CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Stosunki polsko-niemieckie – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"f6dc72af-56f3-4cb5-bc33-8d192646ca95","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Stosunki_polsko-niemieckie","wgTitle":"Stosunki polsko-niemieckie","wgCurRevisionId":73790770,"wgRevisionId":73790770,"wgArticleId":2099743,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Artykuły z wyrażeniami zwodniczymi od 2018-08","Stosunki polsko-niemieckie"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Stosunki_polsko-niemieckie","wgRelevantArticleId":2099743,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams": {"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":73790770,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q3424088","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready", "ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js", "ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.16"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f7/Germany_Poland_Locator.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1000"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Germany_Poland_Locator.png/800px-Germany_Poland_Locator.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="667"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Germany_Poland_Locator.png/640px-Germany_Poland_Locator.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="533"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Stosunki polsko-niemieckie – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Stosunki_polsko-niemieckie"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Stosunki_polsko-niemieckie"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Stosunki_polsko-niemieckie rootpage-Stosunki_polsko-niemieckie skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Główne menu" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne"><span>Strony specjalne</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Stosunki+polsko-niemieckie" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Stosunki+polsko-niemieckie" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Stosunki+polsko-niemieckie" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Stosunki+polsko-niemieckie" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Historia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Historia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Historia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Historia</span> </button> <ul id="toc-Historia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Średniowiecze" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Średniowiecze"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Średniowiecze</span> </div> </a> <ul id="toc-Średniowiecze-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nowożytność" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Nowożytność"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Nowożytność</span> </div> </a> <ul id="toc-Nowożytność-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zabór_pruski" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zabór_pruski"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Zabór pruski</span> </div> </a> <ul id="toc-Zabór_pruski-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Okres_międzywojenny" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Okres_międzywojenny"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Okres międzywojenny</span> </div> </a> <ul id="toc-Okres_międzywojenny-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-II_wojna_światowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#II_wojna_światowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>II wojna światowa</span> </div> </a> <ul id="toc-II_wojna_światowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Polska_Ludowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Polska_Ludowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.6</span> <span>Polska Ludowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Polska_Ludowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lata_1989–1990" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Lata_1989–1990"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.7</span> <span>Lata 1989–1990</span> </div> </a> <ul id="toc-Lata_1989–1990-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Zjednoczenie_a_problem_granicy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Zjednoczenie_a_problem_granicy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.7.1</span> <span>Zjednoczenie a problem granicy</span> </div> </a> <ul id="toc-Zjednoczenie_a_problem_granicy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Współczesne_stosunki_polityczne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Współczesne_stosunki_polityczne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Współczesne stosunki polityczne</span> </div> </a> <ul id="toc-Współczesne_stosunki_polityczne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Relacje_gospodarcze" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Relacje_gospodarcze"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Relacje gospodarcze</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Relacje_gospodarcze-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Relacje gospodarcze</span> </button> <ul id="toc-Relacje_gospodarcze-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Gospodarcze_umowy_dwustronne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Gospodarcze_umowy_dwustronne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Gospodarcze umowy dwustronne</span> </div> </a> <ul id="toc-Gospodarcze_umowy_dwustronne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dwustronna_wymiana_handlowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dwustronna_wymiana_handlowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Dwustronna wymiana handlowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Dwustronna_wymiana_handlowa-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Handel_towarami_rolno-spożywczymi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Handel_towarami_rolno-spożywczymi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.1</span> <span>Handel towarami rolno-spożywczymi</span> </div> </a> <ul id="toc-Handel_towarami_rolno-spożywczymi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Wzajemne_inwestycje" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wzajemne_inwestycje"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Wzajemne inwestycje</span> </div> </a> <ul id="toc-Wzajemne_inwestycje-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Współpraca_regionalna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Współpraca_regionalna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Współpraca regionalna</span> </div> </a> <ul id="toc-Współpraca_regionalna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Społeczeństwo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Społeczeństwo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Społeczeństwo</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Społeczeństwo-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Społeczeństwo</span> </button> <ul id="toc-Społeczeństwo-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Polacy_w_Niemczech" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Polacy_w_Niemczech"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Polacy w Niemczech</span> </div> </a> <ul id="toc-Polacy_w_Niemczech-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Niemcy_w_Polsce" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Niemcy_w_Polsce"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Niemcy w Polsce</span> </div> </a> <ul id="toc-Niemcy_w_Polsce-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uwagi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Uwagi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Uwagi</span> </div> </a> <ul id="toc-Uwagi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Linki zewnętrzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Spis treści" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Stosunki polsko-niemieckie</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 10 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-10" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">10 języków</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D9%88%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="العلاقات الألمانية البولندية – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="العلاقات الألمانية البولندية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Deutsch-polnische_Beziehungen" title="Deutsch-polnische Beziehungen – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Deutsch-polnische Beziehungen" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Germany%E2%80%93Poland_relations" title="Germany–Poland relations – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Germany–Poland relations" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Relations_entre_l%27Allemagne_et_la_Pologne" title="Relations entre l'Allemagne et la Pologne – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Relations entre l'Allemagne et la Pologne" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Hubungan_Jerman_dengan_Polandia" title="Hubungan Jerman dengan Polandia – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Hubungan Jerman dengan Polandia" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7%97%D7%A1%D7%99_%D7%92%D7%A8%D7%9E%D7%A0%D7%99%D7%94%E2%80%93%D7%A4%D7%95%D7%9C%D7%99%D7%9F" title="יחסי גרמניה–פולין – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="יחסי גרמניה–פולין" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Rela%C3%A7%C3%B5es_entre_Alemanha_e_Pol%C3%B4nia" title="Relações entre Alemanha e Polônia – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Relações entre Alemanha e Polônia" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%BE%D1%88%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Германско-польские отношения – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Германско-польские отношения" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Nem%C5%A1ko-poljski_odnosi" title="Nemško-poljski odnosi – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Nemško-poljski odnosi" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%BC%D0%B5%D1%86%D1%8C%D0%BA%D0%BE-%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%8C%D0%BA%D1%96_%D0%B2%D1%96%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D1%81%D0%B8%D0%BD%D0%B8" title="Німецько-польські відносини – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Німецько-польські відносини" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q3424088#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Stosunki_polsko-niemieckie" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Stosunki_polsko-niemieckie" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Stosunki_polsko-niemieckie"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Stosunki_polsko-niemieckie"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Stosunki_polsko-niemieckie" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Stosunki_polsko-niemieckie" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&oldid=73790770" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Stosunki_polsko-niemieckie&id=73790770&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FStosunki_polsko-niemieckie"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FStosunki_polsko-niemieckie"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Stosunki+polsko-niemieckie"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Stosunki_polsko-niemieckie&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Relations_of_Germany_and_Poland" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Stosunki_polsko-niemieckie" hreflang="pl"><span>Wikicytaty</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q3424088" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><p><b>Stosunki polsko-niemieckie</b> – wzajemne relacje polityczne, kulturalne i gospodarcze między <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polską</a> i <a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemcami</a> od <a href="/wiki/%C5%9Aredniowiecze" title="Średniowiecze">średniowiecza</a> do współczesności, a także dzieje <a href="/wiki/Mniejszo%C5%9B%C4%87_niemiecka_w_Polsce" title="Mniejszość niemiecka w Polsce">Niemców i mniejszości niemieckiej w Polsce</a> oraz <a href="/wiki/Polacy_w_Niemczech" title="Polacy w Niemczech">Polaków i mniejszości polskiej w Niemczech</a>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Germany_Poland_Locator.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Germany_Poland_Locator.png/220px-Germany_Poland_Locator.png" decoding="async" width="220" height="183" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Germany_Poland_Locator.png/330px-Germany_Poland_Locator.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Germany_Poland_Locator.png/440px-Germany_Poland_Locator.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1000" /></a><figcaption>Położenie Polski i Niemiec w granicach w XXI w.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Osadnictwo_i_podboje_niemieckie_na_wschodzie_do_1400.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Osadnictwo_i_podboje_niemieckie_na_wschodzie_do_1400.png/220px-Osadnictwo_i_podboje_niemieckie_na_wschodzie_do_1400.png" decoding="async" width="220" height="190" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Osadnictwo_i_podboje_niemieckie_na_wschodzie_do_1400.png/330px-Osadnictwo_i_podboje_niemieckie_na_wschodzie_do_1400.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Osadnictwo_i_podboje_niemieckie_na_wschodzie_do_1400.png/440px-Osadnictwo_i_podboje_niemieckie_na_wschodzie_do_1400.png 2x" data-file-width="1012" data-file-height="872" /></a><figcaption>Osadnictwo i podboje niemieckie na wschodzie do 1400</figcaption></figure> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia">Historia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Historia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Średniowiecze"><span id=".C5.9Aredniowiecze"></span>Średniowiecze</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Średniowiecze" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Średniowiecze"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Stosunki_polsko-niemieckie_od_X_do_XII_wieku" title="Stosunki polsko-niemieckie od X do XII wieku">Stosunki polsko-niemieckie od X do XII wieku</a>, <a href="/wiki/Kolonizacja_na_prawie_niemieckim" title="Kolonizacja na prawie niemieckim">Kolonizacja na prawie niemieckim</a> i <a href="/wiki/Stosunki_polsko-krzy%C5%BCackie" title="Stosunki polsko-krzyżackie">Stosunki polsko-krzyżackie</a>.</i></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Nowożytność"><span id="Nowo.C5.BCytno.C5.9B.C4.87"></span>Nowożytność</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Nowożytność" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Nowożytność"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:20050116190DR_Wilsdruff_Rathaus_Wappen.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/20050116190DR_Wilsdruff_Rathaus_Wappen.jpg/170px-20050116190DR_Wilsdruff_Rathaus_Wappen.jpg" decoding="async" width="170" height="234" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/20050116190DR_Wilsdruff_Rathaus_Wappen.jpg/255px-20050116190DR_Wilsdruff_Rathaus_Wappen.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/20050116190DR_Wilsdruff_Rathaus_Wappen.jpg/340px-20050116190DR_Wilsdruff_Rathaus_Wappen.jpg 2x" data-file-width="1709" data-file-height="2349" /></a><figcaption>Herb Rzeczypospolitej na budynku ratusza w saskim <a href="/wiki/Wilsdruff" title="Wilsdruff">Wilsdruff</a> – pamiątka po czasach unii</figcaption></figure> <p>W Polsce, począwszy od 1697 roku, panowało dwóch królów z dynastii <a href="/wiki/Wettynowie" title="Wettynowie">Wettynów</a>: <a href="/wiki/August_II_Mocny" title="August II Mocny">August II Mocny</a> i <a href="/wiki/August_III_Sas" title="August III Sas">August III Sas</a>. <a href="/wiki/Konstytucja_3_maja" title="Konstytucja 3 maja">Konstytucja 3 maja</a> powierzała tron polski tej właśnie niemieckiej dynastii<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1">[1]</a></sup>. </p><p><a href="/wiki/Rzeczpospolita_Obojga_Narod%C3%B3w" title="Rzeczpospolita Obojga Narodów">Rzeczpospolita Obojga Narodów</a> co do zasady dystansowała się od spraw <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99te_Cesarstwo_Rzymskie" title="Święte Cesarstwo Rzymskie">Cesarstwa Rzymsko-Niemieckiego</a>; nie zmieniła tej postawy nawet <a href="/wiki/Unia_personalna" title="Unia personalna">unia personalna</a> z <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Saksonii" title="Królestwo Saksonii">Saksonią</a><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2">[2]</a></sup>. </p><p><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Prus" title="Królestwo Prus">Królestwo Prus</a> wzięło udział we wszystkich trzech <a href="/wiki/Rozbiory_Polski" title="Rozbiory Polski">rozbiorach Polski</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zabór_pruski"><span id="Zab.C3.B3r_pruski"></span>Zabór pruski</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Zabór pruski" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zabór pruski"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Zab%C3%B3r_pruski" title="Zabór pruski">Zabór pruski</a>, <a href="/wiki/Germanizacja_Polak%C3%B3w_w_okresie_zabor%C3%B3w" title="Germanizacja Polaków w okresie zaborów">Germanizacja Polaków w okresie zaborów</a> i <a href="/wiki/Rugi_pruskie" title="Rugi pruskie">Rugi pruskie</a>.</i></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Okres_międzywojenny"><span id="Okres_mi.C4.99dzywojenny"></span>Okres międzywojenny</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Okres międzywojenny" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Okres międzywojenny"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Powstanie_wielkopolskie" title="Powstanie wielkopolskie">Powstanie wielkopolskie</a>, <a href="/wiki/Powstania_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Powstania śląskie">Powstania śląskie</a>, <a href="/wiki/Wojna_celna_mi%C4%99dzy_Polsk%C4%85_a_Niemcami" title="Wojna celna między Polską a Niemcami">Wojna celna między Polską a Niemcami</a>, <a href="/wiki/Deklaracja_polsko-niemiecka_o_niestosowaniu_przemocy_z_26_stycznia_1934" title="Deklaracja polsko-niemiecka o niestosowaniu przemocy z 26 stycznia 1934">Deklaracja polsko-niemiecka o niestosowaniu przemocy z 26 stycznia 1934</a> i <a href="/wiki/Wolne_Miasto_Gda%C5%84sk" title="Wolne Miasto Gdańsk">Wolne Miasto Gdańsk</a>.</i></div> <p><a href="/wiki/Republika_Weimarska" title="Republika Weimarska">Niemcy</a> jako pierwsze państwo uznały <a href="/wiki/Odzyskanie_niepodleg%C5%82o%C5%9Bci_przez_Polsk%C4%99_w_1918_roku" title="Odzyskanie niepodległości przez Polskę w 1918 roku">niepodległość Polski</a> – 20 listopada 1918 roku<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3">[3]</a></sup>. Kolejne miesiące i lata upłynęły pod znakiem sporów terytorialnych: o <a href="/wiki/Wielkopolska" title="Wielkopolska">Wielkopolskę</a>, <a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Górny Śląsk</a>, a przede wszystkim – o <a href="/wiki/Pomorze_Gda%C5%84skie" title="Pomorze Gdańskie">Pomorze Gdańskie</a> (zwane przez Niemców „<a href="/wiki/Korytarz_polski" title="Korytarz polski">korytarzem</a>”) i sam <a href="/wiki/Gda%C5%84sk" title="Gdańsk">Gdańsk</a>; ponadto źródło konfliktów stanowiła sytuacja mniejszości narodowych<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4">[4]</a></sup><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5">[5]</a></sup>. Jedynie lata 1934–1938 stanowiły okres pozornego ocieplenia stosunków<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6">[6]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="II_wojna_światowa"><span id="II_wojna_.C5.9Bwiatowa"></span>II wojna światowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: II wojna światowa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: II wojna światowa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Kampania_wrze%C5%9Bniowa" title="Kampania wrześniowa">Kampania wrześniowa</a>, <a href="/wiki/Okupacja_niemiecka_ziem_polskich_(1939%E2%80%931945)" title="Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)">Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)</a> i <a href="/wiki/Zbrodnie_niemieckie_w_Polsce_(1939%E2%80%931945)" title="Zbrodnie niemieckie w Polsce (1939–1945)">Zbrodnie niemieckie w Polsce (1939–1945)</a>.</i></div> <p><a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojna światowa</a> w <a href="/wiki/Europa" title="Europa">Europie</a> rozpoczęła się napaścią <a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">Niemiec hitlerowskich</a> na Polskę 1 września 1939 roku. Od tego momentu walkę z Niemcami prowadziło regularne <a href="/wiki/Wojsko_Polskie_(II_RP)" title="Wojsko Polskie (II RP)">Wojsko Polskie</a>, formacje konspiracyjne (przede wszystkim <a href="/wiki/Armia_Krajowa" title="Armia Krajowa">Armia Krajowa</a>), <a href="/wiki/Polskie_Si%C5%82y_Zbrojne" title="Polskie Siły Zbrojne">Polskie Siły Zbrojne</a> związane z aliantami zachodnimi oraz <a href="/wiki/Polskie_Si%C5%82y_Zbrojne_w_ZSRR_(1943%E2%80%931944)" title="Polskie Siły Zbrojne w ZSRR (1943–1944)">Armia Polska w ZSRR</a>. <a href="/wiki/1_Armia_Wojska_Polskiego" title="1 Armia Wojska Polskiego">1 Armia Wojska Polskiego</a> uczestniczyła w <a href="/wiki/Operacja_berli%C5%84ska" title="Operacja berlińska">zdobyciu Berlina</a> wiosną 1945 roku. </p> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Schleswig-Holstein_podczas_ostrza%C5%82u_Westerplatte.jpg" class="mw-file-description" title="SMS Schleswig-Holstein, który 1 września nad ranem ostrzelał polską placówkę na Westerplatte."><img alt="SMS Schleswig-Holstein, który 1 września nad ranem ostrzelał polską placówkę na Westerplatte." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Schleswig-Holstein_podczas_ostrza%C5%82u_Westerplatte.jpg/120px-Schleswig-Holstein_podczas_ostrza%C5%82u_Westerplatte.jpg" decoding="async" width="120" height="87" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Schleswig-Holstein_podczas_ostrza%C5%82u_Westerplatte.jpg/180px-Schleswig-Holstein_podczas_ostrza%C5%82u_Westerplatte.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Schleswig-Holstein_podczas_ostrza%C5%82u_Westerplatte.jpg/240px-Schleswig-Holstein_podczas_ostrza%C5%82u_Westerplatte.jpg 2x" data-file-width="1861" data-file-height="1344" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Schleswig-Holstein_(1906)" title="Schleswig-Holstein (1906)">SMS Schleswig-Holstein</a>, który 1 września nad ranem ostrzelał <a href="/wiki/Wojskowa_Sk%C5%82adnica_Tranzytowa_(Westerplatte)" title="Wojskowa Składnica Tranzytowa (Westerplatte)">polską placówkę na Westerplatte</a>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Afisz-kara_%C5%9Bmierci_za_pomoc_%C5%BBydom.jpg" class="mw-file-description" title="Niemieckie obwieszczenie z okresu okupacji"><img alt="Niemieckie obwieszczenie z okresu okupacji" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Afisz-kara_%C5%9Bmierci_za_pomoc_%C5%BBydom.jpg/87px-Afisz-kara_%C5%9Bmierci_za_pomoc_%C5%BBydom.jpg" decoding="async" width="87" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Afisz-kara_%C5%9Bmierci_za_pomoc_%C5%BBydom.jpg/131px-Afisz-kara_%C5%9Bmierci_za_pomoc_%C5%BBydom.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Afisz-kara_%C5%9Bmierci_za_pomoc_%C5%BBydom.jpg/174px-Afisz-kara_%C5%9Bmierci_za_pomoc_%C5%BBydom.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="1100" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Niemieckie obwieszczenie z okresu okupacji</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Polish_flag_1945_Berlin.jpg" class="mw-file-description" title="Polska flaga w zdobytym Berlinie"><img alt="Polska flaga w zdobytym Berlinie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Polish_flag_1945_Berlin.jpg/120px-Polish_flag_1945_Berlin.jpg" decoding="async" width="120" height="78" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Polish_flag_1945_Berlin.jpg/180px-Polish_flag_1945_Berlin.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Polish_flag_1945_Berlin.jpg/240px-Polish_flag_1945_Berlin.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="518" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Polska flaga w zdobytym Berlinie</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Polska_Ludowa">Polska Ludowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Polska Ludowa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Polska Ludowa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Granica_na_Odrze_i_Nysie_%C5%81u%C5%BCyckiej" title="Granica na Odrze i Nysie Łużyckiej">Granica na Odrze i Nysie Łużyckiej</a>, <a href="/wiki/Wysiedlenia_Niemc%C3%B3w_po_II_wojnie_%C5%9Bwiatowej" title="Wysiedlenia Niemców po II wojnie światowej">Wysiedlenia Niemców po II wojnie światowej</a>, <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_zgorzelecki" title="Układ zgorzelecki">Układ zgorzelecki</a>, <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_PRL-RFN" title="Układ PRL-RFN">Układ PRL-RFN</a> i <a href="/wiki/Or%C4%99dzie_biskup%C3%B3w_polskich_do_biskup%C3%B3w_niemieckich" title="Orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich">Orędzie biskupów polskich do biskupów niemieckich</a>.</i></div> <p>Na <a href="/wiki/Konferencja_poczdamska" title="Konferencja poczdamska">konferencji poczdamskiej</a> przekazano Polsce <a href="/wiki/Ziemie_Odzyskane" title="Ziemie Odzyskane">tereny będące dotychczas częścią Niemiec</a>. Postanowienie to nie miało być ostateczne, choć w praktyce takim się okazało. Jego teoretycznie tymczasowy charakter stanowił przez lata podstawę postulatu rewizji granicy, pojawiającego się po stronie niemieckiej<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7">[7]</a></sup>. </p><p>W okresie powojennym państwo polskie nosiło nazwę <a href="/wiki/Polska_Rzeczpospolita_Ludowa" title="Polska Rzeczpospolita Ludowa">Polska Rzeczpospolita Ludowa</a>, państwa niemieckie były natomiast dwa: <a href="/wiki/Republika_Federalna_Niemiec_(1949%E2%80%931990)" title="Republika Federalna Niemiec (1949–1990)">Republika Federalna Niemiec</a> oraz <a href="/wiki/Niemiecka_Republika_Demokratyczna" title="Niemiecka Republika Demokratyczna">Niemiecka Republika Demokratyczna</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Lata_1989–1990"><span id="Lata_1989.E2.80.931990"></span>Lata 1989–1990</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Lata 1989–1990" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Lata 1989–1990"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dążenia Polski do integracji ze strukturami zachodnimi sformułowano po przełomie roku 1989, zaznaczając jednocześnie, że najlepszym rozwiązaniem byłoby uzyskanie wsparcia ze strony Republiki Federalnej Niemiec<sup id="cite_ref-Zieba24_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba24-8">[8]</a></sup>. W tych warunkach jako rację stanu określono budowanie przyjaznych stosunków z państwem niemieckim<sup id="cite_ref-Zieba24_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba24-8">[8]</a></sup>. Politykę otwarcia na zachód i zbliżenia z Niemcami podjął już rząd Tadeusza Mazowieckiego w 1989 roku, rozpoczynając etap przełomu we wzajemnych stosunkach<sup id="cite_ref-Zieba39_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba39-9">[9]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Zjednoczenie_a_problem_granicy">Zjednoczenie a problem granicy</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Zjednoczenie a problem granicy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zjednoczenie a problem granicy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Krzy%C5%BCowa_Mazowiecki_Kohl_1989.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Krzy%C5%BCowa_Mazowiecki_Kohl_1989.jpg/170px-Krzy%C5%BCowa_Mazowiecki_Kohl_1989.jpg" decoding="async" width="170" height="255" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Krzy%C5%BCowa_Mazowiecki_Kohl_1989.jpg/255px-Krzy%C5%BCowa_Mazowiecki_Kohl_1989.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Krzy%C5%BCowa_Mazowiecki_Kohl_1989.jpg/340px-Krzy%C5%BCowa_Mazowiecki_Kohl_1989.jpg 2x" data-file-width="9599" data-file-height="14399" /></a><figcaption>Premier <a href="/wiki/Tadeusz_Mazowiecki" title="Tadeusz Mazowiecki">Tadeusz Mazowiecki</a> i kanclerz <a href="/wiki/Helmut_Kohl" title="Helmut Kohl">Helmut Kohl</a> podczas spotkania w <a href="/wiki/Krzy%C5%BCowa_(powiat_%C5%9Bwidnicki)" title="Krzyżowa (powiat świdnicki)">Krzyżowej</a> (1989)</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Polsko-niemiecki_traktat_graniczny" title="Polsko-niemiecki traktat graniczny">Polsko-niemiecki traktat graniczny</a>.</i></div> <p>9 listopada 1989 rozpoczęła się wizyta <a href="/wiki/Helmut_Kohl" title="Helmut Kohl">Helmuta Kohla</a> w Polsce<sup id="cite_ref-Zieba39_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba39-9">[9]</a></sup>. Szefowie rządów obu państw wzięli m.in. udział we <a href="/wiki/Msza_Pojednania" title="Msza Pojednania">mszy świętej w Krzyżowej</a><sup id="cite_ref-Zieba39_9-2" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba39-9">[9]</a></sup>. Wizyta zaowocowała również podpisaniem 11 umów i porozumień oraz <i>Wspólnym oświadczeniem</i> – najobszerniejszą od 1970 roku deklaracją dotyczącą relacji polsko-niemieckich<sup id="cite_ref-Zieba39_9-3" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba39-9">[9]</a></sup>. Niepokój w Polsce budziły jednak sprzeciwy kanclerza wobec dodania do dokumentu sformułowań dotyczących granic uchwalonych przez <a href="/wiki/Bundestag" title="Bundestag">Bundestag</a> 8 listopada 1989<sup id="cite_ref-Zieba40_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba40-10">[10]</a></sup>. Udało się jednak stworzyć podstawy dla regulacji kwestii <a href="/wiki/Mniejszo%C5%9B%C4%87_niemiecka_w_Polsce" title="Mniejszość niemiecka w Polsce">mniejszości niemieckiej</a> oraz upamiętnienia miejsc związanych z historią Niemiec<sup id="cite_ref-Zieba40_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba40-10">[10]</a></sup>. Ponadto rząd federalny zobowiązał się do finansowego wsparcia polskich przemian<sup id="cite_ref-Zieba40_10-2" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba40-10">[10]</a></sup>. Przywódcy obu państw byli jednak we wspomnianym okresie mocno ograniczeni uwarunkowaniami międzynarodowymi – kanclerz Kohl nie mógł jeszcze reprezentować całych Niemiec<sup id="cite_ref-Zieba40_10-3" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba40-10">[10]</a></sup>, zaś premier Mazowiecki stał na czele rządu państwa należącego do Układu Warszawskiego<sup id="cite_ref-Zieba41_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba41-11">[11]</a></sup>. Przebieg wizyty został również zakłócony poprzez wydarzenia z 9 na 10 listopada w <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlinie</a><sup id="cite_ref-Zieba41_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba41-11">[11]</a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Granica_polsko-niemiecka.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Granica_polsko-niemiecka.png/170px-Granica_polsko-niemiecka.png" decoding="async" width="170" height="326" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/99/Granica_polsko-niemiecka.png 1.5x" data-file-width="200" data-file-height="383" /></a><figcaption><a href="/wiki/Granica_polsko-niemiecka" title="Granica polsko-niemiecka">Granica polsko-niemiecka</a></figcaption></figure> <p>Wsparcie strony polskiej dla zjednoczenia Niemiec wiązało się jednocześnie z obawami o nienaruszalność <a href="/wiki/Granica_na_Odrze_i_Nysie_%C5%81u%C5%BCyckiej" title="Granica na Odrze i Nysie Łużyckiej">granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej</a><sup id="cite_ref-Zieba41_11-2" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba41-11">[11]</a></sup>. Już od lata 1989 trwała tzw. <i><a href="/wiki/Rewolucja_trabant%C3%B3w" title="Rewolucja trabantów">rewolucja trabantów</a></i>, a rząd Polski nie czynił nic, by ją utrudniać<sup id="cite_ref-Zieba42_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba42-12">[12]</a></sup>. Przyspieszenie wydarzeń po stronie niemieckiej wymogło na rządzie Mazowieckiego przedstawienie oficjalnego stanowiska w kwestii zjednoczenia – opowiedziano się za zjednoczeniem, ale pod warunkiem, że <i>Wielkie Niemcy</i> nie staną się zagrożeniem dla żadnego państwa w Europie<sup id="cite_ref-Zieba42_12-1" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba42-12">[12]</a></sup>. Polska stała się tym samym pierwszym krajem Układu Warszawskiego, który wyraził poparcie dla likwidacji podziału Niemiec<sup id="cite_ref-Zieba42_12-2" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba42-12">[12]</a></sup>. Stanowisko takie wynikało z trzech zasadniczych przyczyn<sup id="cite_ref-Zieba42_12-3" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba42-12">[12]</a></sup>: </p> <ul><li>poszanowanie dla zasady <a href="/wiki/Samostanowienie_narod%C3%B3w" title="Samostanowienie narodów">samostanowienia narodów</a>;</li> <li>uznanie zjednoczenia Niemiec jako kroku na drodze do przełamania zimnowojennego podziału kontynentu;</li> <li>dostrzeżenie możliwości uzyskania bezpośredniej granicy z Zachodem.</li></ul> <p>Zaskoczeniem, nie tylko dla strony polskiej, było tempo procesów zachodzących w Niemczech<sup id="cite_ref-Zieba42_12-4" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba42-12">[12]</a></sup>. Już 28 listopada 1989 kanclerz Kohl przedstawił plan zjednoczenia Niemiec, w którym pominięto jednak kwestię granic, co wzbudziło niepokój w Polsce i Europie<sup id="cite_ref-Zieba43_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba43-13">[13]</a></sup>. Od planu pomijającego sprawę nienaruszalności granic zdystansowały się <a href="/wiki/Socjaldemokratyczna_Partia_Niemiec" title="Socjaldemokratyczna Partia Niemiec">SPD</a> i <a href="/wiki/Wolna_Partia_Demokratyczna" title="Wolna Partia Demokratyczna">FDP</a><sup id="cite_ref-Zieba43_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba43-13">[13]</a></sup>. Ogólnie kwestia zjednoczenia nie spotykała się z poparciem części aparatu PZPR-owskiego, zaś solidarnościowa część rządu popierała ten proces, ale podnosiła liczne zastrzeżenia – minister <a href="/wiki/Krzysztof_Skubiszewski" title="Krzysztof Skubiszewski">Krzysztof Skubiszewski</a> mówił m.in. o potrzebie poprzedzenia zjednoczenia zgodą mocarstw i zgodą wszystkich państw Europy oraz koniecznością utrzymania całych Niemiec w ramach NATO – sprzeciwiano się natomiast sowieckim propozycjom <i>neutralizacji</i> Niemiec<sup id="cite_ref-Zieba43_13-2" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba43-13">[13]</a></sup>. </p><p>20 lutego 1990 roku premier Mazowiecki wystosował do rządów Wielkiej Brytanii, Francji, USA i ZSRR listy, w których wyraził nadzieję, że zjednoczenie Niemiec nie nastąpi kosztem bezpieczeństwa Polski<sup id="cite_ref-Zieba45_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba45-14">[14]</a></sup>. Zaproponował też zawarcie traktatu z państwami niemieckimi dotyczącymi potwierdzenia granicy, który w przyszłości podpisałyby zjednoczone Niemcy – miałoby to ostatecznie zakończyć erę niejednoznacznych deklaracji dotyczących granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej<sup id="cite_ref-Zieba45_14-1" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba45-14">[14]</a></sup>. Politycy RFN skłaniali się raczej ku pomysłowi deklaracji w ramach KBWE, jednak strona polska wyraźnie akceptowała potrzebę potwierdzenia granicy umową międzynarodową<sup id="cite_ref-Zieba45_14-2" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba45-14">[14]</a></sup>. 28 kwietnia Polska przedstawiła też swoje stanowisko wobec przyszłego traktatu granicznego oraz <a href="/wiki/Konferencja_dwa_plus_cztery" title="Konferencja dwa plus cztery">konferencji 2 + 4</a> i polityczno-militarnych zagadnień związanych ze zjednoczeniem<sup id="cite_ref-Zieba45_14-3" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba45-14">[14]</a></sup>. W dniach 3, 18 i 29 maja doszło także do spotkań przedstawicieli Polski, NRD i RFN, na których rozpatrywano różne możliwości zamknięcia sprawy granicy<sup id="cite_ref-Zieba46_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba46-15">[15]</a></sup>. </p><p>Niepokojące dla strony polskiej były różne sygnały płynące z RFN, w tym wyrażone we wrześniu 1989 stanowisko <a href="/wiki/Unia_Chrze%C5%9Bcija%C5%84sko-Demokratyczna_(Niemcy)" title="Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (Niemcy)">CDU</a><sup id="cite_ref-Zieba46_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba46-15">[15]</a></sup>: </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74506874">.mw-parser-output div.cytat{display:table;border:1px solid #a2a9b1;padding:0;margin-top:0.5em;margin-bottom:0.8em;background:#f8f9fa}.mw-parser-output div.cytat>blockquote{margin:0;padding:0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo{text-align:right;padding:0 1em 0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo::before{content:"— "}.mw-parser-output div.cytat.środek{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output div.cytat.prawy{float:right;clear:right;margin-left:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.lewy{float:left;clear:left;margin-right:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.prawy:not([style]),.mw-parser-output div.cytat.lewy:not([style]){max-width:25em}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output div.cytat{background-color:#202122;border-color:#2e3136}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output div.cytat{background-color:#202122;border-color:#2e3136}}</style><div class="cytat środek" style="width: 60%;"> <blockquote> <p>Tereny na wschodzie pozostają wciąż trwałą częścią składową Rzeszy Niemieckiej </p> </blockquote> <div class="cytat-zrodlo">Stanowisko <a href="/wiki/Unia_Chrze%C5%9Bcija%C5%84sko-Demokratyczna_(Niemcy)" title="Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (Niemcy)">CDU</a> wyrażone na zjeździe partii w dniach 10–11 września 1989 roku</div> </div> <p>23 lutego 1990 doszło do rozmowy między szefami rządów obu państw – obydwaj przytaczali wiele argumentów natury psychologicznej<sup id="cite_ref-Zieba47_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba47-16">[16]</a></sup>. Kanclerz Kohl wyraził też obawę o powrót problemu reparacji wojennych, czego Niemcy chciały uniknąć<sup id="cite_ref-Zieba47_16-1" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba47-16">[16]</a></sup>. Wśród powodów, dla których chadecki kanclerz zwlekał z uznaniem granicy, mimo nacisków m.in. prezydenta <a href="/wiki/George_H.W._Bush" title="George H.W. Bush">George’a Busha</a>, wymienia się m.in.<sup id="cite_ref-Zieba47_16-2" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba47-16">[16]</a></sup>: </p> <ul><li>obawy o utratę poparcia politycznego wśród środowisk <a href="/wiki/Wysiedlenia_Niemc%C3%B3w_po_II_wojnie_%C5%9Bwiatowej" title="Wysiedlenia Niemców po II wojnie światowej">wysiedlonych Niemców</a>, szczególnie przed <a href="/wiki/Wybory_parlamentarne_w_Niemczech_w_1990_roku" title="Wybory parlamentarne w Niemczech w 1990 roku">wyborami parlamentarnymi z 1990 roku</a>;</li> <li>posługiwanie się zasadą <a href="/wiki/Legalizm" title="Legalizm">legalizmu</a> – zwraca się uwagę na fakt, że <a href="/wiki/Ustawa_Zasadnicza_Republiki_Federalnej_Niemiec" title="Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec">Konstytucja Niemiec</a> mówi o terytorium sprzed <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojny światowej</a>;</li> <li>obawy przed roszczeniami polskiego rządu i społeczeństwa o odszkodowania za szkody wyrządzone przez <a href="/wiki/Niemcy_(nar%C3%B3d)" title="Niemcy (naród)">Niemców</a>.</li></ul> <p>Po stronie niemieckiej pojawiły się również postulaty dotyczące Niemców mieszkających w Polsce oraz odszkodowań dla przesiedlonych<sup id="cite_ref-Zieba48_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba48-17">[17]</a></sup>. Pojawiły się także głosy nawołujące do powiązania problemu granicy z zagwarantowaniem praw mniejszości niemieckiej<sup id="cite_ref-Zieba48_17-1" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba48-17">[17]</a></sup>. Nie spotykało się to ze zrozumieniem Polski, która dążyła do uregulowania sprawy swej granicy zachodniej jeszcze przed zjednoczeniem Niemiec<sup id="cite_ref-Zieba48_17-2" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba48-17">[17]</a></sup>. Polska cieszyła się pod tym względem wsparciem zarówno <a href="/wiki/Stany_Zjednoczone" title="Stany Zjednoczone">Stanów Zjednoczonych</a><sup id="cite_ref-Zieba48_17-3" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba48-17">[17]</a></sup>, jak i <a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania">Wielkiej Brytanii</a> oraz <a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francji</a><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18">[18]</a></sup>. </p><p>Wypracowaniem warunków zjednoczenia miała zająć się <a href="/wiki/Konferencja_dwa_plus_cztery" title="Konferencja dwa plus cztery">konferencja 2 + 4</a><sup id="cite_ref-Zieba50_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba50-19">[19]</a></sup>. Polski rząd domagał się możliwości przedstawienia swoich postulatów podczas jej obrad, w czym poparła go większość partii oraz <a href="/wiki/Konferencja_Episkopatu_Polski" title="Konferencja Episkopatu Polski">Konferencja Episkopatu Polski</a><sup id="cite_ref-Zieba50_19-1" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba50-19">[19]</a></sup>. Ostatecznie zdecydowano się dopuścić Polskę do części obrad, do czego minister <a href="/wiki/Krzysztof_Skubiszewski" title="Krzysztof Skubiszewski">Krzysztof Skubiszewski</a> odniósł się następująco<sup id="cite_ref-Zieba50_19-2" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba50-19">[19]</a></sup>: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74506874"><div class="cytat środek" style="width: 60%;"> <blockquote> <p>Do sfery naszego zainteresowania na pierwszym miejscu należy traktat o granicy na Odrze i Nysie, mający rangę i skutek regulacji pokojowej. Regulacja pokojowa (<i>peace settlement</i>) jest pojęciem używanym w istniejących umowach międzynarodowych, dotyczących Niemiec. Chodzi tu nam o definitywny traktat o granicy </p> </blockquote> <div class="cytat-zrodlo">Wypowiedź ministra spraw zagranicznych <a href="/wiki/Krzysztof_Skubiszewski" title="Krzysztof Skubiszewski">Krzysztofa Skubiszewskiego</a></div> </div> <p>21 czerwca 1990 roku parlamenty obu państw niemieckich wydały wspólne oświadczenie w sprawie granicy z Polską, w którym stwierdziły, że jej przebieg zostanie potwierdzony traktatem po mającym nastąpić zjednoczeniu Niemiec<sup id="cite_ref-Zieba51_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba51-20">[20]</a></sup>. Zapowiedziano też rezygnację z wysuwania roszczeń terytorialnych<sup id="cite_ref-Zieba51_20-1" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba51-20">[20]</a></sup>. 17 lipca 1990 stronę polską dopuszczono<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21">[21]</a></sup> do konferencji mocarstw w <a href="/wiki/Pary%C5%BC" title="Paryż">Paryżu</a> zakresie sprawy granic<sup id="cite_ref-Zieba51_20-2" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba51-20">[20]</a></sup>. Ustalono wówczas następujące zagadnienia<sup id="cite_ref-Zieba51_20-3" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba51-20">[20]</a></sup>: </p> <ul><li>w skład terytorium zjednoczonych Niemiec wejdzie obszar RFN, NRD i <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlina</a>;</li> <li>Polska i Niemcy potwierdzą istniejącą granicę umową międzynarodową;</li> <li>Niemcy nie będą miały roszczeń terytorialnych wobec innych państw;</li> <li>wejście w życie zobowiązań obu państw niemieckich ostatecznie potwierdzi niemieckie granice.</li></ul> <p>12 września 1990 w <a href="/wiki/Moskwa" title="Moskwa">Moskwie</a> przyjęto <i>Układ o ostatecznej regulacji w odniesieniu do Niemiec</i><sup id="cite_ref-Zieba52_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba52-22">[22]</a></sup>. Potwierdzono w nim wszystkie postanowienia z Paryża, uzgodniono wycofanie Armii Radzieckiej z terenów NRD oraz ustalono limity zbrojeń dla Niemiec<sup id="cite_ref-Zieba52_22-1" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba52-22">[22]</a></sup>. Ustalono także, że we wschodnich landach nie będą mogły stacjonować jednostki wojskowe państw NATO (wyjąwszy <i><a href="/wiki/Bundeswehra" title="Bundeswehra">Bundeswehrę</a></i>)<sup id="cite_ref-Zieba52_22-2" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba52-22">[22]</a></sup>. 1 października 1990 cztery mocarstwa zrzekły się odpowiedzialności za Niemcy, a 3 października tego samego roku nastąpiło <a href="/wiki/Ponowne_zjednoczenie_Niemiec" title="Ponowne zjednoczenie Niemiec">zjednoczenie Niemiec</a><sup id="cite_ref-Zieba53_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zieba53-23">[23]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Współczesne_stosunki_polityczne"><span id="Wsp.C3.B3.C5.82czesne_stosunki_polityczne"></span>Współczesne stosunki polityczne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Współczesne stosunki polityczne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Współczesne stosunki polityczne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Podstawą współczesnych stosunków politycznych między Polską a Niemcami jest podpisany w 1991 roku <a href="/wiki/Polsko-niemiecki_traktat_o_dobrym_s%C4%85siedztwie" title="Polsko-niemiecki traktat o dobrym sąsiedztwie">Polsko-niemiecki traktat o dobrym sąsiedztwie</a>. Dialog polityczny realizowany jest na różnych poziomach poprzez spotkania prezydentów, szefów rządów i przedstawicieli parlamentów obu państw, a także konsultacje międzyrządowe<sup id="cite_ref-Zarys_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zarys-24">[24]</a></sup>. </p><p>W latach 90. priorytetem polityki zagranicznej Polski było wejście do NATO i Unii Europejskiej, co determinowało także politykę Polski wobec Niemiec. Niemcy poparły polskie aspiracje. Czynnikami wpływającymi na politykę Niemiec wobec Polski były<sup id="cite_ref-Polsko-niemieckie_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-Polsko-niemieckie-25">[25]</a></sup>: </p> <ul><li>promowanie sfery bezpieczeństwa i stabilności na wschodzie (chęć utraty przez Niemcy statusu „państwa frontowego”)</li> <li>perspektywa szerszego otwarcia rynku dla własnych eksporterów</li> <li>potrzeba wsparcia państw wkraczających na ścieżkę demokracji</li> <li>motyw wdzięczności za wsparcie procesu zjednoczenia Niemiec przez Polskę oraz zainicjowania przemian w Europie Środkowo-Wschodniej przez ruch Solidarność</li></ul> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Bronis%C5%82aw_Komorowski_and_Christian_Wulff_07_-_20101207.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Bronis%C5%82aw_Komorowski_and_Christian_Wulff_07_-_20101207.jpg/220px-Bronis%C5%82aw_Komorowski_and_Christian_Wulff_07_-_20101207.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Bronis%C5%82aw_Komorowski_and_Christian_Wulff_07_-_20101207.jpg/330px-Bronis%C5%82aw_Komorowski_and_Christian_Wulff_07_-_20101207.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Bronis%C5%82aw_Komorowski_and_Christian_Wulff_07_-_20101207.jpg/440px-Bronis%C5%82aw_Komorowski_and_Christian_Wulff_07_-_20101207.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="427" /></a><figcaption>Prezydent Niemiec <a href="/wiki/Christian_Wulff" title="Christian Wulff">Christian Wulff</a> i prezydent Polski <a href="/wiki/Bronis%C5%82aw_Komorowski" title="Bronisław Komorowski">Bronisław Komorowski</a>, 2010</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Premier_Morawiecki_wita_nowego_kanclerza_Niemiec_Olafa_Scholza_w_KPRM_(2).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Premier_Morawiecki_wita_nowego_kanclerza_Niemiec_Olafa_Scholza_w_KPRM_%282%29.jpg/220px-Premier_Morawiecki_wita_nowego_kanclerza_Niemiec_Olafa_Scholza_w_KPRM_%282%29.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Premier_Morawiecki_wita_nowego_kanclerza_Niemiec_Olafa_Scholza_w_KPRM_%282%29.jpg/330px-Premier_Morawiecki_wita_nowego_kanclerza_Niemiec_Olafa_Scholza_w_KPRM_%282%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Premier_Morawiecki_wita_nowego_kanclerza_Niemiec_Olafa_Scholza_w_KPRM_%282%29.jpg/440px-Premier_Morawiecki_wita_nowego_kanclerza_Niemiec_Olafa_Scholza_w_KPRM_%282%29.jpg 2x" data-file-width="1920" data-file-height="1280" /></a><figcaption>Premier Polski <a href="/wiki/Mateusz_Morawiecki" title="Mateusz Morawiecki">Mateusz Morawiecki</a> i kanclerz Niemiec <a href="/wiki/Olaf_Scholz" title="Olaf Scholz">Olaf Scholz</a> podczas ceremonii powitania w Warszawie, 2021</figcaption></figure> <p>14 lipca 1997 w Bonn odbyły się pierwsze polsko-niemieckie konsultacje międzyrządowe. W 2000 roku premier Polski <a href="/wiki/Jerzy_Buzek" title="Jerzy Buzek">Jerzy Buzek</a> i kanclerz Niemiec <a href="/wiki/Gerhard_Schr%C3%B6der" title="Gerhard Schröder">Gerhard Schröder</a> wspólnie podkreślali wspólnotę interesów obu krajów oraz poczucie odpowiedzialności za Europę<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26">[26]</a></sup>. </p><p>Gdy akcesja do UE stawała się co bardziej realna i gdy została zrealizowana, wzajemne relacje stały się bardziej pragmatyczne. Wówczas wyraźniej pojawiły się kwestie sporne zarówno w kwestiach bilateralnych, jak i wielostronnych<sup id="cite_ref-Polsko-niemieckie_25-1" class="reference"><a href="#cite_note-Polsko-niemieckie-25">[25]</a></sup>. Kontrowersje w Polsce budziła działalność <a href="/wiki/Erika_Steinbach" title="Erika Steinbach">Eriki Steinbach</a> i koncepcja <a href="/wiki/Centrum_przeciwko_Wyp%C4%99dzeniom" title="Centrum przeciwko Wypędzeniom">Centrum przeciwko Wypędzeniom</a><sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27">[27]</a></sup>. Różnice dotyczyły także stosunku do polityki amerykańskiej w zakresie walki z terroryzmem i <a href="/wiki/II_wojna_w_Zatoce_Perskiej" title="II wojna w Zatoce Perskiej">II wojny w Zatoce Perskiej</a>, a w kolejnych latach także reformy systemu decyzyjnego w Unii Europejskiej<sup id="cite_ref-Polsko-niemieckie_25-2" class="reference"><a href="#cite_note-Polsko-niemieckie-25">[25]</a></sup>. </p><p>W drugiej i trzeciej dekadzie XXI wieku do obszarów spornych należały m.in. polityka wschodnia i stosunek do Rosji (m.in. w kontekście gazociągu <a href="/wiki/Gazoci%C4%85g_P%C3%B3%C5%82nocny" title="Gazociąg Północny">Nord Stream</a>), <a href="/wiki/Polityka_migracyjna" title="Polityka migracyjna">polityka migracyjna</a><sup id="cite_ref-Zarys_24-1" class="reference"><a href="#cite_note-Zarys-24">[24]</a></sup> oraz problem praworządności<sup id="cite_ref-Polsko-niemieckie_25-3" class="reference"><a href="#cite_note-Polsko-niemieckie-25">[25]</a></sup>, a także różne wizje integracji europejskiej<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28">[28]</a></sup>. </p><p>Z okazji 30-lecia podpisania polsko-niemieckiego traktatu doszło spotkania prezydentów obu państw w Warszawie. </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74506874"><div class="cytat środek" style="width: 60%;"> <blockquote> <p>(...)mam takie wrażenie, że Polska i Niemcy są jak dwa sąsiadujące ze sobą gospodarstwa rolne, jak dwie farmy, których właściciele – jak wiadomo – zawsze w takich sytuacjach mają od czasu do czasu kwestie sporne, ale generalnie byliby gotowi nawzajem pożenić swoje dzieci. Mam nadzieję, że w relacjach polsko-niemieckich tak właśnie jest. </p> </blockquote> <div class="cytat-zrodlo">Wypowiedź prezydenta <a href="/wiki/Andrzej_Duda" title="Andrzej Duda">Andrzeja Dudy</a>, <sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29">[29]</a></sup></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Relacje_gospodarcze">Relacje gospodarcze</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Relacje gospodarcze" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Relacje gospodarcze"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Gospodarcze_umowy_dwustronne">Gospodarcze umowy dwustronne</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Gospodarcze umowy dwustronne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Gospodarcze umowy dwustronne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ramy polsko-niemieckiej dwustronnej współpracy gospodarczej stworzone zostały przede wszystkim przez <a href="/wiki/Polsko-niemiecki_traktat_o_dobrym_s%C4%85siedztwie" title="Polsko-niemiecki traktat o dobrym sąsiedztwie">Traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy</a> podpisany w dniu 17 czerwca 1991 r.<sup id="cite_ref-Informator_ekonomiczny_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-Informator_ekonomiczny-30">[30]</a></sup> </p><p>Szereg kwestii regulują też bilateralne umowy międzyrządowe. Są to m.in.<sup id="cite_ref-Informator_ekonomiczny_30-1" class="reference"><a href="#cite_note-Informator_ekonomiczny-30">[30]</a></sup>: </p> <ul><li>„Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i od majątku, podpisana w Berlinie dnia 14 maja 2003 r.” (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20050120090">Dz.U. z 2005 r. nr 12, poz. 90</a></span>);</li> <li>Umowa w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji została w dniu 18 października 2018 r. wypowiedziana przez Rzeczpospolitą Polską (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190000774">Dz.U. z 2019 r. poz. 774</a></span>).</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dwustronna_wymiana_handlowa">Dwustronna wymiana handlowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Dwustronna wymiana handlowa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Dwustronna wymiana handlowa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Niemcy są największym partnerem handlowym Polski, zaś w Polska dla Niemiec największym partnerem handlowym w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. W 2022 roku wartość obrotów handlowym osiągnęła 169 mld euro, przy czym saldo (22 mld euro) było dodatnie po stronie niemieckiej <sup id="cite_ref-Informacje_31-0" class="reference"><a href="#cite_note-Informacje-31">[31]</a></sup>. </p><p>Według danych z 2021 roku w strukturze towarowej wymiany handlowej największą grupę towarów stanowiły wyroby przemysłu elektromaszynowego i chemicznego<sup id="cite_ref-Informacje_31-1" class="reference"><a href="#cite_note-Informacje-31">[31]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Handel_towarami_rolno-spożywczymi"><span id="Handel_towarami_rolno-spo.C5.BCywczymi"></span>Handel towarami rolno-spożywczymi</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Handel towarami rolno-spożywczymi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Handel towarami rolno-spożywczymi"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W 2020 roku wartość eksportu artykułów rolno-spożywczych do Niemiec wyniosła 8514 mln EUR i w porównaniu z 2019 roku był to wzrost o 10,2% (w 2019 r. – 7729 mln EUR)<sup id="cite_ref-A_32-0" class="reference"><a href="#cite_note-A-32">[32]</a></sup>. Eksport do Niemiec stanowił 25,0% wartości całego eksportu rolno-spożywczego zrealizowanego w 2020 roku<sup id="cite_ref-A_32-1" class="reference"><a href="#cite_note-A-32">[32]</a></sup>. Na rynek niemiecki najwięcej (wartościowo) sprzedano: papierosów (udział 14%), ryb wędzonych (głównie łososia) (7%), mięsa drobiowego (6%), wyrobów piekarniczych i cukierniczych, w tym m.in. herbatników i wafli (5,4%), czekolady i wyrobów zawierających kakao (5%), karmy dla zwierząt – gł. dla psów i kotów (4,5%), filetów rybnych i mięsa rybiego (3,4%), ryb przetworzonych i zakonserwowanych (3,2%), kukurydzy (2,4%), surowego mleka i śmietany (2,4%), soków z owoców (gł. soku jabłkowego) – (2,4%) oraz mięsa wołowego (2,3%)<sup id="cite_ref-A_32-2" class="reference"><a href="#cite_note-A-32">[32]</a></sup>. </p><p>W 2020 roku wartość importu artykułów rolno-spożywczych z Niemiec wyniosła 4540 mln EUR i w porównaniu z 2019 roku wzrosła o 3,7% (w 2019 r. – 4378 mln EUR)<sup id="cite_ref-A_32-3" class="reference"><a href="#cite_note-A-32">[32]</a></sup>. Stanowił on 20% importu rolno-spożywczego ogółem<sup id="cite_ref-A_32-4" class="reference"><a href="#cite_note-A-32">[32]</a></sup>. W całym 2020 roku najwięcej pod względem wartości sprowadzono z Niemiec: karmy dla zwierząt, czekolady i wyrobów zawierających kakao, mięsa wieprzowego, kawy, wyrobów piekarniczych i ciastkarskich (w tym m.in. pieczywa, herbatników i wafli), tytoniu przetworzonego (w tym tytoniu do palenia), przetworów spożywczych z mąki, kasz, mączki (w tym m.in. przetworów spożywczych dla niemowląt), serów, oleju palmowego, a także kakaowego: masła, tłuszczu i oleju oraz mleka i śmietany zagęszczonych (gł. w proszku), wyrobów cukierniczych (m.in. żelków, galaretek, cukierków i białej czekolady)<sup id="cite_ref-A_32-5" class="reference"><a href="#cite_note-A-32">[32]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wzajemne_inwestycje">Wzajemne inwestycje</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Wzajemne inwestycje" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wzajemne inwestycje"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Skumulowana wartość niemieckich <a href="/wiki/Inwestycja_bezpo%C5%9Brednia" title="Inwestycja bezpośrednia">inwestycji bezpośrednich</a> w Polsce wynosi ponad 35 mld euro<sup id="cite_ref-Informator_ekonomiczny_30-2" class="reference"><a href="#cite_note-Informator_ekonomiczny-30">[30]</a></sup>. Polska była nadal jednym z ważniejszych kierunków inwestycyjnych kapitału niemieckiego w UE<sup id="cite_ref-Informator_ekonomiczny_30-3" class="reference"><a href="#cite_note-Informator_ekonomiczny-30">[30]</a></sup>. </p><p>Skumulowana wartość bezpośrednich polskich inwestycji w Niemczech wynosi 1,2 mld EUR<sup id="cite_ref-Informator_ekonomiczny_30-4" class="reference"><a href="#cite_note-Informator_ekonomiczny-30">[30]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Współpraca_regionalna"><span id="Wsp.C3.B3.C5.82praca_regionalna"></span>Współpraca regionalna</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Współpraca regionalna" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Współpraca regionalna"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Podstawę dwustronnej współpracy regionalnej i przygranicznej wyznacza Europejska Konwencja Ramowa o Współpracy Transgranicznej pomiędzy Wspólnotami i Władzami Terytorialnymi przyjęta w Madrycie w maju 1980 r. oraz Traktat między RP a RFN o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy z 17 czerwca 1991 r.<sup id="cite_ref-Informator_ekonomiczny_30-5" class="reference"><a href="#cite_note-Informator_ekonomiczny-30">[30]</a></sup> Na mocy tego drugiego powołano Polsko-Niemiecką Komisję Międzyrządową ds. Współpracy Regionalnej i Przygranicznej. W jej ramach działają cztery komitety: ds. współpracy przygranicznej, współpracy międzyregionalnej, edukacji i gospodarki przestrzennej, które obradują regularnie, naprzemiennie w obu krajach<sup id="cite_ref-Informator_ekonomiczny_30-6" class="reference"><a href="#cite_note-Informator_ekonomiczny-30">[30]</a></sup>. </p><p>Istnieje także szereg różnych form kooperacji na poziomie samorządów lokalnych (miast, powiatów i gmin). Łącznie według Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej istnieje 842 partnerstw pomiędzy polskimi i niemieckimi miastami i gminami<sup id="cite_ref-Informator_ekonomiczny_30-7" class="reference"><a href="#cite_note-Informator_ekonomiczny-30">[30]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Społeczeństwo"><span id="Spo.C5.82ecze.C5.84stwo"></span>Społeczeństwo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Społeczeństwo" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Społeczeństwo"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Instytucjami służącymi wspieraniu rozwoju wymiany młodzieżowej, akademickiej i naukowej są m.in.: <a href="/wiki/Polsko-Niemiecka_Wsp%C3%B3%C5%82praca_M%C5%82odzie%C5%BCy" title="Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży">Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży</a>, <a href="/wiki/Fundacja_Wsp%C3%B3%C5%82pracy_Polsko-Niemieckiej" title="Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej">Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej</a>, <a href="/wiki/Uniwersytet_Europejski_Viadrina_we_Frankfurcie_nad_Odr%C4%85" title="Uniwersytet Europejski Viadrina we Frankfurcie nad Odrą">Uniwersytet Europejski Viadrina we Frankfurcie nad Odrą</a>, <a href="/w/index.php?title=Polsko-Niemiecka_Fundacja_na_rzecz_Nauki&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki (strona nie istnieje)">Polsko-Niemiecka Fundacja na rzecz Nauki</a>, <a href="/wiki/Fundacja_%E2%80%9EPolsko-Niemieckie_Pojednanie%E2%80%9D" title="Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”">Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”</a> oraz ośrodki spotkań i pamięci<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33">[33]</a></sup>. </p><p>Istotne znaczenie dla stosunków polsko-niemieckich odgrywa działalność <a href="/wiki/Fundacja_%E2%80%9EKrzy%C5%BCowa%E2%80%9D_dla_Porozumienia_Europejskiego" title="Fundacja „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego">Fundacji „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego</a> i prowadzonego przez nią Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży w Krzyżowej<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34">[34]</a></sup>. </p><p>W 2004 r. ustanowiono funkcję Przedstawiciela Ministra Spraw Zagranicznych ds. Współpracy Polsko-Niemieckiej i Koordynatora ds. Niemiecko-Polskiej Współpracy Społecznej i Przygranicznej<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35">[35]</a></sup>. </p><p>W 2011 roku zainicjowano <a href="/w/index.php?title=Dzie%C5%84_Polsko-Niemiecki&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dzień Polsko-Niemiecki (strona nie istnieje)">Dzień Polsko-Niemiecki</a><sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36">[36]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Polacy_w_Niemczech">Polacy w Niemczech</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Polacy w Niemczech" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Polacy w Niemczech"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Polacy_w_Niemczech" title="Polacy w Niemczech">Polacy w Niemczech</a>.</i></div> <p>Obecnie<sup class="noprint" title="Ta informacja wymaga doprecyzowania od 2018-08">[<a href="/wiki/Wikipedia:Unikaj_wyra%C5%BCe%C5%84_zwodniczych" title="Wikipedia:Unikaj wyrażeń zwodniczych">kiedy?</a>]</sup> w Niemczech mieszka według różnych danych ok. 1,5<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37">[37]</a></sup>–2 mln<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38">[38]</a></sup><sup id="cite_ref-Raport_39-0" class="reference"><a href="#cite_note-Raport-39">[39]</a></sup><sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40">[40]</a></sup><sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41">[41]</a></sup> Polaków, osób polskiego pochodzenia lub wywodzących się z Polski. Według Ministerstwa Spraw Zagranicznych należy jednak zakładać, że duża część z nich, zwłaszcza <a href="/wiki/Przesiedleniec" title="Przesiedleniec">przesiedleńców</a>, nie identyfikuje się z polskością<sup id="cite_ref-Raport_39-1" class="reference"><a href="#cite_note-Raport-39">[39]</a></sup>. </p><p>Według danych niemieckiego urzędu statystycznego z 2017 w Niemczech zameldowanych było 783 000 osób legitymujących się wyłącznie <a href="/wiki/Obywatelstwo_polskie" title="Obywatelstwo polskie">obywatelstwem polskim</a><sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42">[42]</a></sup> oraz 690 000 osób posiadających zarówno niemieckie, jak i polskie obywatelstwo<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43">[43]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Niemcy_w_Polsce">Niemcy w Polsce</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: Niemcy w Polsce" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Niemcy w Polsce"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Mniejszo%C5%9B%C4%87_niemiecka_w_Polsce" title="Mniejszość niemiecka w Polsce">Mniejszość niemiecka w Polsce</a>.</i></div> <p>Według wyników <a href="/wiki/Narodowy_Spis_Powszechny_Ludno%C5%9Bci_i_Mieszka%C5%84_2002" title="Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2002">spisu powszechnego z 2002 r.</a> narodowość niemiecką deklarowało 152 897 osób (0,4% mieszkańców Polski), spośród których 147 094 miało obywatelstwo polskie, co jest zgodnie z ustawą warunkiem koniecznym zaliczenia do niemieckiej mniejszości narodowej w Polsce. Najwięcej Niemców zamieszkuje w <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_opolskie" title="Województwo opolskie">województwie opolskim</a> – 106 855 osób<sup id="cite_ref-a_44-0" class="reference"><a href="#cite_note-a-44">[a]</a></sup> (69,9% wszystkich zamieszkałych w Polsce Niemców) oraz w <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">województwie śląskim</a> – 31 882 osób (20,8% ogółu Niemców w Polsce), w pozostałych województwach mieszka ich łącznie 14 160 (9,3% ogółu Niemców w Polsce). Znaczący udział w ogóle mieszkańców Niemcy mają tylko w województwie opolskim – 10%. W pozostałych województwach stanowią niewielki odsetek mieszkańców: 0,67% w województwie śląskim, 0,32% w <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_warmi%C5%84sko-mazurskie" title="Województwo warmińsko-mazurskie">warmińsko-mazurskim</a> i 0,1% w <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_pomorskie" title="Województwo pomorskie">pomorskim</a>. Najniższy odsetek (0,005%) Niemcy stanowią w <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_lubelskie" title="Województwo lubelskie">województwie lubelskim</a> i <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bwi%C4%99tokrzyskie" title="Województwo świętokrzyskie">świętokrzyskim</a>. </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Województwo </th> <th>Liczba ludności </th> <th>Liczba Niemców ogółem </th> <th>Odsetek </th> <th>Liczba Niemców należących do mniejszości </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_dolno%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo dolnośląskie">województwo dolnośląskie</a></td> <td>2 907 212</td> <td>2158</td> <td>0,074</td> <td>1792 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_kujawsko-pomorskie" title="Województwo kujawsko-pomorskie">województwo kujawsko-pomorskie</a></td> <td>2 069 321</td> <td>717</td> <td>0,034</td> <td>636 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_lubelskie" title="Województwo lubelskie">województwo lubelskie</a></td> <td>2 199 054</td> <td>112</td> <td>0,005</td> <td>84 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_lubuskie" title="Województwo lubuskie">województwo lubuskie</a></td> <td>1 008 954</td> <td>651</td> <td>0,064</td> <td>513 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%82%C3%B3dzkie" title="Województwo łódzkie">województwo łódzkie</a></td> <td>2 612 890</td> <td>325</td> <td>0,012</td> <td>263 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_ma%C5%82opolskie" title="Województwo małopolskie">województwo małopolskie</a></td> <td>3 232 408</td> <td>261</td> <td>0,008</td> <td>181 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_mazowieckie" title="Województwo mazowieckie">województwo mazowieckie</a></td> <td>5 124 018</td> <td>574</td> <td>0,011</td> <td>351 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_opolskie" title="Województwo opolskie">województwo opolskie</a></td> <td>1 065 043</td> <td>106 855</td> <td>10,033</td> <td>104 399 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_podkarpackie" title="Województwo podkarpackie">województwo podkarpackie</a></td> <td>2 103 837</td> <td>116</td> <td>0,006</td> <td>76 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_podlaskie" title="Województwo podlaskie">województwo podlaskie</a></td> <td>1 208 606</td> <td>85</td> <td>0,007</td> <td>65 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_pomorskie" title="Województwo pomorskie">województwo pomorskie</a></td> <td>2 179 900</td> <td>2319</td> <td>0,106</td> <td>2016 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Województwo śląskie">województwo śląskie</a></td> <td>4 742 874</td> <td>31 882</td> <td>0,672</td> <td>30 531 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%9Bwi%C4%99tokrzyskie" title="Województwo świętokrzyskie">województwo świętokrzyskie</a></td> <td>1 297 477</td> <td>70</td> <td>0,005</td> <td>42 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_warmi%C5%84sko-mazurskie" title="Województwo warmińsko-mazurskie">województwo warmińsko-mazurskie</a></td> <td>1 428 357</td> <td>4535</td> <td>0,317</td> <td>4311 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_wielkopolskie" title="Województwo wielkopolskie">województwo wielkopolskie</a></td> <td>3 351 915</td> <td>1013</td> <td>0,03</td> <td>820 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_zachodniopomorskie" title="Województwo zachodniopomorskie">województwo zachodniopomorskie</a></td> <td>1 698 214</td> <td>1224</td> <td>0,072</td> <td>1014 </td></tr> <tr> <td><b>Ogółem</b></td> <td>38 230 080</td> <td>152 897</td> <td>0,4</td> <td>147 094 </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=20" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=20" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Ambasada_RP_w_Berlinie" title="Ambasada RP w Berlinie">Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Berlinie</a></li> <li><a href="/wiki/Ambasada_Niemiec_w_Polsce" title="Ambasada Niemiec w Polsce">Ambasada Niemiec w Polsce</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Uwagi">Uwagi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=21" title="Edytuj sekcję: Uwagi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=21" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Uwagi"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection refsection-uwagi ll-script ll-script-uwagi"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-a-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-a_44-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Największy udział mają powiaty: <a href="/wiki/Powiat_opolski_(wojew%C3%B3dztwo_opolskie)" title="Powiat opolski (województwo opolskie)">opolski</a>: 27 870, <a href="/wiki/Powiat_strzelecki" title="Powiat strzelecki">strzelecki</a>: 17 635, <a href="/wiki/Powiat_k%C4%99dzierzy%C5%84sko-kozielski" title="Powiat kędzierzyńsko-kozielski">kędzierzyńsko-kozielski</a>: 13 989, <a href="/wiki/Powiat_krapkowicki" title="Powiat krapkowicki">krapkowicki</a>: 13 175, <a href="/wiki/Powiat_prudnicki" title="Powiat prudnicki">prudnicki</a>: 9 433, <a href="/wiki/Powiat_oleski" title="Powiat oleski">oleski</a>: 8803 i <a href="/wiki/Powiat_kluczborski" title="Powiat kluczborski">kluczborski</a>: 7 073.</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=22" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=22" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Tomasz Targański. <em>Sasi</em>. „Polityka – Pomocnik Historyczny”. Polacy i Niemcy – Tysiąc lat sąsiedztwa, s. 31, 2018. <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/2391-7717">2391-7717</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Sasi&rft.jtitle=Polityka+%E2%80%93+Pomocnik+Historyczny&rft.date=2018&rft.volume=Polacy+i+Niemcy+%E2%80%93+Tysi%C4%85c+lat+s%C4%85siedztwa&rft.au=Tomasz+Targa%C5%84ski&rft.pages=31&rft.issn=2391-7717"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Adam Krzemiński. <em>Zamiast kalendarium</em>. „Polityka – Pomocnik Historyczny”. Polacy i Niemcy – Tysiąc lat sąsiedztwa, s. 12, 2018. <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/2391-7717">2391-7717</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Zamiast+kalendarium&rft.jtitle=Polityka+%E2%80%93+Pomocnik+Historyczny&rft.date=2018&rft.volume=Polacy+i+Niemcy+%E2%80%93+Tysi%C4%85c+lat+s%C4%85siedztwa&rft.au=Adam+Krzemi%C5%84ski&rft.pages=12&rft.issn=2391-7717"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.polskieradio.pl/39/156/Artykul/978065,Pilsudski-oglasza-swiatu-wolna-Polske">Piłsudski ogłasza światu wolną Polskę</a>. PolskieRadio.pl. [dostęp 2020-11-11].</cite></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Krzysztof Ruchniewicz. <em>Dwuznaczne dwudziestolecie</em>. „Polityka – Pomocnik Historyczny”. Polacy i Niemcy – Tysiąc lat sąsiedztwa, s. 66–68, 2018. <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/2391-7717">2391-7717</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Dwuznaczne+dwudziestolecie&rft.jtitle=Polityka+%E2%80%93+Pomocnik+Historyczny&rft.date=2018&rft.volume=Polacy+i+Niemcy+%E2%80%93+Tysi%C4%85c+lat+s%C4%85siedztwa&rft.au=Krzysztof+Ruchniewicz&rft.pages=66%E2%80%9368&rft.issn=2391-7717"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Andrzej Krajewski. <em>Gdańsk</em>. „Polityka – Pomocnik Historyczny”. Polacy i Niemcy – Tysiąc lat sąsiedztwa, s. 70, 2018. <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/2391-7717">2391-7717</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Gda%C5%84sk&rft.jtitle=Polityka+%E2%80%93+Pomocnik+Historyczny&rft.date=2018&rft.volume=Polacy+i+Niemcy+%E2%80%93+Tysi%C4%85c+lat+s%C4%85siedztwa&rft.au=Andrzej+Krajewski&rft.pages=70&rft.issn=2391-7717"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Krzysztof Ruchniewicz. <em>Dwuznaczne dwudziestolecie</em>. „Polityka – Pomocnik Historyczny”. Polacy i Niemcy – Tysiąc lat sąsiedztwa, s. 68–69, 2018. <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/2391-7717">2391-7717</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Dwuznaczne+dwudziestolecie&rft.jtitle=Polityka+%E2%80%93+Pomocnik+Historyczny&rft.date=2018&rft.volume=Polacy+i+Niemcy+%E2%80%93+Tysi%C4%85c+lat+s%C4%85siedztwa&rft.au=Krzysztof+Ruchniewicz&rft.pages=68%E2%80%9369&rft.issn=2391-7717"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Jacek Tebinka. <em>Między Bugiem a Odrą</em>. „Polityka – Pomocnik historyczny”. Z Kresów na Kresy, s. 33, 2016. <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/2391-7717">2391-7717</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Mi%C4%99dzy+Bugiem+a+Odr%C4%85&rft.jtitle=Polityka+%E2%80%93+Pomocnik+historyczny&rft.date=2016&rft.volume=Z+Kres%C3%B3w+na+Kresy&rft.au=Jacek+Tebinka&rft.pages=33&rft.issn=2391-7717"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Zieba24-8"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Zieba24_8-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba24_8-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Ryszard_Zi%C4%99ba" title="Ryszard Zięba">Ryszard Zięba</a>: <i>Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie</i>. Wyd. 1. Warszawa: <a href="/wiki/Wydawnictwa_Akademickie_i_Profesjonalne" title="Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne">Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne</a>, 2010, s. 24. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788360807132" title="Specjalna:Książki/9788360807132">ISBN <span class="isbn">978-83-60807-13-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=G%C5%82%C3%B3wne+kierunki+polityki+zagranicznej+Polski+po+zimnej+wojnie&rft.aulast=Zi%C4%99ba&rft.aufirst=Ryszard&rft.edition=1&rft.pub=%5B%5BWydawnictwa+Akademickie+i+Profesjonalne%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.pages=24&rft.isbn=978-83-60807-13-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Zieba39-9"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Zieba39_9-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba39_9-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba39_9-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba39_9-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Ryszard_Zi%C4%99ba" title="Ryszard Zięba">Ryszard Zięba</a>: <i>Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie</i>. Wyd. 1. Warszawa: <a href="/wiki/Wydawnictwa_Akademickie_i_Profesjonalne" title="Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne">Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne</a>, 2010, s. 39. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788360807132" title="Specjalna:Książki/9788360807132">ISBN <span class="isbn">978-83-60807-13-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=G%C5%82%C3%B3wne+kierunki+polityki+zagranicznej+Polski+po+zimnej+wojnie&rft.aulast=Zi%C4%99ba&rft.aufirst=Ryszard&rft.edition=1&rft.pub=%5B%5BWydawnictwa+Akademickie+i+Profesjonalne%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.pages=39&rft.isbn=978-83-60807-13-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Zieba40-10"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Zieba40_10-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba40_10-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba40_10-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba40_10-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Ryszard_Zi%C4%99ba" title="Ryszard Zięba">Ryszard Zięba</a>: <i>Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie</i>. Wyd. 1. Warszawa: <a href="/wiki/Wydawnictwa_Akademickie_i_Profesjonalne" title="Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne">Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne</a>, 2010, s. 40. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788360807132" title="Specjalna:Książki/9788360807132">ISBN <span class="isbn">978-83-60807-13-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=G%C5%82%C3%B3wne+kierunki+polityki+zagranicznej+Polski+po+zimnej+wojnie&rft.aulast=Zi%C4%99ba&rft.aufirst=Ryszard&rft.edition=1&rft.pub=%5B%5BWydawnictwa+Akademickie+i+Profesjonalne%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.pages=40&rft.isbn=978-83-60807-13-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Zieba41-11"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Zieba41_11-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba41_11-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba41_11-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Ryszard_Zi%C4%99ba" title="Ryszard Zięba">Ryszard Zięba</a>: <i>Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie</i>. Wyd. 1. Warszawa: <a href="/wiki/Wydawnictwa_Akademickie_i_Profesjonalne" title="Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne">Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne</a>, 2010, s. 41. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788360807132" title="Specjalna:Książki/9788360807132">ISBN <span class="isbn">978-83-60807-13-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=G%C5%82%C3%B3wne+kierunki+polityki+zagranicznej+Polski+po+zimnej+wojnie&rft.aulast=Zi%C4%99ba&rft.aufirst=Ryszard&rft.edition=1&rft.pub=%5B%5BWydawnictwa+Akademickie+i+Profesjonalne%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.pages=41&rft.isbn=978-83-60807-13-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Zieba42-12"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Zieba42_12-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba42_12-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba42_12-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba42_12-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba42_12-4">e</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Ryszard_Zi%C4%99ba" title="Ryszard Zięba">Ryszard Zięba</a>: <i>Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie</i>. Wyd. 1. Warszawa: <a href="/wiki/Wydawnictwa_Akademickie_i_Profesjonalne" title="Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne">Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne</a>, 2010, s. 42. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788360807132" title="Specjalna:Książki/9788360807132">ISBN <span class="isbn">978-83-60807-13-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=G%C5%82%C3%B3wne+kierunki+polityki+zagranicznej+Polski+po+zimnej+wojnie&rft.aulast=Zi%C4%99ba&rft.aufirst=Ryszard&rft.edition=1&rft.pub=%5B%5BWydawnictwa+Akademickie+i+Profesjonalne%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.pages=42&rft.isbn=978-83-60807-13-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Zieba43-13"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Zieba43_13-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba43_13-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba43_13-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Ryszard_Zi%C4%99ba" title="Ryszard Zięba">Ryszard Zięba</a>: <i>Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie</i>. Wyd. 1. Warszawa: <a href="/wiki/Wydawnictwa_Akademickie_i_Profesjonalne" title="Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne">Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne</a>, 2010, s. 44. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788360807132" title="Specjalna:Książki/9788360807132">ISBN <span class="isbn">978-83-60807-13-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=G%C5%82%C3%B3wne+kierunki+polityki+zagranicznej+Polski+po+zimnej+wojnie&rft.aulast=Zi%C4%99ba&rft.aufirst=Ryszard&rft.edition=1&rft.pub=%5B%5BWydawnictwa+Akademickie+i+Profesjonalne%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.pages=44&rft.isbn=978-83-60807-13-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Zieba45-14"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Zieba45_14-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba45_14-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba45_14-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba45_14-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Ryszard_Zi%C4%99ba" title="Ryszard Zięba">Ryszard Zięba</a>: <i>Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie</i>. Wyd. 1. Warszawa: <a href="/wiki/Wydawnictwa_Akademickie_i_Profesjonalne" title="Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne">Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne</a>, 2010, s. 45. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788360807132" title="Specjalna:Książki/9788360807132">ISBN <span class="isbn">978-83-60807-13-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=G%C5%82%C3%B3wne+kierunki+polityki+zagranicznej+Polski+po+zimnej+wojnie&rft.aulast=Zi%C4%99ba&rft.aufirst=Ryszard&rft.edition=1&rft.pub=%5B%5BWydawnictwa+Akademickie+i+Profesjonalne%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.pages=45&rft.isbn=978-83-60807-13-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Zieba46-15"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Zieba46_15-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba46_15-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Ryszard_Zi%C4%99ba" title="Ryszard Zięba">Ryszard Zięba</a>: <i>Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie</i>. Wyd. 1. Warszawa: <a href="/wiki/Wydawnictwa_Akademickie_i_Profesjonalne" title="Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne">Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne</a>, 2010, s. 46. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788360807132" title="Specjalna:Książki/9788360807132">ISBN <span class="isbn">978-83-60807-13-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=G%C5%82%C3%B3wne+kierunki+polityki+zagranicznej+Polski+po+zimnej+wojnie&rft.aulast=Zi%C4%99ba&rft.aufirst=Ryszard&rft.edition=1&rft.pub=%5B%5BWydawnictwa+Akademickie+i+Profesjonalne%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.pages=46&rft.isbn=978-83-60807-13-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Zieba47-16"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Zieba47_16-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba47_16-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba47_16-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Ryszard_Zi%C4%99ba" title="Ryszard Zięba">Ryszard Zięba</a>: <i>Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie</i>. Wyd. 1. Warszawa: <a href="/wiki/Wydawnictwa_Akademickie_i_Profesjonalne" title="Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne">Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne</a>, 2010, s. 47. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788360807132" title="Specjalna:Książki/9788360807132">ISBN <span class="isbn">978-83-60807-13-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=G%C5%82%C3%B3wne+kierunki+polityki+zagranicznej+Polski+po+zimnej+wojnie&rft.aulast=Zi%C4%99ba&rft.aufirst=Ryszard&rft.edition=1&rft.pub=%5B%5BWydawnictwa+Akademickie+i+Profesjonalne%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.pages=47&rft.isbn=978-83-60807-13-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Zieba48-17"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Zieba48_17-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba48_17-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba48_17-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba48_17-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Ryszard_Zi%C4%99ba" title="Ryszard Zięba">Ryszard Zięba</a>: <i>Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie</i>. Wyd. 1. Warszawa: <a href="/wiki/Wydawnictwa_Akademickie_i_Profesjonalne" title="Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne">Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne</a>, 2010, s. 48. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788360807132" title="Specjalna:Książki/9788360807132">ISBN <span class="isbn">978-83-60807-13-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=G%C5%82%C3%B3wne+kierunki+polityki+zagranicznej+Polski+po+zimnej+wojnie&rft.aulast=Zi%C4%99ba&rft.aufirst=Ryszard&rft.edition=1&rft.pub=%5B%5BWydawnictwa+Akademickie+i+Profesjonalne%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.pages=48&rft.isbn=978-83-60807-13-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Ryszard_Zi%C4%99ba" title="Ryszard Zięba">Ryszard Zięba</a>: <i>Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie</i>. Wyd. 1. Warszawa: <a href="/wiki/Wydawnictwa_Akademickie_i_Profesjonalne" title="Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne">Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne</a>, 2010, s. 49. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788360807132" title="Specjalna:Książki/9788360807132">ISBN <span class="isbn">978-83-60807-13-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=G%C5%82%C3%B3wne+kierunki+polityki+zagranicznej+Polski+po+zimnej+wojnie&rft.aulast=Zi%C4%99ba&rft.aufirst=Ryszard&rft.edition=1&rft.pub=%5B%5BWydawnictwa+Akademickie+i+Profesjonalne%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.pages=49&rft.isbn=978-83-60807-13-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Zieba50-19"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Zieba50_19-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba50_19-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba50_19-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Ryszard_Zi%C4%99ba" title="Ryszard Zięba">Ryszard Zięba</a>: <i>Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie</i>. Wyd. 1. Warszawa: <a href="/wiki/Wydawnictwa_Akademickie_i_Profesjonalne" title="Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne">Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne</a>, 2010, s. 50. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788360807132" title="Specjalna:Książki/9788360807132">ISBN <span class="isbn">978-83-60807-13-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=G%C5%82%C3%B3wne+kierunki+polityki+zagranicznej+Polski+po+zimnej+wojnie&rft.aulast=Zi%C4%99ba&rft.aufirst=Ryszard&rft.edition=1&rft.pub=%5B%5BWydawnictwa+Akademickie+i+Profesjonalne%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.pages=50&rft.isbn=978-83-60807-13-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Zieba51-20"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Zieba51_20-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba51_20-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba51_20-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba51_20-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Ryszard_Zi%C4%99ba" title="Ryszard Zięba">Ryszard Zięba</a>: <i>Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie</i>. Wyd. 1. Warszawa: <a href="/wiki/Wydawnictwa_Akademickie_i_Profesjonalne" title="Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne">Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne</a>, 2010, s. 51. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788360807132" title="Specjalna:Książki/9788360807132">ISBN <span class="isbn">978-83-60807-13-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=G%C5%82%C3%B3wne+kierunki+polityki+zagranicznej+Polski+po+zimnej+wojnie&rft.aulast=Zi%C4%99ba&rft.aufirst=Ryszard&rft.edition=1&rft.pub=%5B%5BWydawnictwa+Akademickie+i+Profesjonalne%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.pages=51&rft.isbn=978-83-60807-13-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">Polska zabiegała również o udział w części dotyczącej niemieckich limitów uzbrojenia konwencjonalnego, lecz nie została dopuszczona do tej części obrad.</span> </li> <li id="cite_note-Zieba52-22"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Zieba52_22-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba52_22-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zieba52_22-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Ryszard_Zi%C4%99ba" title="Ryszard Zięba">Ryszard Zięba</a>: <i>Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie</i>. Wyd. 1. Warszawa: <a href="/wiki/Wydawnictwa_Akademickie_i_Profesjonalne" title="Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne">Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne</a>, 2010, s. 52. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788360807132" title="Specjalna:Książki/9788360807132">ISBN <span class="isbn">978-83-60807-13-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=G%C5%82%C3%B3wne+kierunki+polityki+zagranicznej+Polski+po+zimnej+wojnie&rft.aulast=Zi%C4%99ba&rft.aufirst=Ryszard&rft.edition=1&rft.pub=%5B%5BWydawnictwa+Akademickie+i+Profesjonalne%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.pages=52&rft.isbn=978-83-60807-13-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Zieba53-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Zieba53_23-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Ryszard_Zi%C4%99ba" title="Ryszard Zięba">Ryszard Zięba</a>: <i>Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie</i>. Wyd. 1. Warszawa: <a href="/wiki/Wydawnictwa_Akademickie_i_Profesjonalne" title="Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne">Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne</a>, 2010, s. 53. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788360807132" title="Specjalna:Książki/9788360807132">ISBN <span class="isbn">978-83-60807-13-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=G%C5%82%C3%B3wne+kierunki+polityki+zagranicznej+Polski+po+zimnej+wojnie&rft.aulast=Zi%C4%99ba&rft.aufirst=Ryszard&rft.edition=1&rft.pub=%5B%5BWydawnictwa+Akademickie+i+Profesjonalne%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.pages=53&rft.isbn=978-83-60807-13-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Zarys-24"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Zarys_24-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zarys_24-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Jakimowicz</span><span class="cite-name-initials" title="Jakimowicz" style="display:none">J.</span> </span><span class="cite-lastname">Robert</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Jakimowicz</span><span class="cite-name-initials" title="Jakimowicz">J.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://czasopisma.marszalek.com.pl/images/pliki/ksm/25/ksm2505.pdf"><i>Zarys polsko-niemieckich stosunków politycznych w latach 1990–2019</i></a> [online]<span class="accessdate"> [dostęp 2023-01-01]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Jakimowicz&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Zarys+polsko-niemieckich+stosunk%C3%B3w+politycznych+w+latach+1990%E2%80%932019&rft.aulast=Robert&rft_id=https%3A%2F%2Fczasopisma.marszalek.com.pl%2Fimages%2Fpliki%2Fksm%2F25%2Fksm2505.pdf" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Polsko-niemieckie-25"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Polsko-niemieckie_25-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polsko-niemieckie_25-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polsko-niemieckie_25-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polsko-niemieckie_25-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://repozytorium.ka.edu.pl/bitstream/handle/11315/29589/KOSMAN_Polsko_niemieckie_stosunki_polityczne_2020.pdf?sequence=1&isAllowed=y">Michał M. Kosman, <i>Polsko-niemieckie stosunki polityczne na przestrzeni trzech dekad po zjednoczeniu Niemiec – główne zagadnienia</i></a>. repozytorium.ka.edu.pl. [dostęp 2022-05-10].</cite></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Mirosław</span><span class="cite-name-initials" title="Mirosław" style="display:none">M.</span> </span><span class="cite-lastname">Stolarczyk</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Mirosław</span><span class="cite-name-initials" title="Mirosław">M.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://rebus.us.edu.pl/bitstream/20.500.12128/4370/1/Stolarczyk_Zbieznosc_i_roznice_interesow_w_stosunkach.pdf"><i>Zbieżność i różnice interesów w stosunkach polsko-niemieckich w latach 1989-2009</i></a> [online]<span class="accessdate"> [dostęp 2024-04-20]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Miros%C5%82aw&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Zbie%C5%BCno%C5%9B%C4%87+i+r%C3%B3%C5%BCnice+interes%C3%B3w+w+stosunkach+polsko-niemieckich+w+latach+1989-2009&rft.aulast=Stolarczyk&rft_id=https%3A%2F%2Frebus.us.edu.pl%2Fbitstream%2F20.500.12128%2F4370%2F1%2FStolarczyk_Zbieznosc_i_roznice_interesow_w_stosunkach.pdf" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/punkt-widzenia/2010-09-01/nie-chodzi-tylko-o-erike-steinbach-trzy-mity-niemieckiego"><i>Nie chodzi (tylko) o Erikę Steinbach. Trzy mity niemieckiego dyskursu o wysiedleniach</i></a> [online], osw.waw.pl, 1 września 2010<span class="accessdate"> [dostęp 2022-12-23]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.date=2010-09-01&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Nie+chodzi+%28tylko%29+o+Erik%C4%99+Steinbach.+Trzy+mity+niemieckiego+dyskursu+o+wysiedleniach&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.osw.waw.pl%2Fpl%2Fpublikacje%2Fpunkt-widzenia%2F2010-09-01%2Fnie-chodzi-tylko-o-erike-steinbach-trzy-mity-niemieckiego" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://warsawinstitute.org/pl/dokad-zmierzaja-relacje-polsko-niemieckie/">Dokąd zmierzają relacje polsko-niemieckie?</a>. warswawinstitute.org.pl. [dostęp 2022-05-10].</cite></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wypowiedzi-prezydenta-rp/wystapienia/pojednanie-polsko-niemieckie-przykladem-dla-swiata,3262"><i>"Pojednanie polsko-niemieckie przykładem dla świata" \ Aktualności \ Wypowiedzi Prezydenta RP \ Wystąpienia \ Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej</i></a> [online], prezydent.pl<span class="accessdate"> [dostęp 2024-04-25]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=%22Pojednanie+polsko-niemieckie+przyk%C5%82adem+dla+%C5%9Bwiata%22+%5C+Aktualno%C5%9Bci+%5C+Wypowiedzi+Prezydenta+RP+%5C+Wyst%C4%85pienia+%5C+Oficjalna+strona+Prezydenta+Rzeczypospolitej+Polskiej&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.prezydent.pl%2Faktualnosci%2Fwypowiedzi-prezydenta-rp%2Fwystapienia%2Fpojednanie-polsko-niemieckie-przykladem-dla-swiata%2C3262" style="display:none"> </span> <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Informator_ekonomiczny-30"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Informator_ekonomiczny_30-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Informator_ekonomiczny_30-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Informator_ekonomiczny_30-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Informator_ekonomiczny_30-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Informator_ekonomiczny_30-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Informator_ekonomiczny_30-5">f</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Informator_ekonomiczny_30-6">g</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Informator_ekonomiczny_30-7">h</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.gov.pl/web/niemcy/informator-ekonomiczny"><i>Niemcy: Informator ekonomiczny</i></a> [online], Serwis Rzeczypospolitej Polskiej<span class="accessdate"> [dostęp 2020-10-11]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Niemcy%3A+Informator+ekonomiczny&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.gov.pl%2Fweb%2Fniemcy%2Finformator-ekonomiczny" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Informacje-31"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Informacje_31-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Informacje_31-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/informacje-o-panstwach-i-wspolpracy-gospodarczej-z-polska"><i>Informacje o państwach i współpracy gospodarczej z Polską</i></a> [online], gov.pl<span class="accessdate"> [dostęp 2024-05-15]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Informacje+o+pa%C5%84stwach+i+wsp%C3%B3%C5%82pracy+gospodarczej+z+Polsk%C4%85&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.gov.pl%2Fweb%2Frozwoj-technologia%2Finformacje-o-panstwach-i-wspolpracy-gospodarczej-z-polska" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-A-32"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-A_32-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-A_32-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-A_32-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-A_32-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-A_32-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-A_32-5">f</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.gov.pl/attachment/bfd270a7-2ae9-4f91-b0a7-9d50d8d149c3">Polski handel zagraniczny towarami rolno-spożywczymi w 2020 roku</a>.</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161221112529/http://www.polen.diplo.de/contentblob/4071410/Daten/1391448/2011gemerklaerung.pdf">Wspólna Deklaracja Rządów Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Federalnej Niemiec z okazji 20. rocznicy podpisania Traktatu między Rzecząpospolitą Polską i Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy: Sąsiedzi i partnerzy</a>. s. 1. [dostęp 2016-12-16]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.polen.diplo.de/contentblob/4071410/Daten/1391448/2011gemerklaerung.pdf">tego adresu</a> (2016-12-21)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.berlin.msz.gov.pl/resource/1ac1ed8d-e9f6-48ad-8b96-396cf96def8c">Program współpracy przyjęty przez Rządy Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Federalnej Niemiec z okazji 20. rocznicy podpisania Traktatu między Rzecząpospolitą Polską i Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy</a>. s. 7. [dostęp 2016-12-16].</cite></span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Radosław Grodzki: <i>Polska polityka zagraniczna w XX i XXI wieku</i>. Replika, 2009, s. 244. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788360383919" title="Specjalna:Książki/9788360383919">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">978-83-60383-91-9</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polska+polityka+zagraniczna+w+XX+i+XXI+wieku&rft.aulast=Grodzki&rft.aufirst=Rados%C5%82aw&rft.date=2009&rft.pub=Replika&rft.pages=244&rft.isbn=9788360383919"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.berlin.msz.gov.pl/resource/1ac1ed8d-e9f6-48ad-8b96-396cf96def8c">Program współpracy przyjęty przez Rządy Rzeczypospolitej Polskiej i Republiki Federalnej Niemiec z okazji 20. rocznicy podpisania Traktatu między Rzecząpospolitą Polską i Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy</a>. s. 6. [dostęp 2016-12-16].</cite></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.msz.gov.pl/resource/70a7021e-304c-4075-a812-18e5b3410966:JCR">Rządowy program współpracy z Polonią i Polakami za granicą w latach 2015–2020</a>. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2015. s. 4. [dostęp 2016-12-13].</cite></span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Statistisches Bundesamt: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200525194529/https://ergebnisse.zensus2011.de/#dynTable:statUnit=PERSON;absRel=ANZAHL;ags=00,02,01,13,03,05,09,14,16,08,15,12,11,10,07,06,04;agsAxis=X;yAxis=MHGLAND_HLND">Personen nach Migrationshintergrund (ausgew. Länder) für Deutschland, Schleswig-Holstein (Bundesland) und weitere Orte</a>. 2011-05-09. [dostęp 2014-11-10]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://ergebnisse.zensus2011.de/#dynTable:statUnit=PERSON;absRel=ANZAHL;ags=00,02,01,13,03,05,09,14,16,08,15,12,11,10,07,06,04;agsAxis=X;yAxis=MHGLAND_HLND">tego adresu</a> (2020-05-25)]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Raport-39"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Raport_39-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Raport_39-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Raport Ambasady RP w Berlinie. W: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.msz.gov.pl/resource/b8b3993a-2df7-408b-a4c4-20b7ef465d34:JCR">Raport o sytuacji Polonii i Polaków za granicą 2012</a></i>. Zespół pracowników Departamentu Współpracy z Polonią i Polakami za Granicą MSZ. Warszawa: <a href="/wiki/Ministerstwo_Spraw_Zagranicznych_(Polska)" title="Ministerstwo Spraw Zagranicznych (Polska)">Ministerstwo Spraw Zagranicznych</a>, 2013, s. 177. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788363743178" title="Specjalna:Książki/9788363743178">ISBN <span class="isbn">978-83-63743-17-8</span></a>. [dostęp 2013-11-27].<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Raport+o+sytuacji+Polonii+i+Polak%C3%B3w+za+granic%C4%85+2012&rft.atitle=Raport+Ambasady+RP+w+Berlinie&rft.pub=%5B%5BMinisterstwo+Spraw+Zagranicznych+%28Polska%29%7CMinisterstwo+Spraw+Zagranicznych%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.pages=177&rft.isbn=978-83-63743-17-8&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.msz.gov.pl%2Fresource%2Fb8b3993a-2df7-408b-a4c4-20b7ef465d34%3AJCR"></span> <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120326104317/http://archiwum.wspolnotapolska.org.pl/?id=pwko00">Polonia w liczbach</a>. <a href="/wiki/Stowarzyszenie_%E2%80%9EWsp%C3%B3lnota_Polska%E2%80%9D" title="Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”">Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”</a>. [dostęp 2011-02-28]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://archiwum.wspolnotapolska.org.pl/?id=pwko00">tego adresu</a> (2012-03-26)]. <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://polonia.h2.pl/index.php?id=s00225">Czy w Niemczech jest polska mniejszość narodowa?</a>. Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”. [dostęp 2010-09-27].</cite></span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text">Dane wg Federalnego Urzędu Statystycznego DESTATIS 2017 r.</span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.zeit.de/gesellschaft/2014-04/doppelte-staatsbuergerschaft-anteil-bevoelkerung">Vier Millionen Deutsche besitzen zwei Pässe</a>. zeit.de. [dostęp 2014-04-10]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=23" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=23" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Bogus%C5%82aw_Drewniak" title="Bogusław Drewniak">Bogusław Drewniak</a>: <i>Polen und Deutschland 1919-1939. Wege und Irrwege kultureller Zusammenarbeit</i> (Düsseldorf 1999)</li> <li>Bogusław Drewniak: <i>Polsko-niemieckie zbliżenia w kręgu kultury 1919-1939. Studia – szkice – sylwetki</i> (Gdańsk 2005)</li> <li><a href="/wiki/Jerzy_Krasuski" title="Jerzy Krasuski">Jerzy Krasuski</a>: <i>Stosunki polsko-niemieckie 1919-1925</i> (Poznań 1962).</li> <li>Jerzy Krasuski: <i>Stosunki polsko-niemieckie 1926-1932</i> (Poznań 1964).</li> <li>Jerzy Krasuski: <i>Stosunki polsko-niemieckie 1919-1932</i> (Poznań 1975).</li> <li>Jerzy Krasuski: <i>Polska i Niemcy. Dzieje wzajemnych stosunków politycznych (do 1932 roku)</i> (Warszawa 1989).</li> <li>Jerzy Krasuski: <i>Polska-Niemcy. Stosunki polityczne od zarania po czasy najnowsze</i> (Poznań 2003).</li> <li><a href="/wiki/Czes%C5%82aw_%C5%81uczak" title="Czesław Łuczak">Czesław Łuczak</a>: <i>Od Bismarcka do Hitlera. Polsko-niemieckie stosunki gospodarcze</i> (Poznań 1988).</li> <li><a href="/wiki/Dariusz_Matelski" title="Dariusz Matelski">Dariusz Matelski</a>: <i>Niemcy w Polsce w XX wieku</i> (Warszawa-Poznań 1999).</li> <li><a href="/wiki/Marian_Wojciechowski_(historyk)" title="Marian Wojciechowski (historyk)">Marian Wojciechowski</a>: <i>Stosunki polsko-niemieckie 1933-1938</i>, Poznań 1965 (wyd. II, Poznań 1980).</li> <li>Marian Wojciechowski: <i>The Role of Polish-German Relations in the Origin of World War II</i> (Warszawa 1970).</li> <li>Marian Wojciechowski: <i>Die polnisch-deutschen Beziehungen 1933-1938</i> (Leiden [Holandia] 1971).</li> <li><a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_%C5%BBerko" title="Stanisław Żerko">Stanisław Żerko</a>: <i>Stosunki polsko-niemieckie 1938–1939</i> (Poznań 1998).</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne"><span id="Linki_zewn.C4.99trzne"></span>Linki zewnętrzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&veaction=edit&section=24" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&action=edit&section=24" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Relations_of_Germany_and_Poland?uselang=pl"><strong>Zobacz multimedia</strong> związane z tematem: <em>Stosunki polsko-niemieckie</em></a> </td></tr></tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/24px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/35px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/47px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Stosunki_polsko-niemieckie" class="extiw" title="q:Stosunki polsko-niemieckie"><strong>Zobacz kolekcję cytatów</strong> <em>Stosunki polsko-niemieckie</em> w Wikicytatach</a> </td></tr></tbody></table> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://polen.diplo.de/pl-pl/02-themen/02-3-wirtschaft/03-dt-poln-wirtschaftsbeziehungen"><i>Polsko-niemieckie stosunki gospodarcze.</i></a>, <a href="/wiki/Ausw%C3%A4rtiges_Amt" title="Auswärtiges Amt">Auswärtiges Amt</a></li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75675918">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) table,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) tbody{display:block;overflow:visible;width:100%;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .inner-standard tbody tr{display:flex;flex-direction:column}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .inner-standard tbody tr .opis{text-align:left}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) table{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) table table{margin:0;padding:0;border:0 none #000;padding-left:2em;width:100%}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Polityka_zagraniczna_Polski" title="Szablon:Polityka zagraniczna Polski"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Polityka_zagraniczna_Polski&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Polityka zagraniczna Polski (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Polityka_zagraniczna_Polski&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Polityka_zagraniczna_Polski" title="Polityka zagraniczna Polski">Polityka zagraniczna Polski</a></div><div class="mw-collapsible-content"><div class="flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Ujęcie chronologiczne</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Polityka_zagraniczna_II_Rzeczypospolitej" title="Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej">II Rzeczpospolita</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polityka_zagraniczna_Polski_Ludowej&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polityka zagraniczna Polski Ludowej (strona nie istnieje)">Polska Ludowa</a></li> <li><a href="/wiki/Polityka_zagraniczna_Polski" title="Polityka zagraniczna Polski">III Rzeczpospolita</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Europa" title="Europa">Europa</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-alba%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-albańskie (strona nie istnieje)">Albania</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-andorskie" title="Stosunki polsko-andorskie">Andora</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-austriackie" title="Stosunki polsko-austriackie">Austria</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-belgijskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-belgijskie (strona nie istnieje)">Belgia</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-bia%C5%82oruskie" title="Stosunki polsko-białoruskie">Białoruś</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-bo%C5%9Bniackie" title="Stosunki polsko-bośniackie">Bośnia i Hercegowina</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-bu%C5%82garskie" title="Stosunki polsko-bułgarskie">Bułgaria</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-chorwackie" title="Stosunki polsko-chorwackie">Chorwacja</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-cypryjskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-cypryjskie (strona nie istnieje)">Cypr</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-czarnog%C3%B3rskie" title="Stosunki polsko-czarnogórskie">Czarnogóra</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-czeskie" title="Stosunki polsko-czeskie">Czechy</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-du%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-duńskie (strona nie istnieje)">Dania</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-esto%C5%84skie" title="Stosunki polsko-estońskie">Estonia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-fi%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-fińskie (strona nie istnieje)">Finlandia</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-francuskie" title="Stosunki polsko-francuskie">Francja</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-greckie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-greckie (strona nie istnieje)">Grecja</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-hiszpa%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-hiszpańskie (strona nie istnieje)">Hiszpania</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-holenderskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-holenderskie (strona nie istnieje)">Holandia</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-irlandzkie" title="Stosunki polsko-irlandzkie">Irlandia</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-islandzkie" title="Stosunki polsko-islandzkie">Islandia</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-kosowskie" title="Stosunki polsko-kosowskie">Kosowo</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-litewskie" title="Stosunki polsko-litewskie">Litwa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-luksemburskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-luksemburskie (strona nie istnieje)">Luksemburg</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-%C5%82otewskie" title="Stosunki polsko-łotewskie">Łotwa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-p%C3%B3%C5%82nocnomacedo%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-północnomacedońskie (strona nie istnieje)">Macedonia Północna</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-malta%C5%84skie" title="Stosunki polsko-maltańskie">Malta</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-mo%C5%82dawskie" title="Stosunki polsko-mołdawskie">Mołdawia</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Niemcy</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-norweskie" title="Stosunki polsko-norweskie">Norwegia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-portugalskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-portugalskie (strona nie istnieje)">Portugalia</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-rosyjskie_(od_1989)" class="mw-redirect" title="Stosunki polsko-rosyjskie (od 1989)">Rosja</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-rumu%C5%84skie" title="Stosunki polsko-rumuńskie">Rumunia</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-serbskie" title="Stosunki polsko-serbskie">Serbia</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-s%C5%82owackie" title="Stosunki polsko-słowackie">Słowacja</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-s%C5%82owe%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-słoweńskie (strona nie istnieje)">Słowenia</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_Polski_ze_Stolic%C4%85_Apostolsk%C4%85" title="Stosunki Polski ze Stolicą Apostolską">Stolica Apostolska</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-szwajcarskie" title="Stosunki polsko-szwajcarskie">Szwajcaria</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-szwedzkie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-szwedzkie (strona nie istnieje)">Szwecja</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-ukrai%C5%84skie" title="Stosunki polsko-ukraińskie">Ukraina</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-w%C4%99gierskie" title="Stosunki polsko-węgierskie">Węgry</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-brytyjskie" title="Stosunki polsko-brytyjskie">Wielka Brytania</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-w%C5%82oskie" title="Stosunki polsko-włoskie">Włochy</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Azja" title="Azja">Azja</a> i <a href="/wiki/Oceania" title="Oceania">Oceania</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-afga%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-afgańskie (strona nie istnieje)">Afganistan</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-saudyjskie" title="Stosunki polsko-saudyjskie">Arabia Saudyjska</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-arme%C5%84skie" title="Stosunki polsko-armeńskie">Armenia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-australijskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-australijskie (strona nie istnieje)">Australia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-azerbejd%C5%BCa%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-azerbejdżańskie (strona nie istnieje)">Azerbejdżan</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-chi%C5%84skie" title="Stosunki polsko-chińskie">Chiny</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-filipi%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-filipińskie (strona nie istnieje)">Filipiny</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-gruzi%C5%84skie" title="Stosunki polsko-gruzińskie">Gruzja</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-indyjskie" title="Stosunki polsko-indyjskie">Indie</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-indonezyjskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-indonezyjskie (strona nie istnieje)">Indonezja</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-irackie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-irackie (strona nie istnieje)">Irak</a> (<a href="/wiki/Stosunki_Polski_z_Regionem_Kurdystanu" title="Stosunki Polski z Regionem Kurdystanu">Kurdystan</a>)</li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-ira%C5%84skie" title="Stosunki polsko-irańskie">Iran</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-izraelskie" title="Stosunki polsko-izraelskie">Izrael</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-japo%C5%84skie" title="Stosunki polsko-japońskie">Japonia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-jeme%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-jemeńskie (strona nie istnieje)">Jemen</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-jorda%C5%84skie" title="Stosunki polsko-jordańskie">Jordania</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-kambod%C5%BCa%C5%84skie" title="Stosunki polsko-kambodżańskie">Kambodża</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-katarskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-katarskie (strona nie istnieje)">Katar</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-kazachskie" title="Stosunki polsko-kazachskie">Kazachstan</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-po%C5%82udniowokorea%C5%84skie" title="Stosunki polsko-południowokoreańskie">Korea Południowa</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-p%C3%B3%C5%82nocnokorea%C5%84skie" title="Stosunki polsko-północnokoreańskie">Korea Północna</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-kuwejckie" title="Stosunki polsko-kuwejckie">Kuwejt</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-laota%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-laotańskie (strona nie istnieje)">Laos</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-liba%C5%84skie" title="Stosunki polsko-libańskie">Liban</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-malezyjskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-malezyjskie (strona nie istnieje)">Malezja</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-mongolskie" title="Stosunki polsko-mongolskie">Mongolia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-nowozelandzkie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-nowozelandzkie (strona nie istnieje)">Nowa Zelandia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-oma%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-omańskie (strona nie istnieje)">Oman</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-pakista%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-pakistańskie (strona nie istnieje)">Pakistan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-palesty%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-palestyńskie (strona nie istnieje)">Palestyna</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-singapurskie" title="Stosunki polsko-singapurskie">Singapur</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-syryjskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-syryjskie (strona nie istnieje)">Syria</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-tajlandzkie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-tajlandzkie (strona nie istnieje)">Tajlandia</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-tureckie" title="Stosunki polsko-tureckie">Turcja</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-turkme%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-turkmeńskie (strona nie istnieje)">Turkmenistan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-uzbeckie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-uzbeckie (strona nie istnieje)">Uzbekistan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-wietnamskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-wietnamskie (strona nie istnieje)">Wietnam</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-emirackie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-emirackie (strona nie istnieje)">ZEA</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Ameryka" title="Ameryka">Ameryka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-argenty%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-argentyńskie (strona nie istnieje)">Argentyna</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-brazylijskie" title="Stosunki polsko-brazylijskie">Brazylia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-chilijskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-chilijskie (strona nie istnieje)">Chile</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-ekwadorskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-ekwadorskie (strona nie istnieje)">Ekwador</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-kanadyjskie" title="Stosunki polsko-kanadyjskie">Kanada</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-kolumbijskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-kolumbijskie (strona nie istnieje)">Kolumbia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-kostaryka%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-kostarykańskie (strona nie istnieje)">Kostaryka</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-kuba%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-kubańskie (strona nie istnieje)">Kuba</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-meksyka%C5%84skie" title="Stosunki polsko-meksykańskie">Meksyk</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-panamskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-panamskie (strona nie istnieje)">Panama</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-peruwia%C5%84skie" title="Stosunki polsko-peruwiańskie">Peru</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_Polski_ze_Stanami_Zjednoczonymi" title="Stosunki Polski ze Stanami Zjednoczonymi">Stany Zjednoczone</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-urugwajskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-urugwajskie (strona nie istnieje)">Urugwaj</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-wenezuelskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-wenezuelskie (strona nie istnieje)">Wenezuela</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Afryka" title="Afryka">Afryka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-algierskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-algierskie (strona nie istnieje)">Algieria</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-angolskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-angolskie (strona nie istnieje)">Angola</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-kongijskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-kongijskie (strona nie istnieje)">DR Kongo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-egipskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-egipskie (strona nie istnieje)">Egipt</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-etiopskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-etiopskie (strona nie istnieje)">Etiopia</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-kenijskie" title="Stosunki polsko-kenijskie">Kenia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-libijskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-libijskie (strona nie istnieje)">Libia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-maroka%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-marokańskie (strona nie istnieje)">Maroko</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-nigeryjskie" title="Stosunki polsko-nigeryjskie">Nigeria</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-po%C5%82udniowoafryka%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-południowoafrykańskie (strona nie istnieje)">RPA</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-senegalskie" title="Stosunki polsko-senegalskie">Senegal</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-ta%C5%84za%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-tańzańskie (strona nie istnieje)">Tanzania</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-tunezyjskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-tunezyjskie (strona nie istnieje)">Tunezja</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-zimbabwe%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-zimbabweńskie (strona nie istnieje)">Zimbabwe</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row">Historia</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Polsko-czechos%C5%82owackie_konflikty_graniczne" title="Polsko-czechosłowackie konflikty graniczne">Czechosłowacja</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-krzy%C5%BCackie" title="Stosunki polsko-krzyżackie">Państwo Zakonu Krzyżackiego</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-rosyjskie" title="Stosunki polsko-rosyjskie">Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich</a></li></ul> </td></tr><tr class="a7"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Polska_w_organizacjach_mi%C4%99dzynarodowych" title="Polska w organizacjach międzynarodowych">Organizacje międzynarodowe</a>, inne podmioty oraz<br />nieformalne formy współpracy regionalnej</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Udzia%C5%82_Polski_w_OBWE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Udział Polski w OBWE (strona nie istnieje)">OBWE</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Udzia%C5%82_Polski_w_ONZ&action=edit&redlink=1" class="new" title="Udział Polski w ONZ (strona nie istnieje)">ONZ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Udzia%C5%82_Polski_w_Radzie_Europy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Udział Polski w Radzie Europy (strona nie istnieje)">Rada Europy</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Udzia%C5%82_Polski_w_OECD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Udział Polski w OECD (strona nie istnieje)">OECD</a></li> <li><a href="/wiki/Polska_w_NATO" title="Polska w NATO">NATO</a></li> <li><a href="/wiki/Akcesja_Polski_do_Unii_Europejskiej" title="Akcesja Polski do Unii Europejskiej">Integracja Polski z UE</a></li> <li><a href="/wiki/Polska_w_Unii_Europejskiej" title="Polska w Unii Europejskiej">Unia Europejska</a></li> <li><a href="/wiki/Bukareszta%C5%84ska_Dziewi%C4%85tka" title="Bukaresztańska Dziewiątka">Bukaresztańska Dziewiątka</a></li> <li><a href="/wiki/Grupa_Wyszehradzka" title="Grupa Wyszehradzka">Grupa Wyszehradzka</a></li> <li><a href="/wiki/Tr%C3%B3jk%C4%85t_Weimarski" title="Trójkąt Weimarski">Trójkąt Weimarski</a></li> <li><a href="/wiki/Tr%C3%B3jk%C4%85t_Lubelski" title="Trójkąt Lubelski">Trójkąt Lubelski</a></li> <li><a href="/wiki/Tr%C3%B3jmorze" title="Trójmorze">Trójmorze</a></li> <li><a href="/wiki/14%2B1" title="14+1">14+1</a></li> <li><a href="/wiki/Zakon_Malta%C5%84ski#Kawalerowie_maltańscy_na_terenie_dzisiejszej_Polski" title="Zakon Maltański">Zakon Maltański</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_polsko-palesty%C5%84skie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki polsko-palestyńskie (strona nie istnieje)">Autonomia Palestyńska</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_polsko-tajwa%C5%84skie" title="Stosunki polsko-tajwańskie">Tajwan</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Coat_of_arms_of_Poland-official.svg" class="mw-file-description" title="Godło Polski"><img alt="Godło Polski" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Coat_of_arms_of_Poland-official.svg/50px-Coat_of_arms_of_Poland-official.svg.png" decoding="async" width="50" height="59" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Coat_of_arms_of_Poland-official.svg/75px-Coat_of_arms_of_Poland-official.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Coat_of_arms_of_Poland-official.svg/100px-Coat_of_arms_of_Poland-official.svg.png 2x" data-file-width="357" data-file-height="421" /></a></span> </p> </div></div><div class="hlist navbox-below below"> <ul><li><a href="/wiki/Ministerstwo_Spraw_Zagranicznych_(Polska)" title="Ministerstwo Spraw Zagranicznych (Polska)">Ministerstwo Spraw Zagranicznych</a></li> <li><a href="/wiki/Komitet_do_Spraw_Europejskich" title="Komitet do Spraw Europejskich">Komitet do Spraw Europejskich</a></li> <li><a href="/wiki/Komisja_Spraw_Zagranicznych_(Sejm)" title="Komisja Spraw Zagranicznych (Sejm)">Sejmowa Komisja Spraw Zagranicznych</a></li> <li><a href="/wiki/Komisja_Spraw_Zagranicznych_(Senat)" title="Komisja Spraw Zagranicznych (Senat)">Senacka Komisja Spraw Zagranicznych</a></li> <li><a href="/wiki/Plac%C3%B3wki_dyplomatyczne_i_konsularne_Polski_na_%C5%9Bwiecie_oraz_obcych_pa%C5%84stw_w_Polsce" class="mw-redirect" title="Placówki dyplomatyczne i konsularne Polski na świecie oraz obcych państw w Polsce">Placówki dyplomatyczne i konsularne</a></li> <li><a href="/wiki/Przedstawiciele_dyplomatyczni_Polski" title="Przedstawiciele dyplomatyczni Polski">Ambasadorowie Polski</a></li> <li><a href="/wiki/Polski_Instytut_Spraw_Mi%C4%99dzynarodowych" title="Polski Instytut Spraw Międzynarodowych">Polski Instytut Spraw Międzynarodowych</a></li></ul> </div></div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&oldid=73790770">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&oldid=73790770</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategoria</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Stosunki_polsko-niemieckie" title="Kategoria:Stosunki polsko-niemieckie">Stosunki polsko-niemieckie</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryta kategoria: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_wyra%C5%BCeniami_zwodniczymi_od_2018-08" title="Kategoria:Artykuły z wyrażeniami zwodniczymi od 2018-08">Artykuły z wyrażeniami zwodniczymi od 2018-08</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 16 maj 2024, 18:06.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Stosunki_polsko-niemieckie&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Stosunki polsko-niemieckie</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>10 języków</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Dodaj temat</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-b766959bd-pt8sb","wgBackendResponseTime":156,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.582","walltime":"0.679","ppvisitednodes":{"value":18144,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":125590,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":34813,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":17,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":11,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":69593,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 573.745 1 -total"," 21.75% 124.769 17 Szablon:Cytuj_książkę"," 18.92% 108.551 1 Szablon:Polityka_zagraniczna_Polski"," 18.17% 104.253 1 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 14.64% 83.974 11 Szablon:Cytuj_stronę"," 7.45% 42.717 6 Szablon:Cytuj"," 6.14% 35.244 8 Szablon:Osobny_artykuł"," 5.72% 32.841 8 Szablon:Dmbox"," 5.71% 32.760 6 Szablon:Cytuj_pismo"," 5.32% 30.528 2 Szablon:Projekt_siostrzany"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.260","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4122555,"limit":52428800},"limitreport-logs":"required = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-868759585b-w4vfc","timestamp":"20250215022836","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Stosunki polsko-niemieckie","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Stosunki_polsko-niemieckie","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q3424088","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q3424088","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2008-05-16T13:51:12Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/f\/f7\/Germany_Poland_Locator.png"}</script> </body> </html>