CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Generalne Gubernatorstwo – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"2521b2b6-0c44-4668-9713-dca74bb08ae4","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Generalne_Gubernatorstwo","wgTitle":"Generalne Gubernatorstwo","wgCurRevisionId":75334295,"wgRevisionId":75334295,"wgArticleId":1845,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Artykuły z propozycjami tłumaczeń","Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Uniwersalny szablon cytowania – brak strony","Infoboksy – błędne dane – Jednostka administracyjna infobox – stanowisko zarządzającego","Artykuły wymagające uzupełnienia źródeł od 2019-01","Hasła kanonu polskiej Wikipedii","Generalne Gubernatorstwo"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl", "wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Generalne_Gubernatorstwo","wgRelevantArticleId":1845,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":75334295,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":200000,"wgCoordinates":{"lat":50.054722,"lon":19.936667},"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId": "Q156111","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready", "mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups", "ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Gengub_admin.png/1200px-Gengub_admin.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1373"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Gengub_admin.png/800px-Gengub_admin.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="915"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Gengub_admin.png/640px-Gengub_admin.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="732"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Generalne Gubernatorstwo – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Generalne_Gubernatorstwo"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Generalne_Gubernatorstwo"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Generalne_Gubernatorstwo rootpage-Generalne_Gubernatorstwo skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Generalne+Gubernatorstwo" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Generalne+Gubernatorstwo" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Generalne+Gubernatorstwo" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Generalne+Gubernatorstwo" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Geneza" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Geneza"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Geneza</span> </div> </a> <ul id="toc-Geneza-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sądownictwo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Sądownictwo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Sądownictwo</span> </div> </a> <ul id="toc-Sądownictwo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Podział_administracyjny" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Podział_administracyjny"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Podział administracyjny</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Podział_administracyjny-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Podział administracyjny</span> </button> <ul id="toc-Podział_administracyjny-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Demografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Demografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Demografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Demografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Władze_Generalnego_Gubernatorstwa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Władze_Generalnego_Gubernatorstwa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Władze Generalnego Gubernatorstwa</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Władze_Generalnego_Gubernatorstwa-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Władze Generalnego Gubernatorstwa</span> </button> <ul id="toc-Władze_Generalnego_Gubernatorstwa-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Aparat_policyjny_i_bezpieczeństwa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Aparat_policyjny_i_bezpieczeństwa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Aparat policyjny i bezpieczeństwa</span> </div> </a> <ul id="toc-Aparat_policyjny_i_bezpieczeństwa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Miejscowości_pozbawione_praw_miejskich" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Miejscowości_pozbawione_praw_miejskich"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Miejscowości pozbawione praw miejskich</span> </div> </a> <ul id="toc-Miejscowości_pozbawione_praw_miejskich-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kolaboracja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Kolaboracja"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Kolaboracja</span> </div> </a> <ul id="toc-Kolaboracja-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Poczta_w_Generalnym_Gubernatorstwie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Poczta_w_Generalnym_Gubernatorstwie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Poczta w Generalnym Gubernatorstwie</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Poczta_w_Generalnym_Gubernatorstwie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Poczta w Generalnym Gubernatorstwie</span> </button> <ul id="toc-Poczta_w_Generalnym_Gubernatorstwie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Znaczki_pocztowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Znaczki_pocztowe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Znaczki pocztowe</span> </div> </a> <ul id="toc-Znaczki_pocztowe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Kolej" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Kolej"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Kolej</span> </div> </a> <ul id="toc-Kolej-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Oświata_i_kultura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Oświata_i_kultura"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Oświata i kultura</span> </div> </a> <ul id="toc-Oświata_i_kultura-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-System_finansowy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#System_finansowy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>System finansowy</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-System_finansowy-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję System finansowy</span> </button> <ul id="toc-System_finansowy-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Niemiecka_polityka_bankowa_w_GG" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Niemiecka_polityka_bankowa_w_GG"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.1</span> <span>Niemiecka polityka bankowa w GG</span> </div> </a> <ul id="toc-Niemiecka_polityka_bankowa_w_GG-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Banknoty_Generalnego_Gubernatorstwa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Banknoty_Generalnego_Gubernatorstwa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.2</span> <span>Banknoty Generalnego Gubernatorstwa</span> </div> </a> <ul id="toc-Banknoty_Generalnego_Gubernatorstwa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Monety_Generalnego_Gubernatorstwa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Monety_Generalnego_Gubernatorstwa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.3</span> <span>Monety Generalnego Gubernatorstwa</span> </div> </a> <ul id="toc-Monety_Generalnego_Gubernatorstwa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Zagłada_Żydów_w_Generalnym_Gubernatorstwie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Zagłada_Żydów_w_Generalnym_Gubernatorstwie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie</span> </div> </a> <ul id="toc-Zagłada_Żydów_w_Generalnym_Gubernatorstwie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Polityka_terroru_i_represji" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Polityka_terroru_i_represji"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Polityka terroru i represji</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Polityka_terroru_i_represji-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Polityka terroru i represji</span> </button> <ul id="toc-Polityka_terroru_i_represji-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Grabież_dzieł_sztuki_i_dóbr_kultury_narodowej" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Grabież_dzieł_sztuki_i_dóbr_kultury_narodowej"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.1</span> <span>Grabież dzieł sztuki i dóbr kultury narodowej</span> </div> </a> <ul id="toc-Grabież_dzieł_sztuki_i_dóbr_kultury_narodowej-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Masowe_egzekucje" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Masowe_egzekucje"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.2</span> <span>Masowe egzekucje</span> </div> </a> <ul id="toc-Masowe_egzekucje-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pacyfikacje_wsi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pacyfikacje_wsi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.3</span> <span>Pacyfikacje wsi</span> </div> </a> <ul id="toc-Pacyfikacje_wsi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Konfiskaty_mienia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Konfiskaty_mienia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.4</span> <span>Konfiskaty mienia</span> </div> </a> <ul id="toc-Konfiskaty_mienia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kontyngenty" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kontyngenty"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.5</span> <span>Kontyngenty</span> </div> </a> <ul id="toc-Kontyngenty-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Praca_przymusowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Praca_przymusowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.6</span> <span>Praca przymusowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Praca_przymusowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ciężkie_więzienia_Gestapo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ciężkie_więzienia_Gestapo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.7</span> <span>Ciężkie więzienia Gestapo</span> </div> </a> <ul id="toc-Ciężkie_więzienia_Gestapo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Niemieckie_obozy_w_GG" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Niemieckie_obozy_w_GG"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.8</span> <span>Niemieckie obozy w GG</span> </div> </a> <ul id="toc-Niemieckie_obozy_w_GG-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wysiedlenia_ludności" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wysiedlenia_ludności"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.9</span> <span>Wysiedlenia ludności</span> </div> </a> <ul id="toc-Wysiedlenia_ludności-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sytuacja_wspólnot_religijnych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sytuacja_wspólnot_religijnych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.10</span> <span>Sytuacja wspólnot religijnych</span> </div> </a> <ul id="toc-Sytuacja_wspólnot_religijnych-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Propaganda_niemiecka_w_GG" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Propaganda_niemiecka_w_GG"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Propaganda niemiecka w GG</span> </div> </a> <ul id="toc-Propaganda_niemiecka_w_GG-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ruch_oporu_w_Generalnym_Gubernatorstwie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ruch_oporu_w_Generalnym_Gubernatorstwie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>Ruch oporu w Generalnym Gubernatorstwie</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Ruch_oporu_w_Generalnym_Gubernatorstwie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Ruch oporu w Generalnym Gubernatorstwie</span> </button> <ul id="toc-Ruch_oporu_w_Generalnym_Gubernatorstwie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Walka_zbrojna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Walka_zbrojna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.1</span> <span>Walka zbrojna</span> </div> </a> <ul id="toc-Walka_zbrojna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tajne_nauczanie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tajne_nauczanie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.2</span> <span>Tajne nauczanie</span> </div> </a> <ul id="toc-Tajne_nauczanie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wydawnictwa,_prasa_i_propaganda" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wydawnictwa,_prasa_i_propaganda"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.3</span> <span>Wydawnictwa, prasa i propaganda</span> </div> </a> <ul id="toc-Wydawnictwa,_prasa_i_propaganda-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Warunki_życia_codziennego_w_GG" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Warunki_życia_codziennego_w_GG"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">15</span> <span>Warunki życia codziennego w GG</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Warunki_życia_codziennego_w_GG-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Warunki życia codziennego w GG</span> </button> <ul id="toc-Warunki_życia_codziennego_w_GG-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Aprowizacja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Aprowizacja"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">15.1</span> <span>Aprowizacja</span> </div> </a> <ul id="toc-Aprowizacja-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Moda_okupacyjna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Moda_okupacyjna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">15.2</span> <span>Moda okupacyjna</span> </div> </a> <ul id="toc-Moda_okupacyjna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Epilog" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Epilog"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">16</span> <span>Epilog</span> </div> </a> <ul id="toc-Epilog-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">17</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uwagi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Uwagi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">18</span> <span>Uwagi</span> </div> </a> <ul id="toc-Uwagi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">19</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">20</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">21</span> <span>Linki zewnętrzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Generalne Gubernatorstwo</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 46 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-46" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">46 języków</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%83%D9%88%D9%85%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%85%D8%A9" title="الحكومة العامة – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الحكومة العامة" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Gobiernu_Xeneral" title="Gobiernu Xeneral – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Gobiernu Xeneral" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/General-Qubernatorluq" title="General-Qubernatorluq – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="General-Qubernatorluq" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%88%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%AF%D8%A4%D9%88%D9%84%D8%AA" title="عومومی دؤولت – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="عومومی دؤولت" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB-%D0%B3%D1%83%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BB%D1%8B%D2%A1_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F)" title="Генерал-губернаторлыҡ (Германия) – baszkirski" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Генерал-губернаторлыҡ (Германия)" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baszkirski" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%BE_%D0%B3%D1%83%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Генерално губернаторство – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Генерално губернаторство" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Govern_General" title="Govern General – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Govern General" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Gener%C3%A1ln%C3%AD_gouvernement" title="Generální gouvernement – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Generální gouvernement" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Generalguvernementet_Polen" title="Generalguvernementet Polen – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Generalguvernementet Polen" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Generalgouvernement" title="Generalgouvernement – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Generalgouvernement" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B5%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%9A%CF%85%CE%B2%CE%B5%CF%81%CE%BD%CE%B5%CE%AF%CE%BF" title="Γενικό Κυβερνείο – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Γενικό Κυβερνείο" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/General_Government" title="General Government – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="General Government" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Gobierno_General" title="Gobierno General – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Gobierno General" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/%C4%9Cenerala_Gubernio" title="Ĝenerala Gubernio – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Ĝenerala Gubernio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Gobernu_Orokorra" title="Gobernu Orokorra – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Gobernu Orokorra" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C" title="دولت عمومی – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="دولت عمومی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Gouvernement_g%C3%A9n%C3%A9ral_de_Pologne" title="Gouvernement général de Pologne – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Gouvernement général de Pologne" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Goberno_Xeral" title="Goberno Xeral – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Goberno Xeral" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%B4%9D%EB%8F%85%EB%B6%80_(%EB%82%98%EC%B9%98_%EB%8F%85%EC%9D%BC)" title="총독부 (나치 독일) – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="총독부 (나치 독일)" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Pemerintahan_Umum" title="Pemerintahan Umum – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Pemerintahan Umum" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Governatorato_Generale" title="Governatorato Generale – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Governatorato Generale" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%92%D7%A0%D7%A8%D7%9C%D7%92%D7%95%D7%91%D7%A8%D7%A0%D7%9E%D7%9F" title="גנרלגוברנמן – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="גנרלגוברנמן" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/%C4%A2ener%C4%81lgubernat%C5%ABra" title="Ģenerālgubernatūra – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Ģenerālgubernatūra" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Generalgubernija" title="Generalgubernija – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Generalgubernija" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%9C%E0%B5%BC%E0%B4%AE%E0%B4%A8%E0%B4%BF%E0%B4%AF%E0%B4%BF%E0%B4%B2%E0%B5%86_%E0%B4%AA%E0%B5%8A%E0%B4%A4%E0%B5%81%E0%B4%B8%E0%B5%BC%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B4%BE%E0%B5%BC" title="ജർമനിയിലെ പൊതുസർക്കാർ – malajalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ജർമനിയിലെ പൊതുസർക്കാർ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malajalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Kerajaan_Am" title="Kerajaan Am – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Kerajaan Am" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Generaal-gouvernement" title="Generaal-gouvernement – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Generaal-gouvernement" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Generale_Governoraat_(Polen)" title="Generale Governoraat (Polen) – dolnosaksoński" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Generale Governoraat (Polen)" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="dolnosaksoński" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%9D%E3%83%BC%E3%83%A9%E3%83%B3%E3%83%89%E7%B7%8F%E7%9D%A3%E5%BA%9C" title="ポーランド総督府 – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ポーランド総督府" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Generalguvernementet" title="Generalguvernementet – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Generalguvernementet" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Governo_Geral_(Pol%C3%B3nia)" title="Governo Geral (Polónia) – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Governo Geral (Polónia)" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Guvern%C4%83m%C3%A2ntul_General" title="Guvernământul General – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Guvernământul General" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D2%90%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%BE%D1%94_%D2%90%D1%83%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_(%D0%9D%D1%96%D0%BC%D0%B8%D1%86%D1%8C%D0%BA%D0%BE)" title="Ґенералноє Ґубернаторство (Німицько) – rusiński" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Ґенералноє Ґубернаторство (Німицько)" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="rusiński" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB-%D0%B3%D1%83%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F)" title="Генерал-губернаторство (Германия) – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Генерал-губернаторство (Германия)" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Guvernadoradu_Generale" title="Guvernadoradu Generale – sardyński" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Guvernadoradu Generale" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sardyński" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/General_Government" title="General Government – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="General Government" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Gener%C3%A1lny_gouvernement" title="Generálny gouvernement – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Generálny gouvernement" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D0%BE_%D0%B3%D1%83%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Генерално губернаторство – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Генерално губернаторство" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Generalno_gubernatorstvo" title="Generalno gubernatorstvo – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Generalno gubernatorstvo" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Puolan_kenraalikuvernementti" title="Puolan kenraalikuvernementti – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Puolan kenraalikuvernementti" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Generalguvernementet" title="Generalguvernementet – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Generalguvernementet" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%82%E0%B8%95%E0%B8%9B%E0%B8%81%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%B1%E0%B8%8D" title="เขตปกครองสามัญ – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="เขตปกครองสามัญ" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Genel_H%C3%BCk%C3%BBmet" title="Genel Hükûmet – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Genel Hükûmet" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0_%D0%B3%D1%83%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Генеральна губернія – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Генеральна губернія" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%E1%BB%A7_To%C3%A0n_quy%E1%BB%81n" title="Phủ Toàn quyền – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Phủ Toàn quyền" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%A2%E8%98%AD%E7%B8%BD%E7%9D%A3%E5%BA%9C" title="波蘭總督府 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="波蘭總督府" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q156111#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Generalne_Gubernatorstwo" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Generalne_Gubernatorstwo" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Generalne_Gubernatorstwo"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Generalne_Gubernatorstwo"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Generalne_Gubernatorstwo" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Generalne_Gubernatorstwo" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&oldid=75334295" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Generalne_Gubernatorstwo&id=75334295&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FGeneralne_Gubernatorstwo"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FGeneralne_Gubernatorstwo"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Generalne+Gubernatorstwo"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Generalne_Gubernatorstwo&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:General_Government" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Generalne_Gubernatorstwo" hreflang="pl"><span>Wikicytaty</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q156111" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-coordinates" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span id="coordinates" class="coordinates plainlinks">Na mapach: <a class="external text" href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&pagename=Generalne_Gubernatorstwo&params=50.054722222222_N_19.936666666667_E_type:city"><span class="geo-default"><span class="geo-dms" title="Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 50°03′17″N 19°56′12″E"><span class="latitude">50°03′17″N</span> <span class="longitude">19°56′12″E</span></span></span><span class="geo-multi-punct">/</span><span class="geo-nondefault"><span class="geo-dms" title="Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 50,054722 19,936667"><span class="latitude">50,054722</span> <span class="longitude">19,936667</span></span></span></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><div class="noprint noexcerpt disambig navigation-not-searchable" style="line-height:1.5em; padding: 3px 6px; background-color: var(--background-color-interactive-subtle, #f8f9fa); color: inherit; border-bottom: 1px solid var(--border-color-subtle, #c8ccd1); font-size: 95%; margin-bottom: 1em; display: flex; gap: 4px; align-items: center;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_ujednoznaczniaj%C4%85ca" title="Inne znaczenia"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/25px-Disambig.svg.png" decoding="async" width="25" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/38px-Disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/50px-Disambig.svg.png 2x" data-file-width="230" data-file-height="183" /></a></span><span>Zobacz też: <a href="/wiki/Generalne_Gubernatorstwo_(1914%E2%80%931918)" title="Generalne Gubernatorstwo (1914–1918)">Generalne Gubernatorstwo (1914–1918)</a>.</span></div> <table class="infobox"> <caption class="naglowek"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r65781301">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Generalne Gubernatorstwo</div><div class="iboxt-2">Generalgouvernement</div> </caption> <tbody><tr style="background:#eee; color:black; text-align:center; font-style:italic; border-bottom:1px solid #aaa;"> <td colspan="2"><a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_nieuznawane" title="Państwo nieuznawane">państwo nieuznawane</a><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1">[a]</a></sup><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2">[1]</a></sup><sup id="cite_ref-nieuznawane_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-nieuznawane-3">[2]</a></sup> </td></tr> <tr style="background:var(--background-color-base, white); color:var(--color-base, black); text-align:center; font-weight:bold; border-bottom:1px solid #aaa;"> <td colspan="2">1939–1945 </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="ibox2"> <tbody><tr> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;"><span class="mw-no-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Reichsadler_Deutsches_Reich_(1935%E2%80%931945).svg" class="mw-file-description"><img alt="Herb" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Reichsadler_Deutsches_Reich_%281935%E2%80%931945%29.svg/100px-Reichsadler_Deutsches_Reich_%281935%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="100" height="65" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Reichsadler_Deutsches_Reich_%281935%E2%80%931945%29.svg/150px-Reichsadler_Deutsches_Reich_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Reichsadler_Deutsches_Reich_%281935%E2%80%931945%29.svg/200px-Reichsadler_Deutsches_Reich_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 2x" data-file-width="1297" data-file-height="846" /></a></span> </td> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;"><span class="mw-no-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Flag_of_Germany_(1935%E2%80%931945).svg" class="mw-file-description"><img alt="Flaga" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/100px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="100" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/150px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/200px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> </td></tr> <tr> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;">Herb </td> <td style="text-align: center; vertical-align:middle;"><a href="/wiki/Flaga_Generalnego_Gubernatorstwa" class="mw-redirect" title="Flaga Generalnego Gubernatorstwa">Flaga</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Pa%C5%84stwo" title="Państwo">Państwo</a> </th> <td> <p><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/22px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/33px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/44px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">III Rzesza</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Siedziba </th> <td> <p><a href="/wiki/Krak%C3%B3w" title="Kraków">Kraków</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Data powstania </th> <td> <p>12 października 1939 </p> </td></tr> <tr> <th>Data likwidacji </th> <td> <p>18 stycznia 1945 </p> </td></tr> <tr> <th>Zarządzający </th> <td> <p><a href="/wiki/Hans_Frank" title="Hans Frank">Hans Frank</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Zarządzający </th> <td> <p><a href="/wiki/Josef_B%C3%BChler" title="Josef Bühler">Josef Bühler</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Powierzchnia </th> <td> <p>95 742 (1939–1941),<br />145 200 (1943<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4">[3]</a></sup>) km² </p> </td></tr> <tr> <th style="padding-bottom:0px;">Populacja <small>(1943)</small><br />• liczba ludności </th> <td style="padding-bottom:0px;"> <p><br />18 mln<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5">[4]</a></sup> </p> </td></tr> <tr> <th style="padding-top:0px;">• gęstość </th> <td style="padding-top:0px;"> <p>124 os./km² </p> </td></tr> <tr> <th>Języki urzędowe </th> <td> <p><a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niemiecki</a><br /><a href="/wiki/J%C4%99zyk_polski" title="Język polski">polski</a><br /><a href="/wiki/J%C4%99zyk_ukrai%C5%84ski" title="Język ukraiński">ukraiński</a> (w <a href="/wiki/Dystrykt_Galicja" title="Dystrykt Galicja">dystrykcie Galicja</a>)<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6">[5]</a></sup> </p> </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><span style="font-weight:bold;">Położenie na mapie</span><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Gengub_admin.png" class="mw-file-description"><img alt="Położenie na mapie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Gengub_admin.png/210px-Gengub_admin.png" decoding="async" width="210" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Gengub_admin.png/315px-Gengub_admin.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Gengub_admin.png/419px-Gengub_admin.png 2x" data-file-width="2122" data-file-height="2428" /></a></span> </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><span style="font-weight:bold;">Położenie na mapie</span><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:General_Government_(1942).svg" class="mw-file-description"><img alt="Położenie na mapie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/General_Government_%281942%29.svg/237px-General_Government_%281942%29.svg.png" decoding="async" width="237" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/General_Government_%281942%29.svg/355px-General_Government_%281942%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/General_Government_%281942%29.svg/474px-General_Government_%281942%29.svg.png 2x" data-file-width="450" data-file-height="456" /></a></span> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:General_Government" title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:General_Government" class="extiw" title="commons:Category:General Government">Multimedia w Wikimedia Commons</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Generalne_gubernatorstwo_1945.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Generalne_gubernatorstwo_1945.png/290px-Generalne_gubernatorstwo_1945.png" decoding="async" width="290" height="347" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Generalne_gubernatorstwo_1945.png/435px-Generalne_gubernatorstwo_1945.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Generalne_gubernatorstwo_1945.png/580px-Generalne_gubernatorstwo_1945.png 2x" data-file-width="2092" data-file-height="2505" /></a><figcaption>Generalne Gubernatorstwo na tle ziem okupowanych II Rzeczypospolitej</figcaption></figure> <p><b>Generalne Gubernatorstwo</b> (<a href="/wiki/Kolokwializm" title="Kolokwializm">kolokwialnie</a> <i>Generalna Gubernia</i><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7">[6]</a></sup>, niem. <i>Generalgouvernement</i>, w skrócie GG<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8">[7]</a></sup>; od 26 października 1939 do 31 lipca 1940 <a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> <i>Generalgouvernement für die besetzten polnischen Gebiete</i>, <a href="/wiki/J%C4%99zyk_polski" title="Język polski">pol.</a> <i>Generalne Gubernatorstwo dla okupowanych ziem polskich</i>) – jednostka administracyjno-terytorialna utworzona przez <a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">III Rzeszę</a> na podstawie dekretu <a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolfa Hitlera</a> z 12 października 1939 z mocą obowiązującą od 26 października 1939<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9">[8]</a></sup><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10">[9]</a></sup>, obejmująca część <a href="/wiki/Okupacja_niemiecka_ziem_polskich_(1939%E2%80%931945)" title="Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)">okupowanego wojskowo</a> przez Niemcy terytorium <a href="/wiki/II_Rzeczpospolita" title="II Rzeczpospolita">II Rzeczypospolitej</a>, która nie została <a href="/wiki/Aneksja" title="Aneksja">anektowana</a> bezpośrednio przez III Rzeszę. Po <a href="/wiki/Atak_Niemiec_na_ZSRR" title="Atak Niemiec na ZSRR">wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej</a> i wcieleniu 1 sierpnia 1941 dekretem Hitlera tzw. <a href="/wiki/Dystrykt_Galicja" title="Dystrykt Galicja">Dystryktu Galicja</a> do Generalnego Gubernatorstwa jego obszar rozpościerał się od <a href="/wiki/Czerwin" title="Czerwin">Czerwina</a> na północy do <a href="/wiki/Hryniawa" title="Hryniawa">Hryniawy</a> na południu, od <a href="/wiki/Cz%C4%99stochowa" title="Częstochowa">Częstochowy</a> na zachodzie do <a href="/wiki/Okopy_%C5%9Awi%C4%99tej_Tr%C3%B3jcy" title="Okopy Świętej Trójcy">Okopów Świętej Trójcy</a> na wschodzie. </p><p>Na terenie Generalnego Gubernatorstwa nie powstały nigdy żadne polskie struktury władzy <a href="/wiki/Kolaboracja_pod_okupacj%C4%85_niemieck%C4%85_podczas_II_wojny_%C5%9Bwiatowej" title="Kolaboracja pod okupacją niemiecką podczas II wojny światowej">kolaborującej z Niemcami</a>, co stanowiło wyjątek wśród krajów europejskich okupowanych przez III Rzeszę. Generalne Gubernatorstwo zarządzane było przez Niemców, którzy stanowili kadrę administracyjną, policyjną i wojskową (z wyjątkiem nielicznych formacji, w których pracowali Polacy, jak np. tzw. <a href="/wiki/Policja_Polska_Generalnego_Gubernatorstwa" title="Policja Polska Generalnego Gubernatorstwa">granatowa policja</a>). Władzę centralną w Generalnym Gubernatorstwie sprawował <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Generalnego_Gubernatorstwa" title="Rząd Generalnego Gubernatorstwa">rząd Generalnego Gubernatorstwa</a> i <a href="/wiki/Gubernator" title="Gubernator">Generalny Gubernator</a>, którym przez cały okres okupacji był <a href="/wiki/Hans_Frank" title="Hans Frank">Hans Frank</a>, rezydujący w <a href="/wiki/Krak%C3%B3w" title="Kraków">Krakowie</a>. </p><p>Część nazwy „dla okupowanych ziem polskich” została usunięta tajnym rozporządzeniem Generalnego Gubernatora Hansa Franka z 31 lipca 1940 r. wydanym w oparciu o tajny dekret Hitlera z 8 lipca 1940<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11">[10]</a></sup>. <a href="/wiki/Oberkommando_der_Wehrmacht" title="Oberkommando der Wehrmacht">OKW</a> w dyrektywie z 15 kwietnia 1940 r. rozważając, czy istnieje jeszcze państwo polskie z którym Niemcy znajdują się w stanie wojny utrzymywało jakoby: <i>Wojna zakończyła się wraz ze zmiażdżeniem Państwa Polskiego, sam Führer dał temu wyraz w październiku 1939 r., likwidując wojskową administrację i zastępując ją cywilną. Sprawy Generalnej Guberni są sprawami wewnętrznoniemieckimi</i><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12">[11]</a></sup>. </p> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Terytoria_Polski_anektowane_przez_III_Rzesz%C4%99" title="Terytoria Polski anektowane przez III Rzeszę">Terytoria Polski anektowane przez III Rzeszę</a>.</i></div> <p>Proklamacja Generalnego Gubernatorstwa przez Rzeszę była sprzeczna z prawem międzynarodowym (<a href="https://pl.wikisource.org/wiki/konwencja_haska_IV_(1907)" class="extiw" title="s:konwencja haska IV (1907)">konwencja haska IV</a> z 1907 r. o prawach i zwyczajach wojny lądowej, art. 42 i następne) i w konsekwencji nielegalna. Dlatego też Generalne Gubernatorstwo nie było podmiotem prawa międzynarodowego ani publicznego. Wszystkie akty władz Generalnego Gubernatorstwa, stanowiących jedynie władzę okupacyjną, <i><a href="/wiki/De_iure" title="De iure">de iure</a></i> były bezskuteczne w międzynarodowych stosunkach prawnych (pozbawione skutku od chwili wydania aktu prawnego)<sup id="cite_ref-nieuznawane_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-nieuznawane-3">[2]</a></sup>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geneza">Geneza</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Geneza" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Geneza"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Europa_Zukunftskarte_Albert_Rymann.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Europa_Zukunftskarte_Albert_Rymann.jpg/290px-Europa_Zukunftskarte_Albert_Rymann.jpg" decoding="async" width="290" height="204" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Europa_Zukunftskarte_Albert_Rymann.jpg/435px-Europa_Zukunftskarte_Albert_Rymann.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Europa_Zukunftskarte_Albert_Rymann.jpg/580px-Europa_Zukunftskarte_Albert_Rymann.jpg 2x" data-file-width="2667" data-file-height="1875" /></a><figcaption>„Europa przyszłości”, autorstwa <a href="/w/index.php?title=Albert_Rymann&action=edit&redlink=1" class="new" title="Albert Rymann (strona nie istnieje)">Alberta Rymanna</a>; tak miała wyglądać Europa po zwycięstwie <a href="/wiki/Pa%C5%84stwa_centralne" title="Państwa centralne">państw centralnych</a> w <a href="/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="I wojna światowa">I wojnie światowej</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:28_Nazi_Germany_1940.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/28_Nazi_Germany_1940.jpg/290px-28_Nazi_Germany_1940.jpg" decoding="async" width="290" height="247" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/28_Nazi_Germany_1940.jpg/435px-28_Nazi_Germany_1940.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/28_Nazi_Germany_1940.jpg/580px-28_Nazi_Germany_1940.jpg 2x" data-file-width="2301" data-file-height="1956" /></a><figcaption>Sowiecka mapa III Rzeszy i Generalnego Gubernatorstwa z 1940 roku. Granica GG z Rzeszą zaznaczona jest nieprawidłowo<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13">[12]</a></sup></figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Mitteleuropa" title="Mitteleuropa">Mitteleuropa</a>.</i></div> <p>Pomysł utworzenia Generalnego Gubernatorstwa ma swoje korzenie w idei <a href="/wiki/Mitteleuropa" title="Mitteleuropa">Mitteleuropy</a>. Podczas I wojny światowej wykorzystały ją rządzące elity polityczne Niemiec, wytyczając cele wojenne oraz plany nowego porządku europejskiego po ewentualnym zwycięstwie <a href="/wiki/Pa%C5%84stwa_centralne" title="Państwa centralne">państw centralnych</a><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14">[13]</a></sup>. Mitteleuropę miały tworzyć <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_marionetkowe" title="Państwo marionetkowe">marionetkowe państwa</a> (w tym <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Polskie_(1917%E2%80%931918)" title="Królestwo Polskie (1917–1918)">Królestwo Polskie</a>) pod polityczną, gospodarczą i wojskową kontrolą Rzeszy. Region miał być wykorzystywanym gospodarczo zapleczem imperium niemieckiego, a jego zasoby miały służyć udanej rywalizacji z Anglią na arenie światowej w celu uzyskania pozycji wiodącego mocarstwa. Organizacja gospodarcza opierałaby się na dominacji Niemiec, które narzuciłyby szereg korzystnych dla siebie umów gospodarczych z podległymi im satelickimi państwami jak Ukraina i Polska. Liczono również na to, iż nastroje klasy pracującej w Niemczech mogą być uspokojone przy pomocy aneksji terytorialnych, osadnictwa oraz lepszej kondycji gospodarczej Niemiec<sup id="cite_ref-WaP_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-WaP-15">[14]</a></sup>. Populacja na podporządkowanych terenach stopniowo byłaby germanizowana, także poprzez <a href="/wiki/Czystka_etniczna" title="Czystka etniczna">czystki etniczne</a> ludności rodzimej i równoległe osadnictwo niemieckie<sup id="cite_ref-Geiss_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-Geiss-16">[15]</a></sup>. Niemiecki plan Mitteleuropy podczas I wojny światowej przewidywał aneksję znacznej części terytorium Polski i wypędzenie z tych ziem Polaków i <a href="/wiki/%C5%BBydzi" title="Żydzi">Żydów</a> zastępowanych stopniowo kolonistami niemieckimi<sup id="cite_ref-Geiss_16-1" class="reference"><a href="#cite_note-Geiss-16">[15]</a></sup>. Sama Polska miała być stopniowo germanizowana, także poprzez zmniejszenie populacji polskiej na skutek klęsk głodu<sup id="cite_ref-Horne_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-Horne-17">[16]</a></sup><sup id="cite_ref-Nat_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-Nat-18">[17]</a></sup>. Na miesiąc przed wybuchem II wojny światowej, w dniu 4 sierpnia 1939 roku, mapę pt. „Przyszła mapa Europy” z graficznym przedstawieniem Mitteleuropy z I wojny światowej opublikowała polska gazeta <i><a href="/wiki/Ilustrowany_Kurier_Codzienny" title="Ilustrowany Kurier Codzienny">Ilustrowany Kuryer Codzienny</a></i>. Mapa autorstwa <a href="/w/index.php?title=Albert_Rymann&action=edit&redlink=1" class="new" title="Albert Rymann (strona nie istnieje)">Alberta Rymanna</a> przedstawiała Niemcy (niem. <i>Deutsches Kaiserreich</i>) z przyległym do nich satelickim małym państwem Królestwem Polskim (niem. <i>Koenigreich Polen</i>) z małym dopiskiem <i>deutscher Bundesstaat</i>, czyli „państwo związkowe Rzeszy Niemieckiej”<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19">[18]</a></sup>. </p><p>Identyczną koncepcję utworzenia satelickiego małego państwa polskiego Niemcy zawarli również w planach II wojny światowej<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20">[19]</a></sup>. Koncepcja została zrealizowana w kształcie Generalnego Gubernatorstwa i była ona realizacją drugowojennych celów polityki niemieckiej w <a href="/wiki/Europa_Wschodnia" title="Europa Wschodnia">Europie Wschodniej</a>, określonych m.in. w <a href="/wiki/Generalny_Plan_Wschodni" title="Generalny Plan Wschodni">Generalnym Planie Wschodnim</a><sup id="cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN-21">[20]</a></sup> oraz założeniach polityki okupacyjnej III Rzeszy na terytorium Polski. Realizowano je poprzez fizyczną eliminację większości polskiej <a href="/wiki/Inteligencja_(spo%C5%82ecze%C5%84stwo)" title="Inteligencja (społeczeństwo)">inteligencji</a> oraz tzw. warstw przywódczych w akcji <i><a href="/wiki/Intelligenzaktion" title="Intelligenzaktion">Intelligenzaktion</a></i><sup id="cite_ref-Wardzynska_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-Wardzynska-22">[21]</a></sup>, <a href="/wiki/Germanizacja" title="Germanizacja">germanizację</a><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23">[22]</a></sup>, przesiedlenia i <a href="/wiki/Ludob%C3%B3jstwo" title="Ludobójstwo">eksterminację</a> ludności (w celu przygotowania tego obszaru do kolonizacji <a href="/wiki/Germanie" title="Germanie">germańskiej</a><sup id="cite_ref-Encyklopedia_Białych_Plam_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-Encyklopedia_Białych_Plam-24">[23]</a></sup>) oraz maksymalną eksploatację gospodarczą na potrzeby wojenne III Rzeszy. W okresie do 1944 okupacyjne władze niemieckie traktowały Generalne Gubernatorstwo praktycznie jak <a href="/wiki/Kolonia_(geografia_polityczna)" title="Kolonia (geografia polityczna)">kolonię</a>, która dostarczała niewolniczej i nisko kwalifikowanej siły roboczej<sup id="cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_21-1" class="reference"><a href="#cite_note-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN-21">[20]</a></sup>, surowców naturalnych dla przemysłu oraz żywności. W latach 1939–1940 (do czasu, gdy z nazwy Generalnego Gubernatorstwa usunięto dopisek „dla okupowanych ziem polskich”, sugerujący pewien stan tymczasowości) planowano także utworzenie z terenów GG <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_marionetkowe" title="Państwo marionetkowe">marionetkowego</a> polskiego „państwa szczątkowego” (niem. <i>Reststaat</i>) – całkowicie uzależnionego politycznie, gospodarczo i militarnie od <a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">III Rzeszy</a><sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25">[24]</a></sup>. Koncepcja ta jednak została porzucona wobec kilku istotnych czynników. Niemcy, mimo iż niektóre postacie ówczesnego życia politycznego w Polsce wyrażały gotowość do pewnych negocjacji, ostatecznie nie mogli znaleźć polskiego odpowiednika <a href="/wiki/Emil_H%C3%A1cha" title="Emil Hácha">Hachy</a> lub <a href="/wiki/Vidkun_Quisling" title="Vidkun Quisling">Quislinga</a><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26">[25]</a></sup> i elit chętnych do <a href="/wiki/Kolaboracja" title="Kolaboracja">kolaboracji</a>. Jedynym polskim politykiem, który był skłonny zaakceptować niemieckie warunki współpracy, był <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Studnicki" title="Władysław Studnicki">Władysław Studnicki</a>, stanowiący <i><a href="/wiki/De_facto" title="De facto">de facto</a></i> jednoosobowe stronnictwo proniemieckie<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27">[26]</a></sup>. Decydującym czynnikiem uniemożliwiającym utworzenie „polskiego państwa szczątkowego” była negacja tych planów przez <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">ZSRR</a> (pozostający wówczas w <a href="/wiki/Sojusz" title="Sojusz">sojuszu</a> z III Rzeszą), negujący pomysł zachowania Polski w jakimkolwiek kształcie<sup id="cite_ref-O_nowy_porządek_europejski_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-O_nowy_porządek_europejski-28">[27]</a></sup>. Do utworzenia ewentualnego rządu kolaboracyjnego „opierającego się na uciskanych dotąd przez polskie rządy chłopach” służyć miały prowadzone przez Niemców kilkakrotne rozmowy z liderem ludowców <a href="/wiki/Wincenty_Witos" title="Wincenty Witos">Wincentym Witosem</a>, który zdecydowanie odrzucił propozycję współpracy<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29">[28]</a></sup>. </p><p>Siedzibą władz okupacyjnych Generalnego Gubernatorstwa na mocy rozporządzenia Hansa Franka z dnia 26 października został <a href="/wiki/Krak%C3%B3w" title="Kraków">Kraków</a>. Językiem urzędowym w Generalnym Gubernatorstwie był język niemiecki, zaś język polski miał charakter języka pomocniczego. Akty normatywne były ogłaszane zarówno w języku niemieckim, jak i w języku polskim (dwie szpalty drukowane równolegle obok siebie w dzienniku rozporządzeń), ale charakter <a href="/wiki/J%C4%99zyk_autentyczny" title="Język autentyczny">tekstu autentycznego</a> miał wyłącznie tekst niemiecki. Po przyłączeniu <a href="/wiki/Dystrykt_Galicja" title="Dystrykt Galicja">Dystryktu Galicja</a>, wprowadzono na tym obszarze dodatkowo język ukraiński jako pomocniczy, przy czym został on usytuowany przed językiem polskim. Pociągnęło to za sobą dodatkowe, ukraińskie wydanie dziennika rozporządzeń. W Krakowie, mieście wówczas dwustutysięcznym, stacjonowały siły okupacyjne w liczbie 50 tys. uzbrojonych Niemców oraz ukraińskich policjantów. Na terenie miasta istniały wydzielone niemieckie dzielnice, w tym zbudowana od podstaw zamieszkała przez urzędników Generalnego Gubernatorstwa i oficerów (rejon <a href="/wiki/Ulica_Kr%C3%B3lewska_w_Krakowie" title="Ulica Królewska w Krakowie">ul. Królewskiej</a> – wówczas <i>Reichstrasse</i>). Statystycznie co piąta osoba przechodząca krakowską ulicą była Niemcem<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30">[29]</a></sup>. Stolicę Polski, Warszawę, zamierzano zniszczyć<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31">[30]</a></sup><sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32">[31]</a></sup><sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33">[32]</a></sup> i sprowadzić do roli prowincjonalnego<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34">[33]</a></sup> ośrodka tranzytowego (założenia te określono w tzw. <a href="/wiki/Plan_Pabsta" title="Plan Pabsta">planie Pabsta</a>), zlikwidowano polskie szkolnictwo wyższe i średnie, pozamykano muzea, teatry, większość bibliotek, planowo wywożono i niszczono dobra kulturalne, zagarnięto większość majątku należącego do Polaków i Żydów, skonfiskowano m.in. większość kluczowych zakładów przemysłowych i majątki ziemskie, zamierzano wywłaszczyć chłopów z gospodarstw o powierzchni od 2–10 hektarów, intensywnie eksploatowano rolnictwo systemem przymusowych kontyngentów. Pozostawiono niektóre elementy struktury państwa polskiego: <a href="/wiki/Policja_Polska_Generalnego_Gubernatorstwa" title="Policja Polska Generalnego Gubernatorstwa">Polską Policję</a> podległą niemieckiej <a href="/wiki/Ordnungspolizei" title="Ordnungspolizei">Policji Porządkowej</a>, walutę (polski złoty), silnie zredukowane szkolnictwo, samorząd gmin wiejskich i miejskich (<a href="/wiki/W%C3%B3jt" title="Wójt">wójtowie</a>, <a href="/wiki/Burmistrz" title="Burmistrz">burmistrzowie</a>), ograniczone sądownictwo, aparat skarbowy, zezwolono na działanie <a href="/wiki/Polski_Czerwony_Krzy%C5%BC" title="Polski Czerwony Krzyż">Polskiego Czerwonego Krzyża</a> oraz <a href="/wiki/Krajowy_Zwi%C4%85zek_Rewizyjny_Sp%C3%B3%C5%82dzielni_Spo%C5%BCywc%C3%B3w_%E2%80%9ESpo%C5%82em%E2%80%9D" title="Krajowy Związek Rewizyjny Spółdzielni Spożywców „Społem”">Spółdzielni Spożywców „Społem”</a>. </p><p>Generalne Gubernatorstwo było strukturą podporządkowaną całkowicie Rzeszy Wielkoniemieckiej, nieuznawaną na arenie międzynarodowej, o pewnych cechach <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_nieuznawane" title="Państwo nieuznawane">parapaństwa</a>, kontrolowaną i zdominowaną przez czynniki policyjne (posiadające uprawnienia władzy sądowniczej, wykonawczej oraz w ograniczonym zakresie prawodawczej). Jednak status GG nie był wyraźnie sprecyzowany, a charakter prawny i administracyjny był specyficzny. Nie był to obszar cechujący się suwerennością ani nie wchodził w skład terytorialny III Rzeszy. Zamieszkała w nim ludność nie posiadała <a href="/wiki/Obywatelstwo" title="Obywatelstwo">obywatelstwa</a> Gubernatorstwa ani obywatelstwa Rzeszy. Obowiązywał polski porządek prawny określony przed wrześniem 1939, z wyjątkiem określonych spraw odmiennie uregulowanych przez władze niemieckie. Sam Hans Frank określił status prawny Generalnego Gubernatorstwa jako <i>Nebenland des Großdeutschen Reiches</i> („<a href="/w/index.php?title=Kraj_przyboczny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kraj przyboczny (strona nie istnieje)">kraj przyboczny</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q20192141#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q20192141">(inne języki)</a></span> Rzeszy Wielkoniemieckiej”). </p><p>Generalny Gubernator, będący najwyższym organem władzy, nie posiadał jednak jej pełni na podległym sobie terenie – władzę prawodawczą, sprawowaną za pomocą wydawanych <a href="/wiki/Rozporz%C4%85dzenie" title="Rozporządzenie">rozporządzeń</a> (będących głównym źródłem prawa w GG), dzielił z Radą Ministrów do spraw Obrony Rzeszy oraz pełnomocnikiem do spraw Planu Czteroletniego. Organy te miały równorzędne uprawnienia do wydawania rozporządzeń co Generalny Gubernator. Władzę wykonawczą dzielił głównie z wyższym dowódcą SS i Policji (niem. <i>der Höhere SS- und Polizeiführer</i>), który choć formalnie podlegał Generalnemu Gubernatorowi, to praktycznie mianowany był przez <a href="/wiki/Heinrich_Himmler" title="Heinrich Himmler">Heinricha Himmlera</a> i wypełniał bezpośrednio jego polecenia. Z tego powodu wyższy dowódca SS i Policji otrzymał decyzją Generalnego Gubernatora prawo wydawania aktów prawnych na terenie całego GG. </p><p>Generalne Gubernatorstwo, chociaż uzależnione całkowicie od Rzeszy Wielkoniemieckiej, posiadało pewne cechy odrębności w sferze administracji, gospodarki i finansów – oddzielone było granicami celną i dewizową, posiadało własną walutę, działał nowo utworzony <a href="/wiki/Bank_Emisyjny_w_Polsce" title="Bank Emisyjny w Polsce">Bank Emisyjny w Polsce</a>, który w Krakowie drukował nominalnie polskie pieniądze, tzw. <a href="/wiki/M%C5%82ynarki" title="Młynarki">młynarki</a>. Generalne Gubernatorstwo posiadało również <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Generalnego_Gubernatorstwa" title="Rząd Generalnego Gubernatorstwa">własny rząd</a>, który był organem doradczym i wykonawczym Generalnego Gubernatora. Na czele rządu stał sekretarz stanu, którym w początkowym okresie okupacji był <a href="/wiki/Arthur_Seyss-Inquart" title="Arthur Seyss-Inquart">Arthur Seyss-Inquart</a>, a następnie od maja 1940 r. <a href="/wiki/Josef_B%C3%BChler" title="Josef Bühler">Josef Bühler</a>. Utrzymywanie takiego specyficznego ustroju prawnego na terenie Gubernatorstwa nie jest do końca wyjaśnione. </p><p><a href="/wiki/Najwy%C5%BCszy_Trybuna%C5%82_Narodowy" title="Najwyższy Trybunał Narodowy">Najwyższy Trybunał Narodowy</a>, badając w latach 1946–1948 <a href="/wiki/Zbrodnie_niemieckie_w_Polsce_(1939%E2%80%931945)" title="Zbrodnie niemieckie w Polsce (1939–1945)">zbrodnie nazistowskie podczas okupacji niemieckiej Polski</a>, uznał rząd Generalnego Gubernatorstwa za organizację przestępczą. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sądownictwo"><span id="S.C4.85downictwo"></span>Sądownictwo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Sądownictwo" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Sądownictwo"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w Wikiźródłach tekst <br /> <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Rozporz%C4%85dzenie_Hansa_Franka_o_zwalczaniu_czyn%C3%B3w_gwa%C5%82tu_w_Generalnym_Gubernatorstwie_(1939)" class="extiw" title="s:Rozporządzenie Hansa Franka o zwalczaniu czynów gwałtu w Generalnym Gubernatorstwie (1939)"><b>Rozporządzenie Hansa Franka o zwalczaniu czynów gwałtu w GG (1939)</b></a> </td></tr></tbody></table> <p>W październiku 1939 władze niemieckie ogłosiły, że obok istniejącego sądownictwa polskiego będą działały również sądy niemieckie. Na początku roku 1940 wznowiono działalność sądów polskich w GG oraz dokonano w nich wymiany kadrowej. Od początku utrzymano odpowiedni poziom orzecznictwa, przy braku poważniejszych ingerencji władz okupacyjnych, które dysponowały instrumentami prawnymi umożliwiającymi kontrolę prawomocnych orzeczeń sądów polskich. Sędziowie polscy zachowali swój dotychczasowy strój urzędowy, usunięto jednak łańcuchy, na których znajdowało się <a href="/wiki/God%C5%82o_Polski" title="Godło Polski">godło Polski</a>. W zakresie właściwego orzecznictwa funkcjonowały sądy grodzkie, okręgowe i apelacyjne, rozpatrujące sprawy nienależące do kompetencji sądownictwa niemieckiego. </p><p>Ważniejsze miasta w Generalnym Gubernatorstwie były siedzibami powszechnych sądów niemieckich pierwszej i drugiej instancji, którym podlegali <a href="/wiki/Volksdeutsche" title="Volksdeutsche">Reichsdeutsche</a>, Volksdeutsche i osoby prowadzące działalność przeciwko Rzeszy, jej obywatelom i władzom Gubernatorstwa w tym zakresie funkcjonowały również sądy powszechne, <a href="/wiki/Sondergericht" title="Sondergericht">sądy specjalne</a> i <a href="/wiki/Standgericht" title="Standgericht">policyjne sądy doraźne</a>. W przypadkach kolizji postanowień stosowano prawo niemieckie. </p><p>Niemieckie sądownictwo na terenie Generalnego Gubernatorstwa włączyło się w realizację dyskryminacyjnych założeń polityki narodowościowej. Stosowano szeroko <a href="/w/index.php?title=Terror_s%C4%85dowy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Terror sądowy (strona nie istnieje)">terror sądowy</a><sup id="cite_ref-Świat_i_Polska_w_XX_wieku_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-Świat_i_Polska_w_XX_wieku-35">[34]</a></sup>, wydawanym zbrodniczym decyzjom nadawano pozory <a href="/wiki/Praworz%C4%85dno%C5%9B%C4%87" title="Praworządność">praworządności</a> za pomocą stworzonego, wbrew prawu międzynarodowemu, tzw. <a href="/wiki/Sondergericht" title="Sondergericht">sądownictwa specjalnego</a> (niem. <i>Sondergerichte</i>)<sup id="cite_ref-Świat_i_Polska_w_XX_wieku_35-1" class="reference"><a href="#cite_note-Świat_i_Polska_w_XX_wieku-35">[34]</a></sup>. Pod koniec 1941 sytuacja pogorszyła się po wprowadzeniu specjalnego <a href="/wiki/Prawo_karne" title="Prawo karne">prawa karnego</a> dla Polaków i Żydów. Ten akt prawny przez samych twórców został określony jako <a href="/wiki/Drakon" title="Drakon">drakoński</a>, gdyż <i>bardzo szeroko formułuje stany faktyczne i wszędzie dopuszcza karę śmierci</i><sup id="cite_ref-Świat_i_Polska_w_XX_wieku_35-2" class="reference"><a href="#cite_note-Świat_i_Polska_w_XX_wieku-35">[34]</a></sup>, umożliwiał dowolne wymierzanie <a href="/wiki/Kara_%C5%9Bmierci" title="Kara śmierci">kary śmierci</a> niezależnie od wieku „sprawcy”. </p><p>Zakres stosowania kary śmierci był stopniowo rozszerzany wydawanymi rozporządzeniami i <a href="/wiki/Dekret" title="Dekret">dekretami</a>, stanowiąc istotny składnik polityki terroru i represji – kara śmierci groziła m.in. za: </p> <ul><li>czyny uznane za skierowane przeciwko władzom niemieckim lub osobom narodowości niemieckiej oraz wszelkie przejawy oporu wobec niemieckich władz okupacyjnych, rozporządzenie Hansa Franka z dnia 31 października 1939 (o zwalczaniu czynów gwałtu w Generalnym Gubernatorstwie)<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36">[35]</a></sup>, kara śmierci stosowana w 5 spośród 9 artykułów</li> <li>zarażenie Niemca <a href="/wiki/Choroby_przenoszone_drog%C4%85_p%C5%82ciow%C4%85" title="Choroby przenoszone drogą płciową">chorobą weneryczną</a>, rozporządzenie z dnia 20 lutego 1940 (o zwalczaniu chorób wenerycznych w GG)</li> <li>niezarejestrowanie się przez <a href="/wiki/Oficer_(wojsko)" title="Oficer (wojsko)">oficerów</a> <a href="/wiki/Wojsko_Polskie_(II_RP)" title="Wojsko Polskie (II RP)">Wojska Polskiego</a>, rozporządzenie z dnia 31 lipca 1940</li> <li>za żądanie lub przyjmowanie cen wyższych od maksymalnych przez osoby sprzedające towary na rynku oraz za ukrywanie przedmiotów codziennego użytku, rozporządzenie z dnia 21 stycznia 1940 (o zwalczaniu nadmiernych cen)</li> <li>za niedostarczenie kontyngentów przez rolników, rozporządzenie z dnia 11 lipca 1942 (o ochronie zbiorów)</li> <li>za ukrywanie <a href="/wiki/%C5%BBydzi" title="Żydzi">Żydów</a><sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-0" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce-37">[36]</a></sup>, kara śmierci obowiązywała od 1942 i przeprowadzana była często bez wyroku <a href="/wiki/Standgericht" title="Standgericht">sądu doraźnego</a>, tzw. egzekucją na miejscu zdarzenia (niem. <i>an Ort und Stelle</i>)</li> <li>uchylanie się młodzieży od Służby Budowlanej (niem. <i><a href="/wiki/Baudienst" title="Baudienst">Baudienst</a></i>), rozporządzenie z dnia 24 lipca 1943</li> <li>za wykroczenia przeciwko ustawom i rozporządzeniom niemieckich władz okupacyjnych, rozporządzenie Hansa Franka z dnia 2 października 1943 (o zamachu na Niemieckie Dzieło Odbudowy). Był to jeden z najbardziej surowych aktów prawnych, który usankcjonował całkowicie zasadę <a href="/wiki/Odpowiedzialno%C5%9B%C4%87_zbiorowa" title="Odpowiedzialność zbiorowa">odpowiedzialności zbiorowej</a>, dekret ten stwierdzał m.in.: <i>Osoby narodowości nieniemieckiej, które w zamiarze hamowania lub przeszkadzania Niemieckiemu Dziełu Odbudowy, wykraczają przeciw ustawom, rozporządzeniom i zarządzeniom władz, należy karać śmiercią</i><sup id="cite_ref-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945_38-0" class="reference"><a href="#cite_note-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945-38">[37]</a></sup></li></ul> <p><br style="clear:both;" /> </p> <center> <ul class="gallery mw-gallery-traditional" style="max-width: 1015px;"> <li class="gallerybox" style="width: 195px"> <div class="thumb" style="width: 190px; height: 230px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Hans_Frank%E2%80%99s_ordinance_on_counteracting_the_acts_of_violence_in_Generalgouvernement_01.jpg" class="mw-file-description" title="Wykaz czynów karanych śmiercią w zarządzeniu Hansa Franka z 31 października 1939"><img alt="Wykaz czynów karanych śmiercią w zarządzeniu Hansa Franka z 31 października 1939" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Hans_Frank%E2%80%99s_ordinance_on_counteracting_the_acts_of_violence_in_Generalgouvernement_01.jpg/131px-Hans_Frank%E2%80%99s_ordinance_on_counteracting_the_acts_of_violence_in_Generalgouvernement_01.jpg" decoding="async" width="131" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Hans_Frank%E2%80%99s_ordinance_on_counteracting_the_acts_of_violence_in_Generalgouvernement_01.jpg/197px-Hans_Frank%E2%80%99s_ordinance_on_counteracting_the_acts_of_violence_in_Generalgouvernement_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Hans_Frank%E2%80%99s_ordinance_on_counteracting_the_acts_of_violence_in_Generalgouvernement_01.jpg/263px-Hans_Frank%E2%80%99s_ordinance_on_counteracting_the_acts_of_violence_in_Generalgouvernement_01.jpg 2x" data-file-width="1355" data-file-height="2060" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Wykaz czynów karanych śmiercią w zarządzeniu Hansa Franka z 31 października 1939</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 195px"> <div class="thumb" style="width: 190px; height: 230px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Hans_Frank%E2%80%99s_ordinance_on_counteracting_the_attempts_to_jeopardize_German_Reconstruction_Plan_in_Generalgouvernement_01.jpg" class="mw-file-description" title="Rozporządzenie Hansa Franka z 2 października 1943 „o zwalczaniu zamachów na niemieckie dzieło odbudowy”"><img alt="Rozporządzenie Hansa Franka z 2 października 1943 „o zwalczaniu zamachów na niemieckie dzieło odbudowy”" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Hans_Frank%E2%80%99s_ordinance_on_counteracting_the_attempts_to_jeopardize_German_Reconstruction_Plan_in_Generalgouvernement_01.jpg/160px-Hans_Frank%E2%80%99s_ordinance_on_counteracting_the_attempts_to_jeopardize_German_Reconstruction_Plan_in_Generalgouvernement_01.jpg" decoding="async" width="160" height="166" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Hans_Frank%E2%80%99s_ordinance_on_counteracting_the_attempts_to_jeopardize_German_Reconstruction_Plan_in_Generalgouvernement_01.jpg/240px-Hans_Frank%E2%80%99s_ordinance_on_counteracting_the_attempts_to_jeopardize_German_Reconstruction_Plan_in_Generalgouvernement_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Hans_Frank%E2%80%99s_ordinance_on_counteracting_the_attempts_to_jeopardize_German_Reconstruction_Plan_in_Generalgouvernement_01.jpg/320px-Hans_Frank%E2%80%99s_ordinance_on_counteracting_the_attempts_to_jeopardize_German_Reconstruction_Plan_in_Generalgouvernement_01.jpg 2x" data-file-width="1349" data-file-height="1402" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Rozporządzenie Hansa Franka z 2 października 1943 „o zwalczaniu zamachów na niemieckie dzieło odbudowy”</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 195px"> <div class="thumb" style="width: 190px; height: 230px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Goniec_Krakowski.JPG" class="mw-file-description" title="Obwieszczenie o wykonaniu wyroków śmierci za „zamachy na dzieło odbudowy” w codziennej gazecie krakowskiej „Goniec Krakowski”, 1943 r."><img alt="Obwieszczenie o wykonaniu wyroków śmierci za „zamachy na dzieło odbudowy” w codziennej gazecie krakowskiej „Goniec Krakowski”, 1943 r." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Goniec_Krakowski.JPG/160px-Goniec_Krakowski.JPG" decoding="async" width="160" height="126" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Goniec_Krakowski.JPG/240px-Goniec_Krakowski.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Goniec_Krakowski.JPG/320px-Goniec_Krakowski.JPG 2x" data-file-width="2499" data-file-height="1974" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Obwieszczenie o wykonaniu wyroków śmierci za „zamachy na dzieło odbudowy” w codziennej gazecie krakowskiej „<a href="/wiki/Goniec_Krakowski_(1939%E2%80%931945)" title="Goniec Krakowski (1939–1945)">Goniec Krakowski</a>”, 1943 r.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 195px"> <div class="thumb" style="width: 190px; height: 230px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Bekanntmachung_General_Government_Poland_1942.jpg" class="mw-file-description" title="Obwieszczenie okupacyjnych władz Częstochowy grożące śmiercią za pomoc Żydom"><img alt="Obwieszczenie okupacyjnych władz Częstochowy grożące śmiercią za pomoc Żydom" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Bekanntmachung_General_Government_Poland_1942.jpg/160px-Bekanntmachung_General_Government_Poland_1942.jpg" decoding="async" width="160" height="118" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Bekanntmachung_General_Government_Poland_1942.jpg/240px-Bekanntmachung_General_Government_Poland_1942.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Bekanntmachung_General_Government_Poland_1942.jpg/320px-Bekanntmachung_General_Government_Poland_1942.jpg 2x" data-file-width="574" data-file-height="423" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Obwieszczenie okupacyjnych władz <a href="/wiki/Cz%C4%99stochowa" title="Częstochowa">Częstochowy</a> grożące śmiercią za pomoc Żydom</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 195px"> <div class="thumb" style="width: 190px; height: 230px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:German_announcement_General_Government_Poland_1941.jpg" class="mw-file-description" title="Obwieszczenie z 25.11.1941 o skazaniu na śmierć 9 polskich rolników z Brzezin za niedostarczenie kontyngentów"><img alt="Obwieszczenie z 25.11.1941 o skazaniu na śmierć 9 polskich rolników z Brzezin za niedostarczenie kontyngentów" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/German_announcement_General_Government_Poland_1941.jpg/160px-German_announcement_General_Government_Poland_1941.jpg" decoding="async" width="160" height="105" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/German_announcement_General_Government_Poland_1941.jpg/240px-German_announcement_General_Government_Poland_1941.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/German_announcement_General_Government_Poland_1941.jpg/320px-German_announcement_General_Government_Poland_1941.jpg 2x" data-file-width="750" data-file-height="494" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Obwieszczenie z 25.11.1941 o skazaniu na śmierć 9 polskich rolników z <a href="/wiki/Brzeziny_(powiat_%C5%82%C4%99czy%C5%84ski)" title="Brzeziny (powiat łęczyński)">Brzezin</a> za niedostarczenie <a href="/wiki/Kontyngenty_w_okupowanej_przez_Niemc%C3%B3w_Polsce" title="Kontyngenty w okupowanej przez Niemców Polsce">kontyngentów</a></div> </li> </ul> </center> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Podział_administracyjny"><span id="Podzia.C5.82_administracyjny"></span>Podział administracyjny</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Podział administracyjny" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Podział administracyjny"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:GeneralgouvernementKarte1940.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/GeneralgouvernementKarte1940.png/290px-GeneralgouvernementKarte1940.png" decoding="async" width="290" height="310" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/GeneralgouvernementKarte1940.png/435px-GeneralgouvernementKarte1940.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/GeneralgouvernementKarte1940.png/580px-GeneralgouvernementKarte1940.png 2x" data-file-width="1295" data-file-height="1385" /></a><figcaption>Podział administracyjny GG, stan na 31.07.1940</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:GeneralGovernement.1940.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/GeneralGovernement.1940.jpg/290px-GeneralGovernement.1940.jpg" decoding="async" width="290" height="326" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/GeneralGovernement.1940.jpg/435px-GeneralGovernement.1940.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/GeneralGovernement.1940.jpg/580px-GeneralGovernement.1940.jpg 2x" data-file-width="583" data-file-height="656" /></a><figcaption>Mapa GG z podziałem na dystrykty (styczeń 1940) uwzględniająca <a href="/wiki/Podzia%C5%82_administracyjny_II_Rzeczypospolitej" title="Podział administracyjny II Rzeczypospolitej">przedwojenne granice powiatów</a><sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39">[38]</a></sup></figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Podzia%C5%82_administracyjny_Generalnego_Gubernatorstwa_1939%E2%80%931945" title="Podział administracyjny Generalnego Gubernatorstwa 1939–1945">Podział administracyjny Generalnego Gubernatorstwa 1939–1945</a>.</i></div> <p>Generalne Gubernatorstwo podzielono na cztery (później pięć) jednostki administracyjne (dystrykty, <a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> <i>Distrikt</i>): </p> <ul><li><a href="/wiki/Dystrykt_krakowski" title="Dystrykt krakowski">Krakowski</a></li> <li><a href="/wiki/Dystrykt_lubelski" title="Dystrykt lubelski">Lubelski</a></li> <li><a href="/wiki/Dystrykt_radomski" title="Dystrykt radomski">Radomski</a></li> <li><a href="/wiki/Dystrykt_warszawski" title="Dystrykt warszawski">Warszawski</a></li> <li><a href="/wiki/Dystrykt_Galicja" title="Dystrykt Galicja">Galicyjski</a> (od 1 sierpnia 1941)</li></ul> <p>Dystrykty dzieliły się na powiaty (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> <i>Kreis</i>). Zlikwidowano polską administrację, pozostawiając tylko polską policję jako jednostkę pomocniczą przy policji niemieckiej oraz sądy rozpatrujące drobne sprawy karne dot. Polaków oraz sprawy cywilne między Polakami. Jednak sądy niemieckie mogły przejąć do swojej właściwości każdą sprawę. Jedyne jednostki samorządowe pozostawione w Generalnym Gubernatorstwie to gminy i sołectwa. Niemcy dopuścili działanie straży pożarnej, <a href="/wiki/Polski_Czerwony_Krzy%C5%BC" title="Polski Czerwony Krzyż">PCK</a>, a od roku 1940 <a href="/wiki/Rada_G%C5%82%C3%B3wna_Opieku%C5%84cza_(1940%E2%80%931945)" title="Rada Główna Opiekuńcza (1940–1945)">Rady Głównej Opiekuńczej</a>. </p><p>1 stycznia 1941 weszło w życie rozporządzenie o zmianach obszarów gmin i związków gmin na terenie GG. Rozporządzenie zezwoliło na zmiany granic gmin ze względu na interes publiczny, rozwiązywanie gmin, tworzenie nowych, łączenie gmin lub przyłączanie gmin do gmin już istniejących. Decyzja zmian granic przy gminach przynależnych do powiatu przysługiwała Szefowi Okręgu (ogłoszone w <i>Amtsblatt des Chefs des Distrikts im Generalgouvernement für die Besetzten Polnischen Gebiete</i>), przy związkach gmin i przy miastach wydzielonych Kierownikowi Wydziału Spraw Wewnętrznych przy Urzędzie GG o ile przy tym nie uległy zmianie granice okręgu; w przeciwnym wypadku Generalnemu Gubernatorowi<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40">[39]</a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Bundesarchiv_Bild_183-L16175,_Krakau,_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Bundesarchiv_Bild_183-L16175%2C_Krakau%2C_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg/170px-Bundesarchiv_Bild_183-L16175%2C_Krakau%2C_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg" decoding="async" width="170" height="227" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Bundesarchiv_Bild_183-L16175%2C_Krakau%2C_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg/255px-Bundesarchiv_Bild_183-L16175%2C_Krakau%2C_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Bundesarchiv_Bild_183-L16175%2C_Krakau%2C_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg/340px-Bundesarchiv_Bild_183-L16175%2C_Krakau%2C_Parade_von_SS_und_Polizei.jpg 2x" data-file-width="587" data-file-height="783" /></a><figcaption>Parada wojsk niemieckich w <a href="/wiki/Krak%C3%B3w" title="Kraków">Krakowie</a> 25 października 1940 r. (niedziela) z okazji pierwszej rocznicy utworzenia GG</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Demografia">Demografia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Demografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Demografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Z uwagi na migracje wojenne nie uwzględniane w żadnych statystykach, przymusowe przesiedlenia stosowane przez władze niemieckie na polskich terytoriach okupowanych oraz politykę systematycznej eksterminacji różnych grup ludnościowych precyzyjne określenie struktury demograficznej na terenie Generalnego Gubernatorstwa jest problematyczne. </p><p>W dniach od 18 do 28 kwietnia 1940 władze sowieckie wypuściły legalnie do GG 60 tysięcy ludzi, z czego w Przemyślu 25 tysięcy, a we Włodzimierzu Wołyńskim 15 tysięcy<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41">[40]</a></sup>. </p><p>Według oficjalnych danych niemieckich Generalne Gubernatorstwo obejmowało do czerwca 1941 obszar 94,1 tys. km², który zamieszkiwało 12,1 mln ludności, w tym następujące grupy ludności (według danych z grudnia 1940<sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-1" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce-37">[36]</a></sup>): </p> <ul><li>Polacy – 10 mln<sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-2" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce-37">[36]</a></sup> (w 1939 liczba Polaków w GG wynosiła 11,38<sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-3" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce-37">[36]</a></sup> mln)</li> <li>Żydzi – 1,35 mln<sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-4" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce-37">[36]</a></sup> (wymienia się także liczbę 1,5<sup id="cite_ref-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945_38-1" class="reference"><a href="#cite_note-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945-38">[37]</a></sup> mln w 1940)</li> <li>Ukraińcy – 500 tys.<sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-5" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce-37">[36]</a></sup></li> <li>inne grupy – 300 tys.<sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-6" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce-37">[36]</a></sup>, m.in. <a href="/wiki/Volksdeutsche" title="Volksdeutsche">Volksdeutsche</a> (do 1939 obywatele polscy narodowości niemieckiej) – 90 tys.<sup id="cite_ref-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945_38-2" class="reference"><a href="#cite_note-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945-38">[37]</a></sup>, <a href="/wiki/G%C3%B3rale" title="Górale">Górale</a> (do 1939 obywatele polscy przez Niemców zaliczani do tzw. <a href="/wiki/Goralenvolk" title="Goralenvolk">Goralenvolku</a>) – 80 tys.<sup id="cite_ref-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945_38-3" class="reference"><a href="#cite_note-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945-38">[37]</a></sup>, oraz <a href="/wiki/Rusini" title="Rusini">Rusini</a></li></ul> <p>Po <a href="/wiki/Atak_Niemiec_na_ZSRR" title="Atak Niemiec na ZSRR">ataku III Rzeszy na ZSRR</a> tereny okupowanych wojskowo przez <a href="/wiki/Armia_Czerwona" title="Armia Czerwona">Armię Czerwoną</a> od <a href="/wiki/Agresja_ZSRR_na_Polsk%C4%99" title="Agresja ZSRR na Polskę">agresji na Polskę 17.09.1939</a> i <a href="/wiki/Aneksja" title="Aneksja">anektowanych</a> przez ZSRR województw: <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_stanis%C5%82awowskie" title="Województwo stanisławowskie">stanisławowskiego</a>, <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_tarnopolskie" title="Województwo tarnopolskie">tarnopolskiego</a> oraz części województwa <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_lwowskie" title="Województwo lwowskie">lwowskiego</a> pod nazwą <a href="/wiki/Dystrykt_Galicja" title="Dystrykt Galicja">dystryktu galicyjskiego</a> weszły w skład Generalnego Gubernatorstwa na mocy dekretu <a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Hitlera</a> z 1 sierpnia 1941. Wówczas obszar GG wynosił 145,2 tys. km², zamieszkiwany przez 16,6–16,8 mln mieszkańców w tym: </p> <ul><li>Polacy – 11,2 mln (10 mln w GG w 1940 oraz ok. 1,1–1,2<sup id="cite_ref-Przemiany_demograficzne_w_Galicji_Wschodniej_w_latach_1939–1941_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-Przemiany_demograficzne_w_Galicji_Wschodniej_w_latach_1939–1941-42">[41]</a></sup> mln w okupowanych przez ZSRR terytoriach dawnej <a href="/wiki/Galicja_Wschodnia" title="Galicja Wschodnia">Galicji Wschodniej</a> – po wywiezieniu przez władze sowieckie nie mniej niż 200 000 Polaków w głąb ZSRR z tego obszaru w latach okupacji 1939–1941).</li> <li>Żydzi – 1,9 mln (1,35 mln w GG w 1940 oraz ok. 0,55 mln w <a href="/wiki/Galicja_Wschodnia" title="Galicja Wschodnia">Galicji Wschodniej</a>)<sup id="cite_ref-Przemiany_demograficzne_w_Galicji_Wschodniej_w_latach_1939–1941_42-1" class="reference"><a href="#cite_note-Przemiany_demograficzne_w_Galicji_Wschodniej_w_latach_1939–1941-42">[41]</a></sup> Oficjalne dane niemieckie różnią się od deklaracji Generalnego Gubernatora Hansa Franka, który na posiedzeniu rządu GG w dniu 16 grudnia 1941 stwierdził, iż liczebność Żydów na terenie Generalnego Gubernatorstwa wynosi 2,5 mln.</li> <li>Ukraińcy i Rusini – 3,7 mln (530 000 Ukraińców w GG w 1940 oraz ok. 3,2<sup id="cite_ref-Przemiany_demograficzne_w_Galicji_Wschodniej_w_latach_1939–1941_42-2" class="reference"><a href="#cite_note-Przemiany_demograficzne_w_Galicji_Wschodniej_w_latach_1939–1941-42">[41]</a></sup> mln) w Galicji Wschodniej (okupowanej przez ZSRR w latach 1939–1941).</li></ul> <p>Do 1943 na terenie Generalnego Gubernatorstwa osiedlono dodatkowo ok. 330 tys.<sup id="cite_ref-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945_38-4" class="reference"><a href="#cite_note-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945-38">[37]</a></sup> kolonistów niemieckich. Liczba Żydów w 1943, systematycznie zwożonych na teren GG z krajów okupowanych Europy i z pozostałych okupowanych ziem polskich (wcześniej w 1942 na terenie Generalnego Gubernatorstwa wymordowano ok. 2 mln Żydów w ramach <a href="/wiki/Einsatz_Reinhardt" title="Einsatz Reinhardt">Akcji Reinhardt</a>), wynosiła 1,5<sup id="cite_ref-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945_38-5" class="reference"><a href="#cite_note-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945-38">[37]</a></sup> mln osób. </p><p>W czasie okupacji niemieckiej o wpis na <a href="/wiki/Volkslista" title="Volkslista">Volkslistę</a> ubiegało się ok. 1 800 000 obywateli polskich, przeważnie z <a href="/wiki/Terytoria_Polski_anektowane_przez_III_Rzesz%C4%99" title="Terytoria Polski anektowane przez III Rzeszę">terenów Rzeczypospolitej anektowanych przez III Rzeszę</a>. <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Rzeczypospolitej_Polskiej_na_uchod%C5%BAstwie" title="Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie">Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie</a> i władze <a href="/wiki/Polskie_Pa%C5%84stwo_Podziemne" title="Polskie Państwo Podziemne">Polskiego Państwa Podziemnego</a> akceptowały przyjmowanie Volkslisty na ziemiach anektowanych (przede wszystkim na <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk" title="Śląsk">Śląsku</a> i <a href="/wiki/Pomorze" title="Pomorze">Pomorzu</a>) jako środka mającego uchronić ludność polską na tych terenach od przymusowego wysiedlenia do Generalnego Gubernatorstwa i innych represji policyjnych okupanta. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Władze_Generalnego_Gubernatorstwa"><span id="W.C5.82adze_Generalnego_Gubernatorstwa"></span>Władze Generalnego Gubernatorstwa</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Władze Generalnego Gubernatorstwa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Władze Generalnego Gubernatorstwa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Kundt,_Fischer,_Frank,_W%C3%A4chter,_Z%C3%B6rner,_Wendler.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Kundt%2C_Fischer%2C_Frank%2C_W%C3%A4chter%2C_Z%C3%B6rner%2C_Wendler.jpg/220px-Kundt%2C_Fischer%2C_Frank%2C_W%C3%A4chter%2C_Z%C3%B6rner%2C_Wendler.jpg" decoding="async" width="220" height="144" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Kundt%2C_Fischer%2C_Frank%2C_W%C3%A4chter%2C_Z%C3%B6rner%2C_Wendler.jpg/330px-Kundt%2C_Fischer%2C_Frank%2C_W%C3%A4chter%2C_Z%C3%B6rner%2C_Wendler.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Kundt%2C_Fischer%2C_Frank%2C_W%C3%A4chter%2C_Z%C3%B6rner%2C_Wendler.jpg/440px-Kundt%2C_Fischer%2C_Frank%2C_W%C3%A4chter%2C_Z%C3%B6rner%2C_Wendler.jpg 2x" data-file-width="3500" data-file-height="2283" /></a><figcaption>Władze GG, od lewej <a href="/wiki/Ernst_Kundt" title="Ernst Kundt">Ernst Kundt</a>, <a href="/wiki/Ludwig_Fischer_(prawnik)" title="Ludwig Fischer (prawnik)">Ludwig Fischer</a>, <a href="/wiki/Hans_Frank" title="Hans Frank">Hans Frank</a>, <a href="/wiki/Otto_W%C3%A4chter" title="Otto Wächter">Otto Wächter</a>, <a href="/wiki/Ernst_Z%C3%B6rner" title="Ernst Zörner">Ernst Zörner</a>, <a href="/wiki/Richard_Wendler" title="Richard Wendler">Richard Wendler</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Krzeszowice_6.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Krzeszowice_6.jpg/220px-Krzeszowice_6.jpg" decoding="async" width="220" height="143" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Krzeszowice_6.jpg/330px-Krzeszowice_6.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Krzeszowice_6.jpg/440px-Krzeszowice_6.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="520" /></a><figcaption><a href="/wiki/Pa%C5%82ac_Potockich_w_Krzeszowicach" title="Pałac Potockich w Krzeszowicach">Pałac Potockich w Krzeszowicach</a>, rezydencja Hansa Franka do roku 1944</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Generalnego_Gubernatorstwa" title="Rząd Generalnego Gubernatorstwa">Rząd Generalnego Gubernatorstwa</a>.</i></div> <p>Naczelną władzę sprawował generalny gubernator (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> <i>Generalgouverneur</i>), mający swą siedzibę w <a href="/wiki/Krak%C3%B3w" title="Kraków">Krakowie</a>. <a href="/wiki/Warszawa" title="Warszawa">Warszawa</a> została zredukowana do roli siedziby władz dystryktu warszawskiego. Generalny Gubernator sprawował władzę przy pomocy Urzędu Generalnego Gubernatora (niem. <i>Amt des Generalgouverneurs</i>), przemianowanego 9 grudnia 1940 r. na <a href="/wiki/Rz%C4%85d_Generalnego_Gubernatorstwa" title="Rząd Generalnego Gubernatorstwa">rząd Generalnego Gubernatorstwa</a> (<i>Regierung des Generalgouvernements</i>). Główny urząd Generalnego Gubernatorstwa mieścił się od 1940 roku w budynkach <a href="/wiki/Akademia_G%C3%B3rniczo-Hutnicza_im._Stanis%C5%82awa_Staszica_w_Krakowie" title="Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie">Akademii Górniczo-Hutniczej</a> w Krakowie<sup id="cite_ref-CITEREFEstreicher1971129_43-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFEstreicher1971129-43">[42]</a></sup> </p><p>Stanowisko generalnego gubernatora przez cały czas istnienia pełnił <a href="/wiki/Hans_Frank" title="Hans Frank">Hans Frank</a>. Jego zastępcą i sekretarzem stanu w rządzie Generalnego Gubernatorstwa był początkowo <a href="/wiki/Arthur_Seyss-Inquart" title="Arthur Seyss-Inquart">Arthur Seyss-Inquart</a>, a od maja 1940 r. <a href="/wiki/Josef_B%C3%BChler" title="Josef Bühler">Josef Bühler</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Aparat_policyjny_i_bezpieczeństwa"><span id="Aparat_policyjny_i_bezpiecze.C5.84stwa"></span>Aparat policyjny i bezpieczeństwa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Aparat policyjny i bezpieczeństwa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Aparat policyjny i bezpieczeństwa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Zobacz też: <a href="/wiki/Organizacja_aparatu_policji_i_bezpiecze%C5%84stwa_w_Generalnym_Gubernatorstwie" title="Organizacja aparatu policji i bezpieczeństwa w Generalnym Gubernatorstwie">Organizacja aparatu policji i bezpieczeństwa w Generalnym Gubernatorstwie</a>.</i></div> <p>Rozbudowany aparat policyjny i bezpieczeństwa był głównym wykonawcą niemieckiej polityki okupacyjnej. Policja i żandarmeria przeprowadzały <a href="/wiki/%C5%81apanka" title="Łapanka">łapanki</a> na <a href="/wiki/Roboty_przymusowe_w_III_Rzeszy" title="Roboty przymusowe w III Rzeszy">roboty przymusowe</a> do Rzeszy, ściągały obowiązkowe kontyngenty żywnościowe, stosując przy tym różnorakie represje, wykonywały egzekucje, przeprowadzały także pomniejsze akcje wymierzone w <a href="/wiki/Ruch_oporu" title="Ruch oporu">ruch oporu</a> na terenie GG. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Miejscowości_pozbawione_praw_miejskich"><span id="Miejscowo.C5.9Bci_pozbawione_praw_miejskich"></span>Miejscowości pozbawione praw miejskich</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Miejscowości pozbawione praw miejskich" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Miejscowości pozbawione praw miejskich"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="metadata plainlinks mbox mbox-content" tabindex="0"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75358068">.mw-parser-output .mbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);border-left:10px solid var(--color-progressive,#36c);background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);box-sizing:border-box;margin:0 10%0.5em 10%;display:grid;padding:.3em;gap:.3em;grid-template-columns:60px 1fr;align-items:center;word-break:break-word}.mw-parser-output .mbox.with-iconright{grid-template-columns:60px 1fr min-content}.mw-parser-output .mbox.without-icon{grid-template-columns:1fr}.mw-parser-output .mbox-iconright,.mw-parser-output .mbox-icon{justify-self:center}.mw-parser-output .mbox-icon img{max-width:100%;object-fit:contain}.mw-parser-output .mbox p{font-size:inherit}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .mbox{margin-left:0;margin-right:0}}@media(max-width:600px){.mw-parser-output .mbox{width:100%}}@media(max-width:450px){.mw-parser-output .mbox-iconright{grid-row:2;grid-column:1/span 2;justify-self:end}.mw-parser-output .mbox.with-iconright{grid-template-columns:40px 1fr}.mw-parser-output .mbox{grid-template-columns:40px 1fr;font-size:0.85rem}}.mw-parser-output .mbox+.mbox{margin-top:calc(-0.5em + 2px)}.mw-parser-output .mbox.mbox-serious{border-left-color:#d33}.mw-parser-output .mbox.mbox-content{border-left-color:#f28500}.mw-parser-output .mbox.mbox-notice{border-left-color:var(--color-progressive,#36c)}.mw-parser-output .mbox.mbox-merge{border-left-color:#9932cc}body.ns-6 .mw-parser-output .mbox{width:unset;max-width:unset}</style> <div class="mbox-icon"> <div><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Weryfikowalno%C5%9B%C4%87" title="Wikipedia:Weryfikowalność"><img alt="Wikipedia:Weryfikowalność" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Question_book-4.svg/50px-Question_book-4.svg.png" decoding="async" width="50" height="39" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Question_book-4.svg/75px-Question_book-4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Question_book-4.svg/100px-Question_book-4.svg.png 2x" data-file-width="262" data-file-height="204" /></a></span></div></div> <div class="mbox-text"><b>Ta sekcja od 2019-01 wymaga <a href="/wiki/Wikipedia:Weryfikowalno%C5%9B%C4%87" title="Wikipedia:Weryfikowalność">zweryfikowania</a> podanych informacji.</b><div class="hide-when-compact">Należy podać wiarygodne źródła w formie <a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">przypisów bibliograficznych</a>.<br /><small>Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.</small><br /><small><i>Sprawdź w źródłach:</i> <span class="plainlinks"> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/szukaj/Generalne+Gubernatorstwo.html">Encyklopedia PWN</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?as_brr=0&as_pub=-icon&q=%22Generalne+Gubernatorstwo%22">Google Books</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="http://scholar.google.com/scholar?q=%22Generalne+Gubernatorstwo%22">Google Scholar</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://fbc.pionier.net.pl/search#fq={!tag=dcterms_accessRights}dcterms_accessRights%3A%22Dost%C4%99p%20otwarty%22&q=%22Generalne+Gubernatorstwo%22">Federacja Bibliotek Cyfrowych</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bazhum.muzhp.pl/artykul/lista/?generalQuery=%22Generalne+Gubernatorstwo%22">BazHum</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://yadda.icm.edu.pl/baztech/search/page.action?qt=SEARCH&q=c_0language_0eq.all*sc.article*c_0keywords_0eq.Generalne+Gubernatorstwo*l_0*c_0fulltext_0eq.all">BazTech</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="https://rcin.org.pl/dlibra/results?q=%22Generalne+Gubernatorstwo%22&action=SimpleSearchAction&type=-6&p=0">RCIN</a> • Internet Archive (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/texts?query=%22Generalne+Gubernatorstwo%22">texts</a> / <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/inlibrary?query=%22Generalne+Gubernatorstwo%22">inlibrary</a>)</span></small><br /><span style="color: var(--color-subtle, #54595d); font-size:80%">Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w <a href="/wiki/Dyskusja:Generalne_Gubernatorstwo" title="Dyskusja:Generalne Gubernatorstwo">dyskusji tej sekcji</a>.</span><br /><span style="color: var(--color-subtle, #54595d); font-size:80%"> Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon <a href="/wiki/Szablon:Dopracowa%C4%87" title="Szablon:Dopracować">{{Dopracować}}</a> z tej sekcji.</span></div></div> </div> <p>Na terenie Generalnego Gubernatorstwa wiele miejscowości utraciło prawa miejskie (oprócz ukraińskiej części dystryktu Galicja). </p> <ul><li><a href="/wiki/Dubienka" title="Dubienka">Dubienka</a> (1588; <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_lubelskie" title="Województwo lubelskie">lubelskie</a>)</li> <li><a href="/wiki/Jan%C3%B3w_Podlaski" title="Janów Podlaski">Janów Podlaski</a> (1465–1870 i od 1915; <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_lubelskie" title="Województwo lubelskie">lubelskie</a>)</li> <li><a href="/wiki/U%C5%9Bcie_Gorlickie" title="Uście Gorlickie">Uście Gorlickie</a> (1512; <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_ma%C5%82opolskie" title="Województwo małopolskie">małopolskie</a>)</li> <li><a href="/wiki/Domaradz_(wojew%C3%B3dztwo_podkarpackie)" title="Domaradz (województwo podkarpackie)">Domaradz</a> (XV wiek; <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_podkarpackie" title="Województwo podkarpackie">podkarpackie</a>)</li> <li><a href="/wiki/Miasto_(Grodzisko_Dolne)" title="Miasto (Grodzisko Dolne)">Grodzisko-Miasteczko</a> (1740; <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_podkarpackie" title="Województwo podkarpackie">podkarpackie</a>)</li> <li><a href="/wiki/Jawornik_Polski" title="Jawornik Polski">Jawornik Polski</a> (1472, od 2024 znów miasto; <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_podkarpackie" title="Województwo podkarpackie">podkarpackie</a>)</li> <li><a href="/wiki/Kalwaria_Pac%C5%82awska" title="Kalwaria Pacławska">Kalwaria Pacławska</a> (XVII wiek; <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_podkarpackie" title="Województwo podkarpackie">podkarpackie</a>)</li> <li><a href="/wiki/Krasiczyn" title="Krasiczyn">Krasiczyn</a> (XVII wiek; <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_podkarpackie" title="Województwo podkarpackie">podkarpackie</a>)</li> <li><a href="/wiki/Krzywcza" title="Krzywcza">Krzywcza</a> (1398; <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_podkarpackie" title="Województwo podkarpackie">podkarpackie</a>)</li> <li><a href="/wiki/Oleszyce" title="Oleszyce">Oleszyce</a> (1576; od 1989 znów miasto; <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_podkarpackie" title="Województwo podkarpackie">podkarpackie</a>)</li> <li><a href="/wiki/Tyrawa_Wo%C5%82oska" title="Tyrawa Wołoska">Tyrawa Wołoska</a> (XVIII wiek; <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_podkarpackie" title="Województwo podkarpackie">podkarpackie</a>)</li> <li><a href="/wiki/Ustrzyki_Dolne" title="Ustrzyki Dolne">Ustrzyki Dolne</a> (1727; od 1952 znów miasto; po <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojnie światowej</a> miasto znalazło się w <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">ZSRR</a>, gdzie zostało pozbawione praw miejskich. W 1951 powróciło do <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polski</a> na podstawie <a href="/wiki/Umowa_o_zmianie_granic_z_15_lutego_1951" title="Umowa o zmianie granic z 15 lutego 1951">umowy o zamianie granic</a>, pozostając miastem (oficjalnie od 1952). W Polsce owa doraźna utrata praw miejskich nie jest uwzględniana; <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_podkarpackie" title="Województwo podkarpackie">podkarpackie</a>)</li></ul> <p>Wiele miast w innych województwach zostało pozbawione <a href="/wiki/Prawa_miejskie" title="Prawa miejskie">praw miejskich</a> z powodu dużych zniszczeń. </p> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Zobacz też: <a href="/wiki/Miejscowo%C5%9Bci_w_Polsce_pozbawione_praw_miejskich" title="Miejscowości w Polsce pozbawione praw miejskich">Miejscowości w Polsce pozbawione praw miejskich</a>.</i></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kolaboracja">Kolaboracja</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Kolaboracja" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kolaboracja"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Wiec_warszawskich_volksdeutsch%C3%B3w_w_sali_Roma.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Wiec_warszawskich_volksdeutsch%C3%B3w_w_sali_Roma.jpg/220px-Wiec_warszawskich_volksdeutsch%C3%B3w_w_sali_Roma.jpg" decoding="async" width="220" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Wiec_warszawskich_volksdeutsch%C3%B3w_w_sali_Roma.jpg/330px-Wiec_warszawskich_volksdeutsch%C3%B3w_w_sali_Roma.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Wiec_warszawskich_volksdeutsch%C3%B3w_w_sali_Roma.jpg/440px-Wiec_warszawskich_volksdeutsch%C3%B3w_w_sali_Roma.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="574" /></a><figcaption>Wiec warszawskich <a href="/wiki/Volksdeutsche" title="Volksdeutsche">volksdeutschów</a> w <a href="/wiki/Teatr_Muzyczny_%E2%80%9ERoma%E2%80%9D" class="mw-redirect" title="Teatr Muzyczny „Roma”">sali teatru Roma</a> w 1940 roku</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Igo_Sym.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Igo_Sym.jpg/170px-Igo_Sym.jpg" decoding="async" width="170" height="255" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Igo_Sym.jpg/255px-Igo_Sym.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/18/Igo_Sym.jpg 2x" data-file-width="307" data-file-height="460" /></a><figcaption><a href="/wiki/Igo_Sym" title="Igo Sym">Igo Sym</a>, na którym na mocy wyroku Wojskowego Sądu Specjalnego <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Walki_Zbrojnej" title="Związek Walki Zbrojnej">ZWZ</a> za współpracę z <a href="/wiki/Gestapo" title="Gestapo">Gestapo</a> został 7 marca 1941 wykonany wyrok śmierci</figcaption></figure> <p>W Polsce nie doszło do utworzenia <a href="/wiki/Kolaboracja" title="Kolaboracja">kolaboracyjnych</a> struktur władzy (rządu, struktur wojskowych ani polskich jednostek <a href="/wiki/Waffen-SS" title="Waffen-SS">Waffen-SS</a>), co stanowiło wyjątek<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44">[43]</a></sup> wśród państw europejskich okupowanych przez III Rzeszę<sup id="cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-0" class="reference"><a href="#cite_note-Dzieje_Polski._Kalendarium-45">[44]</a></sup>. Niemcy nigdy nie zaproponowali konkretnej oferty utworzenia rządu kolaboracyjnego, nie było też gotowości ze strony polskich elit do współdziałania<sup id="cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-1" class="reference"><a href="#cite_note-Dzieje_Polski._Kalendarium-45">[44]</a></sup>. Niektórzy działacze lub mniej znaczące organizacje były zaangażowane w kolaborację ideologiczną, m.in. <a href="/wiki/Feliks_Burdecki" title="Feliks Burdecki">Feliks Burdecki</a>, <a href="/wiki/Jan_Emil_Skiwski" title="Jan Emil Skiwski">Jan Emil Skiwski</a>, <a href="/wiki/Narodowa_Organizacja_Radykalna" title="Narodowa Organizacja Radykalna">Narodowa Organizacja Radykalna</a>, <a href="/wiki/Goralenvolk" title="Goralenvolk">Goralenvolk</a>, <a href="/wiki/Ukrai%C5%84ski_Komitet_Centralny" title="Ukraiński Komitet Centralny">Ukraiński Komitet Centralny</a>. </p> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Volksdeutscher_Selbstschutz" title="Volksdeutscher Selbstschutz">Volksdeutscher Selbstschutz</a>.</i></div> <p>Największą skalę kolaboracja z niemieckim okupantem przybrała wśród przedwojennych obywateli polskich zrzeszonych w różnych organizacjach mniejszości niemieckiej zaliczonych przez nazistów do <a href="/wiki/Volksdeutsche" title="Volksdeutsche">volksdeutschów</a>. Rekrutowali się oni głównie spośród członków jawnie narodowosocjalistycznych organizacji działających w przedwojennej Polsce, jak <a href="/wiki/Partia_M%C5%82odoniemiecka_w_Polsce" title="Partia Młodoniemiecka w Polsce">Partia Młodoniemiecka w Polsce</a> (niem. <i>Jungdeutsche Partei in Polen</i> skrót JDP) działałająca na terenie całej Polski; <a href="/wiki/Zjednoczenie_Niemieckie" title="Zjednoczenie Niemieckie">Zjednoczenie Niemieckie</a> (niem. <i>Deutsche Vereinigung, DtV</i>) działające na (<a href="/wiki/Pomorze_Gda%C5%84skie" title="Pomorze Gdańskie">Pomorzu Gdańskim</a>); <a href="/wiki/Niemiecki_Zwi%C4%85zek_Ludowy_dla_Polskiego_%C5%9Al%C4%85ska" title="Niemiecki Związek Ludowy dla Polskiego Śląska">Deutscher Volksbund</a> (<a href="/wiki/G%C3%B3rny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Górny Śląsk">Śląsk</a>) i <a href="/wiki/Niemieckie_Stowarzyszenie_Ludowe_w_Polsce" title="Niemieckie Stowarzyszenie Ludowe w Polsce">Deutscher Volksverband</a> (<a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_%C5%82%C3%B3dzkie" title="Województwo łódzkie">Łódzkie</a>)<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46">[45]</a></sup>. W sumie zrzeszały one 25% mniejszości niemieckiej mieszkającej na terenie II RP<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47">[46]</a></sup>. Z organizacji tych Niemcy utworzyli w okupowanej Polsce początkowo <a href="/wiki/Volksdeutscher_Selbstschutz" title="Volksdeutscher Selbstschutz">Volksdeutscher Selbstschutz</a> przekształcony w 1940 roku w <a href="/wiki/Sonderdienst" title="Sonderdienst">Sonderdienst</a>. </p><p>Po wprowadzeniu władz wyłącznie niemieckich zaadaptowano niektóre instytucje państwa polskiego do aparatu bezpieczeństwa i administracji (lub stworzono w tym celu nowe struktury) – np. <a href="/wiki/Policja_Polska_Generalnego_Gubernatorstwa" title="Policja Polska Generalnego Gubernatorstwa">polską policję zwaną „granatową”</a>, która była jednak całkowicie podporządkowana Niemcom. Od sierpnia 1942 tworzono także jednostki policji pomocniczej (głównie na Wschodzie) określane mianem „<a href="/wiki/Schutzmannschaft" title="Schutzmannschaft">Schutzmannschaften</a>” (oddziały ochrony), złożone z miejscowej ludności polskiej (<a href="/wiki/202_Batalion_Schutzmannschaft" title="202 Batalion Schutzmannschaft">Batalion Policyjny nr 202</a> i <a href="/wiki/107_Batalion_Schutzmannschaft" title="107 Batalion Schutzmannschaft">Batalion Policyjny nr 107</a>) i ukraińskiej (zob. <a href="/wiki/Ukrai%C5%84skie_bataliony_Schutzmannschaft" title="Ukraińskie bataliony Schutzmannschaft">Ukraińskie bataliony Schutzmannschaft</a>). Utworzono również <a href="/wiki/Ukrai%C5%84ska_Policja_Pomocnicza" title="Ukraińska Policja Pomocnicza">Ukraińską Policję Pomocniczą</a> oraz żydowską <a href="/wiki/J%C3%BCdischer_Ordnungsdienst" title="Jüdischer Ordnungsdienst">Jüdischer Ordnungsdienst</a>. </p><p>3 maja 1940 gubernator Frank oświadczył, że Ukraińcy mogą zatrzymać cerkiew, kulturę, język, organizacje samopomocowe, ale muszą okazać lojalność. Mogą być przyjmowani do policji państwowej lub gminnej. Natomiast odrzucił zdecydowanie dążenia do stworzenia państwa ukraińskiego<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48">[47]</a></sup>. </p><p>Występowały również przypadki kolaboracji na płaszczyźnie wojskowej: <a href="/wiki/Brygada_%C5%9Awi%C4%99tokrzyska" title="Brygada Świętokrzyska">Brygada Świętokrzyska</a> <a href="/wiki/Narodowe_Si%C5%82y_Zbrojne" title="Narodowe Siły Zbrojne">NSZ</a>-<a href="/wiki/Ob%C3%B3z_Narodowo-Radykalny" title="Obóz Narodowo-Radykalny">ONR</a><sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49">[48]</a></sup> pod dowództwem <a href="/wiki/Antoni_Szacki" title="Antoni Szacki">Antoniego Szackiego</a> (jedyna polska jednostka, która zanotowała powszechnie znany i potwierdzony fakt kolaboracji z III Rzeszą podczas II wojny światowej<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50">[49]</a></sup>), <a href="/wiki/Legion_Ukrai%C5%84ski" title="Legion Ukraiński">Legion Ukraiński</a> pod dowództwem <a href="/wiki/Roman_Suszko_(pu%C5%82kownik)" title="Roman Suszko (pułkownik)">Romana Suszki</a>, bataliony: <a href="/wiki/Batalion_%E2%80%9ENachtigall%E2%80%9D" title="Batalion „Nachtigall”">„Nachtigall”</a> i <a href="/wiki/Batalion_%E2%80%9ERoland%E2%80%9D" title="Batalion „Roland”">„Roland”</a> pod nominalnym dowództwem <a href="/wiki/Roman_Szuchewycz" title="Roman Szuchewycz">Romana Szuchewycza</a> i <a href="/wiki/Jewhen_Pobihuszczy" title="Jewhen Pobihuszczy">Jewhena Pobihuszczego</a> oraz ukraińska <a href="/wiki/14_Dywizja_Grenadier%C3%B3w_SS_(1_ukrai%C5%84ska)" title="14 Dywizja Grenadierów SS (1 ukraińska)">14 Dywizja Grenadierów Waffen SS</a>. Fiaskiem skończyły się natomiast próby stworzenia <a href="/wiki/Goralische_Waffen_SS_Legion" title="Goralische Waffen SS Legion">Goralischer Waffen SS Legion</a> oraz <a href="/wiki/Unternehmung_Wei%C3%9Fer_Adler" title="Unternehmung Weißer Adler">polskich sił zbrojnych</a>. </p><p>Jednym z głównych zadań specjalnych oddziałów <a href="/wiki/Einsatzgruppen" title="Einsatzgruppen">Einsatzgruppen</a> była eksterminacja Żydów. Starano się przy tym, aby do zabijania Żydów przyłączała się miejscowa ludność ukraińska<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51">[50]</a></sup>, litewska<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52">[51]</a></sup>, polska<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53">[52]</a></sup> lub białoruska<sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54">[53]</a></sup>. </p><p>Niebezpiecznym przykładem współpracy z okupantem stało się donosicielstwo, które spowodowało iż ok. 33% aresztowań dokonanych przez niemiecki aparat bezpieczeństwa spowodowanych było dostarczaniem tego typu informacji<sup id="cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-2" class="reference"><a href="#cite_note-Dzieje_Polski._Kalendarium-45">[44]</a></sup>. Według szacunków jednego z autorów wykonanych w 1964, w całym <a href="/wiki/Dystrykt_krakowski" title="Dystrykt krakowski">dystrykcie krakowskim</a> w kartotekach niemieckich ujętych było ponad 5000 donosicieli<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55">[54]</a></sup>. Z czasem większość dekonspiracji oddziałów polskiego podziemia (określanych jako tzw. „wsypy”) spowodowanych było donosami – przeciwdziałano temu niezwłocznym likwidowaniem konfidentów, do czerwca 1944 zlikwidowano w ten sposób prawie 2000 osób zajmujących się donosicielstwem<sup id="cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-3" class="reference"><a href="#cite_note-Dzieje_Polski._Kalendarium-45">[44]</a></sup>. <a href="/wiki/Reichssicherheitshauptamt" title="Reichssicherheitshauptamt">Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy</a> z satysfakcją donosił w 1943 r., że od września „trwa planowa akcja ugrupowań narodowopolskich przeciw bandom komunistycznym”, a policja bezpieczeństwa „wielokrotnie była adresatem różnych propozycji tychże ugrupowań”, określających swe cele jako „wyniszczenie elementów komunistycznych, żydowskich i kryminalnych”. RSHA cytował w swych raportach również konkretne przypadki antykomunistycznych akcji<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56">[55]</a></sup>. </p><p>Za kolaborację powszechnie uznawano kontakty towarzyskie z okupantem czy stosunki seksualne (w tym <a href="/wiki/Prostytucja" title="Prostytucja">prostytucję</a>) uprawiane z Niemcami<sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57">[56]</a></sup>. </p><p>Konfidentom Gestapo udało się przeniknąć do organizacji <a href="/wiki/Miecz_i_P%C5%82ug" title="Miecz i Pług">Miecz i Pług</a>, starali się również przenikać do <a href="/wiki/Armia_Krajowa" title="Armia Krajowa">AK</a> (patrz <a href="/wiki/Nadwywiad_Rz%C4%85du_Londy%C5%84skiego" title="Nadwywiad Rządu Londyńskiego">Nadwywiad</a>). Ruch oporu likwidował także tzw. <a href="/wiki/Szmalcownik" title="Szmalcownik">szmalcowników</a>, czyli osoby wymuszające okup na ukrywających się Żydach i udzielających im pomocy Polakach lub donoszące na nich Niemcom za pieniądze. Pracownicy polscy, którzy zaangażowali się we współpracę w niemieckim aparacie <a href="/wiki/Propaganda" title="Propaganda">propagandowym</a> (np. <a href="/wiki/Prasa_gadzinowa" title="Prasa gadzinowa">w polskojęzycznej prasie niemieckiej</a> lub współpracując w realizacji niemieckich filmów propagandowych i spektakli, np. aktor <a href="/wiki/Bogus%C5%82aw_Samborski" title="Bogusław Samborski">Bogusław Samborski</a>, <a href="/wiki/Halina_Rapacka" title="Halina Rapacka">Halina Rapacka</a>), w większości motywowani byli czynnikami ekonomicznymi. Niektórych z nich eliminowano za udowodnioną współpracę z Niemcami, w 1941 r. wykonano w ten sposób wyrok śmierci na konfidencie <a href="/wiki/Gestapo" title="Gestapo">Gestapo</a>, aktorze <a href="/wiki/Igo_Sym" title="Igo Sym">Igo Symie</a>. W październiku 1942 r. <a href="/wiki/Delegatura_Rz%C4%85du_na_Kraj" title="Delegatura Rządu na Kraj">Delegat Rządu na Kraj</a> napiętnował osoby pomagające Niemcom w wyniszczaniu narodu polskiego jako zdrajców, wzywając ich do opamiętania się i ostrzegając przed konsekwencjami ich działalności (włącznie z <a href="/wiki/Kara_%C5%9Bmierci" title="Kara śmierci">karą śmierci</a>). </p> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w Wikiźródłach tekst <br /> <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/O%C5%9Bwiadczenie_Delegata_Rz%C4%85du_na_Kraj,_pi%C4%99tnuj%C4%85ce_osoby_pomagaj%C4%85ce_Niemcom_w_wyniszczaniu_narodu_polskiego_(1942)" class="extiw" title="s:Oświadczenie Delegata Rządu na Kraj, piętnujące osoby pomagające Niemcom w wyniszczaniu narodu polskiego (1942)"><b>Oświadczenie Delegata Rządu na Kraj, piętnujące osoby pomagające Niemcom w wyniszczaniu narodu polskiego (1942)</b></a> </td></tr></tbody></table> <p>Współpraca gospodarcza z okupantem z czasem przybierała coraz większe rozmiary, jednak następowało to często za zgodą organizacji konspiracyjnych i przeważnie nie nosiła ona znamion kolaboracji (jako reakcja np. na powszechne zbiednienie społeczeństwa i tragiczną sytuację zaopatrzeniową)<sup id="cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-4" class="reference"><a href="#cite_note-Dzieje_Polski._Kalendarium-45">[44]</a></sup>. Umożliwiający zdobycie niedostępnych na rynku artykułów tzw. „<a href="/wiki/Czarny_rynek" title="Czarny rynek">czarny rynek</a>” opierał się w większości na <a href="/wiki/Korupcja" title="Korupcja">skorumpowanym</a> niemieckim aparacie okupacyjnym, a organizowanie fikcyjnego (tzw. „lipnego”) zatrudnienia we współpracujących gospodarczo z Niemcami polskich przedsiębiorstwach dawało możliwość uzyskania legalnych dokumentów<sup id="cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-5" class="reference"><a href="#cite_note-Dzieje_Polski._Kalendarium-45">[44]</a></sup>. Margines otaczany społeczną dezaprobatą stanowiło korzystanie z wywłaszczonego majątku żydowskiego<sup id="cite_ref-Najnowsza_historia_Polski_1914–1945_58-0" class="reference"><a href="#cite_note-Najnowsza_historia_Polski_1914–1945-58">[57]</a></sup> i współpraca w tym celu z komisarzami niemieckimi (niem. <i>Treuhander</i>). Z czasem relacje gospodarcze wykorzystywano do doraźnej walki z okupantem – za zachowania patriotyczne zaczęły uchodzić kradzieże w miejscach pracy (traktowane jako <a href="/wiki/Sabota%C5%BC" title="Sabotaż">sabotaż</a>), <a href="/wiki/Przemyt" title="Przemyt">przemyt</a> oraz każde fałszerstwo czy kradzież dokonane na szkodę okupanta<sup id="cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-6" class="reference"><a href="#cite_note-Dzieje_Polski._Kalendarium-45">[44]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Poczta_w_Generalnym_Gubernatorstwie">Poczta w Generalnym Gubernatorstwie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Poczta w Generalnym Gubernatorstwie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Poczta w Generalnym Gubernatorstwie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Stamps_of_General_Government?uselang=pl"><strong>Zobacz multimedia</strong> związane z tematem: <em>Poczta w Generalnym Gubernatorstwie</em></a> </td></tr></tbody></table> <div class="ImageGroup" style="max-width:215px; float: right; clear: right; text-align: center; margin-left: 1.4em;"><div style="font-weight:bold;">Znaczki pocztowe GG</div><div class="ImageGroupUnits"><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Znaczek_12%2B8_gr_%E2%80%93_panorama_A._Hogenberga_(fragment)_-_Lublin.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Znaczek_12%2B8_gr_%E2%80%93_panorama_A._Hogenberga_%28fragment%29_-_Lublin.jpg/200px-Znaczek_12%2B8_gr_%E2%80%93_panorama_A._Hogenberga_%28fragment%29_-_Lublin.jpg" decoding="async" width="200" height="162" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/36/Znaczek_12%2B8_gr_%E2%80%93_panorama_A._Hogenberga_%28fragment%29_-_Lublin.jpg 1.5x" data-file-width="280" data-file-height="227" /></a><figcaption>Fragment panoramy <a href="/wiki/Lublin" title="Lublin">Lublina</a> Hogenberga i Brauna z 1618 r. na okolicznościowym znaczku wydanym przez władze Generalnego Gubernatorstwa 15 sierpnia 1942. Napis u góry sugeruje, że Lublin jest niemiecki od 1342 r. </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:GGstamps.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/GGstamps.jpg/200px-GGstamps.jpg" decoding="async" width="200" height="234" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/GGstamps.jpg/300px-GGstamps.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/GGstamps.jpg/400px-GGstamps.jpg 2x" data-file-width="437" data-file-height="512" /></a><figcaption>Znaczki pocztowe GG: <a href="/wiki/Nadruk" title="Nadruk">nadruk</a> obejmujący napis „General-Gouvernement” z godłem niemieckim ze <a href="/wiki/Swastyka" title="Swastyka">swastyką</a> na polskim znaczku z serii historycznej z 1938 r. (1940); znaczek z widokiem <a href="/wiki/Wawel" title="Wawel">Wawelu</a> i dopłatą na <a href="/wiki/Niemiecki_Czerwony_Krzy%C5%BC" title="Niemiecki Czerwony Krzyż">Niemiecki Czerwony Krzyż</a> (1940); znaczek z widokiem <a href="/wiki/Lw%C3%B3w" title="Lwów">Lwowa</a> (1944)</figcaption></figure></div></div> <p>W październiku 1939 r. generalny gubernator powołał <i>Niemiecką Pocztę Wschód</i> (<i><a href="/w/index.php?title=Deutsche_Post_Osten&action=edit&redlink=1" class="new" title="Deutsche Post Osten (strona nie istnieje)">Deutsche Post Osten</a></i>), która przejęła cały majątek i wszelkie prawa przedwojennego przedsiębiorstwa państwowego <i>Polska Poczta, Telegraf i Telefon</i><sup id="cite_ref-Historia_poczty_polskiej_59-0" class="reference"><a href="#cite_note-Historia_poczty_polskiej-59">[58]</a></sup>. Kierownictwo miało siedzibę w Krakowie. Jak podaje <a href="/w/index.php?title=Tomasz_Chronowski&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tomasz Chronowski (strona nie istnieje)">Tomasz Chronowski</a>: <i>W placówkach Deutsche Post Osten obowiązywało prawo pocztowo-telegraficzne III Rzeszy. Sieć placówek poczty niemieckiej tworzyły:</i> </p> <ul><li><i>urzędy pocztowe I klasy samodzielne, obsługiwane przez niemiecki personel;</i></li> <li><i>urzędy pocztowe II klasy z personelem niemieckim;</i></li> <li><i>biura pocztowe, które zatrudniały także Polaków;</i></li> <li><i>agencje pocztowe obsługiwane przez Polaków; pośrednictwa pocztowe z polskim personelem.</i></li></ul> <dl><dd><i>„W grudniu 1939 r. na terenie Generalnego Gubernatorstwa funkcjonowało 1961 placówek Deutsche Post Osten, w których było zatrudnionych 3400 Niemców, 14000 Polaków i 300 Volksdeutschów. Władze niemieckie wydały rozporządzenie wzywające pracowników Poczty Polskiej do natychmiastowego podjęcia pracy w placówkach Niemieckiej Poczty Wschód. Za niewykonanie tego zarządzenia groziło im aresztowanie i deportacja na przymusowe roboty do Rzeszy.”</i></dd></dl> <dl><dd><i>„Przesyłanie listów ludności cywilnej za pośrednictwem poczty niemieckiej wznowiono dopiero w połowie listopada 1939 r. Korespondencja listowa podlegała cenzurze. Surowa cenzura dotyczyła nie tylko korespondencji z jeńcami wojennymi, ale także wysiedlonymi, więzionymi i wywiezionymi na roboty przymusowe do Rzeszy. Polakom skonfiskowano odbiorniki radiowe, aby w ten sposób uniemożliwić antyniemieckim rozgłośniom radiowym oddziaływanie na ludność polską. Posiadanie odbiornika radiowego i słuchanie audycji radiowych groziło śmiercią lub obozem koncentracyjnym.”</i><sup id="cite_ref-Historia_poczty_polskiej_59-1" class="reference"><a href="#cite_note-Historia_poczty_polskiej-59">[58]</a></sup></dd></dl> <p>Od października 1943 Generalne Gubernatorstwo zostało włączone do ogólnoniemieckiego systemu kodów pocztowych z oznaczeniem 7a. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Znaczki_pocztowe">Znaczki pocztowe</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Znaczki pocztowe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Znaczki pocztowe"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><i>Niemiecka Poczta Wschód</i> wydawała własne znaczki: </p> <ul><li>w grudniu 1939 wprowadzono do obiegu znaczki niemieckie z wizerunkiem Hindenburga opatrzone nadrukiem polskiego nominału z napisem „Deutsche Post Osten”,</li> <li>na wiosnę 1940 polskie znaczki przedwojenne z nadrukiem „Generalgouvernement”,</li> <li>następnie w 1940 ukazały się znaczki z dopłatą na <i>Niemiecki Czerwony Krzyż</i>, oraz osobna seria z dopłatą na <i>Niemiecką Pomoc Zimową</i> (<a href="/wiki/Niemiecka_Pomoc_Zimowa" title="Niemiecka Pomoc Zimowa">Winterhilfswerk</a> WHW),</li> <li>do jesieni 1944 ukazało się około 125 pozycji opracowanych między innymi przez prof. <a href="/w/index.php?title=Wilhelm_Dachauer&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wilhelm Dachauer (strona nie istnieje)">Wilhelma Dachauera</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q86392#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q86392">(inne języki)</a></span>,</li> <li>ostatni znaczek z 1944 (gdy <a href="/wiki/Armia_Czerwona" title="Armia Czerwona">Armia Czerwona</a> stała już nad Wisłą), wydano z okazji 5. rocznicy utworzenia Generalnego Gubernatorstwa.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kolej">Kolej</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Kolej" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kolej"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Generalna_Dyrekcja_Kolei_Wschodniej" title="Generalna Dyrekcja Kolei Wschodniej">Generalna Dyrekcja Kolei Wschodniej</a>.</i></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Oświata_i_kultura"><span id="O.C5.9Bwiata_i_kultura"></span>Oświata i kultura</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Oświata i kultura" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Oświata i kultura"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Plac_Zamkowy_and_Royal_Castle_in_Warsaw_winter_1939.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Plac_Zamkowy_and_Royal_Castle_in_Warsaw_winter_1939.jpg/220px-Plac_Zamkowy_and_Royal_Castle_in_Warsaw_winter_1939.jpg" decoding="async" width="220" height="159" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Plac_Zamkowy_and_Royal_Castle_in_Warsaw_winter_1939.jpg/330px-Plac_Zamkowy_and_Royal_Castle_in_Warsaw_winter_1939.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c7/Plac_Zamkowy_and_Royal_Castle_in_Warsaw_winter_1939.jpg 2x" data-file-width="405" data-file-height="293" /></a><figcaption><a href="/wiki/Zamek_Kr%C3%B3lewski_w_Warszawie" title="Zamek Królewski w Warszawie">Zamek Królewski w Warszawie</a> wyrabowany przez Niemców, z celowo usuniętym dachem, zima 1939/40</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Fall_of_Mickiewicz_Monument_(1940).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Fall_of_Mickiewicz_Monument_%281940%29.jpg/220px-Fall_of_Mickiewicz_Monument_%281940%29.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Fall_of_Mickiewicz_Monument_%281940%29.jpg/330px-Fall_of_Mickiewicz_Monument_%281940%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Fall_of_Mickiewicz_Monument_%281940%29.jpg/440px-Fall_of_Mickiewicz_Monument_%281940%29.jpg 2x" data-file-width="1817" data-file-height="1214" /></a><figcaption>Demontaż przez Niemców <a href="/wiki/Pomnik_Adama_Mickiewicza_w_Krakowie" title="Pomnik Adama Mickiewicza w Krakowie">pomnika Adama Mickiewicza</a>, <a href="/wiki/Rynek_G%C5%82%C3%B3wny_w_Krakowie" title="Rynek Główny w Krakowie">Rynek Główny w Krakowie</a> (17 sierpnia 1940)</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Wielun_kosciol_swMichala_NiemcyWysadzajaKosciol.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Wielun_kosciol_swMichala_NiemcyWysadzajaKosciol.jpg/220px-Wielun_kosciol_swMichala_NiemcyWysadzajaKosciol.jpg" decoding="async" width="220" height="138" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Wielun_kosciol_swMichala_NiemcyWysadzajaKosciol.jpg/330px-Wielun_kosciol_swMichala_NiemcyWysadzajaKosciol.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Wielun_kosciol_swMichala_NiemcyWysadzajaKosciol.jpg/440px-Wielun_kosciol_swMichala_NiemcyWysadzajaKosciol.jpg 2x" data-file-width="2777" data-file-height="1736" /></a><figcaption>Niemcy wysadzają w powietrze <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Micha%C5%82a_Archanio%C5%82a_w_Wieluniu" title="Kościół św. Michała Archanioła w Wieluniu">kościół pw. św. Michała</a> w <a href="/wiki/Wielu%C5%84" title="Wieluń">Wieluniu</a> 1940</figcaption></figure> <p>Okupacyjne władze niemieckie Generalnego Gubernatorstwa podejmowały działania mające na celu uniemożliwienie rozwoju kulturalnego ludności polskiej w szerokim zakresie, główne wytyczne w tym zakresie zawierał program polityki narodowościowej autorstwa dr. E. Wetzla i dr. G. Hechta<sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60">[59]</a></sup> opracowany przez Urząd do spraw Rasowo-Politycznych NSDAP z 25 listopada 1939, oparty na wytycznych Adolfa Hitlera przedstawionych na konferencji w niemieckim Ministerstwie Spraw Wewnętrznych w dniu 23 listopada 1939. Dokument stwierdzał m.in.: </p> <dl><dd><i>„Uniwersytety i inne szkoły wyższe, szkoły zawodowe, jak i szkoły średnie były zawsze ośrodkiem polskiego szowinistycznego wychowania i dlatego powinny być w ogóle zamknięte. Należy zezwolić jedynie na szkoły podstawowe, które powinny nauczać jedynie najbardziej prymitywnych rzeczy: rachunków, czytania i pisania. Nauka w ważnych narodowo dziedzinach, jak <a href="/wiki/Geografia" title="Geografia">geografia</a>, <a href="/wiki/Historia" title="Historia">historia</a>, historia literatury oraz <a href="/wiki/Gimnastyka" title="Gimnastyka">gimnastyka</a>, musi być zakazana”</i><sup id="cite_ref-Encyklopedia_Białych_Plam_24-1" class="reference"><a href="#cite_note-Encyklopedia_Białych_Plam-24">[23]</a></sup>.</dd></dl> <p>W listopadzie przystąpiono do praktycznej realizacji tego programu, niemieckie władze Generalnego Gubernatorstwa zarządziły zamknięcie szkół średnich ogólnokształcących i zawodowych. Hans Frank wydał polecenie pozostawienia Polakom tylko takich możliwości edukacyjnych, które ukazałyby im beznadziejność ich położenia jako narodu. Kierownika polskiego Ministerstwa Oświaty, K. Szelągowskiego wraz z kilkoma wyższymi urzędnikami tego ministerstwa wywieziono do <a href="/wiki/Sachsenhausen_(KL)" title="Sachsenhausen (KL)">obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen</a>. Następnie zlikwidowano szkoły wyższe i średnie. Decyzją generalnego gubernatora Franka z 18 czerwca 1940 wznowiono działalność części szkół podstawowych i zawodowych z programem nauczania do poziomu niemieckiego wyszkolenia technicznego. Wprowadzono dla wszystkich obowiązek nauki w szkołach zawodowych przez 2–3 lata, dopiero później można było ubiegać się o przyjęcie do szkoły fachowej. W końcu 1940 znajdowało się w sieci okrojonego szkolnictwa podstawowego jedynie 30%<sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_1_61-0" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_1-61">[60]</a></sup> liczby szkół i 28%<sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_1_61-1" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_1-61">[60]</a></sup> liczby uczniów w stosunku do okresu przed okupacją niemiecką, głównie z powodu zubożenia społeczeństwa spowodowanym trudnościami gospodarczymi, brakiem środków komunikacji, zamykaniem szkół w okresach zimowych z powodu braku energii, wydalaniem polskich nauczycieli ze szkolnictwa oraz zajmowaniem części szkół przez wojsko niemieckie. </p><p>Dodatkowe drastyczne rozwiązania w sferze edukacji zaproponował <a href="/wiki/Heinrich_Himmler" title="Heinrich Himmler">Heinrich Himmler</a> w dokumencie<sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62">[61]</a></sup> z dnia 15 maja 1940, w którym proponuje aby na terenie Polski pozostały jedynie czteroklasowe szkoły powszechne, uczono by w nich liczenia do 500, pisania nazwiska i wpajano by zasadę, iż nakazem bożym ludności polskiej jest posłuszeństwo wobec Niemców<sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63">[62]</a></sup>, uczciwość, pilność i grzeczność. Nie byłoby konieczne, aby ludność polska potrafiła czytać. </p><p>Odrębną politykę oświatową władze Rzeszy prowadziły wobec ludności ukraińskiej Generalnego Gubernatorstwa (która znajdowała się w pozycji uprzywilejowanej w stosunku do Polaków<sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64">[63]</a></sup>). Po roku 1941 utworzonych zostało m.in. 12 nowych szkół gimnazjalnych w <a href="/wiki/Dystrykt_Galicja" title="Dystrykt Galicja">dystrykcie galicyjskim</a> (do 17 września w okresie II RP na terenach tych były tylko 4 gimnazja ukraińskie) oraz stworzono możliwość kontynuowania nauki na poziomie szkół wyższych w całej III Rzeszy (zob. <a href="/wiki/Bohdan_Osadczuk" title="Bohdan Osadczuk">Bohdan Osadczuk</a>). Ukraińcy uzyskali również możliwość tworzenia własnych narodowych kuratoriów oświaty dla szkół. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="System_finansowy">System finansowy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: System finansowy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: System finansowy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Jak stwierdził <a href="/w/index.php?title=Andrzej_G%C3%B3jski&action=edit&redlink=1" class="new" title="Andrzej Gójski (strona nie istnieje)">Andrzej Gójski</a>: </p><p><i><a href="/wiki/Reichsbank" title="Reichsbank">Reichsbank</a> był przeciwny wprowadzaniu waluty niemieckiej w Generalnej Guberni ze względu na niepożądany wzrost obrotu pieniężnego. Wobec tego do organizowania obrotu pieniężnego powołano Kredytowe Kasy Rzeszy Niemieckiej (</i><a href="/wiki/Reichskreditkassen" title="Reichskreditkassen">Reichskreditkassen</a><i>, RKK).</i> </p><p><i>Pierwszą siedzibą RKK była <a href="/wiki/%C5%81%C3%B3d%C5%BA" title="Łódź">Łódź</a>, gdzie już we wrześniu 1939 członkiem zarządu został przeniesiony z <a href="/wiki/Gda%C5%84sk" title="Gdańsk">Gdańska</a> prezes tamtejszego banku <a href="/w/index.php?title=Carl-Anton_Schaefer&action=edit&redlink=1" class="new" title="Carl-Anton Schaefer (strona nie istnieje)">Carl-Anton Schaefer</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q102080#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q102080">(inne języki)</a></span>. Po przeniesieniu władz Generalnej Guberni do Krakowa organizowano dalsze Kasy w większych miastach Gubernatorstwa. Wszystkie te Kasy zostały rozwiązane w maju 1940 roku. Emitowały one asygnaty nominowane w reichsmarkach. Asygnaty zostały podniesione do rangi prawnego środka płatniczego na terenach zajętych przez wojska niemieckie; zastosowano kurs wymiany 1 RM = 2 zł.</i> </p><p><i>W niemieckiej polityce gospodarczej wobec tego terenu brakowało miejsca na działalność polskich instytucji kredytowych. Okupant nastawiony był przede wszystkim na osiągnięcie doraźnych korzyści, głównie w wyniku rabunku. W bankowości służyły temu między innymi tzw. </i><a href="/w/index.php?title=Devisenschutzkommando&action=edit&redlink=1" class="new" title="Devisenschutzkommando (strona nie istnieje)">Devisenschutzkommando</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1206932#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q1206932">(inne języki)</a></span><i>, które miały za zadanie „zabezpieczenie” wszelkich wartości dewizowych przechowywanych w polskich bankach<sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65">[64]</a></sup>. Zgodnie z ideologią nazistowską pierwszą falę represji skierowano przeciwko ludności żydowskiej. Przede wszystkim starano się usunąć z gospodarki osoby, które w myśl ustaw norymberskich formalnie nieobowiązujących jeszcze na terenie GG uznawano za żydów. Jeszcze przed wprowadzeniem jakichkolwiek przepisów rozpoczęto odbieranie mienia ludziom pochodzenia żydowskiego.</i> </p><p>W Generalnym Gubernatorstwie zachowano dotychczasową walutę – <a href="/wiki/Z%C5%82oty" title="Złoty">złoty</a>. Urzędowy kurs ustanowiono na poziomie 2 zł = 1 <a href="/wiki/Reichsmark" title="Reichsmark">reichsmark</a>, uprzywilejowując w ten sposób markę niemiecką. Po przyłączeniu do GG <a href="/wiki/Dystrykt_Galicja" title="Dystrykt Galicja">dystryktu Galicja</a> przyjęto kurs wymiany 1 zł = 5 rubli. W następnych latach powiększała się dysproporcja na niekorzyść złotego, na czarnym rynku płacono za reichsmarkę kolejno 4 złote (1941–1942) i 3 złote (1943), aby w 1944 powrócić do kursu 1,8 złotego za markę. Banknoty <a href="/wiki/Bank_Polski_Sp%C3%B3%C5%82ka_Akcyjna" title="Bank Polski Spółka Akcyjna">Banku Polskiego</a> podlegały wymianie w stosunku 1:1 na nowe banknoty okupacyjne emitowane przez <a href="/wiki/Bank_Emisyjny_w_Polsce" title="Bank Emisyjny w Polsce">Bank Emisyjny w Polsce</a>, założony przez Niemców w Krakowie. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Niemiecka_polityka_bankowa_w_GG">Niemiecka polityka bankowa w GG</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Niemiecka polityka bankowa w GG" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Niemiecka polityka bankowa w GG"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W zmiennych kolejach wojny polityka bankowa przyjmowała różne formy. Andrzej Gójski wyróżnia następujące etapy<sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66">[65]</a></sup>: </p> <ul><li>Początkowo od września do listopada 1939 roku okupant podejmował próby likwidacji polskich instytucji kredytowych. W pierwszej kolejności zlikwidowano i obrabowano żydowskie spółdzielnie kredytowe oraz domy bankowe. W większych bankach zwalniano pracowników (przede wszystkim pochodzenia żydowskiego), ograniczano płace i zawieszano lub ograniczano wypłaty. Jednocześnie na polskim rynku bankowym pojawiły się filie banków niemieckich, a <a href="/wiki/Dresdner_Bank" title="Dresdner Bank">Dresdner Bank</a> odzyskał utracone, na mocy przedwojennej decyzji polskiego Ministerstwa Skarbu, wpływy w <a href="/w/index.php?title=Bank_Komercjalny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bank Komercjalny (strona nie istnieje)">Banku Komercjalnym</a>.</li> <li>Od listopada 1939 do kwietnia 1940 r. wprowadzano nowe elementy <a href="/wiki/System_bankowy" title="System bankowy">systemu bankowego</a>, który, podobnie jak przemysł i rolnictwo, miał wspierać gospodarkę Niemiec. Dnia 15 grudnia 1939 utworzono <a href="/wiki/Bank_Emisyjny_w_Polsce" title="Bank Emisyjny w Polsce">Bank Emisyjny w Polsce</a>. Obok <a href="/wiki/Polski_Czerwony_Krzy%C5%BC" title="Polski Czerwony Krzyż">PCK</a>, była to jedyna instytucja w GG, której oficjalna nazwa zawierała nazwę Polski. W połowie grudnia powołano <a href="/w/index.php?title=Urz%C4%85d_Nadzoru_Bankowego&action=edit&redlink=1" class="new" title="Urząd Nadzoru Bankowego (strona nie istnieje)">Urząd Nadzoru Bankowego</a> (UNB), jednak instytucje te zaczęły działać dopiero po kilku miesiącach. Utworzono nowy Związek Banków (<i><a href="/w/index.php?title=Verband_der_Finanzinstitute&action=edit&redlink=1" class="new" title="Verband der Finanzinstitute (strona nie istnieje)">Verband der Finanzinstitute</a></i>) w Generalnym Gubernatorstwie. <ul><li>Uruchomiono <a href="/wiki/Bank_Gospodarstwa_Krajowego" title="Bank Gospodarstwa Krajowego">Bank Gospodarstwa Krajowego</a>, <a href="/wiki/Pa%C5%84stwowy_Bank_Rolny" title="Państwowy Bank Rolny">Państwowy Bank Rolny</a> tudzież <a href="/w/index.php?title=Bank_Akceptacyjny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bank Akceptacyjny (strona nie istnieje)">Bank Akceptacyjny</a>. Instytucje, które nie otrzymały zezwolenia na prowadzenie działalności, faktycznie znalazły się w stanie likwidacji, jak na przykład <a href="/wiki/Pocztowa_Kasa_Oszcz%C4%99dno%C5%9Bci" title="Pocztowa Kasa Oszczędności">Pocztowa Kasa Oszczędności</a>. Szerokie kręgi ludności straciły przedwojenne wkłady w PKO.</li> <li>Nadal istniał przedwojenny <a href="/wiki/Bank_Polski_Sp%C3%B3%C5%82ka_Akcyjna" title="Bank Polski Spółka Akcyjna">Bank Polski</a>. Powodem były nadzieje Niemców na odzyskanie złota tego banku wywiezionego na tereny zamorskie Francji.</li> <li>W połowie grudnia 1939, wobec zamknięcia giełdy, rozwinął się nieoficjalny handel polskimi <a href="/wiki/Papier_warto%C5%9Bciowy_(finanse)" title="Papier wartościowy (finanse)">papierami wartościowymi</a> metodą <i>z ręki do ręki</i>. Dopiero w końcu stycznia 1940 niemieckie władze okupacyjne wydały zezwolenie na prowadzenie przez banki biur komisowej sprzedaży i kupna papierów wartościowych.</li> <li>Na początku 1940 roku pojawiły się na terenie GG duże ilości przedwojennych banknotów <i>złotych</i>, które zostały wycofane z obiegu na terenach przyłączonych do Rzeszy oraz na terenach zajętych przez Związek Sowiecki. Aby zapobiec inflacji, niemieckie władze okupacyjne w GG nakazały banknoty 100- i 500-złotowe zdeponować w banku, jednak od 1 lutego 1940 wprowadzono do obiegu ponownie banknoty 100-złotowe opatrzone nadrukiem <i>Generalgouvernement für die besetzten polnischen Gebiete</i>. Naturalnie nie wszyscy oddali te banknoty władzom niemieckim, toteż wkrótce pojawiły się stuzłotówki z nadrukiem wykonywanym poza obiegiem bankowym.</li></ul></li> <li>Od kwietnia 1940 do maja 1942 r. nastąpiła względna stabilizacja w bankowości GG. Nadal głównym celem polityki bankowej było wspieranie niemieckiej gospodarki wojennej. W kwietniu 1940 uruchomiono formalnie powołany jeszcze w 1939 roku Bank Emisyjny w Polsce oraz Urząd Nadzoru Bankowego (UNB). Kierownikiem UNB został <a href="/w/index.php?title=Fritz_Paersch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fritz Paersch (strona nie istnieje)">Fritz Paersch</a>, który jednocześnie był <i>konsultantem</i> Banku Emisyjnego, a faktycznie był przedstawicielem <a href="/wiki/Reichsbank" title="Reichsbank">Banku Rzeszy</a> (<i>Reichsbank</i>) w GG.</li> <li>W 1942 roku po obrabowaniu i wymordowaniu Żydów w ramach <a href="/wiki/Generalny_Plan_Wschodni" title="Generalny Plan Wschodni">Generalnego Planu Wschodniego</a> Niemcy podjęli próby przejęcia polskiej bankowości w GG przez instytucje niemieckie. Projekty te pozostały w sferze koncepcji, ostatecznie zbliżanie się w lipcu 1944 Armii Czerwonej do Wisły uniemożliwiło ich realizację.</li> <li>Pod koniec 1943 pojawiły się oznaki nadciągającej klęski okupanta.</li> <li>W sierpniu 1944 w związku z wybuchem <a href="/wiki/Powstanie_warszawskie" title="Powstanie warszawskie">powstania warszawskiego</a> zerwana została łączność pomiędzy centralami większości banków a ich oddziałami terenowymi.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Banknoty_Generalnego_Gubernatorstwa">Banknoty Generalnego Gubernatorstwa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Banknoty Generalnego Gubernatorstwa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Banknoty Generalnego Gubernatorstwa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Naddrukowane_banknoty_Generalnego_Gubernatorstwa" title="Naddrukowane banknoty Generalnego Gubernatorstwa">Naddrukowane banknoty Generalnego Gubernatorstwa</a> i <a href="/wiki/Banknoty_Banku_Emisyjnego_w_Polsce" title="Banknoty Banku Emisyjnego w Polsce">Banknoty Banku Emisyjnego w Polsce</a>.</i></div> <p>Banknoty były wprowadzane w Generalnym Gubernatorstwie w kilku fazach<sup id="cite_ref-:1_67-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-67">[66]</a></sup>. </p><p>Jako pierwsze pojawiły się <a href="/wiki/Asygnata" title="Asygnata">asygnaty</a> Kas Kredytowych Rzeszy Niemieckiej – w obiegu od 2 października 1939 r., do 8 kwietnia 1940 r.<sup id="cite_ref-:1_67-1" class="reference"><a href="#cite_note-:1-67">[66]</a></sup> </p><p>Po powołaniu przez Hansa Franka 15 grudnia 1939 r. <a href="/wiki/Bank_Emisyjny_w_Polsce" title="Bank Emisyjny w Polsce">Banku Emisyjnego w Polsce</a> nałożono na mieszkańców obowiązek złożenia do depozytu banknotów <a href="/wiki/Bank_Polski_Sp%C3%B3%C5%82ka_Akcyjna" title="Bank Polski Spółka Akcyjna">Banku Polskiego</a> o nominałach 100 i 500 złotych, które z dniem 31 stycznia 1940 r. przestały być prawnym środkiem płatniczym na terenie Generalnego Gubernatorstwa. Następnego dnia, tj. 1 lutego 1940 r., za pomocą Zarządu Głównego Kas Kredytowych Rzeszy, ponownie wprowadzono 100-złotowe banknoty Banku Polskiego (tylko emisji 1932 i 1934) opatrzone dodatkowym, nadrukowanym, czerwonym napisem: „GENERAL GOUVERNEMENT FÜR DIE BESETZEN POLNISCHEN GEBIETE” (pol. Generalne Gubernatorstwo dla polskich obszarów okupowanych)<sup id="cite_ref-:1_67-2" class="reference"><a href="#cite_note-:1-67">[66]</a></sup><sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68">[67]</a></sup>. </p><p>Od 8 kwietnia 1940 r. do obiegu wprowadzano banknoty Banku Emisyjnego w Polsce o nominałach od 1 do 500 złotych – emisji 1 marca 1940 r<sup id="cite_ref-:2_69-0" class="reference"><a href="#cite_note-:2-69">[68]</a></sup>. Pozostające w obiegu banknoty II Rzeczypospolitej, o nominałach od 1 do 50 złotych oraz 100-złotówki z nadrukami wycofano najpóźniej do 20 maja 1940 r<sup id="cite_ref-:1_67-3" class="reference"><a href="#cite_note-:1-67">[66]</a></sup>. </p><p>Niektóre z nominałów Generalnego Gubernatorstwa wyemitowano również z datą 1 sierpnia 1941 r<sup id="cite_ref-:3_70-0" class="reference"><a href="#cite_note-:3-70">[69]</a></sup>. </p><p>Banknoty Banku Emisyjnego w Polsce były prawnym środkiem płatniczym do 10 stycznia 1945 r<sup id="cite_ref-:2_69-1" class="reference"><a href="#cite_note-:2-69">[68]</a></sup><sup id="cite_ref-:3_70-1" class="reference"><a href="#cite_note-:3-70">[69]</a></sup>. </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Nominał </th> <th>Data emisji </th> <th>Awers </th> <th>Rewers </th> <th>Nr katalogowy Par.<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71">[70]</a></sup> </th></tr> <tr> <th colspan="5">Naddrukowane banknoty Banku Polskiego </th></tr> <tr> <td>100 złotych </td> <td>2 czerwca 1932,<br />9 listopada 1934 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:100_z%C5%82otych_1934_(1940)_awers.jpg" class="mw-file-description" title="awers banknotu 100 złotych"><img alt="awers banknotu 100 złotych" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/100_z%C5%82otych_1934_%281940%29_awers.jpg/150px-100_z%C5%82otych_1934_%281940%29_awers.jpg" decoding="async" width="150" height="85" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/100_z%C5%82otych_1934_%281940%29_awers.jpg/225px-100_z%C5%82otych_1934_%281940%29_awers.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/100_z%C5%82otych_1934_%281940%29_awers.jpg/300px-100_z%C5%82otych_1934_%281940%29_awers.jpg 2x" data-file-width="2072" data-file-height="1173" /></a></span> </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:100_z%C5%82otych_1934_(1940)_rewers.jpg" class="mw-file-description" title="rewers banknotu 100 złotych"><img alt="rewers banknotu 100 złotych" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/100_z%C5%82otych_1934_%281940%29_rewers.jpg/150px-100_z%C5%82otych_1934_%281940%29_rewers.jpg" decoding="async" width="150" height="85" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/100_z%C5%82otych_1934_%281940%29_rewers.jpg/225px-100_z%C5%82otych_1934_%281940%29_rewers.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/100_z%C5%82otych_1934_%281940%29_rewers.jpg/300px-100_z%C5%82otych_1934_%281940%29_rewers.jpg 2x" data-file-width="2071" data-file-height="1172" /></a></span> </td> <td>145 </td></tr> <tr> <th colspan="5">Banknoty Banku Emisyjnego w Polsce </th></tr> <tr> <td>1 złoty </td> <td>1 marca 1940,<br />1 sierpnia 1941 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:1z%C5%82otyGGawers.jpg" class="mw-file-description" title="awers banknotu 1 złoty"><img alt="awers banknotu 1 złoty" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/1z%C5%82otyGGawers.jpg/150px-1z%C5%82otyGGawers.jpg" decoding="async" width="150" height="98" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/1z%C5%82otyGGawers.jpg/225px-1z%C5%82otyGGawers.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/1z%C5%82otyGGawers.jpg/300px-1z%C5%82otyGGawers.jpg 2x" data-file-width="1185" data-file-height="773" /></a></span> </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:Rewersbanknotu1z%C5%82otyGG.jpg" class="mw-file-description" title="rewers banknotu 1 złoty"><img alt="rewers banknotu 1 złoty" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Rewersbanknotu1z%C5%82otyGG.jpg/150px-Rewersbanknotu1z%C5%82otyGG.jpg" decoding="async" width="150" height="99" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Rewersbanknotu1z%C5%82otyGG.jpg/225px-Rewersbanknotu1z%C5%82otyGG.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Rewersbanknotu1z%C5%82otyGG.jpg/300px-Rewersbanknotu1z%C5%82otyGG.jpg 2x" data-file-width="1189" data-file-height="785" /></a></span> </td> <td>146 </td></tr> <tr> <td>2 złote </td> <td>1 marca 1940,<br />1 sierpnia 1941 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:2z%C5%82oteawers.jpg" class="mw-file-description" title="awers banknotu 2 złote"><img alt="awers banknotu 2 złote" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/2z%C5%82oteawers.jpg/150px-2z%C5%82oteawers.jpg" decoding="async" width="150" height="94" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/2z%C5%82oteawers.jpg/225px-2z%C5%82oteawers.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/2z%C5%82oteawers.jpg/300px-2z%C5%82oteawers.jpg 2x" data-file-width="1301" data-file-height="813" /></a></span> </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:2z%C5%82oterewersGG.jpg" class="mw-file-description" title="rewers banknotu 2 złote"><img alt="rewers banknotu 2 złote" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/2z%C5%82oterewersGG.jpg/150px-2z%C5%82oterewersGG.jpg" decoding="async" width="150" height="96" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/2z%C5%82oterewersGG.jpg/225px-2z%C5%82oterewersGG.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/2z%C5%82oterewersGG.jpg/300px-2z%C5%82oterewersGG.jpg 2x" data-file-width="1289" data-file-height="821" /></a></span> </td> <td>147 </td></tr> <tr> <td>5 złotych </td> <td>1 marca 1940,<br />1 sierpnia 1941 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:Banknot5z%C5%82otychGGawers.jpg" class="mw-file-description" title="awers banknotu 5 złotych"><img alt="awers banknotu 5 złotych" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Banknot5z%C5%82otychGGawers.jpg/150px-Banknot5z%C5%82otychGGawers.jpg" decoding="async" width="150" height="83" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Banknot5z%C5%82otychGGawers.jpg/225px-Banknot5z%C5%82otychGGawers.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Banknot5z%C5%82otychGGawers.jpg/300px-Banknot5z%C5%82otychGGawers.jpg 2x" data-file-width="1809" data-file-height="997" /></a></span> </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:5z%C5%82otych1.jpg" class="mw-file-description" title="rewers banknotu 5 złotych"><img alt="rewers banknotu 5 złotych" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/5z%C5%82otych1.jpg/150px-5z%C5%82otych1.jpg" decoding="async" width="150" height="81" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/5z%C5%82otych1.jpg/225px-5z%C5%82otych1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/5z%C5%82otych1.jpg/300px-5z%C5%82otych1.jpg 2x" data-file-width="1797" data-file-height="965" /></a></span> </td> <td>148 </td></tr> <tr> <td>10 złotych </td> <td>1 marca 1940 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:Banknot10z%C5%82otychawersGG.jpg" class="mw-file-description" title="awers banknotu 10 złotych"><img alt="awers banknotu 10 złotych" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Banknot10z%C5%82otychawersGG.jpg/150px-Banknot10z%C5%82otychawersGG.jpg" decoding="async" width="150" height="77" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Banknot10z%C5%82otychawersGG.jpg/225px-Banknot10z%C5%82otychawersGG.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Banknot10z%C5%82otychawersGG.jpg/300px-Banknot10z%C5%82otychawersGG.jpg 2x" data-file-width="2013" data-file-height="1029" /></a></span> </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:Rewers10z%C5%82otych1GG.jpg" class="mw-file-description" title="rewers banknotu 10 złotych"><img alt="rewers banknotu 10 złotych" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Rewers10z%C5%82otych1GG.jpg/150px-Rewers10z%C5%82otych1GG.jpg" decoding="async" width="150" height="75" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Rewers10z%C5%82otych1GG.jpg/225px-Rewers10z%C5%82otych1GG.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Rewers10z%C5%82otych1GG.jpg/300px-Rewers10z%C5%82otych1GG.jpg 2x" data-file-width="2001" data-file-height="997" /></a></span> </td> <td>149 </td></tr> <tr> <td>20 złotych </td> <td>1 marca 1940 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:20z%C5%82otycawers.jpg" class="mw-file-description" title="awers banknotu 20 złotych"><img alt="awers banknotu 20 złotych" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/20z%C5%82otycawers.jpg/150px-20z%C5%82otycawers.jpg" decoding="async" width="150" height="79" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/20z%C5%82otycawers.jpg/225px-20z%C5%82otycawers.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/20z%C5%82otycawers.jpg/300px-20z%C5%82otycawers.jpg 2x" data-file-width="2061" data-file-height="1085" /></a></span> </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:20z%C5%82otychrewersGG.jpg" class="mw-file-description" title="rewers banknotu 20 złotych"><img alt="rewers banknotu 20 złotych" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/20z%C5%82otychrewersGG.jpg/150px-20z%C5%82otychrewersGG.jpg" decoding="async" width="150" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/20z%C5%82otychrewersGG.jpg/225px-20z%C5%82otychrewersGG.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/20z%C5%82otychrewersGG.jpg/300px-20z%C5%82otychrewersGG.jpg 2x" data-file-width="2053" data-file-height="1101" /></a></span> </td> <td>150 </td></tr> <tr> <td rowspan="2">50 złotych </td> <td>1 marca 1940 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:50_z%C5%82_1940_awers.jpg" class="mw-file-description" title="awers banknotu 50 złotych emisji 1940"><img alt="awers banknotu 50 złotych emisji 1940" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/50_z%C5%82_1940_awers.jpg/150px-50_z%C5%82_1940_awers.jpg" decoding="async" width="150" height="84" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/50_z%C5%82_1940_awers.jpg/225px-50_z%C5%82_1940_awers.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/50_z%C5%82_1940_awers.jpg/300px-50_z%C5%82_1940_awers.jpg 2x" data-file-width="854" data-file-height="480" /></a></span> </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:50_z%C5%82otych_1940_rewers.jpg" class="mw-file-description" title="awers banknotu 50 złotych emisji 1940"><img alt="awers banknotu 50 złotych emisji 1940" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/50_z%C5%82otych_1940_rewers.jpg/150px-50_z%C5%82otych_1940_rewers.jpg" decoding="async" width="150" height="85" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/50_z%C5%82otych_1940_rewers.jpg/225px-50_z%C5%82otych_1940_rewers.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/50_z%C5%82otych_1940_rewers.jpg/300px-50_z%C5%82otych_1940_rewers.jpg 2x" data-file-width="2173" data-file-height="1226" /></a></span> </td> <td>151 </td></tr> <tr> <td>1 sierpnia 1941 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:Awers50z%C5%82otychGG.jpg" class="mw-file-description" title="awers banknotu 50 złotych emisji 1941"><img alt="awers banknotu 50 złotych emisji 1941" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Awers50z%C5%82otychGG.jpg/150px-Awers50z%C5%82otychGG.jpg" decoding="async" width="150" height="84" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Awers50z%C5%82otychGG.jpg/225px-Awers50z%C5%82otychGG.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Awers50z%C5%82otychGG.jpg/300px-Awers50z%C5%82otychGG.jpg 2x" data-file-width="2113" data-file-height="1189" /></a></span> </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:Rewers50z%C5%82otychGG.jpg" class="mw-file-description" title="rewers banknotu 50 złotych emisji 1941"><img alt="rewers banknotu 50 złotych emisji 1941" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Rewers50z%C5%82otychGG.jpg/150px-Rewers50z%C5%82otychGG.jpg" decoding="async" width="150" height="83" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Rewers50z%C5%82otychGG.jpg/225px-Rewers50z%C5%82otychGG.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Rewers50z%C5%82otychGG.jpg/300px-Rewers50z%C5%82otychGG.jpg 2x" data-file-width="2141" data-file-height="1181" /></a></span> </td> <td>152 </td></tr> <tr> <td rowspan="2">100 złotych </td> <td>1 marca 1940 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:Awers100z%C5%82otych1GG.jpg" class="mw-file-description" title="awers banknotu 100 złotych emisji 1940"><img alt="awers banknotu 100 złotych emisji 1940" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Awers100z%C5%82otych1GG.jpg/150px-Awers100z%C5%82otych1GG.jpg" decoding="async" width="150" height="85" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Awers100z%C5%82otych1GG.jpg/225px-Awers100z%C5%82otych1GG.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Awers100z%C5%82otych1GG.jpg/300px-Awers100z%C5%82otych1GG.jpg 2x" data-file-width="2257" data-file-height="1273" /></a></span> </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:Rewers100z%C5%82otych1GG.jpg" class="mw-file-description" title="rewers banknotu 100 złotych emisji 1940"><img alt="rewers banknotu 100 złotych emisji 1940" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Rewers100z%C5%82otych1GG.jpg/150px-Rewers100z%C5%82otych1GG.jpg" decoding="async" width="150" height="85" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Rewers100z%C5%82otych1GG.jpg/225px-Rewers100z%C5%82otych1GG.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Rewers100z%C5%82otych1GG.jpg/300px-Rewers100z%C5%82otych1GG.jpg 2x" data-file-width="2261" data-file-height="1285" /></a></span> </td> <td>153 </td></tr> <tr> <td>1 sierpnia 1941 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:Awers100z%C5%82otychGG.jpg" class="mw-file-description" title="awers banknotu 100 złotych emisji 1941"><img alt="awers banknotu 100 złotych emisji 1941" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Awers100z%C5%82otychGG.jpg/150px-Awers100z%C5%82otychGG.jpg" decoding="async" width="150" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Awers100z%C5%82otychGG.jpg/225px-Awers100z%C5%82otychGG.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Awers100z%C5%82otychGG.jpg/300px-Awers100z%C5%82otychGG.jpg 2x" data-file-width="2221" data-file-height="1189" /></a></span> </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:Rewers100z%C5%82GG.jpg" class="mw-file-description" title="rewers banknotu 100 złotych emisji 1941"><img alt="rewers banknotu 100 złotych emisji 1941" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Rewers100z%C5%82GG.jpg/150px-Rewers100z%C5%82GG.jpg" decoding="async" width="150" height="79" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Rewers100z%C5%82GG.jpg/225px-Rewers100z%C5%82GG.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Rewers100z%C5%82GG.jpg/300px-Rewers100z%C5%82GG.jpg 2x" data-file-width="2225" data-file-height="1173" /></a></span> </td> <td>154 </td></tr> <tr> <td>500 złotych </td> <td>1 marca 1940 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:500_z%C5%82_1940_awers.jpg" class="mw-file-description" title="awers banknotu 500 złotych"><img alt="awers banknotu 500 złotych" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/500_z%C5%82_1940_awers.jpg/150px-500_z%C5%82_1940_awers.jpg" decoding="async" width="150" height="83" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/500_z%C5%82_1940_awers.jpg/225px-500_z%C5%82_1940_awers.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/500_z%C5%82_1940_awers.jpg/300px-500_z%C5%82_1940_awers.jpg 2x" data-file-width="849" data-file-height="472" /></a></span> </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:G%C3%B3ral1.jpg" class="mw-file-description" title="rewers banknotu 500 złotych"><img alt="rewers banknotu 500 złotych" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/G%C3%B3ral1.jpg/150px-G%C3%B3ral1.jpg" decoding="async" width="150" height="85" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/G%C3%B3ral1.jpg/225px-G%C3%B3ral1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/22/G%C3%B3ral1.jpg/300px-G%C3%B3ral1.jpg 2x" data-file-width="2173" data-file-height="1229" /></a></span> </td> <td>155 </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Monety_Generalnego_Gubernatorstwa">Monety Generalnego Gubernatorstwa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Monety Generalnego Gubernatorstwa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Monety Generalnego Gubernatorstwa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Lista_monet_wprowadzonych_do_obiegu_w_okresie_GG" title="Lista monet wprowadzonych do obiegu w okresie GG">Lista monet wprowadzonych do obiegu w okresie GG</a>.</i></div> <p>Po wprowadzeniu złotego <a href="/wiki/Bank_Emisyjny_w_Polsce" title="Bank Emisyjny w Polsce">Banku Emisyjnego w Polsce</a> w obiegu pozostawiono wszystkie niesrebrne monety <a href="/wiki/Lista_monet_obiegowych_II_Rzeczypospolitej_(1923%E2%80%931939)" title="Lista monet obiegowych II Rzeczypospolitej (1923–1939)">II Rzeczypospolitej</a>. Były to nominały 1, 2, 5 groszy bite w <a href="/wiki/Br%C4%85zy" title="Brązy">brązie</a> lub <a href="/wiki/Mosi%C4%85dz" title="Mosiądz">mosiądzu</a> oraz <a href="/wiki/Nikiel" title="Nikiel">niklowe</a> 10, 20, 50 groszy, 1 złoty<sup id="cite_ref-:0_72-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-72">[71]</a></sup>. Jeszcze na początku 1940 r. wprowadzono wybite w II Rzeczypospolitej jako rezerwa na wypadek wojny stalowe, z powłoką niklową albo bez, 50 groszy z umieszczoną datą roczną 1938<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73">[72]</a></sup>. W kolejnych latach zaczęto bić i sukcesywnie wprowadzać do obiegu monety groszowe w cynku. Stało się to koniecznością ze względu na traktowanie brązowego i niklowego przedwojennego bilonu jako źródła metali kolorowych<sup id="cite_ref-:0_72-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-72">[71]</a></sup>. Do bicia monet w cynku wykorzystywano wzory oparte na odpowiednich emisjach sprzed wybuchu wojny, umieszczając na nich nieaktualną nazwę państwa „RZECZPOSPOLITA POLSKA” oraz daty roczne 1923 albo 1939<sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74">[73]</a></sup>. </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Nominał </th> <th>Metal </th> <th>Daty roczne </th> <th>Zdjęcie </th></tr> <tr> <td rowspan="2">1 grosz </td> <td>brąz </td> <td>1923, 1925, 1927–1928, 1930–1939 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:1_grosz_1923.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/1_grosz_1923.jpg/130px-1_grosz_1923.jpg" decoding="async" width="130" height="64" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/1_grosz_1923.jpg/195px-1_grosz_1923.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/1_grosz_1923.jpg/260px-1_grosz_1923.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="396" /></a></span> </td></tr> <tr> <td>cynk </td> <td>1939 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:1_grosz_1939_cynk.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/1_grosz_1939_cynk.jpg/130px-1_grosz_1939_cynk.jpg" decoding="async" width="130" height="64" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/1_grosz_1939_cynk.jpg/195px-1_grosz_1939_cynk.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/1_grosz_1939_cynk.jpg/260px-1_grosz_1939_cynk.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="395" /></a></span> </td></tr> <tr> <td>2 grosze </td> <td>mosiądz,<br />brąz </td> <td>1923, 1925, 1927–1928, 1930–1939 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:2_grosze_1923.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/2_grosze_1923.jpg/130px-2_grosze_1923.jpg" decoding="async" width="130" height="64" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/2_grosze_1923.jpg/195px-2_grosze_1923.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/2_grosze_1923.jpg/260px-2_grosze_1923.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="396" /></a></span> </td></tr> <tr> <td rowspan="2">5 groszy </td> <td>mosiądz,<br />brąz </td> <td>1923, 1925, 1928, 1930–1931, 1934–1939 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:5_groszy_1939.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/5_groszy_1939.jpg/130px-5_groszy_1939.jpg" decoding="async" width="130" height="64" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/5_groszy_1939.jpg/195px-5_groszy_1939.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/5_groszy_1939.jpg/260px-5_groszy_1939.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="396" /></a></span> </td></tr> <tr> <td>cynk </td> <td>1939 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:5_groszy_1939_z_otworem.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/5_groszy_1939_z_otworem.jpg/130px-5_groszy_1939_z_otworem.jpg" decoding="async" width="130" height="64" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/5_groszy_1939_z_otworem.jpg/195px-5_groszy_1939_z_otworem.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/5_groszy_1939_z_otworem.jpg/260px-5_groszy_1939_z_otworem.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="395" /></a></span> </td></tr> <tr> <td rowspan="2">10 groszy </td> <td>nikiel </td> <td rowspan="2">1923 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:10_groszy_1923.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/10_groszy_1923.jpg/130px-10_groszy_1923.jpg" decoding="async" width="130" height="65" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/10_groszy_1923.jpg/195px-10_groszy_1923.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/10_groszy_1923.jpg/260px-10_groszy_1923.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="398" /></a></span> </td></tr> <tr> <td>cynk </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:10_groszy_1923_cynk.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/10_groszy_1923_cynk.jpg/130px-10_groszy_1923_cynk.jpg" decoding="async" width="130" height="65" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/10_groszy_1923_cynk.jpg/195px-10_groszy_1923_cynk.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/10_groszy_1923_cynk.jpg/260px-10_groszy_1923_cynk.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="398" /></a></span> </td></tr> <tr> <td rowspan="2">20 groszy </td> <td>nikiel </td> <td rowspan="2">1923 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:20_groszy_1923.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/20_groszy_1923.jpg/130px-20_groszy_1923.jpg" decoding="async" width="130" height="65" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/20_groszy_1923.jpg/195px-20_groszy_1923.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/20_groszy_1923.jpg/260px-20_groszy_1923.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="398" /></a></span> </td></tr> <tr> <td>cynk </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:20_groszy_1923_cynk.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/20_groszy_1923_cynk.jpg/130px-20_groszy_1923_cynk.jpg" decoding="async" width="130" height="65" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/20_groszy_1923_cynk.jpg/195px-20_groszy_1923_cynk.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/20_groszy_1923_cynk.jpg/260px-20_groszy_1923_cynk.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="400" /></a></span> </td></tr> <tr> <td rowspan="2">50 groszy </td> <td>nikiel </td> <td>1923 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:50_groszy_1923.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/50_groszy_1923.jpg/130px-50_groszy_1923.jpg" decoding="async" width="130" height="65" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/50_groszy_1923.jpg/195px-50_groszy_1923.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/50_groszy_1923.jpg/260px-50_groszy_1923.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="398" /></a></span> </td></tr> <tr> <td>stal,<br />stal niklowana </td> <td>1938 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:50_groszy_1938.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/50_groszy_1938.jpg/130px-50_groszy_1938.jpg" decoding="async" width="130" height="65" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/50_groszy_1938.jpg/195px-50_groszy_1938.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/50_groszy_1938.jpg/260px-50_groszy_1938.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="398" /></a></span> </td></tr> <tr> <td>1 złoty </td> <td>nikiel </td> <td>1929 </td> <td><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Plik:1_zloty_1929.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/1_zloty_1929.jpg/130px-1_zloty_1929.jpg" decoding="async" width="130" height="65" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/1_zloty_1929.jpg/195px-1_zloty_1929.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/1_zloty_1929.jpg/260px-1_zloty_1929.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="398" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zagłada_Żydów_w_Generalnym_Gubernatorstwie"><span id="Zag.C5.82ada_.C5.BByd.C3.B3w_w_Generalnym_Gubernatorstwie"></span>Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zagłada Żydów w Generalnym Gubernatorstwie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:The_Wall_of_ghetto_in_Warsaw_-_Building_on_Nazi-German_order_August_1940.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/The_Wall_of_ghetto_in_Warsaw_-_Building_on_Nazi-German_order_August_1940.jpg/220px-The_Wall_of_ghetto_in_Warsaw_-_Building_on_Nazi-German_order_August_1940.jpg" decoding="async" width="220" height="174" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/The_Wall_of_ghetto_in_Warsaw_-_Building_on_Nazi-German_order_August_1940.jpg/330px-The_Wall_of_ghetto_in_Warsaw_-_Building_on_Nazi-German_order_August_1940.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/The_Wall_of_ghetto_in_Warsaw_-_Building_on_Nazi-German_order_August_1940.jpg/440px-The_Wall_of_ghetto_in_Warsaw_-_Building_on_Nazi-German_order_August_1940.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="631" /></a><figcaption>Budowa na rozkaz gubernatora <a href="/wiki/Ludwig_Fischer_(prawnik)" title="Ludwig Fischer (prawnik)">Fischera</a> murów <a href="/wiki/Getto_warszawskie" title="Getto warszawskie">getta w Warszawie</a>, sierpień 1940</figcaption></figure> <div class="ImageGroup" style="max-width:265px; float: right; clear: right; text-align: center; margin-left: 1.4em;"><div style="font-weight:bold;">Niemieckie obwieszczenia</div><div class="ImageGroupUnits"><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Afisz-kara_%C5%9Bmierci_za_pomoc_%C5%BBydom.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Afisz-kara_%C5%9Bmierci_za_pomoc_%C5%BBydom.jpg/250px-Afisz-kara_%C5%9Bmierci_za_pomoc_%C5%BBydom.jpg" decoding="async" width="250" height="344" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Afisz-kara_%C5%9Bmierci_za_pomoc_%C5%BBydom.jpg/375px-Afisz-kara_%C5%9Bmierci_za_pomoc_%C5%BBydom.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Afisz-kara_%C5%9Bmierci_za_pomoc_%C5%BBydom.jpg/500px-Afisz-kara_%C5%9Bmierci_za_pomoc_%C5%BBydom.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="1100" /></a><figcaption>Obwieszczenie dowódcy <a href="/wiki/Schutzstaffel" title="Schutzstaffel">SS</a> i policji na dystrykt warszawski z 5.09.1942 – kara śmierci za jakąkolwiek pomoc Żydom </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Announcement_of_death_of_100_of_Polish_hostages_shot_by_Nazi-German_authority_in_Poland_1941.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Announcement_of_death_of_100_of_Polish_hostages_shot_by_Nazi-German_authority_in_Poland_1941.jpg/250px-Announcement_of_death_of_100_of_Polish_hostages_shot_by_Nazi-German_authority_in_Poland_1941.jpg" decoding="async" width="250" height="363" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Announcement_of_death_of_100_of_Polish_hostages_shot_by_Nazi-German_authority_in_Poland_1941.jpg/375px-Announcement_of_death_of_100_of_Polish_hostages_shot_by_Nazi-German_authority_in_Poland_1941.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Announcement_of_death_of_100_of_Polish_hostages_shot_by_Nazi-German_authority_in_Poland_1941.jpg/500px-Announcement_of_death_of_100_of_Polish_hostages_shot_by_Nazi-German_authority_in_Poland_1941.jpg 2x" data-file-width="746" data-file-height="1083" /></a><figcaption>Obwieszczenie dowódcy <a href="/wiki/Schutzstaffel" title="Schutzstaffel">SS</a> i policji na dystrykt warszawski o rozstrzelaniu 100 zakładników z listopada 1943 </figcaption></figure><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:German_announcement,_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/German_announcement%2C_1943.jpg/250px-German_announcement%2C_1943.jpg" decoding="async" width="250" height="257" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/German_announcement%2C_1943.jpg/375px-German_announcement%2C_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/German_announcement%2C_1943.jpg/500px-German_announcement%2C_1943.jpg 2x" data-file-width="583" data-file-height="599" /></a><figcaption>Niemieckie obwieszczenie ostrzegawcze – <a href="/wiki/Kara_%C5%9Bmierci" title="Kara śmierci">kara śmierci</a> za czyny określone w rozporządzeniu <a href="/wiki/Hans_Frank" title="Hans Frank">Hansa Franka</a> o „niemieckim dziele odbudowy” z 10 października 1943</figcaption></figure></div></div> <p>Od początku okupacji niemieckiej w Generalnym Gubernatorstwie podjęto działania przeciwko Żydom, obejmowały one całkowite wysiedlenie z terenów włączonych do Rzeszy (m.in. <a href="/wiki/Kraj_Warty" title="Kraj Warty">Kraju Warty</a>) do GG, konfiskaty mienia i eksploatację siły roboczej, zamknięcie w gettach i obozach pracy i w końcu wymordowanie w <a href="/wiki/Ob%C3%B3z_zag%C5%82ady" title="Obóz zagłady">obozach zagłady</a>. Działania te były oparte na stosownych ramach prawnych. Ich celem były z jednej strony stygmatyzacja i upokorzenie Żydów, pozbawienie ich woli oporu i zmuszenie do posłuszeństwa (temu celowi służyły również ściśle nieusankcjonowane prawnie zachowania żołnierzy i administracji niemieckiej, mające charakter fizycznego prześladowania), natomiast z drugiej przygotowanie do eksploatacji ekonomicznej i przymusowych prac na rzec okupanta, a w dalszej perspektywie do eksterminacji. </p><p>Już 9 września 1939 wprowadzono obowiązek specjalnego oznaczania warsztatów rzemieślniczych i sklepów żydowskich<sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75">[74]</a></sup>. Dla Żydów istniały ograniczenia dotyczące ilości gotówki, którą mogli legalnie posiadać. Ich konta bankowe zostały zablokowane<sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76">[75]</a></sup>. </p><p>26 października 1939 zakazano <a href="/wiki/Szechita" title="Szechita">uboju rytualnego zwierząt</a><sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77">[76]</a></sup>. Żydowskim piekarniom zabroniono wypieku białego pieczywa. W połowie października 1939 r. wprowadzono kartki na żywność, z tym jednak, że ludność żydowska otrzymywała o połowę mniejsze przydziały kartkowe niż ludność polska. </p><p>23 listopada 1939 zniesiono ulgi podatkowe przysługujące gminom żydowskim przed wojną, co uderzyło w zakłady opiekuńcze i placówki służby zdrowia, które były utrzymywane w głównej mierze ze środków gminnych. Żydom odebrano także z dniem 9 grudnia 1939 prawo do zapomóg dla emerytów. </p><p>Od 1 grudnia 1939 żydowscy mieszkańcy miasta, którzy przekroczyli 10. rok życia, mieli obowiązek noszenia opasek z gwiazdą Dawida. Od 1 stycznia 1940 zakazano Żydom zmieniania miejsca zamieszkania i opuszczania terenu gminy, w której dotąd mieszkali<sup id="cite_ref-78" class="reference"><a href="#cite_note-78">[77]</a></sup>. </p><p>24 lipca 1940 ukazało się rozporządzenie definiujące „Żyda”<sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79">[78]</a></sup>. Utworzenie pierwszych <a href="/wiki/Getto" title="Getto">gett</a> dla ludności żydowskiej w Generalnym Gubernatorstwie nastąpiło na mocy decyzji Hansa Franka z 13 października 1940. Stworzono w nich ludobójcze warunki bytowania, śmiertelności sprzyjały szczególnie brak żywności (ok. 400 <a href="/wiki/Kaloria" title="Kaloria">kalorii</a> dziennie) i leków (co powodowało dużą liczbę ofiar, np. <a href="/wiki/Epidemia" title="Epidemia">epidemii</a> <a href="/wiki/Dur_brzuszny" title="Dur brzuszny">tyfusu</a> i <a href="/wiki/Dyzenteria" title="Dyzenteria">czerwonki</a>). </p><p>Władze Generalnego Gubernatorstwa sprecyzowały swoje plany odnośnie do ludności żydowskiej na posiedzeniu rządu w dniu 16 grudnia 1941, stanowiły one podstawę do zbliżającej się <a href="/wiki/Konferencja_w_Wannsee" title="Konferencja w Wannsee">konferencji w Wannsee</a>, na której zaakceptowano realizację zadań <a href="/wiki/Reichssicherheitshauptamt" title="Reichssicherheitshauptamt">Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy</a> w sprawie tzw. <a href="/wiki/Endl%C3%B6sung_der_Judenfrage" title="Endlösung der Judenfrage">ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej</a> (niem. <i>Endlösung</i>), dotyczącej zamiarów całkowitego unicestwienia Żydów jako narodu. </p> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Zag%C5%82ada_%C5%BByd%C3%B3w_na_ziemiach_polskich_podczas_okupacji_niemieckiej" title="Zagłada Żydów na ziemiach polskich podczas okupacji niemieckiej">Zagłada Żydów na ziemiach polskich podczas okupacji niemieckiej</a>.</i></div> <p>Praktyczną realizacją planu zagłady Żydów zajęły się SS i policja, ustawowo kompetentnymi do wydawania wszelkich decyzji w tej sprawie były niemieckie władze administracyjne. Na wiosnę 1942 rozpoczęto w GG pod kryptonimem <a href="/wiki/Einsatz_Reinhardt" title="Einsatz Reinhardt">Akcja Reinhard</a> (niem. <i>Aktion Reinhardt</i>) wywózki do obozów zagłady w <a href="/wiki/Ob%C3%B3z_zag%C5%82ady_w_Be%C5%82%C5%BCcu" title="Obóz zagłady w Bełżcu">Bełżcu</a>, <a href="/wiki/Ob%C3%B3z_zag%C5%82ady_w_Sobiborze" title="Obóz zagłady w Sobiborze">Sobiborze</a>, <a href="/wiki/Lublin_(KL)" title="Lublin (KL)">Majdanku</a> i <a href="/wiki/Ob%C3%B3z_zag%C5%82ady_w_Treblince" title="Obóz zagłady w Treblince">Treblince</a>, gdzie następnie wymordowano 1280 tys.<sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-7" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce-37">[36]</a></sup> Żydów z 4 dystryktów Generalnego Gubernatorstwa, 530 tys.<sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-8" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce-37">[36]</a></sup> Żydów z <a href="/wiki/Dystrykt_Galicja" title="Dystrykt Galicja">dystryktu Galicja</a> (włączony do GG 1 sierpnia 1941), 130 tys.<sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-9" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce-37">[36]</a></sup> Żydów z rejonu białostockiego których przewieziono do Treblinki oraz wiele mniejszych grup z obszaru GG. Łącznie w czasie Akcji Reinhardt na terenie Generalnego Gubernatorstwa wymordowano ok. 2 mln ludności żydowskiej. </p><p>Przez cały okres okupacji śmierć poniosło prawie 3 mln obywateli polskich narodowości żydowskiej, czyli niemal prawie 90% populacji przedwojennej polskich Żydów. Dodając do tego 2,5–3 mln Polaków, którzy zginęli w czasie okupacji niemieckiej 1939–1945, przyjmuje się, że Polska straciła ok. 6 mln przedwojennych obywateli. Oprócz tego w różnych okresach Żydów wywożono i eksterminowano także poza granicami Generalnego Gubernatorstwa w obozie zagłady <a href="/wiki/Auschwitz-Birkenau" title="Auschwitz-Birkenau">Auschwitz-Birkenau</a>, gdzie ginęli nie tylko polscy Żydzi, lecz także Żydzi z Europy Zachodniej i Południowej, Polacy, Romowie, Rosjanie. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Polityka_terroru_i_represji">Polityka terroru i represji</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Polityka terroru i represji" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Polityka terroru i represji"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Od początku istnienia Generalnego Gubernatorstwa niemieckie władze okupacyjne w celu najpełniejszego opanowania i wykorzystania podbitych ziem Polski oraz realizacji zbrodniczych założeń nazistowskiej polityki rasowej stosowały politykę wszechogarniającego terroru realizowanego za pomocą aparatu policyjno-represyjnego, wojskowego, administracyjnego i gospodarczego. Reżim <a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">III Rzeszy</a> dążył do wytworzenia nowej kategorii <a href="/wiki/Podda%C5%84stwo" title="Poddaństwo">poddanych</a>, czyli tzw. <a href="/wiki/Untermensch" title="Untermensch">podludzi</a> w postaci posłusznych niewykształconych <a href="/wiki/Niewolnictwo" title="Niewolnictwo">niewolników</a><sup id="cite_ref-CITEREFŻebrowski2014273_80-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFŻebrowski2014273-80">[79]</a></sup>. </p><p>Teren Generalnego Gubernatorstwa objął surowy reżim policyjny, a miejscową ludność już od początku okupacji osadzano w różnych obozach, wysiedlano, wywożono do prac przymusowych do Niemiec, dokonując zatrzymań ludzi w obławach ulicznych zwanych <a href="/wiki/%C5%81apanka" title="Łapanka">łapankami</a>. Niszczono polską <a href="/wiki/Inteligencja_(spo%C5%82ecze%C5%84stwo)" title="Inteligencja (społeczeństwo)">inteligencję</a>, atakowano kościoły (zwłaszcza <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_katolicki" title="Kościół katolicki">Kościół katolicki</a>, a także <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Ewangelicko-Augsburski_w_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej">Kościół Ewangelicko-Augsburski</a>, biskup <a href="/wiki/Juliusz_Bursche" title="Juliusz Bursche">Juliusz Bursche</a>), zakazano narodowej działalności kulturalnej, zlikwidowano szkolnictwo wyższe, celowo stworzono niezwykle ciężkie warunki materialne i aprowizacyjne ludności miejskiej (m.in. głodowe racje żywnościowe i system <a href="/wiki/Reglamentacja" title="Reglamentacja">kartek żywnościowych</a>) sprzyjające wysokiej śmiertelności. </p><p>W celu rozbicia spójności narodowej ludność polska pochodzenia niemieckiego została wciągnięta na tak zwane <a href="/wiki/Volkslista" title="Volkslista">volkslisty</a>, a mniejszości etniczne nastawiano antagonistycznie do państwa polskiego, np. powołując do życia tzw. „naród” góralski – <a href="/wiki/Goralenvolk" title="Goralenvolk">Goralenvolk</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Grabież_dzieł_sztuki_i_dóbr_kultury_narodowej"><span id="Grabie.C5.BC_dzie.C5.82_sztuki_i_d.C3.B3br_kultury_narodowej"></span>Grabież dzieł sztuki i dóbr kultury narodowej</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: Grabież dzieł sztuki i dóbr kultury narodowej" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Grabież dzieł sztuki i dóbr kultury narodowej"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Grabie%C5%BC_polskich_d%C3%B3br_kultury_w_czasie_II_wojny_%C5%9Bwiatowej" title="Grabież polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej">Grabież polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej</a>.</i></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Raphael-Young_man-1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Raphael-Young_man-1.jpg/170px-Raphael-Young_man-1.jpg" decoding="async" width="170" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Raphael-Young_man-1.jpg/255px-Raphael-Young_man-1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Raphael-Young_man-1.jpg/340px-Raphael-Young_man-1.jpg 2x" data-file-width="1954" data-file-height="2419" /></a><figcaption><a href="/wiki/Rafael_Santi" title="Rafael Santi">Rafael</a> – „<a href="/wiki/Portret_m%C5%82odzie%C5%84ca" title="Portret młodzieńca">Portret młodzieńca</a>” – obraz ukradziony przez Niemców (<a href="/wiki/Hans_Frank" title="Hans Frank">Hans Frank</a>) w roku 1940 z kolekcji <a href="/wiki/Muzeum_Ksi%C4%85%C5%BC%C4%85t_Czartoryskich_w_Krakowie" title="Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie">Muzeum Czartoryskich</a> w Krakowie; do 2013 nieodnaleziony i niezwrócony właścicielom</figcaption></figure> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Polish_War_losses_during_World_War_II?uselang=pl"><strong>Zobacz multimedia</strong> związane z tematem: <em>Katalog dzieł sztuki zagrabionych w Polsce w czasie II wojny światowej</em></a> </td></tr></tbody></table> <p>Od chwili zajęcia przez wojska niemieckie głównych miast na terenie Generalnego Gubernatorstwa trwała systematyczna grabież dóbr kultury narodowej, podczas której nie dbano o ustalenia <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/konwencja_haska_IV_(1907)" class="extiw" title="s:konwencja haska IV (1907)">IV konwencji haskiej (1907)</a> zakazującej takich praktyk. Można wyodrębnić trzy zasadnicze okresy nasilenia grabieży, 1939 do 1940, grabież mienia Żydów polskich podczas <a href="/wiki/Zag%C5%82ada_%C5%BByd%C3%B3w" title="Zagłada Żydów">likwidacji głównych gett</a> w okresie 1942–1943 oraz okres wycofywania się pobitych wojsk niemieckich z Polski w latach 1944–1945. </p><p>Ocenę i procedurę rabunku dóbr kultury polskich z muzeów, bibliotek, zamków, dworów i mieszkań prywatnych prowadziły instytucje <i>SS-<a href="/wiki/Ahnenerbe" title="Ahnenerbe">Ahnenerbe</a></i> (w ramach <a href="/wiki/Einsatzgruppen" title="Einsatzgruppen">Einsatzgruppen</a>), <i><a href="/wiki/Haupttreuhandstelle_Ost" title="Haupttreuhandstelle Ost">Haupttreuhandstelle Ost</a> (HTO)</i> oraz ekipy rzeczoznawców, niemieckich historyków sztuki, ekspertów i <a href="/wiki/Kustosz" title="Kustosz">kustoszy</a> z <i>SS-Kommando Paulsen</i> (pod kierownictwem profesora prehistorii <a href="/w/index.php?title=Peter_Paulsen_(archeolog)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Peter Paulsen (archeolog) (strona nie istnieje)">Petera Paulsena</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q2077481#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q2077481">(inne języki)</a></span>). Działania tych organizacji koordynowali minister Rzeszy <a href="/wiki/Arthur_Seyss-Inquart" title="Arthur Seyss-Inquart">Arthur Seyss-Inquart</a> oraz <a href="/wiki/Otto_W%C3%A4chter" title="Otto Wächter">Otto Wächter</a> (w zastępstwie Seyss-Inquarta). </p><p>Wszelkie najważniejsze ustalenia i rozkazy rozpoczęły się od ustnego polecenia <a href="/wiki/Hermann_G%C3%B6ring" title="Hermann Göring">Hermanna Göringa</a>, który chciał uporządkować początkowo chaotyczny proceder grabieży. Na ich mocy utworzono sieć centralnych magazynów: w Warszawie (<a href="/wiki/Muzeum_Narodowe_w_Warszawie" title="Muzeum Narodowe w Warszawie">Muzeum Narodowe w Warszawie</a> i <a href="/wiki/Pa%C5%82ac_w_Wilanowie" title="Pałac w Wilanowie">Muzeum Wilanowskie</a>) oraz Krakowie (<a href="/wiki/Biblioteka_Jagiello%C5%84ska" title="Biblioteka Jagiellońska">Biblioteka Jagiellońska</a>). Proceder rabunku usankcjonował Hans Frank rozporządzeniem <i>„o zajęciu przedmiotów sztuki”</i> z dnia 16 grudnia 1939, ustanawiając dziewięcioosobowy sztab pod kierownictwem specjalnego pełnomocnika do „zabezpieczenia” dzieł sztuki i dóbr kultury w Generalnym Gubernatorstwie, SS-Hauptsturmführera dr. Kajetana Mühlmanna (mianowany przez Göringa i realizujący bezpośrednio jego wcześniejsze wytyczne). </p><p>Polskie zbiory dzieł sztuki i zabytki wywożono do Rzeszy, w ciągu pierwszych 6 miesięcy okupacji niemieckiej ograbiono Generalne Gubernatorstwo z dzieł sztuki niemalże całkowicie, Hans Frank w końcu 1942 raportował o „zabezpieczeniu” 90% polskich zbiorów sztuki i kolekcji. <a href="/wiki/O%C5%82tarz_Wita_Stwosza_w_Krakowie" title="Ołtarz Wita Stwosza w Krakowie">Ołtarz</a> <a href="/wiki/Wit_Stwosz" title="Wit Stwosz">Wita Stwosza</a> z Krakowa wywieziono do <a href="/wiki/Norymberga" title="Norymberga">Norymbergi</a>, najcenniejsze eksponaty, w tym obrazy autorstwa <a href="/wiki/Rafael_Santi" title="Rafael Santi">Rafaela</a>, <a href="/wiki/Rembrandt" title="Rembrandt">Rembrandta</a> i <a href="/wiki/Leonardo_da_Vinci" title="Leonardo da Vinci">Leonardo da Vinci</a> z Muzeum Narodowego, zbiory wojskowe z <a href="/wiki/Muzeum_Wojska_Polskiego_w_Warszawie" title="Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie">Muzeum Wojska</a> oraz warszawskiej <a href="/wiki/Zach%C4%99ta_Narodowa_Galeria_Sztuki" title="Zachęta Narodowa Galeria Sztuki">Zachęty</a> wywieziono do Rzeszy w ostatnim kwartale 1939, wstawiano także wybrane eksponaty do siedzib nazistowskich dygnitarzy. Przedmioty zabytkowe z <a href="/wiki/Zamek_Kr%C3%B3lewski_w_Warszawie" title="Zamek Królewski w Warszawie">Zamku Królewskiego w Warszawie</a> znalazły się w <a href="/wiki/Drezno" title="Drezno">Muzeum Drezdeńskim</a>. Adolf Hitler otrzymał w prezencie polską kolekcję 30 rysunków <a href="/wiki/Albrecht_D%C3%BCrer" title="Albrecht Dürer">Albrechta Dürera</a> z kolekcji <a href="/wiki/Lubomirscy_herbu_Dru%C5%BCyna" title="Lubomirscy herbu Drużyna">Lubomirskich</a> i <a href="/wiki/Czartoryscy_herbu_w%C5%82asnego" title="Czartoryscy herbu własnego">Czartoryskich</a>, zagrabionych ze <a href="/wiki/Lw%C3%B3w" title="Lwów">Lwowa</a>. </p><p>Zbiory wywożono do <a href="/wiki/Linz" title="Linz">Linzu</a>, <a href="/wiki/Wroc%C5%82aw" title="Wrocław">Wrocławia</a>, zamku Streiersberg (większość kolekcji Lanckorońskich), <a href="/wiki/Bad_Aussee" title="Bad Aussee">Bad Aussee</a>, do Neuhaus w <a href="/wiki/Bawaria" title="Bawaria">Bawarii</a> wywieziono dzieła malarskie m.in. słynną <i><a href="/wiki/Dama_z_gronostajem" title="Dama z gronostajem">Damę z łasiczką</a></i> Leonarda da Vinci i <i><a href="/wiki/Krajobraz_z_mi%C5%82osiernym_Samarytaninem" title="Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem">Pejzaż</a></i> Rembrandta (przedmioty te wywiózł ze sobą Hans Frank, uciekając w styczniu 1945 z GG do Rzeszy). Grabież dotyczyła także bibliotek i archiwów, m.in. zbiory tzw. Gabinetu Rycin wywieziono z Biblioteki <a href="/wiki/Uniwersytet_Warszawski" title="Uniwersytet Warszawski">Uniwersytetu Warszawskiego</a> w 1939, a także 4 tys. zabytkowych rękopisów. Zbiory bibliotek <a href="/wiki/Judaizm" title="Judaizm">judaistycznej</a> i sejmowej w Warszawie trafiły w listopadzie 1939 do <a href="/wiki/Reichssicherheitshauptamt" title="Reichssicherheitshauptamt">RSHA</a> w <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlinie</a>. Z Biblioteki Zamoyskich wywieziono unikatowy, najstarszy dokument <a href="/wiki/S%C5%82owianie" title="Słowianie">słowiański</a> <i><a href="/wiki/Kodeks_supraski" title="Kodeks supraski">Codex Suprasliensis</a></i>. Nieliczne dzieła ocalały, m.in. <i><a href="/wiki/Tapiseria" title="Tapiseria">arrasy wawelskie</a></i> wywiezione w 1939 r. za granicę, a obraz <a href="/wiki/Jan_Matejko" title="Jan Matejko">Jana Matejki</a> <i><a href="/wiki/Bitwa_pod_Grunwaldem_(obraz_Jana_Matejki)" title="Bitwa pod Grunwaldem (obraz Jana Matejki)">Bitwa pod Grunwaldem</a></i> ewakuowano z warszawskiej Zachęty do Lublina we wrześniu 1939 r. (gdzie znajdował się w ukryciu do 1945). </p><p>Ostateczny raport (autorstwa dr. Kajetana Mühlmanna) zawierający 80 stron i fotografie zagrabionych polskich dzieł sztuki wraz z dokumentacją, przedstawiono Göringowi w połowie 1943 r. W 1946 r. <a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarodowy_Trybuna%C5%82_Wojskowy_w_Norymberdze" title="Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze">Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze</a> uznał proceder grabieży dóbr kulturalnych, majątku i niszczenie skarbów kultury narodowej za jedną ze zbrodni niemieckich w okupowanej w latach 1939–1945 Polsce. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Masowe_egzekucje">Masowe egzekucje</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=20" title="Edytuj sekcję: Masowe egzekucje" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=20" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Masowe egzekucje"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Polish_Hostages_preparing_in_Palmiry_by_Nazi-Germans_for_mass_execution_2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Polish_Hostages_preparing_in_Palmiry_by_Nazi-Germans_for_mass_execution_2.jpg/220px-Polish_Hostages_preparing_in_Palmiry_by_Nazi-Germans_for_mass_execution_2.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Polish_Hostages_preparing_in_Palmiry_by_Nazi-Germans_for_mass_execution_2.jpg/330px-Polish_Hostages_preparing_in_Palmiry_by_Nazi-Germans_for_mass_execution_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Polish_Hostages_preparing_in_Palmiry_by_Nazi-Germans_for_mass_execution_2.jpg/440px-Polish_Hostages_preparing_in_Palmiry_by_Nazi-Germans_for_mass_execution_2.jpg 2x" data-file-width="1363" data-file-height="903" /></a><figcaption>Wiązanie oczu przed egzekucją, <a href="/wiki/Palmiry" title="Palmiry">Palmiry</a> 1940</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:The_Bochnia_massacre_German-occupied_Poland_1939.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/The_Bochnia_massacre_German-occupied_Poland_1939.jpg/220px-The_Bochnia_massacre_German-occupied_Poland_1939.jpg" decoding="async" width="220" height="153" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/The_Bochnia_massacre_German-occupied_Poland_1939.jpg/330px-The_Bochnia_massacre_German-occupied_Poland_1939.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/The_Bochnia_massacre_German-occupied_Poland_1939.jpg/440px-The_Bochnia_massacre_German-occupied_Poland_1939.jpg 2x" data-file-width="1536" data-file-height="1065" /></a><figcaption><a href="/wiki/Zbrodnia_w_Bochni" title="Zbrodnia w Bochni">Zbrodnia w Bochni</a> w dniu 18 XII 1939</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Warsaw_August_1944_-civilians_burned_by_German_Army.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Warsaw_August_1944_-civilians_burned_by_German_Army.jpg/220px-Warsaw_August_1944_-civilians_burned_by_German_Army.jpg" decoding="async" width="220" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Warsaw_August_1944_-civilians_burned_by_German_Army.jpg/330px-Warsaw_August_1944_-civilians_burned_by_German_Army.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Warsaw_August_1944_-civilians_burned_by_German_Army.jpg/440px-Warsaw_August_1944_-civilians_burned_by_German_Army.jpg 2x" data-file-width="3508" data-file-height="2515" /></a><figcaption>Ludzie spaleni na warszawskiej <a href="/wiki/Wola_(Warszawa)" title="Wola (Warszawa)">Woli</a> w trakcie pacyfikacji <a href="/wiki/Powstanie_warszawskie" title="Powstanie warszawskie">powstania warszawskiego</a></figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Volksdeutscher_Selbstschutz" title="Volksdeutscher Selbstschutz">Volksdeutscher Selbstschutz</a> i <a href="/wiki/Einsatzgruppen_w_Polsce" title="Einsatzgruppen w Polsce">Einsatzgruppen w Polsce</a>.</i></div> <p>Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej dzięki współpracy niemieckiej mniejszości narodowej oraz <a href="/wiki/Kontrwywiad" title="Kontrwywiad">kontrwywiadu</a> służby bezpieczeństwa <a href="/wiki/Schutzstaffel" title="Schutzstaffel">SS</a> tzw. <a href="/wiki/Sicherheitsdienst" title="Sicherheitsdienst">Sicherheitsdienst</a> i <a href="/wiki/Gestapo" title="Gestapo">Gestapo</a> w Berlinie powstała tzw. „Lista wrogów Rzeszy” – niem. <i><a href="/wiki/Sonderfahndungsbuch_Polen" title="Sonderfahndungsbuch Polen">Sonderfahndungsbuch Polen</a></i>, na której umieszczono przedstawicieli polskiej inteligencji, księży, działaczy społecznych i politycznych, powstańców wielkopolskich i śląskich<sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81">[80]</a></sup>. Osoby te były wyznaczone do eliminacji i po aresztowaniu mordowane w masowych egzekucjach przez oddziały <a href="/wiki/Einsatzgruppen" title="Einsatzgruppen">Einsatzgruppen</a> oraz paramilitarne bojówki mniejszości niemieckiej <a href="/wiki/Volksdeutscher_Selbstschutz" title="Volksdeutscher Selbstschutz">Volksdeutscher Selbstschutz</a><sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82">[81]</a></sup><sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83">[82]</a></sup>. </p> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Sonderfahndungsbuch_Polen" title="Sonderfahndungsbuch Polen">Sonderfahndungsbuch Polen</a> i <a href="/wiki/Intelligenzaktion" title="Intelligenzaktion">Intelligenzaktion</a>.</i></div> <p>Odbywały się publicznie w miastach, poza nimi w miejscach odosobnionych, w sposób jawny lub potajemny, decyzją niemieckich władz administracyjnych i policyjnych. Egzekucji dokonywano za czyny „antyniemieckie” określone i zagrożone karą śmierci w rozporządzeniu Hansa Franka z dnia 31 października 1939 oraz inne stopniowo wydawane w latach okupacji niemieckiej, przewidujące również karę śmierci, w tym za ukrywanie Żydów od 1942 roku. Często stosowano, wbrew prawu międzynarodowemu, zasadę odpowiedzialności zbiorowej. Kara śmierci stosowana była także za pomoc jeńcom wojennym, partyzantom i zbiegom z obozów niemieckich. </p><p>Dokonywano egzekucji także podczas operacji specjalnych zwanych „Akcjami Inteligencja” (niem. <i>Intelligenzaktion</i>) wymierzonych w polską elitę intelektualną (np. nauczyciele, uczeni, lekarze, działacze społeczni i polityczni). Największe z nich to <a href="/wiki/Akcja_AB" title="Akcja AB">Akcja AB</a> przeprowadzona w 1940, w której śmierć poniosło 3,5 tys. osób, mord popełniony na 27 uczonych ze <a href="/wiki/Lw%C3%B3w" title="Lwów">Lwowa</a> (<a href="/wiki/Mord_profesor%C3%B3w_lwowskich" title="Mord profesorów lwowskich">Mord profesorów lwowskich</a>), aresztowanie 184 pracowników naukowych z Krakowa (<a href="/wiki/Sonderaktion_Krakau" title="Sonderaktion Krakau">Sonderaktion Krakau</a>, <a href="/wiki/Zweite_Sonderaktion_Krakau" title="Zweite Sonderaktion Krakau">Zweite Sonderaktion Krakau</a>). </p><p>Miejscami największego nasilenia egzekucji masowych na terenie Generalnego Gubernatorstwa były: </p> <ul><li>Okolice <a href="/wiki/Warszawa" title="Warszawa">Warszawy</a>. Egzekucje mieszkańców stolicy Niemcy przeprowadzali początkowo w miejscach takich jak: <a href="/wiki/Egzekucje_w_ogrodach_sejmowych" title="Egzekucje w ogrodach sejmowych">ogrody sejmowe</a> przy <a href="/wiki/Ulica_Wiejska_w_Warszawie" title="Ulica Wiejska w Warszawie">ul. Wiejskiej</a>; <a href="/wiki/Egzekucje_w_Lesie_Kabackim" title="Egzekucje w Lesie Kabackim">Las Kabacki</a>; <a href="/wiki/Egzekucja_na_Szwedzkich_G%C3%B3rach" title="Egzekucja na Szwedzkich Górach">Szwedzkie Góry</a> na terenie <a href="/wiki/Bemowo" title="Bemowo">Bemowa</a>; <a href="/wiki/Egzekucja_w_Lesie_S%C4%99koci%C5%84skim" title="Egzekucja w Lesie Sękocińskim">Las Sękociński</a> koło <a href="/wiki/Magdalenka_(wojew%C3%B3dztwo_mazowieckie)" title="Magdalenka (województwo mazowieckie)">Magdalenki</a>; <a href="/wiki/Egzekucje_w_Lasach_Chojnowskich" title="Egzekucje w Lasach Chojnowskich">Lasy Chojnowskie</a> koło Stefanowa; <a href="/wiki/Egzekucje_w_Laskach_pod_Warszaw%C4%85" title="Egzekucje w Laskach pod Warszawą">Laski</a>, <a href="/wiki/Egzekucje_na_Wydmach_%C5%81u%C5%BCe" title="Egzekucje na Wydmach Łuże">Wydmy Łuże</a> i <a href="/wiki/Egzekucja_w_W%C3%B3lce_W%C4%99glowej" title="Egzekucja w Wólce Węglowej">Wólka Węglowa</a> na obrzeżach <a href="/wiki/Puszcza_Kampinoska" title="Puszcza Kampinoska">Kampinosu</a>; a przede wszystkim – osławione <a href="/wiki/Zbrodnia_w_Palmirach" title="Zbrodnia w Palmirach">Palmiry</a>. Od wiosny 1943 polskich więźniów politycznych masowo mordowano natomiast w <a href="/wiki/Egzekucje_w_ruinach_getta_warszawskiego_(1943%E2%80%931944)" title="Egzekucje w ruinach getta warszawskiego (1943–1944)">ruinach getta warszawskiego</a>. Ponadto między październikiem 1943 a lutym 1944 okupanci przeprowadzili w Warszawie <a href="/wiki/Egzekucje_uliczne_w_Warszawie_(1943%E2%80%931944)" title="Egzekucje uliczne w Warszawie (1943–1944)">szereg egzekucji ulicznych</a>. Łączna liczba ofiar tzw. egzekucji pierścienia warszawskiego oceniana jest na 32 000<sup id="cite_ref-Historia_WarszawyKD61_84-0" class="reference"><a href="#cite_note-Historia_WarszawyKD61-84">[83]</a></sup>.</li></ul> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Egzekucje_pier%C5%9Bcienia_warszawskiego" title="Egzekucje pierścienia warszawskiego">Egzekucje pierścienia warszawskiego</a>.</i></div> <ul><li>Okolice <a href="/wiki/Nowy_S%C4%85cz" title="Nowy Sącz">Nowego Sącza</a> (Cmentarz Żydowski przy ul. Tarnowskiej, ok. 25 tys. ofiar, Żydów i Polaków), <a href="/wiki/Ciechan%C3%B3w" title="Ciechanów">Ciechanowa</a>, <a href="/wiki/Zakopane" title="Zakopane">Zakopanego</a>, <a href="/wiki/Lublin" title="Lublin">Lublina</a> (Lasy <a href="/wiki/Kr%C4%99piec_(wojew%C3%B3dztwo_lubelskie)" title="Krępiec (województwo lubelskie)">krępieckie</a>, ok. 30 tys. ofiar), <a href="/wiki/Zamo%C5%9B%C4%87" title="Zamość">Zamościa</a> (<a href="/wiki/Rotunda_Zamojska" title="Rotunda Zamojska">Rotunda Zamojska</a>), <a href="/wiki/Lw%C3%B3w" title="Lwów">Lwowa</a>, <a href="/wiki/Iwano-Frankiwsk" title="Iwano-Frankiwsk">Stanisławowa</a>, <a href="/wiki/R%C3%B3wne" title="Równe">Równego</a>, <a href="/wiki/Radomia" title="Radomia">Radomia</a> (tylko w pobliżu dwóch miejscowości radomskich, <a href="/wiki/Firlej_(Radom)" title="Firlej (Radom)">Firleja</a> i <a href="/wiki/Wincent%C3%B3w_(powiat_radomski)" title="Wincentów (powiat radomski)">Wincentowa</a>, rozstrzelano w latach 1940–1945 ok. 12 000<sup id="cite_ref-Zbrodnie_hitlerowskie_w_Polsce_85-0" class="reference"><a href="#cite_note-Zbrodnie_hitlerowskie_w_Polsce-85">[84]</a></sup> ludzi, dalsze 18–23 tys.<sup id="cite_ref-Skarżysko_w_latach_1918–1939,_s._302–304._86-0" class="reference"><a href="#cite_note-Skarżysko_w_latach_1918–1939,_s._302–304.-86">[85]</a></sup> zamordowano w <a href="/wiki/Historia_%C5%BByd%C3%B3w_w_Skar%C5%BCysku-Kamiennej#Obóz_pracy_przymusowej" title="Historia Żydów w Skarżysku-Kamiennej">niemieckich Zakładach Metalowych HASAG</a> (Hugo Schneider Aktiengesellschaft Metalwarenfabrik) w <a href="/wiki/Skar%C5%BCysko-Kamienna" title="Skarżysko-Kamienna">Skarżysku-Kamiennej</a>), <a href="/wiki/Krak%C3%B3w" title="Kraków">Krakowa</a> (m.in. <a href="/wiki/Zbrodnia_w_Bochni" title="Zbrodnia w Bochni">Zbrodnia w Bochni</a>), <a href="/wiki/Tarn%C3%B3w" title="Tarnów">Tarnowa</a> (m.in. <a href="/wiki/Egzekucje_w_lesie_Buczyna_w_Zbylitowskiej_G%C3%B3rze" title="Egzekucje w lesie Buczyna w Zbylitowskiej Górze">las Buczyna w Zbylitowskiej Górze</a>, ok. 8 tys. ofiar).</li> <li>Egzekucje publiczne jawne, dokonywane na oczach przymusowo spędzonej ludności.</li> <li>Masowe mordy podczas tłumienia <a href="/wiki/Powstanie_warszawskie" title="Powstanie warszawskie">powstania warszawskiego</a>, do których dochodziło przede wszystkim na warszawskiej <a href="/wiki/Wola_(Warszawa)" title="Wola (Warszawa)">Woli</a> (<a href="/wiki/Rze%C5%BA_Woli" title="Rzeź Woli">Rzeź Woli</a>, ok. 65 tys. ofiar), <a href="/wiki/Ochota" title="Ochota">Ochocie</a> (<a href="/wiki/Pacyfikacja_Ochoty" title="Pacyfikacja Ochoty">pacyfikacja Ochoty</a>, ok. 10 tys. ofiar) oraz w <a href="/wiki/%C5%9Ar%C3%B3dmie%C5%9Bcie_Po%C5%82udniowe" title="Śródmieście Południowe">Śródmieściu Południowym</a> (<a href="/wiki/Egzekucje_w_%E2%80%9Edzielnicy_policyjnej%E2%80%9D_w_Warszawie_(1944)" title="Egzekucje w „dzielnicy policyjnej” w Warszawie (1944)">Egzekucje w „dzielnicy policyjnej”</a>, od 5 do 10 tys. ofiar<sup id="cite_ref-87" class="reference"><a href="#cite_note-87">[86]</a></sup>). Na mniejszą skalę do zbiorowych egzekucji dochodziło ponadto w części <a href="/wiki/%C5%9Ar%C3%B3dmie%C5%9Bcie_P%C3%B3%C5%82nocne" title="Śródmieście Północne">północnego Śródmieścia</a> (w <a href="/wiki/Zbrodnie_niemieckie_w_rejonie_placu_Teatralnego_w_Warszawie_(1944)" title="Zbrodnie niemieckie w rejonie placu Teatralnego w Warszawie (1944)">rejonie pl. Teatralnego</a>, <a href="/wiki/Hale_Mirowskie_w_Warszawie" title="Hale Mirowskie w Warszawie">Halach Mirowskich</a>, na <a href="/wiki/Egzekucja_przy_ulicy_Pow%C4%85zkowskiej" title="Egzekucja przy ulicy Powązkowskiej">Powązkach</a>), jak również na <a href="/wiki/Likwidacja_powsta%C5%84czych_szpitali_na_warszawskiej_Star%C3%B3wce" title="Likwidacja powstańczych szpitali na warszawskiej Starówce">Starym Mieście</a>, <a href="/wiki/Pacyfikacja_Mokotowa" title="Pacyfikacja Mokotowa">Mokotowie</a>, <a href="/wiki/Zbrodnie_niemieckie_na_warszawskim_Powi%C5%9Blu_(1944)" title="Zbrodnie niemieckie na warszawskim Powiślu (1944)">Powiślu</a>, <a href="/wiki/Pacyfikacja_Powi%C5%9Bla_Czerniakowskiego" title="Pacyfikacja Powiśla Czerniakowskiego">Górnym Czerniakowie</a> i <a href="/wiki/Pacyfikacja_Marymontu" title="Pacyfikacja Marymontu">Marymoncie</a>.</li></ul> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Zobacz też: <a href="/wiki/Zbrodnie_niemieckie_w_powstaniu_warszawskim" title="Zbrodnie niemieckie w powstaniu warszawskim">Zbrodnie niemieckie w powstaniu warszawskim</a>.</i></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pacyfikacje_wsi">Pacyfikacje wsi</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=21" title="Edytuj sekcję: Pacyfikacje wsi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=21" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Pacyfikacje wsi"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Pacyfikacje_wsi_polskich_podczas_okupacji_niemieckiej" title="Pacyfikacje wsi polskich podczas okupacji niemieckiej">Pacyfikacje wsi polskich podczas okupacji niemieckiej</a>.</i></div> <p>Akcje <a href="/wiki/Pacyfikacja" title="Pacyfikacja">pacyfikacyjne</a> wymierzone w ludność wsi polskich na terenie Generalnego Gubernatorstwa były prowadzone przez oddziały <a href="/wiki/Schutzstaffel" title="Schutzstaffel">Schutzstaffel</a>, <a href="/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht">Wehrmacht</a> oraz inne niemieckie formacje policyjne. Największe nasilenie pacyfikacji wsi miało miejsce podczas akcji wymierzonych w oddziały partyzanckie <a href="/wiki/Henryk_Dobrza%C5%84ski" title="Henryk Dobrzański">Henryka Dobrzańskiego</a> „Hubala” (w kwietniu 1940 na Kielecczyźnie) oraz podczas <a href="/wiki/Aktion_Zamo%C5%9B%C4%87" title="Aktion Zamość">pacyfikacji Zamojszczyzny</a> (od jesieni 1942 do końca 1943). W większości wypadków we wsiach dokonywano egzekucji, aresztowań, wysiedleń oraz palono zabudowania i rabowano mienie. </p><p>Ogółem dotknęły one 350 wsi polskich, z których 75<sup id="cite_ref-Zbrodnie_hitlerowskie_w_Polsce_85-1" class="reference"><a href="#cite_note-Zbrodnie_hitlerowskie_w_Polsce-85">[84]</a></sup> zostało całkowicie zniszczonych. Większość z nich znajdowała się w granicach Generalnego Gubernatorstwa, w województwach lubelskim, kieleckim, białostockim, krakowskim i lwowskim. W czasie pacyfikacji niezwiązanych bezpośrednio z działaniami wojennymi dochodziło do masakr ludności cywilnej. Największe z nich miały miejsce we wsiach: <a href="/wiki/Aleksandr%C3%B3w_(powiat_bi%C5%82gorajski)" title="Aleksandrów (powiat biłgorajski)">Aleksandrów</a> (446 zabitych), <a href="/wiki/Bor%C3%B3w_(powiat_kra%C5%9Bnicki)" title="Borów (powiat kraśnicki)">Borów</a> (806), <a href="/wiki/Huta_Pieniacka" title="Huta Pieniacka">Huta Pieniacka</a> (od 800 do 1200 osób), <a href="/wiki/Pacyfikacja_wsi_Sk%C5%82oby" title="Pacyfikacja wsi Skłoby">Skłoby</a> (265 ofiar), <a href="/wiki/Pacyfikacja_wsi_Jamy" title="Pacyfikacja wsi Jamy">Jamy</a> (147), <a href="/wiki/Pacyfikacja_wsi_Kit%C3%B3w" title="Pacyfikacja wsi Kitów">Kitów</a> (164 ofiary), <a href="/wiki/Pacyfikacja_wsi_Lipniak-Majorat" title="Pacyfikacja wsi Lipniak-Majorat">Lipniak-Majorat</a> (448), <a href="/wiki/%C5%81%C4%85%C5%BCek_Chwa%C5%82owski" title="Łążek Chwałowski">Łążek</a> (217), <a href="/wiki/Michni%C3%B3w" title="Michniów">Michniów</a> (203), <a href="/wiki/Milejowiec" title="Milejowiec">Milejowiec</a> (160), <a href="/wiki/R%C3%B3%C5%BCaniec_(wojew%C3%B3dztwo_lubelskie)" title="Różaniec (województwo lubelskie)">Różaniec</a> (200), <a href="/wiki/Smolig%C3%B3w" title="Smoligów">Smoligów</a> (200), <a href="/wiki/Pacyfikacja_wsi_Sochy" title="Pacyfikacja wsi Sochy">Sochy</a> (około 180 ofiar), <a href="/wiki/Szczecyn" title="Szczecyn">Szczecyn</a> (368), <a href="/wiki/Z%C5%82oczew" title="Złoczew">Złoczew</a> (200), <a href="/wiki/Pacyfikacja_Ska%C5%82ki_Polskiej" title="Pacyfikacja Skałki Polskiej">Skałka Polska</a> (93), <a href="/wiki/Pacyfikacja_wsi_Szaraj%C3%B3wka" title="Pacyfikacja wsi Szarajówka">Szarajówka</a> (58)<sup id="cite_ref-Zbrodnie_hitlerowskie_w_Polsce_85-2" class="reference"><a href="#cite_note-Zbrodnie_hitlerowskie_w_Polsce-85">[84]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Konfiskaty_mienia">Konfiskaty mienia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=22" title="Edytuj sekcję: Konfiskaty mienia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=22" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Konfiskaty mienia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Generalne Gubernatorstwo miało od początku być całkowicie zależne od Rzeszy przy możliwie minimalnych nakładach i było traktowane jako „łup wojenny” na potrzeby gospodarki prowadzonej na rzecz kolejnych podbojów. Wszelkie mienie podlegające przejęciu przez okupanta, a więc mienie Państwa Polskiego np. istotne dla gospodarki zakłady przemysłowe przemysłu zbrojeniowego, mienie prywatne ludności polskiej, zabytki i dzieła sztuki, wszelkie mienie ruchome i nieruchome ludności żydowskiej było konfiskowane i zarządzane przez <a href="/w/index.php?title=Urz%C4%85d_Powierniczy_(Generalne_Gubernatorstwo)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Urząd Powierniczy (Generalne Gubernatorstwo) (strona nie istnieje)">Urząd Powierniczy</a> w <a href="/wiki/Krak%C3%B3w" title="Kraków">Krakowie</a> (niem. <i>Treuhandstelle für das Generalgouvernement</i>) utworzony dnia 15 listopada 1939. Cele polityki gospodarczej niemieckich władz okupacyjnych scharakteryzował <a href="/wiki/Hans_Frank" title="Hans Frank">Hans Frank</a> w swoich <i>Dziennikach</i>, pisząc: </p> <dl><dd><i>Dnia 15 września 1939 roku otrzymałem polecenie objęcia administracji zdobytych terenów wschodnich z rozkazem szczególnego wyeksploatowania tego terytorium jako obszaru wojennego i kraju zdobytego, uczynienia z niego, że tak powiem, kupy gruzów z punktu widzenia jego struktury gospodarczej, socjalnej, kulturalnej i politycznej</i><sup id="cite_ref-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945_38-6" class="reference"><a href="#cite_note-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945-38">[37]</a></sup></dd></dl> <p>Jednocześnie działał niezależnie od niego Główny Urząd Powierniczy Wschód (niem. <i><a href="/wiki/Haupttreuhandstelle_Ost" title="Haupttreuhandstelle Ost">Haupttreuhandstelle Ost</a></i> (HTO)), kierowany przez dr. <a href="/w/index.php?title=Max_Winkler&action=edit&redlink=1" class="new" title="Max Winkler (strona nie istnieje)">Maxa Winklera</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q75049#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q75049">(inne języki)</a></span> powołany na mocy rozporządzenia <a href="/wiki/Hermann_G%C3%B6ring" title="Hermann Göring">Hermanna Göringa</a> z dnia 1 listopada 1939, który zajmował się przede wszystkim konfiskatą polskiego mienia prywatnego i państwowego, samorządowego i należącego do organizacji społecznych, przenoszeniem praw własności zagrabionego majątku na obywateli niemieckich oraz zatwierdzaniem zarządców komisarycznych (niem. <i>Treuhänder</i>). </p><p>Wszelkie konfiskaty, przeprowadzane były na podstawie rozporządzeń z dnia 15 stycznia 1940 „O zabezpieczeniu majątku byłego państwa polskiego” (niem. <i>VO über die Sicherstellung des Vermögens des ehemaligen polnischen Staates</i>) oraz rozporządzenia z dnia 17 sierpnia 1940 „O traktowaniu majątku polskich obywateli” (niem. <i>VO über die Behandlung von Vermögen der Angehörigen des ehemaligen polnischen Staates</i>), które dotyczyło dodatkowo konfiskaty majątku Żydów, osób nieobecnych w miejscu zamieszkania lub uchodźców przybyłych na obszar byłego zaboru pruskiego po 1 października 1918 oraz osób dopuszczających się wrogich czynów przeciwko osobom narodowości niemieckiej, a także zajęcie majątku ze względu na „dobro publiczne”. </p><p>Prawa te umożliwiały Głównemu Urzędowi Powierniczemu Wschód, który musiał zaakceptować każdą tego typu decyzję podjętą przez odpowiednie czynniki niemieckie, dowolne zajmowanie majątku ruchomego i nieruchomego praktycznie każdego polskiego obywatela, przejmowanie przedsiębiorstw, majątków ziemskich, zabytków i dzieł sztuki. </p><p>W dniu 21 stycznia 1940 wydano najważniejsze zarządzenie dotyczące konfiskaty majątku prywatnego w Generalnym Gubernatorstwie, tzw. ordynację sekwestracyjną. Uprawniała ona w szerokim zakresie niemiecką administrację, SS i policję bądź Wehrmacht do zajęć własności należącej do Polaków i Żydów. </p><p>Administracja Generalnego Gubernatorstwa czerpała pokaźne zyski z <a href="/wiki/Monopol" title="Monopol">monopoli</a> „państwowych” na czele których od roku 1942 stał dr <a href="/wiki/Hermann_Senkowsky" title="Hermann Senkowsky">Hermann Senkowsky</a>. Należące do Żydów zakłady produkcyjne, sklepy, warsztaty i gospodarstwa rolne zlikwidowano lub przekazano Niemcom. Na przełomie 1939 i 1940 cały tzw. przemysł kluczowy znalazł się pod zarządem niemieckim, w następnych latach przejmowany był za ułamek wartości od różnych organizacji powierniczych działających na terenie Generalnego Gubernatorstwa przez niemieckie koncerny i monopole (m.in. <a href="/wiki/IG_Farben" title="IG Farben">IG Farben</a>, <a href="/wiki/AEG" title="AEG">AEG</a>, <a href="/wiki/Siemens" title="Siemens">Siemens AG</a>, <a href="/wiki/Friedrich_Krupp_(przedsi%C4%99biorstwo)" title="Friedrich Krupp (przedsiębiorstwo)">Friedrich Krupp AG</a> i wiele innych). Zakłady państwowe przemysłu zbrojeniowego w <a href="/wiki/Starachowice" title="Starachowice">Starachowicach</a> i <a href="/wiki/Stalowa_Wola" title="Stalowa Wola">Stalowej Woli</a>, fabrykę <a href="/wiki/Zak%C5%82ady_Przemys%C5%82u_Ci%C4%85gnikowego_%E2%80%9EUrsus%E2%80%9D" title="Zakłady Przemysłu Ciągnikowego „Ursus”">Ursus</a>, Pionki oraz fabryki samolotów w Rzeszowie i Mielcu zajął Wehrmacht. </p><p>Koncerny <a href="/wiki/Reichswerke_Hermann_G%C3%B6ring" title="Reichswerke Hermann Göring">Hermann-Göring-Werke</a> i <a href="/w/index.php?title=Stahlwerke&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stahlwerke (strona nie istnieje)">Stahlwerke</a> przejmowały zakłady polskiego przemysłu stalowego. Hutę Częstochowa, odlewnię stali Enro i Państwowe Zakłady Amunicji w Skarżysku-Kamiennej przejął koncern Hugo Schneider-Hasag z <a href="/wiki/Lipsk" title="Lipsk">Lipska</a>, a koncern <a href="/wiki/Philips" title="Philips">Philips</a> fabryki przemysłu radiotechnicznego: Philips, Kosmos, Grimm i Kaniewski. Praktycznie każda branża przemysłu i większość najatrakcyjniejszych zakładów przemysłowych przechodziło na własność przedsiębiorstw niemieckich, koncernów, prywatnych właścicieli bądź firm powierniczych reprezentujących III Rzeszę. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kontyngenty">Kontyngenty</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=23" title="Edytuj sekcję: Kontyngenty" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=23" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kontyngenty"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:German_announcement_General_Government_Poland_1941.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/German_announcement_General_Government_Poland_1941.jpg/220px-German_announcement_General_Government_Poland_1941.jpg" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/German_announcement_General_Government_Poland_1941.jpg/330px-German_announcement_General_Government_Poland_1941.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/German_announcement_General_Government_Poland_1941.jpg/440px-German_announcement_General_Government_Poland_1941.jpg 2x" data-file-width="750" data-file-height="494" /></a><figcaption>Obwieszczenie gubernatora dystryktu <a href="/wiki/Lublin" title="Lublin">Lublin</a> z dnia 25 listopada 1941, informujące o skazaniu na śmierć 9 polskich rolników z <a href="/wiki/Brzeziny_(powiat_%C5%82%C4%99czy%C5%84ski)" title="Brzeziny (powiat łęczyński)">Brzezin</a> za niedostarczenie kontyngentów</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Rozporz%C4%85dzenie_Hansa_Franka_o_wprowadzeniu_stanu_wyj%C4%85tkowego_w_okresie_%C5%BCniw_1942.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Rozporz%C4%85dzenie_Hansa_Franka_o_wprowadzeniu_stanu_wyj%C4%85tkowego_w_okresie_%C5%BCniw_1942.jpg/220px-Rozporz%C4%85dzenie_Hansa_Franka_o_wprowadzeniu_stanu_wyj%C4%85tkowego_w_okresie_%C5%BCniw_1942.jpg" decoding="async" width="220" height="153" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Rozporz%C4%85dzenie_Hansa_Franka_o_wprowadzeniu_stanu_wyj%C4%85tkowego_w_okresie_%C5%BCniw_1942.jpg/330px-Rozporz%C4%85dzenie_Hansa_Franka_o_wprowadzeniu_stanu_wyj%C4%85tkowego_w_okresie_%C5%BCniw_1942.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Rozporz%C4%85dzenie_Hansa_Franka_o_wprowadzeniu_stanu_wyj%C4%85tkowego_w_okresie_%C5%BCniw_1942.jpg/440px-Rozporz%C4%85dzenie_Hansa_Franka_o_wprowadzeniu_stanu_wyj%C4%85tkowego_w_okresie_%C5%BCniw_1942.jpg 2x" data-file-width="2921" data-file-height="2038" /></a><figcaption>Rozporządzenie gubernatora <a href="/wiki/Hans_Frank" title="Hans Frank">Hansa Franka</a> o wprowadzeniu <a href="/wiki/Stan_wyj%C4%85tkowy" title="Stan wyjątkowy">stanu wyjątkowego</a> w okresie żniw (1942)</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Kontyngenty_w_okupowanej_przez_Niemc%C3%B3w_Polsce" title="Kontyngenty w okupowanej przez Niemców Polsce">Kontyngenty w okupowanej przez Niemców Polsce</a>.</i></div> <p>Jednym z elementów eksploatacji gospodarczej w Generalnym Gubernatorstwie był system przymusowych kontyngentów, czyli dostaw płodów rolnych (m.in. zboże, mięso i mleko), wprowadzony obowiązkowo dla <a href="/wiki/Gospodarstwo_rolne" title="Gospodarstwo rolne">gospodarstw rolnych</a> chłopskich i ziemiańskich, mimo iż oficjalnie publikowane dane o produkcji żywności sprzed wojny wskazywały na brak samowystarczalności żywnościowej terenów, które weszły w skład GG. </p><p>Kontyngenty ściągane były siłą, za ich niedostarczenie w terminie stosowano surowe kary i różnorakie represje, włącznie z karą śmierci. Oprócz tego stosowano bicie, areszty i zsyłki do obozów, wysiedlenie z miejsca zamieszkania połączone z konfiskatą gospodarstw rolnych, palenie wsi i rozstrzeliwania. Od lata 1942 wprowadzono nawet <a href="/wiki/Stan_wyj%C4%85tkowy" title="Stan wyjątkowy">stan wyjątkowy</a> w okresie <a href="/wiki/%C5%BBniwa" title="Żniwa">żniw</a>, do których zatrudniono pochwyconych robotników z łapanek w majątkach ziemskich zarządzanych przez Niemców (niem. <i>Liegenschaft</i>). W akcji ściągania kontyngentów stosowano oddziały policyjne oraz niejednokrotnie siły wojskowe. </p><p>Narzucone normy kontyngentowe spowodowały złą sytuację aprowizacyjną ludności i niedożywienie, zwłaszcza w miastach (oficjalne niemieckie przydziały żywności nie zapewniały jej minimum egzystencji) – rabunek produktów rolnych przekraczał ich przedwojenny polski <a href="/wiki/Eksport" title="Eksport">eksport</a>, w latach 1940–1941 z Generalnego Gubernatorstwa wywieziono do Rzeszy 40 000 ton zboża, w 1942–1943 – 633 470 ton, a pomiędzy 1942–1943 – 571 000<sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-10" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce-37">[36]</a></sup> ton. W okresie 1940 do 1944 r. podobnie kształtowały się narzucone kontyngentami ilości wywiezionego bydła (7510 ton w stosunku do 53 768 ton), cukru (4500 ton w stosunku do 27 546 ton), kartofli (121 000 ton i 387 741 ton na koniec 1944) oraz tłuszczów (800 ton i 1355 ton w 1944)<sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-11" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce-37">[36]</a></sup>. </p><p>Obrót rynkowy artykułami żywnościowymi podlegał ścisłej kontroli – karano przemyt towarów rolno-spożywczych (nawet śmiercią). Zakazany był handel, zwłaszcza tłuszczami i mięsem. Restrykcje te i rabunkowa eksploatacja sektora rolniczego powodowały ciągłe niedożywienie dużych grup ludności i pozbawienie ich materialnych podstaw rozwoju biologicznego (średni przydział żywności wynosił 2600 kalorii dla Niemców, 700 dla Polaków i tylko 400 dla Żydów). Dodatkowo brak lekarstw, niejednokrotnie odzieży i opału w okresach zimowych przyczyniały się do powstawania chorób i ognisk głodu, zwłaszcza wśród ludności żydowskiej odizolowanej w <a href="/wiki/Getto" title="Getto">gettach</a> na terenie Generalnego Gubernatorstwa. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Praca_przymusowa">Praca przymusowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=24" title="Edytuj sekcję: Praca przymusowa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=24" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Praca przymusowa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Praca_przymusowa,_polscy_rolnicy_pochwyceni_przez_policj%C4%99_niemieck%C4%85,_Polska_1941.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Praca_przymusowa%2C_polscy_rolnicy_pochwyceni_przez_policj%C4%99_niemieck%C4%85%2C_Polska_1941.jpg/220px-Praca_przymusowa%2C_polscy_rolnicy_pochwyceni_przez_policj%C4%99_niemieck%C4%85%2C_Polska_1941.jpg" decoding="async" width="220" height="190" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Praca_przymusowa%2C_polscy_rolnicy_pochwyceni_przez_policj%C4%99_niemieck%C4%85%2C_Polska_1941.jpg/330px-Praca_przymusowa%2C_polscy_rolnicy_pochwyceni_przez_policj%C4%99_niemieck%C4%85%2C_Polska_1941.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Praca_przymusowa%2C_polscy_rolnicy_pochwyceni_przez_policj%C4%99_niemieck%C4%85%2C_Polska_1941.jpg/440px-Praca_przymusowa%2C_polscy_rolnicy_pochwyceni_przez_policj%C4%99_niemieck%C4%85%2C_Polska_1941.jpg 2x" data-file-width="1000" data-file-height="865" /></a><figcaption>Polscy rolnicy <a href="/wiki/Wojew%C3%B3dztwo_krakowskie_(II_Rzeczpospolita)" title="Województwo krakowskie (II Rzeczpospolita)">województwa krakowskiego</a> pochwyceni przez policję niemiecką i wywiezieni na roboty przymusowe w Rzeszy, 1941</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:%C5%81apanka.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/%C5%81apanka.jpg/220px-%C5%81apanka.jpg" decoding="async" width="220" height="190" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/%C5%81apanka.jpg/330px-%C5%81apanka.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/%C5%81apanka.jpg/440px-%C5%81apanka.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="554" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C5%81apanka" title="Łapanka">Łapanka</a> w jednym z miast polskich</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Roboty_przymusowe_w_III_Rzeszy" title="Roboty przymusowe w III Rzeszy">Roboty przymusowe w III Rzeszy</a> i <a href="/wiki/%C5%81apanka" title="Łapanka">Łapanka</a>.</i></div> <p>Jednym z celów polityki prowadzonej w Generalnym Gubernatorstwie było wykorzystanie ludności polskiej w charakterze niewolniczej siły roboczej. 26 października 1939 r. w GG objęto nakazem pracy przymusowej wszystkich Polaków w wieku 18–60 lat, 12 grudnia 1939 r. przesunięto dolną granicę wieku do lat 14. Oficjalnie dla Polaków istniał tzw. obowiązek pracy, a dla Żydów tzw. przymus pracy, w praktyce jednak oba te pojęcia oznaczały zatrudnianie przymusowe. </p><p>Zatrudnianie ludności odbywało się za pośrednictwem sieci 21 Urzędów Pracy (niem. <i>Arbeitsamt</i>), 85 ekspozytur i 250 placówek, podlegających Oddziałowi Zatrudnienia Głównego Wydziału Pracy w rządzie Generalnego Gubernatorstwa. Placówki te w porozumieniu z niemiecką policją i <a href="/wiki/Schutzstaffel" title="Schutzstaffel">SS</a> organizowały system pracy przymusowej i eksploatacji darmowej siły roboczej. Skierowanie do pracy oznaczało nakaz do pracy przymusowej na warunkach określanych przez pracodawcę bez możliwości zmiany miejsca pracy. Sporządzano specjalne listy młodzieży, która była następnie kierowana do Służby Budowlanej (<i><a href="/wiki/Baudienst" title="Baudienst">Baudienst</a></i>) i obozów pracy. Przeprowadzano masowe <a href="/wiki/%C5%81apanka" title="Łapanka">łapanki</a>, których celem było dostarczenie robotników do przymusowej pracy w niemieckiej gospodarce (rolnictwo, przemysł, transport itd.). </p><p>Warunki pracy przymusowych robotników wywiezionych do Rzeszy pozostawały surowe, np. polskim robotnikom rolnym w <a href="/wiki/Badenia" title="Badenia">Badenii</a> zakazano praktyk religijnych, korzystania ze środków komunikacji (kolej, autobusy oraz rowery), uczęszczania do restauracji, teatrów, kin oraz uczestniczenia w innych rozrywkach kulturalnych, opuszczania miejsca pracy bez specjalnego zezwolenia policyjnego, obowiązywał także zakaz zgromadzeń oraz <a href="/wiki/Godzina_policyjna" title="Godzina policyjna">godzina policyjna</a>, zakaz zgłaszania zażaleń, kontaktów intymnych z kobietami, dopuszczano kary cielesne wobec robotników oraz przekazywanie ich organom bezpieczeństwa (np. <a href="/wiki/Gestapo" title="Gestapo">Gestapo</a>), wskutek donosów pracodawcy o „przestępstwach”, np. typu „zwolnienie tempa pracy” lub „niechęć do pracy”<sup id="cite_ref-88" class="reference"><a href="#cite_note-88">[87]</a></sup>. </p><p>Przymusowa praca będąca przejawem wyzysku ekonomicznego (utrzymywano celowo niski poziom płac lub w ogóle nie wypłacano wynagrodzeń) stanowiła ogromne źródło dochodów dla niemieckich przedsiębiorstw, będąc jednocześnie elementem terroru, fizycznego wyniszczenia społeczeństwa i osłabiania woli oporu – umożliwiała to m.in. <a href="/wiki/Reglamentacja" title="Reglamentacja">reglamentacja</a> żywności, w 1941 Niemiec otrzymywał dziennie 2300 <a href="/wiki/Kaloria" title="Kaloria">kalorii</a>, Polak 700, a Żyd 400. Skutki niedoboru żywności rekompensowały w pewnym stopniu <a href="/wiki/Czarny_rynek" title="Czarny rynek">czarny rynek</a> i działalność <a href="/wiki/Rada_G%C5%82%C3%B3wna_Opieku%C5%84cza_(1940%E2%80%931945)" title="Rada Główna Opiekuńcza (1940–1945)">Rady Głównej Opiekuńczej</a>. </p><p>Z Generalnego Gubernatorstwa i Okręgu Białostockiego wywieziono w latach 1939–1945 do Rzeszy 1,23 mln<sup id="cite_ref-Encyklopedia_Białych_Plam_24-2" class="reference"><a href="#cite_note-Encyklopedia_Białych_Plam-24">[23]</a></sup> ludzi (z samego Generalnego Gubernatorstwa wywieziono 940 tys.<sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-12" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce-37">[36]</a></sup> według raportu Hansa Franka z 14 grudnia 1942 przedstawionego na posiedzeniu kierowników NSDAP), a ogółem z całej okupowanej Polski w tym okresie 3 mln<sup id="cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_21-2" class="reference"><a href="#cite_note-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN-21">[20]</a></sup> ludzi. Polska stanowiła jedyny kraj w okupowanej Europie w którym zastosowano na taką skalę pracę przymusową (w szczytowym momencie wykorzystywania pracy przymusowej w III Rzeszy pracowało ogółem 7,1 mln robotników przymusowych i najemnych z całej Europy). </p><p>Dodatkowo zatrudniano setki tysięcy nieobjętych statystyką osób w niemieckich przedsiębiorstwach, oddziałach <a href="/wiki/Organizacja_Todta" title="Organizacja Todta">Organizacji Todta</a>, obozach pracy, obozach koncentracyjnych, przy budowie fortyfikacji, rowów przeciwczołgowych, zasieków i innych umocnień w strefie przyfrontowej. </p><p>W latach 1943–1945 tysiące niemowląt i dzieci polskich robotnic zmarło w <a href="/wiki/Zak%C5%82ady_dla_dzieci_robotnic_zagranicznych_w_III_Rzeszy" title="Zakłady dla dzieci robotnic zagranicznych w III Rzeszy">zakładach dla dzieci robotnic zagranicznych w III Rzeszy</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ciężkie_więzienia_Gestapo"><span id="Ci.C4.99.C5.BCkie_wi.C4.99zienia_Gestapo"></span>Ciężkie więzienia Gestapo</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=25" title="Edytuj sekcję: Ciężkie więzienia Gestapo" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=25" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ciężkie więzienia Gestapo"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pod koniec 1939 na terenie Generalnego Gubernatorstwa rozpoczęto tworzenie systemu więzień tajnej policji <a href="/wiki/Gestapo" title="Gestapo">Gestapo</a>, znajdowały się one m.in. w <a href="/wiki/Kielce" title="Kielce">Kielcach</a>, <a href="/wiki/Ciechan%C3%B3w" title="Ciechanów">Ciechanowie</a>, <a href="/wiki/Radom" title="Radom">Radomiu</a>, <a href="/wiki/Nowy_S%C4%85cz" title="Nowy Sącz">Nowym Sączu</a>, <a href="/wiki/Tarn%C3%B3w" title="Tarnów">Tarnowie</a>, <a href="/wiki/Warszawa" title="Warszawa">Warszawie</a> (<a href="/wiki/Aleja_Jana_Chrystiana_Szucha_w_Warszawie" title="Aleja Jana Chrystiana Szucha w Warszawie">Aleja Szucha</a>), <a href="/wiki/Zamo%C5%9B%C4%87" title="Zamość">Zamościu</a> i <a href="/wiki/Zakopane" title="Zakopane">Zakopanem</a>. </p><p>Spośród 7 największych ciężkich więzień <a href="/wiki/Gestapo" title="Gestapo">Gestapo</a>, w których katowano, torturowano i mordowano Polaków, 5 mieściło się na terenie Generalnego Gubernatorstwa (pozostałe dwa znajdowały się w Poznaniu – <a href="/wiki/Fort_VII_w_Poznaniu_(miejsce_ka%C5%BAni)" title="Fort VII w Poznaniu (miejsce kaźni)">Fort VII w Poznaniu</a> i w Łodzi – <a href="/wiki/Radogoszcz_(wi%C4%99zienie)" title="Radogoszcz (więzienie)">Radogoszcz</a>): </p> <ul><li><a href="/wiki/Pawiak" title="Pawiak">Pawiak</a> (Warszawa)</li> <li><a href="/wiki/Wi%C4%99zienie_Montelupich" title="Więzienie Montelupich">Montelupich</a> (Kraków)</li> <li><a href="/wiki/Zamek_w_Lublinie" title="Zamek w Lublinie">Zamek Królewski w Lublinie</a> (Lublin)</li> <li><a href="/wiki/Firlej_(Radom)" title="Firlej (Radom)">Firlej</a> (Radom)</li> <li><a href="/wiki/Rotunda_Zamojska" title="Rotunda Zamojska">Rotunda Zamojska</a> (Zamość)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Niemieckie_obozy_w_GG">Niemieckie obozy w GG</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=26" title="Edytuj sekcję: Niemieckie obozy w GG" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=26" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Niemieckie obozy w GG"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W systemie <a href="/wiki/Obozy_niemieckie_(1933%E2%80%931945)" title="Obozy niemieckie (1933–1945)">niemieckich obozów koncentracyjnych</a> teren Generalnego Gubernatorstwa odgrywał istotną rolę, zwłaszcza w planach <a href="/wiki/Zag%C5%82ada_%C5%BByd%C3%B3w" title="Zagłada Żydów">zagłady narodu żydowskiego</a>. Największe obozy zagłady i obozy koncentracyjne na terenie GG znajdowały się w <a href="/wiki/Ob%C3%B3z_zag%C5%82ady_w_Treblince" title="Obóz zagłady w Treblince">Treblince</a> (ok. 750–900 tys. ofiar śmiertelnych), <a href="/wiki/Lublin_(KL)" title="Lublin (KL)">Majdanku</a> (ok. 360 tys.), <a href="/wiki/Ob%C3%B3z_zag%C5%82ady_w_Sobiborze" title="Obóz zagłady w Sobiborze">Sobiborze</a> (ok. 250–300 tys.), <a href="/wiki/Ob%C3%B3z_zag%C5%82ady_w_Be%C5%82%C5%BCcu" title="Obóz zagłady w Bełżcu">Bełżcu</a> (ok. 600 tys. ofiar), <a href="/wiki/Warschau_(KL)" title="Warschau (KL)">Warszawie</a> (ok. 40–50 tys.<sup id="cite_ref-89" class="reference"><a href="#cite_note-89">[88]</a></sup>). Żydzi z Polski i całej Europy stanowili większość ofiar śmiertelnych obozów, zwłaszcza w utworzonych specjalnie dla nich i częściowo dla <a href="/wiki/Romowie" title="Romowie">Romów</a>, <a href="/wiki/Ob%C3%B3z_zag%C5%82ady" title="Obóz zagłady">obozach zagłady</a> (niem. <i>Vernichtungslager</i>) w Treblince, Bełżcu i Sobiborze. </p><p>Kolejną najliczniejszą grupą eksterminowanych byli Polacy oraz obywatele krajów okupowanych przez III Rzeszę. Na terenie Generalnego Gubernatorstwa mieściło się także wiele innych obozów. W większości były to tzw. obozy pracy (niem. <i>Arbeitslager</i>), obozy te dzieliły się na: karne obozy pracy (niem. <i>Straflager</i>), obozy pracy dla Żydów (niem. <i>Judenlager</i>), obozy pracy zwykłe (niem. <i>Arbeitslager</i>). Funkcjonowały także liczne obozy dla jeńców <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">sowieckich</a> oraz tzw. obozy dorywcze, organizowane na bieżąco w celu np. prac fortyfikacyjnych w strefie przyfrontowej. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wysiedlenia_ludności"><span id="Wysiedlenia_ludno.C5.9Bci"></span>Wysiedlenia ludności</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=27" title="Edytuj sekcję: Wysiedlenia ludności" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=27" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wysiedlenia ludności"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Wysiedlanie-Zamojszczyzna.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Wysiedlanie-Zamojszczyzna.jpg/220px-Wysiedlanie-Zamojszczyzna.jpg" decoding="async" width="220" height="139" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Wysiedlanie-Zamojszczyzna.jpg/330px-Wysiedlanie-Zamojszczyzna.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Wysiedlanie-Zamojszczyzna.jpg/440px-Wysiedlanie-Zamojszczyzna.jpg 2x" data-file-width="710" data-file-height="450" /></a><figcaption>Polscy rolnicy wysiedlani z Zamojszczyzny, grudzień 1942</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Wysiedlenia_Polak%C3%B3w_podczas_II_wojny_%C5%9Bwiatowej_dokonane_przez_Niemc%C3%B3w" title="Wysiedlenia Polaków podczas II wojny światowej dokonane przez Niemców">Wysiedlenia Polaków podczas II wojny światowej dokonane przez Niemców</a> i <a href="/wiki/Heim_ins_Reich" title="Heim ins Reich">Heim ins Reich</a>.</i></div> <p>Pierwsze przymusowe wysiedlenia ludności w Generalnym Gubernatorstwie miały miejsce w latach 1940–1941 w powiecie <a href="/wiki/Radom" title="Radom">radomskim</a>. Wysiedlono wtedy mieszkańców 160 okolicznych wsi, w celu utworzenia <a href="/wiki/Poligon_wojskowy" title="Poligon wojskowy">poligonu</a> ćwiczebnego dla wojska i SS. W 1942 w identycznym celu wysiedlono mieszkańców następnych kilkudziesięciu wsi polskich w rejonie doliny <a href="/wiki/Sandomierz" title="Sandomierz">sandomierskiej</a>, pomiędzy <a href="/wiki/Kolbuszowa" title="Kolbuszowa">Kolbuszową</a>, <a href="/wiki/Nisko" title="Nisko">Niskiem</a>, <a href="/wiki/D%C4%99bica" title="Dębica">Dębicą</a> i <a href="/wiki/Rozwad%C3%B3w_(wojew%C3%B3dztwo_lubelskie)" title="Rozwadów (województwo lubelskie)">Rozwadowem</a>. W latach 1941–1942 wysiedlono w celach wojskowych ok. 171 tys. ludzi w Generalnym Gubernatorstwie. </p><p>Wysiedlenia objęły także rejon <a href="/wiki/Lubelszczyzna" title="Lubelszczyzna">Lubelszczyzny</a>, którą zamierzano przekształcić w „czysto niemiecki obszar kolonizacyjny” (m.in. z uwagi na obecność nielicznych potomków osadników niemieckich z XVIII wieku). W planach kolonizacji o kryptonimie <a href="/wiki/Heim_ins_Reich" title="Heim ins Reich">Heim ins Reich</a> oraz związanych z nią przesiedleniami Polaków, wyrażonych w koncepcjach zmiany struktury etnicznej i narodowościowej podbitych terytoriów zawartych w <a href="/wiki/Generalny_Plan_Wschodni" title="Generalny Plan Wschodni">Generalnym Planie Wschodnim</a>, szczególne zainteresowanie wzbudzał rejon <a href="/wiki/Zamojszczyzna" title="Zamojszczyzna">Zamojszczyzny</a>. W rejonie tym w latach 1942–1943 doszło do największych w Generalnym Gubernatorstwie przesiedleń ludności polskiej, które objęły ok. 110 tys. Polaków, w tym 30 tys. dzieci (<a href="/wiki/Dzieci_Zamojszczyzny" title="Dzieci Zamojszczyzny">Dzieci Zamojszczyzny</a>), z których 4500 wywieziono do Niemiec w ramach programu germanizacyjnego <a href="/wiki/Rabunek_polskich_dzieci" title="Rabunek polskich dzieci">rabunku dzieci</a>. </p> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Aktion_Zamo%C5%9B%C4%87" title="Aktion Zamość">Aktion Zamość</a>.</i></div> <p>Do wysiedleń w Generalnym Gubernatorstwie należy także zaliczyć 500–600 tys. ludności <a href="/wiki/Warszawa" title="Warszawa">Warszawy</a> zmuszonych do ewakuacji po klęsce <a href="/wiki/Powstanie_warszawskie" title="Powstanie warszawskie">powstania warszawskiego</a> w 1944. Z tej liczby 70 000 mieszkańców Warszawy zostało wysłanych na przymusowe roboty do Rzeszy, a 60 tys. do obozów koncentracyjnych, reszta trafiła do placówek <a href="/wiki/Rada_G%C5%82%C3%B3wna_Opieku%C5%84cza_(1940%E2%80%931945)" title="Rada Główna Opiekuńcza (1940–1945)">RGO</a>. Ogółem wysiedlenia ludności w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945 objęły 280 tys. ludzi i 500 tys. z Warszawy. Na teren Generalnego Gubernatorstwa kierowano także Polaków wysiedlanych z <a href="/wiki/Terytoria_Polski_anektowane_przez_III_Rzesz%C4%99" title="Terytoria Polski anektowane przez III Rzeszę">ziem polskich włączonych do Rzeszy</a>, np. 100 000 mieszkańców z <a href="/wiki/Pozna%C5%84" title="Poznań">Poznania</a>, i ogółem 365–380 tys. (do końca 1942) z ziem zaanektowanych przez III Rzeszę, a także kilkadziesiąt tysięcy Żydów przesiedlonych przymusowo na teren GG. W czasie całej okupacji niemieckiej Polski przesiedlenia objęły ok. 2,5 miliona jej obywateli. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sytuacja_wspólnot_religijnych"><span id="Sytuacja_wsp.C3.B3lnot_religijnych"></span>Sytuacja wspólnot religijnych</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=28" title="Edytuj sekcję: Sytuacja wspólnot religijnych" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=28" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Sytuacja wspólnot religijnych"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Juliusz_Bursche.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Juliusz_Bursche.jpg/170px-Juliusz_Bursche.jpg" decoding="async" width="170" height="218" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Juliusz_Bursche.jpg/255px-Juliusz_Bursche.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e1/Juliusz_Bursche.jpg 2x" data-file-width="330" data-file-height="423" /></a><figcaption>Biskup <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Ewangelicko-Augsburski_w_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej">kościoła ewangelicko-augsburskiego</a> <a href="/wiki/Juliusz_Bursche" title="Juliusz Bursche">Juliusz Bursche</a> zm. w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_(organizacja)" title="Kościół (organizacja)">Kościół</a> i <a href="/wiki/Duchowie%C5%84stwo" title="Duchowieństwo">duchowieństwo</a> na ziemiach Generalnego Gubernatorstwa zostały poddane różnorakim represjom. Niemcy widzieli w organizacji kościelnej zagrożenie, ponieważ stwierdzili, iż Kościół za pomocą elementów religijnych oraz odwołujących się do wartości <a href="/wiki/Patriotyzm" title="Patriotyzm">patriotycznych</a>, działa jako czynnik jednoczący społeczeństwo polskie. Represje wpisywały się w zwalczanie kultury, a duchowieństwo <a href="/wiki/Katolicyzm" title="Katolicyzm">katolickie</a> zostało potraktowane jako element przeznaczonej do <a href="/wiki/Intelligenzaktion" title="Intelligenzaktion">eksterminacji tzw. polskiej warstwy kierowniczej</a> (niem. <i>polnische Führungsschicht</i>), mającej istotny wpływ na kształtowanie nastrojów społecznych. </p><p>Były to główne przyczyny, dla których zamknięto wiele kościołów i <a href="/wiki/Seminarium_duchowne" title="Seminarium duchowne">seminariów</a>, uniemożliwiono kształcenie księży oraz dokonywano masowych aresztowań. <a href="/wiki/Germanizacja" title="Germanizacja">Germanizowano</a> lub likwidowano instytucje i organizacje kościelne. Majątek kościelny i dzieła sztuki w większości uległy bezprawnej konfiskacie lub niszczeniu (m.in. na złom wywieziono część dzwonów kościelnych). Rozwiązano również stowarzyszenia i bractwa religijne, znacznie ograniczono duszpasterstwo, zniesiono szereg świąt kościelnych, zakazano w czasie <a href="/wiki/Msza" title="Msza">mszy</a> wykonywania pieśni o charakterze religijno-patriotycznym oraz polecono usunięcie z tekstów <a href="/wiki/Liturgia" title="Liturgia">liturgicznych</a> i modlitw zwrotów odnoszących się do tradycji narodowych<sup id="cite_ref-Kultura_walcząca_1939–1945_90-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kultura_walcząca_1939–1945-90">[89]</a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Warszawa.synagoga.wielka.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Warszawa.synagoga.wielka.jpg/220px-Warszawa.synagoga.wielka.jpg" decoding="async" width="220" height="178" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Warszawa.synagoga.wielka.jpg/330px-Warszawa.synagoga.wielka.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Warszawa.synagoga.wielka.jpg/440px-Warszawa.synagoga.wielka.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="405" /></a><figcaption><a href="/wiki/Wielka_Synagoga_w_Warszawie" title="Wielka Synagoga w Warszawie">Wielka Synagoga w Warszawie</a>, wysadzona przez Niemców 16 maja 1943</figcaption></figure> <p>Represje wobec Kościoła katolickiego na terenie Generalnego Gubernatorstwa były nieco mniej bezwzględne niż na <a href="/wiki/Terytoria_Polski_anektowane_przez_III_Rzesz%C4%99" title="Terytoria Polski anektowane przez III Rzeszę">ziemiach polskich wcielonych do Rzeszy</a> – łącznie w latach 1939–1945 w GG zginęło ok. 500<sup id="cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_21-3" class="reference"><a href="#cite_note-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN-21">[20]</a></sup> księży diecezjalnych i zakonnych (w tym okresie zginęło łącznie 2750–2804<sup id="cite_ref-Wrzesień_1939_roku_i_jego_konsekwencje_dla_ziem_zachodnich_i_północnych_Drugiej_Rzeczypospolitej_91-0" class="reference"><a href="#cite_note-Wrzesień_1939_roku_i_jego_konsekwencje_dla_ziem_zachodnich_i_północnych_Drugiej_Rzeczypospolitej-91">[90]</a></sup> duchownych katolickich z całego kraju – w tym 1900<sup id="cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_21-4" class="reference"><a href="#cite_note-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN-21">[20]</a></sup> księży diecezjalnych i kleryków oraz 850<sup id="cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_21-5" class="reference"><a href="#cite_note-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN-21">[20]</a></sup> zakonników – m.in. zamordowany w <a href="/wiki/Auschwitz-Birkenau" title="Auschwitz-Birkenau">Auschwitz-Birkenau</a> <a href="/wiki/Maksymilian_Maria_Kolbe" title="Maksymilian Maria Kolbe">Maksymilian Maria Kolbe</a>). W czasie <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojny światowej</a> na terenie okupowanej Polski represjom zostało poddanych 6367<sup id="cite_ref-Kultura_walcząca_1939–1945_90-1" class="reference"><a href="#cite_note-Kultura_walcząca_1939–1945-90">[89]</a></sup><sup id="cite_ref-Wrzesień_1939_roku_i_jego_konsekwencje_dla_ziem_zachodnich_i_północnych_Drugiej_Rzeczypospolitej_91-1" class="reference"><a href="#cite_note-Wrzesień_1939_roku_i_jego_konsekwencje_dla_ziem_zachodnich_i_północnych_Drugiej_Rzeczypospolitej-91">[90]</a></sup> duchownych katolickich. Wielu z nich zmarło w <a href="/wiki/Ob%C3%B3z_koncentracyjny" title="Obóz koncentracyjny">obozach koncentracyjnych</a> – tylko w obozie <a href="/wiki/Dachau" title="Dachau">Dachau</a> na 2720 duchownych katolickich, 1780 było księży polskich. Spośród 1034 duchownych 37 narodowości, którzy zostali zamordowani w tym obozie, 799 było Polakami. W czerwcu 1941 po zajęciu dodatkowych obszarów na wschodzie i dołączeniu ich do Generalnego Gubernatorstwa, niemieckie władze okupacyjne prowadziły na tych terenach podobną politykę zwalczania religii i represji wobec Kościoła. 13 czerwca 1999 papież <a href="/wiki/Jan_Pawe%C5%82_II" title="Jan Paweł II">Jan Paweł II</a> ogłosił listę <a href="/wiki/108_b%C5%82ogos%C5%82awionych_m%C4%99czennik%C3%B3w" title="108 błogosławionych męczenników">108 błogosławionych męczenników</a> Kościoła, ofiar terroru okupanta niemieckiego z lat II wojny światowej. </p><p>Prześladowania objęły również <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Ewangelicko-Augsburski_w_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Kościół Ewangelicko-Augsburski w Rzeczypospolitej Polskiej">kościół ewangelicki</a> i <a href="/wiki/Polski_Narodowy_Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Katolicki" title="Polski Narodowy Kościół Katolicki">polski kościół narodowy</a>, Niemcy próbowali wykorzystać różnice narodowościowe oraz nieskutecznie pozyskać ewangelików do działań antypolskich (np. w przypadku <a href="/wiki/Juliusz_Bursche" title="Juliusz Bursche">Juliusza Bursche</a>). </p><p><a href="/wiki/Kaha%C5%82" title="Kahał">Gminy wyznania mojżeszowego</a> spotkały najostrzejsze represje – zamknięto <a href="/wiki/Synagoga" title="Synagoga">synagogi</a>, szkoły <a href="/wiki/Rabin" title="Rabin">rabinów</a> i inne religijne instytucje, które w większości bezczeszczono. Lżono rabinów i drwiono z przedmiotów kultu religijnego. Niemcy urządzili w zabytkowych synagogach stajnie dla koni, a liczne <a href="/wiki/Sefer_Tora" title="Sefer Tora">zwoje Tory</a> zostały przeznaczone do wykonania abażurów, butów i ozdób<sup id="cite_ref-Kultura_walcząca_1939–1945_90-2" class="reference"><a href="#cite_note-Kultura_walcząca_1939–1945-90">[89]</a></sup>. Po stłumieniu <a href="/wiki/Powstanie_w_getcie_warszawskim" title="Powstanie w getcie warszawskim">powstania w getcie warszawskim</a>, 16 maja 1943 wysadzono w powietrze <a href="/wiki/Wielka_Synagoga_w_Warszawie" title="Wielka Synagoga w Warszawie">Wielką Synagogę</a> przy <a href="/wiki/Ulica_T%C5%82omackie_w_Warszawie" title="Ulica Tłomackie w Warszawie">ul. Tłomackie</a> w Warszawie. Jak wspomniał kat <a href="/wiki/Getto_warszawskie" title="Getto warszawskie">getta warszawskiego</a> <a href="/wiki/J%C3%BCrgen_Stroop" title="Jürgen Stroop">Jürgen Stroop</a>, była to „niezapomniana <a href="/wiki/Alegoria" title="Alegoria">alegoria</a> triumfu nad żydostwem”<sup id="cite_ref-Kultura_walcząca_1939–1945_90-3" class="reference"><a href="#cite_note-Kultura_walcząca_1939–1945-90">[89]</a></sup>. </p><p>Władze okupacyjne powstrzymywały się od stosowania represji względem <a href="/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_greckokatolicki_w_Polsce" title="Kościół greckokatolicki w Polsce">Kościoła greckokatolickiego</a>, zaś w <a href="/wiki/Polski_Autokefaliczny_Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_Prawos%C5%82awny" title="Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny">Kościele prawosławnym</a> faworyzowały czynnik <a href="/wiki/Ukrai%C5%84cy_w_Polsce" title="Ukraińcy w Polsce">ukraiński</a><sup id="cite_ref-92" class="reference"><a href="#cite_note-92">[91]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Propaganda_niemiecka_w_GG">Propaganda niemiecka w GG</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=29" title="Edytuj sekcję: Propaganda niemiecka w GG" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=29" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Propaganda niemiecka w GG"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Szar%C5%BCe_kawalerii_polskiej_na_niemieckie_czo%C5%82gi" title="Szarże kawalerii polskiej na niemieckie czołgi">Szarże kawalerii polskiej na niemieckie czołgi</a>.</i></div> <p>Po utworzeniu Generalnego Gubernatorstwa wszystkie polskie gazety zostały zlikwidowane. Zastąpiły je gazety niemieckie wydawane w językach polskim, niemieckim, ukraińskim oraz nieliczne adresowane do Żydów (w językach hebrajskim i polskim). Wydawano ok. 50 tytułów, w tym dzienniki, tygodniki i prasę dla określonych grup zawodowych. Gazety te, zwłaszcza o profilu politycznym i propagandowym, potocznie nazywano <a href="/wiki/Prasa_gadzinowa" title="Prasa gadzinowa">gadzinówkami</a> lub szmatławcami. Cała prasa niemiecka (oraz inne publikatory) była bezpośrednio podporządkowana strukturom propagandowym III Rzeszy, kierowanym przez <a href="/wiki/Ministerstwo_Propagandy_i_O%C5%9Bwiecenia_Publicznego_Rzeszy" title="Ministerstwo Propagandy i Oświecenia Publicznego Rzeszy">Ministerstwo Oświecenia Publicznego i Propagandy Rzeszy</a> (niem. <i>Reichsministerium für Volksaufklärung und Propaganda</i>, RMfVP) dr. <a href="/wiki/Joseph_Goebbels" title="Joseph Goebbels">J. Goebbelsa</a>, zwanym oficjalnie Ministerstwem Propagandy (niem. <i>Propagandaministerium</i>, PROMI). PROMI dysponowała monopolem informacyjnym i wyłącznością na jej propagowanie, co przejawiało się w bieżącym instruowaniu dziennikarzy i redakcji gazet niemieckich, w zakresie doboru tematów i sposobu ich prezentowania. </p> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w Wikiźródłach tekst <br /> <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Instrukcja_wydzia%C5%82u_propagandy_przy_Urz%C4%99dzie_Generalnego_Gubernatora_Hansa_Franka,_w_sprawie_polityki_kulturalnej_(1940)" class="extiw" title="s:Instrukcja wydziału propagandy przy Urzędzie Generalnego Gubernatora Hansa Franka, w sprawie polityki kulturalnej (1940)"><b>Instrukcja wydziału propagandy przy Urzędzie Generalnego Gubernatora Hansa Franka, w sprawie polityki kulturalnej, z roku 1940</b></a> </td></tr></tbody></table> <p>PROMI utworzyło sieć przedstawicielstw w Generalnym Gubernatorstwie, tzw. Urzędów Propagandy (niem. <i>Reichspropagandaamt</i>, RPA), rozlokowanych w Poznaniu, Łodzi i Krakowie. Na bazie tych agend utworzono w październiku 1939 główny wydział propagandy przy Urzędzie Generalnego Gubernatora Hansa Franka (później przy tzw. rządzie GG) – <i>Fachabteilung für Volksaufklärung und Propaganda</i> (FAVuP), który podlegał PROMI. Od wiosny 1940 kierowany był przez urzędnika PROMI, <a href="/wiki/Wilhelm_Ohlenbusch" title="Wilhelm Ohlenbusch">Wilhelma Ohlenbuscha</a>. Niemiecki system propagandowy miał strukturę hierarchiczną, FAVuP podlegały oddziały powiatowe (niem. <i>Kreispropagandadienst</i>), które podporządkowane były oddziałom w poszczególnych dystryktach, a następnie pionom propagandowym w administracji GG. Poza aparatem FAVuP pozostawał drugi pion propagandy w GG, Urząd Szefa Prasy GG (niem. <i>Dienstelle der Pressechef der Regierung des Generalgouvernements</i>). Majątek polskich przedsiębiorstw wydawniczych (ok. 2000 wydawnictw prasowych i 40 agencji informacyjnych, wydających w 1937 ok. 2692 różnych pism i gazet<sup id="cite_ref-O_nowy_porządek_europejski_28-1" class="reference"><a href="#cite_note-O_nowy_porządek_europejski-28">[27]</a></sup>) skonfiskował niemiecki Koncern Wydawniczy Kraków-Warszawa (niem. <i>Zeitungsverlag Krakau-Warschau GmbH</i>) z siedzibą w Krakowie, podlegający tzw. rządowi GG. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:German_antisemitic_poster,_1942.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/German_antisemitic_poster%2C_1942.jpg/170px-German_antisemitic_poster%2C_1942.jpg" decoding="async" width="170" height="235" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/German_antisemitic_poster%2C_1942.jpg/255px-German_antisemitic_poster%2C_1942.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/German_antisemitic_poster%2C_1942.jpg/340px-German_antisemitic_poster%2C_1942.jpg 2x" data-file-width="1820" data-file-height="2512" /></a><figcaption>„Żydzi-<a href="/wiki/Wszy" title="Wszy">wszy</a>-<a href="/wiki/Tyfus_plamisty" title="Tyfus plamisty">tyfus plamisty</a>” – niemiecki plakat <a href="/wiki/Antysemityzm" title="Antysemityzm">antysemicki</a> z 1942, wywieszany w miastach polskich w Generalnym Gubernatorstwie</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Bundesarchiv_N_1576_Bild-003,_Warschau,_Bettelnde_Kinder.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Bundesarchiv_N_1576_Bild-003%2C_Warschau%2C_Bettelnde_Kinder.jpg/170px-Bundesarchiv_N_1576_Bild-003%2C_Warschau%2C_Bettelnde_Kinder.jpg" decoding="async" width="170" height="109" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Bundesarchiv_N_1576_Bild-003%2C_Warschau%2C_Bettelnde_Kinder.jpg/255px-Bundesarchiv_N_1576_Bild-003%2C_Warschau%2C_Bettelnde_Kinder.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Bundesarchiv_N_1576_Bild-003%2C_Warschau%2C_Bettelnde_Kinder.jpg/340px-Bundesarchiv_N_1576_Bild-003%2C_Warschau%2C_Bettelnde_Kinder.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="514" /></a><figcaption><a href="/wiki/Getto_warszawskie" title="Getto warszawskie">Getto warszawskie</a> (1940-1943)</figcaption></figure> <p>Najistotniejszą częścią systemu prasowego w GG były dzienniki (ok. 10 tytułów spośród 50 wydawanych gazet, zwane również prasą gadzinową), pod względem nakładów i zasięgu największymi z nich były: <i><a href="/wiki/Nowy_Kurier_Warszawski" title="Nowy Kurier Warszawski">Nowy Kurier Warszawski</a></i>, <i><a href="/wiki/Goniec_Krakowski_(1939%E2%80%931945)" title="Goniec Krakowski (1939–1945)">Goniec Krakowski</a></i>, <i><a href="/w/index.php?title=Gazeta_Lwowska_(1941%E2%80%931944)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gazeta Lwowska (1941–1944) (strona nie istnieje)">Gazeta Lwowska</a></i>, <i><a href="/wiki/Kurier_Cz%C4%99stochowski" title="Kurier Częstochowski">Kurier Częstochowski</a></i>. Ponadto w Lublinie wydawano <i>Nowy Głos Lubelski</i>, w Radomiu – <i>Dziennik Radomski</i>, w Kielcach – <i>Kurier Kielecki</i>, a w Jędrzejowie – dziennik <i>Nowy Czas</i>. W Krakowie ukazywała się przez pewien czas <i>Gazeta Żydowska</i>. Wydawano również niskiego poziomu czasopisma, mające zastąpić przedwojenne tygodniki i miesięczniki kulturalne, m.in. <i>Ilustrowany Kurier Polski</i>, <i>7 dni</i>, <i>Co miesiąc powieść</i> oraz prezentujący agresywne treści <a href="/wiki/Pornografia" title="Pornografia">pornograficzne</a> miesięcznik „<a href="/wiki/Fala_(miesi%C4%99cznik)" title="Fala (miesięcznik)">Fala</a>” – wywołujący w polskim społeczeństwie szczególną awersję. Wydawano także czasopisma techniczne, adresowane do konkretnych grup zawodowych, czasopisma w języku ukraińskim np. <i>Wiadomości Krakowskie</i> (ukr. Краківські Вісті). Oprócz prasy, instytucje niemieckiej propagandy kontrolowały radio (nie odgrywało ono istotnej roli, ponieważ pod koniec 1939 wydano tzw. ordynację radiową, nakazującą zdanie wszystkich odbiorników do 25 stycznia 1940 – od konfiskaty zwolniono Ukraińców i Górali), kina, <a href="/wiki/Jawne_teatry" title="Jawne teatry">jawne teatry</a> i system <a href="/wiki/Megafon" title="Megafon">megafonów</a> bądź głośników ulicznych (niem. <i>Lautsprecher</i>) ulokowany w najważniejszych miastach. Megafony miały oprócz funkcji <a href="/wiki/Indoktrynacja" title="Indoktrynacja">indoktrynacyjnej</a> i informacyjnej (wiadomości zniekształcone przez <a href="/wiki/Propaganda_nazistowska" title="Propaganda nazistowska">nazistowską propagandę</a>), przekazywać na bieżąco rozkazy, polecenia oraz listy ludzi, których likwidowano w egzekucjach publicznych (m.in. w celu zastraszenia społeczeństwa). Głośniki uliczne stały się stałym elementem panoramy polskich ulic, zostały one pogardliwie nazwane przez społeczeństwo „szczekaczkami” lub „kubłami”. Posługiwano się na bieżąco plakatami o różnej treści np. zawierające listy rozstrzelanych, ostrzegawcze itd. </p><p>W gazetach niemieckich wydawanych po polsku, pracowali głównie <a href="/wiki/Volksdeutsche" title="Volksdeutsche">Volksdeutsche</a> (wszyscy redaktorzy naczelni), w większości zaciekli naziści. Nieliczni dziennikarze polscy podjęli pracę w tzw. prasie gadzinowej (m.in. <a href="/wiki/Alfred_Szklarski" title="Alfred Szklarski">Alfred Szklarski</a>), większość odmówiła współpracy, za co poniosła surowe konsekwencje – zginęło ok. 350 dziennikarzy, w tym 73 zamordowano, 77 zmarło w niemieckich więzieniach i obozach koncentracyjnych, 50 zmarło w <a href="/wiki/Getto" title="Getto">gettach</a>, a 12 zginęło w <a href="/wiki/Powstanie_warszawskie" title="Powstanie warszawskie">powstaniu warszawskim</a><sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-13" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce-37">[36]</a></sup>. </p><p>Głównym celem propagandy niemieckiej było wywołanie odpowiedniego klimatu psychologicznego w polskim społeczeństwie – wywoływanie przekonania o niezwyciężoności potęgi niemieckiej, poczucia zniechęcenia, szerzenie kompleksu niższości i poczucia winy narodu polskiego, celowa dezinformacja, stosowanie <a href="/wiki/Cenzura" title="Cenzura">cenzury</a>, przemilczenie (nie podawanie informacji o wydarzeniach istotnych dla Polski i narodu), podkreślanie rzekomego braku zdolności Polaków do rządzenia i samodzielnego bytu politycznego, szerzenie informacji o niższości gospodarczej tzw. „<a href="/wiki/Polnische_Wirtschaft" title="Polnische Wirtschaft">polnische Wirtschaft</a>”, czy też rzekomej konieczności odwszawiania miast polskich itp.<sup id="cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-14" class="reference"><a href="#cite_note-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce-37">[36]</a></sup> </p><p>Stale eksponowano wątki antysemickie, co miało uzasadnić grabież mienia należącego do Żydów na dużą skalę, likwidację <a href="/wiki/Getto" title="Getto">gett</a> i eksterminację narodu żydowskiego – posługiwano się takimi hasłami jak „Żydostwo – to plutokracja i międzynarodowa finansjera”, „Żydowska zaraza” czy – stosując prymitywną animalizację – „Żydzi-wszy-tyfus plamisty” itp. </p><p>Szczególny nacisk położono na „informowanie” społeczeństwa o celach ekspansji Niemiec w Europie, bezprawną agresję na niepodległe kraje i ich wyzysk ekonomiczny uzasadniano chęcią stworzenia „Nowego Porządku Europejskiego”<sup id="cite_ref-O_nowy_porządek_europejski_28-2" class="reference"><a href="#cite_note-O_nowy_porządek_europejski-28">[27]</a></sup> (niem. <i>Neuordnung Europas</i>), co miało nastąpić na drodze „wytworzenia specjalnej solidarności europejskiej”. Niekorzystne stosunki gospodarcze, faworyzujące Niemcy, które odbywały się kosztem państw podbitych, próbowano przyćmić mitem iż „Rzeszy chodzi o zadowolenie całej Europy”. W nowej nazistowskiej wizji Europy, która miała być utworzona na podstawie bliżej niesprecyzowanego planu lub umowy – jak określił niemiecki minister <a href="/wiki/Walther_Funk" title="Walther Funk">Walther Funk</a> mówiąc o „gospodarczym obliczu przyszłej Europy”, chodziło by o zasadę podporządkowania innych państw gospodarce Niemiec (która miałaby dominującą rolę w przemyśle), a inne kraje spełniałyby rolę zaplecza surowcowego i rolniczego<sup id="cite_ref-O_nowy_porządek_europejski_28-3" class="reference"><a href="#cite_note-O_nowy_porządek_europejski-28">[27]</a></sup>. Adolf Hitler na łamach prasy gadzinowej, nazwał ten nowy porządek „socjalistyczną Europą przyszłości”, podkreślając iż nie ma w nim miejsca na prawa jednostki i państwa demokratyczne, jako niezgodne z duchem hitleryzmu<sup id="cite_ref-O_nowy_porządek_europejski_28-4" class="reference"><a href="#cite_note-O_nowy_porządek_europejski-28">[27]</a></sup>. W Generalnym Gubernatorstwie, w związku z polityką eksterminacji stosowaną przez Niemcy, bezprawną grabież mienia państwowego i prywatnego oraz innymi elementami represyjnej polityki okupanta, utrzymywało się przekonanie, iż hitlerowski „nowy ład” oznacza dla Polski wyniszczenie Słowian i Żydów oraz sprowadzenie Polaków do roli co najwyżej siły roboczej<sup id="cite_ref-O_nowy_porządek_europejski_28-5" class="reference"><a href="#cite_note-O_nowy_porządek_europejski-28">[27]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ruch_oporu_w_Generalnym_Gubernatorstwie">Ruch oporu w Generalnym Gubernatorstwie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=30" title="Edytuj sekcję: Ruch oporu w Generalnym Gubernatorstwie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=30" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ruch oporu w Generalnym Gubernatorstwie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Walka_zbrojna">Walka zbrojna</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=31" title="Edytuj sekcję: Walka zbrojna" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=31" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Walka zbrojna"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Od początku okupacji niemieckiej w Polsce, w Generalnym Gubernatorstwie rozpoczęły działania wojskowe organizacje konspiracyjne, zajmujące się walką zbrojną, dywersją, sabotażem oraz działaniami propagandowymi. Najliczniejszymi z nich były: <a href="/wiki/Armia_Krajowa" title="Armia Krajowa">Armia Krajowa</a> (ok. 380 tys. żołnierzy), <a href="/wiki/Bataliony_Ch%C5%82opskie" title="Bataliony Chłopskie">Bataliony Chłopskie</a> (ok. 130 tys.), <a href="/wiki/Narodowe_Si%C5%82y_Zbrojne" title="Narodowe Siły Zbrojne">NSZ</a> (ok. 70 tys.) oraz <a href="/wiki/Armia_Ludowa" title="Armia Ludowa">Armia Ludowa</a> (ok. 30 tys.), a także inne pomniejsze ugrupowania zbrojne. Działania polskiego podziemia stanowiły jeden z istotniejszych czynników hamowania terroru okupanta w Generalnym Gubernatorstwie, osłabiały potencjał zbrojeniowy III Rzeszy oraz wzmacniały wolę oporu społecznego. </p> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w Wikiźródłach tekst <br /> <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Wezwanie_Kierownictwa_Walki_Cywilnej_skierowane_do_spo%C5%82ecze%C5%84stwa,_o_zasadach_walki_cywilnej_(1942)" class="extiw" title="s:Wezwanie Kierownictwa Walki Cywilnej skierowane do społeczeństwa, o zasadach walki cywilnej (1942)"><b>Wezwanie Kierownictwa Walki Cywilnej skierowane do społeczeństwa, o zasadach walki cywilnej (1942)</b></a> </td></tr></tbody></table> <p>Dodatkową formą walki z okupantem była tzw. walka cywilna (m.in. <a href="/wiki/Sabota%C5%BC" title="Sabotaż">sabotaż</a> bez użycia broni, bierny opór wobec okupanta, bojkot instytucji rozrywkowych, prasy niemieckiej, dezaprobata dla służalstwa, donosicielstwa i utrzymywania kontaktów z Niemcami itp.), zalecana przez Kierownictwo Walki Cywilnej, utworzone w marcu 1941 przy Delegaturze Rządu na Kraj. Kierownictwo Walki Cywilnej za pomocą własnego wydziału sądowego, wydawało również wyroki (w tym również wyroki śmierci), za zdradę lub współpracę z okupantem. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Powstanie_warszawskie_patrol.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Powstanie_warszawskie_patrol.jpg/220px-Powstanie_warszawskie_patrol.jpg" decoding="async" width="220" height="262" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Powstanie_warszawskie_patrol.jpg/330px-Powstanie_warszawskie_patrol.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Powstanie_warszawskie_patrol.jpg/440px-Powstanie_warszawskie_patrol.jpg 2x" data-file-width="861" data-file-height="1024" /></a><figcaption>Patrol <a href="/wiki/Batalion_%E2%80%9EPi%C4%99%C5%9B%C4%87%E2%80%9D" title="Batalion „Pięść”">batalionu „Pięść”</a> por. „<a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_Jankowski_(architekt)" title="Stanisław Jankowski (architekt)">Agatona</a>” w drodze z Woli do Śródmieścia podczas <a href="/wiki/Powstanie_warszawskie" title="Powstanie warszawskie">powstania warszawskiego</a>, pierwsze dni sierpnia 1944</figcaption></figure> <p>Większość operacji partyzanckich na terenie Generalnego Gubernatorstwa, prowadziła w okresie <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojny światowej</a> Armia Krajowa i jej poprzednik <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Walki_Zbrojnej" title="Związek Walki Zbrojnej">Związek Walki Zbrojnej</a>. Na ziemiach polskich formacje te przeprowadziły ogółem, w okresie od grudnia 1939 do lipca 1944, ponad 730 tys.<sup id="cite_ref-Polska._Losy_państwa_i_narodu_1939–1989_93-0" class="reference"><a href="#cite_note-Polska._Losy_państwa_i_narodu_1939–1989-93">[92]</a></sup> akcji dywersyjnych i sabotażowych, podczas których wykolejono 700 transportów, a 400 podpalono, uszkodzono 19 tys. wagonów kolejowych, 7 tys. parowozów, 4 tys. samochodów, wysadzono 38 mostów, 100 cystern i zniszczono 4,5 tys. ton benzyny, spalono 100 magazynów wojskowych i uszkodzono 2800 maszyn przemysłowych itp.<sup id="cite_ref-Polska._Losy_państwa_i_narodu_1939–1989_93-1" class="reference"><a href="#cite_note-Polska._Losy_państwa_i_narodu_1939–1989-93">[92]</a></sup> </p><p>Według danych niemieckiego <a href="/wiki/Wehrmacht" title="Wehrmacht">Wehrmachtu</a>, w okresie od lipca 1942 do lipca 1944 liczba akcji dywersyjnych w Generalnym Gubernatorstwie, przeprowadzonych przez wszystkie organizacje konspiracyjne działające na tym terenie osiągnęła 110 tys. akcji, w tym 1500 na transporty kolejowe i tyle samo na sieć łączności, zniszczono 135 mostów drogowych oraz przeprowadzono 4500 akcji wymierzonych w żołnierzy niemieckich i funkcjonariuszy służb policyjnych<sup id="cite_ref-Pół_wieku_dziejów_Polski_94-0" class="reference"><a href="#cite_note-Pół_wieku_dziejów_Polski-94">[93]</a></sup>. W 1943 narastająca aktywność polskiego ruchu oporu spowodowała, iż Niemcy w połowie 1943 skoncentrowali w Generalnym Gubernatorstwie 600–800 tys.<sup id="cite_ref-Polskie_fronty_1918–1945_95-0" class="reference"><a href="#cite_note-Polskie_fronty_1918–1945-95">[94]</a></sup> żołnierzy Wehrmachtu. Dodatkowo w walkę z ruchem oporu zaangażowane były siły policyjne i SS, które liczyły na wiosnę 1943 ok. 110 tys. ludzi, a w listopadzie 1943 130 tys. ludzi<sup id="cite_ref-Polskie_fronty_1918–1945_95-1" class="reference"><a href="#cite_note-Polskie_fronty_1918–1945-95">[94]</a></sup>. W 1944 łącznie ponad 1 milion<sup id="cite_ref-Polskie_fronty_1918–1945_95-2" class="reference"><a href="#cite_note-Polskie_fronty_1918–1945-95">[94]</a></sup> żołnierzy niemieckich było związanych permanentną walką z siłami polskiego podziemia. </p><p>Spośród wielu działań bojowych, wyróżniały się największe akcje zbrojne przeprowadzone na terenie Generalnego Gubernatorstwa: <a href="/wiki/Powstanie_zamojskie" title="Powstanie zamojskie">powstanie zamojskie</a>, <a href="/wiki/Powstanie_w_getcie_warszawskim" title="Powstanie w getcie warszawskim">powstanie w getcie warszawskim</a>, <a href="/wiki/Powstanie_warszawskie" title="Powstanie warszawskie">powstanie warszawskie</a> oraz <a href="/wiki/Akcja_%E2%80%9EBurza%E2%80%9D" title="Akcja „Burza”">Akcja „Burza”</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tajne_nauczanie">Tajne nauczanie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=32" title="Edytuj sekcję: Tajne nauczanie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=32" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Tajne nauczanie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wobec zlikwidowania lub zamknięcia przez Niemców wszystkich szkół wyższych i średnich na terenie całego kraju, w tym w Generalnym Gubernatorstwie, powstał <a href="/wiki/Tajne_nauczanie" title="Tajne nauczanie">podziemny system nauczania</a>. Jeszcze jesienią 1939 powołano Towarzystwo Oświaty Niepodległościowej (TON), w którego kierownictwie znaleźli się <a href="/wiki/Zygmunt_Nowicki_(1881%E2%80%931944)" title="Zygmunt Nowicki (1881–1944)">Zygmunt Nowicki</a>, <a href="/wiki/Teofil_Woje%C5%84ski" title="Teofil Wojeński">Teofil Wojeński</a>, <a href="/wiki/Wac%C5%82aw_Tu%C5%82odziecki" title="Wacław Tułodziecki">Wacław Tułodziecki</a>, <a href="/wiki/Kazimierz_Maj" title="Kazimierz Maj">Kazimierz Maj</a> i <a href="/wiki/Wac%C5%82aw_Schayer" title="Wacław Schayer">Wacław Schayer</a>. Kilka miesięcy później, w 1940, powstał Departament Oświaty i Kultury <a href="/wiki/Delegatura_Rz%C4%85du_na_Kraj" title="Delegatura Rządu na Kraj">Delegatury Rządu na Kraj</a>, na czele którego stanął <a href="/wiki/Czes%C5%82aw_Wycech" title="Czesław Wycech">Czesław Wycech</a>. System tajnego nauczania zyskał tym samym pełną akceptację rządu emigracyjnego oraz większości kadry nauczycielskiej i społeczeństwa. <a href="/wiki/Tajne_nauczanie" title="Tajne nauczanie">Tajne komplety</a> z czasem stały się typowym składnikiem życia codziennego w Generalnym Gubernatorstwie. Lekcje tajnych kompletów odbywały się zwykle w mieszkaniach prywatnych uczniów lub nauczycieli. Dzieciom ze szkół powszechnych przekazywano wiedzę zakazaną przez okupanta, z zakresu historii, geografii oraz <a href="/wiki/J%C4%99zyk_polski" title="Język polski">języka polskiego</a>. Tajne komplety funkcjonowały pod przykryciem dozwolonych szkół zawodowych II stopnia (kursy krawiectwa, prostego rzemiosła, kursy handlowe), w których potajemnie przerabiano normalny program liceum ogólnokształcącego. </p><p>System konspiracyjnego szkolnictwa wyższego był zróżnicowany i obejmował 7 podziemnych uczelni, działając również pod pozorem kursów zawodowych – np. <a href="/wiki/Prywatna_Szko%C5%82a_Zawodowa_dla_Pomocniczego_Personelu_Sanitarnego_w_Warszawie" title="Prywatna Szkoła Zawodowa dla Pomocniczego Personelu Sanitarnego w Warszawie">Prywatna Szkoła Zawodowa dla Pomocniczego Personelu Sanitarnego w Warszawie</a>, działała w rzeczywistości jako podziemny <a href="/wiki/Wydzia%C5%82_Lekarski_Uniwersytetu_Warszawskiego" title="Wydział Lekarski Uniwersytetu Warszawskiego">Wydział Lekarski Uniwersytetu Warszawskiego</a>. Zlikwidowana przez Niemców <a href="/wiki/Politechnika_Warszawska" title="Politechnika Warszawska">Politechnika Warszawska</a> działała pod szyldem szkoły zawodowej Państwowej Szkoły Technicznej. Kadra przedwojennego Konserwatorium Muzycznego funkcjonowała w Państwowej Szkole Muzycznej. Również w podziemiu działały <a href="/wiki/Wolna_Wszechnica_Polska" title="Wolna Wszechnica Polska">Wolna Wszechnica Polska</a>, <a href="/wiki/Szko%C5%82a_G%C5%82%C3%B3wna_Handlowa_w_Warszawie" title="Szkoła Główna Handlowa w Warszawie">Szkoła Główna Handlowa</a>, <a href="/wiki/Szko%C5%82a_G%C5%82%C3%B3wna_Gospodarstwa_Wiejskiego_w_Warszawie" title="Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie">SGGW</a>, <a href="/wiki/Uniwersytet_Jagiello%C5%84ski" title="Uniwersytet Jagielloński">Uniwersytet Jagielloński</a> w <a href="/wiki/Krak%C3%B3w" title="Kraków">Krakowie</a>, wydziały Uniwersytetu Warszawskiego oraz <a href="/wiki/Uniwersytet_im._Adama_Mickiewicza_w_Poznaniu" title="Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu">Uniwersytetu Poznańskiego</a>, który wyrzucony z <a href="/wiki/Pozna%C5%84" title="Poznań">Poznania</a> działał w Warszawie jako podziemny <a href="/wiki/Uniwersytet_Ziem_Zachodnich" title="Uniwersytet Ziem Zachodnich">Uniwersytet Ziem Zachodnich</a>. Po 1941 do Warszawy przeniosły się również konspiracyjne <a href="/wiki/Uniwersytet_Wile%C5%84ski" title="Uniwersytet Wileński">Uniwersytet Stefana Batorego</a> z Wilna i <a href="/wiki/Uniwersytet_Lwowski" title="Uniwersytet Lwowski">Uniwersytet Jana Kazimierza</a> ze Lwowa. Aktorzy polscy kształcili się w Instytucie Sztuki Teatralnej. </p><p>Tylko na terenie Warszawy w latach 1939–1945 pracowało w tajnym nauczaniu 2000<sup id="cite_ref-Armia_Krajowa_96-0" class="reference"><a href="#cite_note-Armia_Krajowa-96">[95]</a></sup> nauczycieli i profesorów. W latach 1942–1943 ok. 19 tys. dzieci uczyło się na tajnych kompletach na poziomie szkoły powszechnej – w tym samym czasie ok. 24 tys. uczniów uczęszczało na tajne komplety licealne. Ogółem, w ciągu 5 lat okupacji niemieckiej zdało <a href="/wiki/Matura" title="Matura">maturę</a> ok. 6,5 tys. osób<sup id="cite_ref-Armia_Krajowa_96-1" class="reference"><a href="#cite_note-Armia_Krajowa-96">[95]</a></sup>. Szkolnictwo wyższe objęło 9500<sup id="cite_ref-Armia_Krajowa_96-2" class="reference"><a href="#cite_note-Armia_Krajowa-96">[95]</a></sup> studentów (z czego 3000 stanowili słuchacze szkół zawodowych o poziomie akademickim). W latach 1939–1945, wprowadzony przez Departament Oświaty i Kultury tajny języka polskiego, historii i geografii objął ponad 1,5 miliona<sup id="cite_ref-Najnowsza_historia_Polski_1914–1945_58-1" class="reference"><a href="#cite_note-Najnowsza_historia_Polski_1914–1945-58">[57]</a></sup> dzieci. Program nauczania na poziomie szkół średnich, objął w ciągu 5 lat okupacji niemieckiej ok. 50 tys. uczniów<sup id="cite_ref-Najnowsza_historia_Polski_1914–1945_58-2" class="reference"><a href="#cite_note-Najnowsza_historia_Polski_1914–1945-58">[57]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wydawnictwa,_prasa_i_propaganda"><span id="Wydawnictwa.2C_prasa_i_propaganda"></span>Wydawnictwa, prasa i propaganda</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=33" title="Edytuj sekcję: Wydawnictwa, prasa i propaganda" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=33" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wydawnictwa, prasa i propaganda"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wobec wprowadzonego przez władze niemieckie zakazu wszelkiej działalności wydawniczej<sup id="cite_ref-97" class="reference"><a href="#cite_note-97">[96]</a></sup>, zamknięcia polskich bibliotek, czytelni, księgarń oraz niszczenia polskiego piśmiennictwa – powstał podziemny system ok. 200 drukarni i powielarni, z czego większość działała w Generalnym Gubernatorstwie (połowa z nich funkcjonowała w Warszawie, która była głównym ośrodkiem ruchu konspiracyjnego). W latach 1939–1945 wydano w nich 820 tytułów<sup id="cite_ref-Najnowsza_historia_Polski_1914–1945_58-3" class="reference"><a href="#cite_note-Najnowsza_historia_Polski_1914–1945-58">[57]</a></sup>. Wobec zmonopolizowania obiegu informacji przez gazety niemieckie wydawane w języku polskim, zaczęły się ukazywać gazety i czasopisma podziemne. Ich rolą, oprócz przekazywania informacji ocenzurowanych lub przemilczanych przez propagandę niemiecką, było również podtrzymywanie rozwoju życia umysłowego społeczeństwa. W ciągu 5-letniego okresu okupacji wydano łącznie 1400 tytułów, z czego 17 ukazywało się regularnie przez 6 lat, a 90 przez 4 lata. Nakłady wybranych gazet konspiracyjnych sięgały kilkudziesięciu tysięcy egzemplarzy<sup id="cite_ref-Najnowsza_historia_Polski_1914–1945_58-4" class="reference"><a href="#cite_note-Najnowsza_historia_Polski_1914–1945-58">[57]</a></sup>. </p><p>Centralnymi organami prasowymi polskiego podziemia były <a href="/wiki/Biuletyn_Informacyjny" title="Biuletyn Informacyjny">Biuletyn Informacyjny</a> wydawany przez <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Walki_Zbrojnej" title="Związek Walki Zbrojnej">ZWZ</a>-<a href="/wiki/Armia_Krajowa" title="Armia Krajowa">AK</a>, oraz „Wiadomości Polskie”, „Insurekcja” i „Żołnierz Polski”. Delegatura Rządu na Kraj wydawała „Rzeczpospolitą Polską”, większość gazet konspiracyjnych reprezentowała określoną opcję polityczną – socjaliści z <a href="/wiki/Polska_Partia_Socjalistyczna_%E2%80%93_Wolno%C5%9B%C4%87,_R%C3%B3wno%C5%9B%C4%87,_Niepodleg%C5%82o%C5%9B%C4%87" title="Polska Partia Socjalistyczna – Wolność, Równość, Niepodległość">PPS-WRN</a> wydawali gazety „WRN” i „Wolność”, <a href="/wiki/Stronnictwo_Pracy" title="Stronnictwo Pracy">Stronnictwo Pracy</a> gazety „Naród” i „Reforma”, <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Pi%C5%82sudski" title="Józef Piłsudski">piłsudczycy</a>: „Myśl Państwową i „Przegląd Polityczny”, <a href="/wiki/Stronnictwo_Ludowe" title="Stronnictwo Ludowe">Stronnictwo Ludowe</a>: „Ku Zwycięstwu”, „Przebudowę” i „Polskę Ludową”, syndykaliści: „Sprawę”, <a href="/wiki/Narodowa_Demokracja" title="Narodowa Demokracja">endecja</a>: „Walkę”, „Wielką Polskę” oraz „Pobudkę”, a Konfederacja Narodu „Nową Polskę” i „Sztukę i Naród”. </p><p>Działaniami propagandowymi wśród Niemców w Generalnym Gubernatorstwie zajmowało się <a href="/wiki/Biuro_Informacji_i_Propagandy" title="Biuro Informacji i Propagandy">Biuro Informacji i Propagandy</a> (BiP), powołane w 1940 przy ZWZ-AK. Oprócz działalności wydawniczej, BiP powołało specjalną komórkę propagandowo-dywersyjną tzw. <a href="/wiki/Akcja_N" title="Akcja N">Akcję N</a> (Samodzielny Podwydział N przy BiP). W ramach Akcji N, w okresie 1941–1944, prowadzona była walka psychologiczna z okupantem – głównie za pomocą konspiracyjnych pism i ulotek w języku niemieckim, sprawiających wrażenie iż są dziełem niemieckich grup antynazistowskich oraz szerzących <a href="/w/index.php?title=Defetyzm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Defetyzm (strona nie istnieje)">defetyzm</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1182783#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q1182783">(inne języki)</a></span>. </p><p>Akcja N dysponowała siecią agend na terenie całego kraju, zwłaszcza w Generalnym Gubernatorstwie, które dysponowały tajnymi drukarniami, maszynami powielającymi, kartotekami itp. W 1942 r. w działalność Akcji N zaangażowanych było 700–950 osób (redaktorów, tłumaczy, drukarzy, kurierów), w tym harcerze <a href="/wiki/Szare_Szeregi" title="Szare Szeregi">Szarych Szeregów</a>. Miesięcznie rozprowadzano 20–30 tysięcy różnych druków (gazet, periodyków, ulotek itp.). Ogółem w ramach Akcji N, w latach 1942–1944, wydano ponad 1 milion egzemplarzy różnych wydawnictw i materiałów propagandowych<sup id="cite_ref-Biuro_Informacji_i_Propagandy_SZP-ZWZ-AK_1939–1945_98-0" class="reference"><a href="#cite_note-Biuro_Informacji_i_Propagandy_SZP-ZWZ-AK_1939–1945-98">[97]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Warunki_życia_codziennego_w_GG"><span id="Warunki_.C5.BCycia_codziennego_w_GG"></span>Warunki życia codziennego w GG</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=34" title="Edytuj sekcję: Warunki życia codziennego w GG" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=34" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Warunki życia codziennego w GG"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Egzekucja-lodz.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Egzekucja-lodz.jpg/220px-Egzekucja-lodz.jpg" decoding="async" width="220" height="168" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Egzekucja-lodz.jpg/330px-Egzekucja-lodz.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d4/Egzekucja-lodz.jpg 2x" data-file-width="350" data-file-height="268" /></a><figcaption>Publiczna egzekucja przeprowadzana przez niemiecką policję (Gestapo)</figcaption></figure> <p>Polityka okupacyjna władz niemieckich wpłynęła w istotnym stopniu na życie codzienne ludności, nastąpił ogólny regres gospodarki, wzrost <a href="/wiki/Bezrobocie" title="Bezrobocie">bezrobocia</a> (ukrywanego w obawie przed wywózką na roboty przymusowe do Niemiec), konfiskaty mienia prywatnego, zaniżanie przez Niemców stawek wynagrodzeń robotnikom Polakom, zamrożenie płac przy ciągle rosnących kosztach utrzymania, <a href="/wiki/Reglamentacja" title="Reglamentacja">reglamentacja</a> (<a href="/wiki/Zaopatrzenie_kartkowe" title="Zaopatrzenie kartkowe">kartkowy system racjonowania żywności</a>) zapewniający pokrycie jedynie części potrzeb – czynniki te powodowały <a href="/wiki/Pauperyzacja" title="Pauperyzacja">pauperyzację</a> społeczeństwa (zwłaszcza <a href="/wiki/Inteligencja_(spo%C5%82ecze%C5%84stwo)" title="Inteligencja (społeczeństwo)">inteligencji</a> i <a href="/wiki/Robotnik" title="Robotnik">robotników</a>). Źródłem dochodów, zwłaszcza dla inteligencji, stała się wyprzedaż majątku (biżuteria, meble, ubrania itp.), powstał w związku z tym „<a href="/wiki/Czarny_rynek" title="Czarny rynek">czarny rynek</a>” złota, kosztowności i walut. </p><p>Pod wpływem powszechności męczeństwa i śmierci, stałego zagrożenia bezpieczeństwa osobistego, ogłupiającej propagandy niemieckiej, konieczności zdobywania środków do przeżycia na drodze kradzieży i <a href="/wiki/Spekulacja" title="Spekulacja">spekulacji</a> (w efekcie grabieży majątku przez okupanta i zbiednienia społeczeństwa spowodowanego polityką gospodarczą administracji niemieckiej) – następowały zmiany postaw społecznych, zachowania jednostek, hierarchii wartości i norm <a href="/wiki/Etyka" title="Etyka">etycznych</a>. Sprzyjało to upowszechnieniu postaw <a href="/wiki/Cynizm" title="Cynizm">cynicznych</a> i cwaniackich, sprzyjając ludziom skłonnym wykorzystywać nieszczęście dużych grup społecznych dla własnych korzyści. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Aprowizacja">Aprowizacja</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=35" title="Edytuj sekcję: Aprowizacja" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=35" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Aprowizacja"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W ciągu pierwszych kilku miesięcy okupacji ceny żywności wzrosły trzykrotnie (w porównaniu do sierpnia 1939)<sup id="cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-7" class="reference"><a href="#cite_note-Dzieje_Polski._Kalendarium-45">[44]</a></sup>. Powszechna drożyzna spowodowała, iż luksusem stały się restauracje i inne lokale gastronomiczne. Zrezygnować z nich musieli również stali przedwojenni klienci (mimo iż liczba tego typu lokali systematycznie rosła). Codzienne posiłki większości ludności ograniczone zostały do 1–2 znacznie mniej pożywnych (w porównaniu do 3–4 w okresie sprzed okupacji). Braki na rynku żywnościowym rekompensowały w pewnym stopniu instytucje samopomocowe i charytatywne oraz „<a href="/wiki/Czarny_rynek" title="Czarny rynek">czarny rynek</a>” żywności (m.in. zakazana w handlu od pewnego czasu <a href="/wiki/M%C4%85ka" title="Mąka">mąka</a>) i przysyłane z zagranicy paczki żywnościowe. </p><p>Głównym pożywieniem okupacyjnym stały się chleb (już od stycznia 1940 Niemcy wprowadzili zakaz jego wypieku z mąki pszennej), marmolada, kartofle i czarna kawa słodzona <a href="/wiki/Sacharyna" title="Sacharyna">sacharyną</a> zamiast trudno dostępnego <a href="/wiki/Cukier_spo%C5%BCywczy" title="Cukier spożywczy">cukru</a><sup id="cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-8" class="reference"><a href="#cite_note-Dzieje_Polski._Kalendarium-45">[44]</a></sup>. Głównym posiłkiem dziennym stała się zupa z chlebem i talerzem kartofli, a szczytem możliwości stał się posiłek z kapusty, brukwi, dyni i cebuli duszonej na margarynie (zamiast niedostępnego masła)<sup id="cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-9" class="reference"><a href="#cite_note-Dzieje_Polski._Kalendarium-45">[44]</a></sup>. Sprzedaż żywności odbywała się nielegalnie, początkowo półlegalnie na ulicach, a następnie w podobny sposób poprzez wędrownych handlarzy. </p><p>Gazety niemieckie propagowały wówczas wykorzystanie na posiłki <a href="/wiki/Obierka" title="Obierka">obierek</a> z ziemniaków, mięsa końskiego oraz królików<sup id="cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-10" class="reference"><a href="#cite_note-Dzieje_Polski._Kalendarium-45">[44]</a></sup>. W kuchniach zaczęły dominować towary zastępcze (niem. <i><a href="/wiki/Surogat" title="Surogat">Ersatz</a></i>), np. herbatę zastępowano skórkami owoców, kawę zbożową paloną mieszanką pszenicy i żołędzi, zamiast cukru używano sacharyny w tabletkach. Alkohol był trudno dostępny, zamiast niego wykorzystywano wytwarzany nielegalnie <a href="/wiki/Bimber" title="Bimber">bimber</a>. Wzrost plagi <a href="/wiki/Alkoholizm" title="Alkoholizm">alkoholizmu</a>, który nastąpił zwłaszcza w okresie 1943–1944, był konsekwencją społecznej frustracji, braku jakichkolwiek rozrywek i ograniczonych przydziałów żywnościowych<sup id="cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-11" class="reference"><a href="#cite_note-Dzieje_Polski._Kalendarium-45">[44]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Moda_okupacyjna">Moda okupacyjna</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=36" title="Edytuj sekcję: Moda okupacyjna" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=36" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Moda okupacyjna"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pauperyzacja społeczeństwa spowodowała niechęć do afiszowania się bogactwem, co spowodowało powstanie charakterystycznej okupacyjnej „<a href="/wiki/Moda_(styl)" title="Moda (styl)">mody</a>” – z codziennego ubioru znikały stopniowo kapelusze, futra, damskie torebki oraz pończochy (wówczas osiągające bardzo wysokie ceny). Noszenie ich (w sytuacji zauważalnej na ulicach biedy), było odbierane jako oznaka złego smaku (zwłaszcza w Warszawie). Kapelusze wyparły chusty lub przepaski związane na czubku głowy w węzełek, a od początku 1940 w powszechnym użyciu znalazły się <a href="/wiki/Saboty_(obuwie)" title="Saboty (obuwie)">drewniaki</a>, noszone bez względu na wiek i płeć. Monotonne drewniaki uatrakcyjniano różnymi dodatkami (wstążki, kokardy, metalowe sprzączki itp.). Braki na rynku tekstylnym spowodowały powstanie produkcji obuwia na podeszwie z korka lub sznurka – często szewcy przerabiali na obuwie zużyte kapelusze. </p><p>Wzrost cen ubrań nowych w okresie 1939–1943 był 50 lub 80-krotny<sup id="cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-12" class="reference"><a href="#cite_note-Dzieje_Polski._Kalendarium-45">[44]</a></sup>, co spowodowało iż odzież używana stała się środkiem wymiany – zwłaszcza przy pozyskiwaniu żywności od wędrownych sprzedawców lub na wsi. Niedostępność odzieży wszelkiego typu spowodowała, iż na własną rękę masowo przerabiano przedwojenne ubrania – kobiety zaczęły nosić specjalnie dostosowane męskie marynarki i męskie płaszcze. Młodzi mężczyźni stworzyli swoisty konspiracyjny styl ubioru, przejawiający się noszeniem <a href="/wiki/Bryczesy" title="Bryczesy">bryczesów</a> oficerskich, wysokich butów (tzw. <a href="/wiki/Oficerki" title="Oficerki">oficerek</a>), samodziałowych marynarek lub kurtek wiatrówek. Wygląd taki zaczął z czasem przyciągać zainteresowanie niemieckich władz bezpieczeństwa, dlatego prawdziwi członkowie ruchu oporu starali się nie wyróżniać strojem od otoczenia. </p><p>Ograniczenie środków komunikacji miejskiej spowodowało w kwietniu 1940 r. pojawienie się na ulicach miast (zwłaszcza Warszawy), pojazdów nazwanych <a href="/wiki/Riksza" title="Riksza">rikszami</a> (nazywanych także „chińskimi”). Ich masową produkcję rozpoczęła warszawska firma Perkun. Pod koniec 1941 r. stały się popularnym ekwiwalentem transportu miejskiego, osiągając liczbę ok. 250 w mieście. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Epilog">Epilog</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=37" title="Edytuj sekcję: Epilog" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=37" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Epilog"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wobec systematycznych porażek niemieckich na <a href="/wiki/Front_wschodni_(II_wojna_%C5%9Bwiatowa)" title="Front wschodni (II wojna światowa)">froncie wschodnim</a>, zapoczątkowanych po przegranej <a href="/wiki/Bitwa_stalingradzka" title="Bitwa stalingradzka">bitwie pod Stalingradem</a>, już w styczniu 1944 rozpoczęły się przygotowania do ewakuacji niemieckich władz okupacyjnych ze wschodnich obszarów Generalnego Gubernatorstwa. Po nieoczekiwanie szybkim dotarciu <a href="/wiki/Armia_Czerwona" title="Armia Czerwona">Armii Czerwonej</a> do <a href="/wiki/Lw%C3%B3w" title="Lwów">Lwowa</a> i <a href="/wiki/Kowel" title="Kowel">Kowla</a> w marcu 1944, ewakuacja Niemców była niejednokrotnie nacechowana paniką (np. wśród administracji niemieckiej <a href="/wiki/Lublin" title="Lublin">Lublina</a>). Na początku kwietnia rozpoczęła się ewakuacja magazynów wojskowych, w końcu czerwca 1944 ewakuacja zakładów przemysłowych z terenu Generalnego Gubernatorstwa (połączona z ich dewastacją i niszczeniem), ewakuacja więźniów z aresztów oraz pośpieszne zacieranie śladów zbrodni niemieckich. </p><p>25 lipca 1944 <a href="/wiki/Armia_Czerwona" title="Armia Czerwona">Armia Czerwona</a> wyparła oddziały niemieckie z <a href="/wiki/Lublin" title="Lublin">Lublina</a>, 27 lipca z <a href="/wiki/Bia%C5%82ystok" title="Białystok">Białegostoku</a>, 28 lipca z <a href="/wiki/Przemy%C5%9Bl" title="Przemyśl">Przemyśla</a> i <a href="/wiki/Jaros%C5%82aw_(wojew%C3%B3dztwo_podkarpackie)" title="Jarosław (województwo podkarpackie)">Jarosławia</a>. W obliczu ofensywy sowieckiej i zajęcia w sierpniu 1944 przez Armię Czerwoną praktycznie całej wschodniej części Generalnego Gubernatorstwa (na wschód od <a href="/wiki/Wis%C5%82a" title="Wisła">Wisły</a>), Polaków na pozostałych terenach zapędzono do budowy umocnień fortyfikacyjnych w strefie przyfrontowej, a z Niemców organizowano oddziały <a href="/wiki/Volkssturm" title="Volkssturm">Volkssturmu</a> – wartość militarna tych oddziałów i umocnień okazała się jednak w czasie późniejszych walk nieistotna. </p><p>W styczniu 1945 rozpoczęła się sowiecka ofensywa zimowa, w jej wyniku Niemcy zostali wyparci całkowicie z terenów Generalnego Gubernatorstwa – 15 stycznia 1945 z <a href="/wiki/Kielce" title="Kielce">Kielc</a>, 16 stycznia z <a href="/wiki/Radom" title="Radom">Radomia</a>, 17 stycznia z Warszawy oraz 19 stycznia z Krakowa. </p><p><a href="/wiki/Hans_Frank" title="Hans Frank">Hans Frank</a> zbiegł z Krakowa w styczniu 1945, przed spodziewanym natarciem sowieckim. W popłochu nie zdołał wywieźć niemieckich akt urzędowych (m.in. planów zniszczenia Warszawy, zawartych w tzw. <a href="/wiki/Plan_Pabsta" title="Plan Pabsta">planie Pabsta</a>), części zrabowanych dzieł sztuki oraz zapasów żywności – za przedwczesną ucieczkę bez rozkazu i jej konsekwencje został postawiony przez dowództwo niemieckiej <a href="/wiki/4_Armia_Pancerna_(III_Rzesza)" title="4 Armia Pancerna (III Rzesza)">4 Armii Pancernej</a> przed szefem kancelarii <a href="/wiki/Narodowosocjalistyczna_Niemiecka_Partia_Robotnik%C3%B3w" title="Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników">NSDAP</a> <a href="/wiki/Martin_Bormann" title="Martin Bormann">Bormannem</a>. Wkrótce po przybyciu do Niemiec został pochwycony przez Amerykanów. </p><p>Po nieudanej próbie <a href="/wiki/Samob%C3%B3jstwo" title="Samobójstwo">samobójstwa</a> Frank wyjawił swoją prawdziwą tożsamość<sup id="cite_ref-Kto_rządził_Polską?:_nowy_poczet_władców_od_początków_do_XXI_wieku_99-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kto_rządził_Polską?:_nowy_poczet_władców_od_początków_do_XXI_wieku-99">[98]</a></sup>, wskazując miejsce ukrycia zagrabionych w Polsce dzieł sztuki i swojego skrupulatnie prowadzonego dziennika, który posłużył jako jeden z głównych dowodów przeciwko niemu w <a href="/wiki/Procesy_norymberskie" title="Procesy norymberskie">procesach norymberskich</a>. Hans Frank został skazany za <a href="/wiki/Zbrodnia_wojenna" title="Zbrodnia wojenna">zbrodnie wojenne</a> przez <a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarodowy_Trybuna%C5%82_Wojskowy_w_Norymberdze" title="Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze">Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze</a> na <a href="/wiki/Kara_%C5%9Bmierci" title="Kara śmierci">karę śmierci</a> przez powieszenie, wyrok został wykonany 16 października 1946. </p><p>Odnosząc się w trakcie procesów do zbrodni III Rzeszy, w tym własnych popełnionych w Generalnym Gubernatorstwie, Hans Frank powiedział: <i>Tysiąc lat minie i nie zdejmie z Niemiec brzemienia tej winy</i><sup id="cite_ref-Kto_rządził_Polską?:_nowy_poczet_władców_od_początków_do_XXI_wieku_99-1" class="reference"><a href="#cite_note-Kto_rządził_Polską?:_nowy_poczet_władców_od_początków_do_XXI_wieku-99">[98]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=38" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=38" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w Wikiźródłach tekst <br /> <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Konwencja_haska_IV_(1907)" class="extiw" title="s:Konwencja haska IV (1907)"><b>konwencji haskiej IV z 18 października 1907 dotyczącej praw i zwyczajów wojny lądowej</b></a> </td></tr></tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w Wikiźródłach tekst <br /> <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Proklamacja_Generalnego_Gubernatora_Hansa_Franka_z_26_pa%C5%BAdziernika_1939" class="extiw" title="s:Proklamacja Generalnego Gubernatora Hansa Franka z 26 października 1939"><b>Proklamacja Generalnego Gubernatora Hansa Franka z 26 października 1939</b></a> </td></tr></tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w Wikiźródłach tekst <br /> <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Rozporz%C4%85dzenie_Hansa_Franka_o_obowi%C4%85zku_noszenia_opasek_przez_%C5%BByd%C3%B3w_(1939)" class="extiw" title="s:Rozporządzenie Hansa Franka o obowiązku noszenia opasek przez Żydów (1939)"><b>Rozporządzenie Hansa Franka o obowiązku noszenia opasek przez Żydów (1939)</b></a> </td></tr></tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/27px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/40px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/53px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w Wikiźródłach tekst <br /> <a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Rozporz%C4%85dzenie_Hansa_Franka_o_zwalczaniu_zamach%C3%B3w_na_niemieckie_dzie%C5%82o_odbudowy_w_Generalnym_Gubernatorstwie_(1943)" class="extiw" title="s:Rozporządzenie Hansa Franka o zwalczaniu zamachów na niemieckie dzieło odbudowy w Generalnym Gubernatorstwie (1943)"><b>Rozporządzenie Hansa Franka o zwalczaniu zamachów na niemieckie dzieło odbudowy w Generalnym Gubernatorstwie, z 2 października 1943</b></a> </td></tr></tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/24px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/35px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/47px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Generalne_Gubernatorstwo" class="extiw" title="q:Generalne Gubernatorstwo"><strong>Zobacz kolekcję cytatów</strong> <em>Generalne Gubernatorstwo</em> w Wikicytatach</a> </td></tr></tbody></table> <ul><li><a href="/wiki/Zbrodnie_niemieckie_w_Polsce_(1939%E2%80%931945)" title="Zbrodnie niemieckie w Polsce (1939–1945)">Zbrodnie niemieckie w Polsce (1939–1945)</a></li> <li><a href="/wiki/Wysiedlenia_Polak%C3%B3w_podczas_II_wojny_%C5%9Bwiatowej" title="Wysiedlenia Polaków podczas II wojny światowej">Wysiedlenia Polaków podczas II wojny światowej</a></li> <li><a href="/wiki/Represje_ZSRR_wobec_Polak%C3%B3w_i_obywateli_polskich_1939%E2%80%931946" title="Represje ZSRR wobec Polaków i obywateli polskich 1939–1946">Represje ZSRR wobec Polaków i obywateli polskich 1939–1946</a></li> <li><a href="/wiki/Zentralhandelsgesellschaft_Ost" title="Zentralhandelsgesellschaft Ost">Zentralhandelsgesellschaft Ost</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Uwagi">Uwagi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=39" title="Edytuj sekcję: Uwagi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=39" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Uwagi"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection refsection-uwagi ll-script ll-script-uwagi"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">Tzw. „<a href="/w/index.php?title=Kraj_przyboczny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kraj przyboczny (strona nie istnieje)">kraj przyboczny</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q20192141#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q20192141">(inne języki)</a></span> <a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">Rzeszy Wielkoniemieckiej</a>” (termin ukuty przez <a href="/wiki/Hans_Frank" title="Hans Frank">Hansa Franka</a> na określenie nowej formy prawnej).</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=40" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=40" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://historia.dorzeczy.pl/217693/generalne-gubernatorstwo-quasi-panstwo-utworzone-przez-niemcow.html">Generalne Gubernatorstwo. Quasi-państwo utworzone przez Niemców</a>. dorzeczy.pl, 2021-10-26. [dostęp 2023-11-20].</cite></span> </li> <li id="cite_note-nieuznawane-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-nieuznawane_3-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-nieuznawane_3-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://historykon.pl/26-pazdziernika-1939-roku-na-podstawie-dekretu-adolfa-hitlera-z-12-pazdziernika-powstalo-generalne-gubernatorstwo/">26 października 1939 roku powstało Generalne Gubernatorstwo</a>. historykon.pl, 2023-10-26. [dostęp 2024-10-20].</cite></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">„Das Generalgouvernement besitzt eine Fläche von rund 142000qkm d.h. 37% der ehemaligen polnischen Staatsfläche mit ungefähr 18 Mill. Einwohnern, von denen etwa 72 v. H. Polen, 17 v. H. Ukrainer (Ruthenen), 0,7 v. H. Deutsche sind.”, [w:] <a href="/w/index.php?title=Oskar_Steinheil&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oskar Steinheil (strona nie istnieje)">Oskar Steinheil</a>. Das Generalgouvernement. Reisehandbuch. Karl Baedeker 1943. s. 27.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=Oskar_Steinheil&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oskar Steinheil (strona nie istnieje)">Oskar Steinheil</a>: <i>Das Generalgouvernement. Reisehandbuch.</i> Karl Baedeker 1943. s. 27.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book" id="CITEREFBardach">Juliusz Bardach, Bogusław Leśnodorski, Michał Pietrzak: <i>Historia ustroju i prawa polskiego</i>. Wyd. 5. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2005, s. 595. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788388296024" title="Specjalna:Książki/9788388296024">ISBN <span class="isbn">978-83-88296-02-4</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Historia+ustroju+i+prawa+polskiego&rft.au=Juliusz+Bardach%2C+Bogus%C5%82aw+Le%C5%9Bnodorski%2C+Micha%C5%82+Pietrzak&rft.edition=5&rft.pub=Wydawnictwo+Prawnicze+LexisNexis&rft.place=Warszawa&rft.pages=595&rft.isbn=978-83-88296-02-4"></span> <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://sjp.pwn.pl/slowniki/Generalna-Gubernia.html"><i>Generalna Gubernia</i></a> [online], Słownik Języka Polskiego PWN<span class="accessdate"> [dostęp 2020-12-27]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Generalna+Gubernia&rft_id=https%3A%2F%2Fsjp.pwn.pl%2Fslowniki%2FGeneralna-Gubernia.html" style="display:none"> </span> <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web open-access"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3904740"><i>Generalne Gubernatorstwo</i></a>, [w:] <i><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">Encyklopedia PWN</a></i> [online], <a href="/wiki/Wydawnictwo_Naukowe_PWN" title="Wydawnictwo Naukowe PWN">Wydawnictwo Naukowe PWN</a><span class="accessdate"> [dostęp 2023-03-09]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=unknown&rft.atitle=Generalne+Gubernatorstwo&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.jtitle=%5B%5BWydawnictwo+Naukowe+PWN%5D%5D&rft_id=https%3A%2F%2Fencyklopedia.pwn.pl%2Fhaslo%2F%3B3904740" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Proklamacja_Generalnego_Gubernatora_Hansa_Franka_z_26_pa%C5%BAdziernika_1939" class="extiw" title="s:Proklamacja Generalnego Gubernatora Hansa Franka z 26 października 1939">Proklamacja Generalnego Gubernatora Hansa Franka z dnia 26 października 1939</a>.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">Proklamacja podpisana przez Hansa Franka: „Zwycięski oręż niemiecki położył kres ostateczny istnieniu państwa polskiego. Macie za sobą epizod historyczny, o którym należy zapomnieć, ponieważ należy do przeszłości i już nigdy nie wróci. Żołnierza niemieckiego żadna siła nie jest w stanie usunąć z miejsca, gdzie raz postawił swoją stopę. Führer postanowił z części terytorium państwa polskiego utworzyć Generalne Gubernatorstwo, na którego czele mnie postawił. Generalne Gubernatorstwo może stać się schronieniem dla ludności polskiej, o ile lojalnie podporządkuje się ona całkowicie rozkazom władz niemieckich, wypełniając zadania wyznaczone jej w niemieckim wysiłku wojennym. Wszelkie próby przeciwstawienia się nowemu porządkowi niemieckiemu będą zwalczane z całą bezwzględnością”: <a href="/wiki/Tadeusz_Komorowski" title="Tadeusz Komorowski">Tadeusz Bór-Komorowski</a>, <i>Armia Podziemna</i>, Londyn, 1979 s. 21.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Szymon_Datner" title="Szymon Datner">Szymon Datner</a>, <i>55 dni Wehrmachtu w Polsce 1 IX – 25 X 1939</i>, Warszawa 1967, s. 63n.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">Szymon Datner, <i>Zbrodnie Wehrmachtu na jeńcach wojennych armii regularnych w II wojnie światowej</i>, Warszawa 1964, s. 18. <a href="/wiki/Czes%C5%82aw_Pilichowski" title="Czesław Pilichowski">Czesław Pilichowski</a>, <i>Fałszerstwo czy prowokacja?</i> Warszawa 1977, s. 32.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">«Область Государственных Интересов Германии» (<a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">ZSRR</a>, 1940).</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Imanuel Geiss: „Tzw. polski pas graniczny 1914–1918”. Warszawa 1964.</span> </li> <li id="cite_note-WaP-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-WaP_15-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Hein Erich Goemans: „War and Punishment: The Causes of War Termination and the First World War” Princeton University Press 2000.</span> </li> <li id="cite_note-Geiss-16"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Geiss_16-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Geiss_16-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Imanuel_Geiss" title="Imanuel Geiss">Imanuel Geiss</a>: „Tzw. polski pas graniczny 1914–1918”. Warszawa 1964.</span> </li> <li id="cite_note-Horne-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Horne_17-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.firstworldwar.com/source/poland_walcott.htm"><i>Source Records of the Great War</i>, Vol. IV, ed. Charles F. Horne, National Alumni 1923</a>.</span> </li> <li id="cite_note-Nat-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Nat_18-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/20130106015829/http://www.zwoje-scrolls.com/zwoje09/text18p.htm"><i>DEVASTATED POLAND</i> Frederick Walcott National Geographic, May 1917</a>.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text">„Ilustrowany Kuryer Codzienny” nr 213, 4 sierpnia 1939, s. 2, art. „Przyszła mapa Europy”.</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text">Stanisław Dąbrowa-Kostka, „Hitlerowskie afisze śmierci”, KAW Warszawa 1983, s. 33–34.</span> </li> <li id="cite_note-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN-21"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_21-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_21-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_21-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_21-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_21-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Nowa_Encyklopedia_Powszechna_PWN_21-5">f</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><i>Nowa Encyklopedia Powszechna PWN</i>. T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 267. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8301141794" title="Specjalna:Książki/8301141794">ISBN <span class="isbn">83-01-14179-4</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Nowa+Encyklopedia+Powszechna+PWN&rft.pub=Wydawnictwo+Naukowe+PWN&rft.place=Warszawa&rft.pages=267&rft.isbn=83-01-14179-4"></span></cite><br /><cite class="citation book"><i>Nowa Encyklopedia Powszechna PWN</i>. T. 6. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 149. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8301141794" title="Specjalna:Książki/8301141794">ISBN <span class="isbn">83-01-14179-4</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Nowa+Encyklopedia+Powszechna+PWN&rft.pub=Wydawnictwo+Naukowe+PWN&rft.place=Warszawa&rft.pages=149&rft.isbn=83-01-14179-4"></span></cite><br /><cite class="citation book"><i>Nowa Encyklopedia Powszechna PWN</i>. T. 4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 330. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8301141794" title="Specjalna:Książki/8301141794">ISBN <span class="isbn">83-01-14179-4</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Nowa+Encyklopedia+Powszechna+PWN&rft.pub=Wydawnictwo+Naukowe+PWN&rft.place=Warszawa&rft.pages=330&rft.isbn=83-01-14179-4"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Wardzynska-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Wardzynska_22-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/w/index.php?title=Maria_Wardzy%C5%84ska&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maria Wardzyńska (strona nie istnieje)">Maria Wardzyńska</a>: <i>Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion</i>. Kraków: Instytut Pamięci Narodowej, 2009, s. 39–75. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788376290638" title="Specjalna:Książki/9788376290638">ISBN <span class="isbn">978-83-7629-063-8</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=By%C5%82+rok+1939.+Operacja+niemieckiej+policji+bezpiecze%C5%84stwa+w+Polsce.+Intelligenzaktion&rft.au=%5B%5BMaria+Wardzy%C5%84ska%5D%5D&rft.date=2009&rft.pub=Instytut+Pami%C4%99ci+Narodowej&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.pages=39%E2%80%9375&rft.isbn=978-83-7629-063-8"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text">Zob. <a href="/wiki/Instytut_Niemieckich_Prac_na_Wschodzie" title="Instytut Niemieckich Prac na Wschodzie">Institut für Deutsche Ostarbeit</a> – IDO. Sektion Rassen – und Volkstumforchung. <a href="/wiki/Uniwersytet_Jagiello%C5%84ski" title="Uniwersytet Jagielloński">Uniwersytet Jagielloński</a>. Kraków. 1940–1943. [...] „Ich rezultatem są setki sprawozdań, raportów i ankiet, które często zawierają bardzo szczegółowe dane genealogiczne. Są wśród nich także niezidentyfikowane slajdy przedstawiające górali z Zakopanego, Kościeliska, negatywy z Szaflar i innych miejscowości podhalańskich (w tym fotografie szkół). Wśród uporządkowanych negatywów są 525 z Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem (sprzed rozgrabienia jego zbiorów), zdjęcia absolwentów tamtejszej szkoły stolarskiej itd. Materiały zdjęciowe z miejscowości <a href="/wiki/Stary_S%C4%85cz" title="Stary Sącz">Stary Sącz</a>, Borowa, <a href="/wiki/Ha%C5%84czowa" title="Hańczowa">Hańczowa</a>, <a href="/wiki/Szaflary" title="Szaflary">Szaflary</a>, <a href="/w/index.php?title=Wawrzy%C5%84czyce&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wawrzyńczyce (strona nie istnieje)">Wawrzyńczyce</a>, <a href="/wiki/Wit%C3%B3w_(powiat_tatrza%C5%84ski)" title="Witów (powiat tatrzański)">Witów</a>, <a href="/wiki/Koma%C5%84cza" title="Komańcza">Komańcza</a>, <a href="/wiki/Nowotaniec" title="Nowotaniec">Nowotaniec</a>, <a href="/wiki/Tarn%C3%B3w" title="Tarnów">Tarnów</a>, <a href="/wiki/Zakopane" title="Zakopane">Zakopane</a>, <a href="/wiki/Ga%C5%82kowice" title="Gałkowice">Gałkowice</a>, <a href="/wiki/Stad%C5%82a_(wojew%C3%B3dztwo_ma%C5%82opolskie)" title="Stadła (województwo małopolskie)">Stadło</a>, Dzianisz, <a href="/wiki/Jurg%C3%B3w" title="Jurgów">Jurgów</a>, <a href="/w/index.php?title=Miedzyczerwienne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Miedzyczerwienne (strona nie istnieje)">Miedzyczerwienne</a>, <a href="/w/index.php?title=Murzasiehle&action=edit&redlink=1" class="new" title="Murzasiehle (strona nie istnieje)">Murzasiehle</a>, <a href="/wiki/Poronin" title="Poronin">Poronin</a>, <a href="/wiki/G%C5%82owienka_(wie%C5%9B)" title="Głowienka (wieś)">Głowienka</a>, <a href="/wiki/Ha%C5%84czowa" title="Hańczowa">Hańczowa</a>, Kraków, <a href="/wiki/Krynica-Zdr%C3%B3j" title="Krynica-Zdrój">Krynica</a>, <a href="/wiki/Leszczyny_(Sierockie)" title="Leszczyny (Sierockie)">Leszczyny</a>, <a href="/wiki/Nowy_S%C4%85cz" title="Nowy Sącz">Nowy Sącz</a>, <a href="/wiki/Sanok" title="Sanok">Sanok</a> i inne <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://archive.is/20120707231328/www.nmnh.si.edu/naa/fa/ido-srv.pdf">[1]</a>.</span> </li> <li id="cite_note-Encyklopedia_Białych_Plam-24"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Encyklopedia_Białych_Plam_24-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Encyklopedia_Białych_Plam_24-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Encyklopedia_Białych_Plam_24-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><i>Encyklopedia Białych Plam</i>. Radom: Polskie Wydawnictwo Encyklopedyczne, 2001, s. 282, 286, 288. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8391206807" title="Specjalna:Książki/8391206807">ISBN <span class="isbn">83-912068-0-7</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyklopedia+Bia%C5%82ych+Plam&rft.pub=Polskie+Wydawnictwo+Encyklopedyczne&rft.place=Radom&rft.pages=282%2C+286%2C+288&rft.isbn=83-912068-0-7"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text">Czesław Madajczyk <i>„Generalna Gubernia w planach hitlerowskich. Studia”</i> Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1961, s. 9–37.</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text">„Zamiar Hitlera [niemieckiej koncepcji buforowego państewka polskiego] udaremniony został przez niemożność znalezienia polskiego przywódcy, który by chciał odegrać rolę Hachy lub Quislinga (...) I wreszcie brak było w Polsce potencjalnego Quislinga (...) inicjatywy tworzenia rządu z polskiej strony nie było”: Czesław Madajczyk <i>„Generalna Gubernia w planach hitlerowskich. Studia”</i> Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, 1961, s. 26.</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Piotr Zychowicz: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://histmag.org/W-poszukiwaniu-polskiego-Quislinga-21258">W poszukiwaniu polskiego Quislinga – fragment książki „Germanofil. Władysław Studnicki. Polak, który chciał sojuszu z III Rzeszą”</a>. histmag.org, 2020-09-13. [dostęp 2023-03-03].</cite></span> </li> <li id="cite_note-O_nowy_porządek_europejski-28"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-O_nowy_porządek_europejski_28-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-O_nowy_porządek_europejski_28-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-O_nowy_porządek_europejski_28-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-O_nowy_porządek_europejski_28-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-O_nowy_porządek_europejski_28-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-O_nowy_porządek_europejski_28-5">f</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Tomasz Głowiński: <i>O nowy porządek europejski. Ewolucja hitlerowskiej propagandy politycznej wobec Polaków w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945</i>. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000, s. 13, 45, 145–159. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8322921217" title="Specjalna:Książki/8322921217">ISBN <span class="isbn">83-229-2121-7</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=O+nowy+porz%C4%85dek+europejski.+Ewolucja+hitlerowskiej+propagandy+politycznej+wobec+Polak%C3%B3w+w+Generalnym+Gubernatorstwie+1939%E2%80%931945&rft.aulast=G%C5%82owi%C5%84ski&rft.aufirst=Tomasz&rft.pub=Wydawnictwo+Uniwersytetu+Wroc%C5%82awskiego&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.pages=13%2C+45%2C+145%E2%80%93159&rft.isbn=83-229-2121-7"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text">Kazimierz Przybysz, Kazimierz Przybysz. Chłopi polscy wobec okupacji hitlerowskiej 1939–1945. 1983; Czesław Madajczyk. Generalna Gubernia w planach hitlerowskich. 1961; „Sikorski raz przypomniał, żeby zrobić wszystko w celu ściągnięcia Witosa do Francji, obawiał się bowiem, aby Niemcy nie wykorzystali Witosa do tworzenia rządu kolaboracyjnego i by w kraju nie powstał rząd „z ludzi uczciwych i poważnych” w: <a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Sikorski" title="Władysław Sikorski">Władysław Sikorski</a>. Józef Szczypek. 1984.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.kedyw.info/wiki/Por%C4%99bski,_W_okupowanym_Krakowie">Porębski, W okupowanym Krakowie – Pamięci konspiratorów krakowskiego Kedywu AK</a>.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text">„(...) niewiarygodna <b>koncepcja zburzenia milionowego miasta</b> i wzniesienia na jego miejsce nowego (...) zamysł tego planu (...) jego konsekwencji (...) <b>polegających na wymuszaniu kolejnych masowych wyburzeń całych dzielnic</b> miasta...”: Praca zbiorowa <i>„Straty wojenne Warszawy 1939–1945. Raport”</i> Zespół Doradców Prezydenta miasta stołecznego Warszawy, Warszawa, 2004.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text">Marian Marek Drozdowski, Marian Zahorski <i>„Historia Warszawy”</i>, Wydawnictwo Jeden Świat, Warszawa, 2004 s. 322.</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090325161038/http://www.um.warszawa.pl/v_syrenka/ratusz/Raport_o_stratach_wojennych_Warszawy.pdf">„Straty wojenne Warszawy 1939–1945. Raport” Zespół Doradców Prezydenta miasta stołecznego Warszawy, Warszawa, 2004</a>. um.warszawa.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.um.warszawa.pl/v_syrenka/ratusz/Raport_o_stratach_wojennych_Warszawy.pdf">tego adresu</a> (2009-03-25)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text">„(...) w ślad za tym szły z najwyższego szczebla decyzje polityczne. <b>„Führer życzy sobie, aby Warszawa spadła do rzędu miast prowincjonalnych”</b> – zapisał w swoim dzienniku <a href="/wiki/Hans_Frank" title="Hans Frank">Hans Frank</a> w lipcu 1940 roku...”: Praca zbiorowa <i> „Straty wojenne Warszawy 1939–1945. Raport”</i> Zespół Doradców Prezydenta miasta stołecznego Warszawy, Warszawa, 2004.</span> </li> <li id="cite_note-Świat_i_Polska_w_XX_wieku-35"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Świat_i_Polska_w_XX_wieku_35-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Świat_i_Polska_w_XX_wieku_35-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Świat_i_Polska_w_XX_wieku_35-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Witold Pronobis: <i>Świat i Polska w XX wieku</i>. Warszawa: Editions Spotkania, 1996, s. 229. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8386802111" title="Specjalna:Książki/8386802111">ISBN <span class="isbn">83-86802-11-1</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%C5%9Awiat+i+Polska+w+XX+wieku&rft.aulast=Pronobis&rft.aufirst=Witold&rft.pub=Editions+Spotkania&rft.place=Warszawa&rft.pages=229&rft.isbn=83-86802-11-1"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/20120805064316/www.msz.gov.pl/Niemieckie,obozy,nazistowskie,na,OKUPOWANYCH,ziemiach,polskich,w,czasie,II,wojny,swiatowej,6458.html"><i>Z kart historii Polski. Niemieckie obozy nazistowskie na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej</i></a>.</span> </li> <li id="cite_note-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce-37"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-5">f</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-6">g</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-7">h</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-8">i</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-9">j</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-10">k</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-11">l</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-12">m</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-13">n</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_37-14">o</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Czesław Madajczyk: <i>Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce</i>. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 165–176, 247, 259, 328 (tom 2), s. 241, 533, 631 (tom 1).<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polityka+III+Rzeszy+w+okupowanej+Polsce&rft.aulast=Madajczyk&rft.aufirst=Czes%C5%82aw&rft.pub=Pa%C5%84stwowe+Wydawnictwo+Naukowe&rft.place=Warszawa&rft.pages=165%E2%80%93176%2C+247%2C+259%2C+328+%28tom+2%29%2C+s.+241%2C+533%2C+631+%28tom+1%29"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945-38"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945_38-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945_38-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945_38-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945_38-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945_38-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945_38-5">f</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Okupacja_i_ruch_oporu_w_dzienniku_Hansa_Franka_1939–1945_38-6">g</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><i>Okupacja i ruch oporu w dzienniku Hansa Franka 1939–1945</i>. Warszawa: Książka i Wiedza, 1970, s. 30, 31, 54 (tom 1).<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Okupacja+i+ruch+oporu+w+dzienniku+Hansa+Franka+1939%E2%80%931945&rft.pub=Ksi%C4%85%C5%BCka+i+Wiedza&rft.place=Warszawa&rft.pages=30%2C+31%2C+54+%28tom+1%29"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text">Granice wielu powiatów widocznych na mapie były już nieaktualne w 1940 roku (m.in. powiatów łódzkiego, brzezińskiego, piotrkowskiego, radomszczańskiego, warszawskiego) po niemieckich korektach administracyjnych w listopadzie 1939 roku.</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/publication/11996/edition/7908/content?">Verordnungsblatt für das Generalgouvernement = Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa. Teil 1, Nr 66 (4 Dezember 1940)</a>.</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text">G. Mazur, J. Skwara, J. Węgierski, <i>Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa</i>, s. 130.</span> </li> <li id="cite_note-Przemiany_demograficzne_w_Galicji_Wschodniej_w_latach_1939–1941-42"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Przemiany_demograficzne_w_Galicji_Wschodniej_w_latach_1939–1941_42-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Przemiany_demograficzne_w_Galicji_Wschodniej_w_latach_1939–1941_42-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Przemiany_demograficzne_w_Galicji_Wschodniej_w_latach_1939–1941_42-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Grzegorz Hryciuk: <i>Przemiany demograficzne w Galicji Wschodniej w latach 1939–1941</i>. Rzeszów: Instytut Pamięci narodowej. <i>Okupacja sowiecka ziem polskich 1939–1945</i>, s. 112–113. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8389078783" title="Specjalna:Książki/8389078783">ISBN <span class="isbn">83-89078-78-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Przemiany+demograficzne+w+Galicji+Wschodniej+w+latach+1939%E2%80%931941&rft.aulast=Hryciuk&rft.aufirst=Grzegorz&rft.pub=Instytut+Pami%C4%99ci+narodowej.+%27%27Okupacja+sowiecka+ziem+polskich+1939%E2%80%931945%27%27&rft.place=Rzesz%C3%B3w&rft.pages=112%E2%80%93113&rft.isbn=83-89078-78-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFEstreicher1971129-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFEstreicher1971129_43-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFEstreicher1971">Estreicher 1971 ↓</a></span>, s. 129.</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text">Wyjątek stanowiły osoby narodowości ukraińskiej, służące od 1943 w ochotniczej formacji <a href="/wiki/14_Dywizja_Grenadier%C3%B3w_SS_(1_ukrai%C5%84ska)" title="14 Dywizja Grenadierów SS (1 ukraińska)">SS-Galizien</a>. Żołnierze ci do 1939 r. posiadali polskie obywatelstwo, a ich status prawny w okresie II wojny światowej nie uległ zmianie (z tego powodu po 1945 nie zostali deportowani do ZSRR).</span> </li> <li id="cite_note-Dzieje_Polski._Kalendarium-45"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-5">f</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-6">g</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-7">h</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-8">i</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-9">j</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-10">k</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-11">l</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Dzieje_Polski._Kalendarium_45-12">m</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Andrzej Chwalba, Jakub Basista, Tadeusz Czekalski, Jacek Poleski, Krzysztof Stopka: <i>Dzieje Polski. Kalendarium</i>. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2000, s. 702–710. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8308030289" title="Specjalna:Książki/8308030289">ISBN <span class="isbn">83-0803-028-9</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dzieje+Polski.+Kalendarium&rft.aulast=Chwalba&rft.aufirst=Andrzej&rft.date=2000&rft.pub=Wydawnictwo+Literackie&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.pages=702%E2%80%93710&rft.isbn=83-0803-028-9"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text">Julitta Mikulska-Bernaś, Franciszek Bernaś: <i>V kolumna.</i> Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1977.</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20061217024726/http://www.1939.pl/epizody/kolumna.htm"><i>Piąta kolumna.</i></a>. 1939.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.1939.pl/epizody/kolumna.htm">tego adresu</a> (2006-12-17)].</cite> www.1939.pl.</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text">G. Mazur, J. Skwara, J. Węgierski, <i>Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa</i>, s. 132.</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text">„Jeśli bowiem mówimy o NSZ, to trzeba ustalić, o których. Czy o tych, które wiosną 1944 r. scaliły się z <a href="/wiki/Armia_Krajowa" title="Armia Krajowa">Armią Krajową</a> i są określane w literaturze historycznej jako NSZ-AK, czy o tej części, która odmówiła podporządkowania się AK i jest nazywana przez historyków NSZ-ZJ (<a href="/wiki/Organizacja_Wojskowa_Zwi%C4%85zek_Jaszczurczy" title="Organizacja Wojskowa Związek Jaszczurczy">Związek Jaszczurczy</a>) lub NSZ-ONR (Obóz Narodowo-Radykalny). Te pierwsze zapisały piękne karty w walce z okupantem niemieckim, takie jak zabicie generała Wehrmachtu <a href="/wiki/Kurt_Renner" title="Kurt Renner">Kurta Rennera</a> w zasadzce pod <a href="/wiki/O%C5%BCar%C3%B3w" title="Ożarów">Ożarowem</a> 26 sierpnia 1943 r. czy udział w <a href="/wiki/Powstanie_warszawskie" title="Powstanie warszawskie">powstaniu warszawskim</a>. Drugie natomiast były infiltrowane przez niemieckie służby specjalne, a wywodząca się z nich Brygada Świętokrzyska kolaborowała z Niemcami. Nurt ten ponosi odpowiedzialność za walki bratobójcze – nie tylko z partyzantką <a href="/wiki/Armia_Ludowa" title="Armia Ludowa">Armii Ludowej</a>, bo odpowiada także za likwidowanie tych członków NSZ, którzy podporządkowali się akcji scaleniowej z AK”. Bohdan Piętka, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.tygodnikprzeglad.pl/brygada-swietokrzyska-hitlerowscy-kolaboranci-sztandarach-prawicy/"><i>Brygada świętokrzyska. Hitlerowscy kolaboranci na sztandarach prawicy</i></a>, Tygodnik Przegląd, 2 listopada 2017.</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Adam Wielomski: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://konserwatyzm.pl/brygada-swietokrzyska/">Brygada Świętokrzyska</a>. konserwatyzm.pl, 2019-08-31. [dostęp 2023-10-29].</cite></span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>„Kolaboracja nacjonalistów ukraińskich z hitlerowskimi Niemcami rychło przekroczyła ramy czysto politycznej współpracy i gry interesów. Ukraińcy uczestniczyli w niemieckich akcjach eksterminacyjnych.”</i>, [w:] Władysław Serczyk, <i>Historia Ukrainy</i>, 1979; <i>„Do największych wystąpień antyżydowskich doszło w Galicji Wschodniej (Zachodnia Ukraina) po tym, jak ludność ukraińska w 22 miejscowościach odkryła w byłych więzieniach sowieckich 5300 trupów więźniów pomordowanych przez <a href="/wiki/NKWD" title="NKWD">NKWD</a>.”</i>, [w:] Marek Wierzbicki, <i>Polacy i Żydzi w zaborze sowieckim</i>, 2001.</span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>„Znacznie bardziej zacięta i antysemicko nastawiona była duża część ludności litewskiej, która – nie tylko w pierwszym momencie – licznie garnęła się do ochotniczych formacji współpracujących z Einsatzgruppen, a następnie z <a href="/wiki/Schutzstaffel" title="Schutzstaffel">SS</a>.”</i>, [w:] Jerzy Tomaszewski, Józef Adelson, <i>Najnowsze dzieje Żydów w Polsce: w zarysie (do 1950 roku)</i>, 1993.</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text">„Polska część miejscowej ludności okazuje poparcie dla egzekucji prowadzonych przez policję bezpieczeństwa, donosząc gdzie znajdują się żydowscy, rosyjscy i polscy bolszewicy.” [Lech Niekrasz. Operacja „<a href="/wiki/Pogrom_w_Jedwabnem" title="Pogrom w Jedwabnem">Jedwabne</a>”: mity i fakty, 2001 – fragment raportu Einsatzgruppe].</span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>„Na Białorusi Einsatzgruppe B raportowała, że miejscowej ludności nie można namówić do organizowania pogromów, mimo że nienawidzą Żydów i aprobują niemieckie działania. Przykładów czynnego udziału ludności w mordowaniu Żydów jest jednak w tych meldunkach co niemiara.</i>”, [w:] <a href="/wiki/Andrzej_%C5%BBbikowski" title="Andrzej Żbikowski">Andrzej Żbikowski</a>, <i>U genezy Jedwabnego: Żydzi na kresach północno-wschodnich II Rzeczypospolitej, wrzesień 1939-lipiec 1941</i>, 2006.</span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text">W. Moskalik: <i>Z dziejów ruchu oporu w Polsce południowej</i> t. 1, Kraków, 1964.</span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/W%C5%82odzimierz_Borodziej" title="Włodzimierz Borodziej">Włodzimierz Borodziej</a>. <i>Terror i polityka: policja niemiecka a polski ruch oporu w GG 1939–1944</i>. 1985. s. 139.</span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a></span> <span class="reference-text">Polskie prostytutki w większości współpracowały z wywiadem <a href="/wiki/Armia_Krajowa" title="Armia Krajowa">Armii Krajowej</a> por. <a href="/wiki/Jan_Nowak-Jeziora%C5%84ski" title="Jan Nowak-Jeziorański">Jan Nowak-Jeziorański</a>: „Kurier z Warszawy”, <a href="/wiki/Stefan_Korbo%C5%84ski" title="Stefan Korboński">Stefan Korboński</a>: „W imieniu Rzeczypospolitej”.</span> </li> <li id="cite_note-Najnowsza_historia_Polski_1914–1945-58"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Najnowsza_historia_Polski_1914–1945_58-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Najnowsza_historia_Polski_1914–1945_58-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Najnowsza_historia_Polski_1914–1945_58-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Najnowsza_historia_Polski_1914–1945_58-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Najnowsza_historia_Polski_1914–1945_58-4">e</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Wojciech Roszkowski: <i>Najnowsza historia Polski 1914–1945</i>. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 500, 501. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8373119914" title="Specjalna:Książki/8373119914">ISBN <span class="isbn">83-7311-991-4</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Najnowsza+historia+Polski+1914%E2%80%931945&rft.aulast=Roszkowski&rft.aufirst=Wojciech&rft.date=2003&rft.pub=%C5%9Awiat+Ksi%C4%85%C5%BCki&rft.place=Warszawa&rft.pages=500%2C+501&rft.isbn=83-7311-991-4"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Historia_poczty_polskiej-59"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Historia_poczty_polskiej_59-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Historia_poczty_polskiej_59-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Tomasz Chronowski: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://poczta-polska.pl/o-firmie/historia/">Historia poczty polskiej</a></i>. <a href="/wiki/Poczta_Polska" title="Poczta Polska">Poczta Polska</a>, 2007.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Historia+poczty+polskiej&rft.aulast=Chronowski&rft.aufirst=Tomasz&rft.date=2007&rft.pub=%5B%5BPoczta+Polska%5D%5D&rft_id=http%3A%2F%2Fpoczta-polska.pl%2Fo-firmie%2Fhistoria%2F"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a></span> <span class="reference-text">„Traktowanie ludności byłych obszarów polskich z punktu widzenia polityki rasowej” (niem. „Die Frage der Behandlung der Bevölkerung der ehemaligen polnische Gebiete nach rassenpolitischen Gesichtpunkten”): Czesław Madajczyk: <i>„Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce”</i> Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1970, tom 1, s. 291.</span> </li> <li id="cite_note-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_1-61"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_1_61-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polityka_III_Rzeszy_w_okupowanej_Polsce_1_61-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Czesław Madajczyk: <i>Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce</i>. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 149 (tom2). Cytat: W końcu 1940 r. było w GG 30% liczby szkół i 28% przedwojennej liczby uczniów. Chodziło do szkół znacznie mniej dzieci niż było zapisanych. Spowodowane to było brakiem butów, odzieży, trudnościami dojazdu, brakiem opału dla szkół.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polityka+III+Rzeszy+w+okupowanej+Polsce&rft.aulast=Madajczyk&rft.aufirst=Czes%C5%82aw&rft.pub=Pa%C5%84stwowe+Wydawnictwo+Naukowe&rft.place=Warszawa&rft.pages=149+%28tom2%29"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a></span> <span class="reference-text">„Kilka myśli o traktowaniu obcoplemieńców na wschodzie” (niem. „Einige Gedanken ueber die Behandlung der Fremdenvoelker im Osten”): Roman Zbigniew Hrabar <i>„Hitlerowski rabunek dzieci polskich. Uprowadzanie i germanizowanie dzieci polskich w latach 1939–1945”</i>, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Wydawnictwo „Śląsk”, 1960 s. 29.</span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a></span> <span class="reference-text">Roman Zbigniew Hrabar: <i>„Hitlerowski rabunek dzieci polskich. Uprowadzanie i germanizowanie dzieci polskich w latach 1939–1945”</i>, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Wydawnictwo „Śląsk”, 1960, s. 29.</span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Czes%C5%82aw_Partacz" title="Czesław Partacz">Czesław Partacz</a>, <i>Przyczyny i tło konfliktu polsko-ukraińskiego w latach 1939–1947</i>, „27 Dywizja Wołyńska AK” Biuletyn Informacyjny, nr 1(101), styczeń-marzec 2009 Warszawa, s. 18.</span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a></span> <span class="reference-text">Patrz: Z. Landau, J. Tomaszewski: <i>Bank Handlowy w Warszawie S.A. Historia i rozwój 1870–1970.</i> Warszawa 1970, s. 207.</span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a></span> <span class="reference-text">Andrzej Gójski: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://bankikredyt.nbp.pl/content/2004/2004_08/gojski.pdf">Etapy i cele niemieckiej polityki bankowej w GG</a>.</span> </li> <li id="cite_note-:1-67"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:1_67-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_67-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_67-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_67-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Czesław</span><span class="cite-name-initials" title="Czesław" style="display:none">C.</span> </span><span class="cite-lastname">Miłczak</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Czesław</span><span class="cite-name-initials" title="Czesław">C.</span></span>, <i>Banknoty polskie i wzory, Tom I, 1794–1941</i>, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 440, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788391336137" title="Specjalna:Książki/9788391336137">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">978-83-913361-3-7</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.edition=pierwsze&rft.aufirst=Czes%C5%82aw&rft.aulast=Mi%C5%82czak&rft.date=2012&rft.isbn=9788391336137&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Banknoty+polskie+i+wzory%2C+Tom+I%2C+1794%E2%80%931941&rft.pub=Antykwariat+Numizmatyczny+Pawe%C5%82+Niemczyk" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Adam</span><span class="cite-name-initials" title="Adam" style="display:none">A.</span> </span><span class="cite-lastname">Dylewski</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Adam</span><span class="cite-name-initials" title="Adam">A.</span></span>, <i>Historia pieniądza na ziemiach polskich</i>, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 286, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788377050682" title="Specjalna:Książki/9788377050682">ISBN <span class="isbn">978-83-7705-068-2</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.edition=pierwsze&rft.aufirst=Adam&rft.aulast=Dylewski&rft.date=2011&rft.isbn=978-83-7705-068-2&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Historia+pieni%C4%85dza+na+ziemiach+polskich&rft.pub=Carta+Blanca+Sp.+z+o.o.+Grupa+Wydawnicza+PWN" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-:2-69"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:2_69-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:2_69-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Czesław</span><span class="cite-name-initials" title="Czesław" style="display:none">C.</span> </span><span class="cite-lastname">Miłczak</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Czesław</span><span class="cite-name-initials" title="Czesław">C.</span></span>, <i>Banknoty polskie i wzory, Tom I, 1794–1941</i>, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 444, 446, 448, 450, 452, 454, 456, 460, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788391336137" title="Specjalna:Książki/9788391336137">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">978-83-913361-3-7</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.edition=pierwsze&rft.aufirst=Czes%C5%82aw&rft.aulast=Mi%C5%82czak&rft.date=2012&rft.isbn=9788391336137&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Banknoty+polskie+i+wzory%2C+Tom+I%2C+1794%E2%80%931941&rft.pub=Antykwariat+Numizmatyczny+Pawe%C5%82+Niemczyk" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-:3-70"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:3_70-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:3_70-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Czesław</span><span class="cite-name-initials" title="Czesław" style="display:none">C.</span> </span><span class="cite-lastname">Miłczak</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Czesław</span><span class="cite-name-initials" title="Czesław">C.</span></span>, <i>Banknoty polskie i wzory, Tom I, 1794–1941</i>, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 464, 466, 468, 470, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788391336137" title="Specjalna:Książki/9788391336137">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">978-83-913361-3-7</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.edition=pierwsze&rft.aufirst=Czes%C5%82aw&rft.aulast=Mi%C5%82czak&rft.date=2012&rft.isbn=9788391336137&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Banknoty+polskie+i+wzory%2C+Tom+I%2C+1794%E2%80%931941&rft.pub=Antykwariat+Numizmatyczny+Pawe%C5%82+Niemczyk" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a></span> <span class="reference-text">Katalog Parchimowicz/Borkowski.</span> </li> <li id="cite_note-:0-72"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_72-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_72-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Jerzy</span><span class="cite-name-initials" title="Jerzy" style="display:none">J.</span> </span><span class="cite-lastname">Chałupski</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Jerzy</span><span class="cite-name-initials" title="Jerzy">J.</span></span>, <i>Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918–1945</i>, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 260, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8391222349" title="Specjalna:Książki/8391222349">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">83-912223-4-9</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Sosnowiec&rft.edition=pierwsze&rft.aufirst=Jerzy&rft.aulast=Cha%C5%82upski&rft.date=2008&rft.isbn=8391222349&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Specjalizowany+katalog+monet+polskich+XX+i+XXI+w.+cz%C4%99%C5%9B%C4%87+druga+II+Rzeczpospolita+Generalne+Gubernatorstwo+1918%E2%80%931945" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Jerzy</span><span class="cite-name-initials" title="Jerzy" style="display:none">J.</span> </span><span class="cite-lastname">Chałupski</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Jerzy</span><span class="cite-name-initials" title="Jerzy">J.</span></span>, <i>Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918–1945</i>, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 117,143, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8391222349" title="Specjalna:Książki/8391222349">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">83-912223-4-9</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Sosnowiec&rft.edition=pierwsze&rft.aufirst=Jerzy&rft.aulast=Cha%C5%82upski&rft.date=2008&rft.isbn=8391222349&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Specjalizowany+katalog+monet+polskich+XX+i+XXI+w.+cz%C4%99%C5%9B%C4%87+druga+II+Rzeczpospolita+Generalne+Gubernatorstwo+1918%E2%80%931945" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Jerzy</span><span class="cite-name-initials" title="Jerzy" style="display:none">J.</span> </span><span class="cite-lastname">Chałupski</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Jerzy</span><span class="cite-name-initials" title="Jerzy">J.</span></span>, <i>Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918–1945</i>, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 49–52, 106–109, 117–119, 129–131, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8391222349" title="Specjalna:Książki/8391222349">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">83-912223-4-9</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Sosnowiec&rft.edition=pierwsze&rft.aufirst=Jerzy&rft.aulast=Cha%C5%82upski&rft.date=2008&rft.isbn=8391222349&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Specjalizowany+katalog+monet+polskich+XX+i+XXI+w.+cz%C4%99%C5%9B%C4%87+druga+II+Rzeczpospolita+Generalne+Gubernatorstwo+1918%E2%80%931945" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Krzysztof_Urba%C5%84ski" class="mw-disambig" title="Krzysztof Urbański">Krzysztof Urbański</a>: <i>Zagłada Żydów w dystrykcie radomskim</i>. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2004, s. 39. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8372712603" title="Specjalna:Książki/8372712603">ISBN <span class="isbn">83-7271-260-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Zag%C5%82ada+%C5%BByd%C3%B3w+w+dystrykcie+radomskim&rft.aulast=Urba%C5%84ski&rft.aufirst=Krzysztof&rft.date=2004&rft.pub=Wydawnictwo+Naukowe+Akademii+Pedagogicznej&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.pages=39&rft.isbn=83-7271-260-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Krzysztof Urbański: <i>Zagłada Żydów w dystrykcie radomskim</i>. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2004, s. 69. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8372712603" title="Specjalna:Książki/8372712603">ISBN <span class="isbn">83-7271-260-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Zag%C5%82ada+%C5%BByd%C3%B3w+w+dystrykcie+radomskim&rft.aulast=Urba%C5%84ski&rft.aufirst=Krzysztof&rft.date=2004&rft.pub=Wydawnictwo+Naukowe+Akademii+Pedagogicznej&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.pages=69&rft.isbn=83-7271-260-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Krzysztof Urbański: <i>Zagłada Żydów w dystrykcie radomskim</i>. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2004, s. 54. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8372712603" title="Specjalna:Książki/8372712603">ISBN <span class="isbn">83-7271-260-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Zag%C5%82ada+%C5%BByd%C3%B3w+w+dystrykcie+radomskim&rft.aulast=Urba%C5%84ski&rft.aufirst=Krzysztof&rft.date=2004&rft.pub=Wydawnictwo+Naukowe+Akademii+Pedagogicznej&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.pages=54&rft.isbn=83-7271-260-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Krzysztof Urbański: <i>Zagłada Żydów w dystrykcie radomskim</i>. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2004, s. 55–60. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8372712603" title="Specjalna:Książki/8372712603">ISBN <span class="isbn">83-7271-260-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Zag%C5%82ada+%C5%BByd%C3%B3w+w+dystrykcie+radomskim&rft.aulast=Urba%C5%84ski&rft.aufirst=Krzysztof&rft.date=2004&rft.pub=Wydawnictwo+Naukowe+Akademii+Pedagogicznej&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.pages=55%E2%80%9360&rft.isbn=83-7271-260-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Krzysztof Urbański: <i>Zagłada Żydów w dystrykcie radomskim</i>. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, 2004, s. 62. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8372712603" title="Specjalna:Książki/8372712603">ISBN <span class="isbn">83-7271-260-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Zag%C5%82ada+%C5%BByd%C3%B3w+w+dystrykcie+radomskim&rft.aulast=Urba%C5%84ski&rft.aufirst=Krzysztof&rft.date=2004&rft.pub=Wydawnictwo+Naukowe+Akademii+Pedagogicznej&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.pages=62&rft.isbn=83-7271-260-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFŻebrowski2014273-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFŻebrowski2014273_80-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFŻebrowski2014">Żebrowski 2014 ↓</a></span>, s. 273.</span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a></span> <span class="reference-text">Ryszard Majewski: <i>Waffen SS. Mity i rzeczywistość.</i> Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1977, s. 53. Cytat: Poczynając od maja 1939 r. specjalna komórka wywiadu SS przystąpiła do sporządzania listy osób w Polsce, które należało aresztować lub wymordować od razu po wkroczeniu wojsk niemieckich. Na listach tych, zestawionych przy wybitnym udziale niemieckiej mniejszości narodowej, znajdowało się ponad 61 tys. nazwisk ludzi zaliczonych do tzw. „polskiej warstwy kierowniczej”.</span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Jochen</span><span class="cite-name-initials" title="Jochen" style="display:none">J.</span> </span><span class="cite-lastname">Böhler</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Jochen</span><span class="cite-name-initials" title="Jochen">J.</span></span>, <span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Klaus-Michael</span><span class="cite-name-initials" title="Klaus-Michael" style="display:none">K.M.</span> </span><span class="cite-lastname">Mallmann</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Klaus-Michael</span><span class="cite-name-initials" title="Klaus-Michael">K.M.</span></span>, <span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Jürgen</span><span class="cite-name-initials" title="Jürgen" style="display:none">J.</span> </span><span class="cite-lastname">Matthäus</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Jürgen</span><span class="cite-name-initials" title="Jürgen">J.</span></span>, <i>Einsatzgruppen w Polsce</i>, <span class="cite-name-full">Ewa</span><span class="cite-name-initials" title="Ewa" style="display:none">E.</span> <span class="cite-lastname">Ziegler-Brodnicka</span> (tłum.), Warszawa: Bellona, 2009, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788311115880" title="Specjalna:Książki/9788311115880">ISBN <span class="isbn">978-83-11-11588-0</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/750967085">750967085</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.aufirst=Jochen&rft.aulast=B%C3%B6hler&rft.date=2009&rft.isbn=978-83-11-11588-0&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Einsatzgruppen+w+Polsce&rft.pub=Bellona&rft_id=info%3Aoclcnum%2F750967085" style="display:none"> </span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/W%C5%82odzimierz_Jastrz%C4%99bski_(historyk)" title="Włodzimierz Jastrzębski (historyk)">Włodzimierz Jastrzębski</a>, „Terror i zbrodnia. Eksterminacja ludności polskiej i żydowskiej w rejencji bydgoskiej w latach 1939–1945”, Warszawa: Interpress, 1974.</span> </li> <li id="cite_note-Historia_WarszawyKD61-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Historia_WarszawyKD61_84-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Krzysztof Dunin-Wąsowicz: <i>Warszawa w latach 1939–1945</i>. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, s. 61. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8301042079" title="Specjalna:Książki/8301042079">ISBN <span class="isbn">83-01-04207-9</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Warszawa+w+latach+1939%E2%80%931945&rft.aulast=Dunin-W%C4%85sowicz&rft.aufirst=Krzysztof&rft.pub=Pa%C5%84stwowe+Wydawnictwo+Naukowe&rft.place=Warszawa&rft.pages=61&rft.isbn=83-01-04207-9"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Zbrodnie_hitlerowskie_w_Polsce-85"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Zbrodnie_hitlerowskie_w_Polsce_85-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zbrodnie_hitlerowskie_w_Polsce_85-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Zbrodnie_hitlerowskie_w_Polsce_85-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Hanna Cieniuszek: <i>Zbrodnie hitlerowskie w Polsce</i>. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 14–19.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Zbrodnie+hitlerowskie+w+Polsce&rft.aulast=Cieniuszek&rft.aufirst=Hanna&rft.pub=Pa%C5%84stwowe+Wydawnictwo+Naukowe&rft.place=Warszawa&rft.pages=14%E2%80%9319"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Skarżysko_w_latach_1918–1939,_s._302–304.-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Skarżysko_w_latach_1918–1939,_s._302–304._86-0">↑</a></span> <span class="reference-text">S. Piątkowski, <i>Skarżysko-Kamienna w latach wojny i okupacji (1939–1945)</i>, w: <i>Dzieje Skarżyska-Kamiennej. Monografia z okazji 90-lecia nadania praw miejskich</i>, pod red. K. Zemeły i P. Kardysia, Skarżysko-Kamienna 2013, s. 304–308.</span> </li> <li id="cite_note-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-87">↑</a></span> <span class="reference-text">W zależności od źródeł.</span> </li> <li id="cite_note-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-88">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Dyrektywy_obchodzenia_si%C4%99_z_obcymi_robotnikami_rolnymi_narodowo%C5%9Bci_polskiej_Dyrektywy_obchodzenia_si%C4%99_z_obcymi_robotnikami_rolnymi_narodowo%C5%9Bci_polskiej%E2%80%9D,_wydane_6_marca_1941_przez_ministra_finans%C3%B3w_i_gospodarki_Badenii" class="extiw" title="s:Dyrektywy obchodzenia się z obcymi robotnikami rolnymi narodowości polskiej Dyrektywy obchodzenia się z obcymi robotnikami rolnymi narodowości polskiej”, wydane 6 marca 1941 przez ministra finansów i gospodarki Badenii">S:Dyrektywy obchodzenia się z obcymi robotnikami rolnymi narodowości polskiej Dyrektywy obchodzenia się z obcymi robotnikami rolnymi narodowości polskiej”, wydane 6 marca 1941 przez ministra finansów i gospodarki Badenii</a>.</span> </li> <li id="cite_note-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-89">↑</a></span> <span class="reference-text">Niektóre szacunki, nie potwierdzone jednoznacznie przez większość historyków, sugerują liczbę ofiar KL Warschau na ok. 200 tys. ludzi.</span> </li> <li id="cite_note-Kultura_walcząca_1939–1945-90"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Kultura_walcząca_1939–1945_90-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Kultura_walcząca_1939–1945_90-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Kultura_walcząca_1939–1945_90-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Kultura_walcząca_1939–1945_90-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Wiesław Głębocki, Karol Mórawski: <i>Kultura walcząca 1939–1945</i>. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1985, s. 75–76. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8302007730" title="Specjalna:Książki/8302007730">ISBN <span class="isbn">83-02-00773-0</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Kultura+walcz%C4%85ca+1939%E2%80%931945&rft.aulast=G%C5%82%C4%99bocki&rft.aufirst=Wies%C5%82aw&rft.date=1985&rft.pub=Wydawnictwo+Interpress&rft.place=Warszawa&rft.pages=75%E2%80%9376&rft.isbn=83-02-00773-0"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Wrzesień_1939_roku_i_jego_konsekwencje_dla_ziem_zachodnich_i_północnych_Drugiej_Rzeczypospolitej-91"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Wrzesień_1939_roku_i_jego_konsekwencje_dla_ziem_zachodnich_i_północnych_Drugiej_Rzeczypospolitej_91-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Wrzesień_1939_roku_i_jego_konsekwencje_dla_ziem_zachodnich_i_północnych_Drugiej_Rzeczypospolitej_91-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Ryszard Sudziński, Włodzimierz Jastrzębski: <i>Wrzesień 1939 roku i jego konsekwencje dla ziem zachodnich i północnych Drugiej Rzeczypospolitej</i>. Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2001, s. 192. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8323112088" title="Specjalna:Książki/8323112088">ISBN <span class="isbn">83-231-1208-8</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Wrzesie%C5%84+1939+roku+i+jego+konsekwencje+dla+ziem+zachodnich+i+p%C3%B3%C5%82nocnych+Drugiej+Rzeczypospolitej&rft.aulast=Sudzi%C5%84ski&rft.aufirst=Ryszard&rft.pub=Uniwersytet+Miko%C5%82aja+Kopernika+w+Toruniu&rft.place=Toru%C5%84&rft.pages=192&rft.isbn=83-231-1208-8"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-92">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Tomasz Maciejewski: <i>Historia ustroju i prawa sądowego Polski</i>. C.H. Beck. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788325598303" title="Specjalna:Książki/9788325598303">ISBN <span class="isbn">978-83-255-9830-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Historia+ustroju+i+prawa+s%C4%85dowego+Polski&rft.aulast=Maciejewski&rft.aufirst=Tomasz&rft.pub=C.H.+Beck&rft.isbn=978-83-255-9830-3"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-Polska._Losy_państwa_i_narodu_1939–1989-93"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Polska._Losy_państwa_i_narodu_1939–1989_93-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polska._Losy_państwa_i_narodu_1939–1989_93-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Andrzej Friszke: <i>Polska. Losy państwa i narodu 1939–1989</i>. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 2003, s. 69, 89. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8320717116" title="Specjalna:Książki/8320717116">ISBN <span class="isbn">83-207-1711-6</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polska.+Losy+pa%C5%84stwa+i+narodu+1939%E2%80%931989&rft.aulast=Friszke&rft.aufirst=Andrzej&rft.date=2003&rft.pub=Wydawnictwo+Iskry&rft.place=Warszawa&rft.pages=69%2C+89&rft.isbn=83-207-1711-6"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Pół_wieku_dziejów_Polski-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Pół_wieku_dziejów_Polski_94-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Andrzej Paczkowski: <i>Pół wieku dziejów Polski</i>. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 200, s. 52. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8301144874" title="Specjalna:Książki/8301144874">ISBN <span class="isbn">83-01-14487-4</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=P%C3%B3%C5%82+wieku+dziej%C3%B3w+Polski&rft.aulast=Paczkowski&rft.aufirst=Andrzej&rft.date=200&rft.pub=Wydawnictwo+Naukowe+PWN&rft.place=Warszawa&rft.pages=52&rft.isbn=83-01-14487-4"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Polskie_fronty_1918–1945-95"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Polskie_fronty_1918–1945_95-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polskie_fronty_1918–1945_95-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Polskie_fronty_1918–1945_95-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Apoloniusz Zawilski: <i>Polskie fronty 1918–1945</i>. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen, 1996, s. 314–317 (tom 1). <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8386857269" title="Specjalna:Książki/8386857269">ISBN <span class="isbn">83-86857-26-9</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+fronty+1918%E2%80%931945&rft.aulast=Zawilski&rft.aufirst=Apoloniusz&rft.date=1996&rft.pub=Oficyna+Wydawnicza+Volumen&rft.place=Warszawa&rft.pages=314%E2%80%93317+%28tom+1%29&rft.isbn=83-86857-26-9"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Armia_Krajowa-96"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Armia_Krajowa_96-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Armia_Krajowa_96-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Armia_Krajowa_96-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Stanisław Kopf, Stanisław Starba-Bałuk: <i>Armia Krajowa</i>. Warszawa: Wydawnictwo Ars Print Production, 1999, s. 67. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8387224162" title="Specjalna:Książki/8387224162">ISBN <span class="isbn">83-87224-16-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Armia+Krajowa&rft.aulast=Kopf&rft.aufirst=Stanis%C5%82aw&rft.pub=Wydawnictwo+Ars+Print+Production&rft.place=Warszawa&rft.pages=67&rft.isbn=83-87224-16-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-97"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-97">↑</a></span> <span class="reference-text">Marek Żukow-Karczewski, <i>Książka pod okupacją</i>, „KRAKÓW” Magazyn Kulturalny, 3/23/1989.</span> </li> <li id="cite_note-Biuro_Informacji_i_Propagandy_SZP-ZWZ-AK_1939–1945-98"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Biuro_Informacji_i_Propagandy_SZP-ZWZ-AK_1939–1945_98-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Grzegorz Mazur: <i>Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939–1945</i>. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1987, s. 113–119. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/832110892X" title="Specjalna:Książki/832110892X">ISBN <span class="isbn">83-211-0892-X</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Biuro+Informacji+i+Propagandy+SZP-ZWZ-AK+1939%E2%80%931945&rft.aulast=Mazur&rft.aufirst=Grzegorz&rft.date=1987&rft.pub=Instytut+Wydawniczy+%E2%80%9EPax%E2%80%9D&rft.place=Warszawa&rft.pages=113%E2%80%93119&rft.isbn=83-211-0892-X"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-Kto_rządził_Polską?:_nowy_poczet_władców_od_początków_do_XXI_wieku-99"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Kto_rządził_Polską?:_nowy_poczet_władców_od_początków_do_XXI_wieku_99-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Kto_rządził_Polską?:_nowy_poczet_władców_od_początków_do_XXI_wieku_99-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Andrzej Szwarc, Marek Urbański, Paweł Wieczorkiewicz: <i>Kto rządził Polską?: nowy poczet władców od początków do XXI wieku</i>. Warszawa: Wydawnictwo Świat Książki, 2007, s. 672–674. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788373118676" title="Specjalna:Książki/9788373118676">ISBN <span class="isbn">978-83-7311-867-6</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Kto+rz%C4%85dzi%C5%82+Polsk%C4%85%3F%3A+nowy+poczet+w%C5%82adc%C3%B3w+od+pocz%C4%85tk%C3%B3w+do+XXI+wieku&rft.aulast=Szwarc&rft.aufirst=Andrzej&rft.pub=Wydawnictwo+%C5%9Awiat+Ksi%C4%85%C5%BCki&rft.place=Warszawa&rft.pages=672%E2%80%93674&rft.isbn=978-83-7311-867-6"></span></cite></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=41" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=41" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation book" id="CITEREFEstreicher1971">Karol Estreicher: <i>Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie</i>. Warszawa: Interpress, 1971.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Collegium+Maius+Uniwersytetu+Jagiello%C5%84skiego+w+Krakowie&rft.aulast=Estreicher&rft.aufirst=Karol&rft.pub=Interpress&rft.place=Warszawa"></span></cite></li> <li><cite class="citation book nourl"><a href="/wiki/Dariusz_Matelski" title="Dariusz Matelski"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Dariusz</span><span class="cite-name-initials" title="Dariusz" style="display:none">D.</span> </span><span class="cite-lastname">Matelski</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Dariusz</span><span class="cite-name-initials" title="Dariusz">D.</span></span></a>, <i>Polityka Niemiec wobec polskich dóbr kultury w XX wieku</i>, wyd. 2 popr., Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2007, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788374415842" title="Specjalna:Książki/9788374415842">ISBN <span class="isbn">978-83-7441-584-2</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/169981722">169981722</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Toru%C5%84&rft.edition=2+popr.&rft.aufirst=Dariusz&rft.aulast=Matelski&rft.date=2007&rft.isbn=978-83-7441-584-2&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Polityka+Niemiec+wobec+polskich+d%C3%B3br+kultury+w+XX+wieku&rft.pub=Wydawnictwo+Adam+Marsza%C5%82ek&rft_id=info%3Aoclcnum%2F169981722" style="display:none"> </span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><a href="/wiki/Helena_Kubica" title="Helena Kubica">Helena Kubica</a>, <i>Zagłada w KL Auschwitz Polaków wysiedlonych z Zamojszczyzny w latach 1942–1943</i>, Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau (Instytut Pamięci Narodowej), Warszawa 2004.</li> <li><cite class="citation book nourl"><a href="/wiki/Wojciech_Roszkowski" title="Wojciech Roszkowski"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Wojciech</span><span class="cite-name-initials" title="Wojciech" style="display:none">W.</span> </span><span class="cite-lastname">Roszkowski</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Wojciech</span><span class="cite-name-initials" title="Wojciech">W.</span></span></a>, <i>Najnowsza historia Polski 1914–1945</i>, Warszawa: <a href="/wiki/%C5%9Awiat_Ksi%C4%85%C5%BCki" title="Świat Książki">Wydawnictwo Świat Książki</a>, 2003, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8373119914" title="Specjalna:Książki/8373119914">ISBN <span class="isbn">83-7311-991-4</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/177001481">177001481</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.aufirst=Wojciech&rft.aulast=Roszkowski&rft.date=2003&rft.isbn=83-7311-991-4&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Najnowsza+historia+Polski+1914%E2%80%931945&rft.pub=%5B%5B%C5%9Awiat+Ksi%C4%85%C5%BCki%7CWydawnictwo+%C5%9Awiat+Ksi%C4%85%C5%BCki%5D%5D&rft_id=info%3Aoclcnum%2F177001481" style="display:none"> </span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book nourl"><a href="/wiki/Andrzej_Friszke" title="Andrzej Friszke"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Andrzej</span><span class="cite-name-initials" title="Andrzej" style="display:none">A.</span> </span><span class="cite-lastname">Friszke</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Andrzej</span><span class="cite-name-initials" title="Andrzej">A.</span></span></a>, <i>Polska. Losy państwa i narodu 1939–1989</i>, Warszawa: Iskry, 2003, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8320717116" title="Specjalna:Książki/8320717116">ISBN <span class="isbn">83-207-1711-6</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/830466024">830466024</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.aufirst=Andrzej&rft.aulast=Friszke&rft.date=2003&rft.isbn=83-207-1711-6&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Polska.+Losy+pa%C5%84stwa+i+narodu+1939%E2%80%931989&rft.pub=Iskry&rft_id=info%3Aoclcnum%2F830466024" style="display:none"> </span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book nourl"><a href="/wiki/Tomasz_G%C5%82owi%C5%84ski" title="Tomasz Głowiński"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Tomasz</span><span class="cite-name-initials" title="Tomasz" style="display:none">T.</span> </span><span class="cite-lastname">Głowiński</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Tomasz</span><span class="cite-name-initials" title="Tomasz">T.</span></span></a>, <i>O nowy porządek europejski. Ewolucja hitlerowskiej propagandy politycznej wobec Polaków w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945</i>, Wrocław: <a href="/wiki/Wydawnictwo_Uniwersytetu_Wroc%C5%82awskiego" title="Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego">Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego</a>, 2000, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8322921217" title="Specjalna:Książki/8322921217">ISBN <span class="isbn">83-229-2121-7</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/956592567">956592567</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.aufirst=Tomasz&rft.aulast=G%C5%82owi%C5%84ski&rft.date=2000&rft.isbn=83-229-2121-7&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=O+nowy+porz%C4%85dek+europejski.+Ewolucja+hitlerowskiej+propagandy+politycznej+wobec+Polak%C3%B3w+w+Generalnym+Gubernatorstwie+1939%E2%80%931945&rft.pub=%5B%5BWydawnictwo+Uniwersytetu+Wroc%C5%82awskiego%5D%5D&rft_id=info%3Aoclcnum%2F956592567" style="display:none"> </span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><a href="/w/index.php?title=Wies%C5%82aw_G%C5%82%C4%99bocki&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wiesław Głębocki (strona nie istnieje)">Wiesław Głębocki</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q117520739#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q117520739">(inne języki)</a></span>, Karol Mórawski, <i>Kultura walcząca 1939–1945</i>, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1986, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8302007730" title="Specjalna:Książki/8302007730">ISBN <span class="isbn">83-02-00773-0</span></a>.</li> <li><cite class="citation book nourl"><a href="/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_G%C3%B3ra" title="Władysław Góra"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Władysław</span><span class="cite-name-initials" title="Władysław" style="display:none">W.</span> </span><span class="cite-lastname">Góra</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Władysław</span><span class="cite-name-initials" title="Władysław">W.</span></span></a>, <i>Wojna i okupacja na ziemiach polskich 1939–1945</i>, Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1984, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/830511290X" title="Specjalna:Książki/830511290X">ISBN <span class="isbn">83-05-11290-X</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/13526350">13526350</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.aufirst=W%C5%82adys%C5%82aw&rft.aulast=G%C3%B3ra&rft.date=1984&rft.isbn=83-05-11290-X&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Wojna+i+okupacja+na+ziemiach+polskich+1939%E2%80%931945&rft.pub=Wydawnictwo+Ksi%C4%85%C5%BCka+i+Wiedza&rft_id=info%3Aoclcnum%2F13526350" style="display:none"> </span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><a href="/wiki/Czes%C5%82aw_Madajczyk" title="Czesław Madajczyk">Czesław Madajczyk</a>, <i>Zamojszczyzna. Sonderlaboratorium SS</i>, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1977.</li> <li>Witold Wojciech Mędykowski: <i>Macht Arbeit Frei?: German Economic Policy and Forced Labor of Jews in the General Government, 1939-1943</i>, Academic Studies Press, Brighton 2018, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781618119568" title="Specjalna:Książki/9781618119568">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">978-1-61811-956-8</span></a>.</li> <li><a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_P%C5%82oski" title="Stanisław Płoski">Stanisław Płoski</a>, <a href="/wiki/Lucjan_Dobroszycki" title="Lucjan Dobroszycki">Lucjan Dobroszycki</a>, <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Garas" title="Józef Garas">Józef Garas</a>, <a href="/w/index.php?title=Marek_Getter&action=edit&redlink=1" class="new" title="Marek Getter (strona nie istnieje)">Marek Getter</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q111435015#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q111435015">(inne języki)</a></span>, <a href="/w/index.php?title=Leon_Herzog&action=edit&redlink=1" class="new" title="Leon Herzog (strona nie istnieje)">Leon Herzog</a>, <i>Okupacja i ruch oporu w dzienniku Hansa Franka</i>, <a href="/wiki/Ksi%C4%85%C5%BCka_i_Wiedza" title="Książka i Wiedza">Wydawnictwo Książka i Wiedza</a>, Warszawa 1970.</li> <li><a href="/wiki/Czes%C5%82aw_Madajczyk" title="Czesław Madajczyk">Czesław Madajczyk</a>, <i>Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce</i>, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1970.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Janusz_Gumkowski&action=edit&redlink=1" class="new" title="Janusz Gumkowski (strona nie istnieje)">Janusz Gumkowski</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q59524563#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q59524563">(inne języki)</a></span>, Tadeusz Kułakowski, <i>Zbrodniarze hitlerowscy przed Najwyższym Trybunałem Narodowym</i>, Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1965.</li> <li><a href="/wiki/Szymon_Datner" title="Szymon Datner">Szymon Datner</a>, <i>Zbrodnie okupanta w czasie Powstania Warszawskiego w 1944 roku</i>, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1962.</li> <li><a href="/wiki/Czes%C5%82aw_Madajczyk" title="Czesław Madajczyk">Czesław Madajczyk</a>, <i>Generalna Gubernia w planach hitlerowskich. Studia</i>, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1961.</li> <li>Roman Z. Hrabar, <i>Hitlerowski rabunek dzieci polskich (1939–1945)</i>, <a href="/wiki/Wydawnictwo_Naukowe_%E2%80%9E%C5%9Al%C4%85sk%E2%80%9D" title="Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”">Wydawnictwo „Śląsk”</a>, Katowice 1960.</li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFŻebrowski2014"><a href="/wiki/Leszek_%C5%BBebrowski" title="Leszek Żebrowski">Leszek Żebrowski</a>: <i>Mity przeciwko Polsce. Żydzi, Polacy, komunizm 1939-2012</i>. Warszawa: Capital, 2014. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788364037016" title="Specjalna:Książki/9788364037016">ISBN <span class="isbn">978-83-64037-01-6</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Mity+przeciwko+Polsce.+%C5%BBydzi%2C+Polacy%2C+komunizm+1939-2012&rft.au=%5B%5BLeszek+%C5%BBebrowski%5D%5D&rft.pub=Capital&rft.place=Warszawa&rft.isbn=978-83-64037-01-6"></span></cite></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne"><span id="Linki_zewn.C4.99trzne"></span>Linki zewnętrzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&veaction=edit&section=42" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&action=edit&section=42" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.generalgouvernement.pl">Historia i kolekcje związane z Generalnym Gubernatorstwem</a></li> <li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070927001226/http://www.um.warszawa.pl/v_syrenka/ratusz/straty_warszawy/564_607_straty_warszawy.pdf">Urzędy powiernicze</a>. um.warszawa.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.um.warszawa.pl/v_syrenka/ratusz/straty_warszawy/564_607_straty_warszawy.pdf">tego adresu</a> (2007-09-27)].</cite></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20120529054940/http://www.holocaust.myoptimus.com:80/hitlerowski-system-okupacyjny-holocaust.html">Hitlerowski system okupacyjny</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sww.w.szu.pl">Polska podczas II wojny światowej</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Studia_z_Dziejow_Panstwa_i_Prawa_Polskiego/Studia_z_Dziejow_Panstwa_i_Prawa_Polskiego-r2006-t9-n2/Studia_z_Dziejow_Panstwa_i_Prawa_Polskiego-r2006-t9-n2-s445-452/Studia_z_Dziejow_Panstwa_i_Prawa_Polskiego-r2006-t9-n2-s445-452.pdf">Uwagi o prawie łaski w Generalnym Gubernatorstwie (1939-1945)</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_17951_sil_2014_22_0_695">Hierarchia aktów prawnych wprowadzonych przez okupanta niemieckiego w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1945</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Studia_z_Dziejow_Panstwa_i_Prawa_Polskiego/Studia_z_Dziejow_Panstwa_i_Prawa_Polskiego-r2003-t8/Studia_z_Dziejow_Panstwa_i_Prawa_Polskiego-r2003-t8-s247-270/Studia_z_Dziejow_Panstwa_i_Prawa_Polskiego-r2003-t8-s247-270.pdf">Tworzenie okupacyjnego wymiaru sprawiedliwości w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939–1940</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://czasopisma.tnkul.pl/index.php/rnp/article/viewFile/2549/2657">Organizacja administracji władz okupacyjnych na ziemiach polskich w latach 1939–1945</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/publication?id=7523"><i>Dziennik Rozporządzeń Generalnego Gubernatora dla Okupowanych Polskich Obszarów 1939 – 40</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://dlibra.umcs.lublin.pl/publication/11395"><i>Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa 1940 – 43</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://polona.pl/item/das-generalgouvernement-reisehandbuch,MTc1Njc0Nw/0/#info:metadata">Przewodnik turystyczny po Generalnym Gubernatorstwie (wyd. 1943)</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://krzysztofkopec.pl/gospodarka-generalnego-gubernatorstwa-a-sprawa-reparacji-wojennych/">Gospodarka Generalnego Gubernatorstwa</a></li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74983602">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Dawne_powiaty_Generalnego_Gubernatorstwa" title="Szablon:Dawne powiaty Generalnego Gubernatorstwa"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Dawne_powiaty_Generalnego_Gubernatorstwa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Dawne powiaty Generalnego Gubernatorstwa (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Dawne_powiaty_Generalnego_Gubernatorstwa&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption">Dawne <a href="/wiki/Powiaty_w_Niemczech" title="Powiaty w Niemczech">powiaty</a> <a class="mw-selflink selflink">Generalnego Gubernatorstwa</a></div><div class="mw-collapsible-content flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Miasta na prawach powiatu</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Kielce" title="Kielce">Kielce</a> (1939–45)</li> <li><a href="/wiki/Krak%C3%B3w" title="Kraków">Krakau</a> (1939–45)</li> <li><a href="/wiki/Lw%C3%B3w" title="Lwów">Lemberg</a> (<a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">←</a> 1941–44 <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">→</a>)</li> <li><a href="/wiki/Lublin" title="Lublin">Lublin</a> (1939–45)</li> <li><a href="/wiki/Radom" title="Radom">Radom</a> (1939–45)</li> <li><a href="/wiki/Cz%C4%99stochowa" title="Częstochowa">Tschenstochau</a> (1939–45)</li> <li><a href="/wiki/Warszawa" title="Warszawa">Warschau</a> (1939–45)</li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Powiaty</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a2_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Dystrykt_Galicja" title="Dystrykt Galicja">dystrykt galicyjski</a> (<a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">←</a> 1941–44 <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">→</a>)</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Landkreis_Brze%C5%BCany" title="Landkreis Brzeżany">Brzeżany</a> (1941–44)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Czortk%C3%B3w" title="Landkreis Czortków">Czortków</a> (1941–44)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Drohobycz" title="Landkreis Drohobycz">Drohobycz</a> (1941–44)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Horodenka" title="Landkreis Horodenka">Horodenka</a> (1941–42 <a href="/wiki/Landkreis_Kolomea" title="Landkreis Kolomea">→</a>)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Ka%C5%82usz" title="Landkreis Kałusz">Kałusz</a> (1941–43 <a href="/wiki/Landkreis_Stanislau" title="Landkreis Stanislau">→</a><a href="/wiki/Landkreis_Stryj" title="Landkreis Stryj">→</a>)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Kamionka_Strumi%C5%82owa" title="Landkreis Kamionka Strumiłowa">Kamionka Strumiłowa</a> (1941–44)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Kolomea" title="Landkreis Kolomea">Kolomea</a> (1941–44)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Lemberg-Land-Ost" title="Landkreis Lemberg-Land-Ost">Lemberg-Gródek / Lemberg-Land-Ost</a> (1941–42 <a href="/wiki/Landkreis_Lemberg" title="Landkreis Lemberg">→</a>)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Lemberg-Land-West" title="Landkreis Lemberg-Land-West">Lemberg-Land / Lemberg-Land-West</a> (1941–42 <a href="/wiki/Landkreis_Lemberg" title="Landkreis Lemberg">→</a>)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Lemberg" title="Landkreis Lemberg">Lemberg</a> (<a href="/wiki/Landkreis_Lemberg-Land-Ost" title="Landkreis Lemberg-Land-Ost">←</a><a href="/wiki/Landkreis_Lemberg-Land-West" title="Landkreis Lemberg-Land-West">←</a> 1942–44)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Rawa_Ruska" title="Landkreis Rawa Ruska">Rawa Ruska</a> (1941–44)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Rohatyn" title="Landkreis Rohatyn">Rohatyn</a> (1941 <a href="/wiki/Landkreis_Stanislau" title="Landkreis Stanislau">→</a>)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Sambor" title="Landkreis Sambor">Sambor</a> (1941–43)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_S%C4%85dowa_Wisznia" title="Landkreis Sądowa Wisznia">Sądowa Wisznia</a> (1941–42 <a href="/wiki/Landkreis_Lemberg" title="Landkreis Lemberg">→</a>)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Stanislau" title="Landkreis Stanislau">Stanislau</a> (1941–44)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Stryj" title="Landkreis Stryj">Stryj</a> (1941–44)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Tarnopol" title="Landkreis Tarnopol">Tarnopol</a> (1941–44)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Z%C5%82ocz%C3%B3w" title="Landkreis Złoczów">Złoczów</a> (1941–44)</li></ul> </td></tr><tr class="a2_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Dystrykt_krakowski" title="Dystrykt krakowski">dystrykt krakowski</a> (1939–45)</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_D%C4%99bica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Dębica (strona nie istnieje)">Dębica</a> (1939–45)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Jaroslau" title="Landkreis Jaroslau">Jaroslau</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Jaslo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Jaslo (strona nie istnieje)">Jaslo</a> (1939–45)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Krakau" title="Landkreis Krakau">Krakau</a> (1939–45)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Krosno" title="Landkreis Krosno">Krosno</a> (<a href="/w/index.php?title=Landkreis_Jaslo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Jaslo (strona nie istnieje)">←</a><a href="/wiki/Landkreis_Sanok" title="Landkreis Sanok">←</a> 1941–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Miech%C3%B3w&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Miechów (strona nie istnieje)">Miechów</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Neumarkt_(Dunajec)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Neumarkt (Dunajec) (strona nie istnieje)">Neumarkt</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Neu-Sandez&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Neu-Sandez (strona nie istnieje)">Neu-Sandez</a> (1939–45)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Przemysl" title="Landkreis Przemysl">Przemyśl</a> (<a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">←</a> 1941–44 <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">→</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Reichshof&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Reichshof (strona nie istnieje)">Reichshof</a> (1939–45)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Sanok" title="Landkreis Sanok">Sanok</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Tarnow&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Tarnow (strona nie istnieje)">Tarnow</a> (1939–45)</li></ul> </td></tr><tr class="a2_3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Dystrykt_lubelski" title="Dystrykt lubelski">dystrykt lubelski</a> (1939–45)</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Biala-Podlaska&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Biala-Podlaska (strona nie istnieje)">Biala-Podlaska</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Bilgoraj&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Bilgoraj (strona nie istnieje)">Bilgoraj</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Cholm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Cholm (strona nie istnieje)">Cholm</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Hrubiesz%C3%B3w&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Hrubieszów (strona nie istnieje)">Hrubieszów</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Janow-Lubelski&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Janow-Lubelski (strona nie istnieje)">Janow-Lubelski</a> (1939–42 <a href="/w/index.php?title=Landkreis_Kra%C5%9Bnik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Kraśnik (strona nie istnieje)">→</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Krasnystaw&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Krasnystaw (strona nie istnieje)">Krasnystaw</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Kra%C5%9Bnik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Kraśnik (strona nie istnieje)">Kraśnik</a> (<a href="/w/index.php?title=Landkreis_Janow-Lubelski&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Janow-Lubelski (strona nie istnieje)">←</a> 1942–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Lublin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Lublin (strona nie istnieje)">Lublin</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Radzy%C5%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Radzyń (strona nie istnieje)">Radzyń</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Pulawy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Pulawy (strona nie istnieje)">Pulawy</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Zamo%C5%9B%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Zamość (strona nie istnieje)">Zamość</a> (1939–45)</li></ul> </td></tr><tr class="a2_4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Dystrykt_radomski" title="Dystrykt radomski">dystrykt radomski</a> (1939–45)</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Landkreis_Busko" title="Landkreis Busko">Busko</a> (<a href="/w/index.php?title=Landkreis_Stopnica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Stopnica (strona nie istnieje)">←</a> 1940–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_I%C5%82%C5%BCa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Iłża (strona nie istnieje)">Iłża</a> (1939–42 <a href="/w/index.php?title=Landkreis_Starachowice&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Starachowice (strona nie istnieje)">→</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_J%C4%99drzej%C3%B3w&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Jędrzejów (strona nie istnieje)">Jędrzejów</a> (1939–45)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Kielce" title="Landkreis Kielce">Kielce</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Konskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Konskie (strona nie istnieje)">Konskie</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Opatow&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Opatow (strona nie istnieje)">Opatow</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Petrikau&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Petrikau (strona nie istnieje)">Petrikau</a> (1939–45)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Radom" title="Landkreis Radom">Radom</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Radomsko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Radomsko (strona nie istnieje)">Radomsko</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Starachowice&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Starachowice (strona nie istnieje)">Starachowice</a> (<a href="/w/index.php?title=Landkreis_I%C5%82%C5%BCa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Iłża (strona nie istnieje)">←</a> 1942–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Stopnica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Stopnica (strona nie istnieje)">Stopnica</a> (1939–40 <a href="/wiki/Landkreis_Busko" title="Landkreis Busko">→</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Tomaschow-Mazowiecki&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Tomaschow-Mazowiecki (strona nie istnieje)">Tomaschow-Mazowiecki</a> (1939–45)</li></ul> </td></tr><tr class="a2_5"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Dystrykt_warszawski" title="Dystrykt warszawski">dystrykt warszawski</a> (1939–45)</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Garwolin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Garwolin (strona nie istnieje)">Garwolin</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Grojec&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Grojec (strona nie istnieje)">Grojec</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Lowitsch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Lowitsch (strona nie istnieje)">Lowitsch</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Minsk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Minsk (strona nie istnieje)">Minsk</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Ostrow&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Ostrow (strona nie istnieje)">Ostrow</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Siedlce&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Siedlce (strona nie istnieje)">Siedlce</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Sochaczew&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Sochaczew (strona nie istnieje)">Sochaczew</a> (1939–45)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Landkreis_Sokolow&action=edit&redlink=1" class="new" title="Landkreis Sokolow (strona nie istnieje)">Sokolow</a> (1939–45)</li> <li><a href="/wiki/Landkreis_Warschau" title="Landkreis Warschau">Warschau</a> (1939–45)</li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Gengub_admin.png" class="mw-file-description" title="Generalne Gubernatorstwo"><img alt="Generalne Gubernatorstwo" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Gengub_admin.png/75px-Gengub_admin.png" decoding="async" width="75" height="86" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Gengub_admin.png/113px-Gengub_admin.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Gengub_admin.png/150px-Gengub_admin.png 2x" data-file-width="2122" data-file-height="2428" /></a></span> </p> </div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Historia_Polski" title="Szablon:Historia Polski"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Historia_Polski&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Historia Polski (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Historia_Polski&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Historia_Polski" title="Historia Polski">Historia Polski</a></div><div class="mw-collapsible-content flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Polska" title="Polska">Państwo polskie</a></th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a1_1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Polska_wczesnopiastowska" title="Polska wczesnopiastowska">Polska wczesnopiastowska</a></li> <li><a href="/wiki/Polska_w_okresie_rozbicia_dzielnicowego" title="Polska w okresie rozbicia dzielnicowego">Polska w okresie rozbicia dzielnicowego</a></li> <li><a href="/wiki/Zjednoczone_Kr%C3%B3lestwo_Polskie" title="Zjednoczone Królestwo Polskie">Zjednoczone Królestwo Polskie</a></li> <li><a href="/wiki/Korona_Kr%C3%B3lestwa_Polskiego" title="Korona Królestwa Polskiego">Korona Królestwa Polskiego</a> <ul><li><a href="/wiki/Rzeczpospolita_Obojga_Narod%C3%B3w" title="Rzeczpospolita Obojga Narodów">Rzeczpospolita Obojga Narodów</a></li> <li><i><a href="/wiki/Rzeczpospolita_Trojga_Narod%C3%B3w" title="Rzeczpospolita Trojga Narodów">Rzeczpospolita Trojga Narodów</a></i></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a1_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Ziemie_Rzeczypospolitej_pod_zaborami" title="Ziemie Rzeczypospolitej pod zaborami">Polska pod zaborami</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_Warszawskie" title="Księstwo Warszawskie">Księstwo Warszawskie</a></li> <li><a href="/wiki/Wolne_Miasto_Krak%C3%B3w" title="Wolne Miasto Kraków">Wolne Miasto Kraków</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Polskie_(kongresowe)" title="Królestwo Polskie (kongresowe)">Królestwo Polskie 1815–1917/1918</a></li> <li><i><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Polskie_(1830%E2%80%931831)" title="Królestwo Polskie (1830–1831)">Królestwo Polskie 1830–1831</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Polskie_(1917%E2%80%931918)" title="Królestwo Polskie (1917–1918)">Królestwo Polskie 1917–1918</a></i></li></ul> </td></tr><tr class="a1_3"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/II_Rzeczpospolita" title="II Rzeczpospolita">II Rzeczpospolita</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Polskie_Pa%C5%84stwo_Podziemne" title="Polskie Państwo Podziemne">Polska podczas II wojny światowej</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Okupacja_niemiecka_ziem_polskich_(1939%E2%80%931945)" title="Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)">Okupacja niemiecka ziem polskich 1939–1945</a> <ul><li><i><a class="mw-selflink selflink">Generalne Gubernatorstwo</a></i></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Okupacja_sowiecka_ziem_polskich_(1939%E2%80%931941)" title="Okupacja sowiecka ziem polskich (1939–1941)">Okupacja sowiecka ziem polskich 1939–1941</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_5"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Polska_Rzeczpospolita_Ludowa" title="Polska Rzeczpospolita Ludowa">Polska Rzeczpospolita Ludowa</a></li> <li><a href="/wiki/III_Rzeczpospolita" title="III Rzeczpospolita">III Rzeczpospolita</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Kalendarium_historii_Polski" title="Kalendarium historii Polski">Kalendarium</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Prehistoria_ziem_polskich" title="Prehistoria ziem polskich">Prehistoria ziem polskich</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(do_1138)" title="Historia Polski (do 1138)">do 1138</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Historia_Polski_(1138%E2%80%931320)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Historia Polski (1138–1320) (strona nie istnieje)">1138–1320</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1320%E2%80%931386)" title="Historia Polski (1320–1386)">1320–1386</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1386%E2%80%931492)" title="Historia Polski (1386–1492)">1386–1492</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1492%E2%80%931572)" title="Historia Polski (1492–1572)">1492–1572</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1572%E2%80%931697)" title="Historia Polski (1572–1697)">1572–1697</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1697%E2%80%931763)" title="Historia Polski (1697–1763)">1697–1763</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1764%E2%80%931795)" title="Historia Polski (1764–1795)">1764–1795</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1795%E2%80%931831)" title="Historia Polski (1795–1831)">1795–1831</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1831%E2%80%931914)" title="Historia Polski (1831–1914)">1831–1914</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1914%E2%80%931918)" title="Historia Polski (1914–1918)">1914–1918</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1918%E2%80%931939)" title="Historia Polski (1918–1939)">1918–1939</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1939%E2%80%931945)" title="Historia Polski (1939–1945)">1939–1945</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Polski_(1945%E2%80%931989)" title="Historia Polski (1945–1989)">1945–1989</a></li> <li><a href="/wiki/III_Rzeczpospolita" title="III Rzeczpospolita">od 1989</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Działami</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Historia_nauki_polskiej" title="Historia nauki polskiej">Nauka</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_wojska_polskiego" title="Historia wojska polskiego">Wojsko</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_j%C4%99zyka_polskiego" title="Historia języka polskiego">Język</a></li> <li><a href="/wiki/Sztuka_Polski" title="Sztuka Polski">Sztuka</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_teatru_w_Polsce" title="Historia teatru w Polsce">Teatr</a></li> <li><a href="/wiki/Kinematografia_polska" title="Kinematografia polska">Kinematografia</a></li> <li><a href="/wiki/Literatura_polska" title="Literatura polska">Literatura</a></li> <li><a href="/wiki/Filozofia_polska" title="Filozofia polska">Filozofia</a></li> <li><a href="/wiki/Folklor_polski" title="Folklor polski">Folklor</a></li> <li><a href="/wiki/Edukacja_w_Polsce" title="Edukacja w Polsce">Edukacja</a></li> <li><a href="/wiki/Muzyka_polska" title="Muzyka polska">Muzyka</a></li> <li><a href="/wiki/Kuchnia_polska" title="Kuchnia polska">Kuchnia</a></li> <li><a href="/wiki/Plemiona_polskie" title="Plemiona polskie">Plemiona</a></li> <li><a href="/wiki/Ch%C5%82opi_w_Polsce" title="Chłopi w Polsce">Chłopi</a></li> <li><a href="/wiki/Szlachta_w_Polsce" title="Szlachta w Polsce">Szlachta</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_kobiet_w_Polsce" title="Historia kobiet w Polsce">Kobiety</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_LGBT_w_Polsce" title="Historia LGBT w Polsce">LGBT</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row">Pozostałe</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Polacy" title="Polacy">Naród polski</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_polski" title="Język polski">Język polski</a></li> <li><a href="/wiki/W%C5%82adcy_Polski" title="Władcy Polski">Władcy Polski</a></li> <li><a href="/wiki/Lista_prezydent%C3%B3w_Polski" title="Lista prezydentów Polski">Prezydenci Polski</a></li> <li><a href="/wiki/Premierzy_Polski" title="Premierzy Polski">Premierzy Polski</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Polski" title="Ustrój polityczny Polski">Ustrój polityczny Polski</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_konstytucji_w_Polsce" title="Historia konstytucji w Polsce">Historia konstytucji w Polsce</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/God%C5%82o_Polski" title="Godło Polski"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Herb_Polski.svg/50px-Herb_Polski.svg.png" decoding="async" width="50" height="59" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Herb_Polski.svg/75px-Herb_Polski.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Herb_Polski.svg/100px-Herb_Polski.svg.png 2x" data-file-width="3158" data-file-height="3716" /></a><figcaption></figcaption></figure> </div></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-g"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description">terytorium okupowane</span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_(Warszawa)" title="Biblioteka Narodowa (Warszawa)">PLWABN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dbn.bn.org.pl/descriptor-details/9810548630005606">9810548630005606</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">PWN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3904740.html">3904740</a></span></li> <li><a href="/wiki/Encyk%C5%82opedija_suczasnoji_Ukrajiny" title="Encykłopedija suczasnoji Ukrajiny">ЕСУ</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://esu.com.ua/search_articles.php?id=29050">29050</a></span></li> <li><a href="/wiki/Nationalencyklopedin" title="Nationalencyklopedin">NE.se</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/lång/generalguvernementet">generalguvernementet</a></span></li> <li><a href="/wiki/Store_norske_leksikon" title="Store norske leksikon">SNL</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4342&url_prefix=https://snl.no/&id=Generalguvernementet">Generalguvernementet</a></span></li> <li><a href="/wiki/Den_Store_Danske_Encyklop%C3%A6di" title="Den Store Danske Encyklopædi">DSDE</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8313&url_prefix=https://lex.dk/&id=Generalguvernementet">Generalguvernementet</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&oldid=75334295">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&oldid=75334295</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategoria</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Generalne_Gubernatorstwo" title="Kategoria:Generalne Gubernatorstwo">Generalne Gubernatorstwo</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_propozycjami_t%C5%82umacze%C5%84" title="Kategoria:Artykuły z propozycjami tłumaczeń">Artykuły z propozycjami tłumaczeń</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Uniwersalny_szablon_cytowania_%E2%80%93_brak_strony" title="Kategoria:Uniwersalny szablon cytowania – brak strony">Uniwersalny szablon cytowania – brak strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Infoboksy_%E2%80%93_b%C5%82%C4%99dne_dane_%E2%80%93_Jednostka_administracyjna_infobox_%E2%80%93_stanowisko_zarz%C4%85dzaj%C4%85cego" title="Kategoria:Infoboksy – błędne dane – Jednostka administracyjna infobox – stanowisko zarządzającego">Infoboksy – błędne dane – Jednostka administracyjna infobox – stanowisko zarządzającego</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_wymagaj%C4%85ce_uzupe%C5%82nienia_%C5%BAr%C3%B3de%C5%82_od_2019-01" title="Kategoria:Artykuły wymagające uzupełnienia źródeł od 2019-01">Artykuły wymagające uzupełnienia źródeł od 2019-01</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Has%C5%82a_kanonu_polskiej_Wikipedii" title="Kategoria:Hasła kanonu polskiej Wikipedii">Hasła kanonu polskiej Wikipedii</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 23 lis 2024, 16:42.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Generalne_Gubernatorstwo&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-79d9bc49cc-24fwb","wgBackendResponseTime":196,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.385","walltime":"1.762","ppvisitednodes":{"value":31631,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":234175,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":49652,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":22,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":64,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":132610,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":6,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1347.829 1 -total"," 22.43% 302.264 33 Szablon:Cytuj_książkę"," 14.74% 198.724 1 Szablon:Jednostka_administracyjna_infobox"," 10.33% 139.195 4 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 9.92% 133.656 1 Szablon:Dawne_powiaty_Generalnego_Gubernatorstwa"," 8.90% 119.970 14 Szablon:Cytuj"," 8.29% 111.773 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 4.89% 65.941 23 Szablon:Dmbox"," 4.56% 61.426 11 Szablon:Link-interwiki"," 4.47% 60.209 7 Szablon:Cytuj_stronę"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.518","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":6740888,"limit":52428800},"limitreport-logs":"\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n [\"P582\"] = table#2 {\n [\"before\"] = true,\n [\"missing\"] = true,\n },\n}\nsnaktype = table#1 {\n [\"value\"] = true,\n}\n#prop A = 1\n#prop B = 1\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n [\"P582\"] = table#2 {\n [\"before\"] = true,\n [\"missing\"] = true,\n },\n}\nsnaktype = table#1 {\n [\"value\"] = true,\n}\n#prop A = 1\n#prop B = 1\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n}\nsnaktype = nil\n#prop A = 1\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n}\nsnaktype = nil\n#prop A = 1\n{{#invoke:Moduł:Mapa|Infobox}}\ninfobox może wyszukać współrzędne w wikidanych\nargumenty = table#1 {\n [\"category\"] = \"Jednostka administracyjna infobox\",\n [\"precision\"] = \"min\",\n}\nbrak punktów na mapę i współrzędnych, nadszedł czas na Wikidane\n\n== selectProperty ==\nrank = \"najlepsza\"\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n [\"P582\"] = table#2 {\n [\"missing\"] = true,\n },\n}\nsnaktype = nil\nJednostka nie zawiera poszukiwanej właściwości 'P856'\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-864bbfd546-b6jf9","timestamp":"20241201121712","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Generalne Gubernatorstwo","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Generalne_Gubernatorstwo","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q156111","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q156111","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2002-06-12T15:51:49Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/0\/00\/Gengub_admin.png","headline":"jednostka administracyjna obejmuj\u0105ca cz\u0119\u015b\u0107 teren\u00f3w polskich okupowanych przez III Rzesz\u0119"}</script> </body> </html>