Драўляныя календары. Як нашы продкі змяшчалі ўсё жыццё на простым кійку?

<!DOCTYPE html PUBLIC "-//W3C//DTD XHTML 1.0 Transitional//EN" "http://www.w3.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-transitional.dtd"> <html xmlns="http://www.w3.org/1999/xhtml"> <head profile="http://gmpg.org/xfn/11"> <meta http-equiv="X-UA-Compatible" content="IE=edge" /> <meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1, maximum-scale=1, user-scalable=no"> <link rel="shortcut icon" type="image/x-icon" href="/favicon.png" /> <link href="https://fonts.googleapis.com/css?family=Roboto:400,500,700,900&subset=cyrillic" rel="stylesheet"> <title>Драўляныя календары. Як нашы продкі змяшчалі ўсё жыццё на простым кійку?</title> <link rel="alternate" type="application/rss+xml" title="RSS" href="/feed/" /> <link rel="canonical" href="https://budzma.org/news/yak-belarusy-zhyli.html" />  <meta http-equiv="Content-Type" content="text/html; charset=UTF-8" /> <meta name="robots" content="index, follow" /> <meta name="keywords" content="-" /> <meta name="description" content="Разьбяныя драўляныя календары, якія маюць выгляд бруска ці кія з нанесенымі на іх засечкамі і адмысловымі знакамі, вядомы на тэрыторыі краін Скандынавіі, Балтыі, Рускай Поўначы, Балгарыі і ў іншых рэгіёнах. На іх адмысловай сістэмай засечак пазначаны дні, тыдні, месяцы і нерухомыя царкоўныя святы. Пра выкарыстанне такіх календароў беларусамі амаль нічога не было вядома. Нягледзячы на абмежаванасць звестак пра беларускія драўляныя календары, ёсць адзін артэфакт, пра які доўгі час не было вядома. У пачатку XX стагоддзя знакаміты этнограф Аляксандр Сержпутоўскі выявіў на тэрыторыі Слуцкага павета драўляны кій з засечкамі, які падобны да паўночных календароў. Ён перадаў яго ў Расійскі этнаграфічны музей, дзе той захоўваецца дагэтуль." /> <link href="/bitrix/cache/css/s1/ibwm/template_c0fe9f7aa8c5195319dbc40a00d0d738/template_c0fe9f7aa8c5195319dbc40a00d0d738_v1.css?1730930941161191" type="text/css" data-template-style="true" rel="stylesheet" /> <script src="https://platform-api.sharethis.com/js/sharethis.js#property=651e80fbc9bda500128cb0c9&product=sop"></script> <script src="/bitrix/cache/js/s1/ibwm/template_e444765d6f08b7362a952a91c0e36017/template_e444765d6f08b7362a952a91c0e36017_v1.js?1730930938218314"></script> <script>var _ba = _ba || []; _ba.push(["aid", "66b077ce719461b0c5b4ac7ba2bca349"]); _ba.push(["host", "budzma.org"]); (function() {var ba = document.createElement("script"); ba.type = "text/javascript"; ba.async = true;ba.src = (document.location.protocol == "https:" ? "https://" : "http://") + "bitrix.info/ba.js";var s = document.getElementsByTagName("script")[0];s.parentNode.insertBefore(ba, s);})();</script>  <script async src="https://www.googletagmanager.com/gtag/js?id=G-8N1P40VZWS"></script> <script> window.dataLayer = window.dataLayer || []; function gtag(){dataLayer.push(arguments);} gtag('js', new Date()); gtag('config', 'G-8N1P40VZWS'); gtag('config', 'UA-7161554-1'); </script> </head> <body class="body"> <div id="panel"></div> <div id="body-list"> <div id="header"> <div class="header-top"> <div class="container"> <div class="social clearfix"> <ul class="navbar navbar-top"> <li ><a class="hvr-underline-reveal" href="/">budzma.org</a></li> <li ><a class="hvr-underline-reveal" href="/about/">Пра нас</a></li> <li><a class="hvr-underline-reveal" href="https://ko-fi.com/budzma/shop">Крама</a></li> </ul> </div> </div> </div> <div class=header-bottom> <div class="container"> <div class="row"> <div class="col-sm-5 col-md-4"> <div class="logo"> <div class="logo-inner"> <a href="/" class="logo__link"> <span>Будзьма беларусамі!</span> <img class="logo__img" src="/bitrix/templates/ibwm/img/logo-new.png" alt="Будзьма беларусамі!"> </a> </div> </div> </div> <div class="col-sm-7 col-md-5 col-md-offset-3 form-search-block"> <div class=headersearch-form> <form action="/search/index.php" autocomplete="off"> <input type="text" name="q" value="" id="ls" class="searchfield" placeholder="Пошук" /> <button type="submit" class="searchfield__button"> <i class="fa fa-search fa-1"></i> </button> </form> </div> <div class="social__icons"> <a class="social__icons-link social__icons-link--tele" href="https://t.me/budzmaorg" target=_blank>telegram</a> <a class="social__icons-link social__icons-link--tiktok" href="https://www.tiktok.com/@budzma_razam" target=_blank>Tiktok</a> <a class="social__icons-link social__icons-link--insta" href="https://www.instagram.com/budzma/" target=_blank>www.instagram.com/budzma/</a> <a class="social__icons-link social__icons-link--fb" href="https://www.facebook.com/budzmabelarusami" target=_blank>Facebook.com</a> <a class="social__icons-link social__icons-link--vk" href="https://vk.com/budzmabelarusami" target=_blank>vk.com</a> <a class="social__icons-link social__icons-link--tw" href="https://twitter.com/budzma" target=_blank>twitter.com</a> <a class="social__icons-link social__icons-link--y" href="https://www.youtube.com/user/thebudzma/videos" target=_blank>youtube.com</a> </div> </div> </div> </div> <div class="main-menu-container"> <div class="toggle-wrapper"> <div class="mobile-toggle"> <span></span> <span></span> <span></span> </div> </div> <div class="main-menu"> <ul id="menu-menu2" class="menu"> <li class="menu-item menu-item-type-taxonomy menu-item-object-category current-menu-item"><a href="/category/news">Актуаліі</a></li> <li class="menu-item menu-item-type-taxonomy menu-item-object-category current-menu-item"><a href="/category/column">Меркаванні</a></li> <li class="menu-item menu-item-type-taxonomy menu-item-object-category current-menu-item"><a href="/category/history">Гісторыя</a></li> <li class="menu-item menu-item-type-taxonomy menu-item-object-category current-menu-item"><a href="/category/literature">Літаратура</a></li> <li class="menu-item menu-item-type-taxonomy menu-item-object-category current-menu-item"><a href="/category/muzyka">Музыка</a></li> <li class="menu-item menu-item-type-taxonomy menu-item-object-category current-menu-item"><a href="/category/gatuem-z-budzma">Гатуем з «Будзьма!»</a></li> <li class="menu-item menu-item-type-taxonomy menu-item-object-category current-menu-item"><a href="/category/gistoryya-za-5-khvilin">Гісторыя за 5 хвілін</a></li> <li class="menu-item menu-item-type-taxonomy menu-item-object-category current-menu-item"><a href="/category/tryzub-i-pagonya">Трызуб і Пагоня</a></li> <li class="menu-item menu-item-type-taxonomy menu-item-object-category current-menu-item"><a href="/category/sarmat">Сармат</a></li> <li class="menu-item menu-item-type-taxonomy menu-item-object-category current-menu-item"><a href="/category/razumnyaty">Разумняты</a></li> <li class="menu-item menu-item-type-taxonomy menu-item-object-category current-menu-item"><a href="/category/vandruem-razam">Вандруем разам</a></li> <li class="menu-item menu-item-type-taxonomy menu-item-object-category current-menu-item"><a href="/events/upcoming/">Афіша</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> <div id="allcontent-posts"> <div class="maincontent aktuakii-section container"> <div id=aktualii class="row"> <div id=featured-posts class="col-lg-8"> <div id="content" class="content__item"> <div id="posts"> <div class="full-post" id="post-239554"> <div class="meta-full-post"> <span>25.11.2024</span> <span>|</span> <a href="/category/socium">Грамадства</a> <a href="/category/history">Гісторыя</a> <div class="sharethis-inline-share-buttons top"></div> </div> <h2 class="padzahalovak"></h2> <h1 class="full-post-title">Як беларусы жылі па драўляным календары. Усё жыццё змяшчалася на простым кійку</h1> <div class="full-post-content"> <p style="text-align: justify;"> <b>Адзіны беларускі разьбяны драўляны каляндар, які захаваўся, сёння захоўваецца ў расійскім музеі, <a target="_blank" href="https://nashaniva.com/355642">піша</a> «Наша Ніва».</b> </p> <hr> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: center;"> <img width="840" alt="Frahmient draŭlianaha kaliendara" src="/upload/medialibrary/393/2w6zga8jrirc3elfoxxy9npu0kfq27cx.jpg" height="429" title="Frahmient draŭlianaha kaliendara"><br> <i>Фрагмент драўлянага календара. Фота: Ілля Бутаў</i> </p> <p style="text-align: justify;"> Разьбяныя драўляныя календары, якія маюць выгляд бруска ці кія з нанесенымі на іх засечкамі і адмысловымі знакамі, вядомы на тэрыторыі краін Скандынавіі, Балтыі, Рускай Поўначы, Балгарыі і ў іншых рэгіёнах. На іх адмысловай сістэмай засечак пазначаны дні, тыдні, месяцы і нерухомыя царкоўныя святы. </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: justify;"> Пра выкарыстанне такіх календароў беларусамі амаль нічога не было вядома. Таксама вядомы карэц-браціна XVI стагоддзя, выяўленая ў Гродне (але да гэтага, магчыма, экспанаваўся ў музеі Магілёва) з меркаванымі выявамі знакаў задыяка альбо сімвалічнымі выявамі месяцаў. </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: center;"> <img width="732" alt="Bracina-karec" src="/upload/medialibrary/726/90gt4lm9xot3jsxjns4yn022thfp4d17.jpg" height="336" title="Bracina-karec"><br> <i>Браціна-карэц, або рытуальны коўш XVI стагоддзя з задыякам. Музей беларускага народнага мастацтва ў Раўбічах</i> </p> <p style="text-align: justify;"> Нягледзячы на абмежаванасць звестак пра беларускія драўляныя календары, ёсць адзін артэфакт, пра які доўгі час не было вядома. </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <blockquote> <p style="text-align: justify;"> У пачатку XX стагоддзя знакаміты этнограф Аляксандр Сержпутоўскі выявіў на тэрыторыі Слуцкага павета драўляны кій з засечкамі, які падобны да паўночных календароў. Ён перадаў яго ў Расійскі этнаграфічны музей, дзе той захоўваецца дагэтуль. </p> </blockquote> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: justify;"> У навуковы абарот гэты ўнікальны артэфакт быў уведзены беларускімі навукоўцамі зусім нядаўна. У 2021 годзе быў апублікаваны <a target="_blank" href="https://elib.bsu.by/handle/123456789/269437">грунтоўны артыкул</a> Іллі Бутава і Змітра Скварчэўскага, у якім былі раскрытыя падрабязнасці драўлянага календара. </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: center;"> <img width="732" alt="Carkva ŭ Čudzinie ŭ 1934 hodzie" src="/upload/medialibrary/1d5/wbf7he5g86ofl8kp9jsrfw220d73y2h5.jpg" height="415" title="Carkva ŭ Čudzinie ŭ 1934 hodzie"><br> <i>Царква ў Чудзіне ў 1934 годзе. Фота: Wikimedia Commons</i> </p> <p style="text-align: justify;"> Сёння каляндар экспануецца ў раздзеле, прысвечаным Беларусі. Паводле запісу ў вопісе, ён быў атрыманы ад Сержпутоўскага ў 1918 годзе, а да гэтага знаходзіўся ў вёсцы Чудзін Слуцкага павета Мінскай губерні. Цяпер гэтая вёска знаходзіцца ў Ганцавіцкім раёне Брэсцкай вобласці. </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <blockquote> <p style="text-align: justify;"> Хутчэй за ўсё, каляндар быў выразаны ў XIX ст., але з ранейшага ўзору. Гэта драўляны кіёк з 365 насечкамі на кожны дзень невысакоснага года і вертыкальныя лініямі, якімі ён падзелены на 26 частак-тыдняў. Адзін бок змяшчае паўгоддзе з сакавіка па жнівень, а другі — з верасня па люты. </p> <p style="text-align: justify;"> Таксама на кій нанесены абазначэнні святочных дзён і знакі сахі, касы, сярпа, цэпу і падковы. </p> </blockquote> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: center;"> <img width="732" alt="Vyjavy na hraniach kaliendara" src="/upload/medialibrary/4b7/bnp3maog80fld6vvmp0ng09aqyj6z6n2.png" height="88" title="Vyjavy na hraniach kaliendara"><br> <i>Выявы на гранях календара (прамалёўка Д. Собаль)</i> </p> <p style="text-align: justify;"> Выявы сельскагаспадарчых прылад можна суаднесці з адпаведным працоўным перыядам: саха (знаходзіцца паміж 1 і 6 сакавіка) — вясна, каса (паміж 27 чэрвеня і 4 ліпеня) і серп (паміж 25 ліпеня і 1 жніўня) — лета, падкова (паміж 27 кастрычніка і 3 лістапада) — восень, цэп (паміж 29 снежня і 5 студзеня) — зіма. Падобныя выявы сустракаюцца на пераважнай большасці вядомых драўляных календароў у краінах Паўночнай Еўропы. </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: center;"> <img width="732" alt="Vyjava cepa na kaliendary" src="/upload/medialibrary/901/nw7ufkob869678ibxp933ak8c2kb6xvc.png" height="919" title="Vyjava cepa na kaliendary"><br> <i>Выява цэпа на календары. Фота: Ілля Бутаў</i> </p> <blockquote> <p style="text-align: justify;"> На беларускім артэфакце для пазначэння свят выкарыстана не ідэнтыфікаваная да канца сістэма знакаў на бакавых гранях: малыя і доўгія рыскі, касыя рыскі, знак, падобны да літары Т, знакі ў выглядзе лацінскай літары V і г. д. Умоўна ўсе знакі можна падзяліць на асноўныя для гадавых свят, і дадатковыя, якія пазначаюць перыяды галоўных сельскагаспадарчых работ. </p> </blockquote> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: justify;"> Новы год у найбольш пашыраных тыпах разьбяных календароў з іншых праваслаўных рэгіёнаў мог пачынацца ці з 1 сакавіка, ці з 1 верасня, што адпавядае архаічнай вясковай традыцыі. Пачатак года на гарадзенскім каляндарным каўшы знаходзіцца ў сакавіку. У календары-кійку год таксама адлічваецца з сакавіка, на што ўказвае месцазнаходжанне месяца на пачатку грані. </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: center;"> <img width="732" alt="Vyjavy na kaliendary: sierp; padkova" src="/upload/medialibrary/121/x691nmueqgicjm0d2szt9qqmi346i6al.png" height="451" title="Vyjavy na kaliendary: sierp; padkova"><br> <i>Выявы на календары: серп; падкова. Фота: Ілля Бутаў</i> </p> <p style="text-align: justify;"> Усе адзначаныя на календары святы з’яўляюцца нерухомымі, таму ён актуальны і ў невысакосныя, і ў высакосныя гады. Калі адлічваць год з 1 сакавіка, то ў календары са Слуцкага павета ў вылучаюцца знакамі наступныя даты: </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: justify;"> 1 сакавіка — Аўдокі (Прападобнай мучаніцы Еўдакіі), 9 сакавіка — Саракі, 25 сакавіка — Дабравешчанне (Звеставанне), 23 красавіка — Юр’я, 8 мая — Мікольны Іван, 9 мая — Мікола, 24 чэрвеня — Купало, 29 чэрвеня — Пятро, 20 ліпеня — Ілля, 1 жніўня — Макавей, 6 жніўня — Іспас, 16 жніўня — Спленне, 29 жніўня — Галавасек, 8 верасня — Багатнік, 14 верасня — Узвіжанне (Чэсны крыж), 26 верасня — Багаслоў, 1 кастрычніка — Пакровы, 8 кастрычніка — невядомае свята, 22 кастрычніка — Казанская, 21 лістапада — Зведзенне, 6 снежня — Мікола, 25 снежня — Першая Каляда, 1 студзеня — Другая Каляда (Васілле), 6 лютага — Трэцяя Каляда (Вадохрышча), 2 лютага — Грамніцы. </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: justify;"> Гэта ўсё святы, характэрныя для праваслаўнай царквы і вядомыя ў народнай традыцыі рэгіёна, з якога паходзіць артэфакт. </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: justify;"> Адзіная пазнака, што выклікае цяжкасці ў інтэрпрэтацыі, адносіцца да 8 кастрычніка. У беларускім народным календары гэты дзень фактычна ніяк не адлюстраваны. Ёсць адзіная згадка ў літаратуры, што ў гэты дзень адзначаецца прысвятак Трыфана і Пелагеі. Але гэта занадта дробны прысвятак, каб пазначаць яго сярод астатніх значных свят. </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: justify;"> Так што гэта пакуль загадка, якую гісторыкі не разгадалі. Калі ў вас ёсць тлумачэнне, пішыце нам у каментах да артыкула. </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: center;"> <img width="732" alt="Vyjavy na kaliendary: sacha; kasa" src="/upload/medialibrary/723/bkr42w0bfg20kryukqdd5zf1ohrp8l36.png" height="466" title="Vyjavy na kaliendary: sacha; kasa"><br> <i>Выявы на календары: саха; каса. Фота: Ілля Бутаў</i> </p> <blockquote> <p style="text-align: justify;"> Магчыма, гэта пазнака нейкага мясцовага фэсту, які ўзнік не на падставе царкоўнага свята, а ў выніку нейкага цудоўнага прэцэдэнту ці надзвычайнай сітуацыі. Наяўнасць гэтай даты на разьбяны календара з вёскі Чудзін можна вылучыць у якасці яго адметнай асаблівасці. </p> </blockquote> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: justify;"> У адрозненне ад большасці падобных календароў на беларускім адсутнічаюць пазначэнні дзён шанавання мясцовых святых. Толькі найбольш значныя гадавыя святы, якія маюць важнае значэнне ў беларускай народнай культуры і спалучаюць дахрысціянскія і хрысціянскія звычаі. </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: justify;"> Хоць сімвалы, што пазначаюць святы, і маюць стылістычнае падабенства са знакамі на іншых календарах, прамых супадзенняў і аналагаў, якія дазваляюць казаць пра запазычванні ці агульную традыцыю, не выяўлена. </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: justify;"> Доўгая прамая лінія на календары пазначае дванадзясятыя гасподнія і багародзічныя святы праваслаўнай царквы. Аналагічны знак пазначае 1 студзеня, дзень Святога Васіля Вялікага, якое злучаецца са святам Абразання. Апошняе, у сваю чаргу, з’яўляецца гасподнім (хоць і не дванадзясятым). Гэта сведчыць пра тое, што разьбяр ці даволі добра ведаў праваслаўны каляндар, ці карыстаўся нейкім правільным узорам. </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: justify;"> Другая выразная група свят пазначаецца знакам у выглядзе лацінскай літары V. Гэта дні шанавання значных святых — Георгія Пераможцы, Мікалая, Пятра і Паўла, Іаана Хрысціцеля, Іаана Багаслова. </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: justify;"> Выключэннем з’яўляецца свята Нараджэння Іаана Хрысціцеля, пазначанае вертыкальнай лініяй. У той жа час свята Усекнавенне галавы Іаана Хрысціцеля таксама пазначаецца стандартным знакам у выглядзе літары V. </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: justify;"> Зразумелым з’яўляецца выкарыстанне выявы крыжа, а не доўгай лініі для пазначэння Хрышчэння, якое адзначаецца 6 студзеня. Т-падобным знакам пазначана 8 кастрычніка, якому адпавядае пакуль неідэнтыфікаванае свята, і 1 жніўня — свята Макавей. Імаверна, гэта можа быць сведчаннем наяўнасці нейкай сувязі паміж святамі. </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: center;"> <img width="732" alt="Runičnyja draŭlianyja kaliendary na hraviury O. Mahnusa z knihi «Historia de gentibus septentrionalibus» (1555)" src="/upload/medialibrary/9e8/3vb8c9ra444oy8ijqcmat5mpd6gznns4.png" height="457" title="Runičnyja draŭlianyja kaliendary na hraviury O. Mahnusa z knihi «Historia de gentibus septentrionalibus» (1555)"><br> <i>Рунічныя драўляныя календары на гравюры О. Магнуса з кнігі «Historia de gentibus septentrionalibus» (1555)</i> </p> <p style="text-align: justify;"> Г-падобны знак, якім пазначаная 20 ліпеня, дзень памяці святога Іллі, можна з асцярожнасцю патлумачыць як выяву сякеры, пераасэнсаванне зброі святога ў іканаграфіі. На скандынаўскіх календарах знакам сякеры пазначаецца дзень памяці святога Олафа. </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: justify;"> Як адзначала ў 1938 г. К. Крыварукава з сяла Ям Пскоўскай вобласці, час раней «лічылі па тыднях» і «на сцяне зарубачкам і кручочкам адзначалі»«. Захаваліся сведчанні пра тое, што на тэрыторыі Беларусі таксама практыкаваліся падобныя спосабы складання календароў. </p> <p style="text-align: justify;"> </p> <p style="text-align: center;"> <img width="732" alt="Kaliandar sa Sluckaha pavieta (u centry) u ekspazicyi Rasijskaha etnahrafičnaha muzieja" src="/upload/medialibrary/fa9/5ljx269c6tr0u40m0wn9a1l1k6z3xbrs.png" height="707" title="Kaliandar sa Sluckaha pavieta (u centry) u ekspazicyi Rasijskaha etnahrafičnaha muzieja"><br> <i>Каляндар са Слуцкага павета (у цэнтры) у экспазіцыі Расійскага этнаграфічнага музея. Фота: Ілля Бутаў</i> </p> <blockquote> <p style="text-align: justify;"> Засечкі на календары са Слуцкага павета, якія пазначаюць колькасць дзён, аналагічны засечкам на касцяных падліковых бірках, якія былі знойдзены пры раскопках у Брэсце і датуюцца канцом XII — пачаткам XIV ст. Дзве такія біркі знаходзяцца ў экспазіцыі археалагічнага музея «Бярэсце». </p> </blockquote> <br> </div> <div class="social-likes-wrapper"> <div class="addthis_inline_share_toolbox"></div> <div class="sharethis-inline-share-buttons"></div> </div> <div class="full-post-pages"></div> <div class="meta-full-post"> </div> </div> </div> </div> <div class="detail-bottom-banner"><a href="https://ko-fi.com/budzma" target="_blank"><img src="/upload/iblock/c53/cleaexvecni0wlx8lpv5tbqdprrvc474.png"></a></div> <div class="column-sliders content__item"> <div class="content-prev-next main-content-section"> <a id="prev-1" class="content-prev" href="#"><i class="fa fa-2 fa-angle-left" aria-hidden="true"></i></a> <a id="next-1" class="content-next" href="#"><i class="fa fa-2 fa-angle-right" aria-hidden="true"></i></a> </div> <h2 class=main-rubryka>Апошняе ў рубрыцы:</h2> <div class="slider" data-prev="prev-1" data-next="next-1"> <div class="row slide"> <div class="col-md-6" id="bx_3218110189_70913"> <div class=maincontent__img> <a href="/news/zavestsi-dzitsya.html" rel="bookmark" alt="«Для таго, каб мне завесці дзіця, спачатку трэба з’ехаць з Беларусі». Запыталіся ў моладзі, ці хочуць яны станавіцца бацькамі"><img width="330" height="203" src="/upload/resize_cache/iblock/239/330_200_2/z73m9p8ttt5vyeiyn1dblhhb1uaske67.jpg" class="aligncenter post_thumbnail wp-post-image wp-post-image" alt="valiancina_shauchenka" /></a> </div> <div class=maincontent__text> <div class=maincontent__title><a href="/category/socium">Грамадства</a> </div> <h2 class="maincontent__info"><a href="/news/zavestsi-dzitsya.html" rel=bookmark alt="«Для таго, каб мне завесці дзіця, спачатку трэба з’ехаць з Беларусі». Запыталіся ў моладзі, ці хочуць яны станавіцца бацькамі">«Для таго, каб мне завесці дзіця, спачатку трэба з’ехаць з Беларусі». Запыталіся ў моладзі, ці хочуць яны станавіцца бацькамі</a> </h2> <p class="maincontent__info-text"> У мінулым годзе нараджальнасць у Беларусі дасягнула рэкордна нізкага паказчыка — 64 089 дзяцей. Для параўнання,...</p> </div> </div> <div class="col-md-6" id="bx_3218110189_70903"> <div class=maincontent__img> <a href="/news/zbor-srodkau-na-stvarenne-filma-pra-alesya-adamovicha.html" rel="bookmark" alt="Абвешчаны збор сродкаў на стварэнне серыі дакументальных фільмаў пра Алеся Адамовіча да 100-годдзя пісьменніка"><img width="330" height="203" src="/upload/resize_cache/iblock/631/330_200_2/dy3qt8oi2v3ahg5f7amtv4ssqzdxat1h.jpg" class="aligncenter post_thumbnail wp-post-image wp-post-image" alt="valiancina_shauchenka" /></a> </div> <div class=maincontent__text> <div class=maincontent__title><a href="/category/socium">Грамадства</a> <a href="/category/literature">Літаратура</a> </div> <h2 class="maincontent__info"><a href="/news/zbor-srodkau-na-stvarenne-filma-pra-alesya-adamovicha.html" rel=bookmark alt="Абвешчаны збор сродкаў на стварэнне серыі дакументальных фільмаў пра Алеся Адамовіча да 100-годдзя пісьменніка">Абвешчаны збор сродкаў на стварэнне серыі дакументальных фільмаў пра Алеся Адамовіча да 100-годдзя пісьменніка</a> </h2> <p class="maincontent__info-text"> Ініцыятыўная група «Прыпынак Адамовіча» запусціла збор сродкаў на стварэнне серыі дакументальных фільмаў пра Алеся...</p> </div> </div> </div> <div class="row slide"> <div class="col-md-6" id="bx_3218110189_70902"> <div class=maincontent__img> <a href="/news/shura-bi-2-kantsert.html" rel="bookmark" alt="Шура Бі-2: «Канцэрт на стадыёне «Дынама» ў Мінску маментальна забаранілі»"><img width="330" height="203" src="/upload/resize_cache/iblock/a82/330_200_2/f8vme01u2ufyp2nw2an03em00caw1ug3.jpg" class="aligncenter post_thumbnail wp-post-image wp-post-image" alt="valiancina_shauchenka" /></a> </div> <div class=maincontent__text> <div class=maincontent__title><a href="/category/socium">Грамадства</a> <a href="/category/muzyka">Музыка</a> </div> <h2 class="maincontent__info"><a href="/news/shura-bi-2-kantsert.html" rel=bookmark alt="Шура Бі-2: «Канцэрт на стадыёне «Дынама» ў Мінску маментальна забаранілі»">Шура Бі-2: «Канцэрт на стадыёне «Дынама» ў Мінску маментальна забаранілі»</a> </h2> <p class="maincontent__info-text"> Музыкі Бі-2 — пра тое, як 2020 год звязаны са свабодай. — Калі ў 2020 годзе на другі дзень пратэстаў мы ўбачылі,...</p> </div> </div> <div class="col-md-6" id="bx_3218110189_70901"> <div class=maincontent__img> <a href="/news/yak-belarusy-zhyli.html" rel="bookmark" alt="Як беларусы жылі па драўляным календары. Усё жыццё змяшчалася на простым кійку"><img width="330" height="203" src="/upload/resize_cache/iblock/c27/330_200_2/w2yjtlrcoove0xhtjmeptptx801ss1ez.jpg" class="aligncenter post_thumbnail wp-post-image wp-post-image" alt="valiancina_shauchenka" /></a> </div> <div class=maincontent__text> <div class=maincontent__title><a href="/category/socium">Грамадства</a> <a href="/category/history">Гісторыя</a> </div> <h2 class="maincontent__info"><a href="/news/yak-belarusy-zhyli.html" rel=bookmark alt="Як беларусы жылі па драўляным календары. Усё жыццё змяшчалася на простым кійку">Як беларусы жылі па драўляным календары. Усё жыццё змяшчалася на простым кійку</a> </h2> <p class="maincontent__info-text"> Адзіны беларускі разьбяны драўляны каляндар, які захаваўся, сёння захоўваецца ў расійскім музеі, піша «Наша Ніва». ...</p> </div> </div> </div> </div> </div></div> <div id=aktualii-all-lent class="news sidebar col-lg-4"> <div class="banner-sidebar"> <a href="https://www.youtube.com/@BudzmaDzieciam" target="_blank"><img src="/upload/iblock/815/no8nuqj6h1lvq2e97os3ihcvckfo5im9.png"></a> </div>  <div class="sidebar__item"> <div class="content-prev-next"> <a id="prev-2" class="content-prev" href="#"><i class="fa fa-2 fa-angle-left" aria-hidden="true"></i></a> <a id="next-2" class="content-next" href="#"><i class="fa fa-2 fa-angle-right" aria-hidden="true"></i></a> </div> <h2 class="child-rubryka"><a href="/category/news">Апошнія навіны</a></h2> <div id=slider2 class="slider news-slider clearfix" data-prev="prev-2" data-next="next-2"> <div class="news-slider__item slide"> <ul class=news-slider__list id="bx_651765591_70913"> <div class=news-slider__title> <a href="/category/socium">Грамадства</a> </div> <div class=news-slider__content> <a href="/news/zavestsi-dzitsya.html" rel="bookmark" title="">«Для таго, каб мне завесці дзіця, спачатку трэба з’ехаць з Беларусі». Запыталіся ў моладзі, ці хочуць яны станавіцца бацькамі</a> </div> </ul> <ul class=news-slider__list id="bx_651765591_70903"> <div class=news-slider__title> <a href="/category/socium">Грамадства</a> <a href="/category/literature">Літаратура</a> </div> <div class=news-slider__content> <a href="/news/zbor-srodkau-na-stvarenne-filma-pra-alesya-adamovicha.html" rel="bookmark" title="">Абвешчаны збор сродкаў на стварэнне серыі дакументальных фільмаў пра Алеся Адамовіча да 100-годдзя пісьменніка</a> </div> </ul> <ul class=news-slider__list id="bx_651765591_70902"> <div class=news-slider__title> <a href="/category/socium">Грамадства</a> <a href="/category/muzyka">Музыка</a> </div> <div class=news-slider__content> <a href="/news/shura-bi-2-kantsert.html" rel="bookmark" title="">Шура Бі-2: «Канцэрт на стадыёне «Дынама» ў Мінску маментальна забаранілі»</a> </div> </ul> <ul class=news-slider__list id="bx_651765591_70901"> <div class=news-slider__title> <a href="/category/socium">Грамадства</a> <a href="/category/history">Гісторыя</a> </div> <div class=news-slider__content> <a href="/news/yak-belarusy-zhyli.html" rel="bookmark" title="">Як беларусы жылі па драўляным календары. Усё жыццё змяшчалася на простым кійку</a> </div> </ul> <ul class=news-slider__list id="bx_651765591_70908"> <div class=news-slider__title> <a href="/category/socium">Грамадства</a> <a href="/category/history">Гісторыя</a> </div> <div class=news-slider__content> <a href="/news/magilyeuskae-tsunami-1942.html" rel="bookmark" title="">Магілёўскае цунамі ў 1942 годзе — самая буйная тэхнагенная катастрофа на тэрыторыі Беларусі</a> </div> </ul> </div> <div class="news-slider__item slide"> <ul class=news-slider__list id="bx_651765591_70900"> <div class=news-slider__title> <a href="/category/socium">Грамадства</a> <a href="/category/teatr">Тэатр</a> </div> <div class=news-slider__content> <a href="/news/pa-knize-evy-vezhnavets-pakazali-spektakl-pa-shto-idzesh-vo-cha-.html" rel="bookmark" title="">Па кнізе Евы Вежнавец паказалі спектакль «Па што ідзеш, воўча?»</a> </div> </ul> <ul class=news-slider__list id="bx_651765591_70899"> <div class=news-slider__title> <a href="/category/culture">Культура</a> <a href="/category/socium">Грамадства</a> </div> <div class=news-slider__content> <a href="/news/instruktsyya-yak-unestsi-ab-ekt-u-spis-spadchyny.html" rel="bookmark" title="">Статус — першы крок да захавання. Інструкцыя, як унесці аб’ект у спіс спадчыны</a> </div> </ul> <ul class=news-slider__list id="bx_651765591_70898"> <div class=news-slider__title> <a href="/category/socium">Грамадства</a> <a href="/category/literature">Літаратура</a> </div> <div class=news-slider__content> <a href="/news/vydavetstva-yanushkevich-anansavala-yubileynae-vydanne-ramana-bakharevicha.html" rel="bookmark" title="">Выдавецтва «Янушкевіч» анансавала юбілейнае выданне рамана Бахарэвіча «Дзеці Аліндаркі»</a> </div> </ul> <ul class=news-slider__list id="bx_651765591_70897"> <div class=news-slider__title> <a href="/category/vandruem-razam">Вандруем разам</a> </div> <div class=news-slider__content> <a href="/news/8-nagoda-navedats-samy-malenki-gorad-belarusi.html" rel="bookmark" title="">8 нагодаў наведаць самы маленькі горад Беларусі</a> </div> </ul> <ul class=news-slider__list id="bx_651765591_70896"> <div class=news-slider__title> <a href="/category/socium">Грамадства</a> </div> <div class=news-slider__content> <a href="/news/pa-vilenskikh-mestsakh-nashay-nivy.html" rel="bookmark" title="">Адрасы рэдакцый і любімая кавярня Купалы. Гід па віленскіх месцах «Нашай Нівы»</a> </div> </ul> </div> <div class="news-slider__item slide"> <ul class=news-slider__list id="bx_651765591_70895"> <div class=news-slider__title> <a href="/category/socium">Грамадства</a> </div> <div class=news-slider__content> <a href="/news/u-grodne-robyats-suvenirnuyu-kartu-dlya-turysta-tolki-na-ruskay-move.html" rel="bookmark" title="">У Гродне робяць сувенірную карту для турыстаў. Толькі на рускай мове</a> </div> </ul> <ul class=news-slider__list id="bx_651765591_70894"> <div class=news-slider__title> <a href="/category/socium">Грамадства</a> <a href="/category/projects/booksreview">Кнігагляд</a> </div> <div class=news-slider__content> <a href="/news/u-varshave-raspacha-sya-festyval-belaruskikh-filma-bulbamovie.html" rel="bookmark" title="">У Варшаве распачаўся фестываль беларускіх фільмаў Bulbamovie</a> </div> </ul> <ul class=news-slider__list id="bx_651765591_70893"> <div class=news-slider__title> <a href="/category/socium">Грамадства</a> </div> <div class=news-slider__content> <a href="/news/u-magilyeve-z-yavi-sya-mural-z-vyyavay-staroga-i-suchasnaga-gorada.html" rel="bookmark" title="">На агароджы прамысловага прадпрыемства ў Магілёве з’явіўся мурал з выявай старога і сучаснага горада</a> </div> </ul> <ul class=news-slider__list id="bx_651765591_70892"> <div class=news-slider__title> <a href="/category/socium">Грамадства</a> </div> <div class=news-slider__content> <a href="/news/belaruska-pachala-vyvuchats-esperanta.html" rel="bookmark" title="">«Межы сціраюцца». Беларуска знайшла незвычайны спосаб адаптавацца ў эміграцыі — пачала вывучаць эсперанта</a> </div> </ul> <ul class=news-slider__list id="bx_651765591_70880"> <div class=news-slider__title> <a href="/category/socium">Грамадства</a> <a href="/category/literature">Літаратура</a> </div> <div class=news-slider__content> <a href="/news/kniga-viktara-franklya.html" rel="bookmark" title="">Кніга псіхолага Віктара Франкля пра выжыванне ў канцлагеры выйшла па-беларуску</a> </div> </ul> </div> </div> </div> <div id="event-sidebar" class="poster sidebar__item"> <h2 class="child-rubryka"><a href="/events/upcoming/">Афіша</a></h2> <div class="maincontent__img" id="bx_1373509569_70872"> <a href="/event/tsyrymoniya-ruchennya-litaraturnay-premii-imya-ezhy-gedroytsya-u-gdansku-" rel="bookmark" alt="ПАДЗЕЯ ДНЯ: Цырымонія ўручэння літаратурнай прэміі імя Ежы Гедройця ў Гданьску "> <img class="aligncenter post_thumbnail wp-post-image" src="/upload/resize_cache/iblock/9d4/330_204_2/dkacrboguxn38062xtbv291ncf1uz5pp.png" /> </a> </div> <div class="maincontent__text home-poster-afisha"> <ul class="marked__list"><li class="marked__item afisha-item" id="bx_1373509569_70872"><div class="event-budzma"> </div> <b class="marked__title">26.11</b><div class="clearfix"></div><h2 class="maincontent__info"><a href="/event/tsyrymoniya-ruchennya-litaraturnay-premii-imya-ezhy-gedroytsya-u-gdansku-">ПАДЗЕЯ ДНЯ: Цырымонія ўручэння літаратурнай прэміі імя Ежы Гедройця ў Гданьску </a> </h2></li></ul> </div> <ul class="marked__list"> <li class="marked__item afisha-item" id="bx_1373509569_67322"> <div class="event-budzma"> </div> <b class="marked__title">25.11 — 29.12</b><a class="marked__link" href="/event/litaraturna-mastatskaya-ekspazitsyya-u-minsku" rel="bookmark">Літаратурна-мастацкая экспазіцыя «Беларусь — краіна талентаў. Беларускія пісьменнікі ў творчасці беларускіх мастакоў» у Мінску</a>  </li> <li class="marked__item afisha-item" id="bx_1373509569_70141"> <div class="event-budzma"> </div> <b class="marked__title">25.11 — 29.11</b><a class="marked__link" href="/event/kinapakazy-sinemaskop-antalogiya-minsku" rel="bookmark">Кінапаказы «Сінемаскоп. Анталогія» ў Мінску</a>  </li> <li class="marked__item afisha-item" id="bx_1373509569_70499"> <div class="event-budzma"> </div> <b class="marked__title">25.11</b><a class="marked__link" href="/event/vystava-rekha-madernizmu-ad-mane-da-kandzinskaga-minsku-" rel="bookmark">Выстава «Рэха мадэрнізму. Ад Манэ да Кандзінскага» ў Мінску </a>  </li> <li class="marked__item afisha-item" id="bx_1373509569_70501"> <div class="event-budzma"> </div> <b class="marked__title">25.11 — 06.12</b><a class="marked__link" href="/event/vystava-pra-alesya-byalyatskaga-brne-" rel="bookmark">Выстава пра Алеся Бяляцкага ў Брне </a>  </li> <li class="marked__item afisha-item" id="bx_1373509569_70504"> <div class="event-budzma"> </div> <b class="marked__title">25.11 — 08.12</b><a class="marked__link" href="/event/vystava-charo-naya-tkanina-pryrody-ivana-dmukhayly-minsku-" rel="bookmark">Выстава «Чароўная тканіна прыроды Івана Дмухайлы» ў Мінску </a>  </li> <li class="marked__item afisha-item" id="bx_1373509569_70505"> <div class="event-budzma"> </div> <b class="marked__title">25.11 — 28.11</b><a class="marked__link" href="/event/vystava-katsyaryny-vadanosavay-stroy-u-belastoku-" rel="bookmark">Выстава Кацярыны Ваданосавай «Строй» у Беластоку </a>  </li> <li class="marked__item afisha-item" id="bx_1373509569_70523"> <div class="event-budzma"> </div> <b class="marked__title">25.11 — 08.12</b><a class="marked__link" href="/event/vystava-natalli-shapavalavay-tonki-svet-u-minsku-" rel="bookmark">Выстава Наталлі Шапавалавай «Тонкі свет» у Мінску </a>  </li> </ul> </li> <p class="tribe-events-widget-link"> <a href="/events/upcoming/">УСЕ ПАДЗЕI</a> </p> </div> <div id="sidebar"> <ul class="sidebar-content"> <li id="text-515309044" class="widget widget_text"> <div class="textwidget"></div> </li> </ul> </div> <div class="subscribe sidebar__item"> <div id="allkal-posts-kultura"> <div class="subscriber sub2"> <div id="mc_embed_signup"> <h2 class="child-rubryka">Рассылка навінаў</h2> <form action="https://budzma.us8.list-manage.com/subscribe/post?u=56d9603c0b0f8169107daf442&id=07b1db5f65" method="post" id="mc-embedded-subscribe-form" name="mc-embedded-subscribe-form" class="validate" target="_blank" novalidate> <div id="mc_embed_signup_scroll"> <input type="email" value="" name="EMAIL" class="email" id="mce-EMAIL" placeholder="Е-mail адрас" required>  <div style="position: absolute; left: -5000px;" aria-hidden="true"><input type="text" name="b_56d9603c0b0f8169107daf442_07b1db5f65" tabindex="-1" value=""></div> <div class="clear"><input type="submit" value="Падпісацца" name="subscribe" id="mc-embedded-subscribe" class="button"></div> </div> </form> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="clearfix"></div> </div> </div> </div> </div> <div class="footer" id=footer> <div class="container"> <div class="footer-inside row"> <div class="about-us footer-element col-md-6 col-sm-6"> <h2 class="child-rubryka">Важнае пра нас</h2> <ul class="wpp-list"> <li class="footer-item"><a href="/about/" target="_self">Што такое "Будзьма беларусамі!"</a> </li> <li class="footer-item"><a href="/persons" target="_self">Асобы кампаніі </a> </li> <li class="footer-item"><a href="/news/use-praekty-budzma.html" target="_self">Усе праекты "Будзьма!"</a> </li> <li class="footer-item">Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org</li> </ul> </div> <div class="col-md-6 col-sm-6 about-us footer-element"> <h2 class="child-rubryka">Папулярнае</h2> <ul> <li class="footer-item" id="wpp-6" class="widget popular-posts"> <ul class="wpp-list"> <li id="bx_3485106786_70847" class="footer-item"><a href="/news/tomas-vayler-belaruskaya-litaratura.html" title="Томас Вайлер: «Беларуская літаратура надзвычай часта разважае пра праблемы мовы ці ўлады»" class="wpp-post-title" target="_self">Томас Вайлер: «Беларуская літаратура надзвычай часта разважае пра праблемы мовы ці ўлады»</a> </li> <li id="bx_3485106786_70861" class="footer-item"><a href="/news/myatsezhnaya-prapoyshchyna.html" title="Мяцежная Прапойшчына, або Самае буйное антысавецкае паўстанне Усходняй Беларусі" class="wpp-post-title" target="_self">Мяцежная Прапойшчына, або Самае буйное антысавецкае паўстанне Усходняй Беларусі</a> </li> <li id="bx_3485106786_70830" class="footer-item"><a href="/news/agresara-treba-spynyats.html" title="«Агрэсара трэба спыняць з самага пачатку, пакуль ён не зрабіўся моцны». Лявон Вольскі пра вайну ва Ўкраіне і рэакцыю сусьветных лідэраў" class="wpp-post-title" target="_self">«Агрэсара трэба спыняць з самага пачатку, пакуль ён не зрабіўся моцны». Лявон Вольскі пра вайну ва Ўкраіне і рэакцыю сусьветных лідэраў</a> </li> <li id="bx_3485106786_70875" class="footer-item"><a href="/news/belaruskaya-pragrama-na-kirmashy.html" title="Стала вядома беларуская праграма на кірмашы гістарычнай кнігі ў Варшаве" class="wpp-post-title" target="_self">Стала вядома беларуская праграма на кірмашы гістарычнай кнігі ў Варшаве</a> </li> <li id="bx_3485106786_70827" class="footer-item"><a href="/news/valyantsina-andreeva-vydavetskaya-sfera.html" title="Валянціна Андрэева: «Хацелася б, каб выдавецкая сфера не выглядала групай прадпрымальнікаў, а была структурай з задачамі і амбіцыямі нацыянальнага маштабу»" class="wpp-post-title" target="_self">Валянціна Андрэева: «Хацелася б, каб выдавецкая сфера не выглядала групай прадпрымальнікаў, а была структурай з задачамі і амбіцыямі нацыянальнага маштабу»</a> </li> </ul> </li> </ul> </div> <div class="latest-tweets footer-element col-md-4 col-sm-6"> </div> </div>  </div> <div class="footer-credits" id=footer-credits> <div class="container"> <div class="footer__logo"> <div class="footer__copy">© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.</div> <img class="footer__logo-img" src="/bitrix/templates/ibwm/img/logo_bottom.png" alt="Логотип"> </div> </div> </div>  </div>  </body> </html>

CINXE.COM

Драўляныя календары. Як нашы продкі змяшчалі ўсё жыццё на простым кійку?