CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="tr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Hakuçlar - Vikipedi</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )trwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Ocak","Şubat","Mart","Nisan","Mayıs","Haziran","Temmuz","Ağustos","Eylül","Ekim","Kasım","Aralık"],"wgRequestId":"df29244f-db6c-4c02-bb90-5b2ebbe95e07","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Hakuçlar","wgTitle":"Hakuçlar","wgCurRevisionId":33732038,"wgRevisionId":33732038,"wgArticleId":425657,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Webarşiv şablonu wayback bağlantıları","Ek kaynaklar gereken maddeler Temmuz 2024","Ek kaynaklar gereken tüm maddeler","Çerkesler"],"wgPageViewLanguage":"tr","wgPageContentLanguage":"tr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Hakuçlar","wgRelevantArticleId":425657,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false, "wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":2}}},"wgStableRevisionId":33732038,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"tr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"tr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":10000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q4494942","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false, "wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.extra-toolbar-buttons","ext.gadget.HizliBilgi","ext.gadget.OpenStreetMap","ext.gadget.switcher", "ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tr&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=tr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Hakuçlar - Vikipedi"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//tr.m.wikipedia.org/wiki/Haku%C3%A7lar"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Değiştir" href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Vikipedi (tr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//tr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Haku%C3%A7lar"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.tr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Vikipedi Atom beslemesi" href="/w/index.php?title=%C3%96zel:SonDe%C4%9Fi%C5%9Fiklikler&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Hakuçlar rootpage-Hakuçlar skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">İçeriğe atla</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ana menü" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Ana menü</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Ana menü</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">gizle</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Gezinti </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Anasayfa" title="Anasayfayı ziyaret et [z]" accesskey="z"><span>Anasayfa</span></a></li><li id="n-Hakkımızda" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Hakk%C4%B1nda"><span>Hakkımızda</span></a></li><li id="n-İçindekiler" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:G%C3%B6z_at"><span>İçindekiler</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:Rastgele" title="Rastgele bir sayfaya gidin [x]" accesskey="x"><span>Rastgele madde</span></a></li><li id="n-Seçkin-içerik" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Se%C3%A7kin_i%C3%A7erik"><span>Seçkin içerik</span></a></li><li id="n-Yakınımdakiler" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:Yak%C4%B1n%C4%B1mdakiler"><span>Yakınımdakiler</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Katılım" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Katılım" > <div class="vector-menu-heading"> Katılım </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-sandbox" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Deneme_tahtas%C4%B1"><span>Deneme tahtası</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:K%C3%B6y_%C3%A7e%C5%9Fmesi" title="Güncel olaylarla ilgili son bilgiler"><span>Köy çeşmesi</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:SonDe%C4%9Fi%C5%9Fiklikler" title="Vikide yapılmış son değişikliklerin listesi [r]" accesskey="r"><span>Son değişiklikler</span></a></li><li id="n-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Y%C3%BCkle"><span>Dosya yükle</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Topluluk_portali" title="Proje hakkında, neler yapabilirsiniz, ne nerededir"><span>Topluluk portali</span></a></li><li id="n-shop-text" class="mw-list-item"><a href="//shop.wikimedia.org"><span>Wikimedia dükkânı</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Yard%C4%B1m:%C4%B0%C3%A7indekiler" title="Yardım almak için"><span>Yardım</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Anasayfa" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Vikipedi" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-tr.svg" style="width: 6.6875em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Özgür Ansiklopedi" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-tr.svg" width="104" height="13" style="width: 6.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%C3%96zel:Ara" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Vikipedi içinde ara [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Ara</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Vikipedi üzerinde ara" aria-label="Vikipedi üzerinde ara" autocapitalize="sentences" title="Vikipedi içinde ara [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Özel:Ara"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Ara</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Kişisel araçlar"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Görünüm"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Sayfanın yazı tipi boyutunun, genişliğinin ve renginin görünümünü değiştirin" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Görünüm" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Görünüm</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tr.wikipedia.org&uselang=tr" class=""><span>Bağış yapın</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C3%96zel:HesapOlu%C5%9Ftur&returnto=Haku%C3%A7lar" title="Bir hesap oluşturup oturum açmanız tavsiye edilmektedir ancak bu zorunlu değildir" class=""><span>Hesap oluştur</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C3%96zel:Kullan%C4%B1c%C4%B1OturumuA%C3%A7ma&returnto=Haku%C3%A7lar" title="Oturum açmanız tavsiye edilmektedir; ancak bu zorunlu değildir [o]" accesskey="o" class=""><span>Oturum aç</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Daha fazla seçenek" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Kişisel araçlar" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Kişisel araçlar</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Kullanıcı menüsü" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_tr.wikipedia.org&uselang=tr"><span>Bağış yapın</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:HesapOlu%C5%9Ftur&returnto=Haku%C3%A7lar" title="Bir hesap oluşturup oturum açmanız tavsiye edilmektedir ancak bu zorunlu değildir"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Hesap oluştur</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:Kullan%C4%B1c%C4%B1OturumuA%C3%A7ma&returnto=Haku%C3%A7lar" title="Oturum açmanız tavsiye edilmektedir; ancak bu zorunlu değildir [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Oturum aç</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Çıkış yapmış editörler için sayfalar <a href="/wiki/Yard%C4%B1m:Giri%C5%9F" aria-label="Değişiklik yapma hakkında daha fazla bilgi edinin"><span>daha fazla bilgi</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:Katk%C4%B1lar%C4%B1m" title="Bu IP adresinden yapılmış değişiklikler listesi [y]" accesskey="y"><span>Katkılar</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:MesajSayfam" title="Bu IP adresindeki düzenlemeler hakkında tartışma [n]" accesskey="n"><span>Mesaj</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="İçindekiler" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">İçindekiler</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">gizle</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Giriş</div> </a> </li> <li id="toc-Hak'uç_direnişi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Hak'uç_direnişi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Hak'uç direnişi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Hak'uç_direnişi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Hak'uç direnişi alt bölümünü aç/kapa</span> </button> <ul id="toc-Hak'uç_direnişi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Hak'uçların_kuşatma_altına_alınması" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hak'uçların_kuşatma_altına_alınması"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Hak'uçların kuşatma altına alınması</span> </div> </a> <ul id="toc-Hak'uçların_kuşatma_altına_alınması-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hak'uçlara_yönelik_imha_harekatı" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hak'uçlara_yönelik_imha_harekatı"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Hak'uçlara yönelik imha harekatı</span> </div> </a> <ul id="toc-Hak'uçlara_yönelik_imha_harekatı-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Hak'uç_kalıntılarının_durumu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Hak'uç_kalıntılarının_durumu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Hak'uç kalıntılarının durumu</span> </div> </a> <ul id="toc-Hak'uç_kalıntılarının_durumu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kaynakça" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kaynakça"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Kaynakça</span> </div> </a> <ul id="toc-Kaynakça-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="İçindekiler" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="İçindekiler tablosunu değiştir" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">İçindekiler tablosunu değiştir</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Hakuçlar</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Başka bir dildeki sayfaya gidin. 4 dilde mevcut" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-4" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">4 dil</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ady mw-list-item"><a href="https://ady.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D1%8C%D0%B0%D0%BA%D3%80%D1%83%D1%86%D1%83%D1%85%D1%8D%D1%80" title="ХьакӀуцухэр - Adigece" lang="ady" hreflang="ady" data-title="ХьакӀуцухэр" data-language-autonym="Адыгабзэ" data-language-local-name="Adigece" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгабзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Hakuchey" title="Hakuchey - İngilizce" lang="en" hreflang="en" data-title="Hakuchey" data-language-autonym="English" data-language-local-name="İngilizce" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%BA%D1%83%D1%87%D0%B8" title="Хакучи - Rusça" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Хакучи" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Rusça" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%BA%D1%83%D1%87%D1%96" title="Хакучі - Ukraynaca" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Хакучі" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Ukraynaca" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q4494942#sitelinks-wikipedia" title="Dillerarası bağlantıları değiştir" class="wbc-editpage">Bağlantıları değiştir</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Ad alanları"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Haku%C3%A7lar" title="İçerik sayfasını göster [c]" accesskey="c"><span>Madde</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tart%C4%B1%C5%9Fma:Haku%C3%A7lar&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="İçerik ile ilgili tartışma (sayfa mevcut değil) [t]" accesskey="t"><span>Tartışma</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Dil varyantını değiştir" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Türkçe</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Görünüm"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Haku%C3%A7lar"><span>Oku</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&veaction=edit" title="Bu sayfayı değiştir [v]" accesskey="v"><span>Değiştir</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&action=edit" title="Bu sayfanın kaynak kodunu düzenleyin [e]" accesskey="e"><span>Kaynağı değiştir</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&action=history" title="Bu sayfanın geçmiş sürümleri [h]" accesskey="h"><span>Geçmişi gör</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Sayfa araçları"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Araçlar" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Araçlar</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Araçlar</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">gizle</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Daha fazla seçenek" > <div class="vector-menu-heading"> Eylemler </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Haku%C3%A7lar"><span>Oku</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&veaction=edit" title="Bu sayfayı değiştir [v]" accesskey="v"><span>Değiştir</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&action=edit" title="Bu sayfanın kaynak kodunu düzenleyin [e]" accesskey="e"><span>Kaynağı değiştir</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&action=history"><span>Geçmişi gör</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Genel </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:SayfayaBa%C4%9Flant%C4%B1lar/Haku%C3%A7lar" title="Bu sayfaya bağlantı vermiş tüm viki sayfalarının listesi [j]" accesskey="j"><span>Sayfaya bağlantılar</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:%C4%B0lgiliDe%C4%9Fi%C5%9Fiklikler/Haku%C3%A7lar" rel="nofollow" title="Bu sayfadan bağlantı verilen sayfalardaki son değişiklikler [k]" accesskey="k"><span>İlgili değişiklikler</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:%C3%96zelSayfalar" title="Tüm özel sayfaların listesi [q]" accesskey="q"><span>Özel sayfalar</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&oldid=33732038" title="Bu sayfanın bu revizyonuna kalıcı bağlantı"><span>Kalıcı bağlantı</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&action=info" title="Bu sayfa hakkında daha fazla bilgi"><span>Sayfa bilgisi</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:KaynakG%C3%B6ster&page=Haku%C3%A7lar&id=33732038&wpFormIdentifier=titleform" title="Bu sayfadan nasıl kaynak göstereceği hakkında bilgi"><span>Bu sayfayı kaynak göster</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ftr.wikipedia.org%2Fwiki%2FHaku%25C3%25A7lar"><span>Kısaltılmış URL'yi al</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:QrCode&url=https%3A%2F%2Ftr.wikipedia.org%2Fwiki%2FHaku%25C3%25A7lar"><span>Karekodu indir</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Yazdır/dışa aktar </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:Kitap&bookcmd=book_creator&referer=Haku%C3%A7lar"><span>Bir kitap oluştur</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:DownloadAsPdf&page=Haku%C3%A7lar&action=show-download-screen"><span>PDF olarak indir</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&printable=yes" title="Bu sayfanın basılmaya uygun sürümü [p]" accesskey="p"><span>Basılmaya uygun görünüm</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Diğer projelerde </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q4494942" title="Veri havuzundaki ilgili ögeye bağlantı [g]" accesskey="g"><span>Vikiveri ögesi</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Sayfa araçları"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Görünüm"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Görünüm</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">gizle</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Vikipedi, özgür ansiklopedi</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="tr" dir="ltr"><table class="box-Ek_kaynak_gerekli plainlinks metadata ambox ambox-content ambox-Refimprove" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div style="width:52px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Dosya:Question_book-new.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/50px-Question_book-new.svg.png" decoding="async" width="50" height="39" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/75px-Question_book-new.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/100px-Question_book-new.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="399" /></a></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span">Bu maddedeki <b>bilgilerin <a href="/wiki/Vikipedi:Do%C4%9Frulanabilirlik" title="Vikipedi:Doğrulanabilirlik">doğrulanabilmesi</a> için ek kaynaklar gerekli</b>.<span class="hide-when-compact"> Lütfen <a href="/wiki/Vikipedi:G%C3%BCvenilir_kaynaklar" title="Vikipedi:Güvenilir kaynaklar">güvenilir kaynaklar</a> ekleyerek <a class="external text" href="https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&action=edit">maddenin geliştirilmesine</a> yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve <a href="/wiki/Vikipedi:Do%C4%9Frulanabilirlik#Kanıt_sorumluluğu" title="Vikipedi:Doğrulanabilirlik">kaldırılabilir</a>.<br /><small><span class="plainlinks"><i>Kaynak ara:</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?as_eq=wikipedia&q=%22Haku%C3%A7lar%22">"Hakuçlar"</a> – <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?tbm=nws&q=%22Haku%C3%A7lar%22+-wikipedia">haber</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?&q=%22Haku%C3%A7lar%22+site:news.google.com/newspapers&source=newspapers">gazete</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?tbs=bks:1&q=%22Haku%C3%A7lar%22+-wikipedia">kitap</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="//scholar.google.com/scholar?q=%22Haku%C3%A7lar%22">akademik</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jstor.org/action/doBasicSearch?Query=%22Haku%C3%A7lar%22&acc=on&wc=on">JSTOR</a></span></small></span> <small class="date-container"><i>(<span class="date">Temmuz 2024</span>)</i></small><small class="hide-when-compact"><i> (<a href="/wiki/Yard%C4%B1m:Bak%C4%B1m_%C5%9Fablonunu_kald%C4%B1rmak" title="Yardım:Bakım şablonunu kaldırmak">Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin</a>)</i></small></div></td></tr></tbody></table> <p><b>Hakuçlar</b> (<a href="/wiki/%C3%87erkes%C3%A7e" class="mw-redirect" title="Çerkesçe">Çerkesçe</a> <i>хьакӀуцухэр</i>; <a href="/wiki/Rus%C3%A7a" title="Rusça">Rusça</a> <i>Хакучи</i>), <a href="/wiki/Bat%C4%B1_%C3%87erkezleri" class="mw-redirect" title="Batı Çerkezleri">Batı Çerkezlerinden</a> olan <a href="/wiki/%C5%9Eaps%C4%B1%C4%9Flar" title="Şapsığlar">Şapsığların</a> bir kolu. <a href="/wiki/%C5%9Eaps%C4%B1%C4%9Fca" class="mw-redirect" title="Şapsığca">Şapsığca</a> lehçesinin <a href="/wiki/Haku%C3%A7%C3%A7a" class="mw-redirect" title="Hakuçça">Hakuçça</a> adı verilen şivesini konuşurlar. </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r33092931">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:right;clear:right;margin:0.5em 0 1em 1em;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid #aaa;padding:0.2em;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;border-collapse:collapse;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:right!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding:0 0.4em 0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding:0.2em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding:0.4em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.8em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.5em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0.4em 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.8em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:right;font-size:115%;padding:0 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{padding:0 0.4em;text-align:left;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}.mw-parser-output .sidebar-list-title-c{padding:0 0.4em;text-align:center;margin:0 3.3em}@media(max-width:720px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}</style><table class="sidebar sidebar-collapse nomobile"><tbody><tr><td class="sidebar-pretitle"><a href="/wiki/Kategori:%C3%87erkesler" title="Kategori:Çerkesler">Makale</a> serilerinden</td></tr><tr><th class="sidebar-title-with-pretitle"><a href="/wiki/%C3%87erkesler" title="Çerkesler">Çerkesler</a></th></tr><tr><td class="sidebar-image" style="padding:0.4em 0 0.4em; background:transparent;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Dosya:Circassian_arrows.svg" class="mw-file-description" title="Çerkes bayrağındaki oklar"><img alt="Çerkes bayrağındaki oklar" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Circassian_arrows.svg/110px-Circassian_arrows.svg.png" decoding="async" width="110" height="161" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Circassian_arrows.svg/165px-Circassian_arrows.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Circassian_arrows.svg/220px-Circassian_arrows.svg.png 2x" data-file-width="742" data-file-height="1083" /></a></span></td></tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;">Diaspora</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"><b>Farklı kimliğini sürdüren Çerkes toplumları</b> <ul><li><a href="/wiki/T%C3%BCrkiye_%C3%87erkesleri" title="Türkiye Çerkesleri">Türkiye</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%9Crd%C3%BCn_%C3%87erkesleri" title="Ürdün Çerkesleri">Ürdün</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0srail%27deki_%C3%87erkesler" title="İsrail'deki Çerkesler">İsrail</a></li> <li><a href="/wiki/Suriye_%C3%87erkesleri" title="Suriye Çerkesleri">Suriye</a></li> <li><a href="/wiki/Almanya_%C3%87erkesleri" class="mw-redirect" title="Almanya Çerkesleri">Almanya</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87erkes_Amerikal%C4%B1lar" title="Çerkes Amerikalılar">Amerika</a></li> <li><a href="/wiki/Suudi_Arabistan%27daki_%C3%87erkesler" title="Suudi Arabistan'daki Çerkesler">Suudi Arabistan</a></li> <li><a href="/wiki/Bulgaristan%27daki_%C3%87erkesler" title="Bulgaristan'daki Çerkesler">Bulgaristan</a> <small>(tarihi)</small></li> <li><a href="/wiki/Kosova_%C3%87erkesleri" title="Kosova Çerkesleri">Kosova</a> <small>(tarihi)</small></li></ul> <p><b>Tamamen asimile olmuş Çerkes toplumları</b> </p> <ul><li><a href="/wiki/Libya%27daki_%C3%87erkesler" title="Libya'daki Çerkesler">Libya</a></li> <li><a href="/wiki/Irak%27taki_%C3%87erkesler" class="mw-redirect" title="Irak'taki Çerkesler">Irak</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0ran%27daki_%C3%87erkesler" title="İran'daki Çerkesler">İran</a></li> <li><a href="/wiki/M%C4%B1s%C4%B1r_%C3%87erkesleri" title="Mısır Çerkesleri">Mısır</a></li> <li><a href="/wiki/K%C4%B1br%C4%B1s_%C3%87erkesleri" title="Kıbrıs Çerkesleri">Kıbrıs</a></li> <li><a href="/wiki/Romanya%27daki_%C3%87erkesler" title="Romanya'daki Çerkesler">Romanya</a> <small>(tarihi)</small></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;">Din</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"><a href="/wiki/%C3%87erkeslerin_dini" class="mw-redirect" title="Çerkeslerin dini">Çerkeslerin dini</a> <ul><li><a href="/wiki/%C3%87erkes_paganizmi" title="Çerkes paganizmi">Çerkes paganizmi</a></li> <li><a href="/wiki/Do%C4%9Fu_Ortodoks_Kilisesi" title="Doğu Ortodoks Kilisesi">Doğu Ortodoks Kilisesi</a></li> <li><a href="/wiki/S%C3%BCnni_%C4%B0slam" class="mw-redirect" title="Sünni İslam">Sünni İslam</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;">Kültür</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Adige_Habze" title="Adige Habze">Adige Habze</a></li> <li><a href="/wiki/Nart_destanlar%C4%B1" title="Nart destanları">Nart destanları</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87erkes_Yas_G%C3%BCn%C3%BC" class="mw-redirect" title="Çerkes Yas Günü">Çerkes Yas Günü</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87erkes_at%C4%B1" class="mw-redirect" title="Çerkes atı">Çerkes atı</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87erkes_bayra%C4%9F%C4%B1" title="Çerkes bayrağı">Çerkes bayrağı</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87erkes_edebiyat%C4%B1" title="Çerkes edebiyatı">Çerkes edebiyatı</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87erkes_g%C3%BCzeli" title="Çerkes güzeli">Çerkes güzeli</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87erkes_milliyet%C3%A7ili%C4%9Fi" title="Çerkes milliyetçiliği">Çerkes milliyetçiliği</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87erkes_mutfa%C4%9F%C4%B1" title="Çerkes mutfağı">Çerkes mutfağı</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87erkes_m%C3%BCzi%C4%9Fi" title="Çerkes müziği">Çerkes müziği</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87erkes%C3%A7e" class="mw-redirect" title="Çerkesçe">Çerkesçe</a></li> <li><a href="/wiki/Jigit" title="Jigit">Jigit</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Ea%C5%9Fka" title="Şaşka">Şaşka</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;">Tarih</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"><b>Antik</b> <ul><li><a href="/wiki/Maho%C5%9Fku%C5%9Fha_petroglifleri" title="Mahoşkuşha petroglifleri">Mahoşkuşha petroglifleri</a></li> <li><a href="/wiki/Maykop_k%C3%BClt%C3%BCr%C3%BC" title="Maykop kültürü">Maykop kültürü</a></li> <li><a href="/wiki/Zygii" class="mw-redirect" title="Zygii">Zygii</a></li> <li><a href="/wiki/Meotlar" title="Meotlar">Meotlar</a></li> <li><a href="/wiki/Sindika" title="Sindika">Sindika</a></li></ul> <p><b>Ortaçağ</b> </p> <ul><li><a href="/wiki/Zihya" title="Zihya">Zihya</a></li> <li><a href="/wiki/Zihler" title="Zihler">Zihler</a></li> <li><a href="/wiki/Kasoglar" title="Kasoglar">Kasoglar</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0nal_(%C3%87erkesya_kral%C4%B1)" title="İnal (Çerkesya kralı)">İnal (Çerkesya kralı)</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87erkesya%27n%C4%B1n_Mo%C4%9Follar_taraf%C4%B1ndan_istilas%C4%B1" title="Çerkesya'nın Moğollar tarafından istilası">Çerkesya'nın Moğollar tarafından istilası</a></li></ul> <p><b>Modern</b> </p> <ul><li><a href="/wiki/%C3%87erkesya" title="Çerkesya">Çerkesya</a></li> <li><a href="/wiki/Rus-%C3%87erkes_Sava%C5%9F%C4%B1" title="Rus-Çerkes Savaşı">Rus-Çerkes Savaşı</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87erkes_Meclisi" title="Çerkes Meclisi">Çerkes Meclisi</a></li> <li><b><a href="/wiki/%C3%87erkes_Soyk%C4%B1r%C4%B1m%C4%B1" title="Çerkes Soykırımı">Çerkes Soykırımı</a></b></li> <li><a href="/wiki/Kuzey_Kafkasya_Cumhuriyeti" title="Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti">Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87erkes_%C4%B0ttihat_ve_Teav%C3%BCn_Cemiyeti" title="Çerkes İttihat ve Teavün Cemiyeti">Çerkes İttihat ve Teavün Cemiyeti</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Eaps%C4%B1%C4%9F_Ulusal_rayonu" title="Şapsığ Ulusal rayonu">Şapsığ Ulusal rayonu</a></li></ul> <p><b>Günümüz</b> </p> <ul><li><a href="/wiki/Adigey" class="mw-redirect" title="Adigey">Adigey</a></li> <li><a href="/wiki/Kabardino-Balkarya" title="Kabardino-Balkarya">Kabardino-Balkarya</a></li> <li><a href="/wiki/Kara%C3%A7ay-%C3%87erkesya" title="Karaçay-Çerkesya">Karaçay-Çerkesya</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;">Çerkes boyları</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"><b>Hala var olanlar</b> <ul><li><a href="/wiki/Abzeh" class="mw-redirect" title="Abzeh">Abzeh</a></li> <li><a href="/wiki/Besleney" class="mw-redirect" title="Besleney">Besleney</a></li> <li><a href="/wiki/Bjedu%C4%9F" class="mw-redirect" title="Bjeduğ">Bjeduğ</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87emguy" class="mw-redirect" title="Çemguy">Çemguy</a></li> <li><a href="/wiki/Hatukay" class="mw-redirect" title="Hatukay">Hatukay</a></li> <li><a href="/wiki/Kabardey" class="mw-redirect" title="Kabardey">Kabardey</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Eaps%C4%B1%C4%9F" class="mw-redirect" title="Şapsığ">Şapsığ</a></li> <li><a href="/wiki/Ub%C4%B1h" class="mw-redirect" title="Ubıh">Ubıh</a></li></ul> <p><b>Rus istilası sırasında yok olanlar:</b> </p> <ul><li><a href="/wiki/Adem%C4%B1ylar" title="Ademıylar">Ademıy</a></li> <li>Çebsin</li> <li>Çerçenay</li> <li>Guaye</li> <li><a class="mw-selflink selflink">Hakuç</a></li> <li>Hatuq</li> <li>Hegayk</li> <li><a href="/wiki/Maho%C5%9Flar" title="Mahoşlar">Mehoş</a></li> <li><a href="/wiki/Mamh%C4%B1%C4%9Flar" title="Mamhığlar">Mamhığ</a></li> <li><a href="/wiki/Natuhay" class="mw-redirect" title="Natuhay">Natuhay</a></li> <li><a href="/wiki/Yecerukaylar" title="Yecerukaylar">Yecerukay</a></li> <li><a href="/wiki/Janeler" title="Janeler">Jane</a></li></ul> <p><b>Antik ve ortaçağ boyları:</b> </p> <ul><li>Arrechi</li> <li>Agri</li> <li>Aspurgiani</li> <li>Cercetae</li> <li>Dandarii</li> <li>Dosci</li> <li><a href="/wiki/Gruvun" title="Gruvun">Gruvun</a></li> <li><a href="/wiki/Meotlar" title="Meotlar">Meotlar</a></li> <li>Obidiaceni</li> <li>Sittaceni</li> <li>Tarpetes</li> <li>Toreatae</li> <li><a href="/wiki/Zygii" class="mw-redirect" title="Zygii">Zygii</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;">Kuruluşlar</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/KAFFED" class="mw-redirect" title="KAFFED">KAFFED</a></li> <li><a href="/wiki/D%C3%BCnya_%C3%87erkes_Birli%C4%9Fi" title="Dünya Çerkes Birliği">Dünya Çerkes Birliği</a></li> <li><a href="/wiki/Birle%C5%9Fik_%C3%87erkesya_Konseyi" title="Birleşik Çerkesya Konseyi">Birleşik Çerkesya Konseyi</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:transparent;border-top:1px solid #dbdbdb;text-align:center;">Alakalı etnik gruplar</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content hlist"> <ul><li><a href="/wiki/Abhazlar" title="Abhazlar">Abhazlar</a>-<a href="/wiki/Abazalar" title="Abazalar">Abazalar</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87e%C3%A7enler" title="Çeçenler">Çeçenler</a></li> <li><a href="/wiki/Da%C4%9F%C4%B1stan" title="Dağıstan">Dağıstanlılar</a>-<a href="/wiki/Lezgiler" title="Lezgiler">Lezgiler</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-navbar"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r25548259">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style><div class="plainlinks hlist navbar navbar-mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:%C3%87erkesler" title="Şablon:Çerkesler"><abbr title="Bu şablonu görüntüle">g</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/%C5%9Eablon_tart%C4%B1%C5%9Fma:%C3%87erkesler" title="Şablon tartışma:Çerkesler"><abbr title="Bu şablonu tartış">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Eablon:%C3%87erkesler&action=edit"><abbr title="Bu şablonu değiştir">d</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <p><br /> Hakuçlar, Rus-Çerkes Savaşı'nda Ruslara karşı en uzun direnişi göstermiş, 1870'e kadar teslim olmamış<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ve sonuç olarak büyük ölçüde imha edilmişlerdir.<sup id="cite_ref-memo2_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-memo2-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-vasilyev2_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-vasilyev2-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Karadeniz kıyısı <a href="/wiki/%C5%9Eaps%C4%B1%C4%9Flar" title="Şapsığlar">Şapsığlarının</a> komşusu olan bu topluluk, Karadeniz'e dökülen Aşe ve <a href="/wiki/%C5%9Eahe" title="Şahe">Şahe</a> (Adıgece:Şekh/Шэх) ırmaklarının kaynak bölümlerindeki dağlık kesimlerinde yaşıyorlardı. Hak'uç lehçesi <a href="/wiki/Adigece" title="Adigece">Adigece</a>'in Sapsığ lehçesine yakın bir lehçe olup bazılarınca <a href="/wiki/Adigece" title="Adigece">Adigece</a>'in Sapsığ diyalektinin bir şivesi sayılmaktadır. Ama bu iki lehçe arasında bazı farklılıklar vardır. Örneğin Şapsığ şivesinde fiiller tanımlama ve pekiştirme anlamında "-re" ön takısını alır, Hak'uç lehçesinde ise, <i>-e</i> son eki alır. Şapsığ; <i>rek'uağ</i> (рэк1уагъ) gitti (bilinen biri), Hak'uç;<i>ku</i>ağ-e (к1уагъэ) gitti (belirsiz biri), ama Şapsığ şivesinde belirsiz biri için aynen Hak'uç gibi <i>k'uağ-e</i> (к1уагъэ) der. Ayrıca bazı ses farklılıkları da vardır, Şapsığ;<i>şe</i> (щэ) süt, Hak'uç;<i>çe</i> (чэ) süt, Şapsığ; <i>seçe</i> (сэчъэ)koşuyorum, Hak'uç; <i>Seşe</i> koşuyorum gibi. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Hak'uç_direnişi"><span id="Hak.27u.C3.A7_direni.C5.9Fi"></span>Hak'uç direnişi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&veaction=edit&section=1" title="Değiştirilen bölüm: Hak'uç direnişi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&action=edit&section=1" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Hak'uç direnişi"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%C3%87erkesya" title="Çerkesya">Çerkesya</a>'nın Karadeniz kıyısının güneyinde, <a href="/wiki/Kbaada" class="mw-redirect" title="Kbaada">Kbaada</a>'nın ya da şimdiki <a href="/wiki/Krasnaya_Polyana" title="Krasnaya Polyana">Krasnaya Polyana</a>'nın (Kızıl Çayır;1эткъуадж/Atquadj) yakın güneyinde bulunan çıkılması çok zor <a href="/wiki/Aibga" class="mw-redirect" title="Aibga">Aibga</a> dağ köyünün direnişi 12 Mayıs 1864'te sona ermiş, 21 Mayıs 1864'te de Kbaada'da bir askeri ve dini tören düzenleyen Ruslar <a href="/wiki/Kafkas_Sava%C5%9F%C4%B1" title="Kafkas Savaşı">Kafkas Savaşı</a>'nın kendi zaferleriyle sona erdiğini ilan etmişlerdi. Ama Adıge direnişi umutsuzca da olsa yine sürüyordu. Önemli Rus arşivleri Adıgelerle ilgili konularda halen araştırmacılara kapalı tutulduğundan, Hak'uç direnişi de uzunca bir süre kamuoyundan gizlenmiş, dolaylı yoldan ve ancak bu yakın yıllarda gün ışığına çıkarılmaya başlanmıştır. </p><p>Şapsığların yerleştiği Karadeniz kıyı kesiminin yukarısındaki çıkılması zor dağlık alanlarda ve vadilerde barınan Hak'uç direnişçilere Ruslar psikolojik savaş anlamında yani onlara yönelik olarak kamuoyunda ve askerler arasında bir nefret duygusu yaratmak için "Uçan orman haydutları" diyorlardı. Diğer Çerkeslerin aksine, 1864'te Ruslara boyun eğmeyi kabul etmeyen ve direnen Hak'uçlara bazı Şapsığ grupları da katılmışlardı. Daha güneydeki dağlarda ise, ormanlarda saklandıkları için 1864'te Türkiye'ye gidememiş ya da gitme fırsatını kaçırmış olan bazı küçük Vıbıh ve Ciget kalıntıları da barınmaktaydılar. Çünkü, Haziran 1864'te <a href="/wiki/Ad%C4%B1ge_s%C3%BCrg%C3%BCn%C3%BC" class="mw-redirect" title="Adıge sürgünü">Adıge sürgünü</a> tamamlandığından bu yerlerden Türkiye'ye gidişler sona ermişti. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hak'uçların_kuşatma_altına_alınması"><span id="Hak.27u.C3.A7lar.C4.B1n_ku.C5.9Fatma_alt.C4.B1na_al.C4.B1nmas.C4.B1"></span>Hak'uçların kuşatma altına alınması</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&veaction=edit&section=2" title="Değiştirilen bölüm: Hak'uçların kuşatma altına alınması" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&action=edit&section=2" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Hak'uçların kuşatma altına alınması"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ruslar, bu gruplara karşı önce <a href="/wiki/%C5%9Eahe" title="Şahe">Şahe</a> ve Tığemıps (Rusça:Dagomıs;<a href="/wiki/So%C3%A7i" title="Soçi">Soçi</a>'nin 10 km kuzeyinde) ırmakları boyunca kıyıdan kaynak kesimlerine yani dağlara doğru uzanan ve üzerinde 9 karakol bulunan <b>Vıbıh Müstahkem Hattı'</b>nı kurdular. Ardından <a href="/wiki/Tuapse" title="Tuapse">Tuapse</a> ile <a href="/wiki/Gagra" title="Gagra">Gagra</a> arasındaki dağlardaki direnişleri kırmak için de 12 piyade bölüğü ile bir süvari birliğini görevlendirdiler. Rus kayıplarının giderek artması üzerine 1865 yılı ilkbahar aylarında Aşe, Psezuapse (Adıgece:Psışu/Псыш1у), Şahe, Soçi ve Mzımta ırmakları havzalarını kontrol altına almak için üzerinde 12 karakol bulunan <b>Hak'uç Müstahkem Hattı</b> oluşturuldu ve bu kesimde Hak'uçlara karşı iki Rus taburu görevlendirildi. Bir üçüncü tabur da kıyışeridince uzanan sıradağların öte yakasında Kuban bölgesinde yani bir yılı aşkın bir süre önce Abadzehlerden boşaltılmış olan yerlerde Hak'uç sızmalarını önlemek ve geçitleri tutmak üzere konuşlandırıldı. Buralarda hala Abadzehlerin Ruslarla 1863 yılında imzaladığı ateşkesi tanımayan ya da bundan haberdar olmayan bazı küçük Abadzeh grupları barınmaktaydılar. Bunların Hak'uçlarla birleşmemeleri için Pşiş ve Pşeha ırmakları vadilerinde de askerî birlikler konumlandırıldı. Sonunda Hak'uçlar dört bir yönden sıkı bir kuşatma altına alındılar. Binlerce yıldan beri kimselere boyun eğmemiş olan Hak'uçlar şimdi her türlü ikmal yolları kesilmiş çevreleri yardım alınabilecek dost insanlardan arındırılmış, tüm beslenme kaynakları da yok edilmiş bir ortamda bir başlarına büyük ve üstün donanımlı bir orduya karşı tarihin belki de en zor bir gerilla savaşını vermek durumunda kalmışlardı. </p><p><a href="/wiki/Rus_Kafkas_Ordusu" class="mw-redirect" title="Rus Kafkas Ordusu">Rus Kafkas Ordusu</a> Başkomutanı, Rusya Savaş Bakanlığı'na gönderdiği 14 Haziran 1865 tarihli raporunda, Hak'uçların topraklarını terk etmektense ölmeyi yeğlediklerini, ailelerini ve çocuklarını ıssız ve kuytu köşelerde, mağaralarda saklayarak ölümüne savaşmakta olduklarını bildiriyordu (T.V.Polovinkina,Çerkesya Gönül Yaram, Ankara,2007, s.282). Dağlarda barınan direnişçi sayısı ise başka bir Rus komutanı tarafından yine Haziran 1865'te 8-9 bin olarak rapor ediliyordu (Jineps,2006, Eylül Ek-1, s.16-18). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hak'uçlara_yönelik_imha_harekatı"><span id="Hak.27u.C3.A7lara_y.C3.B6nelik_imha_harekat.C4.B1"></span>Hak'uçlara yönelik imha harekatı</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&veaction=edit&section=3" title="Değiştirilen bölüm: Hak'uçlara yönelik imha harekatı" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&action=edit&section=3" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Hak'uçlara yönelik imha harekatı"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Söz konusu hazırlıkların ve lojistik alt yapıların tamamlanmasından sonra, 80 gün sürdüğü bildirilen Hak'uçları imha etme amaçlı askerî operasyonlar başlatıldı. Bu büyük harekât sonunda sadece 147 Hak'uç sağ olarak ele geçirilebildi, ayrıca 3 bin kadar hayvan vb yağmalandı. Bu arada karşılaşılan bütün evler de ateşe verilip yakıldı. Hak'uçlara ait her şey yok edildi. Böylece Hak'uçlar büyük çapta imha edilmiş ve Hak'uç direnişine ölümcül bir darbe indirilmiş oldu. Ama yine de küçük çaplı ve kalıntı Hak'uç direnişleri ile ara sıra ve yer yer 1870'li yıllara değin karşılaşıldı. </p><p>Rus birlikleri operasyonlar süresince özellikle çocuk, yaşlı ve kadın tutsak ele geçiremiyorlardı. Çünkü daha dayanıksız olan bu insanlar açlık ve soğuk nedeniyle saklandıkları yerlerde ölüp hayvanlara yem oluyorlardı ve askerler sık sık bu tür görüntülerle karşılaşıyorlardı. Hak'uç direnişi giderek zayıflamış da olsa yine de uzun bir süre Rusları rahatsız etti ve uğraştırdı; Rus yerleşimcilerin Adıgelerden boşaltılan yerlere huzur ve güven içinde yerleşmelerini, toprak ve mülk sahibi olmalarını yani Rus kolonizasyonunu geciktirmiş oldu. Bu arada on yılı aşan bir süre sonucu yıllık yağış miktarı 1000 mm'nin üstünde bir ormanlık alan olan ve insansızlaştırılmış bulunan <a href="/wiki/%C3%87erkesya" title="Çerkesya">Çerkesya</a>'nın bu Karadeniz bölgesi baştan başa çalı, diken ve sarmaşıklarla kaplanarak geçilmesi zor bir <a href="/wiki/Cang%C4%B1l" class="mw-redirect" title="Cangıl">cangıla</a> dönüştü. Sonuç olarak daha önceleri yüzbinlerce insanın (Çerkeslerin) yaşadığı bu yörede yeni yerleşimciler (Ruslar), eski tarım topraklarını saptayamama ve yerleşecek yerler bulamama sorunlarıyla karşılaştılar. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Hak'uç_kalıntılarının_durumu"><span id="Hak.27u.C3.A7_kal.C4.B1nt.C4.B1lar.C4.B1n.C4.B1n_durumu"></span>Hak'uç kalıntılarının durumu</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&veaction=edit&section=4" title="Değiştirilen bölüm: Hak'uç kalıntılarının durumu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&action=edit&section=4" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Hak'uç kalıntılarının durumu"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Bu arada ele geçirilen ya da direnmekten vazgeçen Şapsığ ve Hak'uçlar, Rus yerleşimcilere örnek tarımı göstermeleri amacıyla askeri gözetim altında yeni oluşturulan Kazak köylerine (stanitsa) 9 ile 50 kişi arasında değişen gruplar halinde dağıtılarak yerleştirildiler. Bu tür dağıtılan Karadeniz bölgesi Adıgelerinin (Şapsığ, Hak'uç, Vıbıh, Ciget) toplam sayısı 1867'de 238 kişiye ulaşmıştı. Bu arada 1880'de Kafkasya'da sadece 83 Hak'uç kalmıştı. </p><p>Hak'uç lehçesi bugün Saçe (<a href="/wiki/So%C3%A7i" title="Soçi">Soçi</a>/Шъачэ/Ş'açe) metropoliten alanında Psezuapse (Psışu) Irmağı vadisindeki Kirova (Adıgece:Thağapş/Тхьагъапшъ) köyünde ve Diaspora'da konuşulmaktadır. Hak'uçlar, Karadeniz kıyısındaki diğer Adıgeler gibi, <a href="/wiki/%C5%9Eaps%C4%B1%C4%9F" class="mw-redirect" title="Şapsığ">Şapsığ</a> sayılmaktadır. Kıyıboyu Şapsığya'daki (Хы1ушъо Шапсыгъэ;şimdiki Soçi ve Tuapse rayonu) Şapsığ sayısı da 12 bine ulaşmış bulunmaktadır. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kaynakça"><span id="Kaynak.C3.A7a"></span>Kaynakça</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&veaction=edit&section=5" title="Değiştirilen bölüm: Kaynakça" class="mw-editsection-visualeditor"><span>değiştir</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&action=edit&section=5" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Kaynakça"><span>kaynağı değiştir</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r32805677">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-count:2}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-count:3}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><strong><a href="#cite_ref-1">^</a></strong> <span class="reference-text"><cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://a-u-l.narod.ru/Orehov-I_Po_severnomu_sklonu_Zapadnogo_Kavkaza.html#glava03">"Материалы из русских журналов XIX–XX вв./И. Орехов. «По северному склону западного Кавказа»"</a>. 18 Ekim 2010 tarihinde kaynağından <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101018014050/http://a-u-l.narod.ru/Orehov-I_Po_severnomu_sklonu_Zapadnogo_Kavkaza.html#glava03">arşivlendi</a><span class="reference-accessdate">. Erişim tarihi: 21 Kasım 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8B+%D0%B8%D0%B7+%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85+%D0%B6%D1%83%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%B2+XIX%E2%80%93XX+%D0%B2%D0%B2.%2F%D0%98.+%D0%9E%D1%80%D0%B5%D1%85%D0%BE%D0%B2.+%C2%AB%D0%9F%D0%BE+%D1%81%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D1%83+%D1%81%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%83+%D0%B7%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%9A%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%C2%BB&rft_id=http%3A%2F%2Fa-u-l.narod.ru%2FOrehov-I_Po_severnomu_sklonu_Zapadnogo_Kavkaza.html%23glava03&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3AHaku%C3%A7lar" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-memo2-2"><strong><a href="#cite_ref-memo2_2-0">^</a></strong> <span class="reference-text">Тхамокова И.X. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.balkaria.info/library/t/thamokova/vmkv.htm">Военные мемуары об окончании Кавказской войны и выселении западных адыгов в Турцию</a> 4 Mart 2016 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304112455/http://www.balkaria.info/library/t/thamokova/vmkv.htm">arşivlendi</a>.</span> </li> <li id="cite_note-vasilyev2-3"><strong><a href="#cite_ref-vasilyev2_3-0">^</a></strong> <span class="reference-text">Васильевъ Е. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Kavkaz/XIX/1860-1880/Vasiljev_E/exp_chakuch.htm">Экспедиция въ землю Хакучей.</a> 29 Kasım 2011 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111129141124/http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/Kavkaz/XIX/1860-1880/Vasiljev_E/exp_chakuch.htm">arşivlendi</a>. Текст воспроизведен по изданию: Экспедиция в землю хакучей // Военный сборник, № 8. 1872</span> </li> </ol></div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">"<a dir="ltr" href="https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hakuçlar&oldid=33732038">https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hakuçlar&oldid=33732038</a>" sayfasından alınmıştır</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%C3%96zel:Kategoriler" title="Özel:Kategoriler">Kategori</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategori:%C3%87erkesler" title="Kategori:Çerkesler">Çerkesler</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Gizli kategoriler: <ul><li><a href="/wiki/Kategori:Webar%C5%9Fiv_%C5%9Fablonu_wayback_ba%C4%9Flant%C4%B1lar%C4%B1" title="Kategori:Webarşiv şablonu wayback bağlantıları">Webarşiv şablonu wayback bağlantıları</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Ek_kaynaklar_gereken_maddeler_Temmuz_2024" title="Kategori:Ek kaynaklar gereken maddeler Temmuz 2024">Ek kaynaklar gereken maddeler Temmuz 2024</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Ek_kaynaklar_gereken_t%C3%BCm_maddeler" title="Kategori:Ek kaynaklar gereken tüm maddeler">Ek kaynaklar gereken tüm maddeler</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Sayfa en son 04.09, 31 Ağustos 2024 tarihinde değiştirildi.</li> <li id="footer-info-copyright">Metin <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.tr">Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş Lisansı</a> altındadır ve ek koşullar uygulanabilir. Bu siteyi kullanarak <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/tr">Kullanım Şartlarını</a> ve <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/tr">Gizlilik Politikasını</a> kabul etmiş olursunuz.<br />Vikipedi® (ve Wikipedia®) kâr amacı gütmeyen kuruluş olan <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a> tescilli markasıdır.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Gizlilik politikası</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Vikipedi:Hakk%C4%B1nda">Vikipedi hakkında</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Vikipedi:Genel_sorumluluk_reddi">Sorumluluk reddi</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Davranış Kuralları</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Geliştiriciler</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/tr.wikipedia.org">İstatistikler</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Çerez politikası</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//tr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Haku%C3%A7lar&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobil görünüm</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-rp9p7","wgBackendResponseTime":125,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.173","walltime":"0.311","ppvisitednodes":{"value":360,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":28126,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":118,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":8,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":7690,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 267.518 1 -total"," 44.47% 118.974 1 Şablon:Ek_kaynak_gerekli"," 37.45% 100.180 1 Şablon:Mikutu"," 30.55% 81.718 1 Şablon:Kaynakça"," 23.47% 62.775 1 Şablon:Çerkesler"," 21.56% 57.683 1 Şablon:Sidebar_with_collapsible_lists"," 18.35% 49.077 1 Şablon:Web_kaynağı"," 16.87% 45.124 1 Şablon:Kaynak_ara-ana"," 3.36% 8.991 2 Şablon:Webarşiv"," 1.06% 2.839 1 Şablon:Ana_diğer"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.089","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":2652316,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-64476968cd-bfgdf","timestamp":"20241102055214","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Haku\u00e7lar","url":"https:\/\/tr.wikipedia.org\/wiki\/Haku%C3%A7lar","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q4494942","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q4494942","author":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia projelerine katk\u0131da bulunanlar"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2007-10-27T20:10:27Z"}</script> </body> </html>