0%D7%99%D7%99%D7%A2%D7%A8_%D7%98%D7%A2%D7%A1%D7%98%D7%90%D7%9E%D7%A2%D7%A0%D7%98" title="נייער טעסטאמענט – իդիշ" lang="yi" hreflang="yi" data-title="נייער טעסטאמענט" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="իդիշ" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/M%C3%A1j%E1%BA%B9%CC%80m%C3%BA_Titun" title="Májẹ̀mú Titun – յորուբա" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Májẹ̀mú Titun" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="յորուբա" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Nieuwe_Testamant" title="Nieuwe Testamant – զեյլանդերեն" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Nieuwe Testamant" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="զեյլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%96%B0%E7%B4%84%E8%81%96%E7%B6%93" title="新約聖經 – չինարեն" lang="zh" hreflang="zh" data-title="新約聖經" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E6%96%B0%E7%B4%84" title="新約 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="新約" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Sin-iok_S%C3%A8ng-keng" title="Sin-iok Sèng-keng – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Sin-iok Sèng-keng" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%96%B0%E7%B4%84%E8%81%96%E7%B6%93" title="新約聖經 – կանտոներեն" lang="yue" hreflang="yue" data-title="新約聖經" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="կանտոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q18813#sitelinks-wikipedia" title="Խմբագրել միջլեզվային հղումները" class="wbc-editpage">Փոխել հղումները</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Անվանատարածքներ"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Դիտել հոդվածը [c]" accesskey="c"><span>Հոդված</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Քննարկումներ այս էջի բովանդակության մասին (դեռ գրված չէ) [t]" accesskey="t"><span>քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">հայերեն</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Դիտումները"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=history" title="Այս էջի խմբագրումների պատմությունը [h]" accesskey="h"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Գործիքներ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Գործիքներ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Այլ ընտրանքներ" > <div class="vector-menu-heading"> Գործողություններ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=history"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ընդհանուր </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B1%D5%B5%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%B0%D5%B2%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Այս էջին հղվող բոլոր վիքի էջերի ցանկը [j]" accesskey="j"><span>Այստեղ հղվող էջերը</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" rel="nofollow" title="Այս էջից կապված էջերի վերջին փոփոխությունները [k]" accesskey="k"><span>Կապված փոփոխություններ</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Բոլոր սպասարկող էջերի ցանկը [q]" accesskey="q"><span>Սպասարկող էջեր</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&oldid=9025671" title="Էջի այս տարբերակի մշտական հղում"><span>Մշտական հղում</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=info" title="Վիճակագրական տվյալներ էջի մասին"><span>Էջի վիճակագրություն</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CiteThisPage&page=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&id=9025671&wpFormIdentifier=titleform" title="Տեղեկատվություն, թե ինչպես պետք է մեջբերել այս էջը"><span>Մեջբերել այս էջը</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D5%2586%25D5%25B8%25D6%2580_%25D4%25BF%25D5%25BF%25D5%25A1%25D5%25AF%25D5%25A1%25D6%2580%25D5%25A1%25D5%25B6"><span>Ստանալ կարճ URL հասցե</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:QrCode&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D5%2586%25D5%25B8%25D6%2580_%25D4%25BF%25D5%25BF%25D5%25A1%25D5%25AF%25D5%25A1%25D6%2580%25D5%25A1%25D5%25B6"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Տպել/արտահանել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D5%86%D5%B8%D6%80+%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6"><span>Ստեղծել գիրք</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:DownloadAsPdf&page=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=show-download-screen"><span>Ներբեռնել որպես PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&printable=yes" title="Այս էջի տպելու տարբերակ [p]" accesskey="p"><span>Տպելու տարբերակ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Այլ նախագծերում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:New_Testament" hreflang="en"><span>Վիքիպահեստ</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q18813" title="Հղում Վիքիտվյալի համապատասխան էջին [g]" accesskey="g"><span>Վիքիտվյալների տարր</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Արտաքին տեսք</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">թաքցնել</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="hy" dir="ltr"><table class="metadata plainlinks ambox ambox-content" style=""> <tbody><tr> <td class="mbox-image"><div style="width: 52px;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Question_book-new.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/55px-Question_book-new.svg.png" decoding="async" width="55" height="43" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/83px-Question_book-new.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/110px-Question_book-new.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="399" /></a></span></div></td> <td class="mbox-text" style=""> Այս հոդվածն <b>աղբյուրների կարիք ունի</b>։<br /><small>Դուք կարող եք <a class="external text" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=edit">բարելավել հոդվածը</a>՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը <a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%8E%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D5%AC%D5%AB_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Վիքիպեդիա:Վստահելի աղբյուրներ">վստահելի աղբյուրներում</a> և <a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BE%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Վիքիպեդիա:Ծանոթագրություններ">ավելացնելով դրանց հղումները</a> հոդվածին։<br /><i><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%8D%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Վիքիպեդիա:Ստուգելիություն">Անհիմն</a> հղումները ենթակա են հեռացման։</i> </small> </td> </tr> </tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:P46.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/P46.jpg/220px-P46.jpg" decoding="async" width="220" height="311" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/P46.jpg/330px-P46.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/P46.jpg/440px-P46.jpg 2x" data-file-width="580" data-file-height="819" /></a><figcaption></figcaption></figure> <p><b>Նոր Կտակարան</b> (<a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հին հունարեն">հին հունարեն</a>՝ <span lang="grc"><span style="font-family: palatino linotype, new athena unicode, athena, gentium, code2000, serif; font-size: 105%;">Καινὴ Διαθήκη</span></span>), հունարենով գրված 27 գրքերի ժողովածու, որը քրիստոնյաների կողմից համարվում է Սուրբ Գիրք և Աստվածաշունչ մատյանի մաս է կազմում։ Քրիստոնյաները հավատում են, որ ինչպես Հին Կտակարանի գրքերի ժողովածուն պատմում է այն Ուխտի մասին, որ կնքվել էր <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Աստված">Աստծու</a> և <a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D5%AC" title="Իսրայել">Իսրայելի</a> ժողովրդի միջև, այնպես էլ Նոր Կտակարանը ներկայացնում է այն Նոր Ուխտը, որ <a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%BD_%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD" class="mw-redirect" title="Հիսուս Քրիստոս">Հիսուս Քրիստոսի</a> արյունով կնքվեց Աստծու և մարդկանց միջև՝ մարդկության փրկության համար։ </p><p>Տարբեր ժամանակներում և տարբեր ծավալով գրված այս գրքերը ներկայացնում են քրիստոնեական եկեղեցին իր հիմնադրի՝ Հիսուս Քրիստոսի ծնունդից սկսած մինչև եկեղեցու տարածումը, ինչպես նաև հավատացյալների կյանքը տարբեր երկրներում։ Ներկայումս այս գրքերն իրենց դասավորումով ներկայացնում են հետևյալ խմբերը. </p> <ol> <li> <b>Ավետարաններ</b> (Մատթեոս, Մարկոս, Ղուկաս, Հովհաննես), որոնք պատմում են Հիսուսի կյանքն ու նրա քարոզչությունը։</li> <li> <b>Առաքյալների գործերը</b>, որ առաջին դարի եկեղեցու կյանքն է։</li> <li> <b>Նամակներ</b>, որոնք բաժանվում են երկու խմբի.<br /> <b>ա</b>. Պողոս առաքյալի կողմից գրված նամակներ. ընդամենը 14 նամակ՝ ուղղված հռոմեացիներին, կորնթացիներին (Ա և Բ), գաղատացիներին, եփեսացիներին, փիլիպպեցիներին, կողոսացիներին, թեսաղոնիկեցիներին (Ա և Բ), Տիմոթեոսին (Ա և Բ), Տիտոսին, Փիլիմոնին և եբրայեցիներին։<br /> <b>բ</b>. Ընդհանրական նամակներ. ընդամենը յոթ նամակ՝ գրված Հակոբոսի, Պետրոս առաքյալի (Ա և Բ), Հովհաննես առաքյալի (Ա, Բ և Գ) և Հուդայի կողմից։ </li> <li> Հայտնություն (Հովհաննեսի), որը հայտնութենական տեսիլքով նկարագրում է բարու վերջնական հաղթանակը չարի դեմ և Քրիստոսի երկրորդ գալուստը։</li> </ol> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ավետարաններ"><span id=".D4.B1.D5.BE.D5.A5.D5.BF.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Ավետարաններ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=1" title="Խմբագրել բաժինը. Ավետարաններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Ավետարաններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox" style="font-size: 90%;"> <tbody><tr> <th style="background: #ccf; text-align: center; padding: 0 1em;"><a class="mw-selflink selflink">Նոր Կտակարան</a> </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%84%D5%A1%D5%BF%D5%A9%D5%A5%D5%B8%D5%BD%D5%AB" title="Ավետարան ըստ Մատթեոսի">Մատթեոս</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%BD%D5%AB" title="Ավետարան ըստ Մարկոսի">Մարկոս</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%82%D5%B8%D6%82%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%AB" title="Ավետարան ըստ Ղուկասի">Ղուկաս</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD%D5%AB" title="Ավետարան ըստ Հովհաննեսի">Հովհաննես</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D6%84_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%A5%D5%AC%D5%B8%D6%81" title="Գործք առաքելոց">Գործք</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BD_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%AC%D5%AB_%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A8_%D5%80%D5%BC%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%B6" class="mw-redirect" title="Պողոս առաքյալի նամակը Հռոմեացիներին">Հռոմեացիներին</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BD_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%AC%D5%AB_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A8_%D4%BF%D5%B8%D6%80%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%B6" title="Պողոս առաքյալի առաջին նամակը Կորնթացիներին">Ա Կորնթացիներին</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BD_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%AC%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B8%D6%80%D5%A4_%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A8_%D4%BF%D5%B8%D6%80%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%B6" title="Պողոս առաքյալի երկրորդ նամակը Կորնթացիներին">Բ Կորնթացիներին</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A9_%D5%A1%D5%BC_%D4%B3%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%BD" title="Թուղթ առ Գաղատացիս">Գաղատացիներին</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A9_%D5%A1%D5%BC_%D4%B5%D6%83%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%BD" title="Թուղթ առ Եփեսացիս">Եփեսացիներին</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A9_%D5%A1%D5%BC_%D5%93%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BA%D5%BA%D5%A5%D6%81%D5%AB%D5%BD" title="Թուղթ առ Փիլիպպեցիս">Փիլիպպեցիներին</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A9_%D5%A1%D5%BC_%D4%BF%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BD%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%BD" title="Թուղթ առ Կողոսացիս">Կողոսացիներին</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/1_%D4%B9%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A9_%D5%A1%D5%BC_%D4%B9%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%AF%D5%A5%D6%81%D5%AB%D5%BD" class="mw-redirect" title="1 Թուղթ առ Թեսաղոնիկեցիս">Ա Թեսաղոնիկեցիներին</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/2_%D4%B9%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A9_%D5%A1%D5%BC_%D4%B9%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%AF%D5%A5%D6%81%D5%AB%D5%BD" class="mw-redirect" title="2 Թուղթ առ Թեսաղոնիկեցիս">Բ Թեսաղոնիկեցիներին</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/1_%D4%B9%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A9_%D5%A1%D5%BC_%D5%8F%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D5%A9%D5%A5%D5%B8%D5%BD" class="mw-redirect" title="1 Թուղթ առ Տիմոթեոս">Ա Տիմոթեոսին</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/2_%D4%B9%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A9_%D5%A1%D5%BC_%D5%8F%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D5%A9%D5%A5%D5%B8%D5%BD" class="mw-redirect" title="2 Թուղթ առ Տիմոթեոս">Բ Տիմոթեոսին</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A9_%D5%A1%D5%BC_%D5%8F%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D5%BD" title="Թուղթ առ Տիտոս">Տիտոսին</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A9_%D5%A1%D5%BC_%D5%93%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D5%B6" title="Թուղթ առ Փիլիմոն">Փիլիմոնին</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A9_%D5%A1%D5%BC_%D4%B5%D5%A2%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%81%D5%AB%D5%BD" class="mw-redirect" title="Թուղթ առ Եբրայեցիս">Եբրայեցիներին</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%A2%D5%B8%D5%BD_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%AC%D5%AB_%D5%A8%D5%B6%D5%A4%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF" title="Հակոբոս առաքյալի ընդհանրական նամակ">Հակոբոս</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%BD_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%AC%D5%AB_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%A8%D5%B6%D5%A4%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A9" title="Պետրոս առաքյալի առաջին ընդհանրական թուղթ">Ա Պետրոս</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%BD_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%AC%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B8%D6%80%D5%A4_%D5%A8%D5%B6%D5%A4%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A9" title="Պետրոս առաքյալի երկրորդ ընդհանրական թուղթ">Բ Պետրոս</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%AC%D5%AB_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A9" title="Հովհաննես առաքյալի առաջին թուղթ">Ա Հովհաննես</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%AC%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B8%D6%80%D5%A4_%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A9" title="Հովհաննես առաքյալի երկրորդ թուղթ">Բ Հովհաննես</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%AC%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D6%80%D5%B8%D6%80%D5%A4_%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A9" title="Հովհաննես առաքյալի երրորդ թուղթ">Գ Հովհաննես</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A8%D5%B6%D5%A4%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A9" title="Հուդայի ընդհանրական թուղթ">Հուդա</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%BF%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD%D5%AB" title="Հայտնություն Հովհաննեսի">Հայտնություն</a> </td></tr></tbody></table> <p>Ավետարանները թվով չորսն են՝ գրված Մատթեոս առաքյալի, Մարկոսի, Ղուկասի և Հովհաննես առաքյալի կողմից։ Ավետարաններից առաջին երեքն ակնհայտ նմանություններ ունեն իրար հետ, մինչդեռ Հովհաննեսի Ավետարանը տարբեր է։ Սրանց լեզուն, նյութերը և դրանց դասավորումը բավական նման են միմյանց, և այդ է պատճառը, որ այս երեքը կոչվում են <i>Համատեսական Ավետարաններ</i>։ Բովանդակության նմանության օրինակ կարող են ծառայել Մտ 9.2-8, Մր 2.3-12, Ղկ 5.18-26 հատվածները։ Նույնիսկ շատ համարների բառերը նույնն են, ինչպես՝ Մտ 10.22, Մր 13.13, Ղկ 21.17։ Այսպիսով՝ տեսնում ենք, որ Մատթեոսի Ավետարանում կա Մարկոսի Ավետարանի 91 տոկոսը և Ղուկասի Ավետարանում՝ 53 տոկոսը։ Այս կարգի նմանությունները հարցեր են առաջացնում՝ գտնելու համար երեք Ավետարանների ծագումը։ Արդյո՞ք հեղինակները ընդհանուր աղբյուր ունեին։ Արդյո՞ք դրանք առանձին-առանձին են գրվել։ Այս և նմանօրինակ այլ հարցեր հանգեցնում են հետևյալ պատասխաններին. </p> <ol><li><b>Բանավոր ավանդությունների օգտագործում։</b> Հոգեգալստից մինչև Ավետարանների գրառման ժամանակը զանազան եկեղեցական համայնքներում կազմվել էին բանավոր ավանդություններ՝ հիմնված առաքելական քարոզչության վրա։ Այս կայուն ավանդություններն օգտագործվեցին Ավետարան գրողների կողմից։</li> <li><b>Մի առաջին ավետարանի գործածություն։</b> Ոմանք ենթադրում են, որ գոյություն է ունեցել մեկ այլ ավետարան, այժմ կորած, որն որպես աղբյուր գործածվել է բոլորի կողմից։</li> <li><b>Մի շարք հատվածների գրավոր արձանագրություն։</b> Առաքելական քարոզչության առաջին իսկ տարիներից հավանաբար կազմվել են Քրիստոսի ուսուցումներն ամփոփող և կարևոր խոսքերն ի մի բերող ժողովածուներ՝ թե՛ տվյալ ուսուցումներն ու խոսքերը այլափոխումից զերծ պահելու համար և թե՛ հավատի քարոզիչների ձեռքի տակ դրանք որպես օգտագործելի պատրաստի նյութ ունենալու նպատակով։ Ենթադրվում է, որ երեք ավետարանիչներն էլ օգտվել են այսպիսի պատրաստի հավաքածուներից։</li> <li><b>Երկու աղբյուրների գործածություն։</b> Հնարավոր է, որ Մատթեոսը և Ղուկասը գործածած լինեն Մարկոսի Ավետարանը, ինչպես նաև մեկ այլ աղբյուր, որ գիտական գրականության մեջ անվանվում է լատինական Q տառով (գերմաներեն Quelle, որ նշանակում է «աղբյուր»)։</li> <li>Հավանաբար ավելի ճիշտ կլինի ընդունել, ինչպես շատերն են այդ առաջարկում, որ վերոհիշյալ տվյալները միասնաբար դեր են ունեցել Ավետարանների գրության կամ խմբագրման գործում։ Այսինքն՝ երեք ավետարանիչներն էլ օգտագործել են եկեղեցիների պահած բանավոր ավանդությունն իր տարբերակներով՝ միաժամանակ օգտվելով գրավոր առաջին արձանագրություններից (թե՛ առանձին խոսքերից և թե՛ մասնակի կամ ամբողջական բաժիններից), նաև ձեռքի տակ ունենալով մեզ ծանոթ այս կամ այն Ավետարանը։</li></ol> <p>Համաձայն Աստվածաշնչի մասնագետների, Մատթեոսի Ավետարանը գրվել է ուշ 50-ական և կամ 60-ական թվականներին, Մարկոսի Ավետարանը՝ 50-60 թթ ընթացքում, իսկ Ղուկասի Ավետարանը, ըստ ոմանց, 59-63 թթ միջև և կամ 70-ական թվականներին։ </p> <table class="infobox" style="background:white; border:2px solid #000000; color:white; float:right; font-size:85%; padding:3px; text-align:center; text-shadow: 0px 0px 3px #F9F9F9; width:165px"> <tbody><tr><td><table style="background:white; color:#31644d; padding:1px"><tbody><tr><th style="background:white; colspan="><br /> </th></tr><tr> <th style="border:1px solid ; border-top:3px solid ; background:; text-align:center; font-size:90%; font-weight:normal;"><div style="padding:0.4em 0 0 0.2em; line-height:1.25em;"></div><div style="padding-bottom:0.33em; font-size:200%;"><b><a href="/wiki/%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Քրիստոնեություն">Քրիստոնեություն</a></b></div></th></tr></tbody></table> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:StJohnsAshfield_StainedGlass_GoodShepherd_Face.jpg" class="mw-file-description" title="Հիսուս Քրիստոսը Քրիստոնեության կարևորագույն դեմքերից է"><img alt="Հիսուս Քրիստոսը Քրիստոնեության կարևորագույն դեմքերից է" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/StJohnsAshfield_StainedGlass_GoodShepherd_Face.jpg/180px-StJohnsAshfield_StainedGlass_GoodShepherd_Face.jpg" decoding="async" width="180" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/StJohnsAshfield_StainedGlass_GoodShepherd_Face.jpg/270px-StJohnsAshfield_StainedGlass_GoodShepherd_Face.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/StJohnsAshfield_StainedGlass_GoodShepherd_Face.jpg/360px-StJohnsAshfield_StainedGlass_GoodShepherd_Face.jpg 2x" data-file-width="2572" data-file-height="2572" /></a></span><br /> </p> </td></tr> <tr> <td style="line-height:0.5em;">  </td></tr> <tr> <th style="border:1px solid #ccccff; border-top:3px solid #ccccff; background:#ccccff;"><b><a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%BD" title="Հիսուս"><span style="color:#000000;">Հիսուս</span></a> <a href="/wiki/%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD" class="mw-redirect" title="Քրիստոս"><span style="color:#000000;">Քրիստոսը</span></a></b> </th></tr> <tr> <td style="padding:0.33em 0 1em; line-height:1.4em;"><a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB_%D5%AE%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A4" title="Հիսուսի ծնունդ">Ծնունդը</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%BD_%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD%D5%AB_%D5%B4%D5%AF%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հիսուս Քրիստոսի մկրտություն">Մկրտությունը</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հիսուսի հարություն">Հարությունը</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%AF" title="Զատիկ">Զատիկ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A8_%D6%84%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Հիսուսը քրիստոնեությունում">Հիսուսը քրիստոնեությունում</a><br /> </td></tr> <tr> <th style="border:1px solid #ccccff; border-top:3px solid #ccccff; background:#ccccff;"><b>Հիմնադրումը</b> </th></tr> <tr> <td style="padding:0.33em 0 1em; line-height:1.4em;"><a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82_%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" class="mw-redirect" title="Տասերկու Առաքյալները">Առաքյալները</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D5%AF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քրիստոնեական եկեղեցի (դեռ գրված չէ)">Եկեղեցի</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BF%D5%B8_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF" title="Հավատո հանգանակ">Հավատո հանգանակ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Ավետարան">Ավետարան</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B4%D6%80%D5%A1%D5%AD%D5%BF" title="Դրախտ">Դրախտ</a><br /> </td></tr> <tr> <th style="border:1px solid #ccccff; border-top:3px solid #ccccff; background:#ccccff;"><b><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%B7%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B9" title="Աստվածաշունչ"><span style="color:#000000;">Աստվածաշունչ</span></a></b> </th></tr> <tr> <td style="padding:0.33em 0 1em; line-height:1.4em;"><a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%B6_%D5%AF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Հին կտակարան">Հին կտակարան</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a class="mw-selflink selflink">Նոր Կտակարան</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span><br /><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%B7%D5%B6%D5%B9%D5%AB_%D5%A3%D6%80%D6%84%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Աստվածաշնչի գրքեր (դեռ գրված չէ)">Գրքերը</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%B7%D5%B6%D5%B9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Աստվածաշնչյան կանոն (դեռ գրված չէ)">Կանոն</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BA%D5%B8%D5%AF%D6%80%D5%AB%D6%86" title="Ապոկրիֆ">Ապոկրիֆ</a><br /> </td></tr> <tr> <th style="border:1px solid #ccccff; border-top:3px solid #ccccff; background:#ccccff;"><b><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քրիստոնեական աստվածաբանության (դեռ գրված չէ)"><span style="color:#000000;">Աստվածաբանություն</span></a></b> </th></tr> <tr> <td style="padding:0.33em 0 1em; line-height:1.4em;"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%B8%D5%A3%D5%A5%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ապոլոգետ (դեռ գրված չէ)">Ապոլոգետ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%84%D5%AF%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Մկրտություն">Մկրտություն</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Աստված">Աստված</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A2_%D5%88%D6%80%D5%A4%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սուրբ Որդի (դեռ գրված չէ)">Սուրբ Որդի</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A2_%D5%80%D5%B8%D5%A3%D5%AB" title="Սուրբ Հոգի">Սուրբ Հոգի</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <br /> <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Աստվածաբանության պատմություն (դեռ գրված չէ)">Աստվածաբանության պատմություն</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%93%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Փրկություն">Փրկություն</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A2_%D4%B5%D6%80%D6%80%D5%B8%D6%80%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Սուրբ Երրորդություն">Սուրբ Երրորդություն</a> </td></tr> <tr> <th style="border:1px solid #ccccff; border-top:3px solid #ccccff; background:#ccccff;"><b><a href="/wiki/%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Քրիստոնեության պատմություն"><span style="color:#000000;">Պատմություն</span></a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%A9%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քրիստոնեական ավանդույթներ (դեռ գրված չէ)"><span style="color:#000000;">Ավանդույթները</span></a></b> </th></tr> <tr> <td style="padding:0.33em 0 1em; line-height:1.4em;"><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քրիստոնեության ժամանակագրություն (դեռ գրված չէ)">Ժամանակագրություն</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span><a href="/wiki/%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Քրիստոնեության պատմություն">Քրիստոնեության պատմություն</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B4_%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%AE%D5%AB%D5%B6" title="Մարիամ Աստվածածին">Մարիամ Աստվածածին</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A1%D5%A4%D5%A5%D5%B8%D5%BD_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%AC" title="Թադեոս առաքյալ">Սուրբ Թադեոս</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%AB%D5%B4%D5%A5%D5%B8%D5%BD_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%B5%D5%A1%D5%AC" title="Բարդուղիմեոս առաքյալ">Սուրբ Բարդուղիմեոս</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span><br /> <a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%AB%D5%A3%D5%B8%D6%80_%D4%BC%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%B9" title="Գրիգոր Լուսավորիչ">Գրիգոր Լուսավորիչ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B2_%D6%84%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Վաղ քրիստոնեություն">Վաղ քրիստոնեություն</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%8F%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BF_%D4%B3" title="Տրդատ Գ">Տրդատ Գ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span><br /> <a href="/wiki/%D5%8F%D5%AB%D5%A5%D5%A6%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տիեզերական ժողովներ">Տիեզերական ժողովներ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D6%81_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Վարդանանց պատերազմ">Վարդանանք</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span><br /> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%AB_%D5%B3%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF" title="Ավարայրի ճակատամարտ">Ավարայրի ճակատամարտ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%A1%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Միաբնակություն">Միաբնակություն</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span><br /> <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A1%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%81_%D5%A1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Խաչակրաց արշավանքներ">Խաչակրաց արշավանքներ</a> </td></tr> <tr> <th style="border:1px solid #ccccff; border-top:3px solid #ccccff; background:#ccccff;"><b><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քրիստոնեական ուղղություններ (դեռ գրված չէ)"><span style="color:#000000;">Ուղղություններ</span></a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քրիստոնեական աղանդներ (դեռ գրված չէ)"><span style="color:#000000;">աղանդներ</span></a></b> </th></tr> <tr> <td style="padding:0.33em 0 1em; line-height:1.4em;"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D6%84%D5%A5%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D4%B5%D5%AF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%AB" class="mw-redirect" title="Հայ Առաքելական Եկեղեցի">Հայ Առաքելական Եկեղեցի</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span><br /> <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%A9%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կաթոլիկություն">Կաթոլիկություն</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%B2%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ուղղափառություն">Ուղղափառություն</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Բողոքականություն">Բողոքականություն</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span><br /> <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%88%D6%82%D5%B2%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%A1%D5%BC_%D4%B5%D5%AF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Արևելյան Ուղղափառ Եկեղեցիներ">Հին արևելյան եկեղեցիներ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Թոնդրակյաններ">Թոնդրակյաններ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span><br /> <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BE%D5%AC%D5%AB%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Պավլիկյաններ">Պավլիկյաններ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B5%D5%B0%D5%B8%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Եհովայի վկաներ">Եհովայի վկաներ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span><br /> <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A1%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%81_%D5%A1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Խաչակրաց արշավանքներ">Խաչակրաց արշավանքներ</a> <span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span><br /> <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%A1%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Միաբնակներ">Միաբնակներ</a> </td></tr> <tr> <th style="border:1px solid #ccccff; border-top:3px solid #ccccff; background:#ccccff;"><b>Ընդհանուր թեմաներ</b> </th></tr> <tr> <td style="padding:0.33em 0 1em; line-height:1.4em;"><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քրիստոնեական մշակույթ (դեռ գրված չէ)">Մշակույթ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B2" title="Մատաղ">Մատաղ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%B2" title="Տաղ">Տաղեր</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A3" class="mw-redirect" title="Պատարագ">Պատարագ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" title="Շարական">Շարականներ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6_%D5%B8%D6%82_%D5%A1%D5%B5%D5%AC_%D5%AF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քրիստոնեությունն ու այլ կրոնները (դեռ գրված չէ)">Այլ կրոնները</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B2%D5%B8%D5%A9%D6%84" title="Աղոթք">Աղոթք</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D6%80%D5%B8%D5%A6" title="Քարոզ">Քարոզ</a><span style="white-space:nowrap; font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%A9%D5%B8%D5%B2%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D5%BD" title="Կաթողիկոս">Կաթողիկոս</a><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:P_christianity.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/P_christianity.svg/30px-P_christianity.svg.png" decoding="async" width="30" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/P_christianity.svg/45px-P_christianity.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/P_christianity.svg/60px-P_christianity.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="360" /></a></span> <b><a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AC_%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պորտալ Քրիստոնեություն (դեռ գրված չէ)">Պորտալ Քրիստոնեություն</a></b> </td></tr> </tbody></table> <p>Ավետարաններից չորրորդը՝ Հովհաննեսի Ավետարանը, իր ոճով և բովանդակությամբ բոլորովին տարբերվում է համատեսական Ավետարաններից։ Համատեսականների հետ նույնություն է նկատվում հատկապես Հիսուսի կյանքի վերջին շաբաթվա դեպքերի և հարության դրվագի մեջ։ </p><p>Հովհաննեսի Ավետարանը գրվել է, ըստ ոմանց, 85 թ հետո, իսկ նորագույն ուսումնասիրությունները գրության ժամանակը դնում են 55-70 թվականների միջև։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Առաքյալների_գործերը"><span id=".D4.B1.D5.BC.D5.A1.D6.84.D5.B5.D5.A1.D5.AC.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.A3.D5.B8.D6.80.D5.AE.D5.A5.D6.80.D5.A8"></span>Առաքյալների գործերը</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=2" title="Խմբագրել բաժինը. Առաքյալների գործերը" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Առաքյալների գործերը"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><i>Առաքյալների գործերը</i> կամ <i>Գործք առաքելոցը</i> քրիստոնեական եկեղեցու կյանքն է Քրիստոսի համբարձումից հետո։ Հեղինակը Ղուկասն է, որը հեղինակ է նաև երրորդ Ավետարանի։ Ղուկասը պատմում է եկեղեցու առաջին տարիների կյանքը, առաքյալների քարոզչությունն ու կատարած գործերը, իսկ գրքի երկրորդ մասում կենտրոնանում է Պողոս առաքյալի վրա՝ պատմելով նրա առաքելությունը մինչև ձերբակալումն ու Հռոմ ուղևորվելը։ Գրքի գրության ժամանակի մասին երկու տարբեր կարծիքներ կան. </p> <ol style="list-style-type:armenian"> <li><i>Գործք առաքելոցը</i> գրված պետք է լինի 63 թ, քանի որ գիրքը չի հիշատակում Պողոսի դատավարությունը (28.30), Հռոմի հրկիզումը, քրիստոնյաների հալածանքը, որ տեղի ունեցավ 64 թ, Պողոսի նահատակությունը (հավանաբար 67 թ) և Երուսաղեմի կործանումը (70 թ)։</li> <li>Երկրորդ տեսակետն այն է, որ <i>Գործք առաքելոցը</i> գրվել է 70 թ կամ դրանից հետո։ Այս կարծիքը հայտնողները շեշտում են, որ գրքի գրության նպատակն է եղել եկեղեցու տարածումը և Ավետարանի մասին վկայությունը (1.8)։ Եվ իսկապես, գրքում տեսնում ենք, թե ինչպես է եկեղեցին զորանում ու տարածվում Երուսաղեմում, Հրեաստանում ու Սամարիայում և հասնում մինչև երկրի չորս կողմերը, մինչև Հռոմ, որ այն ժամանակվա քաղաքակրթության և քաղաքական կյանքի կենտրոնն էր։ Այս նպատակի համար այնքան էլ կարևոր չէ Պողոսի նահատակությունը և Երուսաղեմի կործանումը։ Ուստի կարելի է գրքի գրության համար ընդունել 70 թ կամ ավելի ուշ։</li> </ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Նամակներ"><span id=".D5.86.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Նամակներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=3" title="Խմբագրել բաժինը. Նամակներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Նամակներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ol style="list-style-type:armenian"> <li><b>Պողոս առաքյալի կողմից գրված նամակներ։</b> Այս նամակները 14-ն են։ Պողոս առաքյալն իր քարոզչության ընթացքում հետաքրքրվում էր իր հաստատած եկեղեցիներով՝ դրանք քաջալերելու և հորդորելու համար, որ հաստատ մնան այն ուղիղ հավատի մեջ, որ ստացել են իր քարոզչությամբ։ Այս նամակներից երեքը հատկապես տարբերվում են մյուսներից. դրանք են՝ Տիմոթեոսին գրված առաջին և երկրորդ նամակները, ինչպես նաև Տիտոսին գրված նամակը, որոնք կոչվում են հովվական նամակներ։ Այս նամակներում Պողոսը ցուցումներ է տալիս իր գործակիցներին՝ Տիմոթեոսին և Տիտոսին, հովվական խնամք տանելու եկեղեցիների նկատմամբ։ Պողոս առաքյալի նամակները գրվել են 51-67 թվականների միջև։</li> <li><b>Ընդհանրական նամակներ։</b> Սրանք յոթ նամակներ են (Հակոբոսի նամակը, Պետրոսի առաջին և երկրորդ նամակները, Հովհաննեսի առաջին, երկրորդ և երրորդ նամակները և Հուդայի նամակը,) որոնք կոչվել են Ընդհանրական նամակներ, մի անվանում, որ առաջին անգամ գործածել է Եվսեբիոս պատմիչը (265-340 թթ) իր «Եկեղեցական պատմություն» գրքում։ Այս նամակների տարբերությունը Պողոսի գրած նամակներից այն է, որ սրանք ուղղված են ընդհանուրին (թերևս Հովհաննեսի երրորդ նամակից բացի), մինչդեռ Պողոսի նամակներն ուղղված են տեղական եկեղեցիներիին կամ մասնավոր անձանց։ Հակոբոսի նամակը գրվել է 50 թ առաջ, Պետրոսի նամակները՝ 67-ից առաջ, Հովհաննեսի նամակները՝ 85-95-ի միջև և Հուդայի նամակը՝ շուրջ 65 թ։</li> </ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Հայտնություն_Հովհաննեսի"><span id=".D5.80.D5.A1.D5.B5.D5.BF.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6_.D5.80.D5.B8.D5.BE.D5.B0.D5.A1.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D5.BD.D5.AB"></span>Հայտնություն Հովհաննեսի</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=4" title="Խմբագրել բաժինը. Հայտնություն Հովհաննեսի" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Հայտնություն Հովհաննեսի"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><i>Հայտնություն Հովհաննեսի</i> գիրքն իր ձևով և բովանդակությամբ տարբեր է Նոր Կտակարանի մյուս գրքերից։ Սա մաս է կազմում գրական հատուկ մի տեսակի, որ ծանոթ է «հայտնութենական գրականություն» անունով։ Հին Կտակարանում նույնպիսի մի գրություն է, օրինակ՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A5%D5%AC%D5%AB_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դանիելի գիրք (դեռ գրված չէ)">Դանիելի գիրքը</a>։ Իսկ ոչ կանոնական (պարականոն) գրքերում սրանց թիվը շատ է։ </p><p>Հայտնութենական գրականության հատկանիշերն են առատ տեսիլքներ, խորհրդանշաններով ծանրաբեռնված լեզուն, երկնային և երկրային ուժերի միջև հակադրությունն ու բախումները, աստվածային դատաստանի վերահաս ապառնալիքները և չարի վերջնական պարտության ավետիսը կամ նյութական պատկերումը։ Տեսիլքներն ու խորհրդանշանները մի տեսակ վարագույր են՝ ծածուկ կերպով հայտնելու այն, ինչ հեղինակը չէր կարող բացահայտ գրել ժամանակի կրոնական և քաղաքական հալածանքների պատճառով։ </p><p>Արդ, այս բոլոր տարրերը լայնորեն օգտագործված են Հայտնություն Հովհաննեսի գրքում, որը գրվել է այնպիսի մի ժամանակ, երբ Քրիստոսի եկեղեցին և քրիստոնյաները հալածանքի էին ենթարկվում հռոմեական իշխանությունների կողմից։ Մասնագետները կարծում են, որ այս գիրքը գրվել է 90-ական թվականներին։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Արտաքին_հղումներ"><span id=".D4.B1.D6.80.D5.BF.D5.A1.D6.84.D5.AB.D5.B6_.D5.B0.D5.B2.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Արտաքին հղումներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=5" title="Խմբագրել բաժինը. Արտաքին հղումներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Արտաքին հղումներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://bible.christianity.com/Lexicons/NewTestamentGreek/">Searchable New Testament Greek Lexicon</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080705041058/http://bible.christianity.com/Lexicons/NewTestamentGreek/">Արխիվացված</a> 2008-07-05 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li></ul> <table class="toccolours" style="width:100%"><tbody><tr><td style="width:auto"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/24px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/36px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/48px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="30" data-file-height="30" /></span></span></td><td style="width:100%"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D5%BD%D5%BF" title="Վիքիպահեստ">Վիքիպահեստն</a> ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:New_Testament" class="extiw" title="commons:Category:New Testament">«Նոր Կտակարան»</a> հոդվածին։</td></tr></tbody></table> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group"><div style="padding: 0px 18px 0px 0px; width: 100%;"><div style="float: left;"><span class="noprint plainlinksneverexpand nowrap" style="font-size:x-small;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Դիտել այս կաղապարը"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span> </span></div>  Բառարաններ և հանրագիտարաններ</div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="https://hy.wikisource.org/wiki/ru:%D0%91%D0%AD%D0%90%D0%9D/%D0%97%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82_%D0%92%D0%B5%D1%82%D1%85%D0%B8%D0%B9_%D0%B8_%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B9" class="extiw" title="s:ru:БЭАН/Завет Ветхий и Новый">Աստվածաշնչյան</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/New-Testament">Բրիտանիկա</a> · <a href="https://hy.wikisource.org/wiki/ru:%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B9_%D0%97%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82" class="extiw" title="s:ru:ЭСБЕ/Новый Завет">Բրոքհաուսի և Եփրոնի</a> · <a href="https://hy.wikisource.org/wiki/ru:%D0%9C%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B9_%D0%97%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82" class="extiw" title="s:ru:МЭСБЕ/Новый Завет">Բրոքհաուսի և Եփրոնի փոքր</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.krugosvet.ru/enc/kultura_i_obrazovanie/religiya/NOVI_ZAVET.html">Կրուգոսվետ</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://eleven.co.il/article/13002">Համառոտ հրեական</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0241472.xml">Մեծ կատալոնական</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/Det_nye_testamentet">Մեծ նորվեգական</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pravenc.ru/text/2577903.html">Ուղղափառ</a> · <a href="https://en.wikisource.org/wiki/Catholic_Encyclopedia_(1913)/New_Testament" class="extiw" title="wikisource:Catholic Encyclopedia (1913)/New Testament">Catholic (1907—13)</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.newadvent.org/cathen/14530a.htm">Catholic (1997—…)</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/bible-ancien-et-nouveau-testament/">Universalis</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6688061">.mw-parser-output .ts-navbox-plaintitle{font-size:100%!important;margin:0 6em!important}</style></div><table class="nowraplinks authoritycontrol collapsible collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><span style="float:left;width:6em"> </span><div class="ts-navbox-plaintitle" style="font-size:114%"><a href="/wiki/%D5%89%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B7%D5%B9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%BD%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Չափորոշչային վերահսկողություն">Չափորոշչային վերահսկողություն</a></div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><span title="BIBSYS" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">BIBSYS</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ask.bibsys.no/ask/action/result?cmd=&kilde=biblio&cql=bs.autid+%3D+1573632000028&feltselect=bs.autid">1573632000028</a> · <a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Իսպանիայի ազգային գրադարան">BNE</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX3572404">XX3572404</a> · <a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Ֆրանսիայի ազգային գրադարան">BNF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb120082498">120082498</a> · <a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4041771-2">4041771-2</a> · <span title="Կոնգրեսի գրադարանի ստուգիչ համար" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">LCCN</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/n79023150">n79023150</a> · <span title="Microsoft Academic" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">Microsoft</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://academic.microsoft.com/#/detail/150608813">150608813</a> · <a href="/wiki/%D5%89%D5%A5%D5%AD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Չեխիայի ազգային գրադարան">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/unn2006374670">unn2006374670</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/unn20221152928">unn20221152928</a> · <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Հունաստանի ազգային գրադարան">NLG</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://nlg.okfn.gr/resource/authority/record2320">2320</a> · <a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A5%D5%A2%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D6%87_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Զագրեբի ազգային և համալսարանական գրադարան">NSK</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/processed/NSK%7C000076135">000076135</a> · <a href="/wiki/%D5%87%D5%BE%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Շվեդիայի ազգային գրադարան">LIBRIS</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://libris.kb.se/auth/220920">220920</a> · <span title="SUDOC" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">SUDOC</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.idref.fr/028198689">028198689</a> · <a href="/wiki/VIAF" title="VIAF">VIAF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/223078470">223078470</a> · <span title="WorldCat" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">WorldCat VIAF</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/identities/containsVIAFID/223078470">223078470</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ստացված է «<a dir="ltr" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Նոր_Կտակարան&oldid=9025671">https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Նոր_Կտակարան&oldid=9025671</a>» էջից</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Սպասարկող:Կատեգորիաները">Կատեգորիաներ</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A3%D6%80%D6%84%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Նոր Կտակարանի գրքեր">Նոր Կտակարանի գրքեր</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Կատեգորիա:Նոր Կտակարան">Նոր Կտակարան</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%AE%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%A2%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D5%BE" title="Կատեգորիա:Գրական ստեղծագործություններ այբբենական կարգով">Գրական ստեղծագործություններ այբբենական կարգով</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A5%D6%80_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%A2%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D5%BE" title="Կատեգորիա:Գրքեր այբբենական կարգով">Գրքեր այբբենական կարգով</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Կրոնական գրականություն">Կրոնական գրականություն</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Քրիստոնեական տերմիններ">Քրիստոնեական տերմիններ</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Թաքցված կատեգորիաներ: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80_%D6%87_%D5%AC%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D6%81%D5%AB%D5%B9_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%AB%D6%84_%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%81%D5%B8%D5%B2_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Անաղբյուր և լրացուցիչ աղբյուրների կարիք ունեցող հոդվածներ">Անաղբյուր և լրացուցիչ աղբյուրների կարիք ունեցող հոդվածներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Webarchive_template_wayback_links" title="Կատեգորիա:Webarchive template wayback links">Webarchive template wayback links</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Այս էջը վերջին անգամ փոփոխվել է 23 հունվարի 2024-ի ժամը 23:44-ին:</li> <li id="footer-info-copyright">Տեքստը հասանելի է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy">Քրիեյթիվ Քոմոնս Հղման-Համանման տարածման</a> թույլատրագրի ներքո, առանձին դեպքերում հնարավոր են հավելյալ պայմաններ։ Մանրամասնությունների համար այցելեք՝ <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Օգտագործման պայմաններ</a>։</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Գաղտնիության քաղաքականություն</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8">Վիքիպեդիայի մասին</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%81">Հրաժարագրեր</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ծրագրավորողներ</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/hy.wikipedia.org">Վիճակագրություն</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie statement</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//hy.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Տեսքը բջջայինով</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-rpq2w","wgBackendResponseTime":194,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.256","walltime":"0.398","ppvisitednodes":{"value":365,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":30066,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":1996,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":9,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":4,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":191,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 320.040 1 -total"," 78.77% 252.094 1 Կաղապար:Արտաքին_հղումներ"," 38.78% 124.101 1 Կաղապար:Քույրհղումներ"," 8.29% 26.530 1 Կաղապար:Webarchive"," 3.94% 12.603 1 Կաղապար:Unreferenced"," 3.62% 11.599 1 Կաղապար:Քրիստոնեություն"," 2.73% 8.749 1 Կաղապար:Lang-grc"," 2.45% 7.827 1 Կաղապար:Նոր_Կտակարանի_Գրքերը"," 1.65% 5.279 1 Կաղապար:Ambox"," 1.58% 5.072 1 Կաղապար:Lang-grc2"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.144","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4282438,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-5cb77ff894-vj8lp","timestamp":"20241028002215","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0546\u0578\u0580 \u053f\u057f\u0561\u056f\u0561\u0580\u0561\u0576","url":"https:\/\/hy.wikipedia.org\/wiki\/%D5%86%D5%B8%D6%80_%D4%BF%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q18813","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q18813","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-06-06T01:26:37Z","dateModified":"2024-01-23T23:44:41Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/5\/5c\/P46.jpg"}</script> </body> </html>