CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="sah" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Саха тыла — Бикипиэдьийэ</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )sahwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Тохсунньу","Олунньу","Кулун тутар","Муус устар","Ыам ыйа","Бэс ыйа","От ыйа","Атырдьах ыйа","Балаҕан ыйа","Алтынньы","Сэтинньи","Ахсынньы"],"wgRequestId":"850c7f1d-a142-4b1c-8dce-e8ff5b966dfc","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Саха_тыла","wgTitle":"Саха тыла","wgCurRevisionId":399009,"wgRevisionId":399009,"wgArticleId":961,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Арассыыйа тыллара","Саха тыла","Тыллар"],"wgPageViewLanguage":"sah","wgPageContentLanguage":"sah","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Саха_тыла","wgRelevantArticleId":961,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove" :[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"sah","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"sah"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":50000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q34299","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.sidebarRelated","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns", "ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=sah&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=sah&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=sah&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Yakut_and_Dolgan_languages.png/1200px-Yakut_and_Dolgan_languages.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="556"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Yakut_and_Dolgan_languages.png/800px-Yakut_and_Dolgan_languages.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="370"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Yakut_and_Dolgan_languages.png/640px-Yakut_and_Dolgan_languages.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="296"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Саха тыла — Бикипиэдьийэ"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//sah.m.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Уларыт" href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Бикипиэдьийэ (sah)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//sah.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.sah"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Бикипиэдьийэ Atom субуу" href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:%D0%A1%D0%B0%D2%A5%D0%B0_%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%82%D1%8B%D1%8B&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Саха_тыла rootpage-Саха_тыла skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Иһинээҕитигэр көс</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Ситим-сир"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Сүрүн талба" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Сүрүн талба</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Сүрүн талба</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">ойоҕос талбаҕа көһөр</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">Кистээ</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Навигация </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D2%AF%D1%80%D2%AF%D0%BD_%D1%81%D0%B8%D1%80%D1%8D%D0%B9" title="Сүрүн сирэйгэ [z]" accesskey="z"><span>Сүрүн сирэй</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B8%D1%8D%D0%B4%D1%8C%D0%B8%D0%B9%D1%8D:%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D0%BD_%D0%BA%D3%A9%D1%80%D0%B4%D3%A9%D3%A9%D2%BB%D2%AF%D0%BD"><span>Рубрикалар</span></a></li><li id="n-index" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B8%D1%8D%D0%B4%D1%8C%D0%B8%D0%B9%D1%8D:%D0%A2%D2%AF%D1%80%D0%B3%D1%8D%D0%BD_%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D0%BA%D1%81"><span>А - Я</span></a></li><li id="n-featured" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B8%D1%8D%D0%B4%D1%8C%D0%B8%D0%B9%D1%8D:%D0%91%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B%D2%A5_%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8B%D0%B9%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80"><span>Бастыҥ ыстатыйалар</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:%D0%A2%D2%AF%D0%B1%D1%8D%D1%81%D0%BF%D0%B8%D1%87%D1%87%D1%8D_%D1%81%D0%B8%D1%80%D1%8D%D0%B9" title="Ханнык баҕарар сирэйи көрдөр [x]" accesskey="x"><span>Түбэспиччэ сирэй</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B8%D1%8D%D0%B4%D1%8C%D0%B8%D0%B9%D1%8D:%D0%A1%D0%BE%D0%BD%D1%83%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80" title="Туох буола турара"><span>Туох буола турара</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Тэриллэр </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B8%D1%8D%D0%B4%D1%8C%D0%B8%D0%B9%D1%8D:%D0%A2%D2%AF%D0%BC%D1%81%D2%AF%D2%AF_%D1%81%D0%B8%D1%80%D1%8D" title="Бу бырайыак туһунан, манна тугу гыныаххытын сөбүй уонна туох ханна баара"><span>Бикипиэдьийэ:Түмсүү сирэ</span></a></li><li id="n-forum" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B8%D1%8D%D0%B4%D1%8C%D0%B8%D0%B9%D1%8D:%D0%9A%D1%8D%D0%BF%D1%81%D1%8D%D1%82%D1%8D%D1%80_%D1%81%D0%B8%D1%80"><span>Кэпсэтэр сир</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:%D0%A1%D0%B0%D2%A5%D0%B0_%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%82%D1%8B%D1%8B" title="Бу биикигэ буолбут бүтэһик уларытыылар. [r]" accesskey="r"><span>Кэнники уларытыылар</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:%D0%A1%D0%B0%D2%A5%D0%B0_%D1%81%D0%B8%D1%80%D1%8D%D0%B9%D0%B4%D1%8D%D1%80"><span>Саҥа сирэйдэр</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Contents" title="Көмө сирэй баар сирэ"><span>Көмө</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D0%A1%D2%AF%D1%80%D2%AF%D0%BD_%D1%81%D0%B8%D1%80%D1%8D%D0%B9" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Бикипиэдьийэ" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-sah.svg" style="width: 7.5em; height: 1.3125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-sah.svg" width="90" height="14" style="width: 5.625em; height: 0.875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:%D0%9A%D3%A9%D1%80%D0%B4%D3%A9%D3%A9%D2%BB%D2%AF%D0%BD" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Манна Бикипиэдьийэ көрдөө [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Көрдөөһүн</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Бикипиэдьийэ иһигэр көрдөөһүн" aria-label="Бикипиэдьийэ иһигэр көрдөөһүн" autocapitalize="sentences" title="Манна Бикипиэдьийэ көрдөө [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Аналлаах:Көрдөөһүн"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Бул</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Тус бэйэ туттар сэбэ-сэбиргэлэ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Тас көрүҥэ"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Измените внешний вид страницы, размер, ширину и цвет шрифта." > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Тас көрүҥэ" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Тас көрүҥэ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_sah.wikipedia.org&uselang=sah" class=""><span>Бу сири өйөө</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:%D0%91%D1%8D%D0%BB%D0%B8%D1%8D-%D0%B0%D0%B0%D1%82%D1%8B_%D0%BE%D2%A5%D0%BE%D1%80&returnto=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0+%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Манна киирэргэ бэлиэтэнэр уонна куруук ол аатынан киирэр ордук; ол булгуччута суох" class=""><span>Бэлиэтэнии</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:%D0%9A%D0%B8%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%B8&returnto=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0+%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Манна бэйэҕин билиһиннэриэххин сөп (булгуччута суох). [o]" accesskey="o" class=""><span>Киир</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Эбии туруоруулар" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Тус бэйэ туттар сэбэ-сэбиргэлэ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Тус бэйэ туттар сэбэ-сэбиргэлэ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Кыттааччы талбана" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_sah.wikipedia.org&uselang=sah"><span>Бу сири өйөө</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:%D0%91%D1%8D%D0%BB%D0%B8%D1%8D-%D0%B0%D0%B0%D1%82%D1%8B_%D0%BE%D2%A5%D0%BE%D1%80&returnto=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0+%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Манна киирэргэ бэлиэтэнэр уонна куруук ол аатынан киирэр ордук; ол булгуччута суох"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Бэлиэтэнии</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:%D0%9A%D0%B8%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%B8&returnto=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0+%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Манна бэйэҕин билиһиннэриэххин сөп (булгуччута суох). [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Киир</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Бэлиэтэммэтэх эрэдээктэрдэргэ аналлаах сирэйдэр <a href="/wiki/%D0%9A%D3%A9%D0%BC%D3%A9:%D0%9A%D0%B8%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%B8_%D1%82%D1%8B%D0%BB" aria-label="Уларытыы туһунан сиһилии"><span>бу туһунан сиһилии</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:%D0%A1%D1%83%D1%80%D1%83%D0%B9%D1%83%D1%83%D0%BC" title="Бу IP-аадырыстан оҥоһуллубут уларытыы тиһигэ. [y]" accesskey="y"><span>Суруйуу тиһилигэ</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:%D0%A2%D1%83%D1%81_%D1%8B%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D1%80_%D1%81%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BC" title="Бу IP ырытыы сирэйэ [n]" accesskey="n"><span>Ырытыы</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Ситим-сир"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Иһинээҕитэ" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Иһинээҕитэ</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">ойоҕос талбаҕа көһөр</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">Кистээ</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Саҕаланыы</div> </a> </li> <li id="toc-Саха_тылын_статуһа" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Саха_тылын_статуһа"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Саха тылын статуһа</span> </div> </a> <ul id="toc-Саха_тылын_статуһа-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Саха_алпабыыта" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Саха_алпабыыта"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Саха алпабыыта</span> </div> </a> <ul id="toc-Саха_алпабыыта-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Тыл_туһунан" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Тыл_туһунан"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Тыл туһунан</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Тыл_туһунан-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Тыл туһунан салааны көрдөр/кистээ</span> </button> <ul id="toc-Тыл_туһунан-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Дорҕооннор" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Дорҕооннор"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Дорҕооннор</span> </div> </a> <ul id="toc-Дорҕооннор-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Аһаҕас_дорҕооннор" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Аһаҕас_дорҕооннор"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.1</span> <span>Аһаҕас дорҕооннор</span> </div> </a> <ul id="toc-Аһаҕас_дорҕооннор-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Аһаҕас_дорҕоон_дьүөрэлэһэр_сокуон" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Аһаҕас_дорҕоон_дьүөрэлэһэр_сокуон"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.2</span> <span>Аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһэр сокуон</span> </div> </a> <ul id="toc-Аһаҕас_дорҕоон_дьүөрэлэһэр_сокуон-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Бүтэй_дорҕооннор" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Бүтэй_дорҕооннор"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.3</span> <span>Бүтэй дорҕооннор</span> </div> </a> <ul id="toc-Бүтэй_дорҕооннор-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Морфология" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Морфология"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Морфология</span> </div> </a> <ul id="toc-Морфология-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Аат_тыл" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Аат_тыл"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.1</span> <span>Аат тыл</span> </div> </a> <ul id="toc-Аат_тыл-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Даҕааһын_аат" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Даҕааһын_аат"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.2</span> <span>Даҕааһын аат</span> </div> </a> <ul id="toc-Даҕааһын_аат-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ахсаан_аат" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ахсаан_аат"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.3</span> <span>Ахсаан аат</span> </div> </a> <ul id="toc-Ахсаан_аат-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Солбуйар_аат" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Солбуйар_аат"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.4</span> <span>Солбуйар аат</span> </div> </a> <ul id="toc-Солбуйар_аат-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Өссө_маны_көр" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Өссө_маны_көр"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Өссө маны көр</span> </div> </a> <ul id="toc-Өссө_маны_көр-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Быһаарыылар" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Быһаарыылар"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Быһаарыылар</span> </div> </a> <ul id="toc-Быһаарыылар-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Сигэлэр" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Сигэлэр"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Сигэлэр</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Сигэлэр-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Сигэлэр салааны көрдөр/кистээ</span> </button> <ul id="toc-Сигэлэр-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Тылдьыттар" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Тылдьыттар"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Тылдьыттар</span> </div> </a> <ul id="toc-Тылдьыттар-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Иһинээҕитэ" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ис хоһоону көрдөр/кистээ" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Ис хоһоону көрдөр/кистээ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Саха тыла</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Атын тылынан суруллубут ыстатыйаҕа көс. 98 тылларга баар" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-98" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">98 тыллар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B8%D0%B0%D0%BA%D1%83%D1%82_%D0%B1%D1%8B%D0%B7%D1%88%D3%99%D0%B0" title="Аиакут бызшәа — Абхаастыы" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Аиакут бызшәа" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="Абхаастыы" class="interlanguage-link-target"><span>Аԥсшәа</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Jakoeties" title="Jakoeties — Аппырыкааныстыы" lang="af" hreflang="af" data-title="Jakoeties" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Аппырыкааныстыы" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%B3%E1%89%83%E1%8A%9B" title="ሳቃኛ — Амхаардыы" lang="am" hreflang="am" data-title="ሳቃኛ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Амхаардыы" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%AA%D9%8A%D8%A9" title="اللغة الياقوتية — Араабтыы" lang="ar" hreflang="ar" data-title="اللغة الياقوتية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Араабтыы" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%AA%D9%8A%D9%87" title="الياقوتيه — Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="الياقوتيه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Yakut_dili" title="Yakut dili — Адьырбайдьаанныы" lang="az" hreflang="az" data-title="Yakut dili" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Адьырбайдьаанныы" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%AA_%D8%AA%D9%88%D8%B1%DA%A9%D8%AC%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C" title="یاقوت تورکجه‌سی — South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="یاقوت تورکجه‌سی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Саха теле — башкирский" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Саха теле" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="башкирский" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Jakutu_kalba" title="Jakutu kalba — Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Jakutu kalba" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BA%D1%83%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Якуцкая мова — Бөлөрүүстүү" lang="be" hreflang="be" data-title="Якуцкая мова" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Бөлөрүүстүү" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BA%D1%83%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Якуцкая мова — белорусский (тарашкевица)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Якуцкая мова" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="белорусский (тарашкевица)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BA%D1%83%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%BA" title="Якутски език — Булҕаардыы" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Якутски език" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Булҕаардыы" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Yakouteg" title="Yakouteg — бретонский" lang="br" hreflang="br" data-title="Yakouteg" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="бретонский" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D1%85%D0%B0%D0%B4_%D1%85%D1%8D%D0%BB%D1%8D%D0%BD" title="Яхад хэлэн — бурятский" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Яхад хэлэн" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="бурятский" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Iacut" title="Iacut — Каталаанныы" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Iacut" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Каталаанныы" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Yakut-ng%E1%B9%B3%CC%84" title="Yakut-ngṳ̄ — Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Yakut-ngṳ̄" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BA%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%BC%D0%BE%D1%82%D1%82" title="Якутийн мотт — Чэчиэннии" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Якутийн мотт" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="Чэчиэннии" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Saha_tili" title="Saha tili — крымско-татарский" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Saha tili" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="крымско-татарский" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Jakut%C5%A1tina" title="Jakutština — Чиэхтии" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Jakutština" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Чиэхтии" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cu mw-list-item"><a href="https://cu.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%88%D1%8C%D1%81%D0%BA%D1%8A_%D1%A9%EA%99%81%EA%99%91%D0%BA%D1%8A" title="Сашьскъ ѩꙁꙑкъ — церковнославянский" lang="cu" hreflang="cu" data-title="Сашьскъ ѩꙁꙑкъ" data-language-autonym="Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ" data-language-local-name="церковнославянский" class="interlanguage-link-target"><span>Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BA%D1%83%D1%82_%D1%87%C4%95%D0%BB%D1%85%D0%B8" title="Якут чĕлхи — чувашский" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Якут чĕлхи" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="чувашский" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Jakutische_Sprache" title="Jakutische Sprache — Ниэмэстии" lang="de" hreflang="de" data-title="Jakutische Sprache" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Ниэмэстии" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B3%CE%BB%CF%8E%CF%83%CF%83%CE%B1" title="Γιακουτική γλώσσα — Гириэктии" lang="el" hreflang="el" data-title="Γιακουτική γλώσσα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Гириэктии" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Yakut_language" title="Yakut language — Ааҥыллыы" lang="en" hreflang="en" data-title="Yakut language" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Ааҥыллыы" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Jakuta_lingvo" title="Jakuta lingvo — эсперанто" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Jakuta lingvo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="эсперанто" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Idioma_yakuto" title="Idioma yakuto — Ыспаанныы" lang="es" hreflang="es" data-title="Idioma yakuto" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Ыспаанныы" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Jakuudi_keel" title="Jakuudi keel — Эстиэнийэлии" lang="et" hreflang="et" data-title="Jakuudi keel" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Эстиэнийэлии" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Sakhera" title="Sakhera — баскский" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Sakhera" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="баскский" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%AA%DB%8C" title="زبان یاقوتی — Пиэристии" lang="fa" hreflang="fa" data-title="زبان یاقوتی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Пиэристии" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Jakuutin_kieli" title="Jakuutin kieli — Пииннии" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Jakuutin kieli" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Пииннии" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Iakoute" title="Iakoute — Боронсуустуу" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Iakoute" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Боронсуустуу" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Jakutisk_spriak" title="Jakutisk spriak — северный фризский" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Jakutisk spriak" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="северный фризский" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gag mw-list-item"><a href="https://gag.wikipedia.org/wiki/Saha_dili" title="Saha dili — гагаузский" lang="gag" hreflang="gag" data-title="Saha dili" data-language-autonym="Gagauz" data-language-local-name="гагаузский" class="interlanguage-link-target"><span>Gagauz</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Lingua_iacut" title="Lingua iacut — галисийский" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Lingua iacut" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="галисийский" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Yakut-ng%C3%AE" title="Yakut-ngî — хакка" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Yakut-ngî" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="хакка" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A1%D7%90%D7%97%D7%94_(%D7%A9%D7%A4%D7%94)" title="סאחה (שפה) — иврит" lang="he" hreflang="he" data-title="סאחה (שפה)" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="иврит" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%96%E0%A4%BC%E0%A4%BE_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="साख़ा भाषा — хинди" lang="hi" hreflang="hi" data-title="साख़ा भाषा" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="хинди" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Yakut_bhasa" title="Yakut bhasa — Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Yakut bhasa" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Jakutski_jezik" title="Jakutski jezik — хорватский" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Jakutski jezik" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="хорватский" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%85%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Յակուտերեն — Эрмээннии" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Յակուտերեն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Эрмээннии" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Yakut" title="Bahasa Yakut — индонезийский" lang="id" hreflang="id" data-title="Bahasa Yakut" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="индонезийский" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Lingua_sacha" title="Lingua sacha — Ытаалыйалыы" lang="it" hreflang="it" data-title="Lingua sacha" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Ытаалыйалыы" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%B5%E3%83%8F%E8%AA%9E" title="サハ語 — Дьоппуоннуу" lang="ja" hreflang="ja" data-title="サハ語" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Дьоппуоннуу" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%90" title="იაკუტური ენა — Курусууннуу" lang="ka" hreflang="ka" data-title="იაკუტური ენა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Курусууннуу" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%96%D0%BB%D1%96" title="Саха тілі — Хаһаахтыы" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Саха тілі" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Хаһаахтыы" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%95%BC%EC%BF%A0%ED%8A%B8%EC%96%B4" title="야쿠트어 — Кэриэйдии" lang="ko" hreflang="ko" data-title="야쿠트어" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Кэриэйдии" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-koi mw-list-item"><a href="https://koi.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D0%BA%D1%8B%D0%B2" title="Саха кыв — коми-пермяцкий" lang="koi" hreflang="koi" data-title="Саха кыв" data-language-autonym="Перем коми" data-language-local-name="коми-пермяцкий" class="interlanguage-link-target"><span>Перем коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D0%BA%D1%8B%D0%B2" title="Саха кыв — коми" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Саха кыв" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="коми" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D0%B8%D0%BB%D0%B8" title="Саха тили — Кыргыстыы" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Саха тили" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Кыргыстыы" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Lingua_Iacutica" title="Lingua Iacutica — Латыынныы" lang="la" hreflang="la" data-title="Lingua Iacutica" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Латыынныы" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%87%D3%80%D0%B0%D0%BB" title="Саха чӀал — лезгинский" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Саха чӀал" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="лезгинский" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Jakut%C5%B3_kalba" title="Jakutų kalba — литовский" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Jakutų kalba" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="литовский" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Jakutu_valoda" title="Jakutu valoda — латышский" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Jakutu valoda" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="латышский" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%8C_%D0%BA%D1%8F%D0%BB%D1%8C" title="Сахань кяль — мокшанский" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Сахань кяль" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="мокшанский" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Fiteny_iakoty" title="Fiteny iakoty — малагасийский" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Fiteny iakoty" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="малагасийский" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BA%D1%83%D1%82_%D0%B9%D1%8B%D0%BB%D0%BC%D0%B5" title="Якут йылме — луговомарийский" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Якут йылме" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="луговомарийский" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Reo_H%C4%81kuti" title="Reo Hākuti — маори" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Reo Hākuti" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="маори" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%88%D0%B0%D0%BA%D1%83%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%98%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BA" title="Јакутски јазик — македонский" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Јакутски јазик" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="македонский" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AF%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%A4%E0%B5%8D_%E0%B4%AD%E0%B4%BE%E0%B4%B7" title="യക്കുത്ത് ഭാഷ — малаялам" lang="ml" hreflang="ml" data-title="യക്കുത്ത് ഭാഷ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="малаялам" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%85%D1%8D%D0%BB" title="Саха хэл — Моҕуоллуу" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Саха хэл" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Моҕуоллуу" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%96%E0%A4%BE_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="साखा भाषा — маратхи" lang="mr" hreflang="mr" data-title="साखा भाषा" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="маратхи" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Yakut" title="Bahasa Yakut — Малаайдыы" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Bahasa Yakut" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Малаайдыы" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BA%D1%83%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%8C_%D0%BA%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Якутонь кель — эрзянский" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Якутонь кель" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="эрзянский" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%AA%DB%8C_%D8%B2%D9%88%D9%88%D9%86" title="یاکوتی زوون — мазандеранский" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="یاکوتی زوون" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="мазандеранский" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Jakoets" title="Jakoets — нидерландский" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Jakoets" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="нидерландский" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Spr%C3%A5ket_sakha" title="Språket sakha — нюнорск" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Språket sakha" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="нюнорск" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Sakha_(spr%C3%A5k)" title="Sakha (språk) — норвежский букмол" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Sakha (språk)" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="норвежский букмол" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Iacot" title="Iacot — окситанский" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Iacot" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="окситанский" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BA%D1%83%D1%82%D0%B0%D0%B3_%C3%A6%D0%B2%D0%B7%D0%B0%D0%B3" title="Якутаг æвзаг — осетинский" lang="os" hreflang="os" data-title="Якутаг æвзаг" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="осетинский" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%9C%E0%A8%BE%E0%A8%95%E0%A9%81%E0%A8%A4_%E0%A8%AD%E0%A8%BE%E0%A8%B8%E0%A8%BC%E0%A8%BE" title="ਜਾਕੁਤ ਭਾਸ਼ਾ — Пандьаабтыы" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਜਾਕੁਤ ਭਾਸ਼ਾ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Пандьаабтыы" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk_jakucki" title="Język jakucki — польский" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Język jakucki" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="польский" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Lenga_yakut" title="Lenga yakut — Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Lenga yakut" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%DA%A9%DA%BE%D8%A7" title="ساکھا — Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="ساکھا" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%AA%D9%8A_%DA%98%D8%A8%D9%87" title="ياکوتي ژبه — пушту" lang="ps" hreflang="ps" data-title="ياکوتي ژبه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="пушту" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/L%C3%ADngua_iacuta" title="Língua iacuta — Португааллыы" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Língua iacuta" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Португааллыы" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Limba_iakut%C4%83" title="Limba iakută — Румыынныы" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Limba iakută" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Румыынныы" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BA%D1%83%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA" title="Якутский язык — Нууччалыы" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Якутский язык" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Нууччалыы" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%A5%E1%B1%9F%E1%B1%A0%E1%B1%B7%E1%B1%9F_%E1%B1%AF%E1%B1%9F%E1%B1%B9%E1%B1%A8%E1%B1%A5%E1%B1%A4" title="ᱥᱟᱠᱷᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ — сантали" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱥᱟᱠᱷᱟ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="сантали" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Jakutski_jezik" title="Jakutski jezik — сербскохорватский" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Jakutski jezik" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="сербскохорватский" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Jakut%C4%8Dina" title="Jakutčina — Словаактыы" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Jakutčina" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Словаактыы" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%88%D0%B0%D0%BA%D1%83%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%98%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%BA" title="Јакутски језик — сербский" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Јакутски језик" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="сербский" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Jakutiska" title="Jakutiska — шведский" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Jakutiska" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="шведский" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Jakuck%C5%8F_g%C5%8Fdka" title="Jakuckŏ gŏdka — силезский" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Jakuckŏ gŏdka" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="силезский" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AF%E0%AE%BE%E0%AE%95%E0%AF%81%E0%AE%A4_%E0%AE%AE%E0%AF%8A%E0%AE%B4%E0%AE%BF" title="யாகுத மொழி — Тамыллыы" lang="ta" hreflang="ta" data-title="யாகுத மொழி" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Тамыллыы" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%A9%E0%B8%B2%E0%B8%8B%E0%B8%B2%E0%B8%84%E0%B8%B2" title="ภาษาซาคา — тайский" lang="th" hreflang="th" data-title="ภาษาซาคา" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="тайский" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Yakut%C3%A7a" title="Yakutça — турецкий" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Yakutça" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="турецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BA%D1%83%D1%82_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Якут теле — Татаардыы" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Якут теле" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Татаардыы" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tyv mw-list-item"><a href="https://tyv.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D0%B4%D1%8B%D0%BB" title="Саха дыл — тувинский" lang="tyv" hreflang="tyv" data-title="Саха дыл" data-language-autonym="Тыва дыл" data-language-local-name="тувинский" class="interlanguage-link-target"><span>Тыва дыл</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BA%D1%83%D1%82_%D0%BA%D1%8B%D0%BB" title="Якут кыл — удмуртский" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Якут кыл" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="удмуртский" class="interlanguage-link-target"><span>Удмурт</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D8%A7%D9%82%DB%87%D8%AA_%D8%AA%D9%89%D9%84%D9%89" title="ياقۇت تىلى — Уйгуурдуу" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ياقۇت تىلى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="Уйгуурдуу" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BA%D1%83%D1%82%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Якутська мова — Украйыыньыстыы" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Якутська мова" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Украйыыньыстыы" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%AA_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="یاقوت زبان — урду" lang="ur" hreflang="ur" data-title="یاقوت زبان" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="урду" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Yoqut_tili" title="Yoqut tili — Үзбиэктии" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Yoqut tili" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Үзбиэктии" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Yakut" title="Tiếng Yakut — вьетнамский" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Tiếng Yakut" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="вьетнамский" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E9%9B%85%E5%BA%93%E7%89%B9%E8%AF%AD" title="雅库特语 — у" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="雅库特语" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="у" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%9B%85%E5%BA%93%E7%89%B9%E8%AF%AD" title="雅库特语 — Кытайдыы" lang="zh" hreflang="zh" data-title="雅库特语" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Кытайдыы" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Yakut-g%C3%AD" title="Yakut-gí — миньнань" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Yakut-gí" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="миньнань" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E9%9B%85%E5%BA%AB%E7%89%B9%E6%96%87" title="雅庫特文 — кантонский" lang="yue" hreflang="yue" data-title="雅庫特文" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="кантонский" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q34299#sitelinks-wikipedia" title="Омук тылынан сигэлэри уларытыы" class="wbc-editpage">Сигэни уларыт</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Аат даллара"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Ыстатыйа ис хоһооно [c]" accesskey="c"><span>Сирэй</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%AB%D1%80%D1%8B%D1%82%D1%8B%D1%8B:%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" rel="discussion" title="Ыстатыйаны ырытыы [t]" accesskey="t"><span>Ырытыы</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Тылы уларыт" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">саха тыла</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Көрүү"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0"><span>Ааҕыы</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&veaction=edit" title="Бу сирэйи уларыт [v]" accesskey="v"><span>Уларыт</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit" title="Сирэйи куод эрэдээктэрин көмөтүнэн уларытыы [e]" accesskey="e"><span>Биики-тиэкиһи уларыт</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=history" title="Бу сирэй урукку торумнара. [h]" accesskey="h"><span>Устуоруйатын көрүү</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Сирэй сэбэ-сэбиргэлэ"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Сэп-сэбиргэл" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Сэп-сэбиргэл</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Сэп-сэбиргэл</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">ойоҕос талбаҕа көһөр</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">Кистээ</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Эбии туруоруулар" > <div class="vector-menu-heading"> Дьайыылар </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0"><span>Ааҕыы</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&veaction=edit" title="Бу сирэйи уларыт [v]" accesskey="v"><span>Уларыт</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit" title="Сирэйи куод эрэдээктэрин көмөтүнэн уларытыы [e]" accesskey="e"><span>Биики-тиэкиһи уларыт</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=history"><span>Устуоруйатын көрүү</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Сүнньүнэн </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B8%D0%B3%D1%8D%D0%BD%D0%B8%D0%B8%D0%BB%D1%8D%D1%80/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Бу сирэйгэ сигэнэр сирэйдэр испииһэктэрэ [j]" accesskey="j"><span>Манна сигэнэллэр</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:%D0%A1%D0%B8%D1%82%D0%B8%D0%BC%D0%BD%D1%8D%D1%8D%D1%85_%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%82%D1%8B%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%80/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" rel="nofollow" title="Бу сирэй сигэнэр сирэйдэригэр кэнники уларыйыылар [k]" accesskey="k"><span>Сигэнэр уларытыылар</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=sah" title="Билэлэри суруттарыы [u]" accesskey="u"><span>Билэни угуу</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB_%D1%81%D0%B8%D1%80%D1%8D%D0%B9%D0%B4%D1%8D%D1%80" title="Анал сирэйдэр тиһиликтэрэ [q]" accesskey="q"><span>Анал сирэйдэр</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&oldid=399009" title="Сирэй бу барылыгар куруук баар сигэ"><span>Куруук баар сигэ</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=info" title="Бу сирэй туһунан сиһилии"><span>Сирэй туһунан</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:%D0%A6%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0&page=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&id=399009&wpFormIdentifier=titleform" title="Бу сирэйи хайдах цитируйдуур туһунан"><span>Сирэйи цитируйдааһын</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fsah.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%25A1%25D0%25B0%25D1%2585%25D0%25B0_%25D1%2582%25D1%258B%25D0%25BB%25D0%25B0"><span>Кылгас URL-аадырыһы тут</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:QrCode&url=https%3A%2F%2Fsah.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%25A1%25D0%25B0%25D1%2585%25D0%25B0_%25D1%2582%25D1%258B%25D0%25BB%25D0%25B0"><span>Скачать QR-код</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Бэчээт/Экспорт </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3&bookcmd=book_creator&referer=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0+%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0"><span>Кинигэни айарга</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:DownloadAsPdf&page=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=show-download-screen"><span>Маннык PDF киллэр</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&printable=yes" title="Сирэй бэчээккэ ыытыллар торума [p]" accesskey="p"><span>Бэчээттииргэ аналлаах барыл</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Атын бырайыактарга </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Sakha_language" hreflang="en"><span>Викисклад</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://sah.wikiquote.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" hreflang="sah"><span>Викицитатник</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q34299" title="Репозиторийга сигэнии [g]" accesskey="g"><span>Викиданные элэмиэн</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Сирэй сэбэ-сэбиргэлэ"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Тас көрүҥэ"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Тас көрүҥэ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">ойоҕос талбаҕа көһөр</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">Кистээ</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Бикипиэдьийэ диэн сиртэн ылыллыбыт</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="sah" dir="ltr"><table class="infobox" style="width:22em; margin-top:0.75em; background:#f4f4f4; text-align:left; font-size:90%;" cellpadding="2"> <tbody><tr> <th colspan="3" style="text-align: center; font-size:120%; color: black; background-color: yellowgreen;">Саха тыла </th></tr> <tr> <td style="padding-left: 0.5em;">Дойдулар: </td> <td colspan="2" style="padding-left: 0.5em;"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%81%D1%8B%D1%8B%D0%B9%D0%B0" title="Арассыыйа">Арассыыйа</a> <ul><li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D0%A1%D0%B8%D1%80%D1%8D" title="Саха Сирэ">Саха Сирэ</a> - 480 000 (2010) </li></ul> </td></tr> <tr> <td style="top; padding-left: 0.5em;">Регион: </td> <td colspan="2" style="padding-left: 0.5em;"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D0%A1%D0%B8%D1%80%D1%8D" title="Саха Сирэ">Саха Сирэ</a>, <a href="/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%BA%D1%8B%D1%80%D0%B0%D0%B0%D0%B9" title="Хабаровскай кыраай">Хабаровскай кыраай</a>, <a href="/wiki/%D0%98%D1%80%D0%BA%D1%83%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D1%83%D0%BE%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%81" class="mw-redirect" title="Иркутскай уобалас">Иркутскай уобалас</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%BD_%D1%83%D0%BE%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D2%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Магадан уобалаһа (маннык сирэй суох)">Магадан уобалаһа</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%BE%D1%8F%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%BA%D1%8B%D1%80%D0%B0%D0%B0%D0%B9" title="Красноярскай кыраай">Красноярскай кыраай</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D1%87%D0%B0%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%B0" class="mw-disambig" title="Камчаатка">Камчаатка</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D1%80%D1%8C%D0%B5" class="mw-redirect" title="Приморье">Приморье</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%B2%D0%B0" title="Москва">Москва</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D1%82-%D0%9F%D0%B5%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3" title="Санкт-Петербург">Санкт-Петербург</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%95%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Екатеринбург (маннык сирэй суох)">Екатеринбург</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D1%81%D0%B8%D0%B1%D0%B8%D1%80%D1%81%D0%BA" class="mw-redirect" title="Новосибирск">Новосибирск</a> уонна да атыттар. <p>Элбэх саха тылын сүгээччи Америкаҕа олорор (Мичиган, Орегон, Нью Йорк, Лос Анджелес, Техас), Кореяҕа, Германияҕа, Улуу Британияҕа, Канаадаҕа. </p> </td></tr> <tr> <td style="padding-left: 0.5em;">Total speakers: </td> <td colspan="2" style="padding-left: 0.5em;">480 000 - 530 000 курдук (2019 с. туругунан)<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr> <tr> <td style="padding-left: 0.5em;"><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%8B%D0%BB_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тыл системата (маннык сирэй суох)">Тыл системата</a>: </td> <td colspan="2" style="padding-left: 0.5em; text-align: left;"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Алтай тыллара (маннык сирэй суох)">Алтай тыллара</a><br /><span style="font-size:66%;"> </span><a href="/wiki/%D0%A2%D2%AF%D2%AF%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Түүр тыллара">Түүр тыллара</a><br /><span style="font-size:66%;">  </span>Хотугулуу-илин түүр<br /><span style="font-size:66%;">   </span><b>Саха тыла</b>  </td></tr> <tr> <td style="padding-left: 0.5em;"><a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D1%80%D1%83%D0%BA" title="Сурук">Суруга</a>: </td> <td colspan="2" style="padding-left: 0.5em;"><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BB%D0%BB_%D0%B0%D0%BB%D0%BF%D0%B0%D0%B1%D1%8B%D1%8B%D1%82%D0%B0" class="mw-redirect" title="Кирилл алпабыыта">Кирилл алпабыыта</a>  </td></tr> <tr> <th colspan="3" style="text-align: center; color: black; background-color: yellowgreen;">Ил суолталаах </th></tr> <tr> <td style="padding-left: 0.5em;">Ил статустаах: </td> <td colspan="2" style="padding-left: 0.5em;"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D0%A1%D0%B8%D1%80%D1%8D" title="Саха Сирэ">Саха Сирэ</a> </td></tr> <tr> <td style="padding-left: 0.5em;">Салайыллар: </td> <td colspan="2" style="padding-left: 0.5em;"><i>no official regulation</i> </td></tr> <tr> <th colspan="3" style="text-align: center; color: black; background-color: yellowgreen;">Language codes </th></tr> <tr> <td style="padding-left: 0.5em;"><a href="/w/index.php?title=ISO_639-1&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISO 639-1 (маннык сирэй суох)">ISO 639-1</a>: </td> <td colspan="2" style="padding-left: 0.5em;"><i>none</i> </td></tr> <tr> <td style="padding-left: 0.5em;"><a href="/w/index.php?title=ISO_639-2&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISO 639-2 (маннык сирэй суох)">ISO 639-2</a>: </td> <td colspan="2" style="padding-left: 0.5em;"><tt>sah</tt> </td></tr> <tr> <td style="padding-left: 0.5em;"><a href="/w/index.php?title=ISO_639-3&action=edit&redlink=1" class="new" title="ISO 639-3 (маннык сирэй суох)">ISO 639-3</a>: </td> <td colspan="2" style="padding-left: 0.5em;"><tt><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=sah">sah</a></tt> </td></tr> <tr> <td style="padding-left: 0.5em;">Glottolog: </td> <td><tt><a rel="nofollow" class="external text" href="https://glottolog.org/resource/languoid/id/yaku1245">yaku1245</a>  </tt></td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding: 0; vertical-align: middle;"><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D0%BB%D1%8D:Yakut_and_Dolgan_languages.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Yakut_and_Dolgan_languages.png/315px-Yakut_and_Dolgan_languages.png" decoding="async" width="315" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Yakut_and_Dolgan_languages.png/473px-Yakut_and_Dolgan_languages.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Yakut_and_Dolgan_languages.png/630px-Yakut_and_Dolgan_languages.png 2x" data-file-width="1350" data-file-height="625" /></a><figcaption></figcaption></figure><br /><center><small>Саха тылын (халлаан күөх) уонна Долгаан тылыын (от күөх) тарҕаныытын хаартата</small></center> </td></tr> <tr> <td colspan="3" class="boilerplate metadata" style="line-height:10pt; padding:0.5em;"><small><b>Note</b>: This page may contain <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D3%A9%D0%BC%D3%A9:IPA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Көмө:IPA (маннык сирэй суох)">IPA</a> phonetic symbols in <a href="/w/index.php?title=Unicode&action=edit&redlink=1" class="new" title="Unicode (маннык сирэй суох)">Unicode</a>. </small> </td></tr></tbody></table> <p><b>Саха тыла</b> диэн <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Сахалар">сахалар</a> тыллара, <a href="/wiki/%D0%A2%D2%AF%D2%AF%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Түүр тыллара">түүр тылларыттан</a> биирдэстэрэ. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D0%A1%D0%B8%D1%80%D1%8D" title="Саха Сирэ">Саха Өрөспүүбүлүкэтин</a> <a href="/wiki/%D0%98%D0%BB_%D1%82%D1%8B%D0%BB" title="Ил тыл">судаарыстыбаннай тыла</a>. Саха тылынан өрөспүүбүлүкэҕэ олохтоох <a href="/wiki/%D0%AD%D0%B1%D1%8D%D1%8D%D0%BD%D0%BD%D1%8D%D1%80" title="Эбээннэр">эбээннэр</a>, <a href="/wiki/%D0%AD%D0%B1%D1%8D%D2%A5%D0%BA%D0%B8%D0%BB%D1%8D%D1%80" title="Эбэҥкилэр">эбэҥкилэр</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%8C%D2%AF%D0%BA%D1%8D%D1%8D%D0%B3%D0%B8%D1%80%D0%B4%D1%8D%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дьүкээгирдэр (маннык сирэй суох)">дьүкээгирдэр</a> кэпсэтэллэр, сорох олохтоох <a href="/wiki/%D0%9D%D1%83%D1%83%D1%87%D1%87%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Нууччалар">нууччалар</a> билэллэр. Маны таһынан саха тылын түөлбэ барылын быһыытынан <a href="/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%80" class="mw-redirect" title="Долгааннар">долгааннар</a> тыллара билиниллэр. 2010 сыллааҕы биэрэпис түмүгүнэн Арассыыяҕа саҥарар киһи ахсаана 450140 эбит.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Саха_тылын_статуһа"><span id=".D0.A1.D0.B0.D1.85.D0.B0_.D1.82.D1.8B.D0.BB.D1.8B.D0.BD_.D1.81.D1.82.D0.B0.D1.82.D1.83.D2.BB.D0.B0"></span>Саха тылын статуһа</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&veaction=edit&section=1" title="Саха тылын статуһа салааны уларыт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>уларыт</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&section=1" title="Редактировать код раздела «Саха тылын статуһа»"><span>биики-тиэкиһи уларытыы</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1992 с. Муус устар 4 к. Саха Өрөспүүбүлүкэтин саҥа Төрүт Сокуона ылыллыбыта. Төрүт Сокуон 46-c ыстатыйатыгар «Саха өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай тылларынан саха уонна нуучча тыла буолаллар. Эмиэ манна » 52-с ыстатыйаҕа: «Судаарыстыба эбээһинэстээх: норуот сувереннай быраабын харыстыыр, кини төрөөбүт тылын, төрүт култууратын уонна норуот быһыытынан уратытын чөлүгэр түһэрэр уонна сайыннарар».<br /> 1992 сыл алтынньы 16 к. оччотооҕу Верховна Сэбиэт XV сессията «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр тыллар тустарынан» Сокуону ылыммыта. <br /> 1993 с. «Тыллар тустарынан Сокуону» олоххо киллэрии государственнай программата оҥоһуллан, Ил Түмэҥҥэ киирбитэ. <br /> Олунньу 13 күнэ – саха норуотун сырдатааччы Семен Андреевич Новгородов төрөөбүт күнэ – СӨ бастакы Президена М.Е. Николаев ыйааҕынан «Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнэ» диэн ааттаммыта. <br /> «Саха Өрөспүүбүлүкэтин территориятыгар олорор гражданнар өрөспүүбүлүкэ судаарыстыбаннай тылларынан үөрэнэр, ону кытта үөрэхтээһин систиэмэтэ биэрэр кыаҕын уонна усулуобуйатын иһинэн үөрэнэр тылларынан талар бырааптаахтар». <br /> </p><p>Академик <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D0%B5%D0%BF%D1%86%D0%BE%D0%B2_%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Слепцов Платон Алексеевич">П.А. Слепцов</a> судаарыстыбаннай тыл өйдөбүлүн маннык быһаарар: <br /> </p> <ul><li>Туттуллар эйгэтэ муҥутуур кэҥээбит, государство олоҕун бары таһымыгар толору үлэлиир, политика, производство салааларын, үөрэх култуура, наука эйгэтин хааччыйар тыл;<br /></li> <li>Харыстанар бигэ нуормалаах тыл;<br /></li> <li>Араҥаламмыт араас истииллээх, үрдүк култууралаах литературнай тыл буолар.<br /></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Саха_алпабыыта"><span id=".D0.A1.D0.B0.D1.85.D0.B0_.D0.B0.D0.BB.D0.BF.D0.B0.D0.B1.D1.8B.D1.8B.D1.82.D0.B0"></span>Саха алпабыыта</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&veaction=edit&section=2" title="Саха алпабыыта салааны уларыт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>уларыт</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&section=2" title="Редактировать код раздела «Саха алпабыыта»"><span>биики-тиэкиһи уларытыы</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint"><i>Сүрүн ыстатыйа</i>: <i><b><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%81%D1%83%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B0" title="Саха суруга">Саха суруга</a></b></i></div></dd></dl> <p>Саха тылын остуоруйатыгар 4 түһүмэҕи араарар: </p> <ul><li>1920-с сыллар саҥаларыгар диэри кириллицаҕа олоҕуран сурук-бичик;</li> <li>Семён Новгородов алпабыыта (1917-1929)</li> <li>Унификацияламмыт түүр алпабыыт (1929-1939)</li> <li>Билиҥҥи кирииллиссэ (1939-тан)</li></ul> <p><i>Саҥа түүрдээх алпабыыта (Яҥалиф)</i> </p> <table style="font-family:Arial Unicode MS; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"> <tbody><tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">A a </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">B в </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">C c </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ç ç </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">D d </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">E e </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">G g </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ƣ ƣ </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">H h </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">I i </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">J j </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">K k </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">L l </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Lj lj </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">M m </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">N n </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Nj nj </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ꞑ ꞑ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">O o </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ɵ ɵ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">P p </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Q q </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">R r </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">S s </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">T t </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">U u </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Y y </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ь ь </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">' </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;"> </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;"> </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;"> </td></tr></tbody></table> <p><i>Кирилл алпабыыта (билигиҥҥи)</i> </p> <table style="font-family:Microsoft Sans Serif; font-size:1.4em; border-color:#000000; border-width:1px; border-style:solid; border-collapse:collapse; background-color:#F8F8EF"> <tbody><tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">А а </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Б б </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">В в </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Г г </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ҕ ҕ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Д д </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Дь дь </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Е е </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ё ё </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ж ж </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">З з </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">И и </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Й й </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">К к </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Л л </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">М м </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Н н </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ҥ ҥ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Нь нь </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">О о </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ө ө </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">П п </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Р р </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">С с </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Һ һ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Т т </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">У у </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ү ү </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ф ф </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Х х </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ц ц </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ч ч </td></tr> <tr> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ш ш </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Щ щ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ъ ъ </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ы ы </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ь ь </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Э э </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Ю ю </td> <td style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;">Я я </td></tr></tbody></table> <p><br /> </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Тыл_туһунан"><span id=".D0.A2.D1.8B.D0.BB_.D1.82.D1.83.D2.BB.D1.83.D0.BD.D0.B0.D0.BD"></span>Тыл туһунан</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&veaction=edit&section=3" title="Тыл туһунан салааны уларыт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>уларыт</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&section=3" title="Редактировать код раздела «Тыл туһунан»"><span>биики-тиэкиһи уларытыы</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Дорҕооннор"><span id=".D0.94.D0.BE.D1.80.D2.95.D0.BE.D0.BE.D0.BD.D0.BD.D0.BE.D1.80"></span>Дорҕооннор</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&veaction=edit&section=4" title="Дорҕооннор салааны уларыт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>уларыт</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&section=4" title="Редактировать код раздела «Дорҕооннор»"><span>биики-тиэкиһи уларытыы</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Сахалыы саҥаҕа 8 кылгас, 8 уһун аһаҕас дорҕооннор уонна 4 дьуптуон этиллэрэ. Маны таһынан 19 бүтэй дорҕооннордоохпут: <i><b>б, г, ҕ, д, дь, й, к, л, м, н, ҥ, нь, п, р, с, һ, т, х, ч</b></i>. Аҕыйах тылга мурун <i>й</i> (<b>ҋ</b>) дорҕооно этиллэр (ку<i>й</i>аас, ты<i>й</i>ыс, и<i>й</i>э). Мурун <i>й</i> сурукка бэлиэтэммэт, ону арыт <b>й</b>, арыт <b>нь</b> дорҕоон солбуйар. </p><p>Нууччалыы этиллэр тыллары суруйарга <i><b>в, ж, з, ф, ц, ш, щ, е, ё, ю, я</b></i> буукубалар туттуллар. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Аһаҕас_дорҕооннор"><span id=".D0.90.D2.BB.D0.B0.D2.95.D0.B0.D1.81_.D0.B4.D0.BE.D1.80.D2.95.D0.BE.D0.BE.D0.BD.D0.BD.D0.BE.D1.80"></span>Аһаҕас дорҕооннор</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&veaction=edit&section=5" title="Аһаҕас дорҕооннор салааны уларыт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>уларыт</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&section=5" title="Редактировать код раздела «Аһаҕас дорҕооннор»"><span>биики-тиэкиһи уларытыы</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable" style="border-collapse: collapse;text-align:center;"> <caption> </caption> <tbody><tr> <th colspan="2" rowspan="2"> </th> <th colspan="2">Кылгас </th> <th colspan="2">Уһун </th> <th rowspan="2">Дьуптуоннор </th></tr> <tr> <td>Кыараҕас </td> <td>Киэҥ </td> <td>Кыараҕас </td> <td>Киэҥ </td></tr> <tr> <td rowspan="2">Илин<br />аһаҕас </td> <td>Айах<br />аһаҕас </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">i</span><br />⟨и⟩ </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">e</span><br />⟨э⟩ </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">iː</span><br />⟨ии⟩ </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">eː</span><br />⟨ээ⟩ </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">ie</span><br />⟨иэ⟩ </td></tr> <tr> <td>Уос<br />аһаҕас </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">y</span><br />⟨ү⟩ </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">ø</span><br />⟨ө⟩ </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">yː</span><br />⟨үү⟩ </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">øː</span><br />⟨өө⟩ </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">yø</span><br />⟨үө⟩ </td></tr> <tr> <td rowspan="2">Кэлин<br />аһаҕас </td> <td>Айах<br />аһаҕас </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">ɯ</span><br />⟨ы⟩ </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">a</span><br />⟨а⟩ </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">ɯː</span><br />⟨ыы⟩ </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">aː</span><br />⟨аа⟩ </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">ɯa</span><br />⟨ыа⟩ </td></tr> <tr> <td>Уос<br />аһаҕас </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">u</span><br />⟨у⟩ </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">o</span><br />⟨о⟩ </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">uː</span><br />⟨уу⟩ </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">oː</span><br />⟨оо⟩ </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">uo</span><br />⟨уо⟩ </td></tr></tbody></table> <p>Аһаҕас дорҕооннору саҥа органнара хайдах, ханна хамсаан үөскэтэриттэн көрөн хас да бөлөххө араарыллар. </p><p>Хос иһиллиитэ суох аһаҕас дорҕооннору куолас ыраас аһаҕастара диибит. Сахалыы саҥаҕа маннык 16 аһаҕас дорҕоон баар: <i><b>а, ы, и, э, ү, ө, у, о</b></i>; <i><b>аа, ыы, ии, ээ, үү, өө, уу, оо</b></i>. </p><p>Хас да аһаҕас дорҕоон холбоһугуттан үөскээбит уустук аһаҕас дорҕоону дьуптуон дэнэр. Сахалыы саҥаҕа 4 дьуптуон баар: <i><b>ыа, иэ, үө, уо</b></i>. </p><p>Хос быһаарыы: Дьуптуон суруларын курдук икки аһаҕас холбоһугуттан эрэ үөскүүр буолбатах. Ону кини былыргы көрүҥүн кытта тэҥнээн өйдүөххэ сөп: <i>таҕ</i> > <i>тыа</i>, <i>оҕлан</i> > <i>уолан</i>, <i>төрт</i> > <i>түөрт</i>, <i>беш</i> > <i>биэс</i>, <i>бол</i> > <i>буол</i>, <i>баҕ</i> > <i>быа</i>. </p><p>Сахалыы саҥа дорҕоонун анаан үөрэппит Н.Д. Дьячковскай дьуптуон хас да аһаҕас холбоһугуттан турар уустук дорҕоон диир, <i>үө</i> <i>ү-ү-ө-е-э</i>, <i>уо</i> <i>у-у-о-а-а</i>, <i>ыа</i> <i>ы-ы-а-а</i>, <i>иэ</i> <i>и-и-е-э</i>. </p><p>Көстөрүн курдук, уос дьупуонугар уос киэҥ аһаҕастарынааҕар, айах аһаҕастара баһыйар (<i>уа, үэ</i>), ол иһин тылга <i>үө</i> кэннэ <i>э</i>, <i>уо</i> кэннэ <i>а</i> турар буолбут: <i>үөрэх, үөтэлээ, куорат, туораа</i>. </p><p>Саха тылыгар аһаҕас дорҕоону кылгастык эбэтэр уһуннук тардан этэртэн тыл суолтата уларыйар: <i>бар - баар</i>, <i>быс - быыс</i>, <i>кир - киир</i>, о.д.а. Маннык аһаҕастары <i>уһун</i> уонна <i>кылгас</i> аһаҕастар дэнэр. Дьуптуон этиллиитэ уһун аһаҕаска чугас. Онон уһун аһаҕаска киллэриэххэ сөп. </p><p>Уһун аһаҕастар: <i>аа, ыы, ии, ээ, үү, өө, уу, оо, ыа, иэ, үө, уо</i>. </p><p>Кылгас аһаҕастар: <i>а, ы, и, э, ү, ө, у, о</i>. </p><p>Аһаҕас дорҕоону саҥарарга тыл уонна таҥалай икки ардыгар төһө киэҥ эбэтэр кыараҕас аһаҕас хааларыттан киэҥ уонна кыараҕас аһаҕас дорҕоон үөскүүрэ тутулуктаах. </p><p>Кыараҕас аһаҕастар: </p><p><i>үү, ии, ыы, уу,</i> </p><p><i>ү, и, ы, у.</i> </p><p>Киэҥ аһаҕастар: </p><p><i>ө, э, а, о,</i> </p><p><i>өө, ээ, аа, оо.</i> </p><p>Сахалыы саҥаҕа ордук кыараҕаһа уһун кыараҕас аһаҕас дорҕоон, оттон ордук киэҥэ уһун киэҥ аһаҕас дорҕоон буолар. </p><p>Аһаҕас дорҕоон уос кыттарыттан-кыттыбатыттан көрөн икки бөлөххө арахсар. Уос хамсаан үөскэтэр аһаҕастарын <i>уос аһаҕас</i> дорҕоонноро, оттон уос кыттыбат аһаҕастарын <i>айах аһаҕас</i> дорҕоонноро дэнэр. </p><p>Уос аһаҕастар: <i>ү, үү, ө, өө, у, уу, о, оо, үө, уо</i>. </p><p>Айах аһаҕастар: <i>и, ии, э, ээ, ы, ыы, а, аа, иэ, ыа</i>. </p><p>Сахалыы саҥа биир улахан бэлиэ уратыта аһаҕас дорҕоон айах көҥдөйүн илин эбэтэр кэлин өттүгэр үөскүүрүнэн туспатыйара буолар. </p><p>Илин аһаҕас үөскүүрүгэр тыл илин өттө өрө көтөҕүллэр, оттон кэлин аһаҕас үөскүүрүгэр тыл ортотуттан кэлин өттө көтөҕүллэр. </p><p>Илин аһаҕастар: <i>и, ии, э, ээ, ү, үү, ө, өө, иэ, үө</i>. </p><p>Кэлин аһаҕастар: <i>ы, ыы, а, аа, у, уу, о, оо, ыа, уо</i>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Аһаҕас_дорҕоон_дьүөрэлэһэр_сокуон"><span id=".D0.90.D2.BB.D0.B0.D2.95.D0.B0.D1.81_.D0.B4.D0.BE.D1.80.D2.95.D0.BE.D0.BE.D0.BD_.D0.B4.D1.8C.D2.AF.D3.A9.D1.80.D1.8D.D0.BB.D1.8D.D2.BB.D1.8D.D1.80_.D1.81.D0.BE.D0.BA.D1.83.D0.BE.D0.BD"></span>Аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһэр сокуон</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&veaction=edit&section=6" title="Аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһэр сокуон салааны уларыт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>уларыт</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&section=6" title="Редактировать код раздела «Аһаҕас дорҕоон дьүөрэлэһэр сокуон»"><span>биики-тиэкиһи уларытыы</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Саха тылыгар биир тылга түбэһээрэй аһаҕас дорҕооннор түбэһиспэттэр. Аһаҕас дорҕооннор доргуйар сиринэн наардаһан биир тылга дьүөрэлэһэллэр. </p><p>Аһаҕас дорҕооннор тыл кэккэ сүһүөхтэригэр аньаҕынан оҥоһуллууларынан дьүөрэлэһэн сэргэстэһэллэр. </p><p><i>Уо, үө</i> дьуптуоннар кэннинээҕи кэккэ сүһүөххэ кэллэр аһаҕас дорҕоон, дьуптуон кыараҕас аһаҕас дорҕоонун кытта дьүөрэлэһэр. </p><p>Биир сүһүөхтээх, бүтэй дорҕоонунан бүтэр тылга саҥа тылы үөскэтэр сыһыарыы сыһыннаҕына – дьуптуон кылгыыр. Дьуптуоннартан <i>уо, иэ, үө</i>, дьуптуоннар кыргыыллар. </p><p>Саха тылыгар аҕыйах эрэ тыл кэннигэр икки бүтэй дорҕоон турар, холобуур, <i>булт, бэрт, кыырт, түөрт, сүүрт</i> у.д.а. онон, бүтэй дорҕоонунан бүтэр тылга бүтэй эрэ дорҕоон биитэр сөп түбэспэт бүтэй дорҕоон бастакылаах сыһыарыы сыстар буоллаҕына, кинилэр икки ардыларыгар кыараҕас аһаҕас дорҕоон кыбытык киирэр. </p><p>Икки биитэр элбэх сүһүөхтээх тылга аһаҕас дорҕооннох сыһыарыы киирэр буоллаҕына – сорох тылтан кыараҕас аһаҕас дорҕоон сүтэн хаалар. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Бүтэй_дорҕооннор"><span id=".D0.91.D2.AF.D1.82.D1.8D.D0.B9_.D0.B4.D0.BE.D1.80.D2.95.D0.BE.D0.BE.D0.BD.D0.BD.D0.BE.D1.80"></span>Бүтэй дорҕооннор</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&veaction=edit&section=7" title="Бүтэй дорҕооннор салааны уларыт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>уларыт</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&section=7" title="Редактировать код раздела «Бүтэй дорҕооннор»"><span>биики-тиэкиһи уларытыы</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable" style="text-align:center"> <tbody><tr> <th> </th> <th colspan="2">Мурун бүтэй<br />дорҕоонноро </th> <th colspan="2">Тиис бүтэй<br />дорҕоонноро </th> <th colspan="2">Тиис уйата<br />бүтэй дорҕонноро </th> <th colspan="2">Сымнаҕас<br />бүтэй дорҕонноро </th> <th colspan="2">Тыл кэннинээҕи<br />бүтэй дорҕонноро </th> <th colspan="2">Бэлэс бүтэй<br />дорҕоонноро </th></tr> <tr> <th>Уос бүтэй<br />дорҕоонноро </th> <td colspan="2"><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">m</span> </td> <td colspan="2"><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">n</span> </td> <td colspan="2"> </td> <td colspan="2"><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">ɲ</span> </td> <td colspan="2"><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">ŋ</span> </td> <td colspan="2"> </td></tr> <tr> <th>Төлөрүйэр<br />бүтэй дорҕонноро </th> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">p</span> </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">b</span> </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">t</span> </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">d</span> </td> <td colspan="2"> </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">c</span> </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">ɟ</span> </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">k</span> </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">ɡ</span> </td> <td colspan="2"> </td></tr> <tr> <th>Быыһылыыр<br />бүтэй дорҕонноро </th> <td colspan="2"> </td> <td colspan="2"> </td> <td colspan="2"><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">s</span> </td> <td colspan="2"> </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">x</span> </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">ɣ</span> </td> <td><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">h</span> </td></tr> <tr> <th>Диэрийэр быыһылыыр<br />бүтэй дорҕонноро </th> <td colspan="2"> </td> <td colspan="2"> </td> <td colspan="2"><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">l</span> </td> <td colspan="2"><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">j</span> (<span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">ȷ̃</span>) </td> <td colspan="2"> </td> <td colspan="2"> </td></tr> <tr> <th>Илигириир<br />бүтэй дорҕонноро </th> <td colspan="2"> </td> <td colspan="2"> </td> <td colspan="2"><span title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" class="IPA">ɾ</span> </td> <td colspan="2"> </td> <td colspan="2"> </td> <td colspan="2"> </td></tr></tbody></table> <p>Бүтэй дорҕоону саҥарарга салгын тахсан иһэн ханнык эмэ мэһэйи көссөр, оттон аһаҕас дорҕоон саҥарылларыгар салгын мэһэйдэммэт. </p><p>Саха тылыгар сурукка 20 бүтэй дорҕоон баар. </p><p>Сорох бүтэй дорҕоону саҥарарга саҥаны оҥорор силгэлэр атан биэрэллэр, оно ньиргиэр тахсыбакка салгын эрэ тахсар. </p><p><b>Ньиргиэрэ суох салгынынан эрэ тахсар бүтэй дорҕооннору ньиргийбэт бүтэй дорҕоон дэнэр.</b> Холобур, <i>к</i> дииргэ тыл төрдүн диэккиннэн таҥалайга сыстар, ону салгын кэлэн ньиргиэрэ суох төлө тэбэн тахсар. </p><p>Сорох бүтэй дорҕооннору саҥарарга, саҥа силгэтэ ыпсан дорҕоон ньиргиэрдэнэр тахсар. Холбур, <i>д</i> саҥарылларыгар саҥа силгэтэ ыпсан салгын ньиргиэрдэнэр, ол салгын тыл төбөтүнэн үөһээ тиистэргэ сыстыбытын төлө көтөн тахсар. </p><p><b>Саҥарылларыгар ньиргиэрдэнэр бүтэй дорҕоону <i>ньиргиэрдээх бүтэй дорҕоон</i> дэнэр.</b> Саха тылыгар 6 ньиргиэрдээх бүтэй дорҕоон баар. Ньиргийбэт бүтэй дорҕооннор: <i>к, т, с, п, х, ч</i>. Ньиргиэрдээх бүтэй дорҕооннор: <i>г, д, һ, б, ҕ, дь, м, н, нь, ҥ, л, р, й</i>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Морфология"><span id=".D0.9C.D0.BE.D1.80.D1.84.D0.BE.D0.BB.D0.BE.D0.B3.D0.B8.D1.8F"></span>Морфология</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&veaction=edit&section=8" title="Морфология салааны уларыт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>уларыт</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&section=8" title="Редактировать код раздела «Морфология»"><span>биики-тиэкиһи уларытыы</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Тыл төрүт суолтатынан, хайдах уларыйарынан, этиигэ туттулларынан атын тылтан уратылаах буолар. Итиннэ олоҕуран тыллары тус-туспа бөлөххө араараллар. Ону саҥа чааһа диэн ааттанар. Холобур, барамайы бэлиэтиир саҥа чааһа аат тыл буолар, оттон хайааһыны туохтуур көрдөрөр. </p><p>Саха тылыгар маннык саҥа чаастара бааллар: аат тыл, даҕааһын аат, ахсаан аат, солбуйар аат, туохтуур (тус туохтуур, аат туохтуур, сыһыат-туохтуур), сыһыат, эбиискэ, дьөһүөл, сыһыан тал, ситим тыл, саҥа аллайыы. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Аат_тыл"><span id=".D0.90.D0.B0.D1.82_.D1.82.D1.8B.D0.BB"></span>Аат тыл</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&veaction=edit&section=9" title="Аат тыл салааны уларыт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>уларыт</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&section=9" title="Редактировать код раздела «Аат тыл»"><span>биики-тиэкиһи уларытыы</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Биһигини тулалыыр араас барамайы, тыынар тыыннааҕы, айылҕа көстүүтүн, хайааһын, аатын бэлиэтиир уонна <i>ким?</i> <i>туох?</i> диэн ыйытыыга хоруйдуур тыл <b>аат тыл</b> дэнэр. </p><p>Саха тылыгар киһини эрэ бэлиэтиир аат тылга <i>ким?</i> диэн ыйытыы турар. Онтон атын аат тыл барыта <i>туох?</i> диэн ыйытыыга хоруйдуур. </p><p>Араас барамайы суолтатынан бөлөхтөөн ааттыыр тыл <b>уопсай тыл</b> дэнэр. Холобур: <i>киһи</i>, <i>ынах</i>, <i>өрүс</i>, <i>күөл</i>. </p><p>Ити бөлөхтөн биир чопчу барамайы ааттыыр тыл <b>анал тыл</b> дэнэр. Холобур: <i>Сережа</i>, <i>Манаачыйа</i>, <i>Сангаар</i>, <i>Индигиир</i>, <i>Муоһааны</i>. </p><p>Аат тыл морфологическай бэлиэтэ: ыйытыыта, арааһа, суолтата, ахсаана, түһүк, тардыылаах. </p><p>Аат тыл этии ханнык баҕарар чилиэнэ буолуон сөп: <i>туһаан</i>, <i>кэпсиирэ</i>, <i>толоруу</i>, <i>сиһилии</i>, <i>быһаарыы</i>. </p><p>Аат тыл үөскүүр ньымата Тус-туспа аат тыл паараластаҕына ордук киэҥ суолтаны биэрэр. Бу саха тылын биир бэлиэ уратыта, олус этигэн ньымата буолар. </p><p>Икки толору суолталаах эбэтэр биирэ толору суолталаах, биирэ туспа туттуллубат аат тыл пааралаһыан сөп. Холобур: <i>сир-дойду, аат-суол, саҥа-иҥэ</i>. </p><p>Паараласпыт аат тыл куруук биир ахсааҥҥа турар, иккиэн тэҥҥэ уларыйар, сурукка дефиһинэн холбонор. Холобур: <i>киһи-сүөһү мустубут. Эллэй киһитэ-сүөһүтэ элбээн испит</i>. </p><p>Аат тыл атын аат тылтан уонна туохтууртан <i>-һыт</i>, <i>-чаан</i>, <i>-чык</i>, <i>-ааһын</i>, <i>-ыы</i>, <i>-ааччы</i>, о.д.а. сыһыарыынан үөскүүр. <i>-ааһын</i> сыһыарыы аһаҕас дорҕоонноох тыл олоҕор, <i>-ыы</i> сыһыарыы бүтэй дорҕоонноох тыл олоҕор эбиллэр: <i>хомуй</i> - <i>хомуйуу</i>, <i>өйдөө</i> - <i>өйдөөһүн</i>. </p><p>Аат тыл суолтатыгар атын тылы туттуу Ханнык да омук тылыгар биир саҥа чааһа атын саҥа чааһын суолтатын ылара баар буолар. Холобуур, нуучча тылыгар итинник түбэлтэ элбэх: <i><b>столовая</b> ложка</i> (прилагательное) - <i><b>столовая</b> открылась</i> (существительное); <i><b>пригашённые</b> школьники</i> (причастие) - <i><b>приглашённые</b> собрались</i> (существительное). Саха тылыгар итинник эмиэ баар: <i>Оҕо кытаанахтык <b>утуйбут</b></i> (тус туохтуур). - <i><b>Утуйубут</b> таҥаскын хомуй</i> (аат туохтуур). - <i><b>Утуйубут</b> уу аһылыктаах</i> (аат тыл). </p><p>Хос быһыарыы: Билигин этиигэ араас саҥа чааһын туһаан оҥорор түбэлтэ тарҕанан эрэр. Ол үксэ дьыла тылыгар сөп. </p><p>Саха тылын сиэринэн оннук тыл этиигэ быһаарыы буолар. Холобур: <i>Эйигин элбэхтэр билэллэр</i>. - <i>Эйигин элбэх киһи билэр</i>. </p><p><b>Аат тыл ахсаана</b> </p><p>Аат тыл <b>биир</b> уонна <b>элбэх ахсааннаах</b>: <i>ат</i> - <i>аттар</i>, <i>сулус</i> - <i>сулустар</i>. Биир ахсааҥҥа турар аат тыл маннык суолталаах: бу барамай аата буолар: <i>бу ынах</i> (атын барамай, холобур, ат, ыт буолбатах), <i>манна блокнот</i> (кинигэ, тэтэрээт буолбатах) <i>баар эбит</i>; барамай чопчу биир буоларын бэлиэтиир: <i>ат, ыт, кинигэ, сулус</i>. Элбэх ахсааҥҥа турар аат тыл барамай элбэҕин бэлиэтиир: <i>аттар, ыттар, кинигэлэр, сулустар</i>. Барамай 2, 3, 4, 5 эҥин эрэ буоллаҕына, биир ахсаан халыыпатын туттуохха сөп: <i>икки, ат, түөрт кинигэ, биэс сулус</i>. Элбэх ахсаан халыыпата <i>-лар</i> сыһыараа арааһынан үөскүүр: </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Дорҕоон олоҕо</th> <th>Сыһыараа </th></tr> <tr> <td>Аһаҕас дорҕооннор, <i>л</i></td> <td><i>-лар</i>, <i>-лэр</i>, <i>-лор</i>, <i>-лөр</i> </td></tr> <tr> <td><i>к</i>, <i>п</i>, <i>с</i>, <i>х</i></td> <td><i>-тар</i>, <i>-тэр</i>, <i>-тор</i>, <i>-төр</i> </td></tr> <tr> <td><i>й</i>, <i>р</i></td> <td><i>-дар</i>, <i>-дэр</i>, <i>-дор</i>, <i>-дөр</i> </td></tr> <tr> <td><i>м</i>, <i>н</i>, <i>ҥ</i></td> <td><i>-нар</i>, <i>-нэр</i>, <i>-нор</i>, <i>-нөр</i> </td></tr></tbody></table> <p>Быраабылаттан туоруур тыллар: <i>тойон</i> - <i>тойоттор</i>, <i>хотун</i> - <i>хотуттар</i>, <i>эмээхсин - </i>эмээхситтэр<i>, </i>барахсан<i> - </i>барахсаттар<i>, </i>улахан<i> - </i>улахаттар<i>;</i> <i>доҕор</i> - <i>доҕоттор</i>, <i>дьахтар</i> - <i>дьахталлар</i>, <i>оҕонньор</i> - <i>оҕонньоттор</i> </p><p><b>Аат тыл ахсаанын сөпкө туттуу</b> </p><p>Саха тыла бэрт үгүс түбэлтэҕэ элбэх ахсаан суолтатын биир ахсаан халыыпынан биэрэр араас ньымалаах. </p><p>Саха тылыгар элбэх ахсаан суолтатын биэрэр ньыма арааһа: ахсаан аат + б.а., "биир буолбатах" суолтатын тыл + б.а., пааралаһын аат тыл, айылҕаттан элбэх, айылҕа көстүүтэ, кэлимсэ барамай, хомуур өйдөбүл ("барыта"), сыһыарыыта суох туохтуу түһүк. </p><p>Хос быһаарыы: Кэпсэтии тылыгар, уус-уран айымньыга автор барамай элбэх диэн чорботуон баҕарар буоллаҕына (ол аата стилистическэй суолтаҕа), элбэх ахсааны туттуон сөп: <i>эмискэ кустар бөҕө кэлэн түстүлэр (кус бөҕө түстэ), хонууга араас сибэккилэр үүммүттэр (араас сибэкки үүммүт), сайыны быһа түспүт ардахтар дьону сүгүн оттоппотулар (ардах дьону оттоппото)</i>. </p><p>Оннук чорботор наада суох сиригэр (холобур, дьыала, наука тылыгар) литературнай нуорма быһыытынан биир ахсаан халыыпата туттуллар. </p><p><b>Аат тыл түһүгэ</b> </p><p>Саха тылыгар аҕыс сүрүн түһүк бааллар (төрүт, араары, сыһыарыы, туохтуу, таһаарыы, туттуу, холбуу, тэҥнии) </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th style="width:200px">Түhүк </th> <th>Ыйытыылар </th> <th>Биир ахсаан </th> <th>Элбээх ахсаан </th></tr> <tr> <th>Төрүөт </th> <td><i>Ким?</i> <i>Туох?</i> </td> <td>Ø </td> <td>Ø </td></tr> <tr> <th>Араарыы </th> <td><i>Кимнэ?</i> <i>Туохта?</i> </td> <td><i>-та</i> </td> <td><i>–ларда</i> </td></tr> <tr> <th>Сыһыарыы </th> <td><i>Кимиэхэ?</i> <i>Туохха?</i> </td> <td><i>-га</i> </td> <td><i>-ларга</i> </td></tr> <tr> <th>Туохтуу </th> <td><i>Кими?</i> <i>Тугу?</i> </td> <td><i>-ни/-и</i> </td> <td><i>-лары</i> </td></tr> <tr> <th>Таһаарыы </th> <td><i>Кимтэн?</i> <i>Туохтан?</i> </td> <td><i>-ттан</i> </td> <td><i>-лартан</i> </td></tr> <tr> <th>Туттуу </th> <td><i>Киминэн?</i> <i>Тугуган?</i> </td> <td><i>-нан</i> </td> <td><i>-ларынан</i> </td></tr> <tr> <th>Холбуу </th> <td><i>Кимниин?</i> <i>Туохтуун?</i> </td> <td><i>-ниин</i> </td> <td><i>-лардыын</i> </td></tr> <tr> <th>Тэҥнии </th> <td><i>Кимнээҕэр?</i> <i>Туохтааҕар?</i> </td> <td><i>-тааҕар</i> </td> <td><i>лардааҕар</i> </td></tr></tbody></table> <p><b>Тардыылаах аат тыл</b> </p><p>Барамай кимиэнэ, туох киэнэ буоларын көрдөрөр аат тыл <b>тардыылаах аат тыл</b> дэнэр. </p><p>Тардыылаах аат тыл маннык суолталаах: бас билиини бэлиэтиир: <i>мин ытым</i>, <i>оскуола массыыната</i>; барамай чааһын бэлиэтиир: <i>кинигэ ойуута</i>, <i>от силиһэ</i>; барамай аналын, идэтин көрдөрөр: <i>ат сыарҕата</i>, <i>оскуола директора</i>; биир бөлөххө киирэри бэлиэтиир: <i>саха дьоно</i>, <i>мин дойдум</i>. </p><p>Тардыылаах аат тылга маҥнай элбэх ахсаан сыһыарыыта, онтон тардыы сыһыарыыта эбиллэр. </p><p>Тардыылаах аат 3-с сирэйин халыыпатын тэҥнээн көрүҥ: <i>оҕо кинигэлэрэ</i> - биир элбэхтээҕэ (хас да кинигэ) <i>оҕолор кинигэлэрэ</i> - элбэх биирдээҕэ (биир кинигэ) <i>оҕолор кинигэлэрэ</i> - элбэх элбэхтээҕэ (хас да кинигэ) </p><p>Биир тардыылаах аат тыл түөрт ахсааҥҥа, үс сирэйгэ падеһынан уларыйар. Көннөрү аат тыл курдук этии араас чилиэнэ буолар. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Даҕааһын_аат"><span id=".D0.94.D0.B0.D2.95.D0.B0.D0.B0.D2.BB.D1.8B.D0.BD_.D0.B0.D0.B0.D1.82"></span>Даҕааһын аат</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&veaction=edit&section=10" title="Даҕааһын аат салааны уларыт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>уларыт</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&section=10" title="Редактировать код раздела «Даҕааһын аат»"><span>биики-тиэкиһи уларытыы</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Барамай бэлиэтин көрдөрөр уонна <i>ханнык? хайа? хайдах? ханнааҕы? хаһааҥҥы? туохтаах?</i> диэн ыйытыыга хоруйдуур саҥа чаһа <b>даҕааһын аат</b> дэнэр. Барамай бэлиэтэ диэн хаачыстыбата (<i>үчүгэй, итии, сырдык</i>); быһыыта (<i>төгүрүк, ньолбоҕор, суон</i>); кээмэйэ (<i>улахан, кэтит, бөдөҥ</i>); өҥө (<i>күөх, саһархай, ала</i>), о.д.а. буолар. </p><p>Даҕааһан аат арааһа: төрүт, үөскээбит, киирии, ааттыйбыт </p><p>Даҕааһын аат уларыйбат, этиигэ быһаарыы буолар. Холобур: <i>күүстээх киһи, күүстээх киһиттэн, күүстээх дьон</i>. </p><p>Этиигэ кэпсиирэ буоллаҕына, кэпсиирэ сыһыарыытын ылынар. Холобур: <i>Эн күүстээххин, биһиги эмиэ күүстээхпит</i>. </p><p>Даҕааһын аат бэйэтэ быһаарар тыллаах буолуон сөп: <i>олус кэрэ айылҕа, наһаа суон тиит, ураты интэриэһинэй кинигэ</i>. Ааттыйбыт даҕааһын элбэх ахсаан уонна тардыы сыһыарыытын ылар, падеһынан уларыйар кыахтаах. Этиигэ туһаан, кэпсиирэ, толору буолуон сөп. Холобуур: <i>Күүстээхтэр кыайыахтара</i>. Ким? - <i>күүстээхтэр. Күүстээххин дьэ биллибит</i>. Тугу билибит? - <i>күүстээххин. Күүстээҕи күүстээх баһыйар</i>. Кими быһыйар? - <i>күүстээҕи. Уол чахчы күүстээх эбит</i>. Хайдах эбитий? - <i>күүстээх эбит</i>. </p><p>Сорох даҕааһын аат тылга толору көспүт: <i>кырдьаҕас</i>, <i>ыраахтааҕы</i>, <i>өстөөх</i>, <i>муҥурдаах</i>, <i>бэлиэлээх</i>, о.д.а. </p><p>Даҕааһын аат аат тылга сыстар: <i>хайдах кинигэ? - саҥа кинигэ</i>, туохтуурга сыстар тыл даҕааһын буолбат: <i>Хайдах хаамар? - саҥа хаамар</i>. </p><p>Даҕааһын аат атын саҥа чааһыттан уонна даҕааһынтан араас ньыманан үөскүүр: Сыһыарыынан (ааттартан, туохтууртан), аттарыынан. </p><p>Барамай бэлиэтин күүһүрдэн, кыччатан көрдөрүү: сыһыарыы, күүһүрдэр эбиискэ, пааралаһан, хатыланар олох, аттарыы халыып. </p><p><b>Даҕааһын ааты саҥарар саҥаҕа туттуу</b> </p><p>Даҕааһын аат кэпсэтии да тылыгар, уус-уран айымньыга да бэрт киэҥник туттуллар. Барамай бэлиэтин көрдөрөр буолан, тылы-өһү олус байытар, киэргэтэр. Саха тылыгар араас бэйэлээх синоним, антоним суолталаах даҕааһын олус элбэх. Ол ордук олоҥхо баай-тылым тылыгар толору көстөр. Даҕааһыны көспүт суолтаҕа туттар түбэлтэ эмиэ элбэх буолар: <i>тимир</i> күрдьэх - <i>тимир сүрэх. Кыһыл тылынан кыныттынар</i>. </p><p>Кэнники кэмҥэ нуучча тылын сабыдыалынан даҕааһын ааты аат туохтуур үтүрүйэн эрэр: <i>сабыылаах түннүк - сабыллыбыт түннүк</i>. Онтон сылтаан тыл, биир халыыпка киирэн, иинэр-хатар, этигэн күүһэ мөлтүүр. </p><p><b>Даҕааһын ааты таба суруйуу</b> </p><p>Даҕааһын аат ааттан маннык кэлин сыһыарыыларынан үөскүүр: </p><p>Аат туохтааҕын быһаарар даҕааһын ааты -<i><b>лаах</b></i> (-<i><b>таах</b></i>, -<i><b>наах</b></i>, -<i><b>даах</b></i>) кэлин сыһыарыыларынан үөскүүр </p><p>Аат тугу ордук таптыырын быһаарар даҕааһын ааты -<i><b>мсах</b></i> (-<i><b>мсох</b></i>, -<i><b>мсөх</b></i>, -<i><b>мсэх</b></i>) кэлин сыһыарыыннан үөскүүр. </p><p>Аат хаһааҥҥытын быһаарар даҕааһын ааты -<i><b>ээҥҥи</b></i>, -<i><b>кы</b></i> (-<i><b>гы</b></i>, -<i><b>ҥы</b></i>), -<i><b>дөөҕү</b></i> кэлин сыһыарыыларынан үөскүүр. </p><p>Аат ханнааҕытын быһаарар даҕааһын ааты -<i><b>тааҕы</b></i> (-<i><b>дааҕы</b></i>, -<i><b>нааҕы</b></i>, -<i><b>лааҕы</b></i>) у.д.а. кэлин сыһыарыыларынан үөскүүр. </p><p>Аат хайдаҕын быһаарар даҕааһын ааты маннык кэлин сыһыарыыларынан үөскүүр. </p><p>а) -<i><b>лыы</b></i> (у.д.а.) </p><p>б) -<i><b>ҕэс</b></i>, -<i><b>гэс</b></i> </p><p>в) -<i><b>тук</b></i> </p><p>Даҕааһын аат туохтууртан маннык кэлин сыһыарыыларынан үөскүүр: </p><p>Аат тугу гынымтыатын быһаарар даҕааһын аат туохтууртан -<i><b>мтыа</b></i>, -<i><b>мтүө</b></i>, -<i><b>мтуо</b></i>; -<i><b>гэс</b></i>, -<i><b>гас</b></i>, -<i><b>ган</b></i>, кэлин сыһыарыыларынан үөскүүр. </p><p>Аат хайдаҕын быһаарар даҕааһын аат туохтууртан маннык кэлин сыһыарааларынан үөскүүр: </p><p>а) -<i><b>ыык</b></i> (-<i><b>үүк</b></i>, -<i><b>уук</b></i>, -<i><b>иик</b></i>) </p><p>б) -<i><b>кэй</b></i>, -<i><b>ҕай</b></i> </p><p>в) -<i><b>гэс</b></i>, -<i><b>ҕас</b></i>, -<i><b>аҕас</b></i> </p><p>г) -<i><b>ааччы</b></i> </p><p>д) -<i><b>ньэҥ</b></i> </p><p>дь) -<i><b>х</b></i> кэлин сыһыарыыларыннан </p><p>3. Даҕааһын аат даҕааһын ааттан үөскүүрэ. </p><p>Холуур, тэҥниир суолталаан ааты быһаарар даҕааһын аат даҕааһын ааттан маннык кэлин сыһыарыыларынан үөскүүр: </p><p>а) -<i><b>сүөр</b></i> </p><p>б) -<i><b>с</b></i> </p><p><b>Нууччалыы суруллар даҕааһын аат</b> </p><p>- биир эмэ кэлин аһаҕас дорҕоон (-ай) </p><p>- наар илин аһаҕас дорҕоон (-эй) </p><p>- охсуулаах сүһүөххэ (-ой) </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ахсаан_аат"><span id=".D0.90.D1.85.D1.81.D0.B0.D0.B0.D0.BD_.D0.B0.D0.B0.D1.82"></span>Ахсаан аат</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&veaction=edit&section=11" title="Ахсаан аат салааны уларыт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>уларыт</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&section=11" title="Редактировать код раздела «Ахсаан аат»"><span>биики-тиэкиһи уларытыы</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ахсаан аат туһунан сүрүн биллэрии </p><p>Барамай ахсаанын, кэриччи ааҕарга хаһыс буоларын бэлиэтиир уонна <i>хас? төһө? хаһыс?</i> диэн ыйытыыга хоруйдуур саҥа чааһа ахсаан аат дэнэр. </p><p>Ахсаан аат аат тылга сыстыбакка турдаҕына <b>чааһыла</b> дэнэр: <i>үс, сэттэ, тоҕус'. Сэттэни үскэ төгүллэ</i>. Ахсаан аат түһүгүнэн уларыйар: <i>үс, үстэ, үскэ, үһү, үһүнэн, үстэн, үстүүн, үстээҕэр</i>. Уустук ахсаан аат онно бүтэһик эрэ тыла уларыйар: <i>уон үс, уон үскэ, уон үһүнэн</i>. </p><p>Ахсаан аат аат тыл суолтатын ылыан сөп. Оччоҕо тардыы уонна кэпсиирэ сыһыарыытын ылар. </p><p>Ахсаан аат этиигэ ханнык баҕарар чилиэн буолар. </p><p>Ахсаан аат маннык араастаах: тутулунан (судургу, уустук, паараласпыт), суолтатынан (төһө, кэрискэ, үллэһик, барыллааһын, бытархай) эбэтэр араастаах: төһө, кэрискэ, хомуур (1)=<i>ыа</i>; 2) =<i>ыан</i>), Хааччахтыыр (=<i>ыайах</i>), Улаатыннарар (=<i>та</i>), үллэһик (=<i>лыы < =лаа</i> + =<i>ыы</i>,), үллэһик-Улаатыннарар (=<i>лыы</i> + =<i>та</i>), барыйдыыр (=<i>ча</i>), барыйдыыр-Улаатыннарар (=<i>ча</i> + =<i>та</i>), барыйдыыр-үллэһик (=<i>ча</i> + =<i>лыы</i>), барыйдыыр-үллэһик-улаатыннарар (=<i>ча</i>+=<i>лыы</i>+=<i>та</i>), бас билии сыһыарыылаах ахсаан ааттар (=<i>лаах</i>) </p><p>Былыргы кэрискэ ахсаан ааттар ыйдар ааттарыгар эрэ хаалбыттар, ол билигин ый аата буолан тус аат курдук өйдөнөр. (<i>бэһинньи, алтынньи, сэтинньи, ахсынньи, тохсунньу, олунньу</i>) </p><p><b>Ахсаан ааты таба суруйуу уонна туттуу</b> </p><p>Ахсаан аат кэнниттэн аат тыл биир ахсааҥҥа турар: <i>икки <b>харах</b>, түөрт <b>атах</b>, сэттэ <b>кыталык</b>, тоҕус <b>туруйа</b>, уон биэс <b>улуус</b>, сүүс <b>киһи</b></i>. Паараласпыт ахсаан аат дефистээх суруллар, аат тыл эмиэ биир ахсааҥҥа турар: <i>икки-үс сылынан, бэһис-алтыс чыыһылаҕа, сэтинньи сэттис-ахсыс күнүгэр</i>. Хос быһаарыы: Маннык түбэлтэҕэ предмет элбэх буолара ахсаан ааттан биллэр, онон -<b>лар</b> сыһыарыы эбиллэрэ наадата суох, хос-хос этии буолар диэн Е.И.Убрятова бэлиэтиир. Барыллааһын ахсаан аакка -<b>чч</b>- - суруллар: <i>суурбэ<b>чч</b>э</i>, оту<b>чч</b>а, ол эрээри <i>суу<b>сч</b>э</i> <i>Тыһыынча, мөлүйүөн</i> диэн ахсаан аат сахалыы суруллар, онтон үрдүк кэриҥнээх киирии ахсаан аат нууччалыы суруллар: <i>миллиард</i>. </p><p>Ахсаан ааттан төрүттээх тыл арыт атын саҥа чааһа буолар: - даҕааһын аат: <i><b>сэттэлээх</b> оҕо, <b>уоннаах</b> харчы</i>; - сыһыат (хаһан? хайдах? ыйытыыга хоруйдуур): <i>биирдэ, бииргэ, биир-биир, иккиһин, үсүһүн, биирдии-биирдии</i>; - туохтуур: <i>иккистээ, үһүстээ</i>; - ситим тыл (<i>да-да</i> диэн курдук): <i>күлэр <b>икки</b>, ытыыр <b>икки</b> аҕас-балыс</i>; - тиэкис ис хоһоонун сааһылыыр кыбытык тыл: <i>иккиһэ, үсүһэ; иккиһинэн, үсүһүнэн</i>. </p><p><b>Ахсаан ааты саҥа чааһынан ырытыы бэрээдэгэ</b> </p><p>Ыйытыыта, олоҕо: </p><p>1. Тутула (судургу, уустук, паараспыт). </p><p>2. Арааһа (төһө, кэрискэ, барыллааһын, бытархай, үллэһик). </p><p>3. Суолтата (сирэй суолта, ааттыйбыт). </p><p>4. Тардыыта, сирэйэ (ааттыйбыт ахсаан аакка). </p><p>5. Түһүгэ. </p><p>6. Ханнык этии чилиэнэ буолара (туһаан, кэпсиирэ, быһаарыы, толоруу, сиһилии). </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Солбуйар_аат"><span id=".D0.A1.D0.BE.D0.BB.D0.B1.D1.83.D0.B9.D0.B0.D1.80_.D0.B0.D0.B0.D1.82"></span>Солбуйар аат</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&veaction=edit&section=12" title="Солбуйар аат салааны уларыт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>уларыт</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&section=12" title="Редактировать код раздела «Солбуйар аат»"><span>биики-тиэкиһи уларытыы</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Аат тыл, даҕааһын аат уонна ахсаан аат оннугар туттуллар саҥа чааһа <b>солбуйар аат</b> дэнэр. </p><p>Солбуйар аат биир чопчу суолтата суох, ханнык тылы солбуйарыттан тутулуктанан уларыйан иһэр. </p><p>Холобур: <i>Макаар ыксаата, ыксаан чуолҕаҥҥа тиийэн ыйытта. - Хайа, бу <b>мин</b> этим ханнаный? - <b>Эн</b> кимҥиний?</i> Макаар - <i>мин, эн.</i> <i>Бүгүн ылааҥы күн буолла. <b>Маннык</b> күн хайыһардыыр олус үчүгэй. Бэҕэһээ тымныы күн этэ. '<b>Маннык</b> күн киһи дьиэттэн тахсыбат</i>. Ылааҥы, тымныы - <i>маннык.</i> <i>Буурҕа түһэн, биэс хонукка хаайтардыбыт. Урут <b>бачча</b> хаайтарбат буоларбыт</i>. Биэс - <i>бачча.</i> </p><p>Солбуйар аат этии ханнык баҕарар чилиэнэ буолар. </p><p>Холобур: туһаан (<b><i>Мин</i> үөрэнэ бардым<i>. Ким? - </i></b><i>мин'</i>.); кэпсиирэ (<i>Учуутал эппитэ <b>иттиник</b>. Эппитэ тугуй? - </i>иттиник.<i>);</i> быһаарыы (<i><b>Биһиги</b> уолбут армияҕа барда</i>. Ханнык уол? - <i><b>биһиги</b> уолбут</i>.); толоруу (<i>Мин <b>тугу</b> эрэ көрдүм</i>. Тугу көрдүм? - <i><b>тугу эрэ</b></i>.); сиһилии (<i>Эн <b>баччаҕа</b> кэлээр</i>. Хаһан кэлээр? - <i><b>баччаҕа</b></i>.). </p><p>Солбуйар аат арааһа элбэх, олус киэҥник туттуллар саҥа чааһа. </p><p>Солбуйар аат маннык араастаах: сирэй, тардыылаах, бэйэни, ыйар, ыйытар, быһаарыылаах, быһаарыыта суох. </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th scope="col">Сирэй, ахсаан </th> <th scope="col">Сирэй<br />солбуйар ааттар </th> <th scope="col">Тардыылаах<br />солбуйар ааттар </th> <th scope="col">Бэйэни<br />солбуйар ааттар </th></tr> <tr> <th scope="row">1 с., биир.ахс. </th> <td>Мин</td> <td><i>Миэнэ</i></td> <td><i>Бэйэм</i> </td></tr> <tr> <th scope="row">2 с., биир.ахс. </th> <td>Эн</td> <td><i>Эйиэнэ</i></td> <td><i>Бэйэҥ</i> </td></tr> <tr> <th scope="row">3 с., биир.ахс. </th> <td>Кини</td> <td><i>Киниэнэ</i></td> <td><i>Бэйэтэ</i> </td></tr> <tr> <th scope="row">1 с., элб.ахс. </th> <td>Биһиги</td> <td><i>Биһиэнэ</i></td> <td><i>Бэйэбит</i> </td></tr> <tr> <th scope="row">2 с., элб.ахс. </th> <td>Эһиги</td> <td><i>Эһиэнэ</i></td> <td><i>Бэйэҕит</i> </td></tr> <tr> <th scope="row">3 с., элб.ахс. </th> <td>Кинилэр</td> <td><i>Кинэлэр<br />киэннэрэ</i></td> <td><i>Бэйэлэрэ</i> </td></tr></tbody></table> <p><b>Солбуйар ааты саҥарар саҥаҕа туттуу</b> </p><p><b>Сирэй солбуйар ааты сөпкө туттуу</b> </p><p><i>Эн уонна мин иккиэн</i> диэн суолтаҕа эн биһикки солбуйар ааты тутталлар. <i>Эн</i> солбуйар ааты уус-уран айымньыга тыыммат барымайга туһаайыахха сөп. Билигин соҕотох киһиэхэ <i>Эһиги</i> диэн туһаайар үгэс тарҕанан эрэр. </p><p>Кэпсэтии тылыгар, уус-уран айымньыга сүһүөх тэҥниир наадаҕа <i>миэхэҕэ, эйиэхэҕэ, биһи, эһи</i> диэн халыыпаны тутталлар. Ол литературнай нуормаҕа киирбэт. </p><p><i>Кини</i> диэн сирэй солбуйар аат урут киһини эрэ бэлиэтиир этэ. Билигин наука, дьыала тылыгар тыыммат барымайы бэлиэтииргэ эмиэ туттар буоллулар. Оттон кэпсэтии тылыгар, уус-уран айымньыга ону тумнар наада. Сэһэргиир стильгэ <i>кини</i> солбуйар ааты иккис этиигэ көтүтэр үгэс баар. Кэпсэтии тылыгар урут сэниир, үгэргиир-хоһоргуур суолтаҕа <i>миигинньик, эйигинньик, кининньик</i> солбуйар ааты туттар этилэр. </p><p><b>Атын солбуйар ааты сөпкө туттуу</b> </p><p>Саха тылыгар <i>ким</i> диэн солбуйар аат киһини эрэ бэлиэтиир. Билигин нуучча тылын үтүктэн, атын хамсыыр харамайы эмиэ <i>ким</i> диир буоллулар. Ол литературнай нуорматтан туорааһын буолар. </p><p>Уус-уран литератураҕа, кэпсэтии тылыгар <i>туох-ханнык, төһө-хачча, хайдах-туох</i>, о.д.а. кэҥэтэр суолталаах паараласпыт ыйытар солбуйар ааты тутталлар. </p><p>Кэпсэтии тылыгар <i>бу, ити, итинник</i> ыйар солбуйар ааты <i>субу, сити, ситинник</i> диэн туттар үгэс баар. </p><p><i>Ханнык, хас биирди</i> диэн солбуйар аат оннугар кэпсэтии тылыгап атын синонимы туттуохха сөп: </p><p>ханнык - <i>хайдах, туох, хайа</i>; </p><p>хас биирдии - <i>бары, барыта, ахсын аайы, ким баҕарар, ким барыта</i>; </p><p><i>Бэйэ</i> диэн солбуйар аат суолтатын саха тылыгар тардыы сыһыарыыта ылар, ол иһин үгүс этиигэ <i>бэйэ</i> диэн тыл хос-хос этии буолар: <i>Мин (бэйэм) бырааппар көмөлөһөбүн. Оҕонньор (бэйэтин) кэпсээнин саҕалаата. Эн (бэйэҥ) дойдугар хаһан сылдьыбыккыный</i>? Ол оннугар <i>бэйэ</i> солбуйар аат этиигэ тугу эрэ чорботон, тоһоҕолоон этэр стилистическэй суолталаах буолар. </p><p><i>Барыта</i> диэн түмүктүүр солбуйао аат тыл атын тылы кытта биир ахсааҥҥа ситимнэһэр: <i>бары үөрэнээччилэр билэллэр - үөрэнээччи барыта билэр</i>. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Өссө_маны_көр"><span id=".D3.A8.D1.81.D1.81.D3.A9_.D0.BC.D0.B0.D0.BD.D1.8B_.D0.BA.D3.A9.D1.80"></span>Өссө маны көр</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&veaction=edit&section=13" title="Өссө маны көр салааны уларыт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>уларыт</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&section=13" title="Редактировать код раздела «Өссө маны көр»"><span>биики-тиэкиһи уларытыы</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D1%8B_%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%B0_%D1%81%D1%83%D1%80%D1%83%D0%B9%D1%83%D1%83_%D0%B1%D1%8B%D1%80%D0%B0%D0%B0%D0%B1%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0" class="mw-redirect" title="Сахалыы таба суруйуу быраабылалара">Сахалыы таба суруйуу быраабылалара</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%B2_%D1%81%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D1%8B_%D0%B0%D0%BB%D0%BF%D0%B0%D0%B1%D1%8B%D1%8B%D1%82%D0%B0" title="Новгородов сахалыы алпабыыта">Новгородов сахалыы алпабыыта</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D1%8B%D1%82%D1%82%D0%B0%D0%B0%D1%87%D1%87%D1%8B:Timiriliev/%D0%AF%D0%BA%D1%83%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%86%D0%B0" title="Кыттааччы:Timiriliev/Якутская венгерица">Саҥа саха латын алпабыытын барайыага</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Быһаарыылар"><span id=".D0.91.D1.8B.D2.BB.D0.B0.D0.B0.D1.80.D1.8B.D1.8B.D0.BB.D0.B0.D1.80"></span>Быһаарыылар</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&veaction=edit&section=14" title="Быһаарыылар салааны уларыт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>уларыт</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&section=14" title="Редактировать код раздела «Быһаарыылар»"><span>биики-тиэкиһи уларытыы</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small" style=""> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/Documents/Vol4/pub-04-04.xlsx">ВПН 2010 / Том 4. Национальный состав и владение языками, гражданство / Население по национальности и владению русским языком по субъектам Российской Федерации </a> <span title="нуучча тылынан" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:#888;">(нууч.)</span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab6.xls">Перепись-2010</a></span> </li> </ol> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Сигэлэр"><span id=".D0.A1.D0.B8.D0.B3.D1.8D.D0.BB.D1.8D.D1.80"></span>Сигэлэр</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&veaction=edit&section=15" title="Сигэлэр салааны уларыт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>уларыт</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&section=15" title="Редактировать код раздела «Сигэлэр»"><span>биики-тиэкиһи уларытыы</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://e.nlrs.ru/open/12168">Saqa tьla: Maꞑnajgь oskuolaƣa yөrener kinige: Grammaatьka uonna Orpograapьja. Bastakь caaha</a> / Siipsep M.K.. — Çokuuskaj: Sudaarьstьba Saqa Sirineeƣi Beceettiir Suuta (SSSBS), 1935. — 56 с.</span></li> <li><span class="citation">Саха тыла: Морфология (алтыс кыласска үөрэнэр кинигэ) / Неустроев Н.Н., Васильев Е.К., Семенова С.С.. — Дьокуускай: Бичик, 1999. — 112 с.</span></li> <li><span class="citation">Саха тыла: Морфология (сэттис кыласска үөрэнэр кинигэ) / Неустроев Н.Н., Ядрихинская А.Г., Семенова С.С.. — Дьокуускай: Бичик, 2009. — 112 с.</span></li></ul> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://wiki.sakhatyla.ru/wiki/Грамматика_якутского_языка">Грамматика якутского языка</a>}</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sakhatyla.ru/">Онлайн словарь SakhaTyla.Ru</a> — on-line русско-якутский и якутско-русский словарь</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://postnauka.ru/longreads/155748">Якутский язык: На пересечении трех алтайских языковых ветвей</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Тылдьыттар"><span id=".D0.A2.D1.8B.D0.BB.D0.B4.D1.8C.D1.8B.D1.82.D1.82.D0.B0.D1.80"></span>Тылдьыттар</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&veaction=edit&section=16" title="Тылдьыттар салааны уларыт" class="mw-editsection-visualeditor"><span>уларыт</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&section=16" title="Редактировать код раздела «Тылдьыттар»"><span>биики-тиэкиһи уларытыы</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite style="font-style:normal" class="book" id="harv">Л.А., Афанасьев; Л.М., Готовцева; Н.И., Данилова и др. (2013). <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://igi.ysn.ru/files/publicasii/slovar/Lingv.pdf">Терминологический словарь. Лингвистика — Тиэрмин тылдьыта. Тыл үөрэҕэ</a></i>. Якутск — Дьокуускай: ИГИиПМНС СО РАН<span class="printonly">. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://igi.ysn.ru/files/publicasii/slovar/Lingv.pdf">http://igi.ysn.ru/files/publicasii/slovar/Lingv.pdf</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9+%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C.+%D0%9B%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%B2%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0+%E2%80%94+%D0%A2%D0%B8%D1%8D%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%BD+%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8C%D1%8B%D1%82%D0%B0.+%D0%A2%D1%8B%D0%BB+%D2%AF%D3%A9%D1%80%D1%8D%D2%95%D1%8D&rft.aulast=%D0%9B.%D0%90.&rft.aufirst=%D0%90%D1%84%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D0%B5%D0%B2&rft.au=%D0%9B.%D0%90.%2C+%D0%90%D1%84%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D0%B5%D0%B2&rft.au=%D0%9B.%D0%9C.%2C+%D0%93%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%86%D0%B5%D0%B2%D0%B0&rft.au=%D0%9D.%D0%98.%2C+%D0%94%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0+%D0%B8+%D0%B4%D1%80.&rft.date=2013&rft.place=%D0%AF%D0%BA%D1%83%D1%82%D1%81%D0%BA+%E2%80%94+%D0%94%D1%8C%D0%BE%D0%BA%D1%83%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9&rft.pub=%D0%98%D0%93%D0%98%D0%B8%D0%9F%D0%9C%D0%9D%D0%A1+%D0%A1%D0%9E+%D0%A0%D0%90%D0%9D&rft_id=http%3A%2F%2Figi.ysn.ru%2Ffiles%2Fpublicasii%2Fslovar%2FLingv.pdf&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0"><span style="display: none;"> </span></span></li></ul> <table class="navbox" cellspacing="0" style=";"><tbody><tr><td style="padding:2px;"><table cellspacing="0" class="nowraplinks collapsible autocollapse" style="width:100%;background:transparent;color:inherit;;"><tbody><tr><th style=";" colspan="2" class="navbox-title"><div style="float:left; width:6em;text-align:left;"><div class="noprint plainlinksneverexpand" style="background:transparent;padding:0;color:#000000;white-space:nowrap;font-size:xx-small;;;border:none;"><a href="/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D1%8B%D0%BF:%D0%A2%D2%AF%D2%AF%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Халыып:Түүр тыллара"><span style="color: #002bb8;;;border:none;" title="Бу халыыбы көрүү">к</span></a>·<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D1%8B%D0%B1%D1%8B_%D1%8B%D1%80%D1%8B%D1%82%D1%8B%D1%8B:%D0%A2%D2%AF%D2%AF%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Халыыбы ырытыы:Түүр тыллара (маннык сирэй суох)"><span style="color: #002bb8;;;border:none;" title="Бу халыыбы ырытыы">ы</span></a>·<a class="external text" href="https://sah.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D1%8B%D0%BF:%D0%A2%D2%AF%D2%AF%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0&action=edit"><span style="color: #002bb8;;;border:none;" title="Бу халыыбы уларытыы">у</span></a></div></div><span style="font-size:110%;"><a href="/wiki/%D0%A2%D2%AF%D2%AF%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Түүр тыллара">Түүр тыллара</a></span></th></tr><tr style="height:2px;"><td></td></tr><tr><td class="navbox-group" style=";width: 10%; text-align: right;;"><b>Төрүт тыл</b></td><td style="text-align:left;border-left:2px solid #fdfdfd;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-odd"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D3%A9%D1%80%D2%AF%D1%82_%D1%82%D2%AF%D2%AF%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Төрүт түүр тыла (маннык сирэй суох)">Төрүт түүр</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><td class="navbox-group" style=";width: 10%; text-align: right;;"><b>Огур бөлөҕө</b></td><td style="text-align:left;border-left:2px solid #fdfdfd;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-even"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><a href="/wiki/%D0%A7%D1%83%D0%B2%D0%B0%D1%88_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Чуваш тыла">Чуваш</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Хазар тыла">Хазар</a>†<span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%83%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Булгар тыла (маннык сирэй суох)">Булгар</a>†<span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B2%D0%B0%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0_(%D1%82%D2%AF%D2%AF%D1%80)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Авар тыла (түүр) (маннык сирэй суох)">Авар</a>† </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><td class="navbox-group" style=";width: 10%; text-align: right;;"><b>Көннөрү түүр бөлөҕө</b></td><td style="text-align:left;border-left:2px solid #fdfdfd;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-odd"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table cellspacing="0" class="nowraplinks navbox-subgroup" style="width:100%;;;;"><tbody><tr><td class="navbox-group" style=";width: 10%; text-align: right;"><b>Былыргы бөлөх</b></td><td style="text-align:left;border-left:2px solid #fdfdfd;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-odd"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><a href="/wiki/%D0%9E%D1%80%D1%85%D0%BE%D0%BD-%D0%95%D0%BD%D0%B8%D1%81%D0%B5%D0%B9_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Орхон-Енисей тыла">Орхон-Енисей</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D1%80%D0%B3%D1%8D_%D1%83%D0%B9%D0%B3%D1%83%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Эргэ уйгур тыла (маннык сирэй суох)">Эргэ уйгур</a> </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><td class="navbox-group" style=";width: 10%; text-align: right;"><b>Аргу бөлөҕө</b></td><td style="text-align:left;border-left:2px solid #fdfdfd;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-even"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B6_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Халадж тыла (маннык сирэй суох)">Халадж</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><td class="navbox-group" style=";width: 10%; text-align: right;"><b>Карлук бөлөҕө</b></td><td style="text-align:left;border-left:2px solid #fdfdfd;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-odd"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B9%D0%BD%D0%B8_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Айни тыла (маннык сирэй суох)">Айни (Эйну)</a><sup><small>1</small></sup><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BB%D0%B8_%D1%82%D2%AF%D2%AF%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Или түүр тыла (маннык сирэй суох)">Или түүр</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%A3%D0%B9%D0%B3%D1%83%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Уйгур тыла">Уйгур</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%A3%D0%B7%D0%B1%D0%B5%D0%BA_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Узбек тыла">Узбек</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%BC_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хорезм тыла (маннык сирэй суох)">Хорезм</a>†<span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D2%95%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Чаҕатай тыла">Чаҕатай</a>† </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><td class="navbox-group" style=";width: 10%; text-align: right;"><b>Кыпчак бөлөҕө</b></td><td style="text-align:left;border-left:2px solid #fdfdfd;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-even"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Алтай тыла">Алтай</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%9A%D1%8B%D1%80%D1%8B%D1%8B%D0%BC_%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Кырыым татаардарын тыллара">Кырыым татаар</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B0%D0%B9-%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Карачай-балкар тыла (маннык сирэй суох)">Карачай-балкар</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BC_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Караим тыллара">Караим</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%9A%D1%8B%D1%80%D1%8B%D1%8B%D0%BC%D1%87%D0%B0%D1%85_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Кырыымчах тыллара">Кырыымчах</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%9A%D1%83%D0%BC%D1%8B%D0%BA_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Кумык тыла">Кумык</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%A3%D1%80%D1%83%D0%BC_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Урум тыла">Урум</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8B%D0%BF%D1%87%D0%B0%D0%BA_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кыпчак тыллара (маннык сирэй суох)">Кыпчак</a>†<span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B8%D0%B1%D0%B8%D0%B8%D1%80_%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%B0%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сибиир татаар тыла (маннык сирэй суох)">Сибиир татаар</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%BF%D0%B0%D0%BA_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" class="mw-redirect" title="Каракалпак тыла">Каракалпак</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Казах тыла">Казах</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%9A%D1%8B%D1%80%D0%B3%D1%8B%D1%8B%D1%81_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Кыргыыс тыла">Кыргыыс</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D0%B9_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" class="mw-redirect" title="Ногай тыла">Ногай</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%B8%D0%B8%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Башкиир тыла">Башкиир</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%B0%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Татаар тыла">Татаар</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D1%80%D0%B3%D1%8D_%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%B0%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Эргэ татаар тыла (маннык сирэй суох)">Эргэ татаар</a>† </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><td class="navbox-group" style=";width: 10%; text-align: right;"><b>Огуз бөлөҕө</b></td><td style="text-align:left;border-left:2px solid #fdfdfd;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-odd"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><a href="/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D1%8C%D0%B0%D0%B0%D0%BD_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Азербайдьаан тыла">Азербайдьаан</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%84%D1%88%D0%B0%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Афшар тыла (маннык сирэй суох)">Афшар</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%83%D0%B7_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Гагауз тыла">Гагауз</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%BE%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D1%82%D2%AF%D2%AF%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хорасан түүр тыла (маннык сирэй суох)">Хорасан түүр</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кашкай тыла (маннык сирэй суох)">Кашкай</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Салар тыла">Салар</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BA_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Туурак тыла">Туурак</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%BA%D0%BC%D0%B5%D0%BD_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Туркмен тыла (маннык сирэй суох)">Туркмен</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B5%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D0%B3_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Печенег тыла (маннык сирэй суох)">Печенег</a>†<span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/w/index.php?title=%D0%9E%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Осман тыла (маннык сирэй суох)">Осман</a>† </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><td class="navbox-group" style=";width: 10%; text-align: right;"><b>Сайаан бөлөҕө</b></td><td style="text-align:left;border-left:2px solid #fdfdfd;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-even"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><a href="/wiki/%D0%A2%D0%BE%D1%84%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Тофа тыла">Тофа</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%8B%D0%B2%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Тыва тыла">Тыва</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%B9%D0%BE%D1%82_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Сойот тыла">Сойот</a> </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><td class="navbox-group" style=";width: 10%; text-align: right;"><b><a href="/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D1%81_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Хакас тыллара">Хакас бөлөҕө</a></b></td><td style="text-align:left;border-left:2px solid #fdfdfd;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-odd"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><a href="/wiki/%D0%A7%D1%83%D0%BB%D1%8B%D0%BC_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Чулым тыла">Чулым</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B0%D1%81_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Хакаас тыла">Хакаас</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%A8%D0%BE%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Шор тыла">Шор</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%B3_%D0%B9%D0%BE%D2%95%D1%8B%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Сарыг йоҕыр тыла">Сарыг йоҕыр</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%A4%D1%83%D0%B9%D1%83%D0%B9_%D0%BA%D1%8B%D1%80%D0%B3%D1%8B%D1%81_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Фуйуй кыргыс тыла">Фуйуй кыргыс</a> </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><td class="navbox-group" style=";width: 10%; text-align: right;"><b>Саха бөлөҕө</b></td><td style="text-align:left;border-left:2px solid #fdfdfd;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-even"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><a class="mw-selflink selflink">Саха</a><span style="font-weight:bold;"> ·</span> <a href="/wiki/%D0%94%D1%83%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D0%B0%D0%BD_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Дулгаан тыла">Дулгаан</a> </p> </div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><td class="navbox-group" style=";width: 10%; text-align: right;;"><b>Оҥоһуу тыл</b></td><td style="text-align:left;border-left:2px solid #fdfdfd;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-even"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><a href="/wiki/%D0%9E%D1%80%D1%82%D0%BE_%D1%82%D3%A9%D1%80%D2%AF%D0%BA_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Орто төрүк тыла">Орто төрүк</a> </p> </div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><td colspan="2" style="width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-odd"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><small> <sup><small>1</small></sup> Булкаас тыл; † Өлбүт. </small> </p> </div></div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <table class="navbox collapsible autocollapse nowraplinks" style="margin:auto;"> <tbody><tr><th colspan="2" style="text-align:center;width:100%;"><div style="float:left; width:6em; text-align:left;"><div class="noprint plainlinksneverexpand" style="background:transparent;padding:0;color:#000000;white-space:nowrap;font-size:xx-small"><a href="/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D1%8B%D0%BF:%D0%90%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%81%D1%8B%D1%8B%D0%B9%D0%B0_%D0%B8%D0%BB_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Халыып:Арассыыйа ил тыллара"><span style="color: #002bb8" title="Бу халыыбы көрүү">к</span></a>·<a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D1%8B%D0%B1%D1%8B_%D1%8B%D1%80%D1%8B%D1%82%D1%8B%D1%8B:%D0%90%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%81%D1%8B%D1%8B%D0%B9%D0%B0_%D0%B8%D0%BB_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Халыыбы ырытыы:Арассыыйа ил тыллара (маннык сирэй суох)"><span style="color: #002bb8" title="Бу халыыбы ырытыы">ы</span></a>·<a class="external text" href="https://sah.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D1%8B%D0%BF:%D0%90%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%81%D1%8B%D1%8B%D0%B9%D0%B0_%D0%B8%D0%BB_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0&action=edit"><span style="color: #002bb8" title="Бу халыыбы уларытыы">у</span></a></div></div><span style="font-size:110%;"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D0%BB%D1%8D:Flag_of_Russia.svg" class="mw-file-description" title="Арассыыйа"><img alt="Арассыыйа" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/22px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/33px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/44px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%81%D1%8B%D1%8B%D0%B9%D0%B0_%D0%B8%D0%BB_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD_%D1%82%D0%B8%D2%BB%D0%B8%D0%B3%D1%8D&action=edit&redlink=1" class="new" title="Арассыыйа ил тылларын тиһигэ (маннык сирэй суох)">Арассыыйа ил тыллара</a></span></th> </tr><tr><th style="white-space:nowrap;">Федераал тыл</th> <td style="width:100%;"> <a href="/wiki/%D0%9D%D1%83%D1%83%D1%87%D1%87%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Нуучча тыла">Нуучча</a></td></tr><tr><th style="white-space:nowrap;">Федерация субъектарын тыллара</th> <td style="width:100%;background:#f0f0f0"> <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B1%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BD_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Абазин тыла (маннык сирэй суох)">Абазин</a> • <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D0%B0%D0%B0%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Аваар тыла">Аваар</a> • <a href="/wiki/%D0%90%D0%B3%D1%83%D0%BB_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Агул тыла">Агул</a> • <a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D1%8B%D1%8B%D0%B3_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Адыыг тыла">Адыыг</a> • <a href="/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D1%8C%D0%B0%D0%B0%D0%BD_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Азербайдьаан тыла">Азербайдьаан</a> • <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Алтай тыла">Алтай</a> • <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%B8%D0%B8%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Башкиир тыла">Башкиир</a> • <a href="/wiki/%D0%91%D2%AF%D1%80%D1%8D%D1%8D%D1%82_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Бүрээт тыла">Бүрээт</a> • <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B8%D0%BD_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Даргин тыла (маннык сирэй суох)">Даргин</a> • <a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D0%B3%D1%83%D1%88_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ингуш тыла (маннык сирэй суох)">Ингуш</a> • <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B0-%D0%A7%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B5%D1%81_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кабарда-Черкес тыла (маннык сирэй суох)">Кабарда-Черкес</a> • <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%BC%D1%8B%D0%BA_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Калмык тыла (маннык сирэй суох)">Калмык</a> • <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B0%D0%B0%D0%B9-%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%B0%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Карачаай-балкаар тыла (маннык сирэй суох)">Карачаай-Балкаар</a> • <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Коми тыла (маннык сирэй суох)">Коми</a> • <a href="/wiki/%D0%9A%D1%8B%D1%80%D1%8B%D1%8B%D0%BC_%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Кырыым татаардарын тыллара">Кырыым татаардарын</a> • <a href="/wiki/%D0%9A%D1%83%D0%BC%D1%8B%D0%BA_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Кумык тыла">Кумык</a> • <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%BA_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Лак тыла">Лак</a> • <a href="/w/index.php?title=%D0%9B%D0%B5%D0%B7%D0%B3%D0%B8%D0%BD_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Лезгин тыла (маннык сирэй суох)">Лезгин</a> • <a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D2%95%D0%B0%D0%B9_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Ноҕай тыла">Ноҕай</a> • <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Марий тыла (маннык сирэй суох)">Марий</a> (<small><a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B0%D0%B9%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%B0%D2%95%D1%8B_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хайатааҕы Марий тыла (маннык сирэй суох)">Хайатааҕы Марий</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%BE%D0%B4%D1%83%D2%BB%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ходуһалаах Марий тыла (маннык сирэй суох)">Ходуһалаах Марий</a></small>) • <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B2%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Мордва тыллара (маннык сирэй суох)">Мордва</a> (<small><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%BA%D1%88%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Мокша тыла">Мокша</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D1%80%D0%B7%D1%8F_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Эрзя тыла (маннык сирэй суох)">Эрзя</a></small>), • <a href="/wiki/%D0%9E%D1%81%D0%B5%D1%82%D0%B8%D0%BD_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Осетин тыла">Осетин</a> • <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%82%D1%83%D0%BB_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Рутул тыла">Рутул</a> • <a class="mw-selflink selflink">Саха</a> • <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%81%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Табасаран тыла (маннык сирэй суох)">Табасаран</a> • <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%B0%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Татаар тыла">Татаар</a> • <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B0%D1%82_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тат тыла (маннык сирэй суох)">Тат</a> • <a href="/wiki/%D0%A2%D1%8B%D0%B2%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Тыва тыла">Тыва</a> • <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B4%D0%BC%D1%83%D1%80%D1%82_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Удмурт тыла (маннык сирэй суох)">Удмурт</a> • <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BD_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Украин тыла">Украин</a> • <a href="/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D1%81_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" class="mw-redirect" title="Хакас тыла">Хакас</a> • <a href="/wiki/%D0%A6%D0%B0%D1%85%D1%83%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Цахур тыла">Цахур</a> • <a href="/wiki/%D0%A7%D1%8D%D1%87%D0%B8%D1%8D%D0%BD_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Чэчиэн тыла">Чэчиэн</a> • <a href="/wiki/%D0%A7%D1%83%D0%B2%D0%B0%D1%88_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Чуваш тыла">Чуваш</a></td></tr><tr><th style="white-space:nowrap;">Официальнай стаатустаах тыллар</th> <td style="width:100%;"> <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D0%BF%D1%81_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Вепс тыла (маннык сирэй суох)">Вепс</a> • <a href="/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D0%B0%D0%BD_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" class="mw-redirect" title="Долгаан тыла">Долгаан</a> • <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Казах тыла">Казах</a> • <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B5%D0%BB_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Карел тыла">Карел</a> • <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%B8-%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BC_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Коми-Перем тыла (маннык сирэй суох)">Коми-Перем</a> • <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%B8%D0%B9_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Мансий тыла (маннык сирэй суох)">Мансий</a> • <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%86_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ненец тыла (маннык сирэй суох)">Ненец</a> • <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BA%D1%83%D0%BF_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Селькуп тыла (маннык сирэй суох)">Селькуп</a> • <a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D0%B8%D0%BD%D0%BD_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Финн тыла (маннык сирэй суох)">Финн</a> • <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%8B%D0%B9_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хантый тыла (маннык сирэй суох)">Хантый</a> • <a href="/wiki/%D0%A7%D1%83%D0%BA%D1%87%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Чукча тыла">Чукча</a> • <a href="/wiki/%D0%AD%D0%B1%D1%8D%D2%A5%D0%BA%D0%B8_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Эбэҥки тыла">Эбэҥки</a> • <a href="/wiki/%D0%AD%D0%B1%D1%8D%D1%8D%D0%BD_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Эбээн тыла">Эбээн</a> • <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%8C%D2%AF%D0%BA%D1%8D%D1%8D%D0%B3%D0%B8%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дьүкээгир тыллара (маннык сирэй суох)">Дьүкээгир</a> (<small><a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%BE%D1%82%D1%83%D0%B3%D1%83_%D0%94%D1%8C%D2%AF%D0%BA%D1%8D%D1%8D%D0%B3%D0%B8%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хотугу Дьүкээгир тыла (маннык сирэй суох)">Хотугу Дьүкээгир</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BE%D2%95%D1%83%D1%80%D1%83%D1%83%D2%A5%D1%83_%D0%94%D1%8C%D2%AF%D0%BA%D1%8D%D1%8D%D0%B3%D0%B8%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Соҕурууҥу Дьүкээгир тыла (маннык сирэй суох)">Соҕурууҥу Дьүкээгир</a></small>)</td></tr></tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Төрдө — «<a dir="ltr" href="https://sah.wikipedia.org/w/index.php?title=Саха_тыла&oldid=399009">https://sah.wikipedia.org/w/index.php?title=Саха_тыла&oldid=399009</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85:%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Аналлаах:Категориялар">Категориялар</a>: <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%81%D1%8B%D1%8B%D0%B9%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Категория:Арассыыйа тыллара (маннык сирэй суох)">Арассыыйа тыллара</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Категория:Саха тыла">Саха тыла</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A2%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Категория:Тыллар">Тыллар</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Бу сирэйи бүтэһигин 15:46 4 От ыйын 2023 уларыппыт.</li> <li id="footer-info-copyright">Тиэкис <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">Creative Commons Attribution-ShareAlike</a> лиссиэнсийэ усулуобуйатынан тарҕанар, сорох түбэлтэҕэ эбии көрдөбүллэр баар буолуохтарын сөп. Сиһилии <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/ru">Туттуу усулуобуйатын</a> көр.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/ru">Кистээһин сиэрэ</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B8%D1%8D%D0%B4%D1%8C%D0%B8%D0%B9%D1%8D:%D0%91%D1%83_%D1%82%D1%83%D2%BB%D1%83%D0%BD%D0%B0%D0%BD">Бикипиэдьийэ туһунан</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B8%D1%8D%D0%B4%D1%8C%D0%B8%D0%B9%D1%8D:%D0%91%D2%AF%D0%BA_%D0%BE%D1%85%D1%81%D1%83%D0%BD%D1%83%D1%83">Бүк охсунуу</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Кодекс поведения</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Айааччылар</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/sah.wikipedia.org">Ыстатыыстыка</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Куука туһунан</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//sah.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Мобил барыла</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-57488d5c7d-jrhlk","wgBackendResponseTime":191,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.195","walltime":"0.302","ppvisitednodes":{"value":3111,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":80471,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":54387,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":1305,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 188.561 1 -total"," 23.89% 45.038 1 Халыып:Тыл"," 21.02% 39.637 1 Халыып:Арассыыйа_ил_тыллара"," 18.30% 34.512 1 Халыып:Навигация_табылыыссата"," 17.31% 32.648 1 Халыып:Быһаарыылар"," 15.34% 28.917 2 Халыып:Navbox"," 15.16% 28.586 1 Халыып:Ru_icon"," 13.54% 25.530 1 Халыып:Түүр_тыллара"," 12.53% 23.619 1 Халыып:Ref-lang"," 11.40% 21.493 1 Халыып:Cite_book"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.canary-7584787d95-mm98f","timestamp":"20241108051645","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0421\u0430\u0445\u0430 \u0442\u044b\u043b\u0430","url":"https:\/\/sah.wikipedia.org\/wiki\/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q34299","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q34299","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"\u0424\u043e\u043d\u0434 \u0412\u0438\u043a\u0438\u043c\u0435\u0434\u0438\u0430","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-12-23T08:46:53Z","dateModified":"2023-07-04T15:46:27Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/9\/9d\/Yakut_and_Dolgan_languages.png","headline":"\u0441\u0430\u0445\u0430\u043b\u0430\u0440 \u0442\u044b\u043b\u043b\u0430\u0440\u0430"}</script> </body> </html>