CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="gu" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>મુંબઈ - વિકિપીડિયા</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )guwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9", "૦\t૧\t૨\t૩\t૪\t૫\t૬\t૭\t૮\t૯"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","જાન્યુઆરી","ફેબ્રુઆરી","માર્ચ","એપ્રિલ","મે","જૂન","જુલાઇ","ઓગસ્ટ","સપ્ટેમ્બર","ઓક્ટોબર","નવેમ્બર","ડિસેમ્બર"],"wgRequestId":"645975d9-8cc9-4765-96c9-9ef92aca68fb","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"મુંબઈ","wgTitle":"મુંબઈ","wgCurRevisionId":872243,"wgRevisionId":872243,"wgArticleId":821,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Pages with script errors","Pages with non-numeric formatnum arguments","Pages using duplicate arguments in template calls","Webarchive template wayback links","CS1 errors: extra text: pages","CS1 maint: unrecognized language","CS1 maint: discouraged parameter", "All articles with dead external links","Articles with dead external links from જુલાઈ 2021","Articles with permanently dead external links","Pages using ISBN magic links","Articles with invalid date parameter in template","સુધારાની જરુર વાળા બધા લેખો","સંદિગ્ધ વાક્યો વાળા લેખો","Pages using the Kartographer extension","CS1 ઇટાલિયન-language sources (it)","લેખ જેમાં ૨૦૨૧થી સુધારાની જરુર છે","Pages using infobox settlement with possible nickname list","Pages using infobox settlement with possible demonym list","All articles with failed verification","ભારતના રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની રાજધાનીઓ","મુંબઈ"],"wgPageViewLanguage":"gu","wgPageContentLanguage":"gu","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName": "મુંબઈ","wgRelevantArticleId":821,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"gu","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"gu"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"ScribuntoErrors":{"85a1758f":true},"ScribuntoErrors-85a1758f":"\u003Cp\u003EScript error: No such module \"Ns has subpages\".\u003C/p\u003E\u003Cp\u003ENo further details are available.\u003C/p\u003E","wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true, "wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q1156","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.0"};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.kartographer.style":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"}; RLPAGEMODULES=["ext.scribunto.errors","ext.cite.ux-enhancements","ext.kartographer.staticframe","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.AjaxQuickDelete","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=gu&modules=ext.cite.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.kartographer.style%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=gu&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=gu&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Mumbai_Skyline_at_Night.jpg/1200px-Mumbai_Skyline_at_Night.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="591"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Mumbai_Skyline_at_Night.jpg/800px-Mumbai_Skyline_at_Night.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="394"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Mumbai_Skyline_at_Night.jpg/640px-Mumbai_Skyline_at_Night.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="315"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="મુંબઈ - વિકિપીડિયા"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//gu.m.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ફેરફાર કરો" href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="વિકિપીડિયા (gu)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//gu.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.gu"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="વિકિપીડિયા એટમ ફીડ" href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AA%BE%E0%AA%AB%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%AB%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8B&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-મુંબઈ rootpage-મુંબઈ skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">લખાણ પર જાઓ</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="મુખ્ય મેનુ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">મુખ્ય મેનુ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">મુખ્ય મેનુ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">બાજુમાં ખસેડો</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">છુપાવો</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> ભ્રમણ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%96%E0%AA%AA%E0%AB%83%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%A0" title="મુખ્ય પાના પર જાઓ [z]" accesskey="z"><span>મુખપૃષ્ઠ</span></a></li><li id="n-village-pump" class="mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/વિકિપીડિયા:ચોતરો"><span>ચોતરો</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AA%BE%E0%AA%AB%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%AB%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8B" title="વિકિમાં હાલમાં થયેલ ફેરફારોની સૂચિ [r]" accesskey="r"><span>તાજા ફેરફારો</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AF%E0%AA%BE%E0%AA%A6%E0%AA%9A%E0%AB%8D%E0%AA%9B" title="કોઇ પણ એક લેખ બતાવો [x]" accesskey="x"><span>કોઈ પણ એક પાનું</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Contents" title="શોધવા માટેની જગ્યા"><span>મદદ</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%96%E0%AA%AA%E0%AB%83%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%A0" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="વિકિપીડિયા" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-gu.svg" style="width: 7.5em; height: 1.3125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-gu.svg" width="120" height="19" style="width: 7.5em; height: 1.1875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%B6%E0%AB%8B%E0%AA%A7" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="વિકિપીડિયા શોધો [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>શોધો</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="વિકિપીડિયા શોધો" aria-label="વિકિપીડિયા શોધો" autocapitalize="sentences" title="વિકિપીડિયા શોધો [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="વિશેષ:શોધ"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">શોધો</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="વ્યક્તિગત સાધનો"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Appearance" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Appearance</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_gu.wikipedia.org&uselang=gu" class=""><span>દાન આપો</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%96%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AB%81%E0%AA%82_%E0%AA%96%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AB%8B&returnto=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" title="તમને ખાતું બનાવીને પ્રવેશ કરવા માટે આમંત્રણ છે; તેમ કરવું જોકે, આવશ્યક નથી" class=""><span>ખાતું બનાવો</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%B8%E0%AA%AD%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%B6&returnto=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" title="આપને પ્રવેશ કરવા ભલામણ કરવામાં આવે છે, જોકે તે આવશ્યક નથી [o]" accesskey="o" class=""><span>પ્રવેશ</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="વધુ વિકલ્પો" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="વ્યક્તિગત સાધનો" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">વ્યક્તિગત સાધનો</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_gu.wikipedia.org&uselang=gu"><span>દાન આપો</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%96%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AB%81%E0%AA%82_%E0%AA%96%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AB%8B&returnto=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" title="તમને ખાતું બનાવીને પ્રવેશ કરવા માટે આમંત્રણ છે; તેમ કરવું જોકે, આવશ્યક નથી"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ખાતું બનાવો</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%B8%E0%AA%AD%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%B6&returnto=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" title="આપને પ્રવેશ કરવા ભલામણ કરવામાં આવે છે, જોકે તે આવશ્યક નથી [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>પ્રવેશ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages for logged out editors <a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%A6%E0%AA%A6:Introduction" aria-label="Learn more about editing"><span>વધુ જાણો</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%82%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%A6%E0%AA%BE%E0%AA%A8" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>યોગદાનો</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%9A%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9A%E0%AA%BE" title="આ IP સરનામા દ્વારા થયેલ ફેરફારની ચર્ચા [n]" accesskey="n"><span>ચર્ચા</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Eવિસર્જન\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"gu\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cdiv style=\"background:#f5faff; border:1px solid #a7d7f9; margin:1em auto 1em auto; width:100%; font-size: 85%; padding: 0.5ex; text-align: center;\"\u003Eગુજરાતીમાં ટાઈપ કરવા માટે ડાબી બાજુના હાંસિયામાં (કે લેખની ઉપર) \u003Cb\u003Eભાષાઓ\u003C/b\u003E કે \u003Cb\u003ELanguages\u003C/b\u003E પર (કે તેની બાજુમાં રહેલા \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Cog-ULS-gear-latest.png\" class=\"mw-file-description\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b1/Cog-ULS-gear-latest.png\" decoding=\"async\" width=\"20\" height=\"14\" class=\"mw-file-element\" data-file-width=\"20\" data-file-height=\"14\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E પર) ક્લિક કરી Inputમાં ગુજરાતી હેઠળ તમને અનુકૂળ કીબોર્ડ પસંદ કરો.\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="વિગતો" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">વિગતો</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">બાજુમાં ખસેડો</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">છુપાવો</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">શરૂઆત</div> </a> </li> <li id="toc-વ્યુત્પત્તિ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#વ્યુત્પત્તિ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૧</span> <span>વ્યુત્પત્તિ</span> </div> </a> <ul id="toc-વ્યુત્પત્તિ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ઇતિહાસ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#ઇતિહાસ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૨</span> <span>ઇતિહાસ</span> </div> </a> <ul id="toc-ઇતિહાસ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ભૂગોળ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#ભૂગોળ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૩</span> <span>ભૂગોળ</span> </div> </a> <ul id="toc-ભૂગોળ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-આબોહવા" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#આબોહવા"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૪</span> <span>આબોહવા</span> </div> </a> <ul id="toc-આબોહવા-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-અર્થતંત્ર" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#અર્થતંત્ર"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૫</span> <span>અર્થતંત્ર</span> </div> </a> <ul id="toc-અર્થતંત્ર-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-નગર_વહીવટ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#નગર_વહીવટ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૬</span> <span>નગર વહીવટ</span> </div> </a> <ul id="toc-નગર_વહીવટ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-વાહનવ્યવહાર" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#વાહનવ્યવહાર"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૭</span> <span>વાહનવ્યવહાર</span> </div> </a> <ul id="toc-વાહનવ્યવહાર-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ઉપયોગિતા_સેવા" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#ઉપયોગિતા_સેવા"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૮</span> <span>ઉપયોગિતા સેવા</span> </div> </a> <ul id="toc-ઉપયોગિતા_સેવા-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-વસ્તી" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#વસ્તી"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૯</span> <span>વસ્તી</span> </div> </a> <ul id="toc-વસ્તી-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-લોકો_અને_સંસ્કૃતિ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#લોકો_અને_સંસ્કૃતિ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૧૦</span> <span>લોકો અને સંસ્કૃતિ</span> </div> </a> <ul id="toc-લોકો_અને_સંસ્કૃતિ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-માધ્યમો" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#માધ્યમો"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૧૧</span> <span>માધ્યમો</span> </div> </a> <ul id="toc-માધ્યમો-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-શિક્ષણ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#શિક્ષણ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૧૨</span> <span>શિક્ષણ</span> </div> </a> <ul id="toc-શિક્ષણ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-રમત_ગમત" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#રમત_ગમત"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૧૩</span> <span>રમત ગમત</span> </div> </a> <ul id="toc-રમત_ગમત-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-સંદર્ભ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#સંદર્ભ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૧૪</span> <span>સંદર્ભ</span> </div> </a> <ul id="toc-સંદર્ભ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-પૂરક_વાચન" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#પૂરક_વાચન"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૧૫</span> <span>પૂરક વાચન</span> </div> </a> <ul id="toc-પૂરક_વાચન-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-બાહ્ય_કડીઓ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#બાહ્ય_કડીઓ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૧૬</span> <span>બાહ્ય કડીઓ</span> </div> </a> <ul id="toc-બાહ્ય_કડીઓ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="વિગતો" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">મુંબઈ</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="બીજી ભાષાના લેખ પર જાઓ. આમાં પ્રાપ્ત છે: ૧૯૧ ભાષાઓ" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-191" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">૧૯૧ ભાષાઓ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – આફ્રિકન્સ" lang="af" hreflang="af" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="આફ્રિકન્સ" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – સ્વિસ જર્મન" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="સ્વિસ જર્મન" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%99%E1%88%9D%E1%89%A3%E1%8B%AD" title="ሙምባይ – એમ્હારિક" lang="am" hreflang="am" data-title="ሙምባይ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="એમ્હારિક" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Bombai" title="Bombai – અર્ગોનીઝ" lang="an" hreflang="an" data-title="Bombai" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="અર્ગોનીઝ" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AC%E0%A4%88" title="मुम्बई – અંગીકા" lang="anp" hreflang="anp" data-title="मुम्बई" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="અંગીકા" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%8A" title="مومباي – અરબી" lang="ar" hreflang="ar" data-title="مومباي" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="અરબી" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%8A" title="مومباي – મોરોક્કન અરબી" lang="ary" hreflang="ary" data-title="مومباي" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="મોરોક્કન અરબી" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D9%85%D8%A8%D8%A7%D9%89" title="مومباى – ઈજિપ્શિયન અરબી" lang="arz" hreflang="arz" data-title="مومباى" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="ઈજિપ્શિયન અરબી" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%87" title="মুম্বাই – આસામી" lang="as" hreflang="as" data-title="মুম্বাই" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="આસામી" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – અસ્તુરિયન" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="અસ્તુરિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AC%E0%A4%88" title="मुम्बई – અવધી" lang="awa" hreflang="awa" data-title="मुम्बई" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="અવધી" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Mumbay" title="Mumbay – અઝરબૈજાની" lang="az" hreflang="az" data-title="Mumbay" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="અઝરબૈજાની" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%85%D8%A8%D8%A6%DB%8C" title="بمبئی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="بمبئی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B8" title="Мумбаи – બશ્કીર" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Мумбаи" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="બશ્કીર" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – બાલિનીસ" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="બાલિનીસ" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Mumbajos" title="Mumbajos – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Mumbajos" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D1%96" title="Мумбаі – બેલારુશિયન" lang="be" hreflang="be" data-title="Мумбаі" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="બેલારુશિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D1%96" title="Мумбаі – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Мумбаі" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B9" title="Мумбай – બલ્ગેરિયન" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Мумбай" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="બલ્ગેરિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%82%E0%A4%AC%E0%A4%88" title="मुंबई – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="मुंबई" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%87" title="মুম্বই – બાંગ્લા" lang="bn" hreflang="bn" data-title="মুম্বই" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="બાંગ્લા" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A0%E0%BD%96%E0%BD%BC%E0%BD%98%E0%BC%8B%E0%BD%A6%E0%BE%A6%E0%BD%BA" title="འབོམ་སྦེ – તિબેટીયન" lang="bo" hreflang="bo" data-title="འབོམ་སྦེ" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="તિબેટીયન" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bpy mw-list-item"><a href="https://bpy.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AA_%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%87" title="পুল্লাপ মুম্বাই – બિષ્નુપ્રિયા" lang="bpy" hreflang="bpy" data-title="পুল্লাপ মুম্বাই" data-language-autonym="বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী" data-language-local-name="બિષ્નુપ્રિયા" class="interlanguage-link-target"><span>বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – બ્રેટોન" lang="br" hreflang="br" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="બ્રેટોન" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – બોસ્નિયન" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="બોસ્નિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B9" title="Мумбай – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Мумбай" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Bombai" title="Bombai – કતલાન" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Bombai" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="કતલાન" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Mumbai" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B8" title="Мумбаи – ચેચન" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Мумбаи" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="ચેચન" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Dakbayan_sa_Bombay" title="Dakbayan sa Bombay – સિબુઆનો" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Dakbayan sa Bombay" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="સિબુઆનો" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D9%85%D8%A8%D8%A7%DB%8C" title="مومبای – સેન્ટ્રલ કુર્દિશ" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="مومبای" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="સેન્ટ્રલ કુર્દિશ" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Mumbayi" title="Mumbayi – ક્રિમિયન તુર્કી" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Mumbayi" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="ક્રિમિયન તુર્કી" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Bombaj" title="Bombaj – ચેક" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Bombaj" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="ચેક" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B8" title="Мумбаи – ચૂવાશ" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Мумбаи" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="ચૂવાશ" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – વેલ્શ" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="વેલ્શ" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – ડેનિશ" lang="da" hreflang="da" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="ડેનિશ" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="good article badge"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – જર્મન" lang="de" hreflang="de" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="જર્મન" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – લોઅર સોર્બિયન" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="લોઅર સોર્બિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AC%E0%A4%88" title="मुम्बई – Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="मुम्बई" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target"><span>डोटेली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%89%DE%AA%DE%82%DE%B0%DE%84%DE%A7%DE%87%DE%A9" title="މުންބާއީ – દિવેહી" lang="dv" hreflang="dv" data-title="މުންބާއީ" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="દિવેહી" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%BF%CF%85%CE%BC%CF%80%CE%AC%CE%B9" title="Μουμπάι – ગ્રીક" lang="el" hreflang="el" data-title="Μουμπάι" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="ગ્રીક" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="good article badge"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – અંગ્રેજી" lang="en" hreflang="en" data-title="Mumbai" data-language-autonym="English" data-language-local-name="અંગ્રેજી" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Mumbajo" title="Mumbajo – એસ્પેરાન્ટો" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Mumbajo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="એસ્પેરાન્ટો" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="featured article badge"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Bombay" title="Bombay – સ્પેનિશ" lang="es" hreflang="es" data-title="Bombay" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="સ્પેનિશ" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – એસ્ટોનિયન" lang="et" hreflang="et" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="એસ્ટોનિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – બાસ્ક" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="બાસ્ક" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Bombay" title="Bombay – Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Bombay" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%85%D8%A8%D8%A6%DB%8C" title="بمبئی – ફારસી" lang="fa" hreflang="fa" data-title="بمبئی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="ફારસી" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – ફિનિશ" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ફિનિશ" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Mubai" title="Mubai – ફીજીયન" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Mubai" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="ફીજીયન" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – ફોરિસ્ત" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="ફોરિસ્ત" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Bombay" title="Bombay – ફ્રેન્ચ" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Bombay" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ફ્રેન્ચ" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – Arpitan" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="Arpitan" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – ઉત્તરી ફ્રિશિયન" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="ઉત્તરી ફ્રિશિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Bombay" title="Bombay – ફ્રિયુલિયાન" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Bombay" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="ફ્રિયુલિયાન" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Bombay" title="Bombay – પશ્ચિમિ ફ્રિશિયન" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Bombay" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="પશ્ચિમિ ફ્રિશિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – આઇરિશ" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="આઇરિશ" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E5%AD%9F%E8%B2%B7" title="孟買 – gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="孟買" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Bombay" title="Bombay – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Bombay" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – સ્કોટીસ ગેલિક" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="સ્કોટીસ ગેલિક" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Bombai" title="Bombai – ગેલિશિયન" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Bombai" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="ગેલિશિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Mumb%C3%A1i" title="Mumbái – ગુઆરાની" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Mumbái" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="ગુઆરાની" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/Bombaim" title="Bombaim – ગોઅન કોંકણી" lang="gom" hreflang="gom" data-title="Bombaim" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="ગોઅન કોંકણી" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – હૌસા" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="હૌસા" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Mumbai" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%95%D7%9E%D7%91%D7%90%D7%99" title="מומבאי – હીબ્રુ" lang="he" hreflang="he" data-title="מומבאי" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="હીબ્રુ" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AC%E0%A4%88" title="मुम्बई – હિન્દી" lang="hi" hreflang="hi" data-title="मुम्बई" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="હિન્દી" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – ફીજી હિંદી" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="ફીજી હિંદી" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – ક્રોએશિયન" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="ક્રોએશિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – અપર સોર્બિયન" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="અપર સોર્બિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Bombay" title="Bombay – હૈતિઅન ક્રેઓલે" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Bombay" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="હૈતિઅન ક્રેઓલે" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – હંગેરિયન" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="હંગેરિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A2%D5%A1%D5%B5" title="Մումբայ – આર્મેનિયન" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Մումբայ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="આર્મેનિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%BA%D5%A1%D5%B5" title="Մումպայ – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Մումպայ" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – ઇંટરલિંગુઆ" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="ઇંટરલિંગુઆ" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – ઇન્ડોનેશિયન" lang="id" hreflang="id" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ઇન્ડોનેશિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – ઇંટરલિંગ" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="ઇંટરલિંગ" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – ઇલોકો" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ઇલોકો" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B8" title="Мумбаи – ઇંગુશ" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Мумбаи" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="ઇંગુશ" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – ઈડો" lang="io" hreflang="io" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ઈડો" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – આઇસલેન્ડિક" lang="is" hreflang="is" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="આઇસલેન્ડિક" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – ઇટાલિયન" lang="it" hreflang="it" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ઇટાલિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%A0%E3%83%B3%E3%83%90%E3%82%A4" title="ムンバイ – જાપાનીઝ" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ムンバイ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="જાપાનીઝ" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/mymbais" title="mymbais – લોજ્બાન" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="mymbais" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="લોજ્બાન" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="featured article badge"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – જાવાનીસ" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="જાવાનીસ" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%98" title="მუმბაი – જ્યોર્જિયન" lang="ka" hreflang="ka" data-title="მუმბაი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="જ્યોર્જિયન" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – કારા-કલ્પક" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="કારા-કલ્પક" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Mumbay" title="Mumbay – કબાઇલ" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Mumbay" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="કબાઇલ" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Pombe" title="Pombe – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Pombe" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target"><span>Kumoring</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B8" title="Мумбаи – કઝાખ" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Мумбаи" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="કઝાખ" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B3%81%E0%B2%82%E0%B2%AC%E0%B2%AF%E0%B2%BF" title="ಮುಂಬಯಿ – કન્નડ" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಮುಂಬಯಿ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="કન્નડ" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%AD%84%EB%B0%94%EC%9D%B4" title="뭄바이 – કોરિયન" lang="ko" hreflang="ko" data-title="뭄바이" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="કોરિયન" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%85%D8%A8%D8%A6%DB%8C" title="ممبئی – કાશ્મીરી" lang="ks" hreflang="ks" data-title="ممبئی" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="કાશ્મીરી" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Mumba%C3%AE" title="Mumbaî – કુર્દિશ" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Mumbaî" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="કુર્દિશ" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – કોર્નિશ" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="કોર્નિશ" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B8" title="Мумбаи – કિર્ગીઝ" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Мумбаи" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="કિર્ગીઝ" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – લેટિન" lang="la" hreflang="la" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="લેટિન" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – લક્ઝેમબર્ગિશ" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="લક્ઝેમબર્ગિશ" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B8" title="Мумбаи – લેઝધીયન" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Мумбаи" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="લેઝધીયન" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Bombay" title="Bombay – લિંબૂર્ગિશ" lang="li" hreflang="li" data-title="Bombay" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="લિંબૂર્ગિશ" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Mumbajus" title="Mumbajus – લિથુઆનિયન" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Mumbajus" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="લિથુઆનિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Mumbaja" title="Mumbaja – લાતવિયન" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Mumbaja" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="લાતવિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AC%E0%A4%88" title="मुम्बई – મૈથિલી" lang="mai" hreflang="mai" data-title="मुम्बई" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="મૈથિલી" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B9" title="Мумбай – મોક્ષ" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Мумбай" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="મોક્ષ" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – મલાગસી" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="મલાગસી" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B8" title="Мумбаи – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Мумбаи" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – માઓરી" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="માઓરી" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D1%98" title="Мумбај – મેસેડોનિયન" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Мумбај" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="મેસેડોનિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AE%E0%B5%81%E0%B4%82%E0%B4%AC%E0%B5%88" title="മുംബൈ – મલયાલમ" lang="ml" hreflang="ml" data-title="മുംബൈ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="મલયાલમ" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B9" title="Мумбай – મોંગોલિયન" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Мумбай" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="મોંગોલિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%83%EA%AF%A8%EA%AF%9D%EA%AF%95%EA%AF%A5%EA%AF%8F" title="ꯃꯨꯝꯕꯥꯏ – મણિપુરી" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯃꯨꯝꯕꯥꯏ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="મણિપુરી" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="featured article badge"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%82%E0%A4%AC%E0%A4%88" title="मुंबई – મરાઠી" lang="mr" hreflang="mr" data-title="मुंबई" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="મરાઠી" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – મલય" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="મલય" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – માલ્ટિઝ" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="માલ્ટિઝ" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%BD%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%98%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%B7" title="မွမ်ဘိုင်းမြို့ – બર્મીઝ" lang="my" hreflang="my" data-title="မွမ်ဘိုင်းမြို့" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="બર્મીઝ" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B8_%D0%BE%D1%88" title="Мумбаи ош – એર્ઝયા" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Мумбаи ош" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="એર્ઝયા" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%85%D8%A8%D8%A6%DB%8C" title="بمبئی – મઝાન્દેરાની" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="بمبئی" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="મઝાન્દેરાની" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – લો જર્મન" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="લો જર્મન" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AC%E0%A4%88" title="मुम्बई – નેપાળી" lang="ne" hreflang="ne" data-title="मुम्बई" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="નેપાળી" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%9F%E0%A4%B0_%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AC%E0%A4%88" title="ग्रेटर मुम्बई – નેવારી" lang="new" hreflang="new" data-title="ग्रेटर मुम्बई" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="નેવારી" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – ડચ" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="ડચ" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – નોર્વેજિયન નાયનૉર્સ્ક" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="નોર્વેજિયન નાયનૉર્સ્ક" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – નોર્વેજિયન બોકમાલ" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="નોર્વેજિયન બોકમાલ" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ny mw-list-item"><a href="https://ny.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – ન્યાન્જા" lang="ny" hreflang="ny" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Chi-Chewa" data-language-local-name="ન્યાન્જા" class="interlanguage-link-target"><span>Chi-Chewa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Bombai" title="Bombai – ઓક્સિટન" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Bombai" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="ઓક્સિટન" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%AE%E0%AD%81%E0%AC%AE%E0%AD%8D%E0%AC%AC%E0%AC%BE%E0%AC%87" title="ମୁମ୍ବାଇ – ઉડિયા" lang="or" hreflang="or" data-title="ମୁମ୍ବାଇ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="ઉડિયા" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B8" title="Мумбаи – ઓસ્સેટિક" lang="os" hreflang="os" data-title="Мумбаи" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="ઓસ્સેટિક" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A9%B0%E0%A8%AC%E0%A8%88" title="ਮੁੰਬਈ – પંજાબી" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਮੁੰਬਈ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="પંજાબી" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="featured article badge"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – પમ્પાન્ગા" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="પમ્પાન્ગા" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Mumbaj" title="Mumbaj – પોલીશ" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Mumbaj" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="પોલીશ" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%85%D8%A8%D8%A6%DB%8C" title="ممبئی – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="ممبئی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%85%D8%A8%D8%A7%DB%8C" title="ممبای – પશ્તો" lang="ps" hreflang="ps" data-title="ممبای" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="પશ્તો" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Bombaim" title="Bombaim – પોર્ટુગીઝ" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Bombaim" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="પોર્ટુગીઝ" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – ક્વેચુઆ" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="ક્વેચુઆ" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rmy mw-list-item"><a href="https://rmy.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – Vlax Romani" lang="rmy" hreflang="rmy" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Romani čhib" data-language-local-name="Vlax Romani" class="interlanguage-link-target"><span>Romani čhib</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – રોમાનિયન" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="રોમાનિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-tara mw-list-item"><a href="https://roa-tara.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – Tarantino" lang="nap-x-tara" hreflang="nap-x-tara" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Tarandíne" data-language-local-name="Tarantino" class="interlanguage-link-target"><span>Tarandíne</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B8" title="Мумбаи – રશિયન" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Мумбаи" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="રશિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D1%96" title="Мумбаі – Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Мумбаі" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AC%E0%A4%88" title="मुम्बई – સંસ્કૃત" lang="sa" hreflang="sa" data-title="मुम्बई" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="સંસ્કૃત" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B8" title="Мумбаи – સખા" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Мумбаи" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="સખા" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%A2%E1%B1%A9%E1%B1%A2%E1%B1%B5%E1%B1%9F%E1%B1%AD" title="ᱢᱩᱢᱵᱟᱭ – સંતાલી" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱢᱩᱢᱵᱟᱭ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="સંતાલી" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Bombay" title="Bombay – સાર્દિનિયન" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Bombay" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="સાર્દિનિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – સિસિલિયાન" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="સિસિલિયાન" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – સ્કોટ્સ" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="સ્કોટ્સ" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%85%D8%A8%D8%A6%D9%8A" title="ممبئي – સિંધી" lang="sd" hreflang="sd" data-title="ممبئي" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="સિંધી" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – ઉત્તરી સામી" lang="se" hreflang="se" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="ઉત્તરી સામી" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Mumbaj" title="Mumbaj – સર્બો-ક્રોએશિયન" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Mumbaj" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="સર્બો-ક્રોએશિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B7%94%E0%B6%B8%E0%B7%8A%E0%B6%B6%E0%B7%8F%E0%B6%BA%E0%B7%92" title="මුම්බායි – સિંહાલી" lang="si" hreflang="si" data-title="මුම්බායි" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="સિંહાલી" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Bombaj" title="Bombaj – સ્લોવૅક" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Bombaj" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="સ્લોવૅક" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Mumbaj" title="Mumbaj – સ્લોવેનિયન" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Mumbaj" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="સ્લોવેનિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – અલ્બેનિયન" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="અલ્બેનિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D1%98" title="Мумбај – સર્બિયન" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Мумбај" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="સર્બિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Bombay" title="Bombay – સ્વીડિશ" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Bombay" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="સ્વીડિશ" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – સ્વાહિલી" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="સ્વાહિલી" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/B%C5%AFmbaj" title="Bůmbaj – Silesian" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Bůmbaj" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="Silesian" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AE%E0%AF%81%E0%AE%AE%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AF%88" title="மும்பை – તમિલ" lang="ta" hreflang="ta" data-title="மும்பை" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="તમિલ" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%81%E0%B0%82%E0%B0%AC%E0%B1%88" title="ముంబై – તેલુગુ" lang="te" hreflang="te" data-title="ముంబై" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="તેલુગુ" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B9" title="Мумбай – તાજીક" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Мумбай" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="તાજીક" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A1%E0%B8%B8%E0%B8%A1%E0%B9%84%E0%B8%9A" title="มุมไบ – થાઈ" lang="th" hreflang="th" data-title="มุมไบ" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="થાઈ" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – તુર્કમેન" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="તુર્કમેન" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – ટાગાલોગ" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="ટાગાલોગ" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Mumb%C9%99j" title="Mumbəj – Talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Mumbəj" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – ટર્કિશ" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ટર્કિશ" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – તતાર" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="તતાર" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tw mw-list-item"><a href="https://tw.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – ટ્વાઇ" lang="tw" hreflang="tw" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Twi" data-language-local-name="ટ્વાઇ" class="interlanguage-link-target"><span>Twi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/Bombay" title="Bombay – ઉઇગુર" lang="ug" hreflang="ug" data-title="Bombay" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ઉઇગુર" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%B9" title="Мумбай – યુક્રેનિયન" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Мумбай" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="યુક્રેનિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%85%D8%A8%D8%A6%DB%8C" title="ممبئی – ઉર્દૂ" lang="ur" hreflang="ur" data-title="ممبئی" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ઉર્દૂ" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Mumbay" title="Mumbay – ઉઝ્બેક" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Mumbay" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ઉઝ્બેક" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – વિયેતનામીસ" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="વિયેતનામીસ" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – વોલાપુક" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="વોલાપુક" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – વારેય" lang="war" hreflang="war" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="વારેય" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%AD%9F%E4%B9%B0" title="孟买 – વુ ચાઈનીઝ" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="孟买" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="વુ ચાઈનીઝ" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%98" title="მუმბაი – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="მუმბაი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%95%D7%9E%D7%91%D7%99%D7%99" title="מומביי – યિદ્દિશ" lang="yi" hreflang="yi" data-title="מומביי" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="યિદ્દિશ" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – યોરૂબા" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Mumbai" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="યોરૂબા" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%AD%9F%E4%B9%B0" title="孟买 – ચાઇનીઝ" lang="zh" hreflang="zh" data-title="孟买" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="ચાઇનીઝ" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Mumbai" title="Mumbai – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Mumbai" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%AD%9F%E8%B2%B7" title="孟買 – કેંટોનીઝ" lang="yue" hreflang="yue" data-title="孟買" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="કેંટોનીઝ" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1156#sitelinks-wikipedia" title="આંતરવિકિભાષા કડીમાં ફેરફાર કરો" class="wbc-editpage">કડીઓમાં ફેરફાર કરો</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="નામાવકાશો"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" title="સૂચિ વાળું પાનુ જુઓ [c]" accesskey="c"><span>લેખ</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9A%E0%AA%BE:%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" rel="discussion" title="અનુક્રમણિકાનાં પાના વિષે ચર્ચા [t]" accesskey="t"><span>ચર્ચા</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ગુજરાતી</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="દેખાવ"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88"><span>વાંચો</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit" title="આ પાનાંના સ્રોત કોડમાં ફેરફાર કરો [e]" accesskey="e"><span>ફેરફાર કરો</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=history" title="આ પાનાની અગાઉની આવૃત્તિઓ [h]" accesskey="h"><span>ઇતિહાસ જુઓ</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="સાધનો" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">સાધનો</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">સાધનો</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">બાજુમાં ખસેડો</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">છુપાવો</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> ક્રિયાઓ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88"><span>વાંચો</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit" title="આ પાનાંના સ્રોત કોડમાં ફેરફાર કરો [e]" accesskey="e"><span>ફેરફાર કરો</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=history"><span>ઇતિહાસ જુઓ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> સામાન્ય </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%85%E0%AA%B9%E0%AB%80%E0%AA%82_%E0%AA%B6%E0%AB%81%E0%AA%82_%E0%AA%9C%E0%AB%8B%E0%AA%A1%E0%AA%BE%E0%AA%AF_%E0%AA%9B%E0%AB%87%3F/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" title="અહીં જોડાતા બધાં વિકિ પાનાઓની યાદી [j]" accesskey="j"><span>અહિયાં શું જોડાય છે</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AB%87%E0%AA%A4%E0%AA%B0%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%82_%E0%AA%AB%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%AB%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8B/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" rel="nofollow" title="આ પાના પરની કડીઓ વાળા લેખોમાં તાજેતરમાં થયેલા ફેરફારો [k]" accesskey="k"><span>સંબંધિત ફેરફારો</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%96%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%82" title="બધા ખાસ પાનાંઓની યાદી [q]" accesskey="q"><span>ખાસ પાનાં</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&oldid=872243" title="પાનાનાં આ પુનરાવર્તનની સ્થાયી કડી"><span>સ્થાયી કડી</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=info" title="આ પાના વિષે વધુ માહિતી"><span>પાનાંની માહિતી</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:CiteThisPage&page=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&id=872243&wpFormIdentifier=titleform" title="આ પાનાનો સંદર્ભ કઈ રીતે ટાંકવો તેની માહિતી"><span>આ પાનું ટાંકો</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fgu.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25E0%25AA%25AE%25E0%25AB%2581%25E0%25AA%2582%25E0%25AA%25AC%25E0%25AA%2588"><span>ટૂંકું URL મેળવો</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:QrCode&url=https%3A%2F%2Fgu.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25E0%25AA%25AE%25E0%25AB%2581%25E0%25AA%2582%25E0%25AA%25AC%25E0%25AA%2588"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> છાપો/નિકાસ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95&bookcmd=book_creator&referer=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88"><span>પુસ્તક બનાવો</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:DownloadAsPdf&page=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=show-download-screen"><span>PDF તરીકે ડાઉનલોડ કરો</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&printable=yes" title="આ પાનાની છાપવા માટેની આવૃત્તિ [p]" accesskey="p"><span>પાનું છાપો</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> અન્ય પ્રકલ્પોમાં </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%82%E0%A4%AC%E0%A4%88" hreflang="en"><span>વિકિમીડિયા કોમન્સ</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1156" title="ડેટા રીપોઝીટરીમાંની વસ્તુને સંકળતી કડી [g]" accesskey="g"><span>વિકિડેટા વસ્તુ</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Appearance</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">બાજુમાં ખસેડો</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">છુપાવો</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">વિકિપીડિયામાંથી</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="gu" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r825851">.mw-parser-output .ambox{border:1px solid #a2a9b1;border-left:10px solid #36c;background-color:#fbfbfb;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .ambox+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+link+.ambox{margin-top:-1px}html body.mediawiki .mw-parser-output .ambox.mbox-small-left{margin:4px 1em 4px 0;overflow:hidden;width:238px;border-collapse:collapse;font-size:88%;line-height:1.25em}.mw-parser-output .ambox-speedy{border-left:10px solid #b32424;background-color:#fee7e6}.mw-parser-output .ambox-delete{border-left:10px solid #b32424}.mw-parser-output .ambox-content{border-left:10px solid #f28500}.mw-parser-output .ambox-style{border-left:10px solid #fc3}.mw-parser-output .ambox-move{border-left:10px solid #9932cc}.mw-parser-output .ambox-protection{border-left:10px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .ambox .mbox-text{border:none;padding:0.25em 0.5em;width:100%}.mw-parser-output .ambox .mbox-image{border:none;padding:2px 0 2px 0.5em;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-imageright{border:none;padding:2px 0.5em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-empty-cell{border:none;padding:0;width:1px}.mw-parser-output .ambox .mbox-image-div{width:52px}html.client-js body.skin-minerva .mw-parser-output .mbox-text-span{margin-left:23px!important}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .ambox{margin:0 10%}}</style><table class="plainlinks metadata ambox ambox-style" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div class="mbox-image-div"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Edit-clear.svg/40px-Edit-clear.svg.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Edit-clear.svg/60px-Edit-clear.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Edit-clear.svg/80px-Edit-clear.svg.png 2x" data-file-width="48" data-file-height="48" /></span></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span">વિકિપીડિયાના માપદંડ મુજબ આ લેખને ઉચ્ચ કક્ષાનો બનાવવા માટે તેમાં <b>સુધારો</b> કરવાની જરુર છે. આમાં સુધારો કરવાનું કારણ છે: <b>અસ્પષ્ટ ભાષાંતર.</b> તેમાં <a class="external text" href="https://gu.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit">ફેરફાર કરીને</a> તેને સુધારવામાં અમારી મદદ કરો. <a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9A%E0%AA%BE:%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" title="ચર્ચા:મુંબઈ">ચર્ચા પાના</a> પર કદાચ આ બાબતે વધુ માહિતી મળી શકે છે. <span style="font-size:85%;"><i>(૨૦૨૧)</i></span></div></td></tr></tbody></table> <table class="infobox geography vcard" style="width:22em;width:23em"><tbody><tr><th colspan="2" style="text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;font-size:1.25em; white-space:nowrap"><div style="display:inline" class="fn org">મુંબઈ</div> <br /><div class="nickname" style="font-size:78%;display:inline;">બોમ્બે</div></th></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;background-color:#cddeff; font-weight:bold;"><div class="category">મેગાસીટી</div></td></tr><tr class="mergedtoprow"><td colspan="2" style="text-align:center"><div style="background-color:;border-collapse:collapse;border:1px solid #000000;width:300px;display:table;margin-left: auto; margin-right: auto;"><div style="display:table-row"><div style="display:table-cell;border-top:0;padding:4px 0 0 4px"><div style="display:table;background-color:;border-collapse:collapse"><div style="display:table-row"><div style="display:table-cell;border-top:0;padding:0 4px 4px 0"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Mumbai_Skyline_at_Night.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Mumbai_Skyline_at_Night.jpg/300px-Mumbai_Skyline_at_Night.jpg" decoding="async" width="300" height="148" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Mumbai_Skyline_at_Night.jpg/450px-Mumbai_Skyline_at_Night.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Mumbai_Skyline_at_Night.jpg/600px-Mumbai_Skyline_at_Night.jpg 2x" data-file-width="2893" data-file-height="1426" /></a></span></div></div></div><div style="display:table;background-color:;border-collapse:collapse"><div style="display:table-row"><div style="display:table-cell;border-top:0;padding:0 4px 4px 0"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Gateway_of_India_-Mumbai.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Gateway_of_India_-Mumbai.jpg/148px-Gateway_of_India_-Mumbai.jpg" decoding="async" width="148" height="111" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Gateway_of_India_-Mumbai.jpg/222px-Gateway_of_India_-Mumbai.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Gateway_of_India_-Mumbai.jpg/296px-Gateway_of_India_-Mumbai.jpg 2x" data-file-width="4000" data-file-height="3000" /></a></span></div><div style="display:table-cell;border-top:0;padding:0 4px 4px 0"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Taj_Hotel,_Mumbai_-_India._(14132561875).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Taj_Hotel%2C_Mumbai_-_India._%2814132561875%29.jpg/148px-Taj_Hotel%2C_Mumbai_-_India._%2814132561875%29.jpg" decoding="async" width="148" height="111" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Taj_Hotel%2C_Mumbai_-_India._%2814132561875%29.jpg/222px-Taj_Hotel%2C_Mumbai_-_India._%2814132561875%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Taj_Hotel%2C_Mumbai_-_India._%2814132561875%29.jpg/296px-Taj_Hotel%2C_Mumbai_-_India._%2814132561875%29.jpg 2x" data-file-width="3648" data-file-height="2736" /></a></span></div></div></div><div style="display:table;background-color:;border-collapse:collapse"><div style="display:table-row"><div style="display:table-cell;border-top:0;padding:0 4px 4px 0"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Chhatrapati_shivaji_terminus,_esterno_01.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Chhatrapati_shivaji_terminus%2C_esterno_01.jpg/300px-Chhatrapati_shivaji_terminus%2C_esterno_01.jpg" decoding="async" width="300" height="197" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Chhatrapati_shivaji_terminus%2C_esterno_01.jpg/450px-Chhatrapati_shivaji_terminus%2C_esterno_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Chhatrapati_shivaji_terminus%2C_esterno_01.jpg/600px-Chhatrapati_shivaji_terminus%2C_esterno_01.jpg 2x" data-file-width="4624" data-file-height="3032" /></a></span></div></div></div><div style="display:table;background-color:;border-collapse:collapse"><div style="display:table-row"><div style="display:table-cell;border-top:0;padding:0 4px 4px 0"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Bandra_Worli_Sea-Link_(cropped).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Bandra_Worli_Sea-Link_%28cropped%29.jpg/300px-Bandra_Worli_Sea-Link_%28cropped%29.jpg" decoding="async" width="300" height="135" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Bandra_Worli_Sea-Link_%28cropped%29.jpg/450px-Bandra_Worli_Sea-Link_%28cropped%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Bandra_Worli_Sea-Link_%28cropped%29.jpg/600px-Bandra_Worli_Sea-Link_%28cropped%29.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="1345" /></a></span></div></div></div></div></div></div><div style="padding:0.4em 0 0 0;"><i>ઉપરથી ડાબેથી જમણે</i>: દક્ષિણ મુંબઈ, <a href="/wiki/%E0%AA%97%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AA%B5%E0%AB%87_%E0%AA%93%E0%AA%AB_%E0%AA%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE" title="ગેટવે ઓફ ઇન્ડિયા">ગેટવે ઓફ ઇન્ડિયા</a>, તાજ મહાલ પેલેસ હોટેલ, છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ ટર્મિનસ, ધ પાર્ક ટાવર્સ અને <a href="/wiki/%E0%AA%AC%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE-%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AA%B2%E0%AB%80_%E0%AA%B8%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%A4%E0%AB%81" title="બાંદ્રા-વરલી સમુદ્રસેતુ">બાંદ્રા-વરલી સમુદ્રસેતુ</a></div></td></tr><tr class="mergedtoprow"><td colspan="2" class="maptable" style="text-align:center"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r776714">.mw-parser-output .ib-settlement-cols{text-align:center;display:table;width:100%}.mw-parser-output .ib-settlement-cols-row{display:table-row}.mw-parser-output .ib-settlement-cols-cell{display:table-cell;vertical-align:middle}.mw-parser-output .ib-settlement-cols-cellt{display:table-cell;vertical-align:top}</style> <div class="ib-settlement-cols"> <div class="ib-settlement-cols-row"><div class="ib-settlement-cols-cell"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:SealofMumbai.jpg" class="mw-file-description" title="મુંબઈ"><img alt="મુંબઈ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/SealofMumbai.jpg/100px-SealofMumbai.jpg" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/SealofMumbai.jpg/150px-SealofMumbai.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/SealofMumbai.jpg/200px-SealofMumbai.jpg 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span>નું રાજચિહ્ન<div style="padding:0.2em 0 0.2em 0;">Coat of arms</div></div></div></div></td></tr><tr class="mergedtoprow"><td colspan="2" style="text-align:center">અન્ય નામો: <div style="display:inline" class="nickname">સાત ટાપુનું શહેર,<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>૧<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ભારતનું બોલીવુડ,<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ગેટવે ઓફ ઇન્ડિયા, સ્વપ્નાઓનું શહેર</div></td></tr><tr class="mergedtoprow"><td colspan="2" style="text-align:center"><a class="mw-kartographer-map notheme mw-kartographer-container center" style="width: 300px; height: 300px;" data-mw-kartographer="mapframe" data-style="osm-intl" data-width="300" data-height="300" data-overlays="["_6b9724d714de4ce09a52dd6a3e52a9494f542d9f"]"><img src="https://maps.wikimedia.org/img/osm-intl,a,a,a,300x300.png?lang=gu&domain=gu.wikipedia.org&title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&revid=872243&groups=_6b9724d714de4ce09a52dd6a3e52a9494f542d9f" width="300" height="300" decoding="async" srcset="https://maps.wikimedia.org/img/osm-intl,a,a,a,300x300@2x.png?lang=gu&domain=gu.wikipedia.org&title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&revid=872243&groups=_6b9724d714de4ce09a52dd6a3e52a9494f542d9f 2x" alt="નકશો" /></a><div style="padding:0.3em 0 0 0;">મુંબઈનો નકશો</div></td></tr><tr class="mergedtoprow"><td colspan="2" style="text-align:center"><div class="switcher-container"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r771249">.mw-parser-output .locmap .od{position:absolute}.mw-parser-output .locmap .id{position:absolute;line-height:0}.mw-parser-output .locmap .l0{font-size:0;position:absolute}.mw-parser-output .locmap .pv{line-height:110%;position:absolute;text-align:center}.mw-parser-output .locmap .pl{line-height:110%;position:absolute;top:-0.75em;text-align:right}.mw-parser-output .locmap .pr{line-height:110%;position:absolute;top:-0.75em;text-align:left}.mw-parser-output .locmap .pv>div{display:inline;padding:1px}.mw-parser-output .locmap .pl>div{display:inline;padding:1px;float:right}.mw-parser-output .locmap .pr>div{display:inline;padding:1px;float:left}</style><div class="center"><div class="locmap" style="width:300px;float:none;clear:both;margin-left:auto;margin-right:auto"><div style="width:300px;padding:0"><div style="position:relative;width:300px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Mumbai_area_locator_map.svg" class="mw-file-description" title="મુંબઈ is located in મુંબઈ"><img alt="મુંબઈ is located in મુંબઈ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Mumbai_area_locator_map.svg/300px-Mumbai_area_locator_map.svg.png" decoding="async" width="300" height="404" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Mumbai_area_locator_map.svg/450px-Mumbai_area_locator_map.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Mumbai_area_locator_map.svg/600px-Mumbai_area_locator_map.svg.png 2x" data-file-width="1353" data-file-height="1823" /></a></span><div class="od" style="top:57.372%;left:31.183%"><div class="id" style="left:-3px;top:-3px"><span typeof="mw:File"><span title="મુંબઈ"><img alt="મુંબઈ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/6px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/9px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></span></span></div><div class="pr" style="font-size:91%;width:6em;left:4px"><div>મુંબઈ</div></div></div></div><div style="padding-top:0.2em">મુંબઈનું મહારાષ્ટ્ર અને ભારતમાં સ્થાન</div><span class="switcher-label" style="display:none">Show map of મુંબઈ</span></div></div></div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r771249"><div class="center"><div class="locmap" style="width:300px;float:none;clear:both;margin-left:auto;margin-right:auto"><div style="width:300px;padding:0"><div style="position:relative;width:300px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:India_Maharashtra_location_map.svg" class="mw-file-description" title="મુંબઈ is located in મહારાષ્ટ્ર"><img alt="મુંબઈ is located in મહારાષ્ટ્ર" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/India_Maharashtra_location_map.svg/300px-India_Maharashtra_location_map.svg.png" decoding="async" width="300" height="219" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/India_Maharashtra_location_map.svg/450px-India_Maharashtra_location_map.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/India_Maharashtra_location_map.svg/600px-India_Maharashtra_location_map.svg.png 2x" data-file-width="1233" data-file-height="901" /></a></span><div class="od" style="top:46.303%;left:5.872%"><div class="id" style="left:-3px;top:-3px"><span typeof="mw:File"><span title="મુંબઈ"><img alt="મુંબઈ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/6px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/9px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></span></span></div><div class="pr" style="font-size:91%;width:6em;left:4px"><div>મુંબઈ</div></div></div></div><div style="padding-top:0.2em">મુંબઈ (મહારાષ્ટ્ર)</div><span class="switcher-label" style="display:none">Show map of મહારાષ્ટ્ર</span></div></div></div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r771249"><div class="center"><div class="locmap" style="width:300px;float:none;clear:both;margin-left:auto;margin-right:auto"><div style="width:300px;padding:0"><div style="position:relative;width:300px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:India_location_map_3.png" class="mw-file-description" title="મુંબઈ is located in India"><img alt="મુંબઈ is located in India" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/India_location_map_3.png/300px-India_location_map_3.png" decoding="async" width="300" height="323" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/India_location_map_3.png/450px-India_location_map_3.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/India_location_map_3.png/600px-India_location_map_3.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="1077" /></a></span><div class="od" style="top:56.689%;left:18.367%"><div class="id" style="left:-3px;top:-3px"><span typeof="mw:File"><span title="મુંબઈ"><img alt="મુંબઈ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/6px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/9px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></span></span></div><div class="pr" style="font-size:91%;width:6em;left:4px"><div>મુંબઈ</div></div></div></div><div style="padding-top:0.2em">મુંબઈ (India)</div><span class="switcher-label" style="display:none">Show map of India</span></div></div></div></div></td></tr><tr class="mergedbottomrow"><td colspan="2" style="text-align:center">અક્ષાંશ-રેખાંશ: <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r832413">.mw-parser-output .geo-default,.mw-parser-output .geo-dms,.mw-parser-output .geo-dec{display:inline}.mw-parser-output .geo-nondefault,.mw-parser-output .geo-multi-punct{display:none}.mw-parser-output .longitude,.mw-parser-output .latitude{white-space:nowrap}</style><span class="plainlinks nourlexpansion"><a class="external text" href="//geohack.toolforge.org/geohack.php?pagename=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&params=19_04_34_N_72_52_39_E_type:city(12478447)_region:IN"><span class="geo-default"><span class="geo-dms" title="Maps, aerial photos, and other data for this location"><span class="latitude">19°04′34″N</span> <span class="longitude">72°52′39″E</span></span></span><span class="geo-multi-punct"> / </span><span class="geo-nondefault"><span class="geo-dec" title="Maps, aerial photos, and other data for this location">19.07611°N 72.87750°E</span><span style="display:none"> / <span class="geo">19.07611; 72.87750</span></span></span></a></span></td></tr><tr class="mergedtoprow"><th scope="row">દેશ</th><td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_India.svg/23px-Flag_of_India.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_India.svg/35px-Flag_of_India.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_India.svg/45px-Flag_of_India.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4" title="ભારત">ભારત</a></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row">રાજ્ય</th><td><a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0" title="મહારાષ્ટ્ર">મહારાષ્ટ્ર</a></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row">વિભાગ</th><td>કોંકણ વિભાગ</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row">જિલ્લો</th><td><a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%B6%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AB%80_%E0%AA%9C%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AB%8B" title="મુંબઈ શહેરી જિલ્લો">મુંબઈ શહેરી</a><br /><a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%89%E0%AA%AA%E0%AA%A8%E0%AA%97%E0%AA%B0%E0%AB%80_%E0%AA%9C%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AB%8B" title="મુંબઈ ઉપનગરી જિલ્લો">મુંબઈ ઉપનગરી</a></td></tr><tr class="mergedtoprow"><th scope="row">પ્રથમ વસાહત</th><td>૧૫૦૭<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AD" title="વિકિપીડિયા:સંદર્ભ"><span title="આ વાક્ય માટે યોગ્ય સ્ત્રોતમાંથી સંદર્ભો જરૂરી છે. (January 2020)">સંદર્ભ આપો</span></a></i>]</sup></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row">નામકરણ</th><td><a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%BE_%E0%AA%A6%E0%AB%87%E0%AA%B5%E0%AB%80_%E0%AA%AE%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%BF%E0%AA%B0" title="મુંબા દેવી મંદિર">મુંબાદેવી</a></td></tr><tr class="mergedtoprow"><th colspan="2" style="text-align:center;text-align:left">સરકાર<div style="font-weight:normal;display:inline;"></div></th></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"> • પ્રકાર</th><td>મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"> • માળખું</th><td class="agent">બૃહદમુંબઈ મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"> • મેયર</th><td>કિશોરી પેડણેકર<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></td></tr><tr class="mergedtoprow"><th colspan="2" style="text-align:center;text-align:left">વિસ્તાર<div style="font-weight:normal;display:inline;"></div></th></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"> • મેગાસીટી</th><td>૬૦૩ km<sup>2</sup> (૨૩૩ sq mi)</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"> • મેટ્રો<div style="font-weight:normal;display:inline;"><sup id="cite_ref-projectsecoa1_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-projectsecoa1-5"><span class="cite-bracket">[</span>૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div></th><td>૪,૩૫૫ km<sup>2</sup> (૧,૬૮૧.૫ sq mi)</td></tr><tr class="mergedtoprow"><th scope="row">ઊંચાઇ<div style="font-weight:normal;display:inline;"></div></th><td>૧૪ m (૪૬ ft)</td></tr><tr class="mergedtoprow"><th colspan="2" style="text-align:center;text-align:left">વસ્તી<div style="font-weight:normal;display:inline;"><span style="white-space:nowrap;"> </span>(૨૦૧૧)<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div></th></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"> • મેગાસીટી</th><td>૧,૨૪,૭૮,૪૪૭</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"> • ક્રમ</th><td>૧</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"> • ગીચતા</th><td>૨૧૦૦૦/km<sup>2</sup> (૫૪૦૦૦/sq mi)</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"> • મેટ્રો વિસ્તાર<div style="font-weight:normal;display:inline;"><sup id="cite_ref-extended_UA_2011_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-extended_UA_2011-7"><span class="cite-bracket">[</span>૭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div></th><td>૧,૮૪,૧૪,૨૮૮ <br />૨,૦૭,૪૮,૩૯૫ (Extended UA)</td></tr><tr class="mergedtoprow"><th scope="row">ઓળખ</th><td>મુંબઈકર, બોમ્બેઆઇટ, મુંબઈઆઇટ<sup id="cite_ref-MumbaiitesinMH_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-MumbaiitesinMH-8"><span class="cite-bracket">[</span>૮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></td></tr><tr class="mergedtoprow"><th scope="row"><a href="/wiki/%E0%AA%B8%E0%AA%AE%E0%AA%AF_%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%B0" title="સમય વિસ્તાર">સમય વિસ્તાર</a></th><td><a href="/wiki/UTC%2B%E0%AB%AB:%E0%AB%A9%E0%AB%A6" title="UTC+૫:૩૦">UTC+૫:૩૦</a> (<a href="/wiki/%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AA%95_%E0%AA%B8%E0%AA%AE%E0%AA%AF" title="ભારતીય માનક સમય">IST</a>)</td></tr><tr class="mergedtoprow"><th scope="row">પિનકોડ</th><td class="adr"><div class="postal-code">૪૦૦ ૦૦૧ થી ૪૦૦ ૧૦૭</div></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row">ટેલિફોન વિસ્તાર ક્રમ</th><td>+૯૧-૨૨</td></tr><tr class="mergedtoprow"><th scope="row"><span class="nowrap">અધિકૃત ભાષા</span></th><td><a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A0%E0%AB%80_%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AA%BE" title="મરાઠી ભાષા">મરાઠી</a><sup id="cite_ref-NCLMreport_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-NCLMreport-9"><span class="cite-bracket">[</span>૯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-MCGMhistmilestone_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-MCGMhistmilestone-10"><span class="cite-bracket">[</span>૧૦<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></td></tr><tr class="mergedtoprow"><th scope="row">વેબસાઇટ</th><td><span class="url"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://mumbaicity.gov.in/">mumbaicity<wbr />.gov<wbr />.in</a></span></td></tr></tbody></table> <p><b>મુંબઈ</b> (<a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A0%E0%AB%80_%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AA%BE" title="મરાઠી ભાષા">મરાઠી</a>: मुंबई); પહેલા <b>બોમ્બે</b>, તરીકે જાણીતું શહેર <a href="/wiki/%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4" title="ભારત">ભારતના</a> <a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0" title="મહારાષ્ટ્ર">મહારાષ્ટ્ર</a> રાજ્યનું પાટનગર છે. મુખ્ય શહેરની વસ્તી અંદાજે ૧ કરોડ ૧૪ લાખ જેટલી છે.<sup id="cite_ref-WG_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-WG-11"><span class="cite-bracket">[</span>૧૧<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, જ્યારે શહેરને અડીને આવેલા ઉપનગરો જેવા કે <a href="/wiki/%E0%AA%A8%E0%AA%B5%E0%AB%80_%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" title="નવી મુંબઈ">નવી મુંબઈ</a> અને <a href="/wiki/%E0%AA%A5%E0%AA%BE%E0%AA%A3%E0%AA%BE" title="થાણા">થાણેની</a> કુલ મળીને મુંબઈની વસ્તી 19 મિલિયન (1 કરોડ 90 લાખ) થાય છે. જેને કારણે તે સયુંકત રાષ્ટ્ર સંઘના વર્લ્ડ અર્બનાઈઝેશન પ્રોસ્પેક્ટ રિપોર્ટ મુજબ વિશ્વનું ચોથા નંબરનું સૌથી સોથી મોટું અર્બન અગ્લૉમરેશન ધરાવતું શહેર છે. જીડીપીની દૃષ્ટિએ તે વિશ્વનું ૩૮મું સૌથી મોટું શહેર છે. મુંબઈ ભારતના કોંકણ(કે પશ્ચિમ) કિનારે આવેલું છે, જે કુદરતી બંદર ધરાવે છે. ભારતના દરિયાઈ કાર્ગોના અડધા ભાગની હેરફેર મુંબઈના બંદરેથી થાય છે. <sup id="cite_ref-Manorama2006_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-Manorama2006-12"><span class="cite-bracket">[</span>૧૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>મુંબઈ, ભારતનું આર્થિક અને મનોરંજનનું કેન્દ્ર છે, તે ભારતના જીડીપી<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>૧૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>માં ૫ ટકાનું યોગદાન આપે છે. આ ઉપરાંત, ઔદ્યોગિક ઉત્પાદનના ૨૫%, દરિયાઈ વેપારના ૪૦% , અને ભારતીય અર્થતંત્રના નાણાકીય વહેવારોમાં ૭૦ ટકાનું યોગદાન મુંબઈ આપે છે.<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>૧૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> મુંબઈમાં મહત્વની નાણાકીય સંસ્થાઓના વડા મથક આવેલા છે જેમ કે, રીઝર્વ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા, મુંબઈ શેર બજાર, નેશનલ સ્ટોક એક્સચેન્જ ઓફ ઇન્ડિયા અને ઘણી ભારતીય કંપનીઓ અને બહુરાષ્ટ્રીય કંપનીઓના મુખ્યમથક મુંબઈમાં આવેલા છે. તેમજ બોલીવુડ તરીકે જાણીતો હિન્દી ફિલ્મ અને ટેલીવિઝન ઉદ્યોગ પણ આ જ શહેરમાં સ્થાયી થયો છે. મુંબઈમાં જીવનધોરણનું પ્રમાણ ભારતના અન્ય રાજ્યો કરતાંં ઉંચું હોવાથી ભારતભરમાંથી લોકો પ્રગતિની તક શોધતા મુંબઈ આવે છે, જેને કારણે મુંબઈ વિવિધ સમુદાયો અને સંસ્કૃતિઓનું કેન્દ્ર બન્યું છે. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="વ્યુત્પત્તિ"><span id=".E0.AA.B5.E0.AB.8D.E0.AA.AF.E0.AB.81.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.AA.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.A4.E0.AA.BF"></span>વ્યુત્પત્તિ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit&section=1" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: વ્યુત્પત્તિ"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><i>મુંબઈ</i> નામ ઈપોનીમ (સ્થાન કે સંસ્થાને પોતાનું નામ આપનાર) અને વ્યુત્પત્તિ શાસ્ત્ર (એટિમૉલજિ) મુજબ <i>મુંબા</i> અથવા <i>મહા અંબા</i>, <a href="/wiki/%E0%AA%B9%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AB%81_%E0%AA%A7%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AE" title="હિંદુ ધર્મ">હિંદુ ધર્મ</a> ધર્મના દેવી મુંબાદેવી અને <i>આઈ</i> જેનો અર્થ <a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A0%E0%AB%80" title="મરાઠી">મરાઠીમાં</a> “માતા“ થાય છે તેના મિશ્રણ પરથી ઉદભવ્યું છે.<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>૧૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>મુંબઈનું પહેલા જાણીતું નામ<i>બોમ્બે </i>હતું, જેનો ઉદભવ 16મી સદીમાં પોર્ટુગીઝો આ વિસ્તારમાં આવ્યા ત્યારે થયો હતો. તેઓ આ પ્રદેશને વિવિધ નામે બોલાવતા હતા, અંતે તેમણે <i>બોમ્બેમ</i> લખવાનું શરૂ કર્યું, જે હજૂ પણ પોર્ટુગીઝ ભાષામાં વપરાય છે. ૧૭મી સદીમાં આ પ્રદેશનો કબ્જો બ્રિટિશરોએ લઈ લેતા તેના નામનું અંગ્રેજીકરણ થયું અને તે <i>બોમ્બે</i> બન્યું. જો કે સ્થાનિક મરાઠી અને <a href="/wiki/%E0%AA%97%E0%AB%81%E0%AA%9C%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AB%80_%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AA%BE" title="ગુજરાતી ભાષા">ગુજરાતી</a> રહેવાસીઓ તેને <i>મુંબઈ</i> અથવા <i>મંબાઈ</i>, <a href="/wiki/%E0%AA%B9%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AB%80_%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AA%BE" title="હિંદી ભાષા">હિંદી</a> , <a href="/wiki/%E0%AA%89%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A6%E0%AB%82_%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AA%BE" title="ઉર્દૂ ભાષા">ઉર્દૂ</a> અને <a href="/wiki/%E0%AA%89%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A6%E0%AB%82" class="mw-redirect" title="ઉર્દૂ">પર્શિયન</a> ભાષામાં તેને <i>બાંમ્બાઈ</i> કહેવાતું રહ્યું હતું. કેટલોક સમય મુંબઈ તેના જૂના નામે જેમ કે કાકામુચી અને ગાલાજુનકજા તરીકે પણ જાણીતું હતું.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>૧૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>૧૭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ૧૯૯૬માં તેના મરાઠી ઉચ્ચાર મુજબ શહેરનું નામ સત્તાવાર રીતે બદલીને <i>મુંબઈ</i> કરવામાં આવ્યું. <sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>૧૮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Mumbai_Taj.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Mumbai_Taj.JPG/220px-Mumbai_Taj.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Mumbai_Taj.JPG/330px-Mumbai_Taj.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Mumbai_Taj.JPG/440px-Mumbai_Taj.JPG 2x" data-file-width="3072" data-file-height="2304" /></a><figcaption>તાજ મહેલ પેલેસ અને ટાવર પાસે મરાઠી ભાષામાં લખેલું <i>મુંબઈ</i>.</figcaption></figure> <p>અંગ્રેજી નામ <i>બોમ્બે</i>ના ઉદભવ વિશે પ્રચલિત વાત એ છે કે તે પોર્ટુગીઝ ભાષાના એક શબ્દ જેનો અર્થ થાય છે કે “સારો કિનારો” તેમાથી આવ્યું છે. <sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>૧૯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>આ એ હકિકત પર આધારીત છે જેમાં પોર્ટુગીઝમાં <i>બોમ</i>નો અર્થ “સારો” થાય છે જ્યારે અંગ્રેજી ભાષાનો “બે” શબ્દ પોર્ટુગીઝ ભાષાના<i> baía</i> (જુના સ્પેલિંગમાં<i> bahia</i>) સાથે સામ્ય ધરાવે છે. સામાન્ય રીતે પોર્ટુગીઝ ભાષામાં “સારો કિનારા“ માટે<i> બોબોહિઅ</i> હોવું જોઈએ નહીં કે વ્યાકરણની દ્રષ્ટિએ ખોટું <i>બોંમબાહિઈ</i>. જો કે ૧૬મી સદીની પોર્ટુગીઝ ભાષામાં <i>બાઈમ</i>શબ્દનો અર્થ “નાનો કિનારો“ થાય છે. </p><p>અન્ય સ્ત્રોત મુજબ આ શબ્દની ઉત્પતિ માટે અન્ય પોર્ટુગીઝ શબ્દ <i>બોમ્બેઈમ</i>ને જવાબદાર ગણાવે છે. જોસે પેટ્રો માચાડોસ <i>Dicionário Onomástico Etimológico da Língua Portuguesa</i> નામ અધ્યયન અને વ્યુત્પત્તિ શાસ્ત્ર અંગેના પોર્ટુગીઝ શબ્દકોશ”માં આ સ્થળનો ઉલ્લેખ મળે છે, જેને આ શહેરનો સૌપ્રથમ ઉલ્લેખ ગણી શકાય. 1516માં <i>બેનામાજાંબુ </i>અને <i>ટેના-માઈમંબુ </i>, <sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>૨૦<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> હિન્દુ દેવી મુંબા દેવીના નામ પરથી મરાઠી ભાષામાં આ સ્થળનું નામ પડ્યુ હતું તેના તરફ નિર્દેશ કરે છે. તે જ સદીમાં તેની જોડણી<i>બોંબેયન</i>(૧૫૨૫)<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>૨૧<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> અને ત્યાર બાદ <i>મોબાઈમ</i> (૧૫૬૩) થઈ. <sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>૨૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> જ્યારે શબ્દનું છેલ્લુ સ્વરૂપ <i>બોમ્બેઈમ</i> 16મી સદીમાં જાણવા મળે છે. આ ઉલ્લેખ ગાસ્પર કોરિયાએ <i>લેન્ડાસ ડી ઇન્ડિયા</i>( “લિજેન્ડ ઓફ ઇન્ડિયા“).<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>૨૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> જે.પી.માચાડો બોંબાહિઈ અંગેની પુર્વધારણાઓને ફગાવી દે છે અને કહે છે કે પોર્ટુગીઝ રેકોર્ડ મુજબ આ સ્થળે એક કિનારો હોવાનો ઉલ્લેખ કરે છે જેના કારણે એંગ્રેજીમાં એવું માની લેવામાં આવે છે કે આ નામ (<i>બાહીયા</i>“બે“) એ પોર્ટુગીઝ ટોપોનીઈમનો એક ભાગ છે જેના કારણે બોમ્બેનું અંગ્રેજી રૂપાંતર પોર્ટુગીઝ ભાષામાંથી અપનાવવામાં આવ્યું છે. <sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>૨૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ઇતિહાસ"><span id=".E0.AA.87.E0.AA.A4.E0.AA.BF.E0.AA.B9.E0.AA.BE.E0.AA.B8"></span>ઇતિહાસ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit&section=2" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: ઇતિહાસ"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Hajiali.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Hajiali.jpg/220px-Hajiali.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Hajiali.jpg/330px-Hajiali.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Hajiali.jpg/440px-Hajiali.jpg 2x" data-file-width="3008" data-file-height="2000" /></a><figcaption>જ્યારે મુંબઈમાં ઈસ્લામી શાસન હતું ત્યારે 1431માં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AB%80_%E0%AA%85%E0%AA%B2%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="હાજી અલી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">હાજી અલી મસ્જિદ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Haji_Ali" class="extiw" title="en:Haji Ali">Haji Ali Mosque</a>) બાંધવામાં આવી હતી.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>૨૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Mumbai_03-2016_30_Gateway_of_India.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Mumbai_03-2016_30_Gateway_of_India.jpg/220px-Mumbai_03-2016_30_Gateway_of_India.jpg" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Mumbai_03-2016_30_Gateway_of_India.jpg/330px-Mumbai_03-2016_30_Gateway_of_India.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Mumbai_03-2016_30_Gateway_of_India.jpg/440px-Mumbai_03-2016_30_Gateway_of_India.jpg 2x" data-file-width="3585" data-file-height="3585" /></a><figcaption><a href="/wiki/%E0%AA%97%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AA%B5%E0%AB%87_%E0%AA%93%E0%AA%AB_%E0%AA%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE" title="ગેટવે ઓફ ઇન્ડિયા">ગેટવે ઓફ ઇન્ડિયા</a>નું નિર્માણ ઈંગ્લેન્ડના રાજા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%A1_%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AA%BE_%E0%AA%9C%E0%AA%AF%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9C_%E0%AA%AA%E0%AA%82%E0%AA%9A%E0%AA%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="યુનાઈટેડ કિંગ્ડમના જયોર્જ પંચમ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">જ્યોર્જ પંચમ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/George_V_of_the_United_Kingdom" class="extiw" title="en:George V of the United Kingdom">George V</a>) અને રાણી <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AB%80_%E0%AA%93%E0%AA%AB_%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="મેરી ઓફ ટેક (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મેરી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mary_of_Teck" class="extiw" title="en:Mary of Teck">Mary</a>)ની ભારત મુલાકાતને આવકારવા માટે 2 ડિસેમ્બર, 1911નો રોજ શરૂ કરવામાં આવ્યુ જે 2 ડિસેમ્બર, 1924ના રોજ પૂરૂ થયું. </figcaption></figure> <p>ઉત્તર મુંબઈમાં આવેલા <a href="/wiki/%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%B2%E0%AB%80" title="કાંદિવલી">કાંદિવલી</a> પાસે મળેલા પ્રાચીન અવશેષો મુજબ આ ટાપુ પાષાણયુગ થી વસવાટ ધરાવતો હતો. અહીં માનવીય વસવાટના દસ્તાવેજી પુરાવાઓ ઈસવીસન પુર્વે ૨૫૦ની સાલમાં લઈ જાય છે. ત્યારે આ પ્રદેશને <i>હેપ્ટાનેશિયા</i> (પ્ટોલેમી - પ્રાચીન ગ્રીક ): <i>સાત ટાપુઓનું ઝુમખું</i> તરીકે ઓળખવામાં આવતો હતો. ઈસવીસન પૂર્વેની ત્રીજી સદીમાં <a href="/wiki/%E0%AA%AC%E0%AB%8C%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%A7_%E0%AA%A7%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AE" title="બૌદ્ધ ધર્મ">બુદ્ધ</a> ધર્મ પાળનાર સમ્રાટ <a href="/wiki/%E0%AA%85%E0%AA%B6%E0%AB%8B%E0%AA%95" title="અશોક">અશોક</a> ના મૌર્ય સામ્રાજ્યનો હિસ્સો હતું. પહેલાની થોડી સદી દરમિયાન ભારતીય-શકો, પશ્ચિમી સતરાપ્શ અને સાતવાહન વચ્ચે મુંબઈ પર અંકુશને લઈને વિવાદ થયો. સિલહારા વંશ ના હિન્દુ શાસકો૧૩૪૩ સુધી, એટલે કે જ્યાં સુધી આ ટાપુઓને <a href="/wiki/%E0%AA%97%E0%AB%81%E0%AA%9C%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A4" title="ગુજરાત">ગુજરાત</a> સાથે જોડવામાં ન આવ્યા ત્યાં સુધી તેમણે અહીં રાજ કર્યું. દ્વીપસમૂહના જુના બાંધકામની વાત કરીએ તો <a href="/wiki/%E0%AA%8F%E0%AA%B2%E0%AA%BF%E0%AA%AB%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%80_%E0%AA%97%E0%AB%81%E0%AA%AB%E0%AA%BE%E0%AA%93" title="એલિફન્ટાની ગુફાઓ">એલિફન્ટાની ગુફાઓ</a> અને બાણગંગા કુંડ કેવાલકેશ્વર મંદિર આ યુગ દરમિયાન બંધાયા હતા. </p><p>૧૫૩૪માં, પોર્ટુગીઝોએ આ ટાપુઓનો કબજો ગુજરાતના બહાદુર શાહ પાસેથી લઈ લીધો. ૧૬૬૧માં પોર્ટુગીઝોએ આ ટાપુનો કબજો ઈંગ્લેન્ડના ચાર્લ્સ બીજાને કેથરીન ડી બારાગિઝા સાથેના લગ્નને કારણે દહેજ <sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>૨૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>તરીકે આપ્યો. ૧૬૬૮માં આ ટાપુઓ બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીને વાર્ષિક ૧૦ પાઉન્ડને ભાડે લીઝ પર આપવામાં આવ્યો. કંપનીને ટાપુના પૂર્વીય કિનારે કુદરતી બંદર મળ્યુ, જે ઉપખંડમાં માલની હેરફેર માટેના પ્રથમ બંદરની રચના માટે ઉત્તમ હતું. ૧૬૬૧માં તેની વસતિ ઝડપથી વધીને ૧૦,૦૦૦ થઈ, ૧૬૭૫માં આ સંખ્યા વધીને ૬0,000 થઈ અને ૧૬૮૭માં બ્રિટિશ ઈસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીએ તેનું વડું મથક <a href="/wiki/%E0%AA%B8%E0%AB%81%E0%AA%B0%E0%AA%A4" title="સુરત">સૂરતથી</a> મુંબઈ ખસેડ્યું. ક્રમે ક્રમે મુંબઈ તે વખતની <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AC%E0%AB%87_%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%A1%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="બોમ્બે પ્રેસિડેન્સી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બોમ્બે પ્રેસિડેન્સીનું</a> વડું મથક બની ગયું. </p><p>૧૮૧૭ બાદ, શહેરનો ઘાટ બદલવામાં આવ્યો, બાંધકામ ઈજનેરી દ્વારા દ્વીપસમૂહના ટાપુઓને એકબીજા સાથે ભેળવી દેવામાં આવ્યા. આ યોજના <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A8%E0%AA%AC%E0%AB%87_%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="હોર્નબે વેલાર્ડ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">હોર્નબે વેલાર્ડ</a> તરીકે જાણીતી છે, જેનો અંત ૧૮૪૫માં આવ્યો. આને કારણે મુંબઈનો કુલ વિસ્તાર ૪૩૮ ચો. કિમી થયો. ૧૮૫૩માં ભારતની પ્રથમ પેસેન્જર રેલવે લાઈન અહીં નાખવામાં આવી, જે મુંબઈને થાણે સાથે જોડતી હતી. અમેરીકન ગૃહ યુદ્ધ દરમિયાન(૧૮૬૧-૧૮૬૫), મુંબઈ વિશ્વનું મોટું <a href="/wiki/%E0%AA%95%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%B8" title="કપાસ">કપાસ</a> વેપાર કેન્દ્ર બન્યું. જેને કારણે અર્થતંત્રને સારો એવો લાભ થયો અને શહેરની પ્રતિષ્ઠા પણ વધી. </p><p>૧૮૬૯માં <a href="/wiki/%E0%AA%B8%E0%AB%81%E0%AA%8F%E0%AA%9D_%E0%AA%A8%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%B0" title="સુએઝ નહેર">સુએઝ નહેર</a> શરૂ થઈ જેને કરાણે <a href="/wiki/%E0%AA%85%E0%AA%B0%E0%AA%AC%E0%AB%80_%E0%AA%B8%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%B0" title="અરબી સમુદ્ર">અરબી સમુદ્ર</a> માં બોમ્બે એક મહત્વનું બંદર બન્યું.<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>૨૭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>ત્યાર બાદના 30 વર્ષમાં મુંબઈએ ઘણી પ્રગતિ સાધી અને આંતરમાળખાકિય સવલતોમાં વધારો કરવામાં આવ્યો. આ દરમિયાન શહેરમાં ઘણી નવી સંસ્થાઓનું બાંધકામ થયું. ૧૯૦૬માં મુંબઈની વસ્તી ૧૦ લાખના આંકડાને પાર કરી ગઈ, જેને કારણે ભારતના સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતા શહેરોમાં તેનું સ્થાન <a href="/wiki/%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AA%BE" title="કોલકાતા">કોલકાતા</a> પછી બીજું આવ્યું. બોમ્બે પ્રેસિડેન્સી ના પાટનગરને કારણે તે <a href="/wiki/%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AF_%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AE" class="mw-redirect" title="ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ">ભારતીય સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામ</a> નું મોટું કેન્દ્ર હતું. <a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AA%BE_%E0%AA%97%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%A7%E0%AB%80" title="મહાત્મા ગાંધી">મહાત્મા ગાંધી</a> દ્વારા ૧૯૪૨માં શરૂ કરાયેલું <a href="/wiki/%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4_%E0%AA%9B%E0%AB%8B%E0%AA%A1%E0%AB%8B_%E0%AA%86%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AA%A8" title="ભારત છોડો આંદોલન">ભારત છોડો આંદોલન</a> મુંબઈમાંથી જ શરૂ થયું હતું. ૧૯૪૭માં ભારતની આઝાદી બાદ, મુંબઈ બોમ્બે સ્ટેટ નું પાટનગર બન્યું. ૧૯૫૦માં ઉત્તર તરફના વધુ કેટલાક ટાપુઓ તરફ પણ શહેરનો વધારો થયો. અહીં પણ વસ્તીએ વસવાટ શરૂ કર્યો હતો. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Image-Mumbai_fountain.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Image-Mumbai_fountain.jpg/220px-Image-Mumbai_fountain.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Image-Mumbai_fountain.jpg/330px-Image-Mumbai_fountain.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Image-Mumbai_fountain.jpg/440px-Image-Mumbai_fountain.jpg 2x" data-file-width="846" data-file-height="634" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%95%E0%AA%A4_%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="સંયુકત મહારાષ્ટ્ર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સંયુકત મહારાષ્ટ્ર</a> ની ચળવળ દરમિયાન શહીદ થયેલો લોકોની યાદમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AB%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AA%BE_%E0%AA%AB%E0%AA%BE%E0%AA%89%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ફ્લોરા ફાઉન્ટેન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ફ્લોરા ફાઉન્ટેનની</a> બાજુમાં બનાવાયેલ સ્મારક. આ ચોકનું <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%81%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AA%BE_%E0%AA%9A%E0%AB%8B%E0%AA%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="હુતાત્મા ચોક (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">હુતાત્મા ચોક</a> (શહીદ ચોક) તરીકે નામાકરણ કરવામાં આવ્યું હતું. </figcaption></figure> <p>૧૯૫૫ બાદ, બોમ્બે સ્ટેટના ભાષાવાર ટુકડા કરીને મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાતની રચના કરવામાં આવી. તે સમયે એવી માંગણી કરવામાં આવી હતી કે મુંબઈને સ્વાયત્ત શહેર બનાવવામાં આવે. <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%97%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%95_%E0%AA%B8%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AA%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈ નાગરિક સમિતિ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મુંબઈ નાગરિક સમિતિ</a> એ જાણીતા <a href="/wiki/%E0%AA%97%E0%AB%81%E0%AA%9C%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AB%80" title="ગુજરાતી">ગુજરાતી</a> ઉદ્યોગપતિઓની આગેવાનીવાળી સમિતિ હતી જેનો ઉદ્દેશ મુંબઈને સ્વાયત્ત શહેરનો દરજ્જો આપવાનો હતો. જો કે, સંયુક્ત મહારાષ્ટ્ર આંદોલન એ આ ખ્યાલનો વિરોધ કર્યો અને મુંબઈને મહારાષ્ટ્રના પાટનગર તરીકે ઘોષિત કરી દીધું. આ વિરોધ પ્રદર્શનોને કારણે પોલીસે કરેલા ફાયરિંગમાં ૧૦૫ લોકોના મોત થયા હતા. આ બાદ ૧ મે, 1960ના રોજ મુંબઈ સાથે મહારાષ્ટ્ર રાજ્યની રચના કરવામાં આવી. ૧૯૯૬માં, આ શહેરનું નામ મહારાષ્ટ્રની શિવસેના સરકારે બોમ્બેને બદલે <i>મુંબઈ</i> <sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>૨૮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> કર્યું. સ્થાનિક લોકો કેટલાક સમયથી અંગ્રેજોના કાળના નામોને ઐતિહાસિક સ્થાનિક નામોમાં બદલવાની માંગ કરી રહ્યા હતા તેમજ શિવસેનાએ પણ આ વાતને નીતિ તરીકે સ્વીકારી હતી જેથી બોમ્બેને બદલે મુંબઈ નામ કરવામાં આવ્યું. </p><p>૧૯૯૨-૯૩ના રમખાણો ફાટી નિકળ્યા ત્યારે મુંબઈ શહેરની બિનસાંપ્રદાયિક છબી ત્યારે ખરડાઈ હતી. આ રમખાણોમાં જાનમાલનું ઘણું નુકશાન થયું હતું. તેના થોડાક મહિના બાદ ઈસ્લામી આતંકવાદીઓ અને મુંબઈની અંધારીઆલમે શહેરની કેટલીક ઈમારતોને લક્ષ્યાંક બનાવીને ૧૯૯૩માં શ્રેણીબદ્ધ બોંબ વિસ્ફોટ કર્યા, આ હુમલામાં ૩૦૦ની આસપાસ લોકો મૃત્યુ પામ્યા. ૧૧ જુલાઈ ૨૦૦૬ના રોજ મુંબઈની ટ્રેનોમાં બોંબ વિસ્ફોટને કારણે બસોથી વધુ લોકો મૃત્યુ પામ્યા હતા. આ બોંબ વિસ્ફોટ મુંબઈ ઉપનગરીય રેલવે સેવાને નિશાનો બનાવીને કરવામાં આવ્યા હતા.<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>૨૯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0_%E0%AA%A8%E0%AA%B5%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%A3_%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AA%BE" title="મહારાષ્ટ્ર નવનિર્માણ સેના">મહારાષ્ટ્ર નવનિર્માણ સેના</a> ના સભ્યો દ્વારા ૨૦૦૮માં મહારાષ્ટ્રમાં રહેતા ઉત્તર ભારતીયો પર રાજકીય હેતુપર્વક હુમલા થયા છે.<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>૩૦<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ૨૬ નવેમ્બરથી ૨૯ નવેમ્બર ૨૦૦૮ સુધી, ઈસ્લામી આતંકવાદીઓના એક જુથે નવેમ્બર ૨૦૦૮માં મુંબઈના દક્ષિણ ભાગ પર હુમલો કર્યો. જેમાં ૨૦૦ જેટલા લોકોના મોત થયા અને અનેક લોકો ઘાયલ થયા. આતંકવાદીઓએ વિવિધ જગ્યાઓ જેવી કે છત્રપતિ શિવાજી ટર્મિનલ રેલવે સ્ટેશન, તાજ મહેલ હોટલ અને ઓબેરોય ટ્રાઈડન્ટ હોટલ, લીયોપોલ્ડ કાફે અને યહૂદી સેન્ટર, નરીમાન હાઉસ પર કેટલાક લોકોને બંધક બનાવ્યા હતા. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ભૂગોળ"><span id=".E0.AA.AD.E0.AB.82.E0.AA.97.E0.AB.8B.E0.AA.B3"></span>ભૂગોળ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit&section=3" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: ભૂગોળ"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Mumbaicitydistricts.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Mumbaicitydistricts.png/170px-Mumbaicitydistricts.png" decoding="async" width="170" height="288" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/57/Mumbaicitydistricts.png 1.5x" data-file-width="200" data-file-height="339" /></a><figcaption>મુંબઈ મહાનગરમાં તેની આજુબાજુમાં આવેલા ઉપનગરીય જિલ્લાઓ જેવા કે <a href="/wiki/%E0%AA%A8%E0%AA%B5%E0%AB%80_%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" title="નવી મુંબઈ">નવી મુંબઈ</a> અને <a href="/wiki/%E0%AA%A5%E0%AA%BE%E0%AA%A3%E0%AA%BE" title="થાણા">થાણા</a>નો પણ સમાવેશ થઈ જાય છે. </figcaption></figure><p>મુંબઈ ભારતના પશ્ચિમ કિનારે <a href="/wiki/%E0%AA%89%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B8_%E0%AA%A8%E0%AA%A6%E0%AB%80" title="ઉલ્હાસ નદી">ઉલ્હાસ નદી</a>ને મુખ પર વચસેલુ છે, જેને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%82%E0%AA%95%E0%AA%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="કોંકણ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">કોંકણ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Konkan" class="extiw" title="en:Konkan">Konkan</a>)પ્રાંત કહેવામાં આવે છે. જે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%B2%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%87_%E0%AA%9F%E0%AA%BE%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%93&action=edit&redlink=1" class="new" title="સાલસેટ્ટે ટાપુઓ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સાલસેટ્ટે ટાપુ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Salsette_Island" class="extiw" title="en:Salsette Island">Salsette Island</a>)ઓ પર સ્થાન ધરાવે છે. આ ટાપુઓ થાણે જિલ્લા સાથે પણ આશિંક રીતે જોડાયેલા છે. મોટાભાગનું શહેર દરિયાઈ સપાટીથી થોડીક જ ઉંચાઈ પર વસેલું છે જેનું ચડાણ સરેરાશ રેન્જ 10 m (33 ft)થી લઈને 15 m (49 ft) છે. ઉત્તર તરફનું મુંબઈ ઉચું છે, અને શહેરનો સૌથી ઉંચો ભોગ અંહી છે જેની ઉંચાઈ450 m (1,476 ft).<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>૩૧<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>શહેરનો એક છેડેથી બીજા છેડા સુધીનો વિસ્તાર 603 ચોરસ કીલોમીટર છે. (233 ચોરકીમી.) </p><p>શહેરની નજીક જ <a href="/wiki/%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%9C%E0%AA%AF_%E0%AA%97%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%A7%E0%AB%80_%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%89%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AA%BE%E0%AA%A8" title="સંજય ગાંધી રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન">સંજય ગાંધી નેશનલ પાર્ક</a> આવેલુ છે, જે શહેરનો છઠ્ઠા ભાગનો વિસ્તાર રોકે છે. અહીં નોંધવું જોઈએ કે લાખો લોકોની પાસે હોવા છતાં તેમજ તે પ્રજાતિની નિકંદન નીકળી જવાની અણી પર હોવા છતાં બિલાડી પ્રજાતિના પ્રાણીઓ જેવા કે <a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%8B" title="ચિત્તો">દિપડા</a> અને ચિત્તા હજી પણ નેશનલ પાર્ક<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>૩૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>૩૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>ની અંદર રહે છે. </p><p><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%BE_%E0%AA%A1%E0%AB%87%E0%AA%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ભાત્સા ડેમ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ભાત્સા ડેમ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bhatsa_Dam" class="extiw" title="en:Bhatsa Dam">Bhatsa Dam</a>)સિવાય, છ મોટા સરોવરો આ શહેરને પાણી પુરૂ પાડે છે જેમ કે, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B0_%E0%AA%B8%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%B5%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="વિહાર સરોવર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વિહાર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Vihar_Lake" class="extiw" title="en:Vihar Lake">Vihar</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AA%A7%E0%AB%8D%E0%AA%AF_%E0%AA%B5%E0%AB%88%E0%AA%A4%E0%AA%B0%E0%AA%A3%E0%AA%BE_%E0%AA%A1%E0%AB%87%E0%AA%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="મધ્ય વૈતરણા ડેમ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વૈતરણા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Middle_Vaitarna_Dam" class="extiw" title="en:Middle Vaitarna Dam">Vaitarna</a>), ઉપરવાસનું વૈતરણા, <a href="/wiki/%E0%AA%A4%E0%AB%81%E0%AA%B2%E0%AA%B8%E0%AB%80_%E0%AA%A4%E0%AA%B3%E0%AA%BE%E0%AA%B5" title="તુલસી તળાવ">તુલસી</a>, તાન્સા અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="પવાઈ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પવઈ</a>. મુંબઈ શહેરની સરહદમાં જ આવતા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AB%80_%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AA%A8%E0%AA%B2_%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="બોરિવલ્લી નેશનલ પાર્ક (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બોરિવલ્લી નેશનલ પાર્ક</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Borivili_National_Park" class="extiw" title="en:Borivili National Park">Borivili National Park</a>)ની અંદર જ તુલસી અને વિહાર સરોવર આવેલા છે. પવાઈ સરોવર પણ શહેરની હદમાં આવે છે જેના પાણીનો ઉપયોગ ઉદ્યોગો માટે થાય છે. ત્રણ નાની નદીઓ જેવી કે , <a href="/wiki/%E0%AA%A6%E0%AA%B9%E0%AB%80%E0%AA%82%E0%AA%B8%E0%AA%B0_%E0%AA%A8%E0%AA%A6%E0%AB%80" title="દહીંસર નદી">દહીસર</a>, પોઈનસાર (અથવા પોઈસાર) અને ઓહિવારા (અથવા ઓશિવારા) પણ આ જ પાર્કમાંથી ઉદભવ પામે છે. આ ઉપરાંત કુખ્યાત <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%80%E0%AA%A0%E0%AB%80_%E0%AA%A8%E0%AA%A6%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="મીઠી નદી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મીઠી નદી</a> તુલસી સરોવરમાંથી નિકળે છે અને વિહાર અને પવાઈ સરોવરનું પાણી તેમાં ભળે છે. શહેરના દરિયાકાંઠે ઘણી બધી <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%95(%E0%AA%AD%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AB%80_%E0%AA%93%E0%AA%9F)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ક્રીક(ભરતી ઓટ) (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ક્રીક</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Creek_(tidal)" class="extiw" title="en:Creek (tidal)">creeks</a>)અને કિનારા આવ્યા છે. આ ટાપુના પુર્વ તરફ મોટાપ્રમાણમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="મેંગ્રોવ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મેંગ્રોવ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/mangrove" class="extiw" title="en:mangrove">mangrove</a>)ના વૃક્ષો છે તેમજ ભેજવાળી પોચી જમીન પણ બાયોડાઈવર્સિટીને સમુદ્ધ બનાવે છે. પશ્ચિમ કિનારો મોટાભાગે રેતીવાળો અને ખડકાળ છે. </p><p>દરિયાની નજીક હોવાને કારણે શહેરની જમીન રેતાળ છે. ઉપનગરોમાં જમીનનું પડ કાંપવાળું અને ચીકળું છે. આ પ્રદેશમાં ભૂમિતળેના ખડકો કાળા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A1%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%95%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ડેક્કન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ડેક્કન</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Deccan" class="extiw" title="en:Deccan">Deccan</a>)બેસાલ્ટ ફ્લોના બનેલા છે અને તેના એસીડ અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%BE(%E0%AA%B0%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%A3%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0)&action=edit&redlink=1" class="new" title="પાયા(રસાયણશાસ્ત્ર) (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પાયા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Basic_(chemistry)" class="extiw" title="en:Basic (chemistry)">basic</a>)ના વિવિધ ભોગો <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9A%E0%AA%BE%E0%AA%95%E0%AA%A8%E0%AB%81%E0%AA%82(_%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AA%B8)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ચાકનું( ક્રિટેશસ) (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ક્રિટેશસ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Cretaceous" class="extiw" title="en:Cretaceous">Cretaceous</a>)અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%86%E0%AA%A6%E0%AA%BF%E0%AA%A8%E0%AB%82%E0%AA%A4%E0%AA%A8%E0%AA%AE_%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="આદિનૂતનમ યુગ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">આદિનૂતનમ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Eocene" class="extiw" title="en:Eocene">Eocene</a>) યુગનો ઈશારો કરે છે. મુંબઈ ધરતીકંપની રીતે સક્રિય ક્ષેત્ર <sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>૩૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>પર બેઠેલું છે. તેની આસપાસના ભાગોમાં ત્રણ ફોલ્ટ લાઈનો છે. આ વિસ્તારને ત્રીજા ક્ષેત્રમાં વિભાજીત કરવામાં આવ્યો છે, જેનો મતલબ એમ થયો કે રીક્ટર સ્કેલ પર ૬.૫ની તીવ્રતા ધરાવતો ભૂકંપ આવી શકે છે. <sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>૩૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>૩૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="આબોહવા"><span id=".E0.AA.86.E0.AA.AC.E0.AB.8B.E0.AA.B9.E0.AA.B5.E0.AA.BE"></span>આબોહવા</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit&section=4" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: આબોહવા"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:India_mumbai_temperature_precipitation_averages_chart.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/India_mumbai_temperature_precipitation_averages_chart.svg/220px-India_mumbai_temperature_precipitation_averages_chart.svg.png" decoding="async" width="220" height="155" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/India_mumbai_temperature_precipitation_averages_chart.svg/330px-India_mumbai_temperature_precipitation_averages_chart.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/India_mumbai_temperature_precipitation_averages_chart.svg/440px-India_mumbai_temperature_precipitation_averages_chart.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="562" /></a><figcaption>મુંબઈમાં સરેરાશ તાપમાન અને વરસાદ( પ્રેસિપિટેશન)નું પ્રમાણ.</figcaption></figure><p><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%89%E0%AA%AA%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%B2_%E0%AA%9D%E0%AB%8B%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ટ્રૉપિકલ ઝોન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ટ્રોપિકલ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/tropical_zone" class="extiw" title="en:tropical zone">tropical zone</a>)(ઉષ્ણકટિબંધ) ઝોનમાં આવતું હોવાથી તેમજ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%85%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AA%BF%E0%AA%A8%E0%AA%AF_%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%97%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="અરેબિનય સાગર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">અરેબિયન સાગર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Arabian_Sea" class="extiw" title="en:Arabian Sea">Arabian Sea</a>) નજીક હોવાથી મુંબઈની આબોહવા મુખ્યત્વે બે ઋતુઓમાં વહેંચાયેલી છે. એક ભેજવાળી અને બીજી સુકી ઋતુ.ભેજવાળી ઋતુ માર્ચ અને ઓક્ટોબર વચ્ચે હોય છે, આ દરમિયાન ભેજનું પ્રમાણ ઉંચુ હોય છે અને તાપમાનનું પ્રમાણ સરેરાશ કરતા વધુ હોય છે.30 °C (86 °F)જુન અને સપ્ટેમ્બર સુધી વરસાદની ઋતુ હોય છે, આ દરમિયાન શહેરમાં ધોધમાર વરસાદ ત્રાટકે છે, આજ ભાગમાં શહેરનો વાર્ષિક વરસાદ વરસે છે.2,200 millimetres (86.6 in)સૌથી વધુ વાર્ષિક વરસાદ 3,452 millimetres (135.9 in)1954માં<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>૩૭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> નોંધાયો હતો.એક જ દિવસમાં <a href="/w/index.php?title=2005%E0%AA%A8%E0%AB%81%E0%AA%82_%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%AA%E0%AB%82%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="2005નું મુંબઈ પૂર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સૌથી વધુ વરસાદ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/2005_Mumbai_floods" class="extiw" title="en:2005 Mumbai floods">highest rainfall</a>) 944 millimetres (37.17 in)26 જુલાઈ, 2005<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>૩૮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>ના રોજ નોંધાયો હતો.સુકી ઋતુ નવેમ્બરથી ફ્રેબ્રુઆરી દરમિયાન હોય છે, આ ઋતુમાં ભેજપનું પ્રમાણ મધ્યમ હોય છે અને વાતાવરણ ગરમથી ઠંડી તરફ જાય છે. જાન્યુઆરી અને ફ્રેબ્રુઆરી પડતી ઠંડી માટે ઉત્તરના ઠંડા પવનો જવાબદાર હોય છે. </p><p>વાર્ષિક તાપમાનની સૌથી ઉચ્ચથી 38 °C (100 °F)નીચી કક્ષા11 °C (52 °F).વિક્રમ જનક રીતે ઉચું43.3 °C (109.9 °F) તપામાન અને નીચું તાપમાન 7.4 °C (45.3 °F)22 જાન્યુઆરી, 1962માં નોંધાયું હતું. <sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>૩૯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>જો કે, 7.4 °C (45.3 °F)સૌથી ઓછું તાપમાન બે હવામાનખાતાની કચેરીઓ દ્વારા નોંધાયું હતું.6.5 °C (43.7 °F) 8 ફેબ્રુઆરી, 2008ના રોજ શહેરની હદમાં આવતી <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AB%80_%E0%AA%97%E0%AB%81%E0%AA%AB%E0%AA%BE%E0%AA%93&action=edit&redlink=1" class="new" title="કાનહેરી ગુફાઓ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">કાનહેરી ગુફા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Kanheri_Caves" class="extiw" title="en:Kanheri Caves">Kanheri Caves</a>)ઓની નજીક આવેલી હવામાન કચેરીએ નોંધ્યું હતું. <sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>૪૦<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="અર્થતંત્ર"><span id=".E0.AA.85.E0.AA.B0.E0.AB.8D.E0.AA.A5.E0.AA.A4.E0.AA.82.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.B0"></span>અર્થતંત્ર</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit&section=5" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: અર્થતંત્ર"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Bombay_Stock_Exchange.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Bombay_Stock_Exchange.jpg/170px-Bombay_Stock_Exchange.jpg" decoding="async" width="170" height="227" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Bombay_Stock_Exchange.jpg/255px-Bombay_Stock_Exchange.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Bombay_Stock_Exchange.jpg/340px-Bombay_Stock_Exchange.jpg 2x" data-file-width="1920" data-file-height="2560" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AC_%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8B%E0%AA%95_%E0%AA%8F%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%9A%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9C&action=edit&redlink=1" class="new" title="બોમ્બ સ્ટોક એક્સચેન્જ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બોમ્બે સ્ટોક એક્સચેન્જ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bombay_Stock_Exchange" class="extiw" title="en:Bombay Stock Exchange">Bombay Stock Exchange</a>)એશિયાનું સૌથી જૂનુ સ્ટોક એક્સચેન્જ છે.</figcaption></figure> <p>જીડીપી મુજબ મુંબઈ વિશ્વનું 38મું સૌથી મોટું શહેર (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_cities_by_GDP" class="extiw" title="en:List of cities by GDP">38th largest city by GDP</a>) છે. જ્યારે ભારતનું તે સૌથી મોટું શહેર છે જેને દેશની આર્થિક રાજધાની પણ કહેવાય છે.ભારત માટે તે આવકનું મોટું કેન્દ્ર છે. ફેક્ટરીની રોજગારીમાં તેનું પ્રદાન 10 %, કુલ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%86%E0%AA%B5%E0%AA%95_%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="આવક વેરા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">આવક વેરા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/income_tax" class="extiw" title="en:income tax">income tax</a>)માં 40 %, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9C%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%A4(%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%BE)&action=edit&redlink=1" class="new" title="જકાત(વેરા) (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">જકાત વેરા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Customs_(tax)" class="extiw" title="en:Customs (tax)">customs duty</a>)(કસ્ટમ)માં 60 %, કેન્દ્રીય <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%86%E0%AA%B5%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%80_%E0%AA%95%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="આવકારી કર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">આબકારી કર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/excise_tax" class="extiw" title="en:excise tax">excise tax</a>)માં 20 %, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%A6%E0%AB%87%E0%AA%B6_%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="વિદેશ વેપાર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વિદેશ વેપાર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/foreign_trade" class="extiw" title="en:foreign trade">foreign trade</a>) અને <span class="nowrap"><span style="white-space: nowrap">₹</span>૪૦ billion</span> (US$૫૨૦ million)<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%9F_%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="કોર્પોરેટ વેરા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">કોર્પોરેટ ટેક્સ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/corporate_tax" class="extiw" title="en:corporate tax">corporate tax</a>)માં 40 % છે. <sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>૪૧<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>મુંબઈની માથાદીઠ આવક,<span class="nowrap"><span style="white-space: nowrap">₹</span>૪૮,૯૫૪</span> (US$૬૪૦) જે રાષ્ટ્રીય સરેરાશથી ત્રણ ગણી વધું છે.<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>૪૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>ઘણા ભારતીય કોર્પોરેશન(જેમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%9F_%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%82%E0%AA%95_%E0%AA%93%E0%AA%AB_%E0%AA%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="સ્ટેટ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સ્ટેટ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/State_Bank_of_India" class="extiw" title="en:State Bank of India">State Bank of India</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%B2%E0%AA%86%E0%AA%88%E0%AA%B8%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="એલઆઈસી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એલઆઈસી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/LIC" class="extiw" title="en:LIC">LIC</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AA%BE_%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%81%E0%AA%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="તાતા ગ્રુપ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">તાતા જૂથ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Tata_Group" class="extiw" title="en:Tata Group">Tata Group</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%97%E0%AB%8B%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%9C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ગોદરેજ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ગોદરેજ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Godrej" class="extiw" title="en:Godrej">Godrej</a>)અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="રિલાયન્સ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">રિલાયન્સ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Reliance" class="extiw" title="en:Reliance">Reliance</a>)) અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AB%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AA%9A%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%A8_%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%AC%E0%AA%B2_500&action=edit&redlink=1" class="new" title="ફોરચ્યુન ગ્લોબલ 500 (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ફોર્ચ્યુન ગ્લોબલ 500</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Fortune_Global_500" class="extiw" title="en:Fortune Global 500">Fortune Global 500</a>)માં સ્થાન ધરાવતી કંપનીઓ મુંબઈ સ્થિત છે. <sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>૪૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>ઘણી વિદેશી બેંકો અને નાણાકીય સંસ્થાઓની શાખાઓ મુંબઈમાં છે. વર્લ્ડ ટ્રેડ સેન્ટર(મુંબઈ)<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>૪૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>એ સૌથી પ્રતિષ્ઠ સ્થળો<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>૪૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>માંથી એક છે. 1980 સુધી, મુંબઈમાં મોટાભાગે ટેક્ષટાઈલ મિલ અને દરિયાઈબંદરનો વ્યાપ વધુ હતો, પરંતુ ત્યાર બાદ સ્થાનિક અર્થતંત્રમાં વધુ વિવિધતા આવવા લાગી. આ બાદ મુંબઈમાં એન્જિનિયરિંગ, ડાયમંડ પોલિશિંગ, હેલ્થકેર, અને ઈન્ફોર્મેશન ટેક્નોલોજીના ઉદ્યોગો વિક્સ્યાં.<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>૪૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%AD%E0%AA%BE_%E0%AA%8F%E0%AA%9F%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%95_%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%B8%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9A_%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="ભાભા એટોમિક રીસર્ચ સેન્ટર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ભાભા એટોમિક રિસર્ચ સેન્ટર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bhabha_Atomic_Research_Centre" class="extiw" title="en:Bhabha Atomic Research Centre">Bhabha Atomic Research Centre</a>) મુંબઈમાં આવેલું છે. ભારતના મોટાભાગના સ્પેશિયલાઈઝ, ટેક્નિકલ ઉદ્યોગો પાસે આધુનિક આંતરમાળખાકિય સુવિધાઓ અને કુશળ માનવ બળ છે. મુંબઈમાં નાણાકીય સંસ્થાઓના ઉદય બાદ એરોસ્પેશ, ઓપ્ટિકલ એન્જિનિયરિંગ, મેડિકલ રીસર્ચ, કમ્પ્યુટર અને બધા જ પ્રકારના ઈલેક્ટ્રોનિક ઈક્વિપમેન્ટ, તેમજ વહાણ બાંધકામ, ઉર્જા અને રીન્યુએબલ એનર્જી અંગેના વિવિધ ઉદ્યોગો સારા પ્રમાણમાં વિકસ્યા છે.<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>૪૭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>શહેરના કુલ માનવબળમાં સરકારી અને કેન્દ્રીય સરકારી કર્મચારીઓનો સારો એવો હિસ્સો છે. <sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>૪૮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>આ ઉપરાંત મુંબઈમાં મોટાપ્રમાણમાં બિનકુશળ અને ઓછી કુશળતા ધરાવતા લોકોની વિશાળ સંખ્યા છે. જેઓ મોટાભાગે ટેક્સી ચલાવીને, કે ફેરિયા તરીકે કામ કરીને રોજગારી કમાય છે. જ્યારે કેટલાક મિકેનિક તરીકે તો કેટલાક <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AB%82_%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="બ્લૂ કોલર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બ્લુ કોલર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/blue_collar" class="extiw" title="en:blue collar">blue collar</a>) વ્યવસાયમાં સંકળાયેલા છે. બંદર અને જહાજ ઉદ્યોગમાં પણ પ્રત્યક્ષ કે અપ્રત્યક્ષ રીતે કેટલાય લોકોને રોજગારી આપે છે.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AD" title="વિકિપીડિયા:સંદર્ભ"><span title="આ વાક્ય માટે યોગ્ય સ્ત્રોતમાંથી સંદર્ભો જરૂરી છે. (March 2009)">સંદર્ભ આપો</span></a></i>]</sup> મધ્ય મુંબઈમાં આવેલી <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A7%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B5%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="ધારાવી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ધારાવી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Dharavi" class="extiw" title="en:Dharavi">Dharavi</a>)માં મોટાપ્રમાણમાં રીસાયક્લિંગ ઉદ્યોગ વિકસ્યો છે. અહીં શહેરના નકામા કચરાને રીસાયકલ કરવામાં આવે છે. આ જિલ્લામાં એક રૃમ ધરાતવી ફેક્ટરીઓની સંખ્યા 15,000 જેટલી છે.<sup id="cite_ref-gua_49-0" class="reference"><a href="#cite_note-gua-49"><span class="cite-bracket">[</span>૪૯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>મુંબઈમાં મીડિયા ઉદ્યોગ પણ મોટા પ્રમાણમાં રોજગારી આપે છે. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AD" title="વિકિપીડિયા:સંદર્ભ"><span title="આ વાક્ય માટે યોગ્ય સ્ત્રોતમાંથી સંદર્ભો જરૂરી છે. (March 2009)">સંદર્ભ આપો</span></a></i>]</sup>ભારતના મોટાભાગના ટેલિવિઝન અને સેટેલાઈટ નેટવર્ક, તેમજ મોટા પ્રકાશન ગૃહો મુંબઈમાં વડું મથક ધરાવે છે. હિન્દી ફિલ્મ ઉદ્યોગનું કેન્દ્ર બોલીવુડ વર્ષ દરમિયાન વિશ્વમાં સૌથી વધુ ફિલ્મો બનાવે છે<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AD" title="વિકિપીડિયા:સંદર્ભ"><span title="આ વાક્ય માટે યોગ્ય સ્ત્રોતમાંથી સંદર્ભો જરૂરી છે. (March 2009)">સંદર્ભ આપો</span></a></i>]</sup>. બોલીવુડનું નામ બોમ્બે અને હોલીવુડને ભેગું કરીને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AB%89%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AB%85%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="પૉર્ટ્મૅન્ટો (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પૉર્ટ્મૅન્ટો</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/portmanteau" class="extiw" title="en:portmanteau">portmanteau</a>) દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું છે. <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A0%E0%AB%80_%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%B5%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="મરાઠી ટીવી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મરાઠી ટેલિવિઝન</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Marathi_television" class="extiw" title="en:Marathi television">Marathi television</a>) અને મરાઠી ફિલ્મ ઉદ્યોગ પણ મુંબઈમાં સ્થિત છે. </p><p>૧૯૯૧ બાદ ઉદારીકરણને કારણે મુંબઈની સાથે સાથે સમગ્ર ભારતમાં પણ અર્થતંત્રમાં તેજી જોવાઈ હતી. ૯૦ ના મધ્યમાં નાણાકીય, આઈટી, નિકાસ, સેવા અને આઉટસોર્સિંગમાં તેજી જોવાઈ હતી. મુંબઈના મધ્યમ વર્ગને આ તેજીની ઘણી અસર થઈ, જેથી તે ગ્રાહકીય તેજી લાવવામાંમુખ્ય પરિબળ બન્યું. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AD" title="વિકિપીડિયા:સંદર્ભ"><span title="આ વાક્ય માટે યોગ્ય સ્ત્રોતમાંથી સંદર્ભો જરૂરી છે. (March 2009)">સંદર્ભ આપો</span></a></i>]</sup>મુંબઈકરની આવક વધતા તેઓને ખરીદશક્તિ પણ વધી જેથી ગ્રાહકોની ખર્ચવાની તાકાત પણ વધી.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AD" title="વિકિપીડિયા:સંદર્ભ"><span title="આ વાક્ય માટે યોગ્ય સ્ત્રોતમાંથી સંદર્ભો જરૂરી છે. (March 2009)">સંદર્ભ આપો</span></a></i>]</sup><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%82_%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%B0_%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A8%E0%AB%80_%E0%AA%85%E0%AA%A8%E0%AB%81%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%AE%E0%AA%A3%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="વિશ્વમાં વેપાર કેન્દ્રોની અનુક્રમણિકા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વિશ્વમાં વેપાર કેન્દ્રોની અનુક્રમણિકા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Worldwide_Centres_of_Commerce_Index" class="extiw" title="en:Worldwide Centres of Commerce Index">Worldwide Centres of Commerce Index</a>), 2008માં મુંબઈનું સ્થાન 48મું છે. <sup id="cite_ref-autogenerated1_50-0" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated1-50"><span class="cite-bracket">[</span>૫૦<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>એપ્રિલ 2008માં, <a href="/wiki/%E0%AA%AB%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AC%E0%AB%8D%E0%AA%B8" title="ફોર્બ્સ">ફોર્બ્સ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Forbes" class="extiw" title="en:Forbes">Forbes</a>)મેગેઝિન દ્વારા જાહેર કરવામાં આવેલા “અબજોપતિઓ માટેના ટોચના 10 શહેરો”માં મુંબઈને સાતમું સ્થાન આપવામાં આવ્યું હતું. <sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>૫૧<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="નગર_વહીવટ"><span id=".E0.AA.A8.E0.AA.97.E0.AA.B0_.E0.AA.B5.E0.AA.B9.E0.AB.80.E0.AA.B5.E0.AA.9F"></span>નગર વહીવટ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit&section=6" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: નગર વહીવટ"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Bombay_-_The_High_Court_from_afar_(2006).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Bombay_-_The_High_Court_from_afar_%282006%29.jpg/220px-Bombay_-_The_High_Court_from_afar_%282006%29.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Bombay_-_The_High_Court_from_afar_%282006%29.jpg/330px-Bombay_-_The_High_Court_from_afar_%282006%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Bombay_-_The_High_Court_from_afar_%282006%29.jpg/440px-Bombay_-_The_High_Court_from_afar_%282006%29.jpg 2x" data-file-width="2592" data-file-height="1944" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AC%E0%AB%87_%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="બોમ્બે હાઈકોર્ટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બોમ્બે હાઈકોર્ટ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bombay_High_Court" class="extiw" title="en:Bombay High Court">Bombay High Court</a>)નો ક્ષેત્રાધિકાર, <a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0" title="મહારાષ્ટ્ર">મહારાષ્ટ્ર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Maharashtra" class="extiw" title="en:Maharashtra">Maharashtra</a>), <a href="/wiki/%E0%AA%97%E0%AB%8B%E0%AA%B5%E0%AA%BE" title="ગોવા">ગોવા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Goa" class="extiw" title="en:Goa">Goa</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A6%E0%AA%AE%E0%AA%A3_%E0%AA%85%E0%AA%A8%E0%AB%87_%E0%AA%A6%E0%AA%BF%E0%AA%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="દમણ અને દિવ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">દમણ અને દિવ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Daman_and_Diu" class="extiw" title="en:Daman and Diu">Daman and Diu</a>), અને <a href="/wiki/%E0%AA%A6%E0%AA%BE%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AA%BE_%E0%AA%85%E0%AA%A8%E0%AB%87_%E0%AA%A8%E0%AA%97%E0%AA%B0_%E0%AA%B9%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AB%80" class="mw-redirect" title="દાદરા અને નગર હવેલી">દાદરા અને નગર હવેલી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Dadra_and_Nagar_Haveli" class="extiw" title="en:Dadra and Nagar Haveli">Dadra and Nagar Haveli</a>) સુધી છે. </figcaption></figure> <p>મુંબઈ મુખ્યત્વે બે ભાગમાં વહેંચાયેલું છે. એક શહેર અને બીજુ ઉપનગર, આ દ્વારા મહારાષ્ટ્રના બે જિલ્લાઓ પણ રચાયા છે. શહેરના વિસ્તારનો સામાન્ય રીતે <i>ટાપુ શહેર </i>તરીકે ઉલ્લેખ કરાય છે. <sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>૫૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> મુંબઈ, જેમાં ટાપુ શહેર અને ઉપનગરોનો સમાવેશ થાય છે તેનું સંચાલન બ્રૃહદમુંબઈ મહાનગરપાલિકા(<b>બીએમસી</b>) (જે પહેલા બોમ્બે મહાનગરપાલિકા તરીકે જાણીતી હતી) દ્વારા થાય છે. બધી સત્તા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AA%B2_%E0%AA%95%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AA%A8%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈ મ્યુનિસિપલ કમિશનર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મ્યુનિસિપલ કમિશનર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Municipal_Commissioner_of_Mumbai" class="extiw" title="en:Municipal Commissioner of Mumbai">Municipal Commissioner</a>) પાસે હોય છે, જે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%B8%E0%AA%A8%E0%AA%A6%E0%AB%80_%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%B5%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ભારતીય સનદી સેવા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">આઈએએસ અધિકારી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Administrative_Service" class="extiw" title="en:Indian Administrative Service">IAS officer</a>)હોય છે, જેમની નિમણૂંક <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0_%E0%AA%B8%E0%AA%B0%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="મહારાષ્ટ્ર સરકાર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">રાજ્ય સરકાર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Maharashtra#Government" class="extiw" title="en:Maharashtra">state government</a>)કરે છે. મહાનગરપાલિકામાં 227 જેટલા કાઉન્સિલરો(નગર સેવકો) હોય છે જેવો વિવિધ 24 જેટલા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AA%BE_%E0%AA%B5%E0%AA%B9%E0%AB%80%E0%AA%B5%E0%AA%9F%E0%AB%80_%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈના વહીવટી વિભાગ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મ્યુનિસિપલ વોર્ડ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Administrative_divisions_of_Mumbai" class="extiw" title="en:Administrative divisions of Mumbai">municipal wards</a>)નું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. આ ઉપરાંત પાંચ નિયુક્ત કરાયેલા કાઉન્સિલરો હોય છે, અંહી <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AA%BE_%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%AF%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈના મેયર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મેયર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mayor_of_Mumbai" class="extiw" title="en:Mayor of Mumbai">Mayor</a>)ની પણ નિમણૂંક થાય છે. મેટ્રોપોલિટન શહેર મુંબઈની બધા જ પ્રકારની નાગરિકી અને આંતરમાળખાકીય સવલતો પર બીએમસીનો કાબુ હોય છે. વહીવટ માટે દરેક વોર્ડમાં મદદનીશ મ્યુનિસિપલ કમિશનરની નિમણૂંક કરાય છે. નગરસેવકોની ચૂંટણીમાં ઘણા બધા પક્ષો પોતાના ઉમેદવારો ઉભા કરે છે.<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AB%8B_%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AA%BF%E0%AA%9F%E0%AA%A8_%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈનો મેટ્રોપોલિટન વિસ્તાર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મુંબઈ મેટ્રોપોલિટન રીઝન(પ્રદેશ)</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mumbai_Metropolitan_Area" class="extiw" title="en:Mumbai Metropolitan Area">Mumbai Metropolitan Region</a>)માં સાત મહાનગરપાલિકા અને 13 મ્યુનિસિપલ કાઉન્સિલનો સમાવેશ થાય છે. બીએમસીમાં સાત જેટલી મહાનગરપાલિકાઓને પણ સામેલ કરવામાં આવી છે જેમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A5%E0%AA%BE%E0%AA%A3%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="થાણે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">થાણે</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Thane" class="extiw" title="en:Thane">Thane</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AA%BE%E0%AA%A3-%E0%AA%A1%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AC%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%B2%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="કલ્યાણ-ડોમ્બિવલી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">કલ્યાણ-ડોમ્બિવલી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Kalyan-Dombivali" class="extiw" title="en:Kalyan-Dombivali">Kalyan-Dombivali</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A8%E0%AA%B5%E0%AB%80_%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AA%97%E0%AA%B0%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%B2%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="નવી મુંબઈ મહાનગરપાલિકા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">નવી મુંબઈ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Navi_Mumbai_Municipal_Corporation" class="extiw" title="en:Navi Mumbai Municipal Corporation">Navi Mumbai</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%B0%E0%AA%BE-%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="મિરા-ભાયંદર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મીરા- ભાયંદર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mira-Bhayandar" class="extiw" title="en:Mira-Bhayandar">Mira-Bhayandar</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AD%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%82%E0%AA%A1%E0%AB%80-%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%9D%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B0%E0%AA%BE_%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AA%97%E0%AA%B0%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%B2%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ભિવંડી-નિઝામપુરા મહાનગરપાલિકા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ભિવંડી-નિઝામપૂર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bhiwandi-Nizampur_Municipal_Corporation" class="extiw" title="en:Bhiwandi-Nizampur Municipal Corporation">Bhiwandi-Nizampur</a>) અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%89%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AA%A8%E0%AA%97%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઉલ્હાસનગર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઉલ્હાસનગર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Ulhasnagar" class="extiw" title="en:Ulhasnagar">Ulhasnagar</a>)નો સમાવેશ થાય છે.<sup id="cite_ref-citymum_53-0" class="reference"><a href="#cite_note-citymum-53"><span class="cite-bracket">[</span>૫૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>બ્રૃહદ મુંબઈ મહારાષ્ટ્રના બે જિલ્લાઓનું નિર્માણ કરે છે. આ બન્ને જિલ્લાઓનું અધિકાર <a href="/wiki/%E0%AA%9C%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AA%BE_%E0%AA%95%E0%AA%B2%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%B0" title="જિલ્લા કલેક્ટર">જિલ્લા કલેક્ટર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/District_Collector" class="extiw" title="en:District Collector">District Collector</a>) હસ્તક હોય છે. કલેક્ટરે મુખ્યત્વે વિવિધ પ્રકારની સંપતિઓનો રેકોર્ડ રાખવાનું તેમજ <a href="/wiki/%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4_%E0%AA%B8%E0%AA%B0%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%B0" title="ભારત સરકાર">કેન્દ્ર સરકાર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Government_of_India" class="extiw" title="en:Government of India">Central Government</a>)માટે મહેસુલ ઉઘરાવવાનું અને રાષ્ટ્રીય ચૂંટણીઓની દેખરેખ રાખવાનું છે. </p><p><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AB%80%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈ પોલીસ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મુંબઈ પોલીસ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mumbai_Police" class="extiw" title="en:Mumbai Police">Mumbai Police</a>)ના વડા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AB%80%E0%AA%B8_%E0%AA%95%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AA%A8%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈ પોલીસ કમિશનર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પોલીસ કમિશનર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Police_Commissioner_of_Mumbai" class="extiw" title="en:Police Commissioner of Mumbai">Police Commissioner</a>) હોય છે જેઓ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AB%80%E0%AA%B8_%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%B5%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ભારતીય પોલીસ સેવા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">આઈપીએસ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Police_Service" class="extiw" title="en:Indian Police Service">IPS</a>)અધિકારી હોય છે. મુંબઈ પોલીસ રાજ્યના ગૃહ વિભાગના હાથ નીચે કામ કરે છે. શહેર સાત પોલીસ અને 17 ટ્રાફિક પોલીસ વિભાગમાં વહેંચાયેલું છે. દરેકની આગેવાની નાયબ પોલીસ કમિશનર કરે છે. ટ્રાફિક પોલીસ મુંબઈ પોલીસના હાથ નીચેની સ્વાયત્ત બોડી છે. <sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>૫૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%AB%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%B0_%E0%AA%AC%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%97%E0%AB%87%E0%AA%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈ ફાયર બ્રિગેડ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મુંબઈ ફાયર બ્રિગેડ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mumbai_Fire_Brigade" class="extiw" title="en:Mumbai Fire Brigade">Mumbai Fire Brigade</a>)વિભાગની આગેવાની ચીફ ફાયર ઓફિસર કરે છે જેમના હાથ નીચે ચાર નાયબ ચીફ ફાયર ઓફિસર અને છ વિભાગીય અધિકારીઓ હોય છે. </p><p>મુંબઈમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AC%E0%AB%87_%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="બોમ્બે હાઈકોર્ટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બોમ્બે હાઈકોર્ટ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bombay_High_Court" class="extiw" title="en:Bombay High Court">Bombay High Court</a>)આવેલી છે બોમ્બે હાઈકોર્ટનો ક્ષેત્રાધિકાર, મહારાષ્ટ્ર, <a href="/wiki/%E0%AA%97%E0%AB%8B%E0%AA%B5%E0%AA%BE" title="ગોવા">ગોવા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Goa" class="extiw" title="en:Goa">Goa</a>), અને <a href="/wiki/%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%A4_%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%A6%E0%AB%87%E0%AA%B6" title="કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ">કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Union_Territory" class="extiw" title="en:Union Territory">Union Territories</a>)<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A6%E0%AA%AE%E0%AA%A3_%E0%AA%85%E0%AA%A8%E0%AB%87_%E0%AA%A6%E0%AA%BF%E0%AA%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="દમણ અને દિવ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">દમણ અને દિવ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Daman_and_Diu" class="extiw" title="en:Daman and Diu">Daman and Diu</a>), અને <a href="/wiki/%E0%AA%A6%E0%AA%BE%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AA%BE_%E0%AA%85%E0%AA%A8%E0%AB%87_%E0%AA%A8%E0%AA%97%E0%AA%B0_%E0%AA%B9%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AB%80" class="mw-redirect" title="દાદરા અને નગર હવેલી">દાદરા અને નગર હવેલી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Dadra_and_Nagar_Haveli" class="extiw" title="en:Dadra and Nagar Haveli">Dadra and Nagar Haveli</a>)સુધી છે. મુંબઈમાં બે નીચલી અદાલતો પણ છે, નાગરીકી બાબતો માટે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AB%8B%E0%AA%B2_%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%9D_%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="સ્મોલ કોઝ કોર્ટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સ્મોલ કોઝ કોર્ટ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Small_Causes_Court" class="extiw" title="en:Small Causes Court">Small Causes Court</a>) અને ગુનાઓ માટેની <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%B8_%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="સેશન્સ કોર્ટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સેશન્સ કોર્ટ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sessions_Court" class="extiw" title="en:Sessions Court">Sessions Court</a>).મુંબઈમાં આતંકવાદી પ્રવતિઓ ચલાવતા લોકો માટે વિશેષ ટાડા(<i>ટેરરીસ્ટ એન્ડ ડિસ્રપ્ટિવ એક્ટીવીટી</i>)કોર્ટ છે. </p><p><i><a href="/wiki/%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%B8%E0%AA%A6" title="ભારતીય સંસદ">લોકસભા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Parliament" class="extiw" title="en:Indian Parliament">Lok Sabha</a>) </i>માટે મુંબઈમાંથી છ સાંસદોની ચૂંટણી થાય છે જ્યારે<i> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0_%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%A7%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AA%B8%E0%AA%AD%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મહારાષ્ટ્ર વિધાનસભા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Maharashtra_Vidhan_Sabha" class="extiw" title="en:Maharashtra Vidhan Sabha">Maharashtra Vidhan Sabha</a>)</i> માટે 34 ધારાસભ્યો ચૂંટાય છે.મુંબઈની આગેવાની મેયર <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B6%E0%AB%81%E0%AA%AD%E0%AA%BE_%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%89%E0%AA%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="શુભા રાઉલ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">શુભા રાઉલ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Shubha_Raul" class="extiw" title="en:Shubha Raul">Shubha Raul</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AA%B2_%E0%AA%95%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AA%A8%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈ મ્યુનિસિપલ કમિશનર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મ્યુનિસિપલ કમિશનર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Municipal_Commissioner_of_Mumbai" class="extiw" title="en:Municipal Commissioner of Mumbai">Municipal Commissioner</a>) <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9C%E0%AA%AF%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%9C_%E0%AA%AB%E0%AA%BE%E0%AA%9F%E0%AA%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="જયરાજ ફાટક (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">જયરાજ ફાટક</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Jairaj_Phatak" class="extiw" title="en:Jairaj Phatak">Jairaj Phatak</a>), અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AA%BE_%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈના શેરીફ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">શેરીફ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sheriff_of_Mumbai" class="extiw" title="en:Sheriff of Mumbai">Sheriff</a>) <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A6%E0%AB%81_%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%B9%E0%AA%A8%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઈન્દુ શાહની (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઈન્દુ શાહની</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Indu_Shahani" class="extiw" title="en:Indu Shahani">Indu Shahani</a>) કરે છે. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="વાહનવ્યવહાર"><span id=".E0.AA.B5.E0.AA.BE.E0.AA.B9.E0.AA.A8.E0.AA.B5.E0.AB.8D.E0.AA.AF.E0.AA.B5.E0.AA.B9.E0.AA.BE.E0.AA.B0"></span>વાહનવ્યવહાર</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit&section=7" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: વાહનવ્યવહાર"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Chhatrapati_Shivaji_Terminus_(Victoria_Terminus).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Chhatrapati_Shivaji_Terminus_%28Victoria_Terminus%29.jpg/220px-Chhatrapati_Shivaji_Terminus_%28Victoria_Terminus%29.jpg" decoding="async" width="220" height="128" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Chhatrapati_Shivaji_Terminus_%28Victoria_Terminus%29.jpg/330px-Chhatrapati_Shivaji_Terminus_%28Victoria_Terminus%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Chhatrapati_Shivaji_Terminus_%28Victoria_Terminus%29.jpg/440px-Chhatrapati_Shivaji_Terminus_%28Victoria_Terminus%29.jpg 2x" data-file-width="4045" data-file-height="2360" /></a><figcaption> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9B%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%AA%E0%AA%A4%E0%AA%BF_%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AB%80_%E0%AA%9F%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%A8%E0%AA%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="છત્રપતિ શિવાજી ટર્મિનલ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">છત્રપતિ શિવાજી ટર્મિનલ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Chhatrapati_Shivaji_Terminus" class="extiw" title="en:Chhatrapati Shivaji Terminus">Chhatrapati Shivaji Terminus</a>)જે પહેલા વિકટોરિયા ટર્મિનલ તરીકે જાણીતું હતું તે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AA%A7%E0%AB%8D%E0%AA%AF_%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AA%B5%E0%AB%87(%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4)&action=edit&redlink=1" class="new" title="મધ્ય રેલવે(ભારત) (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મધ્ય રેલવે</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Central_Railway_(India)" class="extiw" title="en:Central Railway (India)">Central Railway</a>)નું વડું મથકે છે, આ ટર્મિનલને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%95%E0%AB%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="યુનેસ્કો (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">યુનેસ્કો</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/UNESCO" class="extiw" title="en:UNESCO">UNESCO</a>)દ્વારા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%A1_%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%9C_%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%9F(%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AA%A8%E0%AB%8B_%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%95%E0%AB%83%E0%AA%A4%E0%AA%BF%E0%AA%95_%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%B8%E0%AB%8B)&action=edit&redlink=1" class="new" title="વર્લ્ડ હેરીટેજ સાઈટ(વિશ્વનો સાંસ્કૃતિક વારસો) (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઈટ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/World_Heritage_Site" class="extiw" title="en:World Heritage Site">World Heritage Site</a>) ઘોષિત કરાયું છે. </figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Best_cbd_wad.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Best_cbd_wad.jpg/220px-Best_cbd_wad.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Best_cbd_wad.jpg/330px-Best_cbd_wad.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Best_cbd_wad.jpg/440px-Best_cbd_wad.jpg 2x" data-file-width="964" data-file-height="723" /></a><figcaption>આધુનિક <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%83%E0%AA%B9%E0%AA%A6%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%88%E0%AA%B2%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%95_%E0%AA%B8%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%AF_%E0%AA%85%E0%AA%A8%E0%AB%87_%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="બ્રૃહદમુંબઈ ઈલેક્ટ્રીક સપ્લાય અને ટ્રાન્સપોર્ટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બેસ્ટ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Brihanmumbai_Electric_Supply_and_Transport" class="extiw" title="en:Brihanmumbai Electric Supply and Transport">BEST</a>)બસ(સ્ટારબસ).</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Mumbai_Airport.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Mumbai_Airport.jpg/220px-Mumbai_Airport.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Mumbai_Airport.jpg/330px-Mumbai_Airport.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Mumbai_Airport.jpg/440px-Mumbai_Airport.jpg 2x" data-file-width="3264" data-file-height="2448" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9B%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%AA%E0%AA%A4%E0%AA%BF_%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AB%80_%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%B0%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AA%A8%E0%AA%B2_%E0%AA%8F%E0%AA%B0%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="છત્રપતિ શિવાજી ઈન્ટરનેશનલ એરપોર્ટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">છત્રપતિ શિવાજી ઈન્ટરનેશનલ એરપોર્ટ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Chhatrapati_Shivaji_International_Airport" class="extiw" title="en:Chhatrapati Shivaji International Airport">Chhatrapati Shivaji International Airport</a>)<a href="/wiki/%E0%AA%A6%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B7%E0%AA%BF%E0%AA%A3_%E0%AA%8F%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE" title="દક્ષિણ એશિયા">દક્ષિણ એશિયા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/South_Asia" class="extiw" title="en:South Asia">South Asia</a>)નું સૌથી વધુ વ્યસ્ત એરપોર્ટ છે. <sup id="cite_ref-autogenerated2_55-0" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated2-55"><span class="cite-bracket">[</span>૫૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure><p>મુંબઈની વાહનવ્યવહાર વ્યવસ્થામાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%89%E0%AA%AA%E0%AA%A8%E0%AA%97%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AA%B5%E0%AB%87_%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%B5%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈ ઉપનગરીય રેલવે સેવા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મુંબઈ ઉપનગરીય રેલવે સેવા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mumbai_Suburban_Railway" class="extiw" title="en:Mumbai Suburban Railway">Mumbai Suburban Railway</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AC%E0%AB%87_%E0%AA%88%E0%AA%B2%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%95_%E0%AA%B8%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%AF_%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="બોમ્બે ઈલેક્ટ્રીક સપ્લાય ટ્રાન્સપોર્ટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બેસ્ટ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bombay_Electricity_Supply_Transport" class="extiw" title="en:Bombay Electricity Supply Transport">BEST</a>), બસ, ટેક્સી, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%93%E0%AA%9F%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B7%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઓટોરીક્ષા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઓટોરીક્ષા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/auto_rickshaw" class="extiw" title="en:auto rickshaw">auto rickshaw</a>), ફેરી, અને એરોપ્લેનનો સમાવેશ થાય છે.મેટ્રો અને મોનોરેલવેનું હાલમાં બાંધકામ ચાલું છે. </p><p>મુંબઈ બે રેલવે વિભાગનું વડું મથક છે. એક મધ્ય રેલવે(સીઆર) જેનું વડું મથક <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9B%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%AA%E0%AA%A4%E0%AA%BF_%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AB%80_%E0%AA%9F%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%A8%E0%AA%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="છત્રપતિ શિવાજી ટર્મિનલ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">છત્રપતિ શિવાજી ટર્મિનલ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Chhatrapati_Shivaji_Terminus" class="extiw" title="en:Chhatrapati Shivaji Terminus">Chhatrapati Shivaji Terminus</a>)માં છે અને બીજૂં પશ્ચિમ રેલવે (ડબલ્યુઆર)જેનું વડું મથક <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9A%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9A_%E0%AA%97%E0%AB%87%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="ચર્ચ ગેટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ચર્ચગેટ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Churchgate" class="extiw" title="en:Churchgate">Churchgate</a>)નજીક છે. શહેરના વાહનવ્યવહારની કરોડરજ્જુ મુંબઈ ઉપનગરીય રેલવે સેવા છે, આ સેવા ત્રણ અલગ અલગ નેટવર્ક દ્વારા ઉત્તરથી દક્ષિણ દિશામાં ચાલે છે. <a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B" title="મુંબઈ મેટ્રો">મુંબઈ મેટ્રો</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mumbai_Metro" class="extiw" title="en:Mumbai Metro">Mumbai Metro</a>)ટ્રેન, અંડરગ્રાઉન્ડ એલિવેટેડ રેલવે સિસ્ટમનું હાલમાં બાંધકામ ચાલુ છે. 2011 તેનું કામ પૂરૂ થશે ત્યારે તે વર્સોવા, અંધેરી થી ઘાટકોપર સુધી જશે. જ્યારે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%AE%E0%AB%8B%E0%AA%A8%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈ મોનોરેલ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મુંબઈ મોનોરેલ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mumbai_Monorail" class="extiw" title="en:Mumbai Monorail">Mumbai Monorail</a>) શરૂ થશે ત્યારે તે જેકોબ સર્કલથી વડાલા વચ્ચે દોડશેમુંબઈ દેશના અન્ય ભોગ સાથે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AA%B5%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="ભારતીય રેલવે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ભારતીય રેલવે</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Railways" class="extiw" title="en:Indian Railways">Indian Railways</a>)દ્વારા જોડાયેલું છે. આ ટ્રેનો છત્રપતિ શિવાજી ટર્મિનલ, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A6%E0%AA%BE%E0%AA%A6%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="દાદર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">દાદર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Dadar" class="extiw" title="en:Dadar">Dadar</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%AF_%E0%AA%A4%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AA%95_%E0%AA%9F%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%A8%E0%AA%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="લોકમાન્ય તિલક ટર્મિનલ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">લોકમાન્ય તિલક ટર્મિનલ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Lokmanya_Tilak_Terminus" class="extiw" title="en:Lokmanya Tilak Terminus">Lokmanya Tilak Terminus</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈ સેન્ટ્રલ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મુંબઈ સેન્ટ્રલ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mumbai_Central" class="extiw" title="en:Mumbai Central">Mumbai Central</a>), <a href="/wiki/%E0%AA%AC%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE" title="બાંદ્રા">બાંદ્રા ટર્મિનલ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bandra" class="extiw" title="en:Bandra">Bandra terminus</a>) અને અંધેરીથી ઉપડે છે. મુંબઈની ઉપનગરીય રેલવે સેવા દ્વારા રોજના 6.3 મિલિયન(60 લાખ 30 હજાર) લોકો પ્રવાસ કરે છે. <sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>૫૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>બેસ્ટ દ્વારા ચલાવવામાં આવતી બસો મોટાભાગના શહેરની સાથે સાથે <a href="/wiki/%E0%AA%A8%E0%AA%B5%E0%AB%80_%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" title="નવી મુંબઈ">નવી મુંબઈ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Navi_Mumbai" class="extiw" title="en:Navi Mumbai">Navi Mumbai</a>) અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A5%E0%AA%BE%E0%AA%A3%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="થાણે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">થાણે</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Thane" class="extiw" title="en:Thane">Thane</a>)ને પણ આવરી લે છે. આ બસોનો ઉપયોગ ટુકાં અંતરથી લઈને લાંબા અંતરની મુસાફરી માટે થાય છે. જ્યારે લાંબા અંતર માટે ટ્રેન સેવાઓ સસ્તી પડે છે. બેસ્ટ કુલ 3,408 બસ ચલાવે છે, <sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite-bracket">[</span>૫૭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>જે દ્વારા વિવિધ 340 રૂટો દ્વારા 4.5 મિલિયન(40 લાખ 50 હજાર) પેસેન્જરોને તેમના લક્ષ્યાંક સુધી પહોંચાડે છે. બેસ્ટના બસના કાફલામાં સિંગલ ડેકર, ડબલ ડેકર, વેસ્ટિબ્યૂલ, લો ફ્લોર, વિકલાંગોને તકલીફ ન પડે તેવી, એર કન્ડિશન્ડ અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%B0%E0%AB%8B_%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="યુરો ત્રણ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">યુરો ત્રણ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Euro_III" class="extiw" title="en:Euro III">Euro III</a>) ધોરણોવાળી તેમજ સીએનજી દ્વારા ચાલતી બસોનો સમાવેશ થાય છે.<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%AE%E0%AA%8F%E0%AA%B8%E0%AA%86%E0%AA%B0%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%B8%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="એમએસઆરટીસી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એમએસઆરટીસી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/MSRTC" class="extiw" title="en:MSRTC">MSRTC</a>)મુંબઈને મહારાષ્ટ્ર અને ભારતના અન્ય વિસ્તારોને બસ સેવા દ્વારા જોડે છે. <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%82_%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AA%A8_%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A5%E0%AA%B3%E0%AB%8B%E0%AA%A8%E0%AB%80_%E0%AA%AF%E0%AA%BE%E0%AA%A6%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈમાં પ્રવાસન સ્થળોની યાદી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મુંબઈમાં આવેલા પ્રવાસના સ્થળો</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_tourist_attractions_in_Mumbai" class="extiw" title="en:List of tourist attractions in Mumbai">tourist attractions in Mumbai</a>)નું દર્શન કરાવતી મુંબઈ દર્શનએ પ્રવાસી બસ સર્વિસ છે. સમગ્ર મુંબઈમાં બીઆરટીએસની અલગ લાઈન બનાવવામાં આવશે જેનું બાંધકામ ૨૦૦૯માં શરુ થયું છે. </p><p>કાળા અને પીળા કલરની અને મીટર ધરાવતી <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="ટેક્સી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ટેક્સી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/taxis" class="extiw" title="en:taxis">taxis</a>) મુંબઈના મોટાભાગના વિસ્તારોમાં દેખાય છે.મુંબઈના ઉપનગરોમાં ઓટોરીક્ષાની સેવા છે. લોકોની મંનપસંદ સેવા ઓટોરીક્ષા છે, આ રીક્ષાઓ સીએનજી પર ચાલે છે. પોતાના મંઝીલ સુધી પહોંચવા માટે આ ત્રણ પૈડાની સેવા ઘણી ઝડપી છે. આ ઉપરાંત તે ઘણી સસ્તી સેવા છે, રીક્ષામાં ત્રણ યાત્રીઓ બેસી શકે છે. </p><p>મુંબઈનું <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9B%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%AA%E0%AA%A4%E0%AA%BF_%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AB%80_%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%B0%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AA%A8%E0%AA%B2_%E0%AA%8F%E0%AA%B0%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="છત્રપતિ શિવાજી ઈન્ટરનેશનલ એરપોર્ટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">છત્રપતિ શિવાજી ઈન્ટરનેશનલ એરપોર્ટ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Chhatrapati_Shivaji_International_Airport" class="extiw" title="en:Chhatrapati Shivaji International Airport">Chhatrapati Shivaji International Airport</a>)શહેરનું મુખ્ય વિમાનસંચાલનનું કેન્દ્ર છે. આ દક્ષિણ એશિયાનું સૌથી વ્યસ્ત એરપોર્ટ છે. <sup id="cite_ref-autogenerated2_55-1" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated2-55"><span class="cite-bracket">[</span>૫૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9C%E0%AB%81%E0%AA%B9%E0%AB%82_%E0%AA%8F%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A1%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="જુહૂ એરોડ્રામ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">જુહૂ એરોડ્રામ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Juhu_aerodrome" class="extiw" title="en:Juhu aerodrome">Juhu aerodrome</a>)ભારતનું સૌથી પહેલું વિમાનીમથક હતું.હાલમાં તેનો ઉપયોગ ફ્લાઈંગ કલબ અને હેલીપોર્ટ માટે થાયછે. પ્રસ્તાવિત <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A8%E0%AA%B5%E0%AB%80_%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%B0%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AA%A8%E0%AA%B2_%E0%AA%8F%E0%AA%B0%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="નવી મુંબઈ ઈન્ટરનેશનલ એરપોર્ટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">નવી મુંબઈ ઈન્ટરનેશનલ એરપોર્ટ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Navi_Mumbai_International_airport" class="extiw" title="en:Navi Mumbai International airport">Navi Mumbai International Airport</a>)જે કોપરા પનવેલ વિસ્તારમાં બંધાવાનું છે. આ એરપોર્ટને કેન્દ્ર સરકાર પરવાનગી આપી દીધી છે. આ એરપોર્ટ બનવાથી હાલના એરપોર્ટની વ્યવસ્તતામાં ઘટાડો થશે. ભારતના ઘરેલુ પેસેન્જરનો ૨૫% અને દેશના કુલ આંતરરાષ્ટ્રીય પેસેન્જરનો ૩૮% ટ્રાફિક મુંબઈ વહન કરે છે. </p><p>મુંબઈની વિશેષ પ્રકારની સ્થાનિક ભૂગોળને કારણે તે વિશ્વનું સૌથી શ્રેષ્ઠ કુદરતી બંદર છે. આ બંદર દેશના કુલ પેસેન્જર ટ્રાફિકના 50 % ટકા અને તેના જેટલો જ કાર્ગો ટ્રાફિક પણ વહન કરે છે. <sup id="cite_ref-Manorama2006_12-1" class="reference"><a href="#cite_note-Manorama2006-12"><span class="cite-bracket">[</span>૧૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>ઉપરાંત <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%A8%E0%AB%8C%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%A6%E0%AA%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="ભારતીય નૌકાદળ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ભારતીય નૌકાદળ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Navy" class="extiw" title="en:Indian Navy">Indian Navy</a>)નું મહત્વનું મથક પણ અંહી આવ્યું છે, જે પશ્ચિમી નૌકા કમાન્ડનું વડૂં મથક છે.<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>૫૮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>અંહી ઉપલબ્ધ ફેરી સર્વિસને કારણે પણ લોકોને ટાપુ પર અને અન્ય બીચ પર જવાનું સસ્તું પડે છે. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ઉપયોગિતા_સેવા"><span id=".E0.AA.89.E0.AA.AA.E0.AA.AF.E0.AB.8B.E0.AA.97.E0.AA.BF.E0.AA.A4.E0.AA.BE_.E0.AA.B8.E0.AB.87.E0.AA.B5.E0.AA.BE"></span>ઉપયોગિતા સેવા</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit&section=8" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: ઉપયોગિતા સેવા"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Bombay_Municipal_Corporation.JPG" class="mw-file-description" title="મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન ઓફ ગ્રેટર મુંબઈ બીએમસી વડુંમથક"><img alt="મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન ઓફ ગ્રેટર મુંબઈ બીએમસી વડુંમથક" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Bombay_Municipal_Corporation.JPG/240px-Bombay_Municipal_Corporation.JPG" decoding="async" width="240" height="359" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Bombay_Municipal_Corporation.JPG/360px-Bombay_Municipal_Corporation.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Bombay_Municipal_Corporation.JPG/480px-Bombay_Municipal_Corporation.JPG 2x" data-file-width="2592" data-file-height="3872" /></a><figcaption>મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન ઓફ ગ્રેટર મુંબઈ બીએમસી વડુંમથક</figcaption></figure> <p><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AA%B2_%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AA%A8_%E0%AA%93%E0%AA%AB_%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AA%B0_%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન ઓફ ગ્રેટર મુંબઈ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બીએમસી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Municipal_Corporation_of_Greater_Mumbai" class="extiw" title="en:Municipal Corporation of Greater Mumbai">BMC</a>) શહેરને પીવાનું પાણી પૂરુ પાડે છે. જે મોટાભાગે તુલસી અને વિહાર સરોવર તેમજ કેટલાક અન્ય સરોવરમાંથી આવે છે. આ પાણીને <a href="/wiki/%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%A1%E0%AB%81%E0%AA%AA" title="ભાંડુપ">ભાંડુપ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bhandup" class="extiw" title="en:Bhandup">Bhandup</a>) ખાતે શુદ્ધ કરવામાં આવે છે, જે એશિયાનો સૌથી મોટો શુદ્ધીકરણ પ્લાન્ટ છે. ભારતની સૌપ્રથમ ભૂગર્ભ પાણીની પાઈપલાઈન પણ મુંબઈમાં બાંધવામાં આવશે.<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite-bracket">[</span>૫૯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>આ ઉપરાંત, બીએમસી શહેરના રોડના રખરખાવ અને કચરાના એકત્રીકરણ માટે જવાબદાર છે. મુંબઈમાં દરરોજનો આશરે 7,800 મેટ્રીક ટન જેટલો કચરો ઉત્તર પશ્ચિમમાં આવેલા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%97%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="ગોરાઈ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ગોરાઈ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Gorai" class="extiw" title="en:Gorai">Gorai</a>)માં, ઉત્તરપુર્વમાં આવેલા <a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%B2%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%A1" title="મુલુંડ">મુલુંડ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mulund" class="extiw" title="en:Mulund">Mulund</a>)અને પુર્વમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A6%E0%AB%87%E0%AA%93%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="દેઓનાર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">દેઓનાર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Deonar" class="extiw" title="en:Deonar">Deonar</a>)ના ગ્રાઉન્ડમાં ડમ્પ કરવામાં આવે છે. Sewage treatment is carried out at <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AA%B2%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="વરલી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Worli</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Worli" class="extiw" title="en:Worli">Worli</a>) and <a href="/wiki/%E0%AA%AC%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE" title="બાંદ્રા">Bandra</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bandra" class="extiw" title="en:Bandra">Bandra</a>), and disposed off by two independent marine outfalls of 3.4 km (2.1 mi) and 3.7 km (2.3 mi) at Bandra and Worli respectively. ત્રીજો આઉટફ્લોનું મલાડમાં આયોજન કરવામાં આવી રહ્યું છે. </p><p>મુંબઈમાં વીજળીના પુરવઠાની વેંચણી <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AC%E0%AB%87_%E0%AA%88%E0%AA%B2%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%95_%E0%AA%B8%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%AF_%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="બોમ્બે ઈલેક્ટ્રીક સપ્લાય ટ્રાન્સપોર્ટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બેસ્ટ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bombay_Electricity_Supply_Transport" class="extiw" title="en:Bombay Electricity Supply Transport">BEST</a>) દ્વારા કરવામાં આવે છે. જ્યારે ઉપનગરોમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%B8_%E0%AA%8F%E0%AA%A8%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9C%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="રિલાયન્સ એનર્જી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">રીલાયન્સ એનર્જી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Reliance_Energy" class="extiw" title="en:Reliance Energy">Reliance Energy</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AA%BE_%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%B5%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="તાતા પાવર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">તાતા પાવર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Tata_Power" class="extiw" title="en:Tata Power">Tata Power</a>)અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AA%B0%E0%AA%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="મહાવિતરણ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મહાવિતરણ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mahavitaran" class="extiw" title="en:Mahavitaran">Mahavitaran</a>)(મહારાષ્ટ્ર સ્ટેટ ઈલેક્ટ્રીસિટી ડિસ્ટ્રીબ્યુશન કું.લી) જેવી કંપનીઓ આ વ્યવસ્થા સંભાળે છે. મોટાભાગની વીજળીનું ઉત્પાદન પાણી દ્વારા અને પરમાણૂ દ્વારા કરવામાં આવે છે. તેની ઉત્પાદન ક્ષમતા કરતા તેની ખપત વધુ ઝડપે વધી રહી છે. મુંબઈમાં સૌથી મોટી ટેલિફોન સર્વિસ આપનાર કંપની કેન્દ્ર સરકાર હસ્તકની <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%AE%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%8F%E0%AA%A8%E0%AA%8F%E0%AA%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="એમટીએનએલ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એમટીએનએલ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/MTNL" class="extiw" title="en:MTNL">MTNL</a>) છે. જેની પાસે 2000ની સાલ સુધી ફિક્સ લાઈન અને સેલ્યુલર સર્વિસ પુરી પાડવાનો ઈજારો હતો. આ કંપની મોબાઈલ અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AB%87%E0%AA%B8_%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%B2_%E0%AA%B2%E0%AB%82%E0%AA%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="વાયર્લેસ લોકલ લૂપ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ડબલ્યુએલએલ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Wireless_local_loop" class="extiw" title="en:Wireless local loop">WLL</a>) સેવા પણ આપે છે. મુંબઈમાં સેલફોનનું ક્ષેત્ર વ્યાપક છે. અંહીના મુખ્ય સર્વિસ પ્રોવાઈડર્સ, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AB%8B%E0%AA%A1%E0%AA%BE%E0%AA%AB%E0%AB%8B%E0%AA%A8_%E0%AA%8F%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="વોડાફોન એસ્સાર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વોડાફોન એસ્સાર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Vodafone_Essar" class="extiw" title="en:Vodafone Essar">Vodafone Essar</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%B0%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="એરટેલ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એરટેલ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Airtel" class="extiw" title="en:Airtel">Airtel</a>), એમટીએનએલ, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%80%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%8F%E0%AA%B2_%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%81%E0%AA%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="બીપીએલ ગ્રુપ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બીપીએલ ગ્રુપ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/BPL_group" class="extiw" title="en:BPL group">BPL group</a>),<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%B8_%E0%AA%95%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%82%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="રીલાયન્સ કમ્યૂનિકેશન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">રીલાયન્સ કમ્યૂનિકેશન</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Reliance_Communications" class="extiw" title="en:Reliance Communications">Reliance Communications</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%86%E0%AA%88%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE_%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%B2%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="આઈડિયા સેલ્યુલર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">આઈડિયા સેલ્યુલર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Idea_Cellular" class="extiw" title="en:Idea Cellular">Idea Cellular</a>) અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AA%BE_%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="તાતા ઈન્ડિકોમ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">તાતા ઈન્ડિકોમ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Tata_Indicom" class="extiw" title="en:Tata Indicom">Tata Indicom</a>)છે. શહેરમાં જીએસએમ અને સીડીએમએ એમ બન્ને પ્રકારની સેવાઓ ઉપલબ્ધ છે. શહેરમાં બ્રોડબેન્ડ ઈન્ટરનેટ જોડાણોની સંખ્યા વધી રહી છે. આ ક્ષેત્રમાં એમટીએનએલ અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AA%BE_%E0%AA%9C%E0%AB%82%E0%AA%A5&action=edit&redlink=1" class="new" title="તાતા જૂથ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">તાતા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Tata_group" class="extiw" title="en:Tata group">Tata</a>) મુખ્ય સર્વિસ પ્રોવાઈડર્સ છે. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="વસ્તી"><span id=".E0.AA.B5.E0.AA.B8.E0.AB.8D.E0.AA.A4.E0.AB.80"></span>વસ્તી</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit&section=9" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: વસ્તી"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox mw-collapsible mw-collapsed" style="float: right; clear:right; padding: 1px; border-spacing: 0; text-align:right"> <tbody><tr> <th colspan="4" style="padding-right: 3px; padding-left: 3px; text-align: center; font-size: 110%;">Population Growth </th></tr> <tr style="font-size: 95%;"> <th style="text-align: center; border-bottom: 1px solid #000">વસતી ગણતરી</th><th style="text-align:center; border-bottom:1px solid black">વસ્તી</th><th style="text-align:center; border-bottom:1px solid black"> </th><th style="text-align:center; border-bottom:1px solid black">%±</th></tr> <tr><td style="text-align:center"><b>૧૯૭૧</b></td><td style="padding-left:8px">૫૯,૭૦,૫૭૫</td><td></td><td style="padding-left:8px"><div class="center" style="width:auto; margin-left:auto; margin-right:auto;">—</div></td></tr><tr><td style="text-align:center"><b>૧૯૮૧</b></td><td style="padding-left:8px">૮૨,૪૩,૪૦૫</td><td></td><td style="padding-left:8px">38.1%</td></tr><tr><td style="text-align:center"><b>૧૯૯૧</b></td><td style="padding-left:8px">૯૯,૨૫,૮૯૧</td><td></td><td style="padding-left:8px">20.4%</td></tr><tr><td style="text-align:center"><b>૨૦૦૧</b></td><td style="padding-left:8px">૧,૧૯,૧૪,૩૯૮</td><td></td><td style="padding-left:8px">20.0%</td></tr><tr><td colspan="4" style="border-top:1px solid black; font-size:85%; text-align:left"><center>Source: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mmrdamumbai.org/docs/Population%20and%20Employment%20profile%20of%20MMR.pdf">www.mmrdamumbai.org</a> <br />Data is based on <br /><a href="/w/index.php?title=Government_of_India&action=edit&redlink=1" class="new" title="Government of India (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Government of India</a> Census.</center></td></tr> </tbody></table> <p>2001ની વસ્તી ગણતરી મૂજબ મુંબઈની વસ્તી 11,914,398 છે, <i>વર્લ્ડ ગેઝેટીયર</i> દ્વારા કરવામાં આવેલા <sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite-bracket">[</span>૬૦<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>એક અનુમાન મુજબ 2008માં મુંબઈની વસ્તી 13,662,885 છે<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">[</span>૬૧<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AB%8B_%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AA%BF%E0%AA%9F%E0%AA%A8_%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈનો મેટ્રોપોલિટન વિસ્તાર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મુંબઈ મેટ્રોપોલિટન એરિયા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mumbai_metropolitan_area" class="extiw" title="en:Mumbai metropolitan area">Mumbai Metropolitan Area</a>)ની વસ્તી 20,870,764 છે.<sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">[</span>૬૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>વસ્તીની ઘનતા અનુમાન ચોરસ કિલોમીટર દીઠ મુજબ 22,000 વ્યકિત છે. શહેરનો સરેરાશ સાક્ષરતા દર 86 % છે, જે રાષ્ટ્રીય સરેરાશ કરતા પણ ઉંચો છે. <sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite-bracket">[</span>૬૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>શહેરમાં દર એક હજાર પૂરૂષોએ મહિલાઓની સંખ્યા 875 છે જે રાષ્ટ્રીય સરેરાશ કરતા ઓછી છે. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AD" title="વિકિપીડિયા:સંદર્ભ"><span title="આ વાક્ય માટે યોગ્ય સ્ત્રોતમાંથી સંદર્ભો જરૂરી છે. (August 2008)">સંદર્ભ આપો</span></a></i>]</sup> </p><p>મુંબઈમાં જે ધર્મના લોકો રહે છે તેમાં <a href="/wiki/%E0%AA%B9%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AB%81" title="હિંદુ">હિંદુ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Hindu" class="extiw" title="en:Hindu">Hindu</a>)ઓ (67.39%), <a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AA%BF%E0%AA%AE" class="mw-redirect" title="મુસ્લિમ">મુસ્લિમ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Muslim" class="extiw" title="en:Muslim">Muslim</a>)ઓ (18.56%), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%8C%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%A7%E0%AA%BF%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="બૌદ્ધિસ્ટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બૌદ્ધ ધર્મી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Buddhist" class="extiw" title="en:Buddhist">Buddhist</a>)ઓ (5.22%), <a href="/wiki/%E0%AA%9C%E0%AB%88%E0%AA%A8" class="mw-redirect" title="જૈન">જૈન</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Jain" class="extiw" title="en:Jain">Jain</a>)ઓ (3.99%) અને <a href="/wiki/%E0%AA%96%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%80" class="mw-redirect" title="ખ્રિસ્તી">ખ્રિસ્તી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Christian" class="extiw" title="en:Christian">Christian</a>)ઓ (3.72%), <a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%80%E0%AA%96" title="શીખ">શીખ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sikh" class="extiw" title="en:Sikh">Sikh</a>)ઓ અને <a href="/wiki/%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%B8%E0%AB%80" title="પારસી">પારસી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Parsi" class="extiw" title="en:Parsi">Parsi</a>)ઓ જે વસ્તીનો બાકીનો હિસ્સો પૂરો કરે છે.<sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite-bracket">[</span>૬૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.ભાષાવાર મુજબ વસ્તી જોઈએ તો <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="મહારાષ્ટ્રીયન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મહારાષ્ટ્રીયન</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Maharashtrians" class="extiw" title="en:Maharashtrians">Maharashtrians</a>) (53%), <a href="/wiki/%E0%AA%97%E0%AB%81%E0%AA%9C%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AB%80" title="ગુજરાતી">ગુજરાતીઓ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Gujaratis" class="extiw" title="en:Gujaratis">Gujaratis</a>) (22%), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%89%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%B0_%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AB%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઉત્તર ભારતીયો (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઉત્તર ભારતીયો</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/North_Indians" class="extiw" title="en:North Indians">North Indians</a>) (17%), <a href="/wiki/%E0%AA%A4%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%B3" title="તમિળ">તમિળો</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Tamils" class="extiw" title="en:Tamils">Tamils</a>) (3%), <a href="/wiki/%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%A7%E0%AB%80_%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AB%8B" title="સિંધી લોકો">સિંધી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sindhi_people" class="extiw" title="en:Sindhi people">Sindhis</a>) (3%), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A4%E0%AB%81%E0%AA%B2%E0%AB%81%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="તુલુવાસ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">તુલુવાસ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Tuluvas" class="extiw" title="en:Tuluvas">Tuluvas</a>)/<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%A1%E0%AB%80%E0%AA%97%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="કન્નાડીગા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">કન્નાડીગાઝ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Kannadigas" class="extiw" title="en:Kannadigas">Kannadigas</a>) (2%) અને અન્ય<sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65"><span class="cite-bracket">[</span>૬૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.ભારતના વિવિધ છેડેથી લોકો આવતા હોવાથી અહીં વિવિધ પ્રકારની સંસ્કૃતિનું મિશ્રણ જોઈ શકાય છે.શહેરમાં રહેલી વ્યાપારની તકોને કારણે વિદેશી નાગરીકો પણ આ શહેર તરફ આકર્ષાય છે. </p><p>અન્ય ભારતીય <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%B6%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A8%E0%AB%80_%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A5%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AA%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="ભારતીય શહેરોની સ્થિતિ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મહાનગરો</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Status_of_Indian_cities" class="extiw" title="en:Status of Indian cities">metropolitan city</a>)ની જેમ મુંબઈમાં પણ <a class="external text" href="https://en.wiktionary.org/wiki/polyglot#Adjective">વિવિધ ભાષાઓ જાણતા</a> લોકોની સારી એવી સંખ્યા છે. મહારાષ્ટ્રની સત્તાવાર ભાષા <a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A0%E0%AB%80" title="મરાઠી">મરાઠી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Marathi" class="extiw" title="en:Marathi">Marathi</a>) છે જે વ્યાપક પણે બોલાય છે. અન્ય બોલાતી ભાષાઓમાં <a href="/wiki/%E0%AA%B9%E0%AA%BF%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A6%E0%AB%80" class="mw-redirect" title="હિન્દી">હિન્દી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Hindi" class="extiw" title="en:Hindi">Hindi</a>), <a href="/wiki/%E0%AA%97%E0%AB%81%E0%AA%9C%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AB%80_%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AA%BE" title="ગુજરાતી ભાષા">ગુજરાતી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Gujarati_language" class="extiw" title="en:Gujarati language">Gujarati</a>) અને અંગ્રેજી મુખ્ય છે. હિન્દીની રોજબરોજની કામગીરીમાં બોલાતો પ્રકાર <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AB%88%E0%AA%AF%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબૈયા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મુંબૈયા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mumbaiya" class="extiw" title="en:Mumbaiya">Mumbaiya</a>) </i>–તરીકે પ્રખ્યાત છે જેમાં મરાઠી, હિન્દુ, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%85%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%9C%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="ભારતીય અંગ્રેજી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ભારતીય અંગ્રેજી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_English" class="extiw" title="en:Indian English">Indian English</a>) અને અન્ય શોધાયેલા શબ્દો–નું મિશ્રણ હોય છે. આ ભાષા મુંબઈની ગલીઓમાં બોલાય છે. અંગ્રેજી ભાષાનો વ્યાપક પણે ઉપયોગ થાય છે. <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%9F_%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="વાઈટ કોલર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વાઈટ કોલર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/white_collar" class="extiw" title="en:white collar">white collar</a>) જોબ(મોટા પગારની નોકરી કરતા) કરતા લોકોની આ મુખ્ય ભાષા છે. </p><p><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AA%B6%E0%AB%80%E0%AA%B2_%E0%AA%A6%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AB%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="વિકાસશીલ દેશો (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વિકાસશીલ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/developing_countries" class="extiw" title="en:developing countries">developing countries</a>)દેશોના ઝડપથી ઉભરી રહેલા શહેરોમાં શહેરીકરણને કારણે જે સમસ્યાઓ ઉભી થાય છે તેવી જ સમસ્યાઓ મુંબઈમાં પણ છે, જેમ કે વ્યાપક પ્રમાણમાં ગરીબી, બેરોજગારી, આરોગ્ય, અને મોટાભાગના લોકો માટે નબળી કક્ષાનું શૈક્ષણિક ધોરણ અને સિવિક સેવાઓ. મુંબઈમાં રહેઠાણોની કિંમત ઘણી વધુ હોય છે, જેને કારણે લોકો સાંકડી જગ્યાઓ અને પ્રમાણમાં મોંઘા મકાનોમાં રહે છે. જે મોટાભાગે તેમના કામ કરવાના સ્થળથી દુર હોય છે. આ કારણે તેમને ઓફિસ સુધી જવા માટે લાંબુ અંતર રોડ દ્વારા કે ટ્રેન દ્વારા કાપવું પડે છે. 2001ની વસ્તી ગણતરી મુજબ, મુંબઈના 54.1 % લોકો ઝૂંપડપટ્ટીઓમાં રહે છે.<sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66"><span class="cite-bracket">[</span>૬૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><a href="/wiki/%E0%AA%8F%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE" title="એશિયા">એશિયા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Asia" class="extiw" title="en:Asia">Asia</a>)ની બીજા નંબરની સૌથી મોટી <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9D%E0%AB%82%E0%AA%82%E0%AA%AA%E0%AA%A1%E0%AA%AA%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઝૂંપડપટ્ટી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઝૂંપડપટ્ટી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/slum" class="extiw" title="en:slum">slum</a>)<sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="#cite_note-67"><span class="cite-bracket">[</span>૬૭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A7%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B5%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="ધારાવી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ધારાવી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Dharavi" class="extiw" title="en:Dharavi">Dharavi</a>)મધ્ય મુંબઈમાં આવેલી છે જેમાં આઠ લાખ લોકો રહે છે. <sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68"><span class="cite-bracket">[</span>૬૮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>1991 થી 2001ના દશકા દરમિયાન <a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0" title="મહારાષ્ટ્ર">મહારાષ્ટ્ર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Maharashtra" class="extiw" title="en:Maharashtra">Maharashtra</a>)ની બહારથી જે લોકો મુંબઈમાં આવ્યા તેઓની સંખ્યા 1.12 મિલિયન( 10 લાખ 12 હજાર) છે. જે મુંબઈની વસ્તીના કુલ વધારાના 54.8 % છે. <sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69"><span class="cite-bracket">[</span>૬૯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>2004ના વર્ષમાં મુંબઈમાં અપરાધના 27,577 જેટલા બનાવો નોંધાયા છે.જે 2001માં નોંધાયેલા 30,991 ગુનાઓ કરતા 11 % ઓછા છે.શહેરની મુખ્ય જેલ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%86%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A5%E0%AA%B0_%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A1_%E0%AA%9C%E0%AB%87%E0%AA%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="આર્થર રોડ જેલ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">આર્થર રોડ જેલ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Arthur_Road_Jail" class="extiw" title="en:Arthur Road Jail">Arthur Road Jail</a>) છે. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="લોકો_અને_સંસ્કૃતિ"><span id=".E0.AA.B2.E0.AB.8B.E0.AA.95.E0.AB.8B_.E0.AA.85.E0.AA.A8.E0.AB.87_.E0.AA.B8.E0.AA.82.E0.AA.B8.E0.AB.8D.E0.AA.95.E0.AB.83.E0.AA.A4.E0.AA.BF"></span>લોકો અને સંસ્કૃતિ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit&section=10" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: લોકો અને સંસ્કૃતિ"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Town-Hall,-Bombay.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Town-Hall%2C-Bombay.jpg/220px-Town-Hall%2C-Bombay.jpg" decoding="async" width="220" height="166" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Town-Hall%2C-Bombay.jpg/330px-Town-Hall%2C-Bombay.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Town-Hall%2C-Bombay.jpg/440px-Town-Hall%2C-Bombay.jpg 2x" data-file-width="700" data-file-height="527" /></a><figcaption>શહેરનું સૌથી જુનું જાહેર પુસ્તકાલય એશિયાટીક સોસાયટી ઓફ બોમ્બે છે.</figcaption></figure> <p>મુંબઈમાં રહેતા લોકોને <i><a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88%E0%AA%95%E0%AA%B0" title="મુંબઈકર">મુંબઈકર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mumbaikar" class="extiw" title="en:Mumbaikar">Mumbaikar</a>)</i>કહેવાય છે. <i>મુંબઈવાસીઓ</i>.તેમના કામ કરવાના સ્થળે જલ્દી જઈ શકે તે માટે ઘણા લોકો રેલવે સ્ટેશનની પાસે જ રહે છે<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AD" title="વિકિપીડિયા:સંદર્ભ"><span title="આ વાક્ય માટે યોગ્ય સ્ત્રોતમાંથી સંદર્ભો જરૂરી છે. (March 2009)">સંદર્ભ આપો</span></a></i>]</sup>. કારણ કે પ્રવાસમાં ઘણો બધા સમય વ્યય થાય છે. ભારતના લોકો તીખી અને મસાલેદાર વસ્તુઓ આરોગે છે. મુંબઈમાં પણ સમુદ્ધ રાંઘણકળા છે. પરંતુ અંહી અન્ય ભારત કરતા ઓછા તીખા અને મસાલેદાર વ્યંજનો હોય છે. અંહીની કેટલીક ખાવાલાયક ચીજવસ્તુઓની યાદીમાં <i>ધનશાક</i>,<i>ખીચડી</i>, <i>બોમ્બાઈ બટાટા ભાજી</i>, <i>કામાગ કાકરી</i>, <i>સોલાચી કઢી</i>, <i>મિનિ વેલા કરી</i>અને <i>કરી<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AC%E0%AB%87_%E0%AA%A1%E0%AA%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="બોમ્બે ડક (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બોમ્બે ડક</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bombay_Duck" class="extiw" title="en:Bombay Duck">Bombay Duck</a>)</i>નો સમાવેશ થાય છે.<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite-bracket">[</span>૭૦<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>રોડની આજૂબાજૂમાં સ્થાનિક વાનગીઓ જેવી <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%A1%E0%AA%BE%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%89&action=edit&redlink=1" class="new" title="વડાપાંઉ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વાડાપાંઉ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/vada_pav" class="extiw" title="en:vada pav">vada pav</a>), <a href="/wiki/%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%A3%E0%AB%80%E0%AA%AA%E0%AB%82%E0%AA%B0%E0%AB%80" title="પાણીપૂરી">પાણીપૂરી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/panipuri" class="extiw" title="en:panipuri">panipuri</a>), પાવભાજી અને <a href="/wiki/%E0%AA%AD%E0%AB%87%E0%AA%B3%E0%AA%AA%E0%AB%82%E0%AA%B0%E0%AB%80" title="ભેળપૂરી">ભેલપૂરી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/bhelpuri" class="extiw" title="en:bhelpuri">bhelpuri</a>) પ્રખ્યાત છે.શહેરમાં ઘણી નાની રેસ્ટૉરૉં પણ છે(જે ને ઉડીપી રેસ્ટૉરૉં પણ કહે છે.) જે દક્ષિણ ભારતીય અને પંજાબી વાનગીઓ પીરસે છે. શહેરમાં રેસ્ટૉરૉંનો એક અલગ પ્રકાર પણ છે જેને ઈરાની રેસ્ટૉરૉં કહે છે. આ રેસ્ટૉરૉંમાં એક પરંપરાગત મેનુ હોય છે જેની સાથે પ્રખ્યાત ઈરાની ચા અથવા ચાઈ આપવામાં આવે છે. </p><p><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%AE%E0%AA%BE(%E0%AA%9A%E0%AA%B2%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ભારતીય સિનેમા(ચલચિત્ર) (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ભારતીય સિનેમા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_cinema" class="extiw" title="en:Indian cinema">Indian cinema</a>)–નું જન્મસ્થળ મુંબઈ છે. <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A6%E0%AA%BE%E0%AA%A6%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%AC_%E0%AA%AB%E0%AA%BE%E0%AA%B3%E0%AA%95%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="દાદાસાહેબ ફાળકે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">દાદાસાહેબ ફાળકે</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Dadasaheb_Phalke" class="extiw" title="en:Dadasaheb Phalke">Dadasaheb Phalke</a>)એ 20મી સદીમાં મુંગી ફિલ્મોનું નિર્માણ કર્યું ત્યાર બાદ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A0%E0%AB%80_%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%AE%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="મરાઠી સિનેમા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મરાઠી ટોકી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Marathi_cinema" class="extiw" title="en:Marathi cinema">Marathi talkies</a>)–ની પણ શરૃઆત થઈ. સૌથી જૂની ફિલ્મો પ્રદર્શિત થઈ તે 20મી સદીમાં બની હતી. મુંબઈમાં મોટાપ્રમાણમાં પણ થિયેટર છે, જેમાં વિશ્વનું સૌથી મોટું <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%86%E0%AA%88%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="આઈમેક્સ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">આઈમેક્સ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/IMAX" class="extiw" title="en:IMAX">IMAX</a>) ડોમ થિયેટરનો સમાવેશ થાય છે. જેમાં<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite-bracket">[</span>૭૧<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> બોલીવુડ, મરાઠી, અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AB%80%E0%AA%B5%E0%AB%82%E0%AA%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="હોલીવૂડ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">હોલીવુડ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Hollywood" class="extiw" title="en:Hollywood">Hollywood</a>)ની ફિલ્મો પ્રદર્શિત થાય છે. વર્ષ દરમિયાન ઘણા ફિલ્મ ફેસ્ટીવલ આયોજીત કરવામાં આવે છે.<sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite-bracket">[</span>૭૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> મોટાભાગના વ્યવસાયી નાટ્ય મંડળો બ્રિટીશ રાજ દરમિયાન બન્યા હતા, તેઓ 1950ના દાયકામાં લુપ્ત થયા, આ બાદ મુંબઈમાં અનોખી “નાટ્ય ચળવળ“ ચાલી જેમાં મરાઠી, હિન્દી, <sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%9A%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AA%A3%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AB%8B%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AA%A4%E0%AA%BE" title="વિકિપીડિયા:ચકાસણીયોગ્યતા"><span title="આ વાક્યનો દાવો આપેલ સંદર્ભોમાં નથી (March 2009)">આપેલ સંદર્ભમાં નથી</span></a></i>]</sup>અંગ્રેજી<sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%9A%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AA%A3%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AB%8B%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AA%A4%E0%AA%BE" title="વિકિપીડિયા:ચકાસણીયોગ્યતા"><span title="આ વાક્યનો દાવો આપેલ સંદર્ભોમાં નથી (March 2009)">આપેલ સંદર્ભમાં નથી</span></a></i>]</sup> અને અન્ય પ્રાદેશિક ભાષાઓમાં નાટકો બનતા હતા.<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73"><span class="cite-bracket">[</span>૭૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>સમકાલિન કળા સરકારી નાણાં દ્વારા ચાલતી કળા સંસ્થાઓ અને અંગત વ્યવસાયી ગેલેરીઓમાં પ્રદર્શિત થતી રહે છે.સરકારી નાણા દ્વારા ચાલતી આર્ટ ગેલેરીઓમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9C%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AB%80%E0%AA%B0_%E0%AA%86%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F_%E0%AA%97%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="જહાંગીર આર્ટ ગેલેરી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">જહાંગીર આર્ટ ગેલેરી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Jehangir_Art_Gallery" class="extiw" title="en:Jehangir Art Gallery">Jehangir Art Gallery</a>) અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AA%A8%E0%AA%B2_%E0%AA%97%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AB%80_%E0%AA%93%E0%AA%AB_%E0%AA%AE%E0%AB%8B%E0%AA%A1%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A8_%E0%AA%86%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="નેશનલ ગેલેરી ઓફ મોડર્ન આર્ટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">નેશનલ ગેલેરી ઓફ મોડર્ન આર્ટ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/National_Gallery_of_Modern_Art" class="extiw" title="en:National Gallery of Modern Art">National Gallery of Modern Art</a>)નો સમાવેશ થાય છે. 1833માં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%95_%E0%AA%B8%E0%AB%8B%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%9F%E0%AB%80_%E0%AA%93%E0%AA%AB_%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AC%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="એશિયાટીક સોસાયટી ઓફ બોમ્બે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એશિયાટીક સોસાયટી ઓફ બોમ્બે</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Asiatic_Society_of_Bombay" class="extiw" title="en:Asiatic Society of Bombay">Asiatic Society of Bombay</a>)ની સ્થાપના થઈ હતી, જે શહેરનું સૌથી જૂનુ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9C%E0%AA%BE%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%B0_%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%B2%E0%AA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="જાહેર પુસ્તકાલય (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">જાહેર પુસ્તકાલય</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/public_library" class="extiw" title="en:public library">public library</a>)છે.<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A6%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B7%E0%AA%BF%E0%AA%A3_%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="દક્ષિણ મુંબઈ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">દક્ષિણ મુંબઈ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/South_Mumbai" class="extiw" title="en:South Mumbai">South Mumbai</a>)માં આવેલું <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9B%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%AA%E0%AA%A4%E0%AA%BF_%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AB%80_%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%9C_%E0%AA%B5%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%81_%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B2%E0%AA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ વસ્તુ સંગ્રહાલય (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">છત્રપતિ શિવાજી મહારાજ વસ્તુ સંગ્રહાલય</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Chhatrapati_Shivaji_Maharaj_Vastu_Sangrahalaya" class="extiw" title="en:Chhatrapati Shivaji Maharaj Vastu Sangrahalaya">Chhatrapati Shivaji Maharaj Vastu Sangrahalaya</a>)(પહેલા પ્રિન્સ વેલ્સ મ્યુઝીયમ તરીકે જાણીતું હતું.) જાણીતું મ્યુઝીયમ છે. <a href="/wiki/%E0%AA%97%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AA%B5%E0%AB%87_%E0%AA%93%E0%AA%AB_%E0%AA%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE" title="ગેટવે ઓફ ઇન્ડિયા">ગેટવે ઓફ ઇન્ડિયા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Gateway_of_India" class="extiw" title="en:Gateway of India">Gateway of India</a>)ની નજીક આવેલા આ મ્યુઝીયમમાં ભારતીય ઇતિહાસની પ્રાચીન વસ્તુઓને પ્રદર્શીત કરવામાં આવી છે. <sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74"><span class="cite-bracket">[</span>૭૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>મુંબઈમાં પ્રખ્યાત પ્રાણી સંગ્રહાલય આવે છે જેને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9C%E0%AB%80%E0%AA%9C%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AA%BE_%E0%AA%89%E0%AA%A7%E0%AA%BE%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="જીજામાતા ઉધાન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">જીજામાતા ઉધાન</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Jijamata_Udyaan" class="extiw" title="en:Jijamata Udyaan">Jijamata Udyaan</a>) કહેવાય છે. તેની સરહદ પર બગીચો અને બંદર આવેલું છે. <sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75"><span class="cite-bracket">[</span>૭૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>મુંબઈમાં બે યુનેસ્કો <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%A1_%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%9C_%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="વર્લ્ડ હેરીટેજ સાઈટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વર્લ્ડ હેરીટેજ સાઈટ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/World_Heritage_Sites" class="extiw" title="en:World Heritage Sites">UNESCO World Heritage Sites</a>)આવેલી છે, એક <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9B%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%AA%E0%AA%A4%E0%AA%BF_%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AB%80_%E0%AA%9F%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%A8%E0%AA%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="છત્રપતિ શિવાજી ટર્મિનલ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">છત્રપતિ શિવાજી ટર્મિનલ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Chhatrapati_Shivaji_Terminus" class="extiw" title="en:Chhatrapati Shivaji Terminus">Chhatrapati Shivaji Terminus</a>) અને <a href="/wiki/%E0%AA%8F%E0%AA%B2%E0%AA%BF%E0%AA%AB%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%80_%E0%AA%97%E0%AB%81%E0%AA%AB%E0%AA%BE%E0%AA%93" title="એલિફન્ટાની ગુફાઓ">એલિફન્ટાની ગુફાઓ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Elephanta_Caves" class="extiw" title="en:Elephanta Caves">Elephanta Caves</a>).<sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76"><span class="cite-bracket">[</span>૭૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>શહેરના અન્ય જાણીતા સ્થળો <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A8%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%A8_%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="નરીમાન પોઈન્ટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">નરીમાન પોઈન્ટ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Nariman_Point" class="extiw" title="en:Nariman Point">Nariman Point</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%97%E0%AA%BF%E0%AA%B0%E0%AA%97%E0%AA%BE%E0%AA%AE_%E0%AA%9A%E0%AB%8B%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%9F%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="ગિરગામ ચોપાટી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ગિરગામ ચોપાટી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Girgaum_Chowpatti" class="extiw" title="en:Girgaum Chowpatti">Girgaum Chowpatti</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9C%E0%AB%82%E0%AA%B9%E0%AB%82_%E0%AA%AC%E0%AB%80%E0%AA%9A&action=edit&redlink=1" class="new" title="જૂહૂ બીચ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">જૂહૂ બીચ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Juhu_Beach" class="extiw" title="en:Juhu Beach">Juhu Beach</a>)અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%A8_%E0%AA%A1%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="મરીન ડ્રાઈવ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મરીન ડ્રાઈવ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Marine_Drive" class="extiw" title="en:Marine Drive">Marine Drive</a>) છે. થીમ પાર્ક<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%B2_%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="એસેલ વર્લ્ડ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એસેલ વર્લ્ડ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Essel_World" class="extiw" title="en:Essel World">Essel World</a>)<sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77"><span class="cite-bracket">[</span>૭૭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>પણ ઘણો પ્રખ્યાત છે, જે ગોરાઈ સમુદ્ર કિનારાથી નજીક છે. એશિયાનો સૌથી મોટો થીમ વોટર પાર્ક, વોટર કિંગ્ડમ પણ મુંબઈમાં આવેલો છે. </p><p>મુંબઈના રહેવાસીઓ ભારે ધામધૂમપૂર્વક <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%AE%E0%AB%80_%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%95%E0%AB%83%E0%AA%A4%E0%AA%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="પશ્ચિમી સંસ્કૃતિ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પશ્ચિમિ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Western_culture" class="extiw" title="en:Western culture">Western</a>) અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%A4%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="ભારતીય તહેવારો (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ભારતીય તહેવારો</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_festivals" class="extiw" title="en:Indian festivals">Indian festivals</a>)ની ઉજવણી કરે છે. મુંબઈમાં પ્રખ્યાત તહેવારોમાં <a href="/wiki/%E0%AA%A6%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%B3%E0%AB%80" title="દિવાળી">દિવાળી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Diwali" class="extiw" title="en:Diwali">Diwali</a>), <a href="/wiki/%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%B3%E0%AB%80" title="હોળી">હોળી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Holi" class="extiw" title="en:Holi">Holi</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%88%E0%AA%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઈદ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઈદ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Eid" class="extiw" title="en:Eid">Eid</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%B8%E0%AA%AE%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ક્રિસમસ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ક્રિસમસ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Christmas" class="extiw" title="en:Christmas">Christmas</a>), <a href="/wiki/%E0%AA%A8%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%80" title="નવરાત્રી">નવરાત્રી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Navratri" class="extiw" title="en:Navratri">Navratri</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%97%E0%AB%81%E0%AA%A1_%E0%AA%AB%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%A1%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="ગુડ ફ્રાઈડે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ગુડ ફ્રાઈડે</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Good_Friday" class="extiw" title="en:Good Friday">Good Friday</a>), <a href="/wiki/%E0%AA%A6%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%BE" title="દશેરા">દશેરા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Dussera" class="extiw" title="en:Dussera">Dussera</a>), <a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%8B%E0%AA%B9%E0%AA%B0%E0%AA%AE" title="મોહરમ">મોહરમ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Moharram" class="extiw" title="en:Moharram">Moharram</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%97%E0%AA%A3%E0%AB%87%E0%AA%B6_%E0%AA%9A%E0%AA%A4%E0%AB%82%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A5%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="ગણેશ ચતૂર્થી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ગણેશ ચતૂર્થી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Ganesh_Chaturthi" class="extiw" title="en:Ganesh Chaturthi">Ganesh Chaturthi</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A6%E0%AB%81%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%97%E0%AA%BE_%E0%AA%AA%E0%AB%82%E0%AA%9C%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="દુર્ગા પૂજા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">દુર્ગા પુજા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Durga_Puja" class="extiw" title="en:Durga Puja">Durga Puja</a>) અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="મહાશિવરાત્રી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મહાશિવરાત્રી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Maha_Shivratri" class="extiw" title="en:Maha Shivratri">Maha Shivratri</a>)નો સમાવેશ થાય છે. સંગીત, નૃત્ય, નાટ્ય અને ફિલ્મ જેવા વિવિધ ક્ષેત્રને સાંકળી લેતો એક ફેસ્ટીવલ યોજાય છે જેને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%B2%E0%AA%BE_%E0%AA%98%E0%AB%8B%E0%AA%A1%E0%AA%BE_%E0%AA%86%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F_%E0%AA%AB%E0%AB%87%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="કાલા ઘોડા આર્ટ ફેસ્ટિવલ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">કાલા ઘોડા આર્ટ ફેસ્ટિવલ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Kala_Ghoda_Arts_Festival" class="extiw" title="en:Kala Ghoda Arts Festival">Kala Ghoda Arts Festival</a>)કહે છે. જેમાં વિવિધ લોકો પોતાની કળાનું પ્રદર્શન કરે છે.<sup id="cite_ref-78" class="reference"><a href="#cite_note-78"><span class="cite-bracket">[</span>૭૮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>બે અઠવાડીયા સુધી ચાલતો મેળો <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE_%E0%AA%AB%E0%AB%87%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="બાંદ્રા ફેર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બાંદ્રા ફેર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bandra_Fair" class="extiw" title="en:Bandra Fair">Bandra Fair</a>)તરીકે ઓળખાય છે જેમાં બધા જ ધર્મના લોકો ભાગ લે છે. સંગીત સમારોહ પર આધારિત બાણગંગા ફેસ્ટિવલ બે દિવસ સુધી ચાલે છે. જેનું આયોજન મહારાષ્ટ્ર ટુરીઝમ ડેવેલપ્મન્ટ કોર્પોરેશન દ્વારા મુંબઈમાં આવેલા ઐતિહાસિક <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AA%BE%E0%AA%A3%E0%AA%97%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AA%BE_%E0%AA%95%E0%AB%82%E0%AA%82%E0%AA%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="બાણગંગા કૂંડ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બાણગંગા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Banganga_Tank" class="extiw" title="en:Banganga Tank">Banganga Tank</a>) કૂડ પાસે કરવામાં આવે છે. <sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79"><span class="cite-bracket">[</span>૭૯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>એલિફન્ટા ફેસ્ટિવલ જેનું આયોજન ફ્રેબ્રુઆરી મહિનામાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%B2%E0%AA%BF%E0%AA%AB%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%BE_%E0%AA%9F%E0%AA%BE%E0%AA%AA%E0%AB%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="એલિફન્ટા ટાપૂ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એલિફન્ટા ટાપુઓ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Elephanta_Island" class="extiw" title="en:Elephanta Island">Elephanta Island</a>) પર થાય છે. આ ફેસ્ટિવલમાં ભાગ લેવા માટે ક્લાસિકલ ભારતીય નૃત્ય અને સંગીતના કલાકારો અંહી ઉમટી પડે છે. <sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80"><span class="cite-bracket">[</span>૮૦<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>મુંબઈને નીચેના કેટલાક શહેરો સાથે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%B0_%E0%AA%B8%E0%AB%80%E0%AA%9F%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="સિસ્ટર સીટી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સિસ્ટર સીટી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/sister_city" class="extiw" title="en:sister city">sister city</a>) સમજૂતીઓ છે.<sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81"><span class="cite-bracket">[</span>૮૧<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%AA%9C%E0%AA%BE%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%A8" title="જાપાન"><img alt="જાપાન" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Flag_of_Japan.svg/23px-Flag_of_Japan.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Flag_of_Japan.svg/35px-Flag_of_Japan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Flag_of_Japan.svg/45px-Flag_of_Japan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AF%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="યોકોહોમા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">યોકોહોમા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Yokohama" class="extiw" title="en:Yokohama">Yokohama</a>), <a href="/wiki/%E0%AA%9C%E0%AA%BE%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%A8" title="જાપાન">જાપાન</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Japan" class="extiw" title="en:Japan">Japan</a>)</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%87%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%A1_%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B8_%E0%AA%93%E0%AA%AB_%E0%AA%85%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BE" title="યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ ઓફ અમેરિકા"><img alt="યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ ઓફ અમેરિકા" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/23px-Flag_of_the_United_States.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/35px-Flag_of_the_United_States.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/46px-Flag_of_the_United_States.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="650" /></a></span></span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%B8_%E0%AA%8F%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9C%E0%AA%B8%E0%AA%B2,_%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AA%BF%E0%AA%AB%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="લોસ એન્જસલ, કેલિફોર્નિયા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">લોસ એન્જસલ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Los_Angeles,_California" class="extiw" title="en:Los Angeles, California">Los Angeles</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%A1_%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="યુનાઈટેડ સ્ટેટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">કેલિફોર્નિયા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/United_States" class="extiw" title="en:United States">United States</a>)</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%87%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%A1_%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AA%A1%E0%AA%AE" title="યુનાઇટેડ કિંગડમ"><img alt="યુનાઇટેડ કિંગડમ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/23px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/35px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/46px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span><a href="/wiki/%E0%AA%B2%E0%AA%82%E0%AA%A1%E0%AA%A8" title="લંડન">લંડન</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/London" class="extiw" title="en:London">London</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%A1_%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="યુનાઈટેડ કિંગ્ડમ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">યુનાઈટેડ કિંગ્ડમ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/United_Kingdom" class="extiw" title="en:United Kingdom">United Kingdom</a>)</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%AA%9C%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AB%80" title="જર્મની"><img alt="જર્મની" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/23px-Flag_of_Germany.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/35px-Flag_of_Germany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/46px-Flag_of_Germany.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span><a href="/wiki/%E0%AA%AC%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AA%BF%E0%AA%A8" title="બર્લિન">બર્લિન</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Berlin" class="extiw" title="en:Berlin">Berlin</a>), <a href="/wiki/%E0%AA%9C%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AB%80" title="જર્મની">જર્મની</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Germany" class="extiw" title="en:Germany">Germany</a>).</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%AA%9C%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AB%80" title="જર્મની"><img alt="જર્મની" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/23px-Flag_of_Germany.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/35px-Flag_of_Germany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/46px-Flag_of_Germany.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span><a href="/wiki/%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%81%E0%AA%9F%E0%AA%97%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F" title="સ્ટુટગાર્ટ">સ્ટુટગાર્ટ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Stuttgart" class="extiw" title="en:Stuttgart">Stuttgart</a>), <a href="/wiki/%E0%AA%9C%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AB%80" title="જર્મની">જર્મની</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Germany" class="extiw" title="en:Germany">Germany</a>).</li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Russia" title="Russia"><img alt="Russia" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/23px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/35px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/45px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F_%E0%AA%AA%E0%AA%BF%E0%AA%9F%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%AC%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="સેન્ટ પિટર્સબર્ગ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સેન્ટ પિટર્સબર્ગ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Saint_Petersburg" class="extiw" title="en:Saint Petersburg">Saint Petersburg</a>), <a href="/wiki/%E0%AA%B0%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE" title="રશિયા">રશિયા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Russia" class="extiw" title="en:Russia">Russia</a>).</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="માધ્યમો"><span id=".E0.AA.AE.E0.AA.BE.E0.AA.A7.E0.AB.8D.E0.AA.AF.E0.AA.AE.E0.AB.8B"></span>માધ્યમો</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit&section=11" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: માધ્યમો"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>મુંબઈમાં ઘણા બધા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%85%E0%AA%96%E0%AA%AC%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="ભારતીય અખબારો (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">અખબારો</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_newspapers" class="extiw" title="en:Indian newspapers">newspaper</a>), પ્રકાશનો, અને ટેલિવિઝન અને રેડીયો સ્ટેશન આવેલા છે. જે અંગ્રેજી ભાષાના જાણીતા અખબારો મુંબઈ ખાતેથી પ્રકાશિત અને વેચાય છે તેમાં <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9F%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%B8_%E0%AA%93%E0%AA%AB_%E0%AA%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ટાઈમ્સ ઓફ ઇન્ડિયા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ટાઈમ્સ ઓફ ઇન્ડિયા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Times_of_India" class="extiw" title="en:Times of India">Times of India</a>)</i>, <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%80%E0%AA%A1_%E0%AA%A1%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="મીડ ડે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મિડ-ડે</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/MiD_DAY" class="extiw" title="en:MiD DAY">Mid-day</a>)</i>, <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AA%BF%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A6%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%A8_%E0%AA%9F%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="હિન્દુસ્તાન ટાઈમ્સ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">હિન્દુસ્તાન ટાઈમ્સ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Hindustan_Times" class="extiw" title="en:Hindustan Times">Hindustan Times</a>)</i>, <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A1%E0%AB%80%E0%AA%8F%E0%AA%A8%E0%AA%8F-_%E0%AA%A1%E0%AB%87%E0%AA%88%E0%AA%B2%E0%AB%80_%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%9D_%E0%AA%8F%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1_%E0%AA%8F%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%B2%E0%AA%BF%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ડીએનએ- ડેઈલી ન્યુઝ એન્ડ એનાલિસિસ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ડીએનએ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/D_N_A_-_Daily_News_And_Analysis" class="extiw" title="en:D N A - Daily News And Analysis">DNA</a>)</i>, અને <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%A8_%E0%AA%8F%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Express" class="extiw" title="en:Indian Express">Indian Express</a>)નો સમાવેશ થાય છે.</i>મરાઠી ભાષાના અખબારોમાં<i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="લોકસત્તા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">લોકસત્તા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Loksatta" class="extiw" title="en:Loksatta">Loksatta</a>)</i>, <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%AE%E0%AA%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="લોકમત (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">લોકમત</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Lokmat" class="extiw" title="en:Lokmat">Lokmat</a>)</i> અને <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0_%E0%AA%9F%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="મહારાષ્ટ્ર ટાઈમ્સ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મહારાષ્ટ્ર ટાઈમ્સ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Maharashtra_Times" class="extiw" title="en:Maharashtra Times">Maharashtra Times</a>)</i>નો સમાવેશ થાય છે.અન્ય પ્રાદેશિક ભાષાઓમાં પણ અખબારો પ્રગટ થાય છે. મુંબઈમાંથી એશિયાનું સૌથી જૂના અખબાર <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AC%E0%AB%87_%E0%AA%B8%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%9A%E0%AA%BE%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="બોમ્બે સમાચાર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બોમ્બે સમાચાર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bombay_Samachar" class="extiw" title="en:Bombay Samachar">Bombay Samachar</a>)</i> પ્રગટ થાય છે, ગુજરાતી ભાષાનું આ દૈનિક 1822થી નિયમિત પણે પ્રગટ થાય છે. મરાઠી ભાષાનું પહેલુ અખબાર બોમ્બે દર્પણ -ની શરૂઆત મુંબઈમાં 1831માં બાલાશાસ્ત્રી જાંભેકરે કરી હતી.<sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82"><span class="cite-bracket">[</span>૮૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>લોકપ્રિય સામાયિકોમાં મરાઠીમાં <i>સાપ્તાહિક સકાલ</i>, <i>લોકપ્રભા</i>, અને અંગ્રેજીમાં <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE_%E0%AA%9F%E0%AB%82%E0%AA%A1%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઇન્ડિયા ટૂડે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઇન્ડિયા ટુડે</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/India_Today" class="extiw" title="en:India Today">India Today</a>) </i>અને <i>આઉટલુક</i>નો સમાવેશ થાય છે. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Bollywood_dance_show_in_Bristol.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Bollywood_dance_show_in_Bristol.jpg/220px-Bollywood_dance_show_in_Bristol.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Bollywood_dance_show_in_Bristol.jpg/330px-Bollywood_dance_show_in_Bristol.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Bollywood_dance_show_in_Bristol.jpg/440px-Bollywood_dance_show_in_Bristol.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="768" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AB%80%E0%AA%B5%E0%AB%81%E0%AA%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="બોલીવુડ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બોલીવુડ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bollywood" class="extiw" title="en:Bollywood">Bollywood</a>)નું કામકાજ મુંબઈમાં થાય છે. </figcaption></figure> <p>મુંબઈમાં કેટલીય<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%82_%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%9D%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ભારતમાં ટેલિવિઝન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ભારતીય</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Television_in_India" class="extiw" title="en:Television in India">Indian</a>) અને વિદેશી ચેનલો જોવાય છે. મુંબઈવાસીઓ કેબલ દ્વારા 100થી વધુ ચેનલો જોઈ શકે છે, આ ચેનલોના કાર્યક્રમ મુંબઈમાં વસતા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AA%B9%E0%AB%81%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AA%BE%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="બહુભાષાવાદ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વિવિધ પ્રદેશોના લોકો</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Multilingualism" class="extiw" title="en:Multilingualism">polyglot</a>)ના મનોરંજન માટે પ્રસારીત કરવામાં આવે છે. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AD" title="વિકિપીડિયા:સંદર્ભ"><span title="આ વાક્ય માટે યોગ્ય સ્ત્રોતમાંથી સંદર્ભો જરૂરી છે. (March 2009)">સંદર્ભ આપો</span></a></i>]</sup>મહાનગરમાં આંતરરાષ્ટ્રીય મીડિયા કોર્પોરેશનનું પણ મથક છે. અંહી મોટી સમાચાર ચેનલો અને પ્રિન્ટ પબ્લિકેશનોનીવિશાળ હાજરી છે.રાષ્ટ્રીય પ્રસારણ સેવા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A6%E0%AB%81%E0%AA%B0%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B6%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="દુરદર્શન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">દૂરદર્શન</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Doordarshan" class="extiw" title="en:Doordarshan">Doordarshan</a>)બે પ્રાદેશિક ચેનલ મફત પૂરી પાડે છે. જ્યારે ત્રણ મોટા કેબલ નેટવર્ક અન્ય લોકોને સેવા આપે છે. મુંબઈમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%88%E0%AA%8F%E0%AA%B8%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%8F%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઈએસપીએન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઈએસપીએન</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/ESPN" class="extiw" title="en:ESPN">ESPN</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%BE%E0%AA%B0_%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="સ્ટાર સ્પોર્ટસ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સ્ટાર સ્પોર્ટસ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Star_Sports" class="extiw" title="en:Star Sports">Star Sports</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9D%E0%AB%80_%E0%AA%AE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A0%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઝી મરાઠી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઝી મરાઠી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Zee_Marathi" class="extiw" title="en:Zee Marathi">Zee Marathi</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%88%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%B5%E0%AB%80_%E0%AA%AE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A0%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઈટીવી મરાઠી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઈટીવી મરાઠી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/ETV_Marathi" class="extiw" title="en:ETV Marathi">ETV Marathi</a>), ડીડી સહ્યાદ્રી, મી મરાઠી, ઝી ટોકીઝ, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9D%E0%AB%80_%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%B5%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઝી ટીવી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઝી ટીવી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Zee_TV" class="extiw" title="en:Zee TV">Zee TV</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%BE%E0%AA%B0_%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="સ્ટાર પ્લસ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સ્ટાર પ્લસ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/STAR_Plus" class="extiw" title="en:STAR Plus">STAR Plus</a>) અને અન્ય સમાચાર ચેનલો જેવી કે સ્ટાર માઝા લોકપ્રિય છે. મુંબઈ અને મહારાષ્ટ્રના દર્શકોને સમર્પિત હોય તેવી મરાઠી સમાચાર ચેનલોમાં <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%BE%E0%AA%B0_%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%9D%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="સ્ટાર માઝા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સ્ટાર માઝા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Star_Majha" class="extiw" title="en:Star Majha">Star Majha</a>)</i>,<i> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9D%E0%AB%80_24_%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઝી 24 તાસ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઝી 24 તાસ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Zee_24_Taas" class="extiw" title="en:Zee 24 Taas">Zee 24 Taas</a>)</i>અને <i>સહારા સમય મુંબઈ </i>છે. <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A1%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%9F_%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%A1%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F_%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="ડાઈરેક્ટ બોડકાસ્ટ સેટેલાઈટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સેટેલાઈટ ટેલિવિઝન(ડીટીએચ)</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Direct_broadcast_satellite" class="extiw" title="en:Direct broadcast satellite">Satellite television (DTH)</a>)સેવા તેની મોંઘી કિંમતને લીધે હજૂ સુધી બધા જ લોકો સુધી પહોંચી શકી નથી અંહી જે લોકપ્રિય ડીટીએસ સેવા છે તેમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A1%E0%AB%80%E0%AA%B6_%E0%AA%A1%E0%AB%80%E0%AA%B5%E0%AB%80_%E0%AA%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ડીશ ડીવી ઇન્ડિયા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ડીસ ટીવી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Dish_TV_India" class="extiw" title="en:Dish TV India">Dish TV</a>)અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9F%E0%AA%BE%E0%AA%9F%E0%AA%BE_%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="ટાટા સ્કાય (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ટાટા સ્કાય</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Tata_Sky" class="extiw" title="en:Tata Sky">Tata Sky</a>)નો સમાવેશ થાય છે. મુંબઈમાં 12 રેડિયો સ્ટેશન છે જેમાંથી 9 સ્ટેશનો <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AB%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%95%E0%AA%B5%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%BF_%E0%AA%AE%E0%AB%8B%E0%AA%A1%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%B2%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ફ્રીકવન્સિ મોડ્યુલેશન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એફએમ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Frequency_modulation" class="extiw" title="en:Frequency modulation">FM</a>) બેન્ડ પર પ્રસારિત થાય છે. અને ત્રણ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%93%E0%AA%B2_%E0%AA%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE_%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AB%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઓલ ઇન્ડિયા રેડિયો (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઓલ ઇન્ડિયા રેડિયો</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/All_India_Radio" class="extiw" title="en:All India Radio">All India Radio</a>) સ્ટેશન <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8D%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AA%BF%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%82%E0%AA%A1_%E0%AA%AE%E0%AB%8B%E0%AA%A1%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%B2%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઍમ્પ્લિટ્યૂડ મોડ્યુલેશન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એએમ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Amplitude_modulation" class="extiw" title="en:Amplitude modulation">AM</a>) બેન્ડ પર પ્રસારીત થાય છે. <sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83"><span class="cite-bracket">[</span>૮૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>મુંબઈમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AA%AE%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%B2_%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="કમર્શિયલ પ્રસારણ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">કમર્શિયલ રેડિયો</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Commercial_broadcasting" class="extiw" title="en:Commercial broadcasting">Commercial radio</a>)પ્રોવાઈડર્સ જેમ કે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%A1_%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%AA%E0%AB%87%E0%AA%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="વર્લ્ડ સ્પેશ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વર્લ્ડ સ્પેશ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/WorldSpace" class="extiw" title="en:WorldSpace">WorldSpace</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%B0%E0%AA%B8_%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%88_%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AB%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="સાઈરસ સેટેલાઈ રેડિયો (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સાઈરસ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sirius_Satellite_Radio" class="extiw" title="en:Sirius Satellite Radio">Sirius</a>) અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%8F%E0%AA%AE_%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%9F_%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AB%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="એક્સએમ સેટેલાઈટ રેડિયો (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એક્સએમ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/XM_Satellite_Radio" class="extiw" title="en:XM Satellite Radio">XM</a>) લોકપ્રિય છે. કન્ડિશનલ એક્સેસ સિસ્ટમ(સીએએસ)નો <a href="/wiki/%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4_%E0%AA%B8%E0%AA%B0%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%B0" title="ભારત સરકાર">કેન્દ્ર સરકાર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Government_of_India" class="extiw" title="en:Government of India">Union Government</a>)દ્વારા 2006થી અમલ કરાવવામાં આવી રહ્યો છે પરંતુ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A1%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%9F_%E0%AA%AC%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A1%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F_%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="ડાઈરેક્ટ બ્રોડકાસ્ટ સેટેલાઈટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ડાઈરેક્ટ ટુ હોમ(ડીટીએચ)</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Direct_broadcast_satellite" class="extiw" title="en:Direct broadcast satellite">Direct-to-Home (DTH)</a>) સેવાની તીવ્ર સ્પર્ધાને કારણે જોઈએ તેટલા પ્રમાણમાં સીએએસ પ્રચલિત થયું નથી.<sup id="cite_ref-84" class="reference"><a href="#cite_note-84"><span class="cite-bracket">[</span>૮૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>હિન્દી ફિલ્મ ઉદ્યોગ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AB%80%E0%AA%B5%E0%AB%81%E0%AA%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="બોલીવુડ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બોલીવુડ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bollywood" class="extiw" title="en:Bollywood">Bollywood</a>)મુંબઈમાં સ્થિત છે. ભારતીય ફિલ્મ ઉદ્યોગ વર્ષે 800 જેટલી ફિલ્મો બનાવે છે જે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%85%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%8B_%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%AE%E0%AA%BE_%E0%AA%89%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%8B%E0%AA%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="અમેરિકાનો સિનેમા ઉદ્યોગ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">હોલીવુડ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Cinema_of_the_United_States" class="extiw" title="en:Cinema of the United States">Hollywood</a>)ની સરખામણીમાં બે ગણી છે. આમાંથી બોલીવુડ જ 150 જેટલી ફિલ્મો બનાવે છે. ગોરેગાંવમાં આવેલા ફિલ્મ સ્ટુડીયો જેમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AB%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%AE_%E0%AA%B8%E0%AB%80%E0%AA%9F%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="ફિલ્મ સીટી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ફિલ્મ સીટી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Film_City" class="extiw" title="en:Film City">Film City</a>)નો પણ સમાવેશ થાય છે તેમાં ઘણી બધી ફિલ્મો માટેના સેટ્સ ઉપલબ્ધ છે. <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A0%E0%AB%80_%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%AE%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="મરાઠી સિનેમા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મરાઠી ફિલ્મ ઉદ્યોગ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Marathi_cinema" class="extiw" title="en:Marathi cinema">Marathi Film Industry</a>)પણ મુંબઈમાં આવેલો છે. 2009ના વર્ષ માટેનો <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%A0_%E0%AA%AB%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="શ્રેષ્ઠ ફિલ્મ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">શ્રેષ્ઠ ચલચિત્ર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Best_Picture" class="extiw" title="en:Best Picture">Best Picture</a>) માટેનો <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%A1%E0%AB%87%E0%AA%AE%E0%AB%80_%E0%AA%8F%E0%AA%B5%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="એકેડેમી એવોર્ડ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એકેડેમી એવોર્ડ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Academy_Award" class="extiw" title="en:Academy Award">Academy Award</a>) મેળવનાર ફિલ્મ <a href="/wiki/%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AA%AE%E0%AA%A1%E0%AB%8B%E0%AA%97_%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AB%8B%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B0" title="સ્લમડોગ મિલિયોનેર">સ્લમડોગ મિલિયોનેર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Slumdog_Millionaire" class="extiw" title="en:Slumdog Millionaire">Slumdog Millionaire</a>) પણ મુંબઈના કેટલાક ભાગોમાં શુટ કરાઈ છે. તેની કથા પણ મુંબઈની ઝૂંપડપટ્ટીને લગતી છે. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="શિક્ષણ"><span id=".E0.AA.B6.E0.AA.BF.E0.AA.95.E0.AB.8D.E0.AA.B7.E0.AA.A3"></span>શિક્ષણ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit&section=12" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: શિક્ષણ"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Clock_Tower_Mumbai_University.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Clock_Tower_Mumbai_University.jpg/300px-Clock_Tower_Mumbai_University.jpg" decoding="async" width="300" height="450" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Clock_Tower_Mumbai_University.jpg/450px-Clock_Tower_Mumbai_University.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Clock_Tower_Mumbai_University.jpg/600px-Clock_Tower_Mumbai_University.jpg 2x" data-file-width="720" data-file-height="1080" /></a><figcaption>મુંબઈ યુનિવર્સિટીમાં આવેલ <a href="/wiki/%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AA%BE%E0%AA%AC%E0%AA%BE%E0%AA%87_%E0%AA%9F%E0%AA%BE%E0%AA%B5%E0%AA%B0" title="રાજાબાઇ ટાવર">રાજાબાઇ ટાવર</a></figcaption></figure> <p>મુંબઈમાં આવેલી શાળાઓ મ્યુનિસિપલ સ્કુલ (બીએમસી દ્વારા સંચાલિત) અથવા ખાનગી શાળાઓ(ટ્રસ્ટ અથવા અંગત ધોરણે ચલાવાતી) હોય છે. જેમાં કેટલાક કેસોમાં તેઓ સરકાર તરફથી સહાય મેળવે છે. આ શાળઆઓ, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0_%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AB%8D%E0%AA%AF_%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%A7%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%95_%E0%AA%85%E0%AA%A8%E0%AB%87_%E0%AA%89%E0%AA%9A%E0%AB%8D%E0%AA%9A%E0%AA%A4%E0%AA%B0_%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%A7%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%95_%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B7%E0%AA%A3_%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="મહારાષ્ટ્ર રાજ્ય માધ્યમિક અને ઉચ્ચતર માધ્યમિક શિક્ષણ બોર્ડ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મહારાષ્ટ્ર સ્ટેટ બોર્ડ(એમએસબીએસએચએસઈ)</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Maharashtra_State_Secondary_and_Higher_Secondary_Education_Board" class="extiw" title="en:Maharashtra State Secondary and Higher Secondary Education Board">Maharashtra State Board (MSBSHSE)</a>), ઓલ ઇન્ડિયા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%89%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%B2_%E0%AA%AB%E0%AB%8B%E0%AA%B0_%E0%AA%A7_%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%A8_%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%95%E0%AB%81%E0%AA%B2_%E0%AA%B8%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%BF%E0%AA%AB%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="કાઉન્સિલ ફોર ધ ઈન્ડિયન સ્કુલ સર્ટિફિકેટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">કાઉન્સિલ ફોર ધ ઈન્ડિયન સ્કુલ સર્ટીફિકેટ એક્ઝામિનેશન(સીઆઈએસસીઈ)</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Council_for_the_Indian_School_Certificate_Examinations" class="extiw" title="en:Council for the Indian School Certificate Examinations">Council for the Indian School Certificate Examinations (CISCE)</a>) અને<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%80%E0%AA%AC%E0%AB%80%E0%AA%8F%E0%AA%B8%E0%AA%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="સીબીએસઈ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સેન્ટ્રલ બોર્ડ ફોર સેકન્ડ્રી એજ્યુકેજ્શન બોર્ડ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/CBSE" class="extiw" title="en:CBSE">Central Board for Secondary Education (CBSE)</a>)સાથે જોડાયેલી હોય છે. મોટાભાગે શિક્ષણનું માધ્યમ મરાઠી અથવા અંગ્રેજી હોય છે. સરકારી શાળાઓમાં ઘણી બધી સુવિધાઓનો અભાવ હોય છે પરંતુ ખાનગી શાળાઓમાં ન જઈ શકતા ગરીબ લોકો માટે આ જ એક માત્ર વિકલ્પ હોય છે વધુ સારી સુવિધાઓને કારણે મોટાભાગના લોકો ખાનગી શાળાઓ જ પસંદ કરે છે. </p><p><a href="/w/index.php?title=10%2B2%2B3_%E0%AA%AF%E0%AB%8B%E0%AA%9C%E0%AA%A8%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="10+2+3 યોજના (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">10+2+3/4</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/10%2B2%2B3_plan" class="extiw" title="en:10+2+3 plan">10+2+3/4 plan</a>)યોજના મુજબ, વિદ્યાર્થીઓ 10 વર્ષમાં શાળાનું શિક્ષણ પૂરૂ કરે છે, અને ત્યાર બાદ બે વર્ષ માટે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9C%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%B0_%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AB%87%E0%AA%9C&action=edit&redlink=1" class="new" title="જુનિયર કોલેજ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">જુનિયર કોલેજ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Junior_College" class="extiw" title="en:Junior College">Junior College</a>)માં દાખલ થાય છે. જેમાં તેઓ ત્રણ પ્રવાહ, વિનયન, વાણિજ્ય, અને વિજ્ઞાન માંથી એક પ્રવાહની પસંદગી કરે છે. આ બાદ પસંદ કરેલા અભ્યાસમાં ડિગ્રી મેળવી શકાય છે અથવા વ્યવસાયીક ડીગ્રી કોર્સ જેવા કે, કાયદો, એન્જિનિયરિંગ, તબીબી વગેરે. મોટાભાગની કોલેજો <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%9F%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈ યુનિવર્સિટી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મુંબઈ યુનિવર્સિટી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/University_of_Mumbai" class="extiw" title="en:University of Mumbai">University of Mumbai</a>) સાથે જોડાયેલી હોય છે. મુંબઈ યુનિવર્સિટી સ્નાતકોને બહાર પાડવાની રીતે વિશ્વની સૌથી મોટી યુનિવર્સિટીઓમાંથી એક છે.ભારતની ટોચની એન્જિનિયરિંગ અને ટેક્નોલોજી સ્કુલ છે તેવી <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%86%E0%AA%88%E0%AA%86%E0%AA%88%E0%AA%9F%E0%AB%80_%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AC%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="આઈઆઈટી બોમ્બે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઈન્ડિયન ઈન્સ્ટીટ્યુટ ઓફ ટેક્નોલોજી બોમ્બે</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/IIT_Bombay" class="extiw" title="en:IIT Bombay">Indian Institute of Technology, Bombay</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AB%80%E0%AA%9C%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%86%E0%AA%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="વીજેટીઆઈ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વીરમાતા જીજાબાઈ ટેક્નોલોજી ઈન્સ્ટીટ્યુટ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/VJTI" class="extiw" title="en:VJTI">Veermata Jijabai Technological Institute</a>)અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%86%E0%AA%88%E0%AA%B8%E0%AB%80%E0%AA%9F%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="યુઆઈસીટી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">યુનિવર્સિટી ઈન્સ્ટીટ્યુટ ઓફ કેમિકલ ટેક્નોલોજી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/UICT" class="extiw" title="en:UICT">University Institute of Chemical Technology</a>), તેમજ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%B8%E0%AA%8F%E0%AA%A8%E0%AA%A1%E0%AB%80%E0%AA%9F%E0%AB%80_%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AA%BE_%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%9F%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="એસએનડીટી મહિલા યુનિવર્સિટી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એસએનડીટી વુમન્સ યુનિવર્સિટી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/SNDT_Women%27s_University" class="extiw" title="en:SNDT Women's University">SNDT Women's University</a>) સહીતની અન્ય યુનિવર્સિટીઓ મુંબઈમાં આવેલી છે. મુંબઈમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9C%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%B2_%E0%AA%AC%E0%AA%9C%E0%AA%BE%E0%AA%9C_%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%9F_%E0%AA%93%E0%AA%AB_%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%9C%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F_%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%A1%E0%AB%80%E0%AA%9D&action=edit&redlink=1" class="new" title="જમનાલાલ બજાજ ઈન્સ્ટીટ્યુટ ઓફ મેનેજમેન્ટ સ્ટડીઝ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">જમનાલાલ બજાજ ઈન્સ્ટીટ્યુટ ઓફ મેનેજમેન્ટ સ્ટડીઝ(જેબીઆઈએમએસ)</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Jamnalal_Bajaj_Institute_of_Management_Studies" class="extiw" title="en:Jamnalal Bajaj Institute of Management Studies">Jamnalal Bajaj Institute of Management Studies (JBIMS)</a>), “<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%A1%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%AE_%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%9F_%E0%AA%93%E0%AA%AB_%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%9C%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F_%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%A1%E0%AB%80%E0%AA%9D,_%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%B8%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9A_%E0%AA%8F%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1_%E0%AA%91%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%B6%E0%AB%80%E0%AA%AA_%E0%AA%8F%E0%AA%9C%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="સિડેનહામ ઈન્સ્ટીટ્યુટ ઓફ મેનેજમેન્ટ સ્ટડીઝ, રીસર્ચ એન્ડ ઑન્ટ્રપ્રનિયર્સશીપ એજ્યુકેશન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સિડેનહામ ઈન્સ્ટીટ્યુટ ઓફ મેનેજમેન્ટ સ્ટડીઝ, રીસર્ચ એન્ડ ઑન્ટ્રપ્રનિયર્સશીપ એજ્યુકેશન“</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sydenham_Institute_of_Management_Studies,_Research_and_Entrepreneurship_Education" class="extiw" title="en:Sydenham Institute of Management Studies, Research and Entrepreneurship Education">Sydenham Institute of Management Studies, Research and Entrepreneurship Education</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%B8%E0%AA%86%E0%AA%88%E0%AA%8F%E0%AA%AE%E0%AA%8F%E0%AA%B8%E0%AA%86%E0%AA%B0%E0%AA%88%E0%AA%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="એસઆઈએમએસઆરઈઈ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એસઆઈએમએસઆરઈઈ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/SIMSREE" class="extiw" title="en:SIMSREE">SIMSREE</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%B8._%E0%AA%AA%E0%AB%80._%E0%AA%9C%E0%AB%88%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="એસ. પી. જૈન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એસ. પી. જૈન</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/S.P.Jain" class="extiw" title="en:S.P.Jain">S.P.Jain</a>). <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AA%BE_%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%9F_%E0%AA%93%E0%AA%AB_%E0%AA%B8%E0%AB%8B%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%B2_%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%A1%E0%AB%80%E0%AA%9D&action=edit&redlink=1" class="new" title="તાતા ઈન્સ્ટીટ્યુટ ઓફ સોશિયલ સ્ટડીઝ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">તાતા ઈન્સ્ટીટ્યુટ ઓફ સોશિયલ સ્ટડીઝ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Tata_Institute_of_Social_Studies" class="extiw" title="en:Tata Institute of Social Studies">Tata Institute of Social Studies</a>)(ટીઆઈએસએસ) અને અન્ય મેનેજમેન્ટ સ્કુલો આવેલી છે. ભારતની જૂનામાં જૂની લો સ્કુલ,<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%B0%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%80_%E0%AA%B2%E0%AB%8B_%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AB%87%E0%AA%9C&action=edit&redlink=1" class="new" title="સરકારી લો કોલેજ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સરકારી લો કોલેજ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Government_Law_College" class="extiw" title="en:Government Law College">Government Law College</a>), અને એશિયાની પહેલી વાણિજ્ય કોલેજ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%A1%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%AE_%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AB%87%E0%AA%9C&action=edit&redlink=1" class="new" title="સિડેનહામ કોલેજ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સિડેનહામ કોલેજ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sydenham_College" class="extiw" title="en:Sydenham College">Sydenham College</a>) પણ મુંબઈમાં આવેલી છે. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AD" title="વિકિપીડિયા:સંદર્ભ"><span title="આ વાક્ય માટે યોગ્ય સ્ત્રોતમાંથી સંદર્ભો જરૂરી છે. (September 2008)">સંદર્ભ આપો</span></a></i>]</sup>મુંબઈ યુનિવર્સિટી સાથે જોડાયેલી <a href="/wiki/%E0%AA%B8%E0%AA%B0_%E0%AA%9C%E0%AB%87._%E0%AA%9C%E0%AB%87._%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%95%E0%AB%82%E0%AA%B2_%E0%AA%93%E0%AA%AB_%E0%AA%86%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F" title="સર જે. જે. સ્કૂલ ઓફ આર્ટ">સર જે. જે. સ્કૂલ ઓફ આર્ટ</a> શિલ્પ અને કળામાં વિવિધ ડીગ્રીઓ ઓફર કરે છે. </p><p>મુંબઈમાં ભારતની ટોચની બે સંશોધન સંસ્થાઓ આવેલી છે. ધ ટાટા ઈન્સ્ટીટ્યુટ ઓફ ફન્ડામેન્ટ રિસર્ચ (<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%86%E0%AA%88%E0%AA%8F%E0%AA%AB%E0%AA%86%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="ટીઆઈએફઆર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ટીઆઈએફઆર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/TIFR" class="extiw" title="en:TIFR">TIFR</a>))અને ભાભા એટોમિક રીસર્ચ સેન્ટર(<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%AD%E0%AA%BE_%E0%AA%8F%E0%AA%9F%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%95_%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%B8%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9A_%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="ભાભા એટોમિક રીસર્ચ સેન્ટર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બીએઆરસી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Bhabha_Atomic_Research_Centre" class="extiw" title="en:Bhabha Atomic Research Centre">BARC</a>)).બીએઆરસી 40 મેગા વોટ પરમાણુ સંશોધન રિએક્ટર <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%80%E0%AA%86%E0%AA%88%E0%AA%86%E0%AA%B0%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%8F%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="સીઆઈઆરયુએસ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સાઈરસ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/CIRUS" class="extiw" title="en:CIRUS">CIRUS</a>) ચલાવે છે, જે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AA%AC%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="ટ્રામબે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ટ્રોમબે</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Trombay" class="extiw" title="en:Trombay">Trombay</a>) ખાતે આવેલું છે. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="રમત_ગમત"><span id=".E0.AA.B0.E0.AA.AE.E0.AA.A4_.E0.AA.97.E0.AA.AE.E0.AA.A4"></span>રમત ગમત</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit&section=13" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: રમત ગમત"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Brabourne.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Brabourne.jpg/220px-Brabourne.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Brabourne.jpg/330px-Brabourne.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Brabourne.jpg/440px-Brabourne.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="768" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A8_%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%A1%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AA%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="બ્રેબ્રોન સ્ટેડીયમ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બ્રેબ્રોન સ્ટેડીયમ</a> શહેરમાં આવેલું જુનામાં જૂનું સ્ટેડીયમ છે. </figcaption></figure> <p>મુંબઈમાં (અને દેશમાં) સૌથી લોકપ્રિય રમત ક્રિકેટ છે. ક્રિકેટ રમતા લોકોની સરખામણીમાં સ્ટેડિયમની ઓછી સંખ્યાને કારણે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AA%AF%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A1_%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="બેકયાર્ડ ક્રિકેટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ક્રિકેટનું રૂપાંતરિત સ્વરૂપ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Backyard_cricket" class="extiw" title="en:Backyard cricket">modified versions of cricket</a>)(જેને મોટભાગે ગલી ક્રિકેટ કહેવાય છે) જેમાં વિવિધ પ્રકારના નિયમો હોય છે તે ગમે ત્યાં રમી શકાય છે જેમ કે પાર્કીગ લોટ, બગીચા કે પછી ચાલીઓમાં. મુંબઈમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A1_%E0%AA%93%E0%AA%AB_%E0%AA%95%E0%AA%82%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%B2_%E0%AA%AB%E0%AB%8B%E0%AA%B0_%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%9F_%E0%AA%88%E0%AA%A8_%E0%AA%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="બોર્ડ ઓફ કંટ્રોલ ફોર ક્રિકેટ ઈન ઇન્ડિયા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બોર્ડ ઓફ કંટ્રોલ ફોર ક્રિકેટ ઈન ઇન્ડિયા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Board_of_Control_for_Cricket_in_India" class="extiw" title="en:Board of Control for Cricket in India">Board of Control for Cricket in India</a>)(બીસીસીઆઈ)નું વડું મથક આવેલું છે. ભારતની સૌથી વધુ પ્રતિષ્ઠિત ઘરેલુ ટ્રોફી <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B0%E0%AA%A3%E0%AA%9C%E0%AB%80_%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%AB%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="રણજી ટ્રોફી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">રણજી ટ્રોફી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Ranji_Trophy" class="extiw" title="en:Ranji Trophy">Ranji Trophy</a>)માં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%9F_%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈ ક્રિકેટ ટીમ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મુંબઈ ક્રિકેટ ટીમ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mumbai_cricket_team" class="extiw" title="en:Mumbai cricket team">Mumbai cricket team</a>)મુંબઈનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. મુંબઈ ટીમ સૌથી વધુ સફળતા મેળવનાર ટીમ પણ છે. આ ઉપરાંત, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%A8_%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%B0_%E0%AA%B2%E0%AB%80%E0%AA%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઈન્ડિયન પ્રિમિયર લીગ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઈન્ડિયન પ્રિમિયર લીગ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Premier_League" class="extiw" title="en:Indian Premier League">Indian Premier League</a>)માં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈ ઈન્ડિયન્સ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મુંબઈ ઈન્ડિયન્સ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mumbai_Indians" class="extiw" title="en:Mumbai Indians">Mumbai Indians</a>)અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%A8_%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%9F_%E0%AA%B2%E0%AB%80%E0%AA%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઈન્ડિયન ક્રિકેટ લીગ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઈન્ડિયન ક્રિકેટ લીગ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Indian_Cricket_League" class="extiw" title="en:Indian Cricket League">Indian Cricket League</a>)માં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%9A%E0%AB%87%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AA%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈ ચેમ્પસ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મુંબઈ ચેમ્પસ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mumbai_Champs" class="extiw" title="en:Mumbai Champs">Mumbai Champs</a>)ની ટીમો મુંબઈનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. શહેરમાં બે આંતરરાષ્ટ્રીય ક્રિકેટ મેદાનો આવેલા છે. <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AA%96%E0%AB%87%E0%AA%A1%E0%AB%87_%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="વાનખેડે સ્ટેડિયમ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વાનખેડે સ્ટેડિયમ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Wankhede_Stadium" class="extiw" title="en:Wankhede Stadium">Wankhede Stadium</a>) અને<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A8_%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%A1%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AA%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="બ્રેબ્રોન સ્ટેડીયમ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બ્રેબ્રોન સ્ટેડીયમ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Brabourne_Stadium" class="extiw" title="en:Brabourne Stadium">Brabourne Stadium</a>).વાનખેડે સ્ટેડીયમ <a href="/w/index.php?title=2011_%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%9F_%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%A1_%E0%AA%95%E0%AA%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="2011 ક્રિકેટ વર્લ્ડ કપ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">2011 ક્રિકેટ વર્લ્ડ કપ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/2011_Cricket_World_Cup" class="extiw" title="en:2011 Cricket World Cup">2011 Cricket World Cup</a>)ની યજમાની મેળવવાનું છે. હાલમાં વર્લ્ડ કપના આયોજનને લઈને સ્ટેડિયમનું વિસ્તૃતિકરણ અને રીનોવેશન થાય છે.મુંબઈમાંથી જે પ્રતિષ્ઠિત ક્રિકેટરો થયા છે તેમાં <a href="/wiki/%E0%AA%B8%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A8_%E0%AA%A4%E0%AB%87%E0%AA%82%E0%AA%A1%E0%AB%81%E0%AA%B2%E0%AA%95%E0%AA%B0" title="સચિન તેંડુલકર">સચિન તેંડુલકર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sachin_Tendulkar" class="extiw" title="en:Sachin Tendulkar">Sachin Tendulkar</a>), <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%B2_%E0%AA%97%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%95%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="સુનિલ ગવાસ્કર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સૂનિલ ગવાસ્કર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sunil_Gavaskar" class="extiw" title="en:Sunil Gavaskar">Sunil Gavaskar</a>), અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AB%80%E0%AA%AA_%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="સંદીપ પાટીલ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સંદીપ પાટીલ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sandip_Patil" class="extiw" title="en:Sandip Patil">Sandip Patil</a>)નો સમાવેશ થાય છે. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AD" title="વિકિપીડિયા:સંદર્ભ"><span title="આ વાક્ય માટે યોગ્ય સ્ત્રોતમાંથી સંદર્ભો જરૂરી છે. (March 2009)">સંદર્ભ આપો</span></a></i>]</sup> </p><p>શહેરમાં ફૂટબોલ બીજી લોકપ્રિય રમત છે. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AD" title="વિકિપીડિયા:સંદર્ભ"><span title="આ વાક્ય માટે યોગ્ય સ્ત્રોતમાંથી સંદર્ભો જરૂરી છે. (March 2009)">સંદર્ભ આપો</span></a></i>]</sup>મુંબઈમાં ટેલિવિઝન પર સૌથી વધુ જોવાયેલી ઈવેન્ટમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AB%E0%AB%80%E0%AA%AB%E0%AA%BE_%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%A1_%E0%AA%95%E0%AA%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="ફીફા વર્લ્ડ કપ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ફીફા વર્લ્ડ કપ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/FIFA_World_Cup" class="extiw" title="en:FIFA World Cup">FIFA World Cup</a>)નો સમાવેશ થાય છે. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AD" title="વિકિપીડિયા:સંદર્ભ"><span title="આ વાક્ય માટે યોગ્ય સ્ત્રોતમાંથી સંદર્ભો જરૂરી છે. (March 2009)">સંદર્ભ આપો</span></a></i>]</sup>ભારતની રાષ્ટ્રીય રમત <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AB%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%A1_%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="ફિલ્ડ હોકી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ફિલ્ડ હોકી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/field_hockey" class="extiw" title="en:field hockey">field hockey</a>) ક્રિકેટની સરખામણીમાં તેની મહત્તા ખઈ બેસી છે. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AD" title="વિકિપીડિયા:સંદર્ભ"><span title="આ વાક્ય માટે યોગ્ય સ્ત્રોતમાંથી સંદર્ભો જરૂરી છે. (March 2009)">સંદર્ભ આપો</span></a></i>]</sup><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%B0_%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AB%80_%E0%AA%B2%E0%AB%80%E0%AA%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="પ્રિમિયર હોકી લીગ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પ્રિમિયર હોકી લીગ(પીએચએલ)</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Premier_Hockey_League" class="extiw" title="en:Premier Hockey League">Premier Hockey League (PHL)</a>)માં જે થોડી ટીમો ભાગ લઈ રહેલી છે તેમાંથી મહારાષ્ટ્ર તરફથી મુંબઈ સ્થિત <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A0%E0%AA%BE_%E0%AA%B5%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="મરાઠા વોરિયર્સ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મરાઠા વોરિયર્સ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Maratha_Warriors" class="extiw" title="en:Maratha Warriors">Maratha Warriors</a>)ભાગ લે છે. મુંબઈમાં ચેસ પણ ઘણી લોકપ્રિય રમત છે. મુંબઈમાં અન્ય રમતો રમાય છે તેમાં ટેનિસ, સ્કવોશ, બિલિયર્ડ, બેડમિન્ટન, ટેબલ ટેનિસ અને ગોલ્ફનો સમાવેશ થાય છે. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AD" title="વિકિપીડિયા:સંદર્ભ"><span title="આ વાક્ય માટે યોગ્ય સ્ત્રોતમાંથી સંદર્ભો જરૂરી છે. (March 2009)">સંદર્ભ આપો</span></a></i>]</sup>બહૂ ઓછા ભારતીય શહેરોમાં રમાતી <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B0%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%AC%E0%AB%80_%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="રગ્બી યુનિયન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">રગ્બી યુનિયન</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Rugby_union" class="extiw" title="en:Rugby union">Rugby union</a>) પણ મુંબઈમાં રમાય છે. દર વર્ષે ફ્રેબ્રુઆરી મહિનામાં મુંબઈમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B2%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AB%80_%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%B8%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="મહાલક્ષ્મી રેસકોર્સ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મહાલક્ષ્મી રેસકોર્સ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mahalaxmi_Racecourse" class="extiw" title="en:Mahalaxmi Racecourse">Mahalaxmi Racecourse</a>) ખાતે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A1%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AC%E0%AB%80(%E0%AA%98%E0%AB%8B%E0%AA%A1%E0%AA%BE%E0%AA%A6%E0%AB%8B%E0%AA%A1)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ડર્બી(ઘોડાદોડ) (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ડર્બી</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Derby_(horse_race)" class="extiw" title="en:Derby (horse race)">Derby</a>) રેસનું આયોજન કરવામાં આવે છે. તાજેતરમાં જ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AB%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%B2%E0%AA%BE_%E0%AA%B5%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ફોર્મુલા વન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ફોર્મુલા વન</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Formula_1" class="extiw" title="en:Formula 1">Formula 1</a>) રેસિંગ લોકપ્રિય બની છે. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AD" title="વિકિપીડિયા:સંદર્ભ"><span title="આ વાક્ય માટે યોગ્ય સ્ત્રોતમાંથી સંદર્ભો જરૂરી છે. (March 2009)">સંદર્ભ આપો</span></a></i>]</sup>અને<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AB%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B8_%E0%AA%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ફોર્સ ઇન્ડિયા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ફોર્સ ઇન્ડિયા</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Force_India" class="extiw" title="en:Force India">Force India</a>)નામની એફવન ટીમ પણ મુંબઈમાં 2008માં રજૂ કરવામાં આવી હતી. <sup id="cite_ref-85" class="reference"><a href="#cite_note-85"><span class="cite-bracket">[</span>૮૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>માર્ચ 2004માં, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%AB_%E0%AA%B5%E0%AA%A8_%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%9F_%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="એફ વન પાવરબોટ રેસિંગ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એફવન પાવરબોટ વર્લ્ડ ચેમ્પિયનશીપ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/F1_Powerboat_Racing" class="extiw" title="en:F1 Powerboat Racing">F1 powerboat world championship</a>)અંતર્ગત મુંબઈ ગ્રાન્ડ પ્રીક્સનું આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. વોલીબોલ અને બાસ્કેટબોલ જેવી રમતો પણ શાળાઓ અને કોલેજોમાં લોકપ્રિય છે. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AD" title="વિકિપીડિયા:સંદર્ભ"><span title="આ વાક્ય માટે યોગ્ય સ્ત્રોતમાંથી સંદર્ભો જરૂરી છે. (March 2009)">સંદર્ભ આપો</span></a></i>]</sup> </p><p>2004માં રમતો પર લોકોનું ધ્યાન કેન્દ્રીત થાય તે માટે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88_%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A5%E0%AB%8B%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુંબઈ મેરેથોન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મુંબઈ મેરેથોન</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mumbai_Marathon" class="extiw" title="en:Mumbai Marathon">Mumbai Marathon</a>)નું આયોજન કરવામાં આવ્યં હતું. 2006થી, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%85%E0%AA%B8%E0%AB%8B%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%8F%E0%AA%B6%E0%AA%A8_%E0%AA%93%E0%AA%AB_%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%B8_%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%AB%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AA%A8%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="અસોસિએશન ઓફ ટેનિસ પ્રોફેશનલ્સ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એટીપી ટુર</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Association_of_Tennis_Professionals" class="extiw" title="en:Association of Tennis Professionals">ATP Tour</a>)ની <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%B0%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AA%A8%E0%AA%B2_%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%9D_%E0%AA%9F%E0%AB%81%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઈન્ટરનેશનલ સિરિઝ ટુર્નામેન્ટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">આંતરરાષ્ટ્રીય સિરિઝ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/International_Series_Tournaments" class="extiw" title="en:International Series Tournaments">International Series</a>)ની ટુર્નામેન્ટ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AA%AB%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AA%B0_%E0%AA%8F%E0%AA%B0%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%B8_%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%B8_%E0%AA%93%E0%AA%AA%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="કિંગફિશર એરલાઈન્સ ટેનિસ ઓપન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">કિંગફિશર એરલાઈન્સ ટેનિસ ઓપન</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Kingfisher_Airlines_Tennis_Open" class="extiw" title="en:Kingfisher Airlines Tennis Open">Kingfisher Airlines Tennis Open</a>)નું મુંબઈમાં આયોજન થાય છે. ફ્રેબ્રુઆરી મહિનામાં મુંબઈમાં આવેલી <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%AF%E0%AA%B2_%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A8_%E0%AA%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE_%E0%AA%9F%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AB_%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AA%AC&action=edit&redlink=1" class="new" title="રોયલ વેસ્ટર્ન ઇન્ડિયા ટર્ફ ક્લબ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ટર્ફ ક્લબ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Royal_Western_India_Turf_Club" class="extiw" title="en:Royal Western India Turf Club">Turf club</a>)માં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%88%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%A1_%E0%AA%AC%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%81%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%9D_%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%81%E0%AA%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="યુનાઈટેડ બ્રુવરીઝ ગ્રુપ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મેકડોવેલ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/United_Breweries_Group" class="extiw" title="en:United Breweries Group">Mcdowell's</a>) ડર્બીનું આયોજન થાય છે. <sup id="cite_ref-86" class="reference"><a href="#cite_note-86"><span class="cite-bracket">[</span>૮૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="સંદર્ભ"><span id=".E0.AA.B8.E0.AA.82.E0.AA.A6.E0.AA.B0.E0.AB.8D.E0.AA.AD"></span>સંદર્ભ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit&section=14" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: સંદર્ભ"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r759898">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r821257">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:#d33}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:#d33}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121026175045/http://theory.tifr.res.in/bombay/physical/geo/7islands.html">"The Seven Islands"</a>. The Mumbai Pages. 16 July 1995. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://theory.tifr.res.in/bombay/physical/geo/7islands.html">મૂળ</a> માંથી 26 October 2012 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">27 October</span> 2012</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Seven+Islands&rft.pub=The+Mumbai+Pages&rft.date=1995-07-16&rft_id=http%3A%2F%2Ftheory.tifr.res.in%2Fbombay%2Fphysical%2Fgeo%2F7islands.html&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.daytodaygk.com/indian-cities-and-their-nicknames-complete-list/">"Indian Cities and Their Nicknames - Complete List"</a>. 22 July 2015.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Indian+Cities+and+Their+Nicknames+-+Complete+List&rft.date=2015-07-22&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.daytodaygk.com%2Findian-cities-and-their-nicknames-complete-list%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.freepressjournal.in/mumbai/kishori-pednekars-journey-from-nursing-shiv-senas-image-in-bmc-to-mayoral-office">"Kishori Pednekar's journey: From nursing Shiv Sena's image in BMC to mayoral office"</a>. <i>Latest Indian news, Top Breaking headlines, Today Headlines, Top Stories at Free Press Journal</i>. 26 November 2019<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">27 November</span> 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Latest+Indian+news%2C+Top+Breaking+headlines%2C+Today+Headlines%2C+Top+Stories+at+Free+Press+Journal&rft.atitle=Kishori+Pednekar%27s+journey%3A+From+nursing+Shiv+Sena%27s+image+in+BMC+to+mayoral+office&rft.date=2019-11-26&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.freepressjournal.in%2Fmumbai%2Fkishori-pednekars-journey-from-nursing-shiv-senas-image-in-bmc-to-mayoral-office&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite id="CITEREFPinto2019" class="citation news cs1">Pinto, Richa (22 November 2019). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://timesofindia.indiatimes.com/city/mumbai/shiv-senas-kishori-pednekar-named-mumbai-mayor/articleshow/72182037.cms">"Mumbai Mayor: Shiv Sena's Kishori Pednekar named Mumbai mayor | Mumbai News - Times of India"</a>. <i>The Times of India</i><span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">27 November</span> 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Times+of+India&rft.atitle=Mumbai+Mayor%3A+Shiv+Sena%27s+Kishori+Pednekar+named+Mumbai+mayor+%7C+Mumbai+News+-+Times+of+India&rft.date=2019-11-22&rft.aulast=Pinto&rft.aufirst=Richa&rft_id=https%3A%2F%2Ftimesofindia.indiatimes.com%2Fcity%2Fmumbai%2Fshiv-senas-kishori-pednekar-named-mumbai-mayor%2Farticleshow%2F72182037.cms&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-projectsecoa1-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-projectsecoa1_5-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130513105912/http://www.projectsecoa.eu/index.php?option=com_content&view=article&id=117&Itemid=73">"Mumbai metropolitan area"</a> (ઇટાલિયનમાં). Projectsecoa.eu. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.projectsecoa.eu/index.php?option=com_content&view=article&id=117&Itemid=73">મૂળ</a> માંથી 13 May 2013 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">14 March</span> 2013</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Mumbai+metropolitan+area&rft.pub=Projectsecoa.eu&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.projectsecoa.eu%2Findex.php%3Foption%3Dcom_content%26view%3Darticle%26id%3D117%26Itemid%3D73&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.citypopulation.de/php/india-maharashtra.php">"Maharashtra (India): Districts, Cities, Towns and Outgrowth Wards – Population Statistics in Maps and Charts"</a>. મૂળ <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141006153720/http://www.citypopulation.de/php/india-maharashtra.php">સંગ્રહિત</a> માંથી 6 October 2014 પર સંગ્રહિત.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Maharashtra+%28India%29%3A+Districts%2C+Cities%2C+Towns+and+Outgrowth+Wards+%E2%80%93+Population+Statistics+in+Maps+and+Charts&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.citypopulation.de%2Fphp%2Findia-maharashtra.php&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-extended_UA_2011-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-extended_UA_2011_7-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150630112755/http://pibmumbai.gov.in/scripts/detail.asp?releaseId=E2011IS3">"INDIA STATS : Million plus cities in India as per Census 2011"</a>. <i>Press Information Bureau, Mumbai</i>. National Informatics Centre. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://pibmumbai.gov.in/scripts/detail.asp?releaseId=E2011IS3">મૂળ</a> માંથી 30 June 2015 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">20 August</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Press+Information+Bureau%2C+Mumbai&rft.atitle=INDIA+STATS+%3A+Million+plus+cities+in+India+as+per+Census+2011&rft_id=http%3A%2F%2Fpibmumbai.gov.in%2Fscripts%2Fdetail.asp%3FreleaseId%3DE2011IS3&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-MumbaiitesinMH-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-MumbaiitesinMH_8-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite id="CITEREFNeela_Dabir,_Naina_Athale2011" class="citation book cs1">Neela Dabir, Naina Athale (7 June 2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=CNmGAwAAQBAJ&q=mumbaiites&pg=PA75"><i>From Street to Hope</i></a>. Sage Publications Private Limited, Mathura Road, <a href="/w/index.php?title=New_Delhi&action=edit&redlink=1" class="new" title="New Delhi (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">New Delhi</a>. પૃષ્ઠ 76. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/9788132107651" title="વિશેષ:પુસ્તકસ્રોત/9788132107651"><bdi>9788132107651</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=From+Street+to+Hope&rft.pages=76&rft.pub=Sage+Publications+Private+Limited%2C+Mathura+Road%2C+New+Delhi&rft.date=2011-06-07&rft.isbn=9788132107651&rft.au=Neela+Dabir%2C+Naina+Athale&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DCNmGAwAAQBAJ%26q%3Dmumbaiites%26pg%3DPA75&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-NCLMreport-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-NCLMreport_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM50thReport.pdf">National Commissioner Linguistic Minorities 50th report, page 131</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160708012438/http://nclm.nic.in/shared/linkimages/NCLM50thReport.pdf">સંગ્રહિત</a> ૮ જુલાઇ ૨૦૧૬ ના રોજ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%95_%E0%AA%AE%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%A8" title="વેબેક મશિન">વેબેક મશિન</a>. Government of India. Retrieved 15 July 2015.</span> </li> <li id="cite_note-MCGMhistmilestone-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-MCGMhistmilestone_10-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150715172504/http://www.mcgm.gov.in/irj/portal/anonymous/qlhismilestone?guest_user=english">"Evolution of the Corporation, Historical Milestones"</a>. Mumbai: <a href="/w/index.php?title=Municipal_Corporation_of_Greater_Mumbai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Municipal Corporation of Greater Mumbai (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Municipal Corporation of Greater Mumbai</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mcgm.gov.in/irj/portal/anonymous/qlhismilestone?guest_user=english">મૂળ</a> માંથી 15 July 2015 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">15 July</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Evolution+of+the+Corporation%2C+Historical+Milestones&rft.place=Mumbai&rft.pub=Municipal+Corporation+of+Greater+Mumbai&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mcgm.gov.in%2Firj%2Fportal%2Fanonymous%2Fqlhismilestone%3Fguest_user%3Denglish&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-WG-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-WG_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&pt=c&va=&srt=pnan">"01-01-2008 માટેનું વર્લ્ડ ગેઝેટીયરનો અંદાજ"</a>. મૂળ <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/query?url=http://world-gazetteer.com/wg.php?x=%26men=gcis%26lng=en%26des=wg%26srt=npan%26col=abcdefghinoq%26msz=1500%26pt=c%26va=%26srt=pnan&date=2010-01-10+15:19:25">સંગ્રહિત</a> માંથી 2010-01-10 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2010-01-10</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=01-01-2008+%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%81%E0%AA%82+%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%A1+%E0%AA%97%E0%AB%87%E0%AA%9D%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AA%B0%E0%AA%A8%E0%AB%8B+%E0%AA%85%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%BE%E0%AA%9C&rft_id=http%3A%2F%2Fworld-gazetteer.com%2Fwg.php%3Fx%3D%26men%3Dgcis%26lng%3Den%26des%3Dwg%26srt%3Dnpan%26col%3Dabcdefghinoq%26msz%3D1500%26pt%3Dc%26va%3D%26srt%3Dpnan&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Manorama2006-12"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Manorama2006_12-0">૧૨.૦</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Manorama2006_12-1">૧૨.૧</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation book cs1"><i>Manorama Yearbook 2006</i>. Kottayam, India: Malayala Manorama. 2006. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/8189004077" title="વિશેષ:પુસ્તકસ્રોત/8189004077"><bdi>8189004077</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Manorama+Yearbook+2006&rft.place=Kottayam%2C+India&rft.pub=Malayala+Manorama&rft.date=2006&rft.isbn=8189004077&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100723020643/http://www.mmrdamumbai.org/projects_muip.htm">"Mumbai Urban Infrastructure Project"</a>. <a href="/w/index.php?title=Mumbai_Metropolitan_Region_Development_Authority&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mumbai Metropolitan Region Development Authority (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Mumbai Metropolitan Region Development Authority (MMRDA)</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://mmrdamumbai.org/projects_muip.htm">મૂળ</a> માંથી 2010-07-23 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-07-18</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Mumbai+Urban+Infrastructure+Project&rft.pub=Mumbai+Metropolitan+Region+Development+Authority+%28MMRDA%29&rft_id=http%3A%2F%2Fmmrdamumbai.org%2Fprojects_muip.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://img214.imageshack.us/img214/2299/dscn7619ql4.jpg">"Navi Mumbai International Airport"</a> <span class="cs1-format">(<a href="/w/index.php?title=JPEG&action=edit&redlink=1" class="new" title="JPEG (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">JPG</a>)</span>. City & Industrial Development Corporation of Maharashtra Limited. મૂળ <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.today/20120709020456/http://img214.imageshack.us/img214/2299/dscn7619ql4.jpg">સંગ્રહિત</a> માંથી 2012-07-09 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-07-18</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Navi+Mumbai+International+Airport&rft.pub=City+%26+Industrial+Development+Corporation+of+Maharashtra+Limited&rft_id=http%3A%2F%2Fimg214.imageshack.us%2Fimg214%2F2299%2Fdscn7619ql4.jpg&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite id="CITEREFSheppard1917" class="citation book cs1">Sheppard, Samuel T (1917). <i>Bombay Place-Names and Street-Names:An excursion into the by-ways of the history of Bombay City</i>. Bombay, India: The Times Press. પૃષ્ઠ 104–105. <a href="/w/index.php?title=Amazon_Standard_Identification_Number&action=edit&redlink=1" class="new" title="Amazon Standard Identification Number (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ASIN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.com/dp/B0006FF5YU">B0006FF5YU</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Bombay+Place-Names+and+Street-Names%3AAn+excursion+into+the+by-ways+of+the+history+of+Bombay+City&rft.place=Bombay%2C+India&rft.pages=104-105&rft.pub=The+Times+Press&rft.date=1917&rft.aulast=Sheppard&rft.aufirst=Samuel+T&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite id="CITEREFSujata_Patel_&_Jim_Masselos2003" class="citation book cs1">Sujata Patel & Jim Masselos, સંપાદક (2003). "Bombay and Mumbai: Identities, Politics and Populism". <i>Bombay and Mumbai. The City in Transition</i>. Delhi, India: The Oxford University Press. પૃષ્ઠ pg 4. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/0195677110" title="વિશેષ:પુસ્તકસ્રોત/0195677110"><bdi>0195677110</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Bombay+and+Mumbai%3A+Identities%2C+Politics+and+Populism&rft.btitle=Bombay+and+Mumbai.+The+City+in+Transition&rft.place=Delhi%2C+India&rft.pages=pg+4&rft.pub=The+Oxford+University+Press&rft.date=2003&rft.isbn=0195677110&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment"><code class="cs1-code">|pages=</code> has extra text (<a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%A6%E0%AA%A6:CS1_errors#extra_text_pages" class="mw-redirect" title="મદદ:CS1 errors">મદદ</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite id="CITEREFMehta2004" class="citation book cs1">Mehta, Suketu (2004). <i><a href="/w/index.php?title=Maximum_City&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maximum City (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Maximum City: Bombay Lost and Found</a></i>. Delhi, India: Penguin. પૃષ્ઠ pg 130. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/0144001594" title="વિશેષ:પુસ્તકસ્રોત/0144001594"><bdi>0144001594</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Maximum+City%3A+Bombay+Lost+and+Found&rft.place=Delhi%2C+India&rft.pages=pg+130&rft.pub=Penguin&rft.date=2004&rft.isbn=0144001594&rft.aulast=Mehta&rft.aufirst=Suketu&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment"><code class="cs1-code">|pages=</code> has extra text (<a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%A6%E0%AA%A6:CS1_errors#extra_text_pages" class="mw-redirect" title="મદદ:CS1 errors">મદદ</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081204051907/http://www.mcgm.gov.in/irj/portal/anonymous/qlmumbaitravelguide">"Mumbai Travel Guide"</a>. Municipal Corporation of Greater Mumbai. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mcgm.gov.in/irj/portal/anonymous/qlmumbaitravelguide">મૂળ</a> માંથી 2008-12-04 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-11-15</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Mumbai+Travel+Guide&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mcgm.gov.in%2Firj%2Fportal%2Fanonymous%2Fqlmumbaitravelguide&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.economist.com/cities/findStory.cfm?city_id=MBI&folder=Facts-History">"Cities Guide: Mumbai"</a>. Economist.com.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Cities+Guide%3A+Mumbai&rft.pub=Economist.com&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.economist.com%2Fcities%2FfindStory.cfm%3Fcity_id%3DMBI%26folder%3DFacts-History&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite id="CITEREFBarbosa1516" class="citation book cs1">Barbosa, Duarte (1516). <i>Livro Em Que Dá Relação Do Que Viu E Ouviu No Oriente</i> (Portugueseમાં). apud Machado, J.P., <i>Dicionário Onomástico Etimológico da Língua Portuguesa</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Livro+Em+Que+D%C3%A1+Rela%C3%A7%C3%A3o+Do+Que+Viu+E+Ouviu+No+Oriente&rft.date=1516&rft.aulast=Barbosa&rft.aufirst=Duarte&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: unrecognized language (<a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:CS1_maint:_unrecognized_language" title="શ્રેણી:CS1 maint: unrecognized language">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">"Tombo do Estado da Índia"ના દસ્તાવેજ મુજબ (હાલમાં તે ગોવા હીસ્ટ્રોલિકલ આર્કાઇવ્ઝ અથવા ગોવા પુરાભીલેખા પાસે છે.)</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite id="CITEREFOrta1891" class="citation book cs1">Orta, Garcia da (1891) [1565]. <i>Colóquios Dos Simples E Drogas Da Índia</i> (Portugueseમાં). apud Machado, J.P., <i>Dicionário Onomástico Etimológico da Língua Portuguesa</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Col%C3%B3quios+Dos+Simples+E+Drogas+Da+%C3%8Dndia&rft.date=1891&rft.aulast=Orta&rft.aufirst=Garcia+da&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span> <span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: discouraged parameter (<a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:CS1_maint:_discouraged_parameter" title="શ્રેણી:CS1 maint: discouraged parameter">link</a>) CS1 maint: unrecognized language (<a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:CS1_maint:_unrecognized_language" title="શ્રેણી:CS1 maint: unrecognized language">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite id="CITEREFCorreia1858" class="citation book cs1">Correia, Gaspar (1858). <i>Lendas da Índia</i>. "originally from the 16th century".</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Lendas+da+%C3%8Dndia&rft.date=1858&rft.aulast=Correia&rft.aufirst=Gaspar&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite id="CITEREFMachado" class="citation book cs1">Machado, José Pedro. <i>Dicionário Onomástico Etimológico da Língua Portuguesa</i>. entry "Bombaim", Volume I. પૃષ્ઠ 265–266.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dicion%C3%A1rio+Onom%C3%A1stico+Etimol%C3%B3gico+da+L%C3%ADngua+Portuguesa&rft.pages=265-266&rft.aulast=Machado&rft.aufirst=Jos%C3%A9+Pedro&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071024183614/http://mumbaimirror.com/net/mmpaper.aspx?Page=article">"Haji ali set to go, and rise again"</a>. <a href="/w/index.php?title=Mumbai_Mirror&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mumbai Mirror (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Mumbai Mirror</a>. 2008-08-07. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mumbaimirror.com/net/mmpaper.aspx?page=article&sectid=15&contentid=2008080720080807031759454b559597f">મૂળ</a> માંથી 2007-10-24 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-08-17</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Haji+ali+set+to+go%2C+and+rise+again&rft.date=2008-08-07&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mumbaimirror.com%2Fnet%2Fmmpaper.aspx%3Fpage%3Darticle%26sectid%3D15%26contentid%3D2008080720080807031759454b559597f&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fco.gov.uk/servlet/Front?pagename=OpenMarket/Xcelerate/ShowPage&c=Page&cid=1007029394365&a=KCountryProfile&aid=1019061813652">"UK Government Foreign and Commonwealth Office"</a>. 2007-06-28. મૂળ <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20030731063951/http://www.fco.gov.uk/servlet/Front?pagename=OpenMarket%2FXcelerate%2FShowPage&c=Page&cid=1007029394365&a=KCountryProfile&aid=1019061813652">સંગ્રહિત</a> માંથી 2003-07-31 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-01-06</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=UK+Government+Foreign+and+Commonwealth+Office&rft.date=2007-06-28&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.fco.gov.uk%2Fservlet%2FFront%3Fpagename%3DOpenMarket%2FXcelerate%2FShowPage%26c%3DPage%26cid%3D1007029394365%26a%3DKCountryProfile%26aid%3D1019061813652&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite id="CITEREFDossal1991" class="citation book cs1">Dossal, Mariam (1991). <i>Imperial Designs and Indian Realities. The Planning of Bombay City 1845–1875</i>. Delhi: Oxford University Press.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Imperial+Designs+and+Indian+Realities.+The+Planning+of+Bombay+City+1845%E2%80%931875&rft.place=Delhi&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=1991&rft.aulast=Dossal&rft.aufirst=Mariam&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081201074304/http://geography.about.com/b/2008/11/26/mumbai-was-bombay.htm">"આર્કાઇવ ક .પિ"</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://geography.about.com/b/2008/11/26/mumbai-was-bombay.htm">મૂળ</a> માંથી 2008-12-01 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2009-06-08</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%E0%AA%86%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%87%E0%AA%B5+%E0%AA%95+.%E0%AA%AA%E0%AA%BF&rft_id=http%3A%2F%2Fgeography.about.com%2Fb%2F2008%2F11%2F26%2Fmumbai-was-bombay.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/in_depth/south_asia/2006/mumbai_train_attacks/default.stm">"Special Report: Mumbai Train Attacks"</a>. BBC. 2006-09-30<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-08-13</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Special+Report%3A+Mumbai+Train+Attacks&rft.date=2006-09-30&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.bbc.co.uk%2F2%2Fhi%2Fin_depth%2Fsouth_asia%2F2006%2Fmumbai_train_attacks%2Fdefault.stm&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081202175826/http://www.gulfnews.com/world/India/10255505.html">"આર્કાઇવ ક .પિ"</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gulfnews.com/world/India/10255505.html">મૂળ</a> માંથી 2008-12-02 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2009-06-08</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%E0%AA%86%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%87%E0%AA%B5+%E0%AA%95+.%E0%AA%AA%E0%AA%BF&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.gulfnews.com%2Fworld%2FIndia%2F10255505.html&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite id="CITEREFKrishnadas_Warrior" class="citation web cs1">Krishnadas Warrior. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090615084707/http://www.bhramanti.com/kanheri.html">"Kanheri, Lungs of Mumbai"</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bhramanti.com/kanheri.html">મૂળ</a> માંથી 2009-06-15 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2007-12-05</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Kanheri%2C+Lungs+of+Mumbai&rft.au=Krishnadas+Warrior&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bhramanti.com%2Fkanheri.html&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://cities.expressindia.com/fullstory.php?newsid=45505">ચિત્તાઉછેર કેન્દ્ર થાણે </a></span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ngcblog.nationalgeographic.com/explorer/?p=1">નેશનલ જિયોગ્રાફિક ચેનલ પર બિજલ ત્રિવેદી દ્વારા કિલર કેટ.</a><sup class="noprint Inline-Template"><span style="white-space: nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:Link_rot" class="mw-redirect" title="વિકિપીડિયા:Link rot"><span title=" જુલાઈ 2021થી મૃત કડી">હંમેશ માટે મૃત કડી</span></a></i>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://theory.tifr.res.in/bombay/physical/fault.html">"The Seismic Environment of Mumbai"</a>. Tata Institute of Fundamental Research<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2007-12-06</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Seismic+Environment+of+Mumbai&rft.pub=Tata+Institute+of+Fundamental+Research&rft_id=http%3A%2F%2Ftheory.tifr.res.in%2Fbombay%2Fphysical%2Ffault.html&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A2%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%9A%E0%AB%8B:Cite_map&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઢાંચો:Cite map (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઢાંચો:Cite map</a></span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A2%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%9A%E0%AB%8B:Cite_map&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઢાંચો:Cite map (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઢાંચો:Cite map</a></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090310212824/http://mdmu.maharashtra.gov.in/pages/Mumbai/mumbaiplanShow.php">"Mumbai Plan"</a>. Department of Relief and Rehabilitation (Government of Maharashtra). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://mdmu.maharashtra.gov.in/pages/Mumbai/mumbaiplanShow.php">મૂળ</a> માંથી 2009-03-10 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2009-06-08</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Mumbai+Plan&rft.pub=Department+of+Relief+and+Rehabilitation+%28Government+of+Maharashtra%29&rft_id=http%3A%2F%2Fmdmu.maharashtra.gov.in%2Fpages%2FMumbai%2FmumbaiplanShow.php&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dnaindia.com/report.asp?NewsID=1039257">"Three drown as heavy rain lashes Mumbai for the 3rd day"</a>. Mumbai: Daily News and Analysis. 2006-07-03.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Three+drown+as+heavy+rain+lashes+Mumbai+for+the+3rd+day&rft.date=2006-07-03&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.dnaindia.com%2Freport.asp%3FNewsID%3D1039257&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite id="CITEREFHerrera" class="citation web cs1">Herrera, Maximiliano. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mherrera.org/temp.htm">"Extreme temperatures"</a><span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2007-12-06</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Extreme+temperatures&rft.aulast=Herrera&rft.aufirst=Maximiliano&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mherrera.org%2Ftemp.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation news cs1">"City continues to hover in 8-9 degree C range". Mumbai: <a href="/w/index.php?title=Times_of_India&action=edit&redlink=1" class="new" title="Times of India (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Times of India</a>. 2008-02-10.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=City+continues+to+hover+in+8-9+degree+C+range&rft.date=2008-02-10&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation book cs1"><i>Manorama Yearbook</i>. Malayala Manorama. 2003. પૃષ્ઠ 678. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/81-900461-8-7" title="વિશેષ:પુસ્તકસ્રોત/81-900461-8-7"><bdi>81-900461-8-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Manorama+Yearbook&rft.pages=678&rft.pub=Malayala+Manorama&rft.date=2003&rft.isbn=81-900461-8-7&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071016224555/http://www.maharashtratourism.gov.in/MTDC/HTML/MaharashtraTourism/Default.aspx?strpage=..%2FMaharashtraTourism%2FTrivia.html">"Maharashtra — trivia"</a>. Maharashtra Tourism Development Corporation. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.maharashtratourism.gov.in/MTDC/HTML/MaharashtraTourism/Default.aspx?strpage=../MaharashtraTourism/Trivia.html">મૂળ</a> માંથી 2007-10-16 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2007-12-07</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Maharashtra+%E2%80%94+trivia&rft.pub=Maharashtra+Tourism+Development+Corporation&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.maharashtratourism.gov.in%2FMTDC%2FHTML%2FMaharashtraTourism%2FDefault.aspx%3Fstrpage%3D..%2FMaharashtraTourism%2FTrivia.html&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://money.cnn.com/magazines/fortune/global500/2008/countries/India.html">“ફોરચ્યુન ગ્લોબલ 500-ઇન્ડિયા, 2008“</a> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%80%E0%AA%8F%E0%AA%A8%E0%AA%8F%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="સીએનએન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સીએનએન</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/CNN" class="extiw" title="en:CNN">CNN</a>)</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.wtcmumbai.org/">"Welcome To World Trade Centre, Mumbai"</a>. WTC Mumbai<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-02-14</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Welcome+To+World+Trade+Centre%2C+Mumbai&rft.pub=WTC+Mumbai&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.wtcmumbai.org%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://india.deepthi.com/indian-cities/maharashtra-india-cities-mumbai.html">"Indian Cities - Mumbai"</a>. Deepthi.com<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2009-03-02</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Indian+Cities+-+Mumbai&rft.pub=Deepthi.com&rft_id=http%3A%2F%2Findia.deepthi.com%2Findian-cities%2Fmaharashtra-india-cities-mumbai.html&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.city-data.com/world-cities/Mumbai-Bombay-Economy.html">"Cities of the World: Mumbai (Bombay)"</a>. City-Data.com<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2009-03-02</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Cities+of+the+World%3A+Mumbai+%28Bombay%29&rft.pub=City-Data.com&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.city-data.com%2Fworld-cities%2FMumbai-Bombay-Economy.html&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://india.deepthi.com/indian-cities/maharashtra-india-cities-mumbai.html">"Indian Cities - Mumbai"</a>. Deepthi.com<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2009-03-02</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Indian+Cities+-+Mumbai&rft.pub=Deepthi.com&rft_id=http%3A%2F%2Findia.deepthi.com%2Findian-cities%2Fmaharashtra-india-cities-mumbai.html&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090302032347/http://mumbaionline.in/Profile/Economy/">"Mumbai Profile - Economy & Industry"</a>. Mumbai Online.in. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mumbaionline.in/Profile/Economy/">મૂળ</a> માંથી 2009-03-02 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2009-03-02</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Mumbai+Profile+-+Economy+%26+Industry&rft.pub=Mumbai+Online.in&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mumbaionline.in%2FProfile%2FEconomy%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-gua-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-gua_49-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.guardian.co.uk/environment/2007/mar/04/india.recycling">વેસ્ટ નોટ, વોન્ટ નોટ ઈન ધ 700 પાઉન્ડ સ્લમ</a>, <i>ધ ગાર્ડિયન</i>, 4 માર્ચ 2007</span> </li> <li id="cite_note-autogenerated1-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-autogenerated1_50-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mastercard.com/us/company/en/insights/pdfs/2008/MCWW_WCoC-Report_2008.pdf">"Worldwide Centres of Commerce Index 2008"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. Mastercard.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Worldwide+Centres+of+Commerce+Index+2008&rft.pub=Mastercard&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mastercard.com%2Fus%2Fcompany%2Fen%2Finsights%2Fpdfs%2F2008%2FMCWW_WCoC-Report_2008.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.forbes.com/2008/04/30/billionaires-london-moscow-biz-billies-cz_cv_0430billiecities_slide_5.html?thisSpeed=15000">http://www.forbes.com/2008/04/30/billionaires-london-moscow-biz-billies-cz_cv_0430billiecities_slide_5.html?thisSpeed=15000</a></span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090226031015/http://www.mmrdamumbai.org/projects_muip.htm">"MMRDA Projects"</a>. Mumbai Metropolitan Region Development Authority (MMRDA). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mmrdamumbai.org/projects_muip.htm">મૂળ</a> માંથી 2009-02-26 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2007-12-06</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=MMRDA+Projects&rft.pub=Mumbai+Metropolitan+Region+Development+Authority+%28MMRDA%29&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mmrdamumbai.org%2Fprojects_muip.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-citymum-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-citymum_53-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080923200433/http://www.citiesalliance.org/doc/events/2006/ppf-06/mumbai.pdf">"Presentation on Mumbai Transformation Process"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. The Cities Alliance. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.citiesalliance.org/doc/events/2006/ppf-06/mumbai.pdf">મૂળ</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> માંથી 2008-09-23 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-02-16</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Presentation+on+Mumbai+Transformation+Process&rft.pub=The+Cities+Alliance&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.citiesalliance.org%2Fdoc%2Fevents%2F2006%2Fppf-06%2Fmumbai.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mumbaipolice.org/">"MUMBAI POLICE: CUSTODIANS OF YOUR TRUST"</a>. Mumbai Police<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-01-27</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=MUMBAI+POLICE%3A+CUSTODIANS+OF+YOUR+TRUST&rft.pub=Mumbai+Police&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mumbaipolice.org%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-autogenerated2-55"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autogenerated2_55-0">૫૫.૦</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autogenerated2_55-1">૫૫.૧</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121018234628/http://www.travelbizmonitor.com/ArticleDetails.aspx?aid=1777&sid=18&sname=Coverstory">"ટ્રાવેલ બિઝ મોનિટરઃ નવી ઈનિંગ્સ માટે મુંબઈ એરપોર્ટ તૈયાર"</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.travelbizmonitor.com/ArticleDetails.aspx?aid=1777&sid=18&sname=Coverstory">મૂળ</a> માંથી 2012-10-18 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2009-06-08</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%B2+%E0%AA%AC%E0%AA%BF%E0%AA%9D+%E0%AA%AE%E0%AB%8B%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%9F%E0%AA%B0%E0%AA%83+%E0%AA%A8%E0%AA%B5%E0%AB%80+%E0%AA%88%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%B8+%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%9F%E0%AB%87+%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88+%E0%AA%8F%E0%AA%B0%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F+%E0%AA%A4%E0%AB%88%E0%AA%AF%E0%AA%BE%E0%AA%B0&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.travelbizmonitor.com%2FArticleDetails.aspx%3Faid%3D1777%26sid%3D18%26sname%3DCoverstory&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080620033027/http://www.mrvc.indianrail.gov.in/overview.htm">"Overview of existing Mumbai suburban railway"</a>. Mumbai Rail Vikas Corporation. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mrvc.indianrail.gov.in/overview.htm">મૂળ</a> માંથી 2008-06-20 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-07-07</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Overview+of+existing+Mumbai+suburban+railway&rft.pub=Mumbai+Rail+Vikas+Corporation&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mrvc.indianrail.gov.in%2Foverview.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060718003152/http://www.bestundertaking.com/trans_engg.asp">"Composition of Bus Fleet"</a>. BEST Undertaking. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bestundertaking.com/trans_engg.asp">મૂળ</a> માંથી 2006-07-18 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2006-10-12</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Composition+of+Bus+Fleet&rft.pub=BEST+Undertaking&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bestundertaking.com%2Ftrans_engg.asp&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation book cs1"><i>Manorama Yearbook 2003</i>. Kottayam, India: Malayala Manorama. 2003. પૃષ્ઠ 524. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/8189004077" title="વિશેષ:પુસ્તકસ્રોત/8189004077"><bdi>8189004077</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Manorama+Yearbook+2003&rft.place=Kottayam%2C+India&rft.pages=524&rft.pub=Malayala+Manorama&rft.date=2003&rft.isbn=8189004077&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dnaindia.com/report.asp?NewsID=1151960">"Country's first water tunnel to come up in Mumbai"</a>. DNA (Diligent Media Corporation Ltd.)<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-02-21</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Country%27s+first+water+tunnel+to+come+up+in+Mumbai&rft.pub=DNA+%28Diligent+Media+Corporation+Ltd.%29&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.dnaindia.com%2Freport.asp%3FNewsID%3D1151960&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mmrdamumbai.org/docs/Population%20and%20Employment%20profile%20of%20MMR.pdf">મુંબઈ મેટ્રોપોલિટન રીઝનની વસ્તી અને રોજગારી પ્રોફાઈલ</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090711113422/http://www.mmrdamumbai.org/docs/Population%20and%20Employment%20profile%20of%20MMR.pdf">સંગ્રહિત</a> ૨૦૦૯-૦૭-૧૧ ના રોજ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%95_%E0%AA%AE%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%A8" title="વેબેક મશિન">વેબેક મશિન</a>, સેન્સસ 2001, 5 ઓગસ્ટ, 2008ના રોજ મેળવવામાં આવ્યું.</span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/65KF2ukSE?url=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=">"India: largest cities and towns and statistics of their population"</a>. World Gazetteer. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&dat=80&geo=-104&srt=pnan&col=aohdq&msz=1500&pt=c&va=&srt=pnan">મૂળ</a> માંથી 2012-02-09 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-01-31</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=India%3A+largest+cities+and+towns+and+statistics+of+their+population&rft.pub=World+Gazetteer&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.world-gazetteer.com%2Fwg.php%3Fx%3D%26men%3Dgcis%26lng%3Den%26dat%3D80%26geo%3D-104%26srt%3Dpnan%26col%3Daohdq%26msz%3D1500%26pt%3Dc%26va%3D%26srt%3Dpnan&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&dat=80&geo=-104&srt=pnan&col=aohdq&msz=1500&va=&pt=a">"India: metropolitan areas"</a>. World Gazetteer. મૂળ <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/5nsxcLbvU?url=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=">સંગ્રહિત</a> માંથી 2010-02-28 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-01-17</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=India%3A+metropolitan+areas&rft.pub=World+Gazetteer&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.world-gazetteer.com%2Fwg.php%3Fx%3D%26men%3Dgcis%26lng%3Den%26dat%3D80%26geo%3D-104%26srt%3Dpnan%26col%3Daohdq%26msz%3D1500%26va%3D%26pt%3Da&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100706213221/http://www.censusindiamaps.net/page/Religion_WhizMap1/housemap.htm">"Census GIS India — Census of India 2001"</a>. Census of India. 2006. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.censusindiamaps.net/page/Religion_WhizMap1/housemap.htm">મૂળ</a> માંથી 2010-07-06 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2009-06-08</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Census+GIS+India+%E2%80%94+Census+of+India+2001&rft.pub=Census+of+India&rft.date=2006&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.censusindiamaps.net%2Fpage%2FReligion_WhizMap1%2Fhousemap.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100706213221/http://www.censusindiamaps.net/page/Religion_WhizMap1/housemap.htm">"Census GIS Household"</a>. <i>www.censusindia.net</i>. Office of the Registrar General. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.censusindiamaps.net/page/Religion_WhizMap1/housemap.htm">મૂળ</a> માંથી 2010-07-06 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-12-09</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.censusindia.net&rft.atitle=Census+GIS+Household&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.censusindiamaps.net%2Fpage%2FReligion_WhizMap1%2Fhousemap.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite id="CITEREFMehta2004" class="citation book cs1">Mehta, Suketu (2004). <i>Maximum City: Bombay Lost and Found</i>. Alfred A Knopf. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/0-375-40372-8" title="વિશેષ:પુસ્તકસ્રોત/0-375-40372-8"><bdi>0-375-40372-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Maximum+City%3A+Bombay+Lost+and+Found&rft.pub=Alfred+A+Knopf&rft.date=2004&rft.isbn=0-375-40372-8&rft.aulast=Mehta&rft.aufirst=Suketu&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://nuhru.in/files/Slums%20in%20India%20-%20An%20Overview.pdf?download">http://nuhru.in/files/Slums%20in%20India%20-%20An%20Overview.pdf?download</a><sup class="noprint Inline-Template"><span style="white-space: nowrap;">[<i><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:Link_rot" class="mw-redirect" title="વિકિપીડિયા:Link rot"><span title=" જુલાઈ 2021થી મૃત કડી">હંમેશ માટે મૃત કડી</span></a></i>]</span></sup></span> </li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-67">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080627140242/http://ngm.nationalgeographic.com/2007/05/dharavi-mumbai-slum/jacobson-text">"આર્કાઇવ ક .પિ"</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ngm.nationalgeographic.com/2007/05/dharavi-mumbai-slum/jacobson-text">મૂળ</a> માંથી 2008-06-27 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2009-06-08</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%E0%AA%86%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%87%E0%AA%B5+%E0%AA%95+.%E0%AA%AA%E0%AA%BF&rft_id=http%3A%2F%2Fngm.nationalgeographic.com%2F2007%2F05%2Fdharavi-mumbai-slum%2Fjacobson-text&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mike_Davis_(scholar)" class="extiw" title="en:Mike Davis (scholar)">માઈક ડેવિસ</a>, <i>પ્લેનેટ ઓફ સ્લમ</i> [« Le pire des mondes possibles : de l'explosion urbaine au bidonville global »], La Découverte, પેરીસ, 2006 (<a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/9782707149152" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-2-7071-4915-2</a>), p.31.</span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080216012618/http://maccia.org.in/ecoSmaha06.pdf">"HIGHLIGHTS OF ECONOMIC SURVEY OF MAHARASHTRA 2005-06"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. DIRECTORATE OF ECONOMICS & STATISTICS, PLANNING DEPARTMENT, GOVERNMENT OF MAHARASHTRA, MUMBAI. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://maccia.org.in/ecoSmaha06.pdf">મૂળ</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> માંથી 2008-02-16 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-02-13</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=HIGHLIGHTS+OF+ECONOMIC+SURVEY+OF+MAHARASHTRA+2005-06&rft.pub=DIRECTORATE+OF+ECONOMICS+%26+STATISTICS%2C+PLANNING+DEPARTMENT%2C+GOVERNMENT+OF+MAHARASHTRA%2C+MUMBAI&rft_id=http%3A%2F%2Fmaccia.org.in%2FecoSmaha06.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite id="CITEREFHoward_Hillman" class="citation web cs1">Howard Hillman. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080111050831/http://www.hillmanwonders.com/cuisines/mumbai_cuisine.htm">"Mumbai Cuisine"</a>. HQP / Hillman Quality Publications. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hillmanwonders.com/cuisines/mumbai_cuisine.htm">મૂળ</a> માંથી 2008-01-11 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-01-19</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Mumbai+Cuisine&rft.pub=HQP+%2F+Hillman+Quality+Publications&rft.au=Howard+Hillman&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hillmanwonders.com%2Fcuisines%2Fmumbai_cuisine.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070820083416/http://www.adlabscinemas.com/imax.asp">"AdLabs: The IMAX Experience"</a>. AdLabsCinemas.com. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.adlabscinemas.com/imax.asp">મૂળ</a> માંથી 2007-08-20 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2007-08-22</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=AdLabs%3A+The+IMAX+Experience&rft.pub=AdLabsCinemas.com&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.adlabscinemas.com%2Fimax.asp&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mumbaifilmfest.com/Mami/index_v2.php?page=home">"મુંબઈ ફિલ્મ ફેસ્ટિવલ"</a>. મુંબઈ એકાદમિ ઓફ મુવિંગ ઇમેજ.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88+%E0%AA%AB%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%AE+%E0%AA%AB%E0%AB%87%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%B2&rft.pub=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88+%E0%AA%8F%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%A6%E0%AA%AE%E0%AA%BF+%E0%AA%93%E0%AA%AB+%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%97+%E0%AA%87%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%9C&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mumbaifilmfest.com%2FMami%2Findex_v2.php%3Fpage%3Dhome&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite id="CITEREFGilder1957" class="citation journal cs1">Gilder, Rosamond (October 1957). "The New Theatre in India: An Impression". <i><a href="/w/index.php?title=Theatre_Journal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Theatre Journal (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Educational Theatre Journal</a></i>. Washington, DC: <a href="/w/index.php?title=Johns_Hopkins_University_Press&action=edit&redlink=1" class="new" title="Johns Hopkins University Press (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Johns Hopkins University Press</a>. <b>9</b> (3): 201–204. <a href="/wiki/ISSN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISSN (identifier)">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/0192-2882">0192-2882</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Educational+Theatre+Journal&rft.atitle=The+New+Theatre+in+India%3A+An+Impression&rft.volume=9&rft.issue=3&rft.pages=201-204&rft.date=1957-10&rft.issn=0192-2882&rft.aulast=Gilder&rft.aufirst=Rosamond&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070201210616/http://bombaymuseum.org/">"Chhatrapati Shivaji Maharaj Vastu Sangrahalaya"</a>. Prince of Wales Museum of Western India, Mumbai. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bombaymuseum.org/">મૂળ</a> માંથી 2007-02-01 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2007-01-30</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Chhatrapati+Shivaji+Maharaj+Vastu+Sangrahalaya&rft.pub=Prince+of+Wales+Museum+of+Western+India%2C+Mumbai&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bombaymuseum.org%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070312131533/http://www.mumbainet.com/travel/vjbudyan.htm">"Veermata Jeejabai Udyan"</a>. Mumbai on the net. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mumbainet.com/travel/vjbudyan.htm">મૂળ</a> માંથી 2007-03-12 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2007-01-30</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Veermata+Jeejabai+Udyan&rft.pub=Mumbai+on+the+net&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mumbainet.com%2Ftravel%2Fvjbudyan.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://whc.unesco.org/en/statesparties/in">"India: World heritage sites centre"</a>. <a href="/w/index.php?title=UNESCO&action=edit&redlink=1" class="new" title="UNESCO (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">UNESCO</a><span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2007-08-09</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=India%3A+World+heritage+sites+centre&rft.pub=UNESCO&rft_id=http%3A%2F%2Fwhc.unesco.org%2Fen%2Fstatesparties%2Fin&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.esselworld.com/">"Essel World"</a><span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-01-29</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Essel+World&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.esselworld.com%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.kalaghodaassociation.com/">"Kala Ghoda Association"</a><span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-02-06</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Kala+Ghoda+Association&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.kalaghodaassociation.com%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/20120805052147/http://www.maharashtratourism.gov.in/MTDC/HTML/MaharashtraTourism/Default.aspx?strpage=../MaharashtraTourism/MTDC_Festival/Banganga_Festival.html">"The Banganga Festival"</a>. Maharashtra Tourism Development Corporation. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.maharashtratourism.gov.in/MTDC/HTML/MaharashtraTourism/Default.aspx?strpage=../MaharashtraTourism/MTDC_Festival/Banganga_Festival.html">મૂળ</a> માંથી 2012-08-05 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-02-07</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Banganga+Festival&rft.pub=Maharashtra+Tourism+Development+Corporation&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.maharashtratourism.gov.in%2FMTDC%2FHTML%2FMaharashtraTourism%2FDefault.aspx%3Fstrpage%3D..%2FMaharashtraTourism%2FMTDC_Festival%2FBanganga_Festival.html&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070220194302/http://www.maharashtratourism.gov.in/MTDC/HTML/MaharashtraTourism/Default.aspx?strpage=..%2FMaharashtraTourism%2FMTDC_Festival%2FElephanta_Festival.html">"The Elephanta Festival"</a>. Maharashtra Tourism Development Corporation. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.maharashtratourism.gov.in/MTDC/HTML/MaharashtraTourism/Default.aspx?strpage=../MaharashtraTourism/MTDC_Festival/Elephanta_Festival.html">મૂળ</a> માંથી 2007-02-20 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-02-07</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Elephanta+Festival&rft.pub=Maharashtra+Tourism+Development+Corporation&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.maharashtratourism.gov.in%2FMTDC%2FHTML%2FMaharashtraTourism%2FDefault.aspx%3Fstrpage%3D..%2FMaharashtraTourism%2FMTDC_Festival%2FElephanta_Festival.html&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20171028225646/http://www.mcgm.gov.in/">"Official Website of Municipal Corporation of Greater Mumbai"</a>. <a href="/w/index.php?title=Municipal_Corporation_of_Greater_Mumbai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Municipal Corporation of Greater Mumbai (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Municipal Corporation of Greater Mumbai</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mcgm.gov.in/">મૂળ</a> માંથી 2017-10-28 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-07-18</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Official+Website+of+Municipal+Corporation+of+Greater+Mumbai&rft.pub=Municipal+Corporation+of+Greater+Mumbai&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mcgm.gov.in%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite id="CITEREFVeena_Naregal" class="citation news cs1">Veena Naregal. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071211071349/http://www.hinduonnet.com/thehindu/br/2002/02/05/stories/2002020500040500.htm">"Privatising emancipation (A Book Review)"</a>. <i>Language, Politics, Elites, and the Public Sphere</i>. <a href="/w/index.php?title=The_Hindu&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Hindu (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">The Hindu</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hinduonnet.com/thehindu/br/2002/02/05/stories/2002020500040500.htm">મૂળ</a> માંથી 2007-12-11 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2007-12-24</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Language%2C+Politics%2C+Elites%2C+and+the+Public+Sphere&rft.atitle=Privatising+emancipation+%28A+Book+Review%29&rft.au=Veena+Naregal&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hinduonnet.com%2Fthehindu%2Fbr%2F2002%2F02%2F05%2Fstories%2F2002020500040500.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.asiawaves.net/india/maharashtra-radio.htm#mumbai-radio">"Radio stations in Maharashtra, India"</a>. Asiawaves<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-01-18</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Radio+stations+in+Maharashtra%2C+India&rft.pub=Asiawaves&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.asiawaves.net%2Findia%2Fmaharashtra-radio.htm%23mumbai-radio&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-84">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/856609.cms">"Few takers for CAS in Mumbai"</a>. <a href="/w/index.php?title=The_Times_of_India&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Times of India (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Times Internet Limited</a>. 2006-12-20<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-01-22</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Few+takers+for+CAS+in+Mumbai&rft.date=2006-12-20&rft_id=http%3A%2F%2Ftimesofindia.indiatimes.com%2Farticleshow%2F856609.cms&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-85">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080129132715/http://uk.reuters.com/article/motorSportsNews/idUKL2521523620080125">"Motor racing-Force India F1 team to launch 2008 car in Mumbai"</a>. uk.reuters.com. 2008-01-25. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://uk.reuters.com/article/motorSportsNews/idUKL2521523620080125">મૂળ</a> માંથી 2008-01-29 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-01-27</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Motor+racing-Force+India+F1+team+to+launch+2008+car+in+Mumbai&rft.date=2008-01-25&rft_id=http%3A%2F%2Fuk.reuters.com%2Farticle%2FmotorSportsNews%2FidUKL2521523620080125&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-86">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/1233374.cms">"Mallya, Diageo fight for McDowell Derby"</a>. <a href="/w/index.php?title=The_Times_of_India&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Times of India (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">The Times of India</a>. 2007-01-17<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2008-07-18</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Mallya%2C+Diageo+fight+for+McDowell+Derby&rft.date=2007-01-17&rft_id=http%3A%2F%2Ftimesofindia.indiatimes.com%2Farticleshow%2F1233374.cms&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" class="Z3988"></span></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="પૂરક_વાચન"><span id=".E0.AA.AA.E0.AB.82.E0.AA.B0.E0.AA.95_.E0.AA.B5.E0.AA.BE.E0.AA.9A.E0.AA.A8"></span>પૂરક વાચન</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit&section=15" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: પૂરક વાચન"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r814817">.mw-parser-output .refbegin{font-size:90%;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul{margin-left:0}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul>li{margin-left:0;padding-left:3.2em;text-indent:-3.2em}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents ul,.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents ul li{list-style:none}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul>li{padding-left:1.6em;text-indent:-1.6em}}.mw-parser-output .refbegin-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .refbegin-columns ul{margin-top:0}.mw-parser-output .refbegin-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}</style><div class="refbegin" style=""> <ul><li>અગ્રવાલ, જગદીશ<i>બોમ્બે — મુંબઈ: અ પિક્ચર બૂક</i> (૧૯૯૮)— વિલ્કો પબ્લિશિંગ હાઉસ, <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/8187288353" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 81-87288-35-3</a>.</li> <li>ચૌધરી, કે.કે.; <i>મુંબઈનો ઇતિહાસ</i> (૧૯૮૭) — મોડર્ન પિરિયડ ગેઝેટીયર્સ વિભાગ, <a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0" title="મહારાષ્ટ્ર">મહારાષ્ટ્ર</a> સરકાર</li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%B9%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AE_%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="બેહરામ કોન્ટ્રાક્ટર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બેહરામ કોન્ટ્રાક્ટર</a> ફ્રોમ<i> બોમ્બે ટૂ મુંબઈ</i> (૧૯૯૮) ઓરિયાના બૂક</li> <li>દ્વીવેદી, શારદા અને મેહરોત્રા, રાહુલ <i>બોમ્બે,ધ સીટીઝ વિથઈન</i> (૧૯૯૫) — ઈન્ડિયન બૂક હાઉસ પ્રા.લીમિટેડ. <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/818502880X" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 81-85028-80-X</a>.</li> <li>ફોક્સ, એડમન્ટ એ; <i>શોર્ટ હિસ્ટ્રી ઓફ બોમ્બે પ્રેસિડેન્સી</i> (૧૮૮૮૭);— ઠાકેર એન્ડ કું — ISBN નહીં.</li> <li><i>ઈમ્પરિયલ ગેઝેટીયર્સ ઓફ ઇન્ડિયા, વોલ, સાત, બેહરામપૂર ટૂ બોમ્બે</i>.ક્લેરેડોન પ્રેસ ખાતે આવેલો ઓક્સફોર્ડ 1908. 421 પુષ્ઠ</li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%85%E0%AA%B0%E0%AB%82%E0%AA%A3_%E0%AA%95%E0%AA%9F%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="અરૂણ કટિયાર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">અરૂણ કટિયાર</a> એન્ડ ભોજાણી, નમાસ; <i>બોમ્બે, અ કન્ટેમ્પરરી એકાઉન્ટ</i> (1996) — હાર્પર કોલિન્સ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/8172232160" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 81-7223-216-0</a>.</li> <li>મેકલેન, જેમ્સ મેકેન્ઝી; <i> અ ગાઈડ ટુ બોમ્બે </i> (૧૮૭૫ & ૧૯૦૨) — વિવિધ આવૃતિઓ; ISBN નહીં.</li> <li>મેપલ્સ— <i>સેટેલાઈટ બેઝ કોમ્પ્રેહેન્સિવ મેપ્સ ઓફ મુંબઈ</i> (૧૯૯૯) — સીઈ ઈન્ફો સિસ્ટમ લીમિટેડ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/8190110802" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 81-901108-0-2</a>.</li> <li><i>અવર ગ્રેટર બોમ્બે</i> (૧૯૯૦) — મહારાષ્ટ્ર સ્ટેટ બ્યુરો ઓફ ટેક્સબૂક પ્રોડક્શન એન્ડ ક્યુરીક્યુલમ રીસર્ચ</li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%81%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%A4%E0%AB%81_%E0%AA%AE%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%A4%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="સુકેતુ મહેતા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સુકેતુ મહેતા</a>; <i>મેક્સિમમ સીટી: બોમ્બે લોસ્ટ એન્ડ ફાઉન્ડ</i> (૨૦૦૪) — ક્નોફ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/0375403728" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-375-40372-8</a>.</li> <li>પટેલ, સુજાતા અને થોરમોર. એલિસ; <i>બોમ્બે મેટાફોર ફોર મો઼ડર્ન ઇન્ડિયા </i> (૧૯૯૫) — <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%93%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%AB%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%BC_%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%9F%E0%AB%80_%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઓક્સફોર્ડ઼ યુનિવર્સિટી પ્રેસ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઓક્સફોર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ</a> (<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Oxford_University_Press" class="extiw" title="en:Oxford University Press">Oxford University Press</a>), <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/0195636880" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-19-563688-0</a>.</li> <li><i>ધ ઓક્સફોર્ડ સ્કુલ એટલાસ</i>; 28મી સુધારેલી આવૃતિ (૧૯૯૧) — ઓક્સફોર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/0195633164" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-19-563316-4</a>.</li> <li>ટીનડાલ, ગિલિયન,<i> સીટી ઓફ ગોલ્ડ</i>(૧૯૯૨)- પેન્ગવિન, <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/0140095004" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-14-009500-4</a>,</li> <li>વિરાણી, પિન્કી; <i>વન્સ વોઝ બોમ્બે</i> (૧૯૯૯) — વાઈકિંગ, <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/0670888699" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-670-88869-9</a>.</li> <li>શારદા દ્વિવેદી,<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hvk.org/articles/0605/63.html"><i>ગોડેસ આઈલેન્ડ</i></a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070929120930/http://www.hvk.org/articles/0605/63.html">સંગ્રહિત</a> ૨૦૦૭-૦૯-૨૯ ના રોજ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%95_%E0%AA%AE%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%A8" title="વેબેક મશિન">વેબેક મશિન</a> ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસ, ૬ જૂન ૨૦૦૫.</li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="બાહ્ય_કડીઓ"><span id=".E0.AA.AC.E0.AA.BE.E0.AA.B9.E0.AB.8D.E0.AA.AF_.E0.AA.95.E0.AA.A1.E0.AB.80.E0.AA.93"></span>બાહ્ય કડીઓ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&action=edit&section=16" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: બાહ્ય કડીઓ"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r865067">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:#f9f9f9;display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-right{clear:right;float:right;margin-left:1em}.mw-parser-output .side-box-left{margin-right:1em}}</style><div class="side-box side-box-right plainlinks sistersitebox"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r869997">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/59px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AE%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE_%E0%AA%95%E0%AB%89%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%B8" title="વિકિમીડિયા કૉમન્સ">વિકિમીડિયા કૉમન્સ</a> પર <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Mumbai" class="extiw" title="commons:Mumbai">મુંબઈ</a></b></i> વિષયક વધુ દ્રશ્ય-શ્રાવ્ય માધ્યમો (Media) ઉપલબ્ધ છે.</div></div> </div> <div class="noprint" style="clear: right; border: solid #aaa 1px; margin: 0 0 1em 1em; font-size: 90%; background: #f9f9f9; width: 250px; padding: 4px; spacing: 0px; text-align: left; float: right;"> <div style="float: left;"> <figure class="mw-halign-none" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg" class="mw-file-description" title="Wikivoyage"><img alt="Wikivoyage" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/25px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png" decoding="async" width="25" height="25" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/38px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/50px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png 2x" data-file-width="193" data-file-height="193" /></a><figcaption>Wikivoyage</figcaption></figure> </div> <div style="margin-left: 60px;">વિકિયાત્રા (Wikivoyage) પર આ વિષયક વધુ માહિતી ઉપલબ્ધ છે: <div style="margin-left: 10px;"><i><b><a href="https://en.wikivoyage.org/wiki/Mumbai" class="extiw" title="wikivoyage:Mumbai">મુંબઈ</a></b></i></div> </div></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mcgm.gov.in/">મ્યુનિસિપલ કોર્પોરેશન ઓફ ગ્રેટર મુંબઈની સત્તાવાર વેબસાઈટ</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20171028225646/http://www.mcgm.gov.in/">સંગ્રહિત</a> ૨૦૧૭-૧૦-૨૮ ના રોજ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%95_%E0%AA%AE%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%A8" title="વેબેક મશિન">વેબેક મશિન</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://mdmu.maharashtra.gov.in/pages/Mumbai/mumbaiplanShow.php">સત્તાવાર શહેર અહેવાલ</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090310212824/http://mdmu.maharashtra.gov.in/pages/Mumbai/mumbaiplanShow.php">સંગ્રહિત</a> ૨૦૦૯-૦૩-૧૦ ના રોજ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%95_%E0%AA%AE%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%A8" title="વેબેક મશિન">વેબેક મશિન</a></li></ul> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r870034">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r809310">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="23x15px&#124;border_&#124;alt=ભારત&#124;link=ભારત_ભારતના_રાજ્યો_અને_કેન્દ્રશાસિત_પ્રદેશોની_રાજધાનીઓ" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r870034"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r870477">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A2%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%9A%E0%AB%8B:%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AA%A8%E0%AA%BE_%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%8B_%E0%AA%85%E0%AA%A8%E0%AB%87_%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AA%BF%E0%AA%A4_%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%A6%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AB%8B%E0%AA%A8%E0%AB%80_%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AA%A7%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%80%E0%AA%93&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઢાંચો:ભારતના રાજ્યો અને કેન્દ્રશાષિત પ્રદેશોની રાજધાનીઓ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)"><abbr title="View this template" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">v</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A2%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%9A%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%80_%E0%AA%9A%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9A%E0%AA%BE:%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AA%A8%E0%AA%BE_%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%8B_%E0%AA%85%E0%AA%A8%E0%AB%87_%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AA%BF%E0%AA%A4_%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%A6%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AB%8B%E0%AA%A8%E0%AB%80_%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AA%A7%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%80%E0%AA%93&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઢાંચાની ચર્ચા:ભારતના રાજ્યો અને કેન્દ્રશાષિત પ્રદેશોની રાજધાનીઓ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)"><abbr title="Discuss this template" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:EditPage/%E0%AA%A2%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%9A%E0%AB%8B:%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AA%A8%E0%AA%BE_%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%8B_%E0%AA%85%E0%AA%A8%E0%AB%87_%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%B7%E0%AA%BF%E0%AA%A4_%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%A6%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AB%8B%E0%AA%A8%E0%AB%80_%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AA%A7%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%80%E0%AA%93" title="વિશેષ:EditPage/ઢાંચો:ભારતના રાજ્યો અને કેન્દ્રશાષિત પ્રદેશોની રાજધાનીઓ"><abbr title="Edit this template" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">e</abbr></a></li></ul></div><div id="23x15px&#124;border_&#124;alt=ભારત&#124;link=ભારત_ભારતના_રાજ્યો_અને_કેન્દ્રશાસિત_પ્રદેશોની_રાજધાનીઓ" style="font-size:114%;margin:0 4em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4" title="ભારત"><img alt="ભારત" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_India.svg/23px-Flag_of_India.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_India.svg/35px-Flag_of_India.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_India.svg/45px-Flag_of_India.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4" title="ભારત">ભારતના</a> <a href="/wiki/%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%82_%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%8B_%E0%AA%85%E0%AA%A8%E0%AB%87_%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%A4_%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%A6%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AB%8B" title="ભારતનાં રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો">રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની</a> રાજધાનીઓ</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%AA%85%E0%AA%97%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AA%B2%E0%AA%BE" title="અગરતલા">અગરતલા</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%90%E0%AA%9D%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%B2" title="ઐઝવાલ">ઐઝવાલ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%B0" class="mw-redirect" title="બેંગલોર">બેંગલોર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%AD%E0%AB%8B%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%B2" title="ભોપાલ">ભોપાલ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%AD%E0%AB%81%E0%AA%B5%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AA%B0" title="ભુવનેશ્વર">ભુવનેશ્વર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AB%80%E0%AA%97%E0%AA%A2" class="mw-redirect" title="ચંદીગઢ">ચંદીગઢ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A8%E0%AA%88" title="ચેન્નઈ">ચેન્નઈ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%A6%E0%AA%AE%E0%AA%A3" title="દમણ">દમણ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%A6%E0%AB%87%E0%AA%B9%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A6%E0%AB%82%E0%AA%A8" title="દેહરાદૂન">દેહરાદૂન</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%A8%E0%AA%B5%E0%AB%80_%E0%AA%A6%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%B9%E0%AB%80" class="mw-redirect" title="નવી દિલ્હી">નવી દિલ્હી</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%A6%E0%AA%BF%E0%AA%B8%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B0" title="દિસપુર">દિસપુર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%97%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%A7%E0%AB%80%E0%AA%A8%E0%AA%97%E0%AA%B0" title="ગાંધીનગર">ગાંધીનગર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%97%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AA%9F%E0%AB%8B%E0%AA%95" title="ગંગટોક">ગંગટોક</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%B9%E0%AB%88%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AC%E0%AA%BE%E0%AA%A6" title="હૈદરાબાદ">હૈદરાબાદ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%87%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AB%E0%AA%BE%E0%AA%B2" title="ઇમ્ફાલ">ઇમ્ફાલ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%87%E0%AA%9F%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AA%97%E0%AA%B0" title="ઇટાનગર">ઇટાનગર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%9C%E0%AA%AF%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B0" title="જયપુર">જયપુર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%9C%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AB%81" title="જમ્મુ">જમ્મુ</a> (<i>શિયાળા</i>માં)</li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%95%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%80" title="કવરત્તી">કવરત્તી</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B9%E0%AA%BF%E0%AA%AE%E0%AA%BE" title="કોહિમા">કોહિમા</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AA%BE" title="કોલકાતા">કોલકાતા</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%B2%E0%AA%96%E0%AA%A8%E0%AB%8C" title="લખનૌ">લખનૌ</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">મુંબઈ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%AA%E0%AA%A3%E0%AA%9C%E0%AB%80" title="પણજી">પણજી</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%AA%E0%AA%9F%E0%AA%A8%E0%AA%BE" title="પટના">પટના</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%AA%E0%AB%89%E0%AA%82%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%9A%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AB%80" class="mw-redirect" title="પૉંડિચેરી">પૉંડિચેરી</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F_%E0%AA%AC%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AB%85%E0%AA%B0" class="mw-redirect" title="પોર્ટ બ્લૅર">પોર્ટ બ્લૅર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B0_(%E0%AA%9B%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%B8%E0%AA%97%E0%AA%A2)" title="રાયપુર (છત્તીસગઢ)">રાયપુર (છત્તીસગઢ)</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%9A%E0%AB%80" title="રાંચી">રાંચી</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AB%89%E0%AA%82%E0%AA%97" class="mw-redirect" title="શિલૉંગ">શિલૉંગ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%AE%E0%AA%B2%E0%AA%BE" title="શિમલા">શિમલા</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%B8" title="સેલ્વાસ">સેલ્વાસ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%A8%E0%AA%97%E0%AA%B0" title="શ્રીનગર">શ્રીનગર</a> (<i>ઉનાળા</i>માં)</li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%A4%E0%AA%BF%E0%AA%B0%E0%AB%81%E0%AA%B5%E0%AA%A8%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B0%E0%AA%AE%E0%AB%8D" class="mw-redirect" title="તિરુવનંતપુરમ્">તિરુવનંતપુરમ્</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r870034"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r809310"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="૧૦_લાખથી_વધુ_વસ્તીવાળા_ભારતનાં_શહેરો" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r870034"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r870477"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%E0%AA%A2%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%9A%E0%AB%8B:%E0%AB%A7%E0%AB%A6_%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%96%E0%AA%A5%E0%AB%80_%E0%AA%B5%E0%AA%A7%E0%AB%81_%E0%AA%B5%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%B3%E0%AA%BE_%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AA%A8%E0%AA%BE_%E0%AA%B6%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AB%8B" title="ઢાંચો:૧૦ લાખથી વધુ વસ્તીવાળા ભારતના શહેરો"><abbr title="View this template" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">v</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A2%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%9A%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%80_%E0%AA%9A%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9A%E0%AA%BE:%E0%AB%A7%E0%AB%A6_%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%96%E0%AA%A5%E0%AB%80_%E0%AA%B5%E0%AA%A7%E0%AB%81_%E0%AA%B5%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%B3%E0%AA%BE_%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AA%A8%E0%AA%BE_%E0%AA%B6%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AB%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઢાંચાની ચર્ચા:૧૦ લાખથી વધુ વસ્તીવાળા ભારતના શહેરો (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)"><abbr title="Discuss this template" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:EditPage/%E0%AA%A2%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%9A%E0%AB%8B:%E0%AB%A7%E0%AB%A6_%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%96%E0%AA%A5%E0%AB%80_%E0%AA%B5%E0%AA%A7%E0%AB%81_%E0%AA%B5%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%B3%E0%AA%BE_%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AA%A8%E0%AA%BE_%E0%AA%B6%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AB%8B" title="વિશેષ:EditPage/ઢાંચો:૧૦ લાખથી વધુ વસ્તીવાળા ભારતના શહેરો"><abbr title="Edit this template" style=";;background:none transparent;border:none;box-shadow:none;padding:0;">e</abbr></a></li></ul></div><div id="૧૦_લાખથી_વધુ_વસ્તીવાળા_ભારતનાં_શહેરો" style="font-size:114%;margin:0 4em">૧૦ લાખથી વધુ વસ્તીવાળા <a href="/wiki/%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4" title="ભારત">ભારતનાં</a> શહેરો</div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">ઉત્તર</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%82%E0%AA%A1%E0%AB%80%E0%AA%97%E0%AA%A2" title="ચંડીગઢ">ચંડીગઢ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%A6%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%B9%E0%AB%80" title="દિલ્હી">દિલ્હી</a></li> <li><i>હરિયાણા</i>: <a href="/wiki/%E0%AA%AB%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%A6%E0%AA%BE%E0%AA%AC%E0%AA%BE%E0%AA%A6" title="ફરીદાબાદ">ફરીદાબાદ</a></li> <li><i>જમ્મુ અને કાશ્મીર</i>: <a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%A8%E0%AA%97%E0%AA%B0" title="શ્રીનગર">શ્રીનગર</a></li> <li><i>પંજાબ</i>: <a href="/wiki/%E0%AA%B2%E0%AB%81%E0%AA%A7%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE%E0%AA%A3%E0%AA%BE" title="લુધિયાણા">લુધિયાણા</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%85%E0%AA%AE%E0%AB%83%E0%AA%A4%E0%AA%B8%E0%AA%B0" title="અમૃતસર">અમૃતસર</a></li> <li><i>રાજસ્થાન</i>: <a href="/wiki/%E0%AA%9C%E0%AA%AF%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B0" title="જયપુર">જયપુર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%9C%E0%AB%8B%E0%AA%A7%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B0" title="જોધપુર">જોધપુર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%9F%E0%AA%BE" title="કોટા">કોટા</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">મધ્ય</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><i>છત્તીસગઢ</i>: <a href="/wiki/%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B0_(%E0%AA%9B%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%B8%E0%AA%97%E0%AA%A2)" title="રાયપુર (છત્તીસગઢ)">રાયપુર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%AD%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%88" title="ભિલાઈ">ભિલાઈ</a></li> <li>બિલાસપુર</li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%A6%E0%AB%81%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%97" title="દુર્ગ">દુર્ગ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%97%E0%AA%A2" title="રાયગઢ">રાયગઢ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AA%AC%E0%AA%BE" title="કોરબા">કોરબા</a></li> <li><i>મધ્ય પ્રદેશ</i>: <a href="/wiki/%E0%AA%88%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AB%8B%E0%AA%B0" title="ઈંદોર">ઈંદોર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%AD%E0%AB%8B%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%B2" title="ભોપાલ">ભોપાલ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%9C%E0%AA%AC%E0%AA%B2%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B0" title="જબલપુર">જબલપુર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%B2%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%B0" title="ગ્વાલિયર">ગ્વાલિયર</a></li> <li>નર્મદાપુરમ</li> <li>મોરેના</li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%B5%E0%AA%BE" title="રીવા">રીવા</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%97%E0%AA%B0" title="સાગર">સાગર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%B9%E0%AA%A1%E0%AB%8B%E0%AA%B2" title="શાહડોલ">શાહડોલ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%89%E0%AA%9C%E0%AB%8D%E0%AA%9C%E0%AB%88%E0%AA%A8" title="ઉજ્જૈન">ઉજ્જૈન</a></li> <li><i>ઉત્તર પ્રદેશ</i>:</li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%86%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE" title="આગ્રા">આગ્રા</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%AF%E0%AA%BE%E0%AA%97%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%9C" title="પ્રયાગરાજ">પ્રયાગરાજ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%97%E0%AA%BE%E0%AA%9D%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE%E0%AA%AC%E0%AA%BE%E0%AA%A6" title="ગાઝિયાબાદ">ગાઝિયાબાદ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B0" title="કાનપુર">કાનપુર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%B2%E0%AA%96%E0%AA%A8%E0%AB%8C" title="લખનૌ">લખનૌ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%A0" title="મેરઠ">મેરઠ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A3%E0%AA%B8%E0%AB%80" title="વારાણસી">વારાણસી</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">પૂર્વ</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><i>બિહાર</i>: <a href="/wiki/%E0%AA%AA%E0%AA%9F%E0%AA%A8%E0%AA%BE" title="પટના">પટના</a></li> <li><i>ઝારખંડ</i>: <a href="/wiki/%E0%AA%9C%E0%AA%AE%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%A6%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B0" title="જમશેદપુર">જમશેદપુર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%A7%E0%AA%A8%E0%AA%AC%E0%AA%BE%E0%AA%A6" title="ધનબાદ">ધનબાદ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%9A%E0%AB%80" title="રાંચી">રાંચી</a></li> <li><i>પશ્ચિમ બંગાળ</i>: <a href="/wiki/%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AA%BE" title="કોલકાતા">કોલકાતા</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%86%E0%AA%B8%E0%AA%A8%E0%AA%B8%E0%AB%8B%E0%AA%B2" title="આસનસોલ">આસનસોલ</a></li> <li>બર્ધમાન</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">પશ્ચિમ</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><i>ગુજરાત</i>: <a href="/wiki/%E0%AA%85%E0%AA%AE%E0%AA%A6%E0%AA%BE%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%A6" title="અમદાવાદ">અમદાવાદ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%B8%E0%AB%81%E0%AA%B0%E0%AA%A4" title="સુરત">સુરત</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%A1%E0%AB%8B%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AA%BE" title="વડોદરા">વડોદરા</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%9F" title="રાજકોટ">રાજકોટ</a></li> <li><i>મહારાષ્ટ્ર</i>: <a class="mw-selflink selflink">મુંબઈ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%AA%E0%AB%82%E0%AA%A3%E0%AB%87" class="mw-redirect" title="પૂણે">પૂણે</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%97%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B0" title="નાગપુર">નાગપુર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%95" title="નાસિક">નાસિક</a></li> <li>વસઇ-<a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B0" title="વિરાર">વિરાર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%94%E0%AA%B0%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AA%BE%E0%AA%AC%E0%AA%BE%E0%AA%A6" class="mw-redirect" title="ઔરંગાબાદ">ઔરંગાબાદ</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">દક્ષિણ</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><i>આંધ્ર પ્રદેશ</i>: <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%96%E0%AA%BE%E0%AA%AA%E0%AA%9F%E0%AA%A8%E0%AA%AE" title="વિશાખાપટનમ">વિશાખાપટનમ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%9C%E0%AA%AF%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%A1%E0%AA%BE" title="વિજયવાડા">વિજયવાડા</a></li> <li><i>કર્ણાટક</i>: <a href="/wiki/%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%B0" class="mw-redirect" title="બેંગલોર">બેંગલોર</a></li> <li><i>કેરળ</i>: <a href="/wiki/%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%9A%E0%AB%80" title="કોચી">કોચી</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%9D%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%A1" class="mw-redirect" title="કોઝિકોડ">કોઝિકોડ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%A5%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%B8%E0%AB%81%E0%AA%B0" class="mw-redirect" title="થ્રિસુર">થ્રિસુર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%B2%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B0%E0%AA%AE" title="મલપ્પુરમ">મલપ્પુરમ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%A4%E0%AA%BF%E0%AA%B0%E0%AB%81%E0%AA%B5%E0%AA%A8%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B0%E0%AA%AE%E0%AB%8D" class="mw-redirect" title="તિરુવનંતપુરમ્">તિરુવનંતપુરમ્</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%95%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A8%E0%AB%81%E0%AA%B0" title="કુન્નુર">કુન્નુર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AA%AE" title="કોલ્લમ">કોલ્લમ</a></li> <li><i>તમિળ નાડુ</i>: <a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A8%E0%AA%88" title="ચેન્નઈ">ચેન્નઈ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%87%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AC%E0%AA%A4%E0%AB%81%E0%AA%B0" title="કોઇમ્બતુર">કોઇમ્બતુર</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%A6%E0%AB%81%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%87" title="મદુરાઇ">મદુરાઇ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%AA%A4%E0%AA%BF%E0%AA%B0%E0%AB%81%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AA%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AB%80" title="તિરુચિરાપલ્લી">તિરુચિરાપલ્લી</a></li> <li><i>તેલંગાણા</i>: <a href="/wiki/%E0%AA%B9%E0%AB%88%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AC%E0%AA%BE%E0%AA%A6" title="હૈદરાબાદ">હૈદરાબાદ</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">"<a dir="ltr" href="https://gu.wikipedia.org/w/index.php?title=મુંબઈ&oldid=872243">https://gu.wikipedia.org/w/index.php?title=મુંબઈ&oldid=872243</a>" થી મેળવેલ</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80%E0%AA%93" title="વિશેષ:શ્રેણીઓ">શ્રેણીઓ</a>: <ul><li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:CS1_%E0%AA%87%E0%AA%9F%E0%AA%BE%E0%AA%B2%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%A8-language_sources_(it)&action=edit&redlink=1" class="new" title="શ્રેણી:CS1 ઇટાલિયન-language sources (it) (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">CS1 ઇટાલિયન-language sources (it)</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:%E0%AA%B2%E0%AB%87%E0%AA%96_%E0%AA%9C%E0%AB%87%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%82_%E0%AB%A8%E0%AB%A6%E0%AB%A8%E0%AB%A7%E0%AA%A5%E0%AB%80_%E0%AA%B8%E0%AB%81%E0%AA%A7%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%80_%E0%AA%9C%E0%AA%B0%E0%AB%81%E0%AA%B0_%E0%AA%9B%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="શ્રેણી:લેખ જેમાં ૨૦૨૧થી સુધારાની જરુર છે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">લેખ જેમાં ૨૦૨૧થી સુધારાની જરુર છે</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:Pages_using_infobox_settlement_with_possible_nickname_list&action=edit&redlink=1" class="new" title="શ્રેણી:Pages using infobox settlement with possible nickname list (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Pages using infobox settlement with possible nickname list</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:Pages_using_infobox_settlement_with_possible_demonym_list&action=edit&redlink=1" class="new" title="શ્રેણી:Pages using infobox settlement with possible demonym list (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Pages using infobox settlement with possible demonym list</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:All_articles_with_failed_verification&action=edit&redlink=1" class="new" title="શ્રેણી:All articles with failed verification (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">All articles with failed verification</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:%E0%AA%AD%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A4%E0%AA%A8%E0%AA%BE_%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%8B_%E0%AA%85%E0%AA%A8%E0%AB%87_%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%A4_%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%A6%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AB%8B%E0%AA%A8%E0%AB%80_%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AA%A7%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%80%E0%AA%93" title="શ્રેણી:ભારતના રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની રાજધાનીઓ">ભારતના રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોની રાજધાનીઓ</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88" title="શ્રેણી:મુંબઈ">મુંબઈ</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">છુપી શ્રેણીઓ: <ul><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:Pages_with_script_errors" title="શ્રેણી:Pages with script errors">Pages with script errors</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:Pages_with_non-numeric_formatnum_arguments" title="શ્રેણી:Pages with non-numeric formatnum arguments">Pages with non-numeric formatnum arguments</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:Pages_using_duplicate_arguments_in_template_calls" title="શ્રેણી:Pages using duplicate arguments in template calls">Pages using duplicate arguments in template calls</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:Webarchive_template_wayback_links" title="શ્રેણી:Webarchive template wayback links">Webarchive template wayback links</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:CS1_errors:_extra_text:_pages" title="શ્રેણી:CS1 errors: extra text: pages">CS1 errors: extra text: pages</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:CS1_maint:_unrecognized_language" title="શ્રેણી:CS1 maint: unrecognized language">CS1 maint: unrecognized language</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:CS1_maint:_discouraged_parameter" title="શ્રેણી:CS1 maint: discouraged parameter">CS1 maint: discouraged parameter</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:All_articles_with_dead_external_links" title="શ્રેણી:All articles with dead external links">All articles with dead external links</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:Articles_with_dead_external_links_from_%E0%AA%9C%E0%AB%81%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%88_2021" title="શ્રેણી:Articles with dead external links from જુલાઈ 2021">Articles with dead external links from જુલાઈ 2021</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:Articles_with_permanently_dead_external_links" title="શ્રેણી:Articles with permanently dead external links">Articles with permanently dead external links</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:Pages_using_ISBN_magic_links" title="શ્રેણી:Pages using ISBN magic links">Pages using ISBN magic links</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:Articles_with_invalid_date_parameter_in_template" title="શ્રેણી:Articles with invalid date parameter in template">Articles with invalid date parameter in template</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:%E0%AA%B8%E0%AB%81%E0%AA%A7%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%80_%E0%AA%9C%E0%AA%B0%E0%AB%81%E0%AA%B0_%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%B3%E0%AA%BE_%E0%AA%AC%E0%AA%A7%E0%AA%BE_%E0%AA%B2%E0%AB%87%E0%AA%96%E0%AB%8B" title="શ્રેણી:સુધારાની જરુર વાળા બધા લેખો">સુધારાની જરુર વાળા બધા લેખો</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AA%BF%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%A7_%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%8B_%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%B3%E0%AA%BE_%E0%AA%B2%E0%AB%87%E0%AA%96%E0%AB%8B" title="શ્રેણી:સંદિગ્ધ વાક્યો વાળા લેખો">સંદિગ્ધ વાક્યો વાળા લેખો</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:Pages_using_the_Kartographer_extension" title="શ્રેણી:Pages using the Kartographer extension">Pages using the Kartographer extension</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> આ પાનાંમાં છેલ્લો ફેરફાર ૨૨ સપ્ટેમ્બર ૨૦૨૪ના રોજ ૨૦:૪૫ વાગ્યે થયો.</li> <li id="footer-info-copyright">આ લખાણ <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en">Creative Commons Attribution-ShareAlike License</a> હેઠળ ઉપલબ્ધ છે; વધારાની શરતો લાગુ પડી શકે છે. વધુ માહિતી માટે <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">વપરાશની શરતો</a> જુઓ.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">ગોપનિયતા નીતિ</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B7%E0%AB%87">વિકિપીડિયા વિષે</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%A7%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A3_%E0%AA%87%E0%AA%A8%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%B0">દાવેદારી ઇનકાર</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">આચારસંહિતા</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">ડેવલપર્સ</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/gu.wikipedia.org">આંકડાકીય માહિતી</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">કૂકી માહિતી</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//gu.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">મોબાઈલ દેખાવ</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6df7948d6c-q2gbh","wgBackendResponseTime":141,"wgKartographerLiveData":{"_6b9724d714de4ce09a52dd6a3e52a9494f542d9f":[{"type":"ExternalData","service":"page","url":"/w/api.php?format=json\u0026formatversion=2\u0026action=jsondata\u0026title=India%2FMaharashtra%2FMumbai+City.map"}]},"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.462","walltime":"1.889","ppvisitednodes":{"value":12935,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":287984,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":37154,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":29,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":6,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":254926,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1489.694 1 -total"," 31.65% 471.414 1 ઢાંચો:Reflist"," 31.01% 461.980 1 ઢાંચો:Infobox_settlement"," 29.78% 443.581 1 ઢાંચો:Infobox"," 17.48% 260.457 49 ઢાંચો:Cite_web"," 9.03% 134.482 21 ઢાંચો:Fix"," 7.20% 107.295 16 ઢાંચો:Fact"," 5.77% 85.987 1 ઢાંચો:State_and_Union_Territory_capitals_of_India"," 5.46% 81.377 2 ઢાંચો:Navbox"," 5.09% 75.827 13 ઢાંચો:Cite_book"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.722","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":9002438,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-ext.codfw.main-744c7589dd-z6265","timestamp":"20241125100148","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0aae\u0ac1\u0a82\u0aac\u0a88","url":"https:\/\/gu.wikipedia.org\/wiki\/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%88","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1156","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1156","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-11-15T10:43:53Z","dateModified":"2024-09-22T15:15:19Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/1\/14\/Mumbai_Skyline_at_Night.jpg","headline":"\u0aae\u0ab9\u0abe\u0ab0\u0abe\u0ab7\u0acd\u0a9f\u0acd\u0ab0\u0acd\u0aa8\u0ac1\u0a82 \u0ab8\u0acc\u0aa5\u0ac0 \u0aae\u0acb\u0a9f\u0ac1 \u0ab6\u0ab9\u0ac7\u0ab0 \u0aaa\u0abe\u0a9f\u0aa8\u0a97\u0ab0"}</script> </body> </html>