CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Europa – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"adaa95fe-f530-4462-b4fd-9bc8d4fed3a9","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Europa","wgTitle":"Europa","wgCurRevisionId":75173765,"wgRevisionId":75173765,"wgArticleId":44854,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Artykuły do weryfikacji","Artykuły z wyrażeniami zwodniczymi od 2015-10","Artykuły z brakującymi przypisami od 2022-03","Artykuły bez kryteriów dla list","Uniwersalny szablon cytowania – brak strony","Europa","Kontynenty"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Europa","wgRelevantArticleId":44854,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true, "wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":75173765,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgCoordinates":{"lat":50,"lon":15},"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q46","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"], "GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.tablesorter.styles":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready", "wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.tablesorter","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface" ,"ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cjquery.tablesorter.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b1/Europe_satellite_globe.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1056"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b1/Europe_satellite_globe.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="704"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Europe_satellite_globe.jpg/640px-Europe_satellite_globe.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="563"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Europa – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Europa"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Europa&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Europa"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Europa rootpage-Europa skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Europa" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Europa" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Europa" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Europa" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Nazwa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Nazwa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Nazwa</span> </div> </a> <ul id="toc-Nazwa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Granice_Europy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Granice_Europy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Granice Europy</span> </div> </a> <ul id="toc-Granice_Europy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dane_geograficzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Dane_geograficzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Dane geograficzne</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Dane_geograficzne-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Dane geograficzne</span> </button> <ul id="toc-Dane_geograficzne-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Linia_brzegowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Linia_brzegowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Linia brzegowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Linia_brzegowa-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Akweny_otaczające_Europę" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Akweny_otaczające_Europę"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.1</span> <span>Akweny otaczające Europę</span> </div> </a> <ul id="toc-Akweny_otaczające_Europę-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Typy_wybrzeży_europejskich" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Typy_wybrzeży_europejskich"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.2</span> <span>Typy wybrzeży europejskich</span> </div> </a> <ul id="toc-Typy_wybrzeży_europejskich-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ukształtowanie_powierzchni" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ukształtowanie_powierzchni"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Ukształtowanie powierzchni</span> </div> </a> <ul id="toc-Ukształtowanie_powierzchni-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Niziny" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Niziny"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.1</span> <span>Niziny</span> </div> </a> <ul id="toc-Niziny-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wyżyny_i_góry" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Wyżyny_i_góry"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.2</span> <span>Wyżyny i góry</span> </div> </a> <ul id="toc-Wyżyny_i_góry-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Budowa_geologiczna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Budowa_geologiczna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Budowa geologiczna</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Budowa_geologiczna-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Budowa geologiczna</span> </button> <ul id="toc-Budowa_geologiczna-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Wulkanizm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wulkanizm"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Wulkanizm</span> </div> </a> <ul id="toc-Wulkanizm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gleby" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Gleby"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Gleby</span> </div> </a> <ul id="toc-Gleby-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Klimat" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Klimat"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Klimat</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Klimat-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Klimat</span> </button> <ul id="toc-Klimat-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Strefy_klimatyczne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Strefy_klimatyczne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Strefy klimatyczne</span> </div> </a> <ul id="toc-Strefy_klimatyczne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Temperatura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Temperatura"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Temperatura</span> </div> </a> <ul id="toc-Temperatura-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Opady" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Opady"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Opady</span> </div> </a> <ul id="toc-Opady-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Wody" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Wody"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Wody</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Wody-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Wody</span> </button> <ul id="toc-Wody-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Rzeki" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Rzeki"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Rzeki</span> </div> </a> <ul id="toc-Rzeki-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Jeziora" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Jeziora"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Jeziora</span> </div> </a> <ul id="toc-Jeziora-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lodowce" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Lodowce"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Lodowce</span> </div> </a> <ul id="toc-Lodowce-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Środowisko_przyrodnicze" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Środowisko_przyrodnicze"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Środowisko przyrodnicze</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Środowisko_przyrodnicze-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Środowisko przyrodnicze</span> </button> <ul id="toc-Środowisko_przyrodnicze-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Szata_roślinna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Szata_roślinna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Szata roślinna</span> </div> </a> <ul id="toc-Szata_roślinna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Świat_zwierząt" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Świat_zwierząt"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Świat zwierząt</span> </div> </a> <ul id="toc-Świat_zwierząt-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Historia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Historia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Historia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Historia</span> </button> <ul id="toc-Historia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Archeologia_i_prehistoria" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Archeologia_i_prehistoria"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Archeologia i prehistoria</span> </div> </a> <ul id="toc-Archeologia_i_prehistoria-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Starożytność" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Starożytność"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>Starożytność</span> </div> </a> <ul id="toc-Starożytność-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Średniowiecze" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Średniowiecze"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.3</span> <span>Średniowiecze</span> </div> </a> <ul id="toc-Średniowiecze-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-V–X_wiek" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#V–X_wiek"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.3.1</span> <span>V–X wiek</span> </div> </a> <ul id="toc-V–X_wiek-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-XI–XV_wiek" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#XI–XV_wiek"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.3.2</span> <span>XI–XV wiek</span> </div> </a> <ul id="toc-XI–XV_wiek-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-XV–XVII_wiek" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#XV–XVII_wiek"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.4</span> <span>XV–XVII wiek</span> </div> </a> <ul id="toc-XV–XVII_wiek-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-XVIII–XIX_wiek" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#XVIII–XIX_wiek"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.5</span> <span>XVIII–XIX wiek</span> </div> </a> <ul id="toc-XVIII–XIX_wiek-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-XX_wiek" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#XX_wiek"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.6</span> <span>XX wiek</span> </div> </a> <ul id="toc-XX_wiek-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ludność" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ludność"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Ludność</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Ludność-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Ludność</span> </button> <ul id="toc-Ludność-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Gęstość_zaludnienia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Gęstość_zaludnienia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.1</span> <span>Gęstość zaludnienia</span> </div> </a> <ul id="toc-Gęstość_zaludnienia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Języki" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Języki"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.2</span> <span>Języki</span> </div> </a> <ul id="toc-Języki-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Religie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Religie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.3</span> <span>Religie</span> </div> </a> <ul id="toc-Religie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Religie_etniczne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Religie_etniczne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.3.1</span> <span>Religie etniczne</span> </div> </a> <ul id="toc-Religie_etniczne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chrześcijaństwo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Chrześcijaństwo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.3.2</span> <span>Chrześcijaństwo</span> </div> </a> <ul id="toc-Chrześcijaństwo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Islam" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Islam"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.3.3</span> <span>Islam</span> </div> </a> <ul id="toc-Islam-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Judaizm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Judaizm"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.3.4</span> <span>Judaizm</span> </div> </a> <ul id="toc-Judaizm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pozostałe_wyznania" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Pozostałe_wyznania"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.3.5</span> <span>Pozostałe wyznania</span> </div> </a> <ul id="toc-Pozostałe_wyznania-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bezwyznaniowość" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Bezwyznaniowość"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.3.6</span> <span>Bezwyznaniowość</span> </div> </a> <ul id="toc-Bezwyznaniowość-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Podział_polityczny_Europy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Podział_polityczny_Europy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Podział polityczny Europy</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Podział_polityczny_Europy-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Podział polityczny Europy</span> </button> <ul id="toc-Podział_polityczny_Europy-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Struktury_polityczne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Struktury_polityczne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.1</span> <span>Struktury polityczne</span> </div> </a> <ul id="toc-Struktury_polityczne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Kultura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Kultura"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Kultura</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Kultura-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Kultura</span> </button> <ul id="toc-Kultura-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Sztuka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sztuka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.1</span> <span>Sztuka</span> </div> </a> <ul id="toc-Sztuka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Muzyka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Muzyka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.2</span> <span>Muzyka</span> </div> </a> <ul id="toc-Muzyka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Główne_okręgi_przemysłowe_Europy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Główne_okręgi_przemysłowe_Europy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Główne okręgi przemysłowe Europy</span> </div> </a> <ul id="toc-Główne_okręgi_przemysłowe_Europy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">15</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">16</span> <span>Linki zewnętrzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Europa</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 304 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-304" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">304 języki</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://ace.wikipedia.org/wiki/I%C3%ABrupa" title="Iërupa – aceh" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Iërupa" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="aceh" class="interlanguage-link-target"><span>Acèh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://kbd.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D1%83%D1%80%D0%BE%D0%BF%D1%8D" title="Еуропэ – kabardyjski" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Еуропэ" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="kabardyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгэбзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ady mw-list-item"><a href="https://ady.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D1%83%D1%80%D0%BE%D0%BF%D1%8D" title="Еуропэ – adygejski" lang="ady" hreflang="ady" data-title="Еуропэ" data-language-autonym="Адыгабзэ" data-language-local-name="adygejski" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгабзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Europa" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – szwajcarski niemiecki" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Europa" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="szwajcarski niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%8B%8D%E1%88%AE%E1%8D%93" title="አውሮፓ – amharski" lang="am" hreflang="am" data-title="አውሮፓ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharski" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-smn mw-list-item"><a href="https://smn.wikipedia.org/wiki/Euroop" title="Euroop – inari" lang="smn" hreflang="smn" data-title="Euroop" data-language-autonym="Anarâškielâ" data-language-local-name="inari" class="interlanguage-link-target"><span>Anarâškielâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AA" title="यूरोप – angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="यूरोप" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angika" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Europe" title="Europe – staroangielski" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Europe" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="staroangielski" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – abchaski" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Европа" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="abchaski" class="interlanguage-link-target"><span>Аԥсшәа</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A3%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%A8%D8%A7" title="أوروبا – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="أوروبا" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – aragoński" lang="an" hreflang="an" data-title="Europa" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoński" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%90%DC%98%DC%AA%DC%98%DC%A6%DC%90_(%DC%9D%DC%92%DC%AB%DC%AC%DC%90)" title="ܐܘܪܘܦܐ (ܝܒܫܬܐ) – aramejski" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܐܘܪܘܦܐ (ܝܒܫܬܐ)" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="aramejski" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%B5%D6%82%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1" title="Եւրոպա – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Եւրոպա" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – arumuński" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Europa" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="arumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Eropa" title="Eropa – franko-prowansalski" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Eropa" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="franko-prowansalski" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Europa" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-atj mw-list-item"><a href="https://atj.wikipedia.org/wiki/Pakwe_Emitikociwi_Askik" title="Pakwe Emitikociwi Askik – atikamekw" lang="atj" hreflang="atj" data-title="Pakwe Emitikociwi Askik" data-language-autonym="Atikamekw" data-language-local-name="atikamekw" class="interlanguage-link-target"><span>Atikamekw</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AA" title="यूरोप – awadhi" lang="awa" hreflang="awa" data-title="यूरोप" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="awadhi" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Eur%C3%B3pa" title="Európa – guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Európa" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guarani" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – awarski" lang="av" hreflang="av" data-title="Европа" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="awarski" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Iwrupa" title="Iwrupa – ajmara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Iwrupa" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="ajmara" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Avropa" title="Avropa – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Avropa" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اوروپا – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="اوروپا" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/%C3%89ropa" title="Éropa – balijski" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Éropa" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="balijski" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bm mw-list-item"><a href="https://bm.wikipedia.org/wiki/Eropa" title="Eropa – bambara" lang="bm" hreflang="bm" data-title="Eropa" data-language-autonym="Bamanankan" data-language-local-name="bambara" class="interlanguage-link-target"><span>Bamanankan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%89%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%AA" title="ইউরোপ – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="ইউরোপ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Irupa" title="Irupa – banjar" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Irupa" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="banjar" class="interlanguage-link-target"><span>Banjar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Au-chiu" title="Au-chiu – minnański" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Au-chiu" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnański" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Eropah" title="Eropah – Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Eropah" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – baszkirski" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Европа" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baszkirski" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D1%9E%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Еўропа – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Еўропа" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D1%9E%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Эўропа – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Эўропа" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AA" title="यूरोप – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="यूरोप" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Europa" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://bi.wikipedia.org/wiki/Yurop" title="Yurop – bislama" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Yurop" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="bislama" class="interlanguage-link-target"><span>Bislama</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Европа" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Eiropa" title="Eiropa – bawarski" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Eiropa" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="bawarski" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A1%E0%BD%BC%E0%BC%8B%E0%BD%A2%E0%BD%BC%E0%BD%96%E0%BC%8B%E0%BD%82%E0%BE%B3%E0%BD%B2%E0%BD%84%E0%BC%8B%E0%BC%8D" title="ཡོ་རོབ་གླིང་། – tybetański" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཡོ་རོབ་གླིང་།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tybetański" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Evropa" title="Evropa – bośniacki" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Evropa" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bośniacki" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Europa_(kevandir)" title="Europa (kevandir) – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Europa (kevandir)" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%BE" title="Европо – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Европо" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Europa" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – czuwaski" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Европа" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="czuwaski" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Uropa" title="Uropa – cebuański" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Uropa" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuański" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Evropa" title="Evropa – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Evropa" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ch mw-list-item"><a href="https://ch.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – czamorro" lang="ch" hreflang="ch" data-title="Europa" data-language-autonym="Chamoru" data-language-local-name="czamorro" class="interlanguage-link-target"><span>Chamoru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cbk-zam mw-list-item"><a href="https://cbk-zam.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – Chavacano" lang="cbk" hreflang="cbk" data-title="Europa" data-language-autonym="Chavacano de Zamboanga" data-language-local-name="Chavacano" class="interlanguage-link-target"><span>Chavacano de Zamboanga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ny mw-list-item"><a href="https://ny.wikipedia.org/wiki/Europe" title="Europe – njandża" lang="ny" hreflang="ny" data-title="Europe" data-language-autonym="Chi-Chewa" data-language-local-name="njandża" class="interlanguage-link-target"><span>Chi-Chewa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Yuropu" title="Yuropu – shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Yuropu" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="shona" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tum mw-list-item"><a href="https://tum.wikipedia.org/wiki/Europe" title="Europe – tumbuka" lang="tum" hreflang="tum" data-title="Europe" data-language-autonym="ChiTumbuka" data-language-local-name="tumbuka" class="interlanguage-link-target"><span>ChiTumbuka</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – korsykański" lang="co" hreflang="co" data-title="Europa" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="korsykański" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Ewrop" title="Ewrop – walijski" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Ewrop" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="walijski" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dag mw-list-item"><a href="https://dag.wikipedia.org/wiki/Tuure" title="Tuure – Dagbani" lang="dag" hreflang="dag" data-title="Tuure" data-language-autonym="Dagbanli" data-language-local-name="Dagbani" class="interlanguage-link-target"><span>Dagbanli</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Europa" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%A4%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="ؤروپا – marokański arabski" lang="ary" hreflang="ary" data-title="ؤروپا" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="marokański arabski" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Eurohp%C3%A1" title="Eurohpá – północnolapoński" lang="se" hreflang="se" data-title="Eurohpá" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="północnolapoński" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pdc mw-list-item"><a href="https://pdc.wikipedia.org/wiki/Eiropaa" title="Eiropaa – pensylwański" lang="pdc" hreflang="pdc" data-title="Eiropaa" data-language-autonym="Deitsch" data-language-local-name="pensylwański" class="interlanguage-link-target"><span>Deitsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Europa" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nv mw-list-item"><a href="https://nv.wikipedia.org/wiki/T%C3%B3_W%C3%B3naan%C3%ADdi_Bilag%C3%A1ana_Bik%C3%A9yah" title="Tó Wónaanídi Bilagáana Bikéyah – nawaho" lang="nv" hreflang="nv" data-title="Tó Wónaanídi Bilagáana Bikéyah" data-language-autonym="Diné bizaad" data-language-local-name="nawaho" class="interlanguage-link-target"><span>Diné bizaad</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – dolnołużycki" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Europa" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="dolnołużycki" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AA" title="युरोप – Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="युरोप" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target"><span>डोटेली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Euroopa" title="Euroopa – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Euroopa" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%85%CF%81%CF%8E%CF%80%CE%B7" title="Ευρώπη – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Ευρώπη" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/Eur%C3%B3pa" title="Európa – Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Európa" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Europe" title="Europe – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Europe" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – erzja" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Европа" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="erzja" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Europa" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/E%C5%ADropo" title="Eŭropo – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Eŭropo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Uropa" title="Uropa – estremadurski" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Uropa" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="estremadurski" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Europa" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ee mw-list-item"><a href="https://ee.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – ewe" lang="ee" hreflang="ee" data-title="Europa" data-language-autonym="Eʋegbe" data-language-local-name="ewe" class="interlanguage-link-target"><span>Eʋegbe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اروپا – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="اروپا" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Europe" title="Europe – hindi fidżyjskie" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Europe" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="hindi fidżyjskie" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Evropa" title="Evropa – farerski" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Evropa" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="farerski" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Europe" title="Europe – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Europe" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Jeropa" title="Jeropa – zachodniofryzyjski" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Jeropa" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="zachodniofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ff mw-list-item"><a href="https://ff.wikipedia.org/wiki/Yuroopu" title="Yuroopu – fulani" lang="ff" hreflang="ff" data-title="Yuroopu" data-language-autonym="Fulfulde" data-language-local-name="fulani" class="interlanguage-link-target"><span>Fulfulde</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Europe" title="Europe – friulski" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Europe" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="friulski" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Eoraip" title="An Eoraip – irlandzki" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Eoraip" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Yn_Oarpey" title="Yn Oarpey – manx" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Yn Oarpey" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="manx" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gag mw-list-item"><a href="https://gag.wikipedia.org/wiki/Evropa" title="Evropa – gagauski" lang="gag" hreflang="gag" data-title="Evropa" data-language-autonym="Gagauz" data-language-local-name="gagauski" class="interlanguage-link-target"><span>Gagauz</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/An_Roinn-E%C3%B2rpa" title="An Roinn-Eòrpa – szkocki gaelicki" lang="gd" hreflang="gd" data-title="An Roinn-Eòrpa" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="szkocki gaelicki" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Europa" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – inguski" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Европа" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="inguski" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E6%AD%90%E6%B4%B2" title="歐洲 – gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="歐洲" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://glk.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8A%D8%B1%DB%8A%D9%BE%D8%A7" title="اۊرۊپا – giliański" lang="glk" hreflang="glk" data-title="اۊرۊپا" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="giliański" class="interlanguage-link-target"><span>گیلکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%AA" title="યુરોપ – gudżarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="યુરોપ" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="gudżarati" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-got mw-list-item"><a href="https://got.wikipedia.org/wiki/%F0%90%8C%B0%F0%90%8C%B9%F0%90%8D%85%F0%90%8D%82%F0%90%8D%89%F0%90%8D%80%F0%90%8C%B0" title="𐌰𐌹𐍅𐍂𐍉𐍀𐌰 – gocki" lang="got" hreflang="got" data-title="𐌰𐌹𐍅𐍂𐍉𐍀𐌰" data-language-autonym="𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺" data-language-local-name="gocki" class="interlanguage-link-target"><span>𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AA" title="युरोप – konkani (Goa)" lang="gom" hreflang="gom" data-title="युरोप" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="konkani (Goa)" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/%C3%8Au-ch%C3%BB" title="Êu-chû – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Êu-chû" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9C%A0%EB%9F%BD" title="유럽 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="유럽" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Turai" title="Turai – hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Turai" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="hausa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-haw mw-list-item"><a href="https://haw.wikipedia.org/wiki/%CA%BBEulopa" title="ʻEulopa – hawajski" lang="haw" hreflang="haw" data-title="ʻEulopa" data-language-autonym="Hawaiʻi" data-language-local-name="hawajski" class="interlanguage-link-target"><span>Hawaiʻi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1" title="Եվրոպա – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Եվրոպա" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AA" title="यूरोप – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="यूरोप" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – górnołużycki" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Europa" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="górnołużycki" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Europa" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Europa" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Obodo_B%C3%A9k%C3%A8" title="Obodo Békè – igbo" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Obodo Békè" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="igbo" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – ilokano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Europa" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilokano" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Eropa" title="Eropa – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Eropa" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Europa" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Europa" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="interlingue" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iu mw-list-item"><a href="https://iu.wikipedia.org/wiki/%E1%90%83%E1%90%86%E1%95%8C%E1%91%89" title="ᐃᐆᕌᑉ – inuktitut" lang="iu" hreflang="iu" data-title="ᐃᐆᕌᑉ" data-language-autonym="ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ / inuktitut" data-language-local-name="inuktitut" class="interlanguage-link-target"><span>ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ / inuktitut</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%C3%A6" title="Европæ – osetyjski" lang="os" hreflang="os" data-title="Европæ" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="osetyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xh mw-list-item"><a href="https://xh.wikipedia.org/wiki/IYurophu" title="IYurophu – khosa" lang="xh" hreflang="xh" data-title="IYurophu" data-language-autonym="IsiXhosa" data-language-local-name="khosa" class="interlanguage-link-target"><span>IsiXhosa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/IYurophu" title="IYurophu – zulu" lang="zu" hreflang="zu" data-title="IYurophu" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="zulu" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Evr%C3%B3pa" title="Evrópa – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="Evrópa" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Europa" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%99%D7%A8%D7%95%D7%A4%D7%94" title="אירופה – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="אירופה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/%C3%89ropa" title="Éropa – jawajski" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Éropa" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="jawajski" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Eer%C9%94p%CA%8B_t%C9%9Bt%CA%8B_wandamm" title="Eerɔpʋ tɛtʋ wandamm – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Eerɔpʋ tɛtʋ wandamm" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AF%E0%B3%81%E0%B2%B0%E0%B3%8B%E0%B2%AA%E0%B3%8D" title="ಯುರೋಪ್ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಯುರೋಪ್" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – pampango" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Europa" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="pampango" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – karaczajsko-bałkarski" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Европа" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="karaczajsko-bałkarski" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9E%E1%83%90" title="ევროპა – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ევროპა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%97%D8%B1%D9%8E%D9%BE" title="یوٗرَپ – kaszmirski" lang="ks" hreflang="ks" data-title="یوٗرَپ" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="kaszmirski" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/E%C3%B9ropa" title="Eùropa – kaszubski" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Eùropa" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="kaszubski" class="interlanguage-link-target"><span>Kaszëbsczi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D1%83%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Еуропа – kazachski" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Еуропа" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazachski" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – kornijski" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Europa" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="kornijski" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Burayi" title="Burayi – kinya-ruanda" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Burayi" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="kinya-ruanda" class="interlanguage-link-target"><span>Ikinyarwanda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Ulaya" title="Ulaya – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Ulaya" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – komi" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Европа" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="komi" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Mputu" title="Mputu – kongo" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Mputu" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="kongo" class="interlanguage-link-target"><span>Kongo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="Europa" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="kotava" class="interlanguage-link-target"><span>Kotava</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Ew%C3%B2p" title="Ewòp – kreolski haitański" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Ewòp" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="kreolski haitański" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/L%C3%A9r%C3%B2p" title="Léròp – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Léròp" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Ewropa" title="Ewropa – kurdyjski" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Ewropa" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurdyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – kirgiski" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Европа" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirgiski" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mrj mw-list-item"><a href="https://mrj.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – zachodniomaryjski" lang="mrj" hreflang="mrj" data-title="Европа" data-language-autonym="Кырык мары" data-language-local-name="zachodniomaryjski" class="interlanguage-link-target"><span>Кырык мары</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Europa" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Evropa" title="Evropa – ladyński" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Evropa" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="ladyński" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="Европа" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target"><span>Лакку</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%97%E0%BA%B0%E0%BA%A7%E0%BA%B5%E0%BA%9A%E0%BB%80%E0%BA%AD%E0%BA%B5%E0%BA%A3%E0%BA%BB%E0%BA%9A" title="ທະວີບເອີຣົບ – laotański" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ທະວີບເອີຣົບ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="laotański" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ltg mw-list-item"><a href="https://ltg.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – łatgalski" lang="ltg" hreflang="ltg" data-title="Europa" data-language-autonym="Latgaļu" data-language-local-name="łatgalski" class="interlanguage-link-target"><span>Latgaļu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Europa" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Eiropa" title="Eiropa – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Eiropa" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Europa_(Kontinent)" title="Europa (Kontinent) – luksemburski" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Europa (Kontinent)" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luksemburski" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – lezgijski" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Европа" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezgijski" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Europa" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nia mw-list-item"><a href="https://nia.wikipedia.org/wiki/Eropa" title="Eropa – nias" lang="nia" hreflang="nia" data-title="Eropa" data-language-autonym="Li Niha" data-language-local-name="nias" class="interlanguage-link-target"><span>Li Niha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Eur%C3%B2pa" title="Euròpa – liguryjski" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Euròpa" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="liguryjski" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – limburski" lang="li" hreflang="li" data-title="Europa" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limburski" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Er%C3%B3pa" title="Erópa – lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Erópa" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Europa" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Jevrouppu" title="Jevrouppu – Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Jevrouppu" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/rontu%27a" title="rontu'a – lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="rontu'a" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="lojban" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lg mw-list-item"><a href="https://lg.wikipedia.org/wiki/Bulaaya" title="Bulaaya – ganda" lang="lg" hreflang="lg" data-title="Bulaaya" data-language-autonym="Luganda" data-language-local-name="ganda" class="interlanguage-link-target"><span>Luganda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – lombardzki" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Europa" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombardzki" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Eur%C3%B3pa" title="Európa – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Európa" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mad mw-list-item"><a href="https://mad.wikipedia.org/wiki/%C3%88ropa" title="Èropa – madurski" lang="mad" hreflang="mad" data-title="Èropa" data-language-autonym="Madhurâ" data-language-local-name="madurski" class="interlanguage-link-target"><span>Madhurâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AA" title="युरोप – maithili" lang="mai" hreflang="mai" data-title="युरोप" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="maithili" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Европа" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Eor%C3%B4pa" title="Eorôpa – malgaski" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Eorôpa" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgaski" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AF%E0%B5%82%E0%B4%B1%E0%B5%8B%E0%B4%AA%E0%B5%8D%E0%B4%AA%E0%B5%8D" title="യൂറോപ്പ് – malajalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="യൂറോപ്പ്" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malajalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Ewropa" title="Ewropa – maltański" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Ewropa" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="maltański" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/%C5%AAropi" title="Ūropi – maoryjski" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Ūropi" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="maoryjski" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AA" title="युरोप – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="युरोप" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9E%E1%83%90" title="ევროპა – megrelski" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ევროპა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="megrelski" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%A8%D8%A7" title="اوروبا – egipski arabski" lang="arz" hreflang="arz" data-title="اوروبا" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="egipski arabski" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mnw mw-list-item"><a href="https://mnw.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A5%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%95" title="ဥရောပ – Mon" lang="mnw" hreflang="mnw" data-title="ဥရောပ" data-language-autonym="ဘာသာမန်" data-language-local-name="Mon" class="interlanguage-link-target"><span>ဘာသာမန်</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="اوروپا قاره – mazanderański" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="اوروپا قاره" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazanderański" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Eropah" title="Eropah – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Eropah" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%8F%EA%AF%8E%EA%AF%94%EA%AF%A3%EA%AF%9E" title="ꯏꯎꯔꯣꯞ – manipuri" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯏꯎꯔꯣꯞ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="manipuri" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Eropa" title="Eropa – minangkabu" lang="min" hreflang="min" data-title="Eropa" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="minangkabu" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/%C4%94u-ci%C5%AD" title="Ĕu-ciŭ – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Ĕu-ciŭ" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Ouropa" title="Ouropa – mirandyjski" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Ouropa" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mirandyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF" title="Европ – mongolski" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Европ" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongolski" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A5%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%95" title="ဥရောပ – birmański" lang="my" hreflang="my" data-title="ဥရောပ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmański" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Iurope" title="Iurope – fidżijski" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Iurope" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="fidżijski" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Europa_(werelddeel)" title="Europa (werelddeel) – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Europa (werelddeel)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Europa_(werelddeel)" title="Europa (werelddeel) – dolnosaksoński" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Europa (werelddeel)" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="dolnosaksoński" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AA" title="युरोप – nepalski" lang="ne" hreflang="ne" data-title="युरोप" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="nepalski" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AA" title="युरोप – newarski" lang="new" hreflang="new" data-title="युरोप" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="newarski" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%A8%E3%83%BC%E3%83%AD%E3%83%83%E3%83%91" title="ヨーロッパ – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ヨーロッパ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – neapolitański" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Europa" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="neapolitański" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nqo mw-list-item"><a href="https://nqo.wikipedia.org/wiki/%DF%8B%DF%99%DF%90%DF%94%DF%8E%DF%AC" title="ߋߙߐߔߎ߬ – n’ko" lang="nqo" hreflang="nqo" data-title="ߋߙߐߔߎ߬" data-language-autonym="ߒߞߏ" data-language-local-name="n’ko" class="interlanguage-link-target"><span>ߒߞߏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – czeczeński" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Европа" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="czeczeński" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Euroopa" title="Euroopa – północnofryzyjski" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Euroopa" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="północnofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://pih.wikipedia.org/wiki/Urup" title="Urup – Norfuk / Pitkern" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Urup" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Norfuk / Pitkern" class="interlanguage-link-target"><span>Norfuk / Pitkern</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Europa" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Europa" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/%C3%9Brope" title="Ûrope – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Ûrope" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Europa" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Eur%C3%B2pa" title="Euròpa – oksytański" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Euròpa" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksytański" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Европа" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AD%9F%E0%AD%81%E0%AC%B0%E0%AD%8B%E0%AC%AA" title="ୟୁରୋପ – orija" lang="or" hreflang="or" data-title="ୟୁରୋପ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="orija" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Yuurooppi" title="Yuurooppi – oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Yuurooppi" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="oromo" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Yevropa" title="Yevropa – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Yevropa" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AF%E0%A9%82%E0%A8%B0%E0%A8%AA" title="ਯੂਰਪ – pendżabski" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਯੂਰਪ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendżabski" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pfl mw-list-item"><a href="https://pfl.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – palatynacki" lang="pfl" hreflang="pfl" data-title="Europa" data-language-autonym="Pälzisch" data-language-local-name="palatynacki" class="interlanguage-link-target"><span>Pälzisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pag mw-list-item"><a href="https://pag.wikipedia.org/wiki/Europe" title="Europe – pangasinan" lang="pag" hreflang="pag" data-title="Europe" data-language-autonym="Pangasinan" data-language-local-name="pangasinan" class="interlanguage-link-target"><span>Pangasinan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%BE" title="یورپ – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="یورپ" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A5%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%95%E1%80%90%E1%80%BD%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%80%E1%80%BA" title="ဥရောပတွိုက် – Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="ဥရောပတွိုက်" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target"><span>ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Oropa" title="Oropa – papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Oropa" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="papiamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اروپا – paszto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="اروپا" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paszto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Yuurop" title="Yuurop – jamajski" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Yuurop" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="jamajski" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-koi mw-list-item"><a href="https://koi.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – komi-permiacki" lang="koi" hreflang="koi" data-title="Европа" data-language-autonym="Перем коми" data-language-local-name="komi-permiacki" class="interlanguage-link-target"><span>Перем коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%B8%E1%9E%94%E1%9E%A2%E1%9E%BA%E1%9E%9A%E1%9F%89%E1%9E%BB%E1%9E%94" title="ទ្វីបអឺរ៉ុប – khmerski" lang="km" hreflang="km" data-title="ទ្វីបអឺរ៉ុប" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="khmerski" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Urope" title="Urope – pikardyjski" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Urope" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="pikardyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Eur%C3%B2pa" title="Euròpa – piemoncki" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Euròpa" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piemoncki" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pwn mw-list-item"><a href="https://pwn.wikipedia.org/wiki/iyurupu" title="iyurupu – Paiwan" lang="pwn" hreflang="pwn" data-title="iyurupu" data-language-autonym="Pinayuanan" data-language-local-name="Paiwan" class="interlanguage-link-target"><span>Pinayuanan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Yurop" title="Yurop – tok pisin" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Yurop" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="tok pisin" class="interlanguage-link-target"><span>Tok Pisin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – dolnoniemiecki" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Europa" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="dolnoniemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnt badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://pnt.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%85%CF%81%CF%8E%CF%80%CE%B7%CE%BD" title="Ευρώπην – pontyjski" lang="pnt" hreflang="pnt" data-title="Ευρώπην" data-language-autonym="Ποντιακά" data-language-local-name="pontyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Ποντιακά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Europa" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Evropa" title="Evropa – karakałpacki" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Evropa" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="karakałpacki" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Avropa" title="Avropa – krymskotatarski" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Avropa" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="krymskotatarski" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ty mw-list-item"><a href="https://ty.wikipedia.org/wiki/%E2%80%99Europa" title="’Europa – tahitański" lang="ty" hreflang="ty" data-title="’Europa" data-language-autonym="Reo tahiti" data-language-local-name="tahitański" class="interlanguage-link-target"><span>Reo tahiti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ksh mw-list-item"><a href="https://ksh.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – gwara kolońska" lang="ksh" hreflang="ksh" data-title="Europa" data-language-autonym="Ripoarisch" data-language-local-name="gwara kolońska" class="interlanguage-link-target"><span>Ripoarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Europa" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rmy mw-list-item"><a href="https://rmy.wikipedia.org/wiki/Evropa" title="Evropa – Vlax Romani" lang="rmy" hreflang="rmy" data-title="Evropa" data-language-autonym="Romani čhib" data-language-local-name="Vlax Romani" class="interlanguage-link-target"><span>Romani čhib</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – retoromański" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Europa" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="retoromański" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Iwrupa" title="Iwrupa – keczua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Iwrupa" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="keczua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – rusiński" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Европа" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="rusiński" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Европа" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%8C%D0%BE%D0%B1%D1%83%D1%80%D1%83%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Дьобуруопа – jakucki" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Дьобуруопа" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="jakucki" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/O-cuo" title="O-cuo – Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="O-cuo" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target"><span>Sakizaya</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – samoański" lang="sm" hreflang="sm" data-title="Europa" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="samoański" class="interlanguage-link-target"><span>Gagana Samoa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AA%E0%A4%96%E0%A4%A3%E0%A5%8D%E0%A4%A1%E0%A4%83" title="यूरोपखण्डः – sanskryt" lang="sa" hreflang="sa" data-title="यूरोपखण्डः" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="sanskryt" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sg mw-list-item"><a href="https://sg.wikipedia.org/wiki/A%C3%AAropa" title="Aêropa – sango" lang="sg" hreflang="sg" data-title="Aêropa" data-language-autonym="Sängö" data-language-local-name="sango" class="interlanguage-link-target"><span>Sängö</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%AD%E1%B1%A9%E1%B1%A8%E1%B1%B3%E1%B1%AF" title="ᱭᱩᱨᱳᱯ – santali" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱭᱩᱨᱳᱯ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="santali" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%BE" title="یورپ – Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="یورپ" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target"><span>سرائیکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – sardyński" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Europa" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sardyński" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Europe" title="Europe – scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Europe" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="scots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – fryzyjski saterlandzki" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Europa" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="fryzyjski saterlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-st mw-list-item"><a href="https://st.wikipedia.org/wiki/Uropa" title="Uropa – sotho południowy" lang="st" hreflang="st" data-title="Uropa" data-language-autonym="Sesotho" data-language-local-name="sotho południowy" class="interlanguage-link-target"><span>Sesotho</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nso mw-list-item"><a href="https://nso.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – sotho północny" lang="nso" hreflang="nso" data-title="Europa" data-language-autonym="Sesotho sa Leboa" data-language-local-name="sotho północny" class="interlanguage-link-target"><span>Sesotho sa Leboa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Evropa" title="Evropa – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Evropa" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – sycylijski" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Europa" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sycylijski" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%BA%E0%B7%94%E0%B6%BB%E0%B7%9D%E0%B6%B4%E0%B6%BA" title="යුරෝපය – syngaleski" lang="si" hreflang="si" data-title="යුරෝපය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="syngaleski" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Europe" title="Europe – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Europe" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D9%8F%D9%88%D8%B1%D9%8E%D9%BE" title="يُورَپ – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="يُورَپ" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ss mw-list-item"><a href="https://ss.wikipedia.org/wiki/IYurophu" title="IYurophu – suazi" lang="ss" hreflang="ss" data-title="IYurophu" data-language-autonym="SiSwati" data-language-local-name="suazi" class="interlanguage-link-target"><span>SiSwati</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Eur%C3%B3pa" title="Európa – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Európa" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Evropa" title="Evropa – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Evropa" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cu mw-list-item"><a href="https://cu.wikipedia.org/wiki/%D0%84%D1%B5%D1%80%D1%A1%D0%BF%D0%B0" title="Єѵрѡпа – cerkiewnosłowiański" lang="cu" hreflang="cu" data-title="Єѵрѡпа" data-language-autonym="Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ" data-language-local-name="cerkiewnosłowiański" class="interlanguage-link-target"><span>Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Ojropa" title="Ojropa – śląski" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Ojropa" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="śląski" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Yurub" title="Yurub – somalijski" lang="so" hreflang="so" data-title="Yurub" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somalijski" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%DB%95%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="ئەورووپا – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ئەورووپا" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-srn badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://srn.wikipedia.org/wiki/Ropa" title="Ropa – sranan tongo" lang="srn" hreflang="srn" data-title="Ropa" data-language-autonym="Sranantongo" data-language-local-name="sranan tongo" class="interlanguage-link-target"><span>Sranantongo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Европа" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Evropa" title="Evropa – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Evropa" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/%C3%89ropa" title="Éropa – sundajski" lang="su" hreflang="su" data-title="Éropa" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="sundajski" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Eurooppa" title="Eurooppa – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Eurooppa" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Europa" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – tagalski" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Europa" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalski" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%90%E0%AE%B0%E0%AF%8B%E0%AE%AA%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AE%BE" title="ஐரோப்பா – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="ஐரோப்பா" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://shi.wikipedia.org/wiki/Urupa" title="Urupa – tashelhiyt" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Urupa" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="tashelhiyt" class="interlanguage-link-target"><span>Taclḥit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Turuft" title="Turuft – kabylski" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Turuft" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="kabylski" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-tara mw-list-item"><a href="https://roa-tara.wikipedia.org/wiki/Europe" title="Europe – Tarantino" lang="nap-x-tara" hreflang="nap-x-tara" data-title="Europe" data-language-autonym="Tarandíne" data-language-local-name="Tarantino" class="interlanguage-link-target"><span>Tarandíne</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – tatarski" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Европа" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarski" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shn mw-list-item"><a href="https://shn.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9A%E1%80%B0%E1%80%B8%E1%80%9B%E1%80%B0%E1%80%95%E1%80%BA%E1%82%89" title="ယူးရူပ်ႉ – szan" lang="shn" hreflang="shn" data-title="ယူးရူပ်ႉ" data-language-autonym="ၽႃႇသႃႇတႆး " data-language-local-name="szan" class="interlanguage-link-target"><span>ၽႃႇသႃႇတႆး </span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tay mw-list-item"><a href="https://tay.wikipedia.org/wiki/Oco" title="Oco – Tayal" lang="tay" hreflang="tay" data-title="Oco" data-language-autonym="Tayal" data-language-local-name="Tayal" class="interlanguage-link-target"><span>Tayal</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%90%E0%B0%B0%E0%B1%8B%E0%B0%AA%E0%B0%BE" title="ఐరోపా – telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="ఐరోపా" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tet mw-list-item"><a href="https://tet.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – tetum" lang="tet" hreflang="tet" data-title="Europa" data-language-autonym="Tetun" data-language-local-name="tetum" class="interlanguage-link-target"><span>Tetun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%97%E0%B8%A7%E0%B8%B5%E0%B8%9B%E0%B8%A2%E0%B8%B8%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%9B" title="ทวีปยุโรป – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="ทวีปยุโรป" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ti mw-list-item"><a href="https://ti.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A4%E1%8B%8D%E1%88%AE%E1%8C%B3" title="ኤውሮጳ – tigrinia" lang="ti" hreflang="ti" data-title="ኤውሮጳ" data-language-autonym="ትግርኛ" data-language-local-name="tigrinia" class="interlanguage-link-target"><span>ትግርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%80%D1%83%D0%BF%D0%BE" title="Аврупо – tadżycki" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Аврупо" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadżycki" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-to mw-list-item"><a href="https://to.wikipedia.org/wiki/%CA%BBEulope" title="ʻEulope – tonga" lang="to" hreflang="to" data-title="ʻEulope" data-language-autonym="Lea faka-Tonga" data-language-local-name="tonga" class="interlanguage-link-target"><span>Lea faka-Tonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8F%B3%E1%8E%B3%E1%8F%9B" title="ᏳᎳᏛ – czirokeski" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᏳᎳᏛ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="czirokeski" class="interlanguage-link-target"><span>ᏣᎳᎩ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chy mw-list-item"><a href="https://chy.wikipedia.org/wiki/H%C3%B3xov%C3%AA-hooma" title="Hóxovê-hooma – czejeński" lang="chy" hreflang="chy" data-title="Hóxovê-hooma" data-language-autonym="Tsetsêhestâhese" data-language-local-name="czejeński" class="interlanguage-link-target"><span>Tsetsêhestâhese</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AF%E0%B3%81%E0%B2%B0%E0%B3%8B%E0%B2%AA%E0%B3%8D" title="ಯುರೋಪ್ – tulu" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ಯುರೋಪ್" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="tulu" class="interlanguage-link-target"><span>ತುಳು</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Avrupa" title="Avrupa – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Avrupa" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/%C3%9Dewropa" title="Ýewropa – turkmeński" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Ýewropa" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="turkmeński" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Yurop" title="Yurop – tyap" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Yurop" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="tyap" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tyv mw-list-item"><a href="https://tyv.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – tuwiński" lang="tyv" hreflang="tyv" data-title="Европа" data-language-autonym="Тыва дыл" data-language-local-name="tuwiński" class="interlanguage-link-target"><span>Тыва дыл</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Европа – udmurcki" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Европа" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="udmurcki" class="interlanguage-link-target"><span>Удмурт</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bug mw-list-item"><a href="https://bug.wikipedia.org/wiki/Eropah" title="Eropah – bugijski" lang="bug" hreflang="bug" data-title="Eropah" data-language-autonym="Basa Ugi" data-language-local-name="bugijski" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Ugi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%84%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Європа – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Європа" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%BE" title="یورپ – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="یورپ" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D9%8A%D8%A7%DB%8B%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="ياۋروپا – ujgurski" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ياۋروپا" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ujgurski" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Ouhcouh" title="Ouhcouh – czuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Ouhcouh" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="czuang" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Eoropa" title="Eoropa – wenecki" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Eoropa" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="wenecki" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Evrop" title="Evrop – wepski" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Evrop" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="wepski" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%A2u_%C3%82u" title="Châu Âu – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Châu Âu" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Yurop" title="Yurop – wolapik" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Yurop" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="wolapik" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/%C3%95uruupa" title="Õuruupa – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Õuruupa" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Urope" title="Urope – waloński" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Urope" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="waloński" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E6%AD%90%E7%BE%85%E5%B7%B4%E6%B4%B2" title="歐羅巴洲 – chiński klasyczny" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="歐羅巴洲" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="chiński klasyczny" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – zachodnioflamandzki" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Europa" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="zachodnioflamandzki" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – waraj" lang="war" hreflang="war" data-title="Europa" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waraj" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Tugal" title="Tugal – wolof" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Tugal" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="wolof" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%AC%A7%E6%B4%B2" title="欧洲 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="欧洲" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/Yuropa" title="Yuropa – tsonga" lang="ts" hreflang="ts" data-title="Yuropa" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="tsonga" class="interlanguage-link-target"><span>Xitsonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%99%D7%99%D7%A8%D7%90%D7%A4%D7%A2" title="אייראפע – jidysz" lang="yi" hreflang="yi" data-title="אייראפע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="jidysz" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Europe" title="Europe – joruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Europe" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="joruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%AD%90%E6%B4%B2" title="歐洲 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="歐洲" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Ewropa" title="Ewropa – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Ewropa" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Europa" title="Europa – zelandzki" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Europa" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="zelandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Euruopa" title="Euruopa – żmudzki" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Euruopa" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="żmudzki" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%AC%A7%E6%B4%B2" title="欧洲 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="欧洲" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ann mw-list-item"><a href="https://ann.wikipedia.org/wiki/Yurop" title="Yurop – obolo" lang="ann" hreflang="ann" data-title="Yurop" data-language-autonym="Obolo" data-language-local-name="obolo" class="interlanguage-link-target"><span>Obolo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bbc mw-list-item"><a href="https://bbc.wikipedia.org/wiki/Eropa" title="Eropa – batak toba" lang="bbc" hreflang="bbc" data-title="Eropa" data-language-autonym="Batak Toba" data-language-local-name="batak toba" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Toba</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/%C3%88ropa" title="Èropa – betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Èropa" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Eropa" title="Eropa – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Eropa" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dtp mw-list-item"><a href="https://dtp.wikipedia.org/wiki/Eropah" title="Eropah – dusun centralny" lang="dtp" hreflang="dtp" data-title="Eropah" data-language-autonym="Kadazandusun" data-language-local-name="dusun centralny" class="interlanguage-link-target"><span>Kadazandusun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fon mw-list-item"><a href="https://fon.wikipedia.org/wiki/Europe" title="Europe – fon" lang="fon" hreflang="fon" data-title="Europe" data-language-autonym="Fɔ̀ngbè" data-language-local-name="fon" class="interlanguage-link-target"><span>Fɔ̀ngbè</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Eropah" title="Eropah – iban" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Eropah" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="iban" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Eropa" title="Eropa – Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Eropa" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target"><span>Kumoring</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tdd mw-list-item"><a href="https://tdd.wikipedia.org/wiki/%E1%A5%95%E1%A5%A7%E1%A5%B0_%E1%A5%9E%E1%A5%A8%E1%A5%99%E1%A5%B3" title="ᥕᥧᥰ ᥞᥨᥙᥳ – Tai Nuea" lang="tdd" hreflang="tdd" data-title="ᥕᥧᥰ ᥞᥨᥙᥳ" data-language-autonym="ᥖᥭᥰ ᥖᥬᥲ ᥑᥨᥒᥰ" data-language-local-name="Tai Nuea" class="interlanguage-link-target"><span>ᥖᥭᥰ ᥖᥬᥲ ᥑᥨᥒᥰ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Avrop%C9%99" title="Avropə – tałyski" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Avropə" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="tałyski" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B5%9C%E2%B5%93%E2%B5%95%E2%B5%93%E2%B4%B1%E2%B5%9C" title="ⵜⵓⵕⵓⴱⵜ – standardowy marokański tamazight" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⵜⵓⵕⵓⴱⵜ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="standardowy marokański tamazight" class="interlanguage-link-target"><span>ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q46#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Europa" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Europa" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Europa"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Europa&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Europa"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Europa&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Europa" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Europa" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Europa&oldid=75173765" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Europa&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Europa&id=75173765&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FEuropa"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FEuropa"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Europa"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Europa&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Europa&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Europe" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikinews mw-list-item"><a href="https://pl.wikinews.org/wiki/Kategoria:Europa" hreflang="pl"><span>Wikinews</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Europa" hreflang="pl"><span>Wikicytaty</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikivoyage mw-list-item"><a href="https://pl.wikivoyage.org/wiki/Europa" hreflang="pl"><span>Wikipodróże</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q46" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-coordinates" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span id="coordinates" class="coordinates plainlinks">Na mapach: <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Ziemia" title="Ziemia"><img alt="Ziemia" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Geographylogo.svg/20px-Geographylogo.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Geographylogo.svg/30px-Geographylogo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Geographylogo.svg/40px-Geographylogo.svg.png 2x" data-file-width="160" data-file-height="160" /></a></span><a class="external text" href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&pagename=Europa&params=50_N_15_E"><span class="geo-default"><span class="geo-dms" title="Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 50°N 15°E"><span class="latitude">50°N</span> <span class="longitude">15°E</span></span></span><span class="geo-multi-punct">/</span><span class="geo-nondefault"><span class="geo-dms" title="Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 50,000000 15,000000"><span class="latitude">50,000000</span> <span class="longitude">15,000000</span></span></span></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><div class="noprint noexcerpt disambig navigation-not-searchable" style="line-height:1.5em; padding: 3px 6px; background-color: var(--background-color-interactive-subtle, #f8f9fa); color: inherit; border-bottom: 1px solid var(--border-color-subtle, #c8ccd1); font-size: 95%; margin-bottom: 1em; display: flex; gap: 4px; align-items: center;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_ujednoznaczniaj%C4%85ca" title="Inne znaczenia"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/25px-Disambig.svg.png" decoding="async" width="25" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/38px-Disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/50px-Disambig.svg.png 2x" data-file-width="230" data-file-height="183" /></a></span><span>Ten artykuł dotyczy części świata (kontynentu). Zobacz też: <a href="/wiki/Europa_(ujednoznacznienie)" class="mw-disambig" title="Europa (ujednoznacznienie)">inne znaczenia tego słowa</a>.</span></div> <table class="infobox"> <caption class="naglowek" style="background-color:LightSteelBlue; color:#000000;"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r65781301">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Europa</div> </caption> <tbody><tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Europe_satellite_globe.jpg" class="mw-file-description" title="Mozaika zdjęć satelitarnych Europy (z wyciętymi rzekami)"><img alt="{{{alt grafiki}}}" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Europe_satellite_globe.jpg/240px-Europe_satellite_globe.jpg" decoding="async" width="240" height="211" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Europe_satellite_globe.jpg/360px-Europe_satellite_globe.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Europe_satellite_globe.jpg/480px-Europe_satellite_globe.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="704" /></a></span><br />Mozaika zdjęć satelitarnych Europy (z wyciętymi rzekami) </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Pa%C5%84stwo" title="Państwo">Państwo</a> </th> <td> <p><i><a href="/wiki/Lista_pa%C5%84stw_Europy" title="Lista państw Europy">Państwa Europy</a></i> </p> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Pole_powierzchni" title="Pole powierzchni">Powierzchnia</a> </th> <td> <p>10 523 000 km² </p> </td></tr> <tr> <th>Miejscowości </th> <td> <p><i>największe <a href="/wiki/Aglomeracja" title="Aglomeracja">aglomeracje</a></i><sup id="cite_ref-demo14_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-demo14-1">[1]</a></sup>:<br /><a href="/wiki/Moskwa" title="Moskwa">Moskwa</a>, <a href="/wiki/Pary%C5%BC" title="Paryż">Paryż</a>, <a href="/wiki/Londyn" title="Londyn">Londyn</a>, <a href="/wiki/Essen" title="Essen">Essen</a>-<a href="/wiki/D%C3%BCsseldorf" title="Düsseldorf">Düsseldorf</a>, <a href="/wiki/Madryt" title="Madryt">Madryt</a>, <a href="/wiki/Mediolan" title="Mediolan">Mediolan</a>, <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlin</a>, <a href="/wiki/Warszawa" title="Warszawa">Warszawa</a>, <a href="/wiki/Wiede%C5%84" title="Wiedeń">Wiedeń</a>, <a href="/wiki/Sztokholm" title="Sztokholm">Sztokholm</a>, <a href="/wiki/Rzym" title="Rzym">Rzym</a>, <a href="/wiki/Petersburg" title="Petersburg">Petersburg</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Wysokość </th> <td> <p><b>max</b>: 4811 m n.p.m., <a href="/wiki/Mont_Blanc" title="Mont Blanc">Mont Blanc</a>;<br /><b>min</b>: 28 m <a href="/wiki/P.p.m." title="P.p.m.">p.p.m.</a>, <a href="/wiki/Nizina_Nadkaspijska" title="Nizina Nadkaspijska">Nizina Nadkaspijska</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Rodzaj obiektu </th> <td> <p><a href="/wiki/Kontynent" title="Kontynent">kontynent</a> lub <a href="/wiki/Subkontynent" title="Subkontynent">subkontynent</a> </p> </td></tr> <tr class="infobox-locationmap" style="background-color:var(--background-color-base, #fff); color:black; text-align:center; border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1);"> <td colspan="2"><div style="text-align:center;margin:0 auto;width:242px"><div style="color:var(--color-subtle, #54595d);;font-weight:bold">Położenie na mapie świata</div><div class="mapa-lokalizacyjna"><div style="width:238px;padding:0;border:0 solid #aaa;position:relative"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span title="Mapa lokalizacyjna świata"><img alt="Mapa konturowa świata, u góry znajduje się punkt z opisem „Europa”" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Land_ocean_ice_2048.jpg/238px-Land_ocean_ice_2048.jpg" decoding="async" width="238" height="119" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Land_ocean_ice_2048.jpg/357px-Land_ocean_ice_2048.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Land_ocean_ice_2048.jpg/476px-Land_ocean_ice_2048.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1024" /></span></span><div aria-hidden="true" style="top:22.222222222222%;left:54.166666666667%;margin:0;position:absolute;height:0;padding:0;z-index:2;width:0"><div style="top:-3px;text-align:center;position:relative;line-height:6px;font-size:6px;left:-3px;width:6px"><span typeof="mw:File"><a href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&params=50_N_15_E_" title="Europa"><img alt="Europa" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/6px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="6" height="6" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/9px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div style="line-height:15.12px;position:absolute;width:101px;z-index:90;font-size:12.6px;top:-0.5em;float:left;left:5px;text-align:left"><span style="text-shadow:0 0 5px white;;padding:1px">Europa</span></div></div></div></div></div> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background-color:var(--background-color-base, #fff); color:black; text-align:center; border-bottom:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1);"><span class="coordinates inline inline-and-top plainlinks"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Ziemia" title="Ziemia"><img alt="Ziemia" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Geographylogo.svg/20px-Geographylogo.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Geographylogo.svg/30px-Geographylogo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Geographylogo.svg/40px-Geographylogo.svg.png 2x" data-file-width="160" data-file-height="160" /></a></span><a class="external text" href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&pagename=Europa&params=50_N_15_E"><span class="geo-default"><span class="geo-dms" title="Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 50°N 15°E"><span class="latitude">50°N</span> <span class="longitude">15°E</span></span></span><span class="geo-multi-punct">/</span><span class="geo-nondefault"><span class="geo-dms" title="Mapy, zdjęcia satelitarne i inne informacje dotyczące miejsca o współrzędnych geograficznych 50,000000 15,000000"><span class="latitude">50,000000</span> <span class="longitude">15,000000</span></span></span></a></span> </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Europe_topography_map.png" class="mw-file-description" title="Mapa hipsometryczna Europy"><img alt="Mapa" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Europe_topography_map.png/240px-Europe_topography_map.png" decoding="async" width="240" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Europe_topography_map.png/360px-Europe_topography_map.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Europe_topography_map.png/480px-Europe_topography_map.png 2x" data-file-width="1473" data-file-height="1198" /></a></span><br /><a href="/wiki/Mapa_hipsometryczna" title="Mapa hipsometryczna">Mapa hipsometryczna</a> Europy </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Europe" title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Europe" class="extiw" title="commons:Category:Europe">Multimedia w Wikimedia Commons</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://pl.wikivoyage.org/wiki/Europa" title="Wikipodróże"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/28px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/42px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/56px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png 2x" data-file-width="193" data-file-height="193" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://pl.wikivoyage.org/wiki/Europa" class="extiw" title="voy:Europa">Informacje w Wikipodróżach</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Wikimedia_Community_Logo.svg/28px-Wikimedia_Community_Logo.svg.png" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Wikimedia_Community_Logo.svg/42px-Wikimedia_Community_Logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Wikimedia_Community_Logo.svg/56px-Wikimedia_Community_Logo.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="900" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz w indeksie <i>Słownika geograficznego Królestwa Polskiego</i> hasło <b><a href="/wiki/Wikipedia:Skarbnica_Wikipedii/S%C5%82ownik_geograficzny_Kr%C3%B3lestwa_Polskiego/Europa" title="Wikipedia:Skarbnica Wikipedii/Słownik geograficzny Królestwa Polskiego/Europa">Europa</a></b> </td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Europe_orthographic_Caucasus_Urals_boundary_(with_borders).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Europe_orthographic_Caucasus_Urals_boundary_%28with_borders%29.svg/310px-Europe_orthographic_Caucasus_Urals_boundary_%28with_borders%29.svg.png" decoding="async" width="310" height="309" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Europe_orthographic_Caucasus_Urals_boundary_%28with_borders%29.svg/465px-Europe_orthographic_Caucasus_Urals_boundary_%28with_borders%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Europe_orthographic_Caucasus_Urals_boundary_%28with_borders%29.svg/620px-Europe_orthographic_Caucasus_Urals_boundary_%28with_borders%29.svg.png 2x" data-file-width="537" data-file-height="536" /></a><figcaption>Europa</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Europe_regions.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Europe_regions.png/220px-Europe_regions.png" decoding="async" width="220" height="192" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Europe_regions.png/330px-Europe_regions.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Europe_regions.png/440px-Europe_regions.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1743" /></a><figcaption><a href="/wiki/Mapa_polityczna" title="Mapa polityczna">Mapa polityczna</a> Europy</figcaption></figure> <p><b>Europa</b> – <a href="/wiki/Cz%C4%99%C5%9Bci_%C5%9Bwiata" title="Części świata">część świata</a> leżąca na <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82kula_p%C3%B3%C5%82nocna" title="Półkula północna">półkuli północnej</a>, na pograniczu <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82kula_wschodnia" title="Półkula wschodnia">półkuli wschodniej</a> i <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82kula_zachodnia" title="Półkula zachodnia">zachodniej</a>. Jest uznawana za <a href="/wiki/Kontynent" title="Kontynent">kontynent</a><sup id="cite_ref-EB1_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-EB1-2">[2]</a></sup><sup id="cite_ref-EB2_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-EB2-3">[3]</a></sup><sup id="cite_ref-NG_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-NG-4">[4]</a></sup> albo za część świata tworzącą wraz z <a href="/wiki/Azja" title="Azja">Azją</a> kontynent <a href="/wiki/Eurazja" title="Eurazja">Eurazję</a><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5">[5]</a></sup>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nazwa">Nazwa</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Nazwa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Nazwa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Nazwa Europy wywodzi się z greckiego słowa <span lang="grc">Εὐρώπη</span> (<i>Europe</i>) i zwykle poprzez łacińską formę <i>Europa</i> weszło do niemal wszystkich języków świata. Etymologia samego terminu <span lang="grc">Εὐρώπη</span> jest niejasna: być może pochodzi ono od <span lang="grc">εὐρωπός</span> (<i>europos</i>) – „łagodnie wznoszący się”, albo od asyryjskiego <i>ereb</i>, „zachód”. Inne teorie wywodzą pochodzenia nazwy od semickiego słowa oznaczającego „ciemny”<sup id="cite_ref-postać_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-postać-6">[6]</a></sup>. Używane jest też określenie Stary Kontynent. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Granice_Europy">Granice Europy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Granice Europy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Granice Europy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Granica_Europa-Azja" title="Granica Europa-Azja">Granica Europa-Azja</a>.</i></div> <p>Przebieg umownej granicy Europy z Azją na wschodzie i południowym wschodzie wzbudza kontrowersje. Kwestia ta jest różnie rozstrzygana w nauce poszczególnych krajów, a najwięcej rozbieżności w tej sprawie występuje w nauce <a href="/wiki/Anglosasi" title="Anglosasi">anglosaskiej</a>. </p><p>Zwykle przyjmuje się, że Europa rozciąga się od <a href="/wiki/Ocean_Atlantycki" title="Ocean Atlantycki">Oceanu Atlantyckiego</a> na zachodzie do gór <a href="/wiki/Ural" title="Ural">Ural</a> na wschodzie oraz od <a href="/wiki/Ocean_Arktyczny" title="Ocean Arktyczny">Oceanu Arktycznego</a> na północy do <a href="/wiki/Morze_%C5%9Ar%C3%B3dziemne" title="Morze Śródziemne">Morza Śródziemnego</a>, <a href="/wiki/Morze_Czarne" title="Morze Czarne">Morza Czarnego</a> i <a href="/wiki/Kaukaz_(%C5%82a%C5%84cuch_g%C3%B3rski)" title="Kaukaz (łańcuch górski)">gór Kaukaz</a> na południu (Kaukaz w niektórych interpretacjach jest zaliczany do Europy, a w niektórych nie)<sup id="cite_ref-EPWN_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-EPWN-7">[7]</a></sup><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8">[8]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Dane_geograficzne">Dane geograficzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Dane geograficzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Dane geograficzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="metadata plainlinks mbox mbox-content" tabindex="0"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75358068">.mw-parser-output .mbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);border-left:10px solid var(--color-progressive,#36c);background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);box-sizing:border-box;margin:0 10%0.5em 10%;display:grid;padding:.3em;gap:.3em;grid-template-columns:60px 1fr;align-items:center;word-break:break-word}.mw-parser-output .mbox.with-iconright{grid-template-columns:60px 1fr min-content}.mw-parser-output .mbox.without-icon{grid-template-columns:1fr}.mw-parser-output .mbox-iconright,.mw-parser-output .mbox-icon{justify-self:center}.mw-parser-output .mbox-icon img{max-width:100%;object-fit:contain}.mw-parser-output .mbox p{font-size:inherit}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .mbox{margin-left:0;margin-right:0}}@media(max-width:600px){.mw-parser-output .mbox{width:100%}}@media(max-width:450px){.mw-parser-output .mbox-iconright{grid-row:2;grid-column:1/span 2;justify-self:end}.mw-parser-output .mbox.with-iconright{grid-template-columns:40px 1fr}.mw-parser-output .mbox{grid-template-columns:40px 1fr;font-size:0.85rem}}.mw-parser-output .mbox+.mbox{margin-top:calc(-0.5em + 2px)}.mw-parser-output .mbox.mbox-serious{border-left-color:#d33}.mw-parser-output .mbox.mbox-content{border-left-color:#f28500}.mw-parser-output .mbox.mbox-notice{border-left-color:var(--color-progressive,#36c)}.mw-parser-output .mbox.mbox-merge{border-left-color:#9932cc}body.ns-6 .mw-parser-output .mbox{width:unset;max-width:unset}</style> <div class="mbox-icon"> <div><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Weryfikowalno%C5%9B%C4%87" title="Wikipedia:Weryfikowalność"><img alt="Wikipedia:Weryfikowalność" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Question_book-4.svg/50px-Question_book-4.svg.png" decoding="async" width="50" height="39" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Question_book-4.svg/75px-Question_book-4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Question_book-4.svg/100px-Question_book-4.svg.png 2x" data-file-width="262" data-file-height="204" /></a></span></div></div> <div class="mbox-text"><b>Niektóre z zamieszczonych tu informacji wymagają <a href="/wiki/Wikipedia:Weryfikowalno%C5%9B%C4%87" title="Wikipedia:Weryfikowalność">weryfikacji</a>.</b><br /><span style="color: var(--color-subtle, #54595d); font-size:80%">Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w <a href="/wiki/Dyskusja:Europa" title="Dyskusja:Europa">dyskusji tej sekcji</a>.</span><br /><span style="color: var(--color-subtle, #54595d); font-size:80%"> Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon <a href="/wiki/Szablon:Dopracowa%C4%87" title="Szablon:Dopracować">{{Dopracować}}</a> z tej sekcji.</span></div> </div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Geografia_Europy" title="Geografia Europy">Geografia Europy</a>.</i></div> <p>Europa leży w całości na półkuli północnej, na pograniczu półkuli wschodniej i zachodniej. Od północy kontynent ten oblewany jest przez <a href="/wiki/Ocean_Arktyczny" title="Ocean Arktyczny">Ocean Arktyczny</a>, od zachodu przez <a href="/wiki/Ocean_Atlantycki" title="Ocean Atlantycki">Ocean Atlantycki</a>, a od południa przez będące częściami Atlantyku <a href="/wiki/Morze_%C5%9Ar%C3%B3dziemne" title="Morze Śródziemne">Morze Śródziemne</a> i <a href="/wiki/Morze_Czarne" title="Morze Czarne">Morze Czarne</a>. Europę od <a href="/wiki/Azja" title="Azja">Azji</a> oprócz granicy lądowej oddzielają również cieśniny <a href="/wiki/Bosfor" title="Bosfor">Bosfor</a> i <a href="/wiki/Dardanele" title="Dardanele">Dardanele</a>, od <a href="/wiki/Afryka" title="Afryka">Afryki</a> cieśniny <a href="/wiki/Cie%C5%9Bnina_Gibraltarska" title="Cieśnina Gibraltarska">Gibraltarska</a> i <a href="/wiki/Cie%C5%9Bnina_Sycylijska" title="Cieśnina Sycylijska">Sycylijska</a><sup id="cite_ref-:0_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-9">[9]</a></sup>, natomiast od <a href="/wiki/Ameryka_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Ameryka Północna">Ameryki Północnej</a> <a href="/wiki/Cie%C5%9Bnina_Du%C5%84ska" title="Cieśnina Duńska">Cieśnina Duńska</a> pomiędzy <a href="/wiki/Grenlandia" title="Grenlandia">Grenlandią</a> a <a href="/wiki/Islandia_(wyspa)" title="Islandia (wyspa)">Islandią</a><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10">[10]</a></sup>. </p><p><b>Powierzchnia Europy:</b> to 10,2 mln km²<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11">[11]</a></sup> – 10,5 mln km²<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12">[12]</a></sup> (z czego prawie 4 mln km² zajmuje europejska części <a href="/wiki/Rosja" title="Rosja">Rosji</a>). Stanowi to ok. 2% całej powierzchni <a href="/wiki/Ziemia" title="Ziemia">kuli ziemskiej</a> (ok. 7,5% powierzchni lądów) i Europa jako część świata jest większa tylko od <a href="/wiki/Australia" title="Australia">Australii</a>. Europa stanowi 1/5 <a href="/wiki/Eurazja" title="Eurazja">Eurazji</a> i jako jej największy półwysep jest najbardziej wysunięta na zachód. </p> <dl><dd><b>Rozciągłość równoleżnikowa</b>: 5,6 tys. km (79°)</dd> <dd><b>Rozciągłość południkowa</b>: 4,2 tys. km (35°)</dd> <dd><b>Długość wybrzeży</b>: 38 tys. km</dd> <dd><b>Średnia wysokość terenu</b>: 292 m n.p.m.</dd> <dd><b>Najdalej wysunięte punkty Europy</b> (wliczając należące do niej wyspy): <ul><li>na północ – Rosja (<a href="/wiki/Wyspa_Rudolfa" title="Wyspa Rudolfa">Wyspa Rudolfa</a> w archipelagu <a href="/wiki/Ziemia_Franciszka_J%C3%B3zefa" title="Ziemia Franciszka Józefa">Ziemia Franciszka Józefa</a>)</li> <li>na południe – <a href="/wiki/Grecja" title="Grecja">Grecja</a> (Wyspa <a href="/wiki/Gawdos" title="Gawdos">Gavdos</a> koło <a href="/wiki/Kreta" title="Kreta">Krety</a>)</li> <li>na wschód – Rosja (<a href="/wiki/Przyl%C4%85dek_Flissingski" title="Przylądek Flissingski">Przylądek Flissingski</a> na <a href="/wiki/Nowa_Ziemia" title="Nowa Ziemia">Nowej Ziemi</a>)</li> <li>na zachód – <a href="/wiki/Portugalia" title="Portugalia">Portugalia</a> (skały w pobliżu wyspy <a href="/wiki/Flores_(wyspa_na_Azorach)" title="Flores (wyspa na Azorach)">Flores</a> na <a href="/wiki/Azory" title="Azory">Azorach</a>)</li></ul></dd></dl> <p><b>Najdalej wysunięte punkty kontynentalnej Europy</b><sup id="cite_ref-:0_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-9">[9]</a></sup>: </p> <dl><dd><ul><li>na północ – <a href="/wiki/Norwegia" title="Norwegia">Norwegia</a> (<a href="/wiki/Nordkinn" title="Nordkinn">przylądek Nordkinn</a>)(ze względu na drogowe połączenie przez <a href="/wiki/Tunel_Nordkapp" title="Tunel Nordkapp">Tunel Nordkapp</a> uznawany bywa także przylądek <a href="/wiki/Knivskjellodden" title="Knivskjellodden">Knivskjellodden</a>)</li> <li>na południe – <a href="/wiki/Hiszpania" title="Hiszpania">Hiszpania</a> (<a href="/wiki/Przyl%C4%85dek_Marroqu%C3%AD" title="Przylądek Marroquí">przylądek Marroquí</a>)</li> <li>na wschód – Rosja (ujście rzeki <a href="/wiki/Bajdarata" title="Bajdarata">Bajdaraty</a> do <a href="/wiki/Morze_Karskie" title="Morze Karskie">Morza Karskiego</a>)</li> <li>na zachód – <a href="/wiki/Portugalia" title="Portugalia">Portugalia</a> (<a href="/wiki/Cabo_da_Roca" title="Cabo da Roca">przylądek Roca</a>)</li></ul></dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Linia_brzegowa">Linia brzegowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Linia brzegowa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linia brzegowa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Europa jest najbardziej rozczłonkowaną częścią świata, o silnie rozbudowanej linii brzegowej, której długość wynosi ok. 38 tys. km (bez linii brzegowej wysp). </p><p> Około 25% powierzchni <a href="/wiki/Kontynent" title="Kontynent">kontynentu</a> stanowią <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep" title="Półwysep">półwyspy</a>, spośród których największymi są<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13">[13]</a></sup>: </p><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Selo_Kostenets_001.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Selo_Kostenets_001.jpg/220px-Selo_Kostenets_001.jpg" decoding="async" width="220" height="167" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Selo_Kostenets_001.jpg/330px-Selo_Kostenets_001.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Selo_Kostenets_001.jpg/440px-Selo_Kostenets_001.jpg 2x" data-file-width="2576" data-file-height="1952" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ri%C5%82a" title="Riła">Riła</a> – pasmo górskie w południowo-zachodniej <a href="/wiki/Bu%C5%82garia" title="Bułgaria">Bułgarii</a></figcaption></figure> <ol><li><a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Skandynawski" title="Półwysep Skandynawski">Półwysep Skandynawski</a> (800 tys. km²)</li> <li><a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Iberyjski" title="Półwysep Iberyjski">Półwysep Iberyjski</a> (580 tys. km²)</li> <li><a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Ba%C5%82ka%C5%84ski" title="Półwysep Bałkański">Półwysep Bałkański</a> (470 tys. km²)</li> <li><a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Apeni%C5%84ski" title="Półwysep Apeniński">Półwysep Apeniński</a> (150 tys. km²)</li> <li><a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Kolski" title="Półwysep Kolski">Półwysep Kolski</a> (120 tys. km²)</li> <li><a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Krymski" title="Półwysep Krymski">Półwysep Krymski</a> (25 tys. km²)</li> <li><a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Jutlandzki" title="Półwysep Jutlandzki">Półwysep Jutlandzki</a> (24 tys. km²)</li> <li><a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Breto%C5%84ski" title="Półwysep Bretoński">Półwysep Bretoński</a> (24 tys. km²)</li></ol> <p>(podana powierzchnia półwyspów ma charakter przybliżony) </p> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Wyspy_Europy" title="Wyspy Europy">Wyspy Europy</a>.</i></div> <p>Wyspy stanowią blisko 7,5% powierzchni Europy, a największe z nich to: </p> <ol><li><a href="/wiki/Wielka_Brytania_(wyspa)" title="Wielka Brytania (wyspa)">Wielka Brytania</a> (218 476 km²)</li> <li><a href="/wiki/Geografia_Islandii" title="Geografia Islandii">Islandia</a> (103 125 km², geologicznie nie jest częścią Europy)</li> <li><a href="/wiki/Irlandia_(wyspa)" title="Irlandia (wyspa)">Irlandia</a> (84 406 km²)<figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Pasture_near_Ballyieragh_-_geograph.org.uk_-_15185.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Pasture_near_Ballyieragh_-_geograph.org.uk_-_15185.jpg/220px-Pasture_near_Ballyieragh_-_geograph.org.uk_-_15185.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Pasture_near_Ballyieragh_-_geograph.org.uk_-_15185.jpg/330px-Pasture_near_Ballyieragh_-_geograph.org.uk_-_15185.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Pasture_near_Ballyieragh_-_geograph.org.uk_-_15185.jpg/440px-Pasture_near_Ballyieragh_-_geograph.org.uk_-_15185.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a><figcaption>Irlandia</figcaption></figure></li> <li><a href="/wiki/Wyspa_P%C3%B3%C5%82nocna_(Nowa_Ziemia)" title="Wyspa Północna (Nowa Ziemia)">Wyspa Północna Nowej Ziemi</a> (48 904 km²)</li> <li><a href="/wiki/Spitsbergen" title="Spitsbergen">Spitsbergen</a> (37 673 km²)</li> <li><a href="/wiki/Wyspa_Po%C5%82udniowa_(Nowa_Ziemia)" title="Wyspa Południowa (Nowa Ziemia)">Wyspa Południowa Nowej Ziemi</a> (33 275 km²)</li> <li><a href="/wiki/Sycylia" title="Sycylia">Sycylia</a> (25 710 km²)</li> <li><a href="/wiki/Sardynia" title="Sardynia">Sardynia</a> (24 090 km²)</li> <li><a href="/wiki/Ziemia_Franciszka_J%C3%B3zefa" title="Ziemia Franciszka Józefa">Ziemia Franciszka Józefa</a> (cały <a href="/wiki/Archipelag" title="Archipelag">archipelag</a> – 16 134 km²)</li> <li><a href="/wiki/Ziemia_P%C3%B3%C5%82nocno-Wschodnia" title="Ziemia Północno-Wschodnia">Ziemia Północno-Wschodnia</a> (14 443 km²)</li> <li><a href="/wiki/Korsyka" title="Korsyka">Korsyka</a> (8 680 km²)</li> <li><a href="/wiki/Kreta" title="Kreta">Kreta</a> (8 366 km²)</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Akweny_otaczające_Europę"><span id="Akweny_otaczaj.C4.85ce_Europ.C4.99"></span>Akweny otaczające Europę</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Akweny otaczające Europę" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Akweny otaczające Europę"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Europę z racji jej półwyspowego charakteru otacza wiele mórz i zatok, stanowiących części <a href="/wiki/Ocean_Atlantycki" title="Ocean Atlantycki">Oceanu Atlantyckiego</a> i <a href="/wiki/Ocean_Arktyczny" title="Ocean Arktyczny">Oceanu Arktycznego</a>. </p> <ul><li><a href="/wiki/Morze_Karskie" title="Morze Karskie">Morze Karskie</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Peczorskie" title="Morze Peczorskie">Morze Peczorskie</a><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14">[14]</a></sup></li> <li><a href="/wiki/Morze_Barentsa" title="Morze Barentsa">Morze Barentsa</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Bia%C5%82e" title="Morze Białe">Morze Białe</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Norweskie" title="Morze Norweskie">Morze Norweskie</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Szkockie_(Szkocja_i_Irlandia)" title="Morze Szkockie (Szkocja i Irlandia)">Morze Szkockie</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Hebrydzkie" title="Morze Hebrydzkie">Morze Hebrydzkie</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_P%C3%B3%C5%82nocne" title="Morze Północne">Morze Północne</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Irlandzkie" title="Morze Irlandzkie">Morze Irlandzkie</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Celtyckie" title="Morze Celtyckie">Morze Celtyckie</a></li> <li><a href="/wiki/Zatoka_Biskajska" title="Zatoka Biskajska">Zatoka Biskajska</a></li> <li><a href="/wiki/Zatoka_Kadyksu" title="Zatoka Kadyksu">Zatoka Kadyksu</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Ba%C5%82tyckie" title="Morze Bałtyckie">Morze Bałtyckie</a> <ul><li><a href="/wiki/Zatoka_Botnicka" title="Zatoka Botnicka">Zatoka Botnicka</a></li> <li><a href="/wiki/Zatoka_Fi%C5%84ska" title="Zatoka Fińska">Zatoka Fińska</a></li> <li><a href="/wiki/Zatoka_Ryska" title="Zatoka Ryska">Zatoka Ryska</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Morze_%C5%9Ar%C3%B3dziemne" title="Morze Śródziemne">Morze Śródziemne</a>, z którego wydziela się kilka mniejszych mórz i zatok<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15">[15]</a></sup>: <ul><li><a href="/wiki/Zatoka_Lwia" title="Zatoka Lwia">Zatoka Lwia</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Tyrre%C5%84skie" title="Morze Tyrreńskie">Morze Tyrreńskie</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Adriatyckie" title="Morze Adriatyckie">Morze Adriatyckie</a></li> <li><a href="/wiki/Zatoka_Tarencka" title="Zatoka Tarencka">Zatoka Tarencka</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Jo%C5%84skie" title="Morze Jońskie">Morze Jońskie</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Albora%C5%84skie" title="Morze Alborańskie">Morze Alborańskie</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Balearskie" title="Morze Balearskie">Morze Balearskie</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Egejskie" title="Morze Egejskie">Morze Egejskie</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Liguryjskie" title="Morze Liguryjskie">Morze Liguryjskie</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Libijskie" title="Morze Libijskie">Morze Libijskie</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Krete%C5%84skie" title="Morze Kreteńskie">Morze Kreteńskie</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Trackie" title="Morze Trackie">Morze Trackie</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Lewanty%C5%84skie" title="Morze Lewantyńskie">Morze Lewantyńskie</a></li> <li><a href="/wiki/Morze_Marmara" title="Morze Marmara">Morze Marmara</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Morze_Czarne" title="Morze Czarne">Morze Czarne</a>, w tym: <ul><li><a href="/wiki/Morze_Azowskie" title="Morze Azowskie">Morze Azowskie</a></li></ul></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Typy_wybrzeży_europejskich"><span id="Typy_wybrze.C5.BCy_europejskich"></span>Typy wybrzeży europejskich</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Typy wybrzeży europejskich" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Typy wybrzeży europejskich"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Wybrze%C5%BCe" title="Wybrzeże">Wybrzeże</a> kontynentu ma zróżnicowany charakter. Nabrzeżne tereny Europy prezentują praktycznie każdy ze sklasyfikowanych typów wybrzeża. Na północy występują głównie <a href="/wiki/Wybrze%C5%BCe_fiordowe" title="Wybrzeże fiordowe">wybrzeża fiordowe</a> (zachodnie wybrzeże <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Skandynawski" title="Półwysep Skandynawski">Półwyspu Skandynawskiego</a>) i <a href="/wiki/Wybrze%C5%BCe_szkierowe" title="Wybrzeże szkierowe">wybrzeża szkierowe</a> (w Finlandii i Szwecji), często też <a href="/w/index.php?title=Wybrze%C5%BCe_akumulacyjne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wybrzeże akumulacyjne (strona nie istnieje)">wybrzeża akumulacyjne</a> (Holandia, Niemcy, Dania). W południowej części Europy najczęstsze są wybrzeża typu <a href="/wiki/Wybrze%C5%BCe_dalmaty%C5%84skie" title="Wybrzeże dalmatyńskie">dalmatyńskiego</a>, a w zachodniej i południowo-zachodniej – <a href="/wiki/Wybrze%C5%BCe_riasowe" title="Wybrzeże riasowe">riasowego</a>. Nad <a href="/wiki/Morze_Czarne" title="Morze Czarne">Morzem Czarnym</a> spotykany jest typ wybrzeża określany jako <a href="/wiki/Wybrze%C5%BCe_limanowe" title="Wybrzeże limanowe">wybrzeże limanowe</a>. Poza tym spotkać można także wybrzeża <a href="/wiki/Klif" title="Klif">klifowe</a> (m.in. na <a href="/wiki/Morze_Ba%C5%82tyckie" title="Morze Bałtyckie">Bałtyku</a>) i <a href="/wiki/Wybrze%C5%BCe_ferdowe" title="Wybrzeże ferdowe">ferdowe</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ukształtowanie_powierzchni"><span id="Ukszta.C5.82towanie_powierzchni"></span>Ukształtowanie powierzchni</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Ukształtowanie powierzchni" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ukształtowanie powierzchni"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Powierzchnia Europy jest w przeważającej części <a href="/wiki/Nizina" title="Nizina">nizinna</a>. Najniższym punktem Europy jest depresja na <a href="/wiki/Nizina_Nadkaspijska" title="Nizina Nadkaspijska">Nizinie Nadkaspijskiej</a> (28 m <a href="/wiki/P.p.m." title="P.p.m.">p.p.m.</a>). Około 74% powierzchni Europy położone jest na wysokości mniejszej niż 300 m n.p.m., blisko 1/5 obszaru ma wysokość 300–1000 m n.p.m., a jedynie 6% obszaru kontynentu leży na wysokości wyższej niż 1000 m n.p.m. Najwyższym szczytem Europy jest <a href="/wiki/Mont_Blanc" title="Mont Blanc">Mont Blanc</a> o wysokości 4811 m n.p.m. (jeśli jednak do Europy wliczony zostanie <a href="/wiki/Kaukaz_(%C5%82a%C5%84cuch_g%C3%B3rski)" title="Kaukaz (łańcuch górski)">Kaukaz</a><sup id="cite_ref-EPWN_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-EPWN-7">[7]</a></sup>, to jej najwyższym szczytem jest <a href="/wiki/Elbrus" title="Elbrus">Elbrus</a>, 5642 m n.p.m.). </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Niziny">Niziny</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Niziny" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Niziny"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wzdłuż <a href="/wiki/Ocean_Atlantycki" title="Ocean Atlantycki">atlantyckiego</a> wybrzeża Europy, od zachodniej <a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francji</a>, przez <a href="/wiki/Belgia" title="Belgia">Belgię</a>, <a href="/wiki/Holandia" title="Holandia">Holandię</a> aż do <a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemiec</a> ciągnie się pas <a href="/wiki/Nizina" title="Nizina">nizin</a> – <a href="/wiki/Nizina_%C5%9Arodkowoeuropejska" title="Nizina Środkowoeuropejska">Niż Środkowoeuropejski</a>. W <a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemczech</a> pas ten rozszerza się znacznie i dalej na wschód obejmuje niemal całą <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polskę</a>, a także niemal całą <a href="/wiki/Europa_Wschodnia" title="Europa Wschodnia">Europę Wschodnią</a>, od północnych krańców kontynentu, po południowe (<a href="/wiki/Nizina_Wschodnioeuropejska" title="Nizina Wschodnioeuropejska">Niż Wschodnioeuropejski</a>). Poza tym obszarem niziny na kontynencie europejskim znajdują się głównie wśród obszarów górskich (największe z nich to m.in. <a href="/wiki/Nizina_Wo%C5%82oska" title="Nizina Wołoska">Nizina Wołoska</a>, <a href="/wiki/Nizina_Pada%C5%84ska" title="Nizina Padańska">Nizina Padańska</a> i <a href="/wiki/Wielka_Nizina_W%C4%99gierska" title="Wielka Nizina Węgierska">Wielka Nizina Węgierska</a>), a także na obszarach przybrzeżnych oraz na znacznej części <a href="/wiki/Wyspy_Brytyjskie" title="Wyspy Brytyjskie">Wysp Brytyjskich</a>. </p><p>Niziny europejskie, jakkolwiek posiadają wspólną cechę w postaci równinnego charakteru posiadają zróżnicowaną rzeźbę terenu. Jest ona związana ze <a href="/wiki/Zlodowacenie" title="Zlodowacenie">zlodowaceniami</a> <a href="/wiki/Plejstocen" title="Plejstocen">plejstoceńskimi</a>, które wielokrotnie obejmowały znaczną część kontynentu. Największym z nich było <a href="/w/index.php?title=Zlodowacenie_skandynawskie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zlodowacenie skandynawskie (strona nie istnieje)">zlodowacenie skandynawskie</a>, które objęło <a href="/wiki/Wyspy_Brytyjskie" title="Wyspy Brytyjskie">Wyspy Brytyjskie</a>, <a href="/wiki/Morze_P%C3%B3%C5%82nocne" title="Morze Północne">Morze Północne</a>, większą część Niemiec, Polskę i <a href="/wiki/Europa_Wschodnia" title="Europa Wschodnia">Europę Wschodnią</a> aż do <a href="/wiki/Don" title="Don">Donu</a>. Na obszarze tym występują typowe cechy krajobrazu <a href="/wiki/Lodowiec" title="Lodowiec">polodowcowego</a>. Należą do nich <a href="/wiki/Morena_denna" title="Morena denna">moreny denne</a> i <a href="/wiki/Morena_czo%C5%82owa" title="Morena czołowa">czołowe</a>, <a href="/wiki/Kem_(geomorfologia)" title="Kem (geomorfologia)">kemy</a>, <a href="/wiki/Oz_(geomorfologia)" title="Oz (geomorfologia)">ozy</a>, oraz zbiorniki wodne pochodzenia lodowcowego. </p><p>Około 143 tys. km² zajmują obszary położone poniżej poziomu morza. Największe <a href="/wiki/Depresja_(geografia)" title="Depresja (geografia)">depresje</a> znajdują się nad <a href="/wiki/Morze_Kaspijskie" title="Morze Kaspijskie">Morzem Kaspijskim</a> (<a href="/wiki/Nizina_Nadkaspijska" title="Nizina Nadkaspijska">Nizina Nadkaspijska</a>) i w północnej Holandii. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Wyżyny_i_góry"><span id="Wy.C5.BCyny_i_g.C3.B3ry"></span>Wyżyny i góry</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Wyżyny i góry" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wyżyny i góry"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Mont_Blanc.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Mont_Blanc.JPG/220px-Mont_Blanc.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Mont_Blanc.JPG/330px-Mont_Blanc.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Mont_Blanc.JPG/440px-Mont_Blanc.JPG 2x" data-file-width="2272" data-file-height="1704" /></a><figcaption><a href="/wiki/Alpy" title="Alpy">Alpy</a>, na ostatnim planie najwyższy szczyt Europy – <a href="/wiki/Mont_Blanc" title="Mont Blanc">Mont Blanc</a></figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Pasma_g%C3%B3rskie_w_Europie" title="Pasma górskie w Europie">Pasma górskie w Europie</a>.</i></div> <p>Obszary górzyste i <a href="/wiki/Wy%C5%BCyna" title="Wyżyna">wyżynne</a> znajdują się na <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Skandynawski" title="Półwysep Skandynawski">Półwyspie Skandynawskim</a> (<a href="/wiki/G%C3%B3ry_Skandynawskie" title="Góry Skandynawskie">Góry Skandynawskie</a>), północnej części <a href="/wiki/Wielka_Brytania_(wyspa)" title="Wielka Brytania (wyspa)">Wielkiej Brytanii</a> (<a href="/wiki/G%C3%B3ry_Kaledo%C5%84skie" title="Góry Kaledońskie">Góry Kaledońskie</a>), w Europie zachodniej i środkowej (m.in. <a href="/wiki/Masyw_Centralny" title="Masyw Centralny">Masyw Centralny</a>, <a href="/wiki/G%C3%B3ry_%C5%9Awi%C4%99tokrzyskie" title="Góry Świętokrzyskie">Góry Świętokrzyskie</a>, <a href="/wiki/Sudety" title="Sudety">Sudety</a>, <a href="/wiki/Ardeny" title="Ardeny">Ardeny</a>, <a href="/wiki/Harz" title="Harz">Harz</a> i in.), a także na wschodnim skrawku kontynentu (<a href="/wiki/Ural" title="Ural">Ural</a>). </p><p>Poza tym przez obszar Europy, na południe od pasa nizin, ciągnie się kilka młodych <a href="/wiki/%C5%81a%C5%84cuch_g%C3%B3rski" title="Łańcuch górski">łańcuchów górskich</a>, rozdzielonych zapadliskami tektonicznymi. Należą do nich (od zachodu): <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Betyckie" title="Góry Betyckie">Góry Betyckie</a>, <a href="/wiki/Pireneje" title="Pireneje">Pireneje</a>, <a href="/wiki/Alpy" title="Alpy">Alpy</a>, <a href="/wiki/Apeniny" title="Apeniny">Apeniny</a>, <a href="/wiki/Karpaty" title="Karpaty">Karpaty</a>, <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Dynarskie" title="Góry Dynarskie">Góry Dynarskie</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Budowa_geologiczna">Budowa geologiczna</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Budowa geologiczna" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Budowa geologiczna"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W Europie wyróżnia się trzy podstawowe jednostki <a href="/wiki/Tektonika_(geologia)" title="Tektonika (geologia)">tektoniczne</a>: prekambryjską <a href="/wiki/Platforma_wschodnioeuropejska" title="Platforma wschodnioeuropejska">platformę wschodnioeuropejską</a>, <a href="/wiki/Platforma_zachodnioeuropejska" title="Platforma zachodnioeuropejska">paleozoiczną platformę</a> Europy zachodniej i środkowej oraz fałdową strukturę <a href="/wiki/Alpidy" title="Alpidy">alpidów</a>. Platformy prekambryjską i paleozoiczną łączy <a href="/wiki/Szew_transeuropejski" title="Szew transeuropejski">strefa szwu transeuropejskiego</a>, będąca jeszcze jedną dużą jednostką tektoniczną. </p><p>Platforma wschodnioeuropejska obejmuje obszar od <a href="/wiki/Ural" title="Ural">Uralu</a> do przebiegającej przez Polskę <a href="/wiki/Strefa_Teisseyre%E2%80%99a-Tornquista" title="Strefa Teisseyre’a-Tornquista">linii Teisseyere’a-Tornquista</a>. Fundament platformy budują <a href="/wiki/Prekambr" title="Prekambr">prekambryjskie</a> <a href="/wiki/Ska%C5%82y_krystaliczne" title="Skały krystaliczne">skały krystaliczne</a>, które odsłaniają się w obrębie <a href="/wiki/Tarcza_fennoskandzka" title="Tarcza fennoskandzka">tarczy fennoskandzkiej</a> i <a href="/wiki/Tarcza_ukrai%C5%84ska" title="Tarcza ukraińska">tarczy ukraińskiej</a>. W pozostałej części platformy krystaliczne podłoże jest przykryte młodszymi osadami o różnej miąższości, które tworzą pokrywę platformową. </p><p><a href="/wiki/Paleozoik" title="Paleozoik">Paleozoiczna</a> platforma Europy zachodniej i środkowej obejmuje pasma <a href="/wiki/Hercynidy" title="Hercynidy">hercyńskie</a> i reliktowe <a href="/wiki/Kaledonidy" title="Kaledonidy">kaledońskie</a> leżące na zewnątrz alpejskiej strefy fałdowej. </p><p><a href="/wiki/Alpidy" title="Alpidy">Alpidy</a> tworzą w południowej części Europy rozległy system górski o przebiegu generalnie równoleżnikowym. Alpidy Europy łączą się na zachodzie przez <a href="/wiki/Cie%C5%9Bnina_Gibraltarska" title="Cieśnina Gibraltarska">Cieśninę Gibraltarską</a> z górami <a href="/wiki/Rif" title="Rif">Rif</a> (<a href="/wiki/Atlas_(g%C3%B3ry)" title="Atlas (góry)">Atlas</a>) w północnej Afryce, a na południu i na wschodzie z alpejskimi łańcuchami górskimi Azji, tworząc jeden system <a href="/wiki/Orogeneza" title="Orogeneza">orogeniczny</a>. </p><p>Do alpidów w Europie zalicza się: </p> <ul><li><a href="/wiki/G%C3%B3ry_Betyckie" title="Góry Betyckie">Góry Betyckie</a></li> <li><a href="/wiki/G%C3%B3ry_Iberyjskie" title="Góry Iberyjskie">Góry Iberyjskie</a></li> <li><a href="/wiki/Pireneje" title="Pireneje">Pireneje</a></li> <li><a href="/wiki/Alpy" title="Alpy">Alpy</a></li> <li><a href="/wiki/Apeniny" title="Apeniny">Apeniny</a></li> <li><a href="/wiki/G%C3%B3ry_Dynarskie" title="Góry Dynarskie">Góry Dynarskie</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hellenidy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hellenidy (strona nie istnieje)">Hellenidy</a></li> <li><a href="/wiki/Karpaty" title="Karpaty">Karpaty</a></li> <li><a href="/wiki/Ba%C5%82kan" title="Bałkan">Bałkan</a></li> <li><a href="/wiki/G%C3%B3ry_Krymskie" title="Góry Krymskie">Góry Krymskie</a></li> <li><a href="/wiki/Kaukaz_(%C5%82a%C5%84cuch_g%C3%B3rski)" title="Kaukaz (łańcuch górski)">Kaukaz</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wulkanizm">Wulkanizm</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Wulkanizm" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wulkanizm"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:March_4,_2012_Etna_Eruption_with_the_city_of_Catania_in_the_foreground.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/March_4%2C_2012_Etna_Eruption_with_the_city_of_Catania_in_the_foreground.jpg/220px-March_4%2C_2012_Etna_Eruption_with_the_city_of_Catania_in_the_foreground.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/March_4%2C_2012_Etna_Eruption_with_the_city_of_Catania_in_the_foreground.jpg/330px-March_4%2C_2012_Etna_Eruption_with_the_city_of_Catania_in_the_foreground.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/March_4%2C_2012_Etna_Eruption_with_the_city_of_Catania_in_the_foreground.jpg/440px-March_4%2C_2012_Etna_Eruption_with_the_city_of_Catania_in_the_foreground.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="683" /></a><figcaption><a href="/wiki/Etna" title="Etna">Etna</a></figcaption></figure> <p>W minionych epokach <a href="/wiki/Geologia" title="Geologia">geologicznych</a> na terenie kontynentu zachodziły dość intensywne procesy <a href="/wiki/Wulkanizm" title="Wulkanizm">wulkaniczne</a>. Ich pozostałościami są stożki wygasłych wulkanów. </p><p>W czasach historycznych zjawiska wulkaniczne występują tylko na niewielkich obszarach Europy, przy czym oprócz <a href="/wiki/Wezuwiusz" title="Wezuwiusz">Wezuwiusza</a> wszystkie takie obiekty znajdują się na otaczających Europę <a href="/wiki/Wyspa" title="Wyspa">wyspach</a>, najczęściej oddalonych od głównej części kontynentu. </p><p>Wulkany w większej liczbie występują na południu Europy – we Włoszech, zarówno w kontynentalnej części tego kraju (Wezuwiusz), jak i na należących do tego państwa wyspach – <a href="/wiki/Sycylia" title="Sycylia">Sycylii</a> (<a href="/wiki/Etna" title="Etna">Etna</a>) i na <a href="/wiki/Wyspy_Liparyjskie" title="Wyspy Liparyjskie">Wyspach Liparyjskich</a>, gdzie do niedawna aktywnych było kilka tego typu obiektów (m.in. <a href="/wiki/Vulcano" title="Vulcano">Vulcano</a>), zaś od początku XX wieku czynny jest jedynie <a href="/wiki/Stromboli" title="Stromboli">Stromboli</a> (co nie przesądza, iż pozostałe wulkany definitywnie wygasły). W czasach historycznych czynny był także wulkan zlokalizowany na południowo-wschodnim skrawku Europy – na wyspie <a href="/wiki/Santoryn" title="Santoryn">Thera</a> (Santoryn), którego ostatni wybuch miał miejsce ok. 1600 r. p.n.e. </p><p>Aktywne wulkany istnieją na wyspach Oceanu Atlantyckiego, które ze względów politycznych i kulturowych łączone są z Europą, mimo że geologicznie nie są jej częścią (nie leżą w obrębie <a href="/wiki/Szelf_kontynentalny" title="Szelf kontynentalny">szelfu kontynentalnego</a>). Największym skupiskiem <a href="/wiki/Wulkan" title="Wulkan">wulkanów</a> jest <a href="/wiki/Islandia" title="Islandia">Islandia</a>; na niej i otaczających wysepkach znajduje się około 20-35 czynnych wulkanów, często tworzących systemy. Spośród <a href="/wiki/Wulkany_Islandii" title="Wulkany Islandii">islandzkich wulkanów</a> największymi są <a href="/wiki/Hekla" title="Hekla">Hekla</a> i <a href="/wiki/Laki" title="Laki">Laki</a>. Czynne wulkany znajdują się także w portugalskim archipelagu <a href="/wiki/Azory" title="Azory">Azorów</a> oraz na należącej do Norwegii arktycznej wyspie <a href="/wiki/Jan_Mayen" title="Jan Mayen">Jan Mayen</a> (wulkan <a href="/wiki/Beerenberg" title="Beerenberg">Beerenberg</a>). </p><p>Wulkany na <a href="/wiki/Wyspy_Kanaryjskie" title="Wyspy Kanaryjskie">Wyspach Kanaryjskich</a> nie zaliczają się do wulkanów europejskich, gdyż jakkolwiek archipelag ten politycznie należy do europejskiej Hiszpanii, to jednak geograficznie jest on częścią <a href="/wiki/Afryka" title="Afryka">Afryki</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Gleby">Gleby</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Gleby" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Gleby"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ze względu na różnorodność skał, na których wykształciły się gleby oraz zróżnicowanie warunków klimatycznych układ gleb w Europie ma charakter mozaikowy, a jedynie w części wschodniej kontynentu strefowy. </p><p>Jako iż gleby formują się w wyniku oddziaływania roślinności i warunków klimatycznych na podłoże skalne, rodzaj gleby występującej na danym terenie zależy od rozkładu stref klimatycznych i występujących w nich formacji roślinnych. W związku z tym w Europie, w strefie klimatów zimnych, gdzie procesy chemiczne przebiegają powoli a powstająca gleba poddawana jest <a href="/wiki/Erozja" title="Erozja">erozji</a> mrozowej profile glebowe są słabo wykształcone, zaś gleby tam występujące należą do <a href="/w/index.php?title=Gleby_tundry&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gleby tundry (strona nie istnieje)">gleb tundrowych</a>. W strefie <a href="/w/index.php?title=Klimat_umiarkowany_ch%C5%82odny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Klimat umiarkowany chłodny (strona nie istnieje)">klimatu umiarkowanego chłodnego</a> (od <a href="/wiki/Skandynawia" title="Skandynawia">Skandynawii</a>, przez północną część <a href="/wiki/Nizina_Wschodnioeuropejska" title="Nizina Wschodnioeuropejska">Niziny Wschodnioeuropejskiej</a>, aż do <a href="/wiki/Ural" title="Ural">Uralu</a>) przeważają <a href="/wiki/Gleby_bielicowe" title="Gleby bielicowe">gleby bielicowe</a> i <a href="/w/index.php?title=Gleby_darniowo-bielicowe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gleby darniowo-bielicowe (strona nie istnieje)">darniowo-bielicowe</a> (te ostatnie występują w części południowej omawianego rejonu). </p><p>W południowej części strefy <a href="/wiki/Klimat_umiarkowany" title="Klimat umiarkowany">klimatu umiarkowanego</a> w Europie środkowej i wschodniej największą powierzchnię zajmują <a href="/w/index.php?title=Gleby_darniowo-bielicowe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gleby darniowo-bielicowe (strona nie istnieje)">gleby darniowo-bielicowe</a>. W Europie zachodniej i środkowej, w strefie klimatów umiarkowanych ciepłych (zwłaszcza odmiany morskiej), od <a href="/wiki/Wyspy_Brytyjskie" title="Wyspy Brytyjskie">Wysp Brytyjskich</a>, przez Francję, południowe Niemcy aż do Rumunii przeważają <a href="/wiki/Gleby_brunatnoziemne" title="Gleby brunatnoziemne">gleby brunatne</a> i <a href="/wiki/Gleby_p%C5%82owe" title="Gleby płowe">płowe</a>, przy czym na zachodzie, gdzie poziom opadów jest wyższy są to <a href="/w/index.php?title=Gleby_brunatno-bielicowe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gleby brunatno-bielicowe (strona nie istnieje)">gleby brunatno-bielicowe</a>. W strefie <a href="/wiki/Klimat_podzwrotnikowy" title="Klimat podzwrotnikowy">klimatu podzwrotnikowego</a> (na obszarze śródziemnomorskim) najwięcej jest gleb typu <a href="/wiki/Gleby_br%C4%85zowe" title="Gleby brązowe">brązowego</a> i <a href="/wiki/Gleby_brunatnoziemne" title="Gleby brunatnoziemne">brunatnego</a>. W południowej części <a href="/wiki/Nizina_Wschodnioeuropejska" title="Nizina Wschodnioeuropejska">Niziny Wschodnioeuropejskiej</a>, na wschód od <a href="/wiki/Ma%C5%82opolska" title="Małopolska">Małopolski</a> i <a href="/wiki/Karpaty" title="Karpaty">Karpat</a> ciągnie się strefa bardzo urodzajnych gleb <a href="/wiki/Czarnoziemy" title="Czarnoziemy">czarnoziemowych</a>, które stanowią głównie <a href="/w/index.php?title=Czarnoziemy_stepowe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Czarnoziemy stepowe (strona nie istnieje)">czarnoziemy stepowe</a>, a poza nimi też <a href="/w/index.php?title=Czarnoziemy_le%C5%9Bne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Czarnoziemy leśne (strona nie istnieje)">czarnoziemy leśne</a>. W rejonie <a href="/wiki/Morze_Kaspijskie" title="Morze Kaspijskie">Morza Kaspijskiego</a> dominują <a href="/wiki/Gleby_kasztanowe" title="Gleby kasztanowe">gleby kasztanowe</a>, zaś na powierzchni ok. 100 tys. km², pomiędzy dolną <a href="/wiki/Wo%C5%82ga" title="Wołga">Wołgą</a> a rzeką <a href="/wiki/Ural_(rzeka)" title="Ural (rzeka)">Ural</a>, na terenach pustynnych warstwa gleby praktycznie nie występuje. </p><p>Niezależnie od <a href="/wiki/Strefa_klimatyczna" title="Strefa klimatyczna">stref klimatycznych</a> na terenach górskich występują charakterystyczne dla tego typu obszarów typy gleb, zaś wzdłuż biegów dużych rzek (m.in. dolnej <a href="/wiki/Wo%C5%82ga" title="Wołga">Wołgi</a>, <a href="/wiki/Rodan" title="Rodan">Rodanu</a>, środkowego <a href="/wiki/Dunaj" title="Dunaj">Dunaju</a>) oraz w <a href="/wiki/Holandia" title="Holandia">Holandii</a> występują <a href="/wiki/Mady" title="Mady">mady</a> i <a href="/wiki/Marsze" title="Marsze">marsze</a>. Na terenach o nadmiernej wilgotności leżących w strefie <a href="/wiki/Klimat_umiarkowany" title="Klimat umiarkowany">klimatu umiarkowanego</a> powstają <a href="/wiki/Gleby_torfowe" title="Gleby torfowe">gleby torfowe</a> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Klimat">Klimat</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Klimat" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Klimat"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/%C5%9Aredniowieczne_optimum_klimatyczne" title="Średniowieczne optimum klimatyczne">Średniowieczne optimum klimatyczne</a>, <a href="/wiki/Ma%C5%82a_epoka_lodowa" title="Mała epoka lodowa">Mała epoka lodowa</a> i <a href="/wiki/Globalne_ocieplenie" title="Globalne ocieplenie">Globalne ocieplenie</a>.</i></div> <p><a href="/wiki/Klimat" title="Klimat">Klimat</a> w Europie jest znacznie łagodniejszy niż klimaty innych obszarów położonych na tej samej <a href="/wiki/Szeroko%C5%9B%C4%87_geograficzna" title="Szerokość geograficzna">szerokości geograficznej</a>. Różnica ta zauważalna jest zwłaszcza zimą, w zachodniej i północnej części kontynentu. Główną przyczyną tego zjawiska jest ciepły <a href="/wiki/Pr%C4%85d_morski" title="Prąd morski">prąd morski</a> – <a href="/wiki/Pr%C4%85d_Zatokowy" title="Prąd Zatokowy">Golfstrom</a> (Prąd Zatokowy), opływający Europę od zachodu. Dzięki niemu na <a href="/wiki/Norwegia" title="Norwegia">norweskich</a> <a href="/wiki/Lofoty" title="Lofoty">Lofotach</a> istnieje <a href="/wiki/Anomalia_termiczna" title="Anomalia termiczna">anomalia termiczna</a>. </p><p>Drugą przyczyną łagodnego klimatu jest przewaga wiatrów zachodnich, co w połączeniu z niemal równoleżnikowym układem najważniejszych łańcuchów górskich, powoduje, iż ciepłe masy powietrza znad <a href="/wiki/Ocean_Atlantycki" title="Ocean Atlantycki">Oceanu Atlantyckiego</a> docierają głęboko na wschód <a href="/wiki/Kontynent" title="Kontynent">kontynentu</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Strefy_klimatyczne">Strefy klimatyczne</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Strefy klimatyczne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Strefy klimatyczne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Niemal cała Europa znajduje się w strefie <a href="/wiki/Klimat_umiarkowany" title="Klimat umiarkowany">klimatów umiarkowanych</a>. W północno-wschodniej części <a href="/wiki/Kontynent" title="Kontynent">kontynentu</a> ma on charakter <a href="/w/index.php?title=Klimat_umiarkowany_ch%C5%82odny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Klimat umiarkowany chłodny (strona nie istnieje)">chłodny</a>, zaś w pozostałej – <a href="/w/index.php?title=Klimat_umiarkowany_ciep%C5%82y&action=edit&redlink=1" class="new" title="Klimat umiarkowany ciepły (strona nie istnieje)">ciepły</a> (<a href="/wiki/Strefa_klimatyczna" title="Strefa klimatyczna">morski</a>, <a href="/w/index.php?title=Klimat_umiarkowany_ciep%C5%82y_kontynentalny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Klimat umiarkowany ciepły kontynentalny (strona nie istnieje)">kontynentalny</a> i <a href="/w/index.php?title=Klimat_umiarkowany_ciep%C5%82y_przej%C5%9Bciowy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Klimat umiarkowany ciepły przejściowy (strona nie istnieje)">przejściowy</a>). Południowe skrawki Europy (półwyspy: <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Iberyjski" title="Półwysep Iberyjski">Iberyjski</a>, <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Apeni%C5%84ski" title="Półwysep Apeniński">Apeniński</a> i <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Ba%C5%82ka%C5%84ski" title="Półwysep Bałkański">Bałkański</a> oraz wyspy <a href="/wiki/Morze_%C5%9Ar%C3%B3dziemne" title="Morze Śródziemne">Morza Śródziemnego</a>) znajdują się w strefie <a href="/wiki/Klimat_podzwrotnikowy" title="Klimat podzwrotnikowy">klimatów podzwrotnikowych</a> (<a href="/w/index.php?title=Klimat_podzwrotnikowy_morski&action=edit&redlink=1" class="new" title="Klimat podzwrotnikowy morski (strona nie istnieje)">morskich</a>, a w Bułgarii i środkowej Hiszpanii – <a href="/w/index.php?title=Klimat_podzwrotnikowy_kontynentalny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Klimat podzwrotnikowy kontynentalny (strona nie istnieje)">kontynentalnych</a>). Od klimatów umiarkowanych oddzielają je pasma górskie: <a href="/wiki/Pireneje" title="Pireneje">Pireneje</a>, <a href="/wiki/Alpy" title="Alpy">Alpy</a> i <a href="/wiki/Ba%C5%82kan" title="Bałkan">Bałkan</a>. </p><p>W północnych krańcach Europy (północna Islandia, <a href="/wiki/Svalbard" title="Svalbard">Svalbard</a> i północno-zachodnia Rosja) panuje <a href="/wiki/Klimat_oko%C5%82obiegunowy" title="Klimat okołobiegunowy">klimat okołobiegunowy</a> (<a href="/wiki/Klimat_subpolarny" title="Klimat subpolarny">subpolarny</a>). </p><p>Niezależnie od położenia wysokie oraz średnie góry posiadają własne, odmienne od nizinnych typy klimatyczne, zaliczane do <a href="/wiki/Klimat_g%C3%B3rski" title="Klimat górski">klimatów górskich</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Temperatura">Temperatura</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Temperatura" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Temperatura"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable" align="right" width="25%"> <tbody><tr> <th>Temperatura i opady w wybranych miastach europejskich: </th></tr> <tr> <td align="center"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:ClimateTiranaAlbania.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/ClimateTiranaAlbania.PNG/150px-ClimateTiranaAlbania.PNG" decoding="async" width="150" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/ClimateTiranaAlbania.PNG/225px-ClimateTiranaAlbania.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/ClimateTiranaAlbania.PNG/300px-ClimateTiranaAlbania.PNG 2x" data-file-width="450" data-file-height="450" /></a></span><br /><a href="/wiki/Tirana" title="Tirana">Tirana</a> </td></tr> <tr> <td align="center"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:ClimateDublinIreland.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/ClimateDublinIreland.PNG/150px-ClimateDublinIreland.PNG" decoding="async" width="150" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/ClimateDublinIreland.PNG/225px-ClimateDublinIreland.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/ClimateDublinIreland.PNG/300px-ClimateDublinIreland.PNG 2x" data-file-width="450" data-file-height="450" /></a></span><br /><a href="/wiki/Dublin" title="Dublin">Dublin</a> </td></tr> <tr> <td align="center"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:ClimateMoscowRussia.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/ClimateMoscowRussia.PNG/150px-ClimateMoscowRussia.PNG" decoding="async" width="150" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/ClimateMoscowRussia.PNG/225px-ClimateMoscowRussia.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/ClimateMoscowRussia.PNG/300px-ClimateMoscowRussia.PNG 2x" data-file-width="450" data-file-height="450" /></a></span><br /><a href="/wiki/Moskwa" title="Moskwa">Moskwa</a> </td></tr> <tr> <td><small>Czerwonym słupkom pokazującym temperaturę, odpowiada skala po lewej stronie, niebieskim – pokazującym poziom opadów – skala po prawej stronie</small> </td></tr></tbody></table> <p><a href="/wiki/Temperatura_powietrza" title="Temperatura powietrza">Temperatura</a> na kontynencie europejskim w okresie zimowym spada w miarę posuwania się na wschód. Zimą najcieplejszymi obszarami są krańce południowe i południowo-zachodnie kontynentu. W styczniu średnia temperatura na tych terenach to ok. +10 °C – +12 °C, np. w <a href="/wiki/Lizbona" title="Lizbona">Lizbonie</a> średnia wieloletnia to +11 °C, a w <a href="/wiki/Gibraltar" title="Gibraltar">Gibraltarze</a> – +13 °C. Najchłodniejszymi terenami są obszary na północnym wschodzie, gdzie średnia temperatura to poniżej –15 °C, zaś na samym skraju kontynentu, na <a href="/wiki/Nowa_Ziemia" title="Nowa Ziemia">Nowej Ziemi</a>, spada poniżej –20 °C. </p><p>W okresie letnim największe różnice temperatur zaznaczają się pomiędzy północą a południem kontynentu. Najwyższą w Europie temperaturę zanotowano w <a href="/wiki/Sewilla" title="Sewilla">Sewilli</a> i było to +50 °C, natomiast najniższą 31 grudnia 1978 r. w <a href="/wiki/Rosja" title="Rosja">rosyjskim</a> <a href="/w/index.php?title=Ust%E2%80%93Czugor&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ust–Czugor (strona nie istnieje)">Ust–Czugor</a> i wynosiła ona –58,1 °C<sup id="cite_ref-meteo_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-meteo-16">[16]</a></sup>. </p><p>Roczne wahania temperatur największe są na wschodzie Europy. W środkowej części europejskiej Rosji różnice skrajnych temperatur w ciągu roku przekraczać mogą 70 <a href="/wiki/Skala_Celsjusza" title="Skala Celsjusza">°C</a> (w <a href="/wiki/Twer" title="Twer">Twerze</a> najwyższa zanotowana temperatura to +37 °C, zaś najniższa –50 °C). Najmniejsze wahania temperatur występują na krańcach północno-zachodnich i średnio wynoszą kilkanaście, do nieco ponad 20 stopni. </p><p>Długość okresu <a href="/wiki/Przymrozek" title="Przymrozek">bezprzymrozkowego</a> jest różna w różnych częściach kontynentu. Na krańcach północno-wschodnich (północny <a href="/wiki/Ural" title="Ural">Ural</a>, część <a href="/wiki/Nowa_Ziemia" title="Nowa Ziemia">Nowej Ziemi</a>) oraz w <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Skandynawskie" title="Góry Skandynawskie">Górach Skandynawskich</a> i środkowej <a href="/wiki/Islandia" title="Islandia">Islandii</a> wynosi poniżej 2 miesięcy, na większości obszaru Europy środkowej i wschodniej jest to 120–180 dni, w Europie zachodniej (poza obszarami górskimi) – 180–240 dni, zaś na wyspach i położonych na południu wybrzeżach <a href="/wiki/Morze_%C5%9Ar%C3%B3dziemne" title="Morze Śródziemne">Morza Śródziemnego</a> oraz w południowo-zachodniej części <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Iberyjski" title="Półwysep Iberyjski">Półwyspu Iberyjskiego</a> przymrozki pojawiają się sporadycznie (nie w każdym roku). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Opady">Opady</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Opady" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Opady"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Poziom opadów w Europie jest różny. Na znacznej część kontynentu rocznie notuje się 500–800 mm opadów. Wielkość ta ma znacznie wyższą wartość na terenach górskich (zwłaszcza po zachodniej stronie <a href="/wiki/Stok_(geomorfologia)" title="Stok (geomorfologia)">stoków</a>), gdzie przekracza ona 2000 mm na rok (w czarnogórskiej osadzie <a href="/wiki/Crkvice_(Czarnog%C3%B3ra)" title="Crkvice (Czarnogóra)">Crkvice</a>, w <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Dynarskie" title="Góry Dynarskie">Górach Dynarskich</a>, nad <a href="/wiki/Zatoka_Kotorska" title="Zatoka Kotorska">Zatoką Kotorską</a> jest to ponad 5300 mm). Duże nasilenie opadów występuje też na wybrzeżach. Najmniej opadów (poniżej 500 mm) występuje na krańcach północno- i południowo-wschodnich, zaś na wybrzeżu <a href="/wiki/Morze_Kaspijskie" title="Morze Kaspijskie">Morza Kaspijskiego</a> jest nawet mniej niż 250 mm. </p><p>Na większości obszaru Europy opady występują w ciągu całego roku, głównie jednak w półroczu ciepłym (zwłaszcza czerwcu, lipcu i sierpniu). Na terenie <a href="/wiki/Wyspy_Brytyjskie" title="Wyspy Brytyjskie">Wysp Brytyjskich</a>, zachodniej części <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Skandynawski" title="Półwysep Skandynawski">Półwyspu Skandynawskiego</a>, na <a href="/wiki/Islandia_(wyspa)" title="Islandia (wyspa)">Islandii</a> oraz większości obszaru <a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francji</a> opady także występują w ciągu całego roku, jednak największe ich nasilenie przypada na półrocze chłodne. W Europie południowej (głównie na obszarach pokrywających się z zasięgiem klimatu podzwrotnikowego) <a href="/wiki/Deszcz" title="Deszcz">deszcz</a>, rzadziej <a href="/wiki/%C5%9Anieg" title="Śnieg">śnieg</a> pada niemal wyłącznie w porze chłodnej. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Wody">Wody</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Wody" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wody"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Około 66% powierzchni Europy należy do <a href="/wiki/Zlewisko" title="Zlewisko">zlewiska</a> <a href="/wiki/Ocean_Atlantycki" title="Ocean Atlantycki">Oceanu Atlantyckiego</a>, 16% do zlewiska <a href="/wiki/Ocean_Arktyczny" title="Ocean Arktyczny">Oceanu Arktycznego</a>, a wody z pozostałej części kontynentu spływają do zbiorników wewnątrzkontynentalnych, spośród których największym jest <a href="/wiki/Morze_Kaspijskie" title="Morze Kaspijskie">Morze Kaspijskie</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rzeki">Rzeki</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Rzeki" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rzeki"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Astrachan_Volgadelta.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Astrachan_Volgadelta.jpg/220px-Astrachan_Volgadelta.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Astrachan_Volgadelta.jpg/330px-Astrachan_Volgadelta.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Astrachan_Volgadelta.jpg/440px-Astrachan_Volgadelta.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a><figcaption>Ujście <a href="/wiki/Wo%C5%82ga" title="Wołga">Wołgi</a>, najdłuższej rzeki Europy</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Rzeki_Europy" title="Rzeki Europy">Rzeki Europy</a>.</i></div> <p>W Europie znajdują się liczne <a href="/wiki/Rzeka" title="Rzeka">rzeki</a>, jednak z powodu silnie rozwiniętej linii brzegowej kontynentu i związanej z tym niewielkiej odległości do morza europejskie rzeki nie należą do najdłuższych na świecie. Najdłuższa rzeka Europy – <a href="/wiki/Wo%C5%82ga" title="Wołga">Wołga</a> zajmuje dopiero 15. miejsce pod względem długości wśród rzek świata. Rocznie rzeki Europy odprowadzają do <a href="/wiki/Ocean" title="Ocean">oceanów</a> 2500 km³ wody. </p><p>Zasadniczo w Europie istnieje kilka typów rzek: </p> <ul><li>Typ wschodnioeuropejski – rzeki na terenach nizinnych, zasilane głównie przez roztopy i wiosenne opady, stąd najwyższe stany wód przypadają na wiosnę, a najniższe – latem i zimą, zlodowacone przez kilka miesięcy w roku. Należą tu m.in. <a href="/wiki/Wo%C5%82ga" title="Wołga">Wołga</a>, <a href="/wiki/Dniepr" title="Dniepr">Dniepr</a>, <a href="/wiki/Don" title="Don">Don</a> i <a href="/wiki/Dwina" title="Dwina">Dwina</a>.</li> <li>Typ północnoeuropejski – rzeki o niewielkich rocznych wahaniach wodostanu, który jest wyrównywany przez jeziora, przez które przepływają te cieki wodne. Zimą dość długo zlodowacone. Często wykorzystywane w <a href="/wiki/Elektrownia_wodna" title="Elektrownia wodna">hydroenergetyce</a>. Należą tu m.in. <a href="/wiki/Glomma" title="Glomma">Glomma</a> i <a href="/wiki/Torne" title="Torne">Torne</a>.</li> <li>Typ atlantycki – rzeki o zasilaniu opadowym, wysokim i wyrównanym wodostanie, nie zamarzające zimą (np. <a href="/wiki/Sekwana" title="Sekwana">Sekwana</a> i <a href="/wiki/Tamiza" title="Tamiza">Tamiza</a>).</li> <li>Typ alpejski – rzeki tego typu w swym górnym biegu zasilane są wodą z topniejących lodowców i <a href="/wiki/%C5%9Anieg" title="Śnieg">śniegów</a> (stąd na tych odcinkach wysokie stany wód występują późną <a href="/wiki/Wiosna" title="Wiosna">wiosną</a> i <a href="/wiki/Lato" title="Lato">latem</a>), zaś w dolnym odcinku zasilane głównie dopływami; poziom wody w tej części rzeki zależy od ilości opadów i wysokości temperatur (parowanie). <a href="/wiki/Rzeka" title="Rzeka">Rzekami</a> tego typu są m.in. <a href="/wiki/Ren" title="Ren">Ren</a>, <a href="/wiki/Rodan" title="Rodan">Rodan</a> i <a href="/wiki/Pad_(rzeka)" title="Pad (rzeka)">Pad</a>.</li> <li>Typ śródziemnomorski – rzeki o zasilaniu głównie opadowym, cechują się bardzo wyraźnymi różnicami w poziomie wody w okresie zimowym (gdy przypada maksimum) i letnim. Należą do nich m.in. <a href="/wiki/Gwadalkiwir" title="Gwadalkiwir">Gwadalkiwir</a>, <a href="/wiki/Gwadiana" title="Gwadiana">Gwadiana</a> i <a href="/wiki/Tag_(rzeka)" title="Tag (rzeka)">Tag</a>.</li></ul> <p>Do najdłuższych rzeki Europy należą <a href="/wiki/Wo%C5%82ga" title="Wołga">Wołga</a> (3531 km), <a href="/wiki/Dunaj" title="Dunaj">Dunaj</a> (2888 km), <a href="/wiki/Ural_(rzeka)" title="Ural (rzeka)">Ural</a> (2428 km), <a href="/wiki/Dniepr" title="Dniepr">Dniepr</a> (2285 km), <a href="/wiki/Don" title="Don">Don</a> (1870 km), <a href="/wiki/Peczora_(rzeka)" title="Peczora (rzeka)">Peczora</a> (1809 km), <a href="/wiki/Dniestr" title="Dniestr">Dniestr</a> (1352 km), <a href="/wiki/Ren" title="Ren">Ren</a> (1320 km), <a href="/wiki/%C5%81aba" title="Łaba">Łaba</a> (1091 km) i <a href="/wiki/Wis%C5%82a" title="Wisła">Wisła</a> (1047 km). Do rzek o największej powierzchni <a href="/wiki/Dorzecze" title="Dorzecze">dorzecza</a> Wołga (1,38 mln km²), Dunaj (817 tys. km²), Dniepr (516,3 tys. km²) i Don (425,6 tys. km²). </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Donau-Wien-UNOcity.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Donau-Wien-UNOcity.jpg/220px-Donau-Wien-UNOcity.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Donau-Wien-UNOcity.jpg/330px-Donau-Wien-UNOcity.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Donau-Wien-UNOcity.jpg/440px-Donau-Wien-UNOcity.jpg 2x" data-file-width="2272" data-file-height="1704" /></a><figcaption><a href="/wiki/Dunaj" title="Dunaj">Dunaj</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:AltrheinStockstadtKuehkopf.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/AltrheinStockstadtKuehkopf.JPG/220px-AltrheinStockstadtKuehkopf.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/AltrheinStockstadtKuehkopf.JPG/330px-AltrheinStockstadtKuehkopf.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/AltrheinStockstadtKuehkopf.JPG/440px-AltrheinStockstadtKuehkopf.JPG 2x" data-file-width="2816" data-file-height="2112" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ren" title="Ren">Ren</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Sandomierz-Wis%C5%82a_Most.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Sandomierz-Wis%C5%82a_Most.jpg/220px-Sandomierz-Wis%C5%82a_Most.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Sandomierz-Wis%C5%82a_Most.jpg/330px-Sandomierz-Wis%C5%82a_Most.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Sandomierz-Wis%C5%82a_Most.jpg/440px-Sandomierz-Wis%C5%82a_Most.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a><figcaption><a href="/wiki/Wis%C5%82a" title="Wisła">Wisła</a> w okolicach <a href="/wiki/Sandomierz" title="Sandomierz">Sandomierza</a></figcaption></figure> <p><b>Najdłuższe rzeki Europy</b> </p> <ol><li><a href="/wiki/Wo%C5%82ga" title="Wołga">Wołga</a> (3531 km)</li> <li><a href="/wiki/Dunaj" title="Dunaj">Dunaj</a> (2888 km)</li> <li><a href="/wiki/Ural_(rzeka)" title="Ural (rzeka)">Ural</a> (2428 km)</li> <li><a href="/wiki/Dniepr" title="Dniepr">Dniepr</a> (2285 km)</li> <li><a href="/wiki/Don" title="Don">Don</a> (1870 km)</li> <li><a href="/wiki/Peczora_(rzeka)" title="Peczora (rzeka)">Peczora</a> (1809 km)</li> <li><a href="/wiki/Kama_(rzeka)" title="Kama (rzeka)">Kama</a> (1805 km)</li> <li><a href="/wiki/Oka_(dop%C5%82yw_Wo%C5%82gi)" title="Oka (dopływ Wołgi)">Oka</a> (1500 km)</li> <li><a href="/wiki/Bie%C5%82aja_(dop%C5%82yw_Kamy)" title="Biełaja (dopływ Kamy)">Bieła</a> (1430 km)</li> <li><a href="/wiki/Dniestr" title="Dniestr">Dniestr</a> (1352 km)</li> <li><a href="/wiki/Ren" title="Ren">Ren</a> (1320 km)</li> <li><a href="/wiki/Wiatka" title="Wiatka">Wiatka</a> (1314 km)</li> <li><a href="/wiki/Desna_(rzeka)" title="Desna (rzeka)">Desna</a> (1130 km)</li> <li><a href="/wiki/%C5%81aba" title="Łaba">Łaba</a> (1091 km)</li> <li><a href="/wiki/Doniec" title="Doniec">Doniec</a> (1053 km)</li> <li><a href="/wiki/Wis%C5%82a" title="Wisła">Wisła</a> (1047 km)</li> <li><a href="/wiki/D%C5%BAwina" title="Dźwina">Dźwina</a> (1020 km)</li> <li><a href="/wiki/Loara" title="Loara">Loara</a> (1020 km)</li> <li><a href="/wiki/Chopior" title="Chopior">Chopior</a> (1010 km)</li> <li><a href="/wiki/Tag_(rzeka)" title="Tag (rzeka)">Tag</a> (1007 km)</li> <li><a href="/wiki/Prut" title="Prut">Prut</a> (953 km)</li> <li><a href="/wiki/Sawa_(rzeka)" title="Sawa (rzeka)">Sawa</a> (940 km)</li> <li><a href="/wiki/Duero" title="Duero">Duero</a> (938 km)</li> <li><a href="/wiki/Niemen" title="Niemen">Niemen</a> (937 km)</li> <li><a href="/wiki/Moza" title="Moza">Moza</a> (925 km)</li> <li><a href="/wiki/Ebro" title="Ebro">Ebro</a> (910 km)</li> <li><a href="/wiki/Odra" title="Odra">Odra</a> (854 km)</li></ol> <p>Według powierzchni <a href="/wiki/Dorzecze" title="Dorzecze">dorzecza</a> </p> <ol><li><a href="/wiki/Wo%C5%82ga" title="Wołga">Wołga</a> (1,38 mln km²)</li> <li><a href="/wiki/Dunaj" title="Dunaj">Dunaj</a> (817 tys.km²)</li> <li><a href="/wiki/Dniepr" title="Dniepr">Dniepr</a> (516,3 tys. km²)</li> <li><a href="/wiki/Kama_(rzeka)" title="Kama (rzeka)">Kama</a> (507 tys. km²)</li> <li><a href="/wiki/Don" title="Don">Don</a> (425,6 tys. km²)</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jeziora">Jeziora</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: Jeziora" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Jeziora"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Sortavalan_saaristoa.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Sortavalan_saaristoa.jpg/220px-Sortavalan_saaristoa.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Sortavalan_saaristoa.jpg/330px-Sortavalan_saaristoa.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Sortavalan_saaristoa.jpg/440px-Sortavalan_saaristoa.jpg 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1502" /></a><figcaption>Wybrzeże jeziora <a href="/wiki/%C5%81adoga" title="Ładoga">Ładoga</a> w okolicach miasta <a href="/wiki/Sortawa%C5%82a" title="Sortawała">Sortawała</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Jezioro_Drawsko_(2).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Jezioro_Drawsko_%282%29.jpg/220px-Jezioro_Drawsko_%282%29.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Jezioro_Drawsko_%282%29.jpg/330px-Jezioro_Drawsko_%282%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Jezioro_Drawsko_%282%29.jpg/440px-Jezioro_Drawsko_%282%29.jpg 2x" data-file-width="4608" data-file-height="3072" /></a><figcaption>Jezioro <a href="/wiki/Drawsko_(jezioro)" title="Drawsko (jezioro)">Drawsko</a> w <a href="/wiki/Czaplinek" title="Czaplinek">Czaplinku</a></figcaption></figure> <p>Jeziora zajmują ok. 163 tys. km² (bez powierzchni tej części <a href="/wiki/Morze_Kaspijskie" title="Morze Kaspijskie">Morza Kaspijskiego</a>, która według niektórych źródeł<sup class="noprint" title="Ta informacja wymaga doprecyzowania od 2015-10">[<a href="/wiki/Wikipedia:Unikaj_wyra%C5%BCe%C5%84_zwodniczych" title="Wikipedia:Unikaj wyrażeń zwodniczych">według kogo?</a>]</sup> zaliczana jest do Europy), tj. ok. 1,6% powierzchni kontynentu. Największe europejskie jeziora znajdują się w zapadliskach tektonicznych. Spośród tego typu zbiorników wodnych wymienić należy m.in. jeziora: <a href="/wiki/%C5%81adoga" title="Ładoga">Ładoga</a>, <a href="/wiki/Onega_(jezioro)" title="Onega (jezioro)">Onega</a>, <a href="/wiki/Wener" title="Wener">Wener</a> i <a href="/wiki/Wetter_(jezioro)" title="Wetter (jezioro)">Wetter</a>, a także <a href="/wiki/Balaton" title="Balaton">Balaton</a>. </p><p>Liczne i duże jeziora (zwłaszcza na <a href="/wiki/Pojezierze_Fi%C5%84skie" title="Pojezierze Fińskie">Pojezierzu Fińskim</a> i <a href="/w/index.php?title=Pojezierze_Ba%C5%82tyckie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pojezierze Bałtyckie (strona nie istnieje)">Bałtyckim</a>) są pochodzenia lodowcowego, a największe z nich to <a href="/wiki/Saimaa" title="Saimaa">Saimaa</a>, <a href="/wiki/Pejpus" title="Pejpus">Pejpus</a> i <a href="/wiki/Ilmen" title="Ilmen">Ilmień</a>. Na obszarach nizinnych jeziora pochodzenia lodowcowego często łączą się z sobą. W rejonie alpejskim dość duże i bardzo głębokie jeziora, na przykład <a href="/wiki/Jezioro_Genewskie" title="Jezioro Genewskie">Jezioro Genewskie</a>, <a href="/wiki/Jezioro_Bode%C5%84skie" title="Jezioro Bodeńskie">Jezioro Bodeńskie</a>, <a href="/wiki/Lago_di_Como" title="Lago di Como">Como</a> i <a href="/wiki/Lago_di_Garda" title="Lago di Garda">Garda</a>, mają pochodzenie tektoniczno-lodowcowe. </p><p>Poza tym na terenie Europy znajdują się <a href="/wiki/Jezioro_przybrze%C5%BCne" title="Jezioro przybrzeżne">jeziora przybrzeżne</a> (np. polskie <a href="/wiki/%C5%81ebsko" title="Łebsko">Łebsko</a>), jednak nie osiągają one ani dużych rozmiarów, ani znacznych głębokości. Istnieje także niewielka liczba zbiorników wodnych pochodzenia <a href="/wiki/Kras_(geologia)" title="Kras (geologia)">krasowego</a> i wulkanicznego. </p><p><b>Największe jeziora Europy</b> </p><p>Pod względem powierzchni: </p> <ol><li><a href="/wiki/%C5%81adoga" title="Ładoga">Ładoga</a> 18 390 km² (wraz z <a href="/wiki/Wyspa" title="Wyspa">wyspami</a>)</li> <li><a href="/wiki/Onega_(jezioro)" title="Onega (jezioro)">Onega</a> 9616 km²</li> <li><a href="/wiki/Wener" title="Wener">Wener</a> 5650 km²</li> <li><a href="/wiki/Saimaa" title="Saimaa">Saimaa</a> 4400 km² (sieć jezior)</li> <li><a href="/wiki/Pejpus" title="Pejpus">Pejpus</a> 3555 km²</li> <li><a href="/wiki/Ilmen" title="Ilmen">Ilmień</a> 2090 km² (przy najwyższym stanie wód)</li> <li><a href="/wiki/Wetter_(jezioro)" title="Wetter (jezioro)">Wetter</a> 1893 km²</li> <li><a href="/wiki/Jezioro_Bia%C5%82e_(Rosja)" title="Jezioro Białe (Rosja)">Białe</a> 1290 km²</li> <li><a href="/wiki/Wygoziero" title="Wygoziero">Wygoziero</a> 1250 km²</li> <li><a href="/wiki/Melar" title="Melar">Melar</a> 1140 km²</li></ol> <p>Pod względem głębokości: </p> <ol><li><a href="/wiki/Hornindalsvatnet" title="Hornindalsvatnet">Hornindalsvatnet</a> (514 m)</li> <li><a href="/wiki/Lago_di_Como" title="Lago di Como">Como</a> (410 m)</li> <li><a href="/wiki/Lago_di_Garda" title="Lago di Garda">Garda</a> (346 m)</li> <li><a href="/wiki/Jezioro_Genewskie" title="Jezioro Genewskie">Genewskie</a> (310 m)</li> <li><a href="/wiki/Jezioro_Bode%C5%84skie" title="Jezioro Bodeńskie">Bodeńskie</a> (252 m)</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Lodowce">Lodowce</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=20" title="Edytuj sekcję: Lodowce" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=20" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Lodowce"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Panorama_Monte_Rosa_Hut_1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Panorama_Monte_Rosa_Hut_1.jpg/220px-Panorama_Monte_Rosa_Hut_1.jpg" decoding="async" width="220" height="108" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Panorama_Monte_Rosa_Hut_1.jpg/330px-Panorama_Monte_Rosa_Hut_1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Panorama_Monte_Rosa_Hut_1.jpg/440px-Panorama_Monte_Rosa_Hut_1.jpg 2x" data-file-width="4039" data-file-height="1980" /></a><figcaption>Alpejski <a href="/wiki/Gornergletscher" title="Gornergletscher">Gornergletscher</a></figcaption></figure> <p>Około 1% powierzchni Europy stanowią obszary na których zalega pokrywa lodowa. Jest ona pozostałością po dawnych zlodowaceniach, kiedy to <a href="/wiki/Lodowiec" title="Lodowiec">lodowce</a> zajmowały znaczną część kontynentu, i obecnie wraz z ocieplaniem klimatu jej zasięg się zmniejsza. Obecnie lodowce znajdują się głównie na obszarach północnych oraz w wysokich partiach gór. Spośród ok. 120 tys. km² jakie zajmują lodowce (inne źródła podają obszar Europy pokryty lodowcami jako 88 tys. km²), niemal połowa (ok. 58 tys. km²) znajduje się na <a href="/wiki/Spitsbergen" title="Spitsbergen">Spitsbergenie</a>. Poza tym duże obszary lodowców pokrywają <a href="/wiki/Nowa_Ziemia" title="Nowa Ziemia">Nową Ziemię</a> (ponad 24 tys. km²) i <a href="/wiki/Islandia" title="Islandia">Islandię</a> (11,5 tys. km²). Na obszarze kontynentalnej Europy lodowce występują tylko na terenach górskich: największe lodowce, o łącznej powierzchni ok. 5 tys. km². istnieją w <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Skandynawskie" title="Góry Skandynawskie">Górach Skandynawskich</a>, a poza tym w <a href="/wiki/Alpy" title="Alpy">Alpach</a> (np. lodowiec <a href="/wiki/Aletschgletscher" title="Aletschgletscher">Aletschgletscher</a>), gdzie zajmują ok. 3600 km², a także w <a href="/wiki/Pireneje" title="Pireneje">Pirenejach</a> (ok. 30 km²). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Środowisko_przyrodnicze"><span id=".C5.9Arodowisko_przyrodnicze"></span>Środowisko przyrodnicze</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=21" title="Edytuj sekcję: Środowisko przyrodnicze" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=21" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Środowisko przyrodnicze"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Szata_roślinna"><span id="Szata_ro.C5.9Blinna"></span>Szata roślinna</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=22" title="Edytuj sekcję: Szata roślinna" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=22" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Szata roślinna"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Europa jest tą częścią świata, w której pierwotne typy roślinności w największym stopniu zostały przekształcone w wyniku gospodarczej działalności człowieka. Zjawisko to jest najbardziej widoczne w Europie Zachodniej i Środkowej, w znacznie mniejszym stopniu wystąpiło na północy i północnym wschodzie kontynentu. Na terenie Irlandii i Anglii roślinność o charakterze naturalnym pokrywa poniżej 10% powierzchni, podczas gdy w północnej Skandynawii i północnej Rosji – nawet ponad 90% terenu zachowało dawny charakter. </p><p><a href="/wiki/Formacja_ro%C5%9Blinna" title="Formacja roślinna">Formacje roślinne</a> Europy mają układ równoleżnikowy i są znacznie zróżnicowane. Na ich układ ma znaczący wpływ klimatu oceanicznego w zachodniej części kontynentu. </p><p>Na północnych skrajach (m.in. <a href="/wiki/Islandia" title="Islandia">Islandia</a>, Półwysep Kolski, <a href="/wiki/Nowa_Ziemia" title="Nowa Ziemia">Nowa Ziemia</a>) znajduje się bezleśny obszar arktyczny. Charakterystyczna dla niego jest roślinność typu <a href="/wiki/Tundra" title="Tundra">tundrowego</a>, złożona z <a href="/wiki/Mchy" title="Mchy">mchów</a>, <a href="/wiki/Porosty" title="Porosty">porostów</a>, rozmaitych gatunków <a href="/wiki/Wiechlinowate" title="Wiechlinowate">traw</a> oraz <a href="/wiki/Wrzos_zwyczajny" title="Wrzos zwyczajny">wrzosów</a> i innych krzewinek. </p><p>Dalej na południe występuje strefa zarośli i rzadkich, widnych <a href="/wiki/Las" title="Las">lasów</a>, głównie <a href="/wiki/Brzoza" title="Brzoza">brzozowych</a>. Ten typ roślinności rozprzestrzeniony jest zwłaszcza na <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Skandynawski" title="Półwysep Skandynawski">Półwyspie Skandynawskim</a>, w części środkowo-północnej, znacznie słabiej wyróżnia się w Rosji, gdzie tundra stopniowo przechodzi w <a href="/wiki/Lasotundra" title="Lasotundra">lasotundrę</a> i w <a href="/wiki/Tajga" title="Tajga">tajgę</a>. </p><p>Bardziej na południe znajduje się tajga złożona z drzew iglastych, głównie <a href="/wiki/%C5%9Awierk" title="Świerk">świerków</a> i <a href="/wiki/Sosna" title="Sosna">sosen</a>, oraz w mniejszym stopniu – <a href="/wiki/Jod%C5%82a" title="Jodła">jodeł</a>. W miarę posuwania się na południe dołączają do nich coraz częściej także gatunki liściaste: <a href="/wiki/Brzoza" title="Brzoza">brzoza</a>, <a href="/wiki/Topola_osika" title="Topola osika">osika</a>, rzadziej <a href="/wiki/Lipa" title="Lipa">lipa</a>, <a href="/wiki/Wi%C4%85z" title="Wiąz">wiąz</a>, <a href="/wiki/Klon_(ro%C5%9Blina)" title="Klon (roślina)">klon</a> i <a href="/wiki/Olsza" title="Olsza">olcha</a>. Na obszarze tajgi występują liczne <a href="/wiki/Bagno" title="Bagno">bagna</a> i <a href="/wiki/Torfowisko" title="Torfowisko">torfowiska</a>, które porasta typowa dla tego typu <a href="/wiki/Ekosystem" title="Ekosystem">ekosystemów</a> roślinność. Jeszcze dalej na południe tajga zaczyna przechodzić w lasy liściaste i mieszane. W niedawnej przeszłości to one pokrywały znaczną część Europy, obecnie zaś porastają bardzo niewielki odsetek dawnego areału. </p><p>W Europie Zachodniej nie występuje strefa tajgi – wzdłuż wybrzeży <a href="/wiki/Ocean_Atlantycki" title="Ocean Atlantycki">Oceanu Atlantyckiego</a>, od zachodniego wybrzeża Norwegii, przez Wielką Brytanię i Irlandię aż do zachodniej Hiszpanii i Portugalii występuje inny typ roślinności, złożony głównie z lasów (w których dominują <a href="/wiki/D%C4%85b" title="Dąb">dąb</a> i <a href="/wiki/Brzoza" title="Brzoza">brzoza</a>) i <a href="/wiki/Wrzosowisko" title="Wrzosowisko">wrzosowisk</a>. </p><p>Południowo-wschodnia Europa, na wybrzeżach <a href="/wiki/Morze_Czarne" title="Morze Czarne">Morza Czarnego</a> leży w strefie <a href="/wiki/Lasostep" title="Lasostep">lasostepów</a> i <a href="/wiki/Step" title="Step">stepów</a>. Ten typ roślinności sięga miejscami aż do Austrii. Obszar stepowy z rzadkimi drzewami występuje także na znacznej części Węgier i części północnej Serbii (tzw. <a href="/wiki/Puszta" title="Puszta">puszta</a>), leżących na <a href="/wiki/Kotlina_Pano%C5%84ska" title="Kotlina Panońska">Nizinie Panońskiej</a>. </p><p>Stepy położone w pobliżu <a href="/wiki/Morze_Kaspijskie" title="Morze Kaspijskie">Morza Kaspijskiego</a> stopniowo przechodzą w <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82pustynia" title="Półpustynia">półpustynie</a>, a nawet w <a href="/wiki/Pustynia" title="Pustynia">pustynie</a> (tzw. <a href="/wiki/Nizina_Nadkaspijska" title="Nizina Nadkaspijska">Nizina Nadkaspijska</a>). Na wybrzeżach <a href="/wiki/Morze_%C5%9Ar%C3%B3dziemne" title="Morze Śródziemne">Morza Śródziemnego</a>, a także w południowej i środkowej części <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Iberyjski" title="Półwysep Iberyjski">Półwyspu Iberyjskiego</a> występuje charakterystyczny typ roślinności, określany mianem <a href="/w/index.php?title=Ro%C5%9Blinno%C5%9B%C4%87_%C5%9Br%C3%B3dziemnomorska&action=edit&redlink=1" class="new" title="Roślinność śródziemnomorska (strona nie istnieje)">roślinności śródziemnomorskiej</a>, powstały po zniszczeniu w wyniku gospodarki ludzkiej pierwotnej szaty roślinnej tych obszarów. Typowe dla tych rejonów są twardolistne, wieczne zielone zarośla, w zależności od rejonu złożone z różnych gatunków, noszące nazwy <a href="/wiki/Makia" title="Makia">makia</a>, <a href="/wiki/Garig" title="Garig">garig</a> i <a href="/wiki/Frygana" title="Frygana">frygana</a>. Poza tym na obszarze śródziemnomorskim występują szczątkowe lasy, zielone przez cały rok. Występują w nich m.in. <a href="/wiki/D%C4%85b" title="Dąb">dęby</a> i <a href="/wiki/Sosna" title="Sosna">sosny</a> </p><p>Niezależnie od szerokości geograficznej na obszarze całego kontynentu na terenach górskich znajdują się skupiska <a href="/wiki/Ro%C5%9Blinno%C5%9B%C4%87_alpejska" title="Roślinność alpejska">roślinności alpejskiej</a>. Największą powierzchnię pokrywa ona w <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Skandynawskie" title="Góry Skandynawskie">Górach Skandynawskich</a>, w <a href="/wiki/Alpy" title="Alpy">Alpach</a>, <a href="/wiki/Pireneje" title="Pireneje">Pirenejach</a>, na <a href="/wiki/Ural" title="Ural">Uralu</a> oraz na <a href="/wiki/Islandia" title="Islandia">Islandii</a>. Gatunki tam występujące są zbliżone do siebie, zaś zasadniczą różnicę stanowi wysokość n.p.m., na jakiej zaczynają się bezleśne połacie ziem porośnięte roślinami zielnymi i płożącymi się krzewinkami. Wysokość ta waha się od ponad 3000 m na południu Europy, do kilkuset na północy kontynentu. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Świat_zwierząt"><span id=".C5.9Awiat_zwierz.C4.85t"></span>Świat zwierząt</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=23" title="Edytuj sekcję: Świat zwierząt" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=23" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Świat zwierząt"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Zoogeografia" title="Zoogeografia">Zoograficznie</a> Europa należy do <a href="/wiki/Kraina_palearktyczna" title="Kraina palearktyczna">krainy palearktycznej</a> i dzieli się na trzy dzielnice: europejską (obejmującą znaczną część <a href="/wiki/Kontynent" title="Kontynent">kontynentu</a>), śródziemnomorską (obejmującą <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Iberyjski" title="Półwysep Iberyjski">Półwysep Iberyjski</a>, <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Apeni%C5%84ski" title="Półwysep Apeniński">Półwysep Apeniński</a> oraz <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Ba%C5%82ka%C5%84ski" title="Półwysep Bałkański">Bałkany</a>) i arktyczną (północne skrawki Europy). </p><p>Skład europejskiej fauny ostatecznie ukształtował się po zakończeniu ostatniego <a href="/wiki/Zlodowacenie" title="Zlodowacenie">zlodowacenia</a>, a ponadto został w XX w. powiększony o aklimatyzowane gatunki z <a href="/wiki/Ameryka_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Ameryka Północna">Ameryki Północnej</a> (<a href="/wiki/Wizon_ameryka%C5%84ski" title="Wizon amerykański">norki amerykańskie</a> i <a href="/wiki/B%C3%B3br_kanadyjski" title="Bóbr kanadyjski">bobry kanadyjskie</a>, <a href="/wiki/Pi%C5%BCmak_ameryka%C5%84ski" title="Piżmak amerykański">piżmaki</a> i in.) i z <a href="/wiki/Azja" title="Azja">Azji</a> (m.in. <a href="/wiki/Jenot_azjatycki" title="Jenot azjatycki">jenoty</a> i <a href="/wiki/Ba%C5%BCant_zwyczajny" class="mw-redirect" title="Bażant zwyczajny">bażanty</a>). </p><p>W poszczególnych strefach roślinno-klimatycznych żyją odmienne gatunki zwierząt. </p><p>W <a href="/wiki/Tundra" title="Tundra">tundrze</a> licznie występują <a href="/wiki/Ssaki" title="Ssaki">ssaki</a>, m.in. <a href="/wiki/Renifer_tundrowy" title="Renifer tundrowy">renifery</a>, <a href="/wiki/Lis_polarny" title="Lis polarny">lisy polarne</a>, <a href="/wiki/Zaj%C4%85c_bielak" title="Zając bielak">zające bielaki</a> oraz <a href="/wiki/Lemingi" title="Lemingi">lemingi</a>, a ponadto wiele gatunków <a href="/wiki/Ptaki" title="Ptaki">ptaków</a> (np. <a href="/wiki/Pardwa_mszarna" title="Pardwa mszarna">pardwa</a>), spośród których większość przylatuje w te okolice w okresie lęgowym. Licznie występują ryby, zwłaszcza <a href="/wiki/%C5%81ososiowate" title="Łososiowate">łososiowate</a>, natomiast bardzo mało jest <a href="/wiki/Gady" title="Gady">gadów</a> i <a href="/wiki/P%C5%82azy" title="Płazy">płazów</a>. </p><p>W strefie <a href="/wiki/Tajga" title="Tajga">tajgi</a> żyją m.in. <a href="/wiki/Alceini" title="Alceini">łosie</a>, <a href="/wiki/Rosomak_tundrowy" title="Rosomak tundrowy">rosomaki</a>, <a href="/wiki/Burunduk_syberyjski" title="Burunduk syberyjski">burunduki</a>, <a href="/wiki/Polatucha_syberyjska" title="Polatucha syberyjska">polatuchy suberyjski</a>, a z ptaków – <a href="/wiki/Cietrzew_zwyczajny" class="mw-redirect" title="Cietrzew zwyczajny">cietrzewie</a>, <a href="/wiki/G%C5%82uszec_zwyczajny" class="mw-redirect" title="Głuszec zwyczajny">głuszce</a>, <a href="/wiki/Jarz%C4%85bek_zwyczajny" class="mw-redirect" title="Jarząbek zwyczajny">jarząbki</a> i <a href="/wiki/Orzech%C3%B3wka_zwyczajna" class="mw-redirect" title="Orzechówka zwyczajna">orzechówki</a>. </p><p>W strefie lasów liściastych i mieszanych występują <a href="/wiki/%C5%BBubr_europejski" title="Żubr europejski">żubry</a>, <a href="/wiki/Dzik_euroazjatycki" title="Dzik euroazjatycki">dziki</a>, <a href="/wiki/Jele%C5%84" title="Jeleń">jelenie</a>, <a href="/wiki/Sarna" title="Sarna">sarny</a>, <a href="/wiki/%C5%BBbik_europejski" title="Żbik europejski">żbiki</a>, <a href="/wiki/Je%C5%BCowate" title="Jeżowate">jeże</a>, <a href="/wiki/Popielica_szara" title="Popielica szara">popielice</a> i <a href="/wiki/Orzesznica_leszczynowa" title="Orzesznica leszczynowa">orzesznice</a>. Spośród ptaków licznie występują ptaki śpiewające, a z ryb najwięcej należy do gatunków <a href="/wiki/Karpiowate" title="Karpiowate">karpiowatych</a>. Występują też gady: <a href="/wiki/Jaszczurki" title="Jaszczurki">jaszczurki</a>, m.in. <a href="/wiki/Jaszczurka_zwinka" title="Jaszczurka zwinka">zwinka</a>, węże – np. <a href="/wiki/%C5%BBmija_zygzakowata" title="Żmija zygzakowata">żmija zygzakowata</a> oraz <a href="/wiki/%C5%BB%C3%B3%C5%82w_b%C5%82otny" title="Żółw błotny">żółwie błotne</a>. </p><p>W strefie <a href="/wiki/Step" title="Step">stepów</a> żyją m.in. <a href="/wiki/Suhak_stepowy" title="Suhak stepowy">suhaki</a>, <a href="/wiki/Tch%C3%B3rz_stepowy" title="Tchórz stepowy">tchórze stepowe</a>, <a href="/wiki/Perewiaska_marmurkowa" title="Perewiaska marmurkowa">perewizki</a>, <a href="/wiki/Suse%C5%82" title="Suseł">susły</a>, <a href="/wiki/Chomiki" title="Chomiki">chomiki</a>, <a href="/wiki/%C5%9Awistak_stepowy" title="Świstak stepowy">bobaki</a> i <a href="/wiki/%C5%9Alepiec" title="Ślepiec">ślepce</a>. Z ptaków występują m.in. <a href="/wiki/Drop_zwyczajny" class="mw-redirect" title="Drop zwyczajny">dropie</a> i <a href="/wiki/%C5%BBo%C5%82na_zwyczajna" class="mw-redirect" title="Żołna zwyczajna">żołny</a>, a z gadów – <a href="/wiki/Jaszczurki" title="Jaszczurki">jaszczurki</a> (np. <a href="/w/index.php?title=Jaszczurka_stepowa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jaszczurka stepowa (strona nie istnieje)">jaszczurka stepowa</a>), <a href="/wiki/W%C4%99%C5%BCe" title="Węże">węże</a> (np. <a href="/wiki/Po%C5%82ozowate" title="Połozowate">połozy</a>) i <a href="/wiki/%C5%BB%C3%B3%C5%82wie" title="Żółwie">żółwie</a> zaś z płazów – <a href="/wiki/%C5%BBabowate" title="Żabowate">żaby</a> i <a href="/wiki/Ropuchowate" title="Ropuchowate">ropuchy</a>. </p><p>W obszarze śródziemnomorskim żyją m.in. <a href="/wiki/Mangusta_egipska" title="Mangusta egipska">ichneumony</a> (<a href="/wiki/Mangustowate" title="Mangustowate">mangusty</a>), <a href="/wiki/Wiwerowate" title="Wiwerowate">cywety</a> (na <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Iberyjski" title="Półwysep Iberyjski">Półwyspie Iberyjskim</a>), a także <a href="/wiki/Szakal" title="Szakal">szakale</a>, <a href="/wiki/Daniel_zwyczajny" title="Daniel zwyczajny">daniele</a>, <a href="/wiki/Muflon_%C5%9Br%C3%B3dziemnomorski" title="Muflon śródziemnomorski">muflony</a>, <a href="/wiki/Je%C5%BCozwierzowate" title="Jeżozwierzowate">jeżozwierze</a> i in. Z ptaków m.in. <a href="/wiki/Flaming_karmazynowy" title="Flaming karmazynowy">flamingi</a> (<a href="/wiki/Flaming_karmazynowy" title="Flaming karmazynowy">czerwonaki</a>) i <a href="/wiki/Pelikany" title="Pelikany">pelikany</a>. Na obszarze tym żyją liczne gatunki <a href="/wiki/Gady" title="Gady">gadów</a> – <a href="/wiki/Jaszczurki" title="Jaszczurki">jaszczurki</a>, <a href="/wiki/%C5%BB%C3%B3%C5%82wie" title="Żółwie">żółwie</a> i <a href="/wiki/W%C4%99%C5%BCe" title="Węże">węże</a> oraz <a href="/wiki/P%C5%82azy" title="Płazy">płazów</a>. Na Półwyspie Iberyjskim, na terenie <a href="/wiki/Gibraltar" title="Gibraltar">Gibraltaru</a> żyje także niewielka populacja jedynych małp europejskich <a href="/wiki/Makak_berberyjski" title="Makak berberyjski">magotów</a>. </p><p>Niezależnie od wymienionych stref na obszarach górskich żyją odmienne gatunki zwierząt. Należą do nich <a href="/wiki/Kozica" title="Kozica">kozice</a>, <a href="/wiki/Kozioro%C5%BCec_alpejski" title="Koziorożec alpejski">koziorożce</a>, <a href="/wiki/%C5%9Anie%C5%BCnik_europejski" title="Śnieżnik europejski">polniki śnieżne</a> i <a href="/wiki/%C5%9Awistak_alpejski" title="Świstak alpejski">świstak alpejski</a>, w niższych partiach gór – także <a href="/wiki/Nied%C5%BAwied%C5%BA_brunatny" title="Niedźwiedź brunatny">niedźwiedzie brunatne</a>, z ptaków – <a href="/wiki/Aquila" title="Aquila">orły</a> i <a href="/wiki/Or%C5%82os%C4%99p" title="Orłosęp">orłosępy</a>, a z płazów – m.in. <a href="/wiki/Salamandra" title="Salamandra">salamandry</a> </p><p>Z powodu zagospodarowania rolniczego znacznej części Europy, zwłaszcza środkowej i zachodniej i wynikłym z tego zmniejszeniem poziomu lesistości, wiele z występujących niegdyś licznie gatunków (m.in. <a href="/wiki/Wilk_szary" title="Wilk szary">wilki</a>, <a href="/wiki/Nied%C5%BAwied%C5%BA_brunatny" title="Niedźwiedź brunatny">niedźwiedzie</a> i <a href="/wiki/%C5%BBubr_europejski" title="Żubr europejski">żubry</a>) zachowało się jedynie na terenach trudno dostępnych oraz objętych ochroną, niektóre zaś całkiem wyginęły (jak np. <a href="/wiki/Tur_le%C5%9Bny" title="Tur leśny">tury</a> i <a href="/wiki/Lew_afryka%C5%84ski" title="Lew afrykański">lwy</a>). Niektóre gatunki zwierząt doskonale przystosowały się do warunków stworzonych przez człowieka, zarówno w środowisku wiejskim, jak i miejskim; należą do nich m.in. <a href="/wiki/Wr%C3%B3ble" title="Wróble">wróblowate</a>, <a href="/wiki/Dzierlatka_zwyczajna" class="mw-redirect" title="Dzierlatka zwyczajna">dzierlatki</a>, <a href="/wiki/Szpaki" title="Szpaki">szpaki</a> i <a href="/wiki/Sierp%C3%B3wka" title="Sierpówka">sierpówki</a>, a ze ssaków – przede wszystkim niektóre gatunki <a href="/wiki/Gryzonie" title="Gryzonie">gryzoni</a> – zwłaszcza <a href="/wiki/Myszowate" title="Myszowate">myszy</a> i <a href="/wiki/Szczur" title="Szczur">szczury</a> oraz liczne <a href="/wiki/Owady" title="Owady">owady</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia">Historia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=24" title="Edytuj sekcję: Historia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=24" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Neol%C3%ADtico_en_Europa.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Neol%C3%ADtico_en_Europa.png/290px-Neol%C3%ADtico_en_Europa.png" decoding="async" width="290" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Neol%C3%ADtico_en_Europa.png/435px-Neol%C3%ADtico_en_Europa.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Neol%C3%ADtico_en_Europa.png/580px-Neol%C3%ADtico_en_Europa.png 2x" data-file-width="963" data-file-height="646" /></a><figcaption>Najważniejsze neolityczne kultury Europy</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Archeologia_i_prehistoria">Archeologia i prehistoria</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=25" title="Edytuj sekcję: Archeologia i prehistoria" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=25" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Archeologia i prehistoria"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Knossos_frise2.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Knossos_frise2.JPG/170px-Knossos_frise2.JPG" decoding="async" width="170" height="258" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Knossos_frise2.JPG/255px-Knossos_frise2.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Knossos_frise2.JPG/340px-Knossos_frise2.JPG 2x" data-file-width="1792" data-file-height="2720" /></a><figcaption>Tzw. <i><a href="/wiki/Ksi%C4%85%C5%BC%C4%99_w%C5%9Br%C3%B3d_lilii" title="Książę wśród lilii">Książę wśród lilii</a></i>. <a href="/wiki/Fresk" title="Fresk">Fresk</a> z <a href="/wiki/Pa%C5%82ac" title="Pałac">pałacu</a> w <a href="/wiki/Knossos" title="Knossos">Knossos</a> – głównego ośrodka <a href="/wiki/Kultura_minojska" title="Kultura minojska">kultury minojskiej</a> – najstarszej rozwiniętej cywilizacji europejskiej</figcaption></figure> <p>Pierwsze istoty <a href="/wiki/Cz%C5%82owiekowate" title="Człowiekowate">człowiekowate</a> (z gatunku <i><a href="/wiki/Homo_antecessor" title="Homo antecessor">Homo antecessor</a></i>) osiedliły się w Europie ok. 800 000 lat temu. Okres ten nosi nazwę <a href="/wiki/Epoka_kamienia" title="Epoka kamienia">epoki kamienia</a>, od głównego surowca służącego do wyrobu narzędzi – kamienia (<a href="/wiki/Krzemie%C5%84" title="Krzemień">krzemień</a>). W okresie późniejszym kontynent zamieszkiwało kilka innych odmian (lub gatunków – <a href="/wiki/Paleoantropologia" title="Paleoantropologia">paleoantropologia</a> nie jest w tej kwestii zgodna) ludzi, m.in. <i><a href="/wiki/Homo_heidelbergensis" title="Homo heidelbergensis">Homo heidelbergensis</a></i> </p><p>Podstawą gospodarki tych ludzi było <a href="/wiki/Zbieractwo" title="Zbieractwo">zbieractwo</a> i <a href="/wiki/%C5%81owiectwo" title="Łowiectwo">łowiectwo</a> prowadzone z użyciem prymitywnych narzędzi. </p><p>Pierwsze ludzkie istoty wytworzyły rozmaite pierwotne kultury, których nazwy pochodzą od miejsc odkrycia pierwszych znalezisk danego typu. Do kultur tych należą m.in. <a href="/wiki/Kultura_aszelska" title="Kultura aszelska">kultura aszelska</a>, <a href="/wiki/Kultura_abwilska" title="Kultura abwilska">abwilska</a> i <a href="/wiki/Kultura_lewaluaska" title="Kultura lewaluaska">lewaluaska</a>. Te formacje kulturowe zaliczane są w obręb <a href="/wiki/Paleolit_dolny" title="Paleolit dolny">paleolitu dolnego</a>. </p><p>Prawdopodobnie ok. 200 000–100 000 lat temu w Europie pojawił się <a href="/wiki/Neandertalczyk" title="Neandertalczyk">człowiek neandertalski</a> (<i>Homo neanderthalensis</i>), który wytworzył m.in. <a href="/wiki/Kultura_mustierska" title="Kultura mustierska">kulturę mustierską</a>. Okres ten określa się mianem <a href="/wiki/Paleolit_%C5%9Brodkowy" title="Paleolit środkowy">paleolitu środkowego</a>. W tym czasie nastąpił dalszy rozwój technik myśliwskich; znaleziska z tego okresu wskazują także na istnienie wierzeń religijnych. </p><p>Ludzie współcześni (<i><a href="/wiki/Cz%C5%82owiek_rozumny" title="Człowiek rozumny">Homo sapiens</a></i>) przybyli do Europy dopiero ok. 45 000 lat temu. W dość krótkim czasie wyparli neandertalczyka (przyczyny tego zjawiska i jego tempa pozostają w kręgu hipotez – szacuje się, że zajęło to od 15 000 do 20 500 lat) i stali się jedynym gatunkiem człowiekowatych na kontynencie. Okres po przybyciu ludzi współczesnych do Europy zalicza się do <a href="/wiki/Paleolit_g%C3%B3rny" title="Paleolit górny">paleolitu górnego</a>. </p><p>Dziełem <i>Homo sapiens</i> były kolejne kultury, m.in. <a href="/wiki/Kultura_oryniacka" title="Kultura oryniacka">kultura oryniacka</a>, <a href="/wiki/Kultura_solutrejska" title="Kultura solutrejska">solutrejska</a> i <a href="/wiki/Kultura_magdale%C5%84ska" title="Kultura magdaleńska">magdaleńska</a> oraz <a href="/wiki/Kultura_%C5%9Bwiderska" title="Kultura świderska">świderska</a> i <a href="/wiki/Kultura_azylska" title="Kultura azylska">azylska</a>. Techniki łowieckie zostały udoskonalone, m.in. pojawił się <a href="/wiki/%C5%81uk_(bro%C5%84)" title="Łuk (broń)">łuk</a>. W okresie tym pojawiły się pierwsze stałe siedziby łowców <a href="/wiki/Mamut" title="Mamut">mamutów</a> (na Morawach i Ukrainie) oraz najstarsze zachowane przejawy sztuki w postaci malowideł naskalnych wewnątrz jaskiń oraz figurek kobiecych (tzw. <a href="/wiki/Wenus_paleolityczna" title="Wenus paleolityczna">Wenus paleolityczne</a>); nie jest jednak jasne, na ile działania te były realizacją zamiarów artystycznych, a na ile były to działania o charakterze religijno-magicznym. </p><p>Około 10 000 lat temu <a href="/wiki/Paleolit" title="Paleolit">paleolit</a> przeszedł w <a href="/wiki/Mezolit" title="Mezolit">mezolit</a>. W okresie tym w Europie zachodniej i środkowej rozwijała się <a href="/wiki/Kultura_tardenuaska" title="Kultura tardenuaska">kultura tardenuaska</a>, a w Europie północnej – <a href="/wiki/Kultura_maglemoska" title="Kultura maglemoska">kultura maglemoska</a> (obie wywodzące się z <a href="/wiki/Kultura_azylska" title="Kultura azylska">kultury azylskiej</a>). Mezolit charakteryzował się dalszym rozwojem techniki i gospodarki. Wynaleziono nowe narzędzia (m.in. <a href="/wiki/Top%C3%B3r" title="Topór">siekierę</a>, <a href="/wiki/Cz%C3%B3%C5%82no" title="Czółno">czółno</a>), pojawiła się gospodarka wytwórcza oraz przedsięwzięcia na większą skalę (kopalnie <a href="/wiki/Krzemie%C5%84" title="Krzemień">krzemienia</a>). Głównym surowcem do produkcji narzędzi był krzemień, a oprócz niego też kości i zęby zwierzęce oraz drewno. W mezolicie udomowiono pierwsze zwierzęta. </p><p>Kolejnym etapem rozwoju cywilizacji na terenie Europy był <a href="/wiki/Neolit" title="Neolit">neolit</a>. Jego początek wyznacza przejście od gospodarki zbieracko-łowieckiej do <a href="/wiki/Rolnictwo" title="Rolnictwo">rolnictwa</a>, co związane jest z napływem ludności z Bliskiego Wschodu i <a href="/wiki/Anatolia" title="Anatolia">Anatolii</a>. Ludność ta, jasnoskóra, ciemnooka i ciemnowłosa, przybyła do Europy 8–9 tys. lat temu i zajmowała się uprawą ziemi, hodowlą zwierząt oraz spożywała nabiał<sup id="cite_ref-naj_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-naj-17">[17]</a></sup>. Neolit w poszczególnych częściach kontynentu rozpoczął się w różnych okresach, najwcześniej – w VIII-VII tys. p.n.e. we wschodniej części europejskiej części rejonu śródziemnomorskiego. Położone bardziej na północ tereny Europy w okres neolitu wkroczyły później; np. na ziemiach polskich nastąpiło to w 2. połowie VI tys. p.n.e. </p><p>Podstawowym surowcem do produkcji narzędzi nadal pozostaje krzemień, rozwijają się nowe techniki jego obróbki, jak gładzenie powierzchni i wiercenie otworów. Rozpoczyna się uprawa dziko rosnących roślin, zwłaszcza <a href="/wiki/Zbo%C5%BCa" title="Zboża">zbóż</a>, co powoduje iż osadnictwo nabiera stałego charakteru. Gospodarka rolna ma charakter żarowo-kopieniaczy, zaś najważniejszymi roślinami są <a href="/wiki/Pszenica" title="Pszenica">pszenica</a>, <a href="/wiki/Proso" title="Proso">proso</a>, <a href="/wiki/J%C4%99czmie%C5%84" title="Jęczmień">jęczmień</a>, <a href="/wiki/Groch" title="Groch">groch</a>, <a href="/wiki/Soczewica_jadalna" title="Soczewica jadalna">soczewica</a> i <a href="/wiki/%C5%BByto" title="Żyto">żyto</a>. Udomowione zostają nowe gatunki zwierząt. Rozwija się gospodarka wytwórcza (duże znaczenie posiada m.in. <a href="/wiki/Ceramika" title="Ceramika">ceramika</a>). Z uwagi na szybki charakter zmian gospodarczych oraz wynikające z nich zmiany w innych dziedzinach życia, jak kultura, religia, stosunki społeczne, proces ten nazwano „<a href="/wiki/Rewolucja_neolityczna" title="Rewolucja neolityczna">rewolucją neolityczną</a>”. </p><p>W okresie tym powstały zróżnicowane kultury, spośród których wymienić można m.in. kulturę <a href="/wiki/Sesklo" title="Sesklo">Sesklo</a>, <a href="/wiki/Kultura_starczewska" title="Kultura starczewska">starczewską</a>, <a href="/wiki/Kultura_ceramiki_wst%C4%99gowej_rytej" title="Kultura ceramiki wstęgowej rytej">kulturę ceramiki wstęgowej rytej</a>, <a href="/wiki/Kultura_almerska" title="Kultura almerska">almerską</a>, <a href="/wiki/Kultury_naddunajskie" title="Kultury naddunajskie">kultury naddunajskie</a>, <a href="/wiki/Kultura_puchar%C3%B3w_lejkowatych" title="Kultura pucharów lejkowatych">pucharów lejkowych</a>, <a href="/wiki/Kultura_amfor_kulistych" title="Kultura amfor kulistych">amfor kulistych</a>, <a href="/wiki/Kultury_ceramiki_do%C5%82kowo-grzebykowej" title="Kultury ceramiki dołkowo-grzebykowej">ceramiki dołkowo-grzebykowej</a>, <a href="/wiki/Kultura_ceramiki_sznurowej" title="Kultura ceramiki sznurowej">ceramiki sznurowej</a>, <a href="/wiki/Kultura_puchar%C3%B3w_dzwonowatych" title="Kultura pucharów dzwonowatych">pucharów dzwonowatych</a> i inne. </p><p>Neolit charakteryzował się licznymi przemieszczeniami dużych grup ludności. W wyniku tych wędrówek u schyłku neolitu wstępnie wyodrębniły się główne grupy kulturowo-językowe współczesnej Europy (aczkolwiek zwykle nie zamieszkiwały one w miejscach zajmowanych obecnie). </p><p>Około 4500 lat temu wraz z ostatnią wielką falą imigracyjną do Europy przybyła ludność pasterska z euroazjatyckich stepów. Jej przedstawiciele mieli jasną skórę, ciemne oczy oraz przewyższali wzrostem ówczesnych Europejczyków. Badania przeprowadzone przez amerykańskich i szwedzkich uczonych dowiodły, że wśród przybyłej wówczas ludności było dziesięciokrotnie więcej mężczyzn niż kobiet. Pozwoliło to wysnuć wniosek, że owa fala miała charakter najazdu, w wyniku którego zastana ludność została podbita<sup id="cite_ref-naj_17-1" class="reference"><a href="#cite_note-naj-17">[17]</a></sup>. </p><p>Około 2300–1800 r. p.n.e. na terenach Europy rozpoczął się kolejny etap rozwoju nazwany <a href="/wiki/Epoka_br%C4%85zu" title="Epoka brązu">epoką brązu</a>, od głównego surowca do produkcji narzędzi, jakim był <a href="/wiki/Br%C4%85zy" title="Brązy">brąz</a>. Nowy materiał ułatwił wykonywanie sprzętów i uczynił je trwalszymi, co zaowocowało postępem w rolnictwie oraz umożliwiło dalszą specjalizację zajęć. Postęp ujawnił się też w zakresie komunikacji: pojawiły się wozy kołowe oraz zastosowano na większą skalę statki morskie. W Europie tamtego okresu istniało kilka centrów kulturowych, dość luźno ze sobą powiązanych (m.in. <a href="/wiki/Kultura_unietycka" title="Kultura unietycka">kultura unietycka</a> w Europie środkowej). </p><p>Od połowy III tys. p.n.e. na <a href="/wiki/Kreta" title="Kreta">Krecie</a> rozwijała się <a href="/wiki/Kultura_minojska" title="Kultura minojska">kultura minojska</a>, charakteryzująca się bardzo wysokim poziomem rozwoju, a wkrótce potem na terenie Grecji powstała <a href="/wiki/Kultura_egejska" title="Kultura egejska">kultura egejska</a>, którą po pewnym czasie zastąpiła <a href="/wiki/Kultura_myke%C5%84ska" title="Kultura mykeńska">kultura mykeńska</a>. </p><p>W II tys. p.n.e. ludy zamieszkujące dzisiejszą Grecję weszły w okres historyczny (rozumiany jako okres historii pisanej). Na pozostałych terenach kontynentu istniały mniej rozwinięte kultury, m.in. <a href="/wiki/Kultura_trzciniecka" title="Kultura trzciniecka">kultura trzciniecka</a>. </p><p>Pod koniec II tys. p.n.e. nastąpiła kolejna fala migracji, m.in. na <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Ba%C5%82ka%C5%84ski" title="Półwysep Bałkański">Półwysep Bałkański</a> wtargnęli <a href="/wiki/Dorowie" title="Dorowie">Dorowie</a> oraz <a href="/wiki/Ilirowie" title="Ilirowie">Ilirowie</a>. </p><p>Po epoce brązu nastąpiła <a href="/wiki/Epoka_%C5%BCelaza" title="Epoka żelaza">epoka żelaza</a>. Jej początek na obszarze śródziemnomorskim datuje się na ok. 700 r. p.n.e., zaś na pozostałych terenach kontynentu użycie nowego metalu rozpowszechniło się nieco później. </p><p>Około 1000 r. p.n.e. na stepach czarnomorskich osiedlili się <a href="/wiki/Ludy_ira%C5%84skie" title="Ludy irańskie">irańscy</a> <a href="/wiki/Scytowie" title="Scytowie">Scytowie</a>, w <a href="/wiki/Italia_(kraina_historyczna)" title="Italia (kraina historyczna)">Italii</a> rozwijała się kultura <a href="/wiki/Etruskowie" title="Etruskowie">Etrusków</a>. Od ok. 800 r. p.n.e. najważniejszą grupą etniczną kontynentu stawali się <a href="/wiki/Celtowie" title="Celtowie">Celtowie</a>. Do III w. p.n.e. opanowali oni i zasiedlili niemal całą zachodnią Europę, a także południową część Europy środkowej, tworząc organizmy wczesnopaństwowe. </p><p>Późniejsze dzieje Europy, z racji powszechnej dostępności pisanych źródeł historycznych traktuje się nie jako <a href="/wiki/Prehistoria" title="Prehistoria">prehistorię</a>, a <a href="/wiki/Historia" title="Historia">historię</a>, której pierwszym etapem była <a href="/wiki/Staro%C5%BCytno%C5%9B%C4%87" title="Starożytność">starożytność</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Starożytność"><span id="Staro.C5.BCytno.C5.9B.C4.87"></span>Starożytność</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=26" title="Edytuj sekcję: Starożytność" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=26" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Starożytność"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:16-Atene,_Partenone-Scorcio.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/16-Atene%2C_Partenone-Scorcio.jpg/220px-16-Atene%2C_Partenone-Scorcio.jpg" decoding="async" width="220" height="123" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/16-Atene%2C_Partenone-Scorcio.jpg/330px-16-Atene%2C_Partenone-Scorcio.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/16-Atene%2C_Partenone-Scorcio.jpg/440px-16-Atene%2C_Partenone-Scorcio.jpg 2x" data-file-width="1654" data-file-height="923" /></a><figcaption>Ruiny <a href="/wiki/Partenon" title="Partenon">Partenonu</a> w <a href="/wiki/Ateny" title="Ateny">Atenach</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Forum_romanum.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Forum_romanum.jpg/220px-Forum_romanum.jpg" decoding="async" width="220" height="144" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Forum_romanum.jpg/330px-Forum_romanum.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Forum_romanum.jpg/440px-Forum_romanum.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="525" /></a><figcaption>Ruiny <a href="/wiki/Forum_Romanum" title="Forum Romanum">Forum Romanum</a> w <a href="/wiki/Rzym" title="Rzym">Rzymie</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Roman_Empire.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Roman_Empire.png/260px-Roman_Empire.png" decoding="async" width="260" height="189" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Roman_Empire.png/390px-Roman_Empire.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Roman_Empire.png/520px-Roman_Empire.png 2x" data-file-width="638" data-file-height="464" /></a><figcaption>Rozwój terytorialny <a href="/wiki/Cesarstwo_Rzymskie" title="Cesarstwo Rzymskie">Cesarstwa Rzymskiego</a>: <p style="border:none;color:inherit;background:transparent;text-align:left;font-size:90%!important;margin:0px!important"><span style="border:solid 1px silver;color:inherit;background-color:#F00;font-size:80%!important;vertical-align:middle;">    </span> obszar zajmowany w <a href="/wiki/133_p.n.e." title="133 p.n.e.">133 r. p.n.e.</a></p> <p style="border:none;color:inherit;background:transparent;text-align:left;font-size:90%!important;margin:0px!important"><span style="border:solid 1px silver;color:inherit;background-color:#FFA500;font-size:80%!important;vertical-align:middle;">    </span> obszary zajęte do <a href="/wiki/44_p.n.e." title="44 p.n.e.">44 r. p.n.e.</a></p> <p style="border:none;color:inherit;background:transparent;text-align:left;font-size:90%!important;margin:0px!important"><span style="border:solid 1px silver;color:inherit;background-color:#FAEE0C;font-size:80%!important;vertical-align:middle;">    </span> obszary zajęte do 14 n.e.</p> <p style="border:none;color:inherit;background:transparent;text-align:left;font-size:90%!important;margin:0px!important"><span style="border:solid 1px silver;color:inherit;background-color:#1DEF05;font-size:80%!important;vertical-align:middle;">    </span> ziemie zajęte po roku 14 n.e.</p></figcaption></figure> <p>W <a href="/wiki/Staro%C5%BCytno%C5%9B%C4%87" title="Starożytność">starożytności</a> najbardziej rozwiniętą częścią Europy był obszar śródziemnomorski. Jego kultura należała do kręgu cywilizacji śródziemnomorskiej wraz z położonymi nad <a href="/wiki/Morze_%C5%9Ar%C3%B3dziemne" title="Morze Śródziemne">Morzem Śródziemnym</a> terenami Azji i Afryki. </p><p>Na obszarze północnym istniały mniej rozwinięte cywilizacje tworzone głównie przez ludy <a href="/wiki/Celtowie" title="Celtowie">celtyckie</a>, <a href="/wiki/Germanie" title="Germanie">germańskie</a> i <a href="/wiki/S%C5%82owianie" title="Słowianie">słowiańskie</a>. </p><p>Cywilizacja śródziemnomorska w Europie początkowo swoje centrum posiadała na terenie <a href="/wiki/Staro%C5%BCytna_Grecja" title="Starożytna Grecja">Grecji</a>, stopniowo jednak rosła rola terenów obecnych Włoch, gdzie powoli rosło znaczenie <a href="/wiki/Staro%C5%BCytny_Rzym" title="Starożytny Rzym">Rzymu</a>. Na obszarze Grecji wytworzyła się wysoko rozwinięta kultura. Na ziemiach tych powstały organizmy państwowe o ustroju demokratycznym. W IV w. p.n.e. zostały one podbite przez pierwsze europejskie państwo o ambicjach uniwersalistycznych – <a href="/wiki/Staro%C5%BCytna_Macedonia" title="Starożytna Macedonia">Macedonię</a>, która następnie swą ekspansję skierowała na wschód, podbijając do 323 r. p.n.e. ziemie zachodniej i południowej Azji aż po Indus. </p><p>W I w. p.n.e. cały obszar śródziemnomorski został zjednoczony pod względem politycznym przez kolejne uniwersalistyczne państwo – <a href="/wiki/Cesarstwo_Rzymskie" title="Cesarstwo Rzymskie">Cesarstwo rzymskie</a>, którego panowanie objęło też dotychczas pozostające poza światem śródziemnomorskim ziemie Celtów w Europie zachodniej oraz Traków i <a href="/wiki/Ilirowie" title="Ilirowie">Ilirów</a> w Europie środkowej. Wraz z polityczną dominacją Imperium Rzymskie przejęło od terenów Grecji rolę centrum kulturowego i cywilizacyjnego. </p><p>Panowanie rzymskie umożliwiło wytworzenie pewnej jedności kulturowej na terenach znajdujących się pod władzą tego państwa. Jednym z elementów tej jedności stał się język (<a href="/wiki/%C5%81acina" title="Łacina">łacina</a>), który jednak nie utrzymał się we wszystkich prowincjach Rzymu. Także wpływ na wytworzenie wspólnej kultury europejskiej wywarło <a href="/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo" title="Chrześcijaństwo">chrześcijaństwo</a>, które pojawiło się na kontynencie w I w. n.e. i które od roku 392 stało się religią państwową Imperium. </p><p>Pod władzą rzymską, dzięki sprawnie zorganizowanej sieci komunikacyjnej dokonany został znaczny postęp cywilizacyjny, także na tych obszarach kontynentu, które dotąd pozostawały na uboczu głównego nurtu rozwoju cywilizacji. Szybko upowszechniały się nowe idee, a także umiejętności praktyczne, jak rozwinięte techniki budowlane, umożliwiające budowanie zarówno monumentalnych pałaców, jak i innych budowli jak np. <a href="/wiki/Akwedukt" title="Akwedukt">akwedukty</a> czy mosty. Zapewnienie bezpieczeństwa i brak granic wewnętrznych umożliwiły rozwój handlu na terenie Imperium, zaś wzrost dobrobytu i popyt wewnętrzny były przyczyną rozwoju handlu z obszarami położonymi poza terytorium państwa rzymskiego. </p><p>W cesarstwie rzymskim wytworzono jednolity system <a href="/wiki/Prawo_cywilne" title="Prawo cywilne">prawa cywilnego</a>, którego podstawowe idee i pojęcia leżą u podstaw systemów prawnych po dziś dzień. </p><p>Podstawą starożytnego systemu gospodarczego w świecie śródziemnomorskim było <a href="/wiki/Niewolnictwo" title="Niewolnictwo">niewolnictwo</a>, zaś na terenach Europy północnej trwał system określany mianem <a href="/wiki/Komunizm_pierwotny" title="Komunizm pierwotny">wspólnoty pierwotnej</a>. </p><p>Od IV w. Imperium Rzymskie przeżywało kryzys, który w 395 doprowadził do podziału państwa. Granica ta do dzisiejszego dnia stanowi linię podziału pomiędzy cywilizacją Zachodu, na której rozwój duży wpływ wywarł Starożytny Rzym, a cywilizacją wschodnioeuropejską, silnie związaną ze schrystianizowaną kulturą starożytnej Grecji. </p><p>Ostateczny cios państwu rzymskiemu zadały plemiona <a href="/wiki/Germanie" title="Germanie">germańskie</a> (<a href="/wiki/Wizygoci" title="Wizygoci">Wizygoci</a>, <a href="/wiki/Ostrogoci" title="Ostrogoci">Ostrogoci</a>, <a href="/wiki/Frankowie" title="Frankowie">Frankowie</a>, <a href="/wiki/Wandalowie" title="Wandalowie">Wandalowie</a> i inne) które pod naporem <a href="/wiki/Hunowie" title="Hunowie">Hunów</a> w V w. wtargnęły w granice państwa i korzystając z kryzysu politycznego i gospodarczego zakładały własne organizmy państwowe na jego ziemiach. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Średniowiecze"><span id=".C5.9Aredniowiecze"></span>Średniowiecze</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=27" title="Edytuj sekcję: Średniowiecze" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=27" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Średniowiecze"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Bysantin_valtakunta_keisari_Justinianuksen_aikana.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Bysantin_valtakunta_keisari_Justinianuksen_aikana.png/260px-Bysantin_valtakunta_keisari_Justinianuksen_aikana.png" decoding="async" width="260" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Bysantin_valtakunta_keisari_Justinianuksen_aikana.png/390px-Bysantin_valtakunta_keisari_Justinianuksen_aikana.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Bysantin_valtakunta_keisari_Justinianuksen_aikana.png/520px-Bysantin_valtakunta_keisari_Justinianuksen_aikana.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="370" /></a><figcaption><a href="/wiki/Cesarstwo_Bizanty%C5%84skie" title="Cesarstwo Bizantyńskie">Państwo bizantyńskie</a>. Na czerwono zaznaczono obszary przejęte po <a href="/wiki/Cesarstwo_Rzymskie" title="Cesarstwo Rzymskie">Cesarstwie rzymskim</a> po jego podziale, zaś na zielono – zdobycze terytorialne z okresu późniejszego, w czasie największej potęgi</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="V–X_wiek"><span id="V.E2.80.93X_wiek"></span>V–X wiek</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=28" title="Edytuj sekcję: V–X wiek" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=28" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: V–X wiek"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Charlemagne-liege-1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Charlemagne-liege-1.jpg/220px-Charlemagne-liege-1.jpg" decoding="async" width="220" height="273" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Charlemagne-liege-1.jpg/330px-Charlemagne-liege-1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Charlemagne-liege-1.jpg/440px-Charlemagne-liege-1.jpg 2x" data-file-width="966" data-file-height="1200" /></a><figcaption><a href="/wiki/Karol_Wielki" title="Karol Wielki">Karol Wielki</a> – odnowiciel tytułu <a href="/wiki/Cesarz" title="Cesarz">cesarskiego</a> w Europie Zachodniej (<a href="/wiki/Pomnik" title="Pomnik">pomnik</a> w <a href="/wiki/Li%C3%A8ge" title="Liège">Liège</a> w <a href="/wiki/Belgia" title="Belgia">Belgii</a>)</figcaption></figure> <p>Po podziale <a href="/wiki/Cesarstwo_Rzymskie" title="Cesarstwo Rzymskie">Cesarstwa Rzymskiego</a> (395) i upadku jego zachodniej części na obszarze Europy znajdowało się kilka tworów państwowych: <a href="/wiki/Cesarstwo_Bizanty%C5%84skie" title="Cesarstwo Bizantyńskie">Cesarstwo Wschodniorzymskie</a> oraz pewna liczba państw <a href="/wiki/Germanie" title="Germanie">germańskich</a> powstałych na terenie dawnego <a href="/wiki/Cesarstwo_zachodniorzymskie" title="Cesarstwo zachodniorzymskie">Cesarstwa Zachodniorzymskiego</a>, m.in. państwa <a href="/wiki/Frankowie" title="Frankowie">Franków</a>, <a href="/wiki/Wizygoci" title="Wizygoci">Wizygotów</a>, <a href="/wiki/Longobardowie" title="Longobardowie">Longobardów</a>. Próby zjednoczenia całości ziem dawnego imperium podejmowane przez cesarzy wschodniorzymskich powiodły się jedynie częściowo. </p><p>Pod względem gospodarczym i cywilizacyjnym na ziemiach europejskich nastąpił ogromny regres. Nie są zupełnie jasne wszystkie przyczyny tego zjawiska, a proces ten był kontynuacją negatywnych zmian, jakie rozpoczęły się jeszcze za czasów Cesarstwa Rzymskiego i w znacznej mierze przyczyniły się do jego upadku. Handel zamarł, miasta znacznie podupadły, wiele wynalazków poszło w zapomnienie. Kryzys ten szczególnie silnie zaznaczył się w zachodniej części dawnego Cesarstwa, na wschodzie przebiegał on łagodniej. </p><p>W pierwszej połowie VI w. na arenę dziejów Europy wkroczyły <a href="/wiki/S%C5%82owianie" title="Słowianie">ludy słowiańskie</a>, które dokonały ekspansji na terenach środkowo-wschodniej Europy. Stworzyły one stałe zagrożenie dla Cesarstwa Bizantyjskiego, które wkrótce musiało także zacząć zmagać się z atakującymi jego azjatyckie posiadłości <a href="/wiki/Arabowie" title="Arabowie">Arabami</a>. </p><p>Jednocześnie niemal cała Europa Zachodnia była terenem, na którym istniały <a href="/wiki/Feudalizm" title="Feudalizm">wczesnofeudalne</a> organizmy państwowe, od dużych (jak <a href="/wiki/Frankowie" title="Frankowie">Państwo Franków</a> czy <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Wizygot%C3%B3w" title="Królestwo Wizygotów">Państwo Wizygotów</a>), po małe (jak anglosaskie królestwa z okresu <a href="/wiki/Heptarchia" title="Heptarchia">heptarchii</a>). </p><p>Europa zachodnia w początkach VIII w. została zaatakowana przez Arabów, którzy podbili Półwysep Iberyjski oraz atakowali państwo Franków. Ich dalsza ekspansja na kontynencie została zatrzymana w 732, kiedy to ich wojska zostały pokonane pod <a href="/wiki/Bitwa_pod_Poitiers_(732)" title="Bitwa pod Poitiers (732)">Poitiers</a> przez <a href="/wiki/Karol_M%C5%82ot" title="Karol Młot">Karola Młota</a>. Zwycięstwo to w połączeniu z innymi czynnikami (jak przejęcie władzy przez wywodzącą się od Karola Młota dynastię <a href="/wiki/Karolingowie" title="Karolingowie">Karolingów</a> i reformy wewnętrzne) uczyniły Państwo Franków największą potęgą polityczną Europy Zachodniej. W tej sytuacji w 800 <a href="/wiki/Karol_Wielki" title="Karol Wielki">Karol Wielki</a> koronował się na cesarza rzymskiego. </p><p>Pod koniec VIII w. w Europie zachodniej pojawiły się oznaki stopniowego wychodzenia z kryzysu oraz początków rozwoju gospodarczego i cywilizacyjnego. </p><p>Państwo Franków za rządów Karola Wielkiego stało się jedyną liczącą się siłą w Europie Zachodniej, zaś jego podział w 843 doprowadził do powstania kilku ważnych krajów europejskich, m.in. <a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francji</a> i <a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemiec</a>, przy czym jakkolwiek to <a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francja</a> w większym stopniu była kontynuatorką tradycji Państwa Franków, to tytuł cesarski został na trwałe związany z władcami Niemiec. </p><p>IX i X wiek to czas najazdów zewnętrznych, ze strony <a href="/wiki/Wikingowie" title="Wikingowie">wikingów</a> i <a href="/wiki/W%C4%99grzy" title="Węgrzy">Węgrów</a> (Madziarów), a także kształtowania się politycznej mapy kontynentu. Jednocześnie w Europie zachodniej umacniał się, a w Europie wschodniej kształtował się <a href="/wiki/Feudalizm" title="Feudalizm">feudalizm</a>. </p><p>W sferze duchowej we wczesnym średniowieczu postępowała <a href="/wiki/Chrystianizacja" title="Chrystianizacja">chrystianizacja</a> Europy; najpierw (ok. V w.) wiarę <a href="/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo" title="Chrześcijaństwo">chrześcijańską</a> przyjęły ludy germańskie osiadłe w granicach dawnego Rzymu, następnie stopniowo inne ludy germańskie (poza Skandynawią), a później także ludy słowiańskie i kraje skandynawskie. Chrześcijaństwo stało się religią większości państw Europy. Było też czynnikiem spajającym różne elementy etniczne oraz wytworzyło system wartości, który legł u podstaw kształtowania się cywilizacji europejskiej, zaś klasztory i kościoły przez długi czas były głównymi ośrodkami uczestniczącymi w przekazywaniu nauki i tradycji kulturowych okresu starożytnego. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="XI–XV_wiek"><span id="XI.E2.80.93XV_wiek"></span>XI–XV wiek</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=29" title="Edytuj sekcję: XI–XV wiek" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=29" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: XI–XV wiek"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wieki średnie były zdominowane przez dwie wyższe warstwy społeczne, szlachtę i duchowieństwo. We Francji we wczesnym średniowieczu wykształcił się <a href="/wiki/Feudalizm" title="Feudalizm">feudalizm</a> i wkrótce rozprzestrzenił się na całą Europę. Feudalizm oznaczał polityczne rozczłonkowanie wielu państw europejskich. Rozwój rolnictwa (<a href="/wiki/Tr%C3%B3jpol%C3%B3wka" title="Trójpolówka">trójpolówka</a>) i miast łączy się z nasileniem walk społecznych: np. walka między szlachtą i królem w Anglii doprowadziła do wydania <a href="/wiki/Magna_Charta_Libertatum" title="Magna Charta Libertatum">Wielkiej Karty Swobód</a> i powstania parlamentu. </p><p>W połowie średniowiecza papiestwo osiągnęło szczyt swojej potęgi. Walka dwóch uniwersalizmów, papieskiego i cesarskiego, stanowi główny konflikt ideologiczny tego okresu. <a href="/wiki/Wielka_schizma_wschodnia" title="Wielka schizma wschodnia">Wielka schizma wschodnia</a> w 1054 podzieliła chrześcijaństwo na prawosławie i Kościół katolicki. W 1095 <a href="/wiki/Urban_II" title="Urban II">papież Urban II</a> wezwał do <a href="/wiki/Krucjata" title="Krucjata">krucjaty</a> przeciw muzułmanom okupującym Ziemię Świętą. W samej Europie Kościół powołał do istnienia <a href="/wiki/Inkwizycja" title="Inkwizycja">inkwizycję</a> by zwalczać heretyków. W Hiszpanii <a href="/wiki/Rekonkwista" title="Rekonkwista">rekonkwista</a> zakończyła się upadkiem Grenady w 1492, zamykając ponad 700-letni okres muzułmańskich rządów na Półwyspie Iberyjskim. </p><p>We wschodniej części Europy kształtują się nowe organizmy państwowe, m.in. <a href="/wiki/Czechy" title="Czechy">Czechy</a>, <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polska</a>, <a href="/wiki/W%C4%99gry" title="Węgry">Węgry</a>, <a href="/wiki/Ru%C5%9B_Kijowska" title="Ruś Kijowska">Ruś</a>, kraje skandynawskie. Stopniowo podupada Bizancjum. Wschodnia część Europy stała się też przedmiotem najazdów <a href="/wiki/Mongo%C5%82owie" title="Mongołowie">Mongolskich</a>. Najeźdźcy utworzyli <a href="/wiki/Z%C5%82ota_Orda" title="Złota Orda">Złotą Ordę</a>, które było zwierzchnikiem południowych i środkowych obszarów Rusi. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Europe_in_1328.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Europe_in_1328.png/220px-Europe_in_1328.png" decoding="async" width="220" height="239" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Europe_in_1328.png/330px-Europe_in_1328.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Europe_in_1328.png/440px-Europe_in_1328.png 2x" data-file-width="2150" data-file-height="2336" /></a><figcaption>Europa w 1328 roku</figcaption></figure> <p>Europa została spustoszona w połowie XIV stulecia przez <a href="/wiki/Czarna_%C5%9Bmier%C4%87" title="Czarna śmierć">Czarną Śmierć</a>, jedną z najbardziej śmiercionośnych <a href="/wiki/Pandemia" title="Pandemia">pandemii</a> w historii ludzkości, która tylko w Europie zabiła jedną trzecią jej populacji, co miało w niej niszczycielski wpływ na struktury społeczne. </p><p>W średniowiecznej Europie, po wiekach najazdów, nastąpił szybki rozwój ekonomiczny. Dochody z gospodarstw rosły, a kupcy bogacili się na sprzedaży wełny, tkanin i luksusowych towarów sprowadzanych z zamorskich krajów. Szlachta budowała potężne zamki i okazałe dwory. Koniunktura została zagrożona przez przerażające epidemie nieuleczalnej choroby. Przyrost ludności i zmiany klimatyczne wywołały klęski głodowe. Nieudolne rządy prowokowały bunty chłopskie, które wstrząsnęły m.in. Anglią i Niderlandami w końcu XIV w. Słabi królowie zmagali się z potężną arystokracją. poddani stawiali opór niesprawiedliwym prawom. </p><p>Koniec epoki, tzw. jesień średniowiecza, przyniosły ze sobą stopniowy koniec rozczłonkowania politycznego i kształtowanie się państw narodowych. Na skutek <a href="/wiki/Wielka_schizma_zachodnia" title="Wielka schizma zachodnia">wielkiej schizmy zachodniej</a> podupada autorytet papiestwa. Dawne ideały uniwersalistyczne ustępują indywidualizmowi i <a href="/wiki/Nominalizm" title="Nominalizm">nominalizmowi</a>. Francja i Anglia toczą ze sobą <a href="/wiki/Wojna_stuletnia" title="Wojna stuletnia">wojnę stuletnią</a>. W Italii stopniowo rodzi się kultura renesansu. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="XV–XVII_wiek"><span id="XV.E2.80.93XVII_wiek"></span>XV–XVII wiek</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=30" title="Edytuj sekcję: XV–XVII wiek" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=30" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: XV–XVII wiek"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:CristobalColon.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/CristobalColon.jpg/170px-CristobalColon.jpg" decoding="async" width="170" height="207" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/CristobalColon.jpg/255px-CristobalColon.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/CristobalColon.jpg/340px-CristobalColon.jpg 2x" data-file-width="3076" data-file-height="3752" /></a><figcaption>Krzysztof Kolumb – obraz z XVI w.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Renesans" title="Renesans">Renesans</a> był okresem zmian w kulturze, mającym swoje źródło w XIV-wiecznych Włoszech. Nowe idee w kulturze przynoszą <a href="/wiki/Humanizm_renesansowy" title="Humanizm renesansowy">humanizm renesansowy</a>, <a href="/wiki/Reformacja" title="Reformacja">reformacja</a> i <a href="/wiki/Kontrreformacja" title="Kontrreformacja">reforma katolicka</a>. Renesans rozprzestrzenił się w Europie między XIV i XVI w. Włoscy mecenasi, wśród nich rodzina florenckich bankierów <a href="/wiki/Medyceusze" title="Medyceusze">Medyceuszów</a> i rzymscy papieże wspierali finansowo artystów XV i XVI w., jak <a href="/wiki/Rafael_Santi" title="Rafael Santi">Rafael</a>, <a href="/wiki/Micha%C5%82_Anio%C5%82" title="Michał Anioł">Michał Anioł</a> i <a href="/wiki/Leonardo_da_Vinci" title="Leonardo da Vinci">Leonardo da Vinci</a>. </p><p>Potęga Kościoła została osłabiona przez <a href="/wiki/Reformacja" title="Reformacja">reformację</a> <a href="/wiki/Marcin_Luter" title="Marcin Luter">Marcina Lutra</a>, która była wynikiem braku reform w Kościele. Reformacja osłabiła również <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99te_Cesarstwo_Rzymskie" title="Święte Cesarstwo Rzymskie">Święte Cesarstwo Rzymskie</a>, gdy niemieccy książęta podzielili się na wyznawców protestanckiej i katolickiej wiary. Doprowadziło to w końcu do <a href="/wiki/Wojna_trzydziestoletnia" title="Wojna trzydziestoletnia">wojny trzydziestoletniej</a> (1618–1648), która sparaliżowała Święte Cesarstwo Rzymskie i spustoszyła większą część Niemiec. W wyniku <a href="/wiki/Pok%C3%B3j_westfalski" title="Pokój westfalski">pokoju westfalskiego</a> do dominacji w Europie doszła Francja. Jednym z kluczowych konflików Europy nowożytnej była stała rywalizacja habsbursko-francuska – wiązały się z nią <a href="/wiki/Wojny_w%C5%82oskie" title="Wojny włoskie">wojny włoskie</a>, podział Burgundii, wojny prowadzone przez <a href="/wiki/Ludwik_XIV" title="Ludwik XIV">Ludwika XIV</a>. </p><p>Okres renesansu był początkiem epoki <a href="/wiki/Wielkie_odkrycia_geograficzne" title="Wielkie odkrycia geograficzne">Wielkich Odkryć</a>, okresu odkryć geograficznych, wynalazków i rozwoju nauki. W XV w. Portugalia i Hiszpania, dwie z największych potęg morskich tych czasów przodowały w eksploracji świata. W 1492 r. <a href="/wiki/Krzysztof_Kolumb" title="Krzysztof Kolumb">Krzysztof Kolumb</a> dotarł do Nowego Świata, a wkrótce potem Hiszpanie i Portugalczycy zaczęli zakładać kolonialne imperia w obu Amerykach. Francja, Holandia i Anglia wkrótce podążyli ich śladem tworząc wielkie imperia kolonialne w ogromnych posiadłościach w Afryce, Amerykach i Azji. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="XVIII–XIX_wiek"><span id="XVIII.E2.80.93XIX_wiek"></span>XVIII–XIX wiek</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=31" title="Edytuj sekcję: XVIII–XIX wiek" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=31" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: XVIII–XIX wiek"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Europe_map_Napoleon_1811.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Europe_map_Napoleon_1811.svg/260px-Europe_map_Napoleon_1811.svg.png" decoding="async" width="260" height="264" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Europe_map_Napoleon_1811.svg/390px-Europe_map_Napoleon_1811.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Europe_map_Napoleon_1811.svg/520px-Europe_map_Napoleon_1811.svg.png 2x" data-file-width="415" data-file-height="422" /></a><figcaption>Cesarstwo Francuskie w 1811</figcaption></figure> <p>Okres <a href="/wiki/O%C5%9Bwiecenie_(epoka)" title="Oświecenie (epoka)">oświecenia</a> był potężnym ruchem intelektualnym w XVIII w. Niezadowolenie z monopolu arystokracji i duchowieństwa na władzę polityczną we Francji doprowadziło do <a href="/wiki/Rewolucja_francuska" title="Rewolucja francuska">Rewolucji Francuskiej</a> i utworzenia <a href="/wiki/I_Republika_Francuska" title="I Republika Francuska">Pierwszej Republiki</a>. Król i wiele szlachty zginęło podczas rządów terroru. Po rewolucji francuskiej do władzy doszedł <a href="/wiki/Napoleon_Bonaparte" title="Napoleon Bonaparte">Napoleon Bonaparte</a> i założył Pierwsze Cesarstwo Francuskie, które w okresie <a href="/wiki/Wojny_napoleo%C5%84skie" title="Wojny napoleońskie">wojen napoleońskich</a> objęło dużą część Europy zanim upadło w 1815. </p><p>Rządy Napoleona spowodowały upowszechnienie się ideałów Rewolucji Francuskiej w tym idei państw narodowych, jak również powszechne przyjęcie francuskiego modelu administracji, prawa i edukacji. Po upadku Napoleona został zwołany <a href="/wiki/Kongres_wiede%C5%84ski" title="Kongres wiedeński">kongres wiedeński</a>, który ustalił nową równowagę sił w Europie opartą na pięciu mocarstwach: Zjednoczonym Królestwie, Francji, <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Prus" title="Królestwo Prus">Prusach</a>, Austrii Habsburgów i Rosji. Ta równowaga utrzymała się do <a href="/wiki/Wiosna_Lud%C3%B3w" title="Wiosna Ludów">rewolucji 1848</a> r., kiedy to w całej Europie z wyjątkiem Wielkiej Brytanii i Rosji miały miejsce zrywy wolnościowe. Elementy bardziej zachowawcze nie poparły tych dążeń, dlatego ruchy te nie przyniosły zbyt radykalnych reform. W 1867 powstały <a href="/wiki/Austro-W%C4%99gry" title="Austro-Węgry">Austro-Węgry</a>, a rok 1871 przyniósł <a href="/wiki/Zjednoczenie_W%C5%82och" title="Zjednoczenie Włoch">zjednoczenie Włoch</a> oraz <a href="/wiki/Zjednoczenie_Niemiec_(1866%E2%80%931871)" title="Zjednoczenie Niemiec (1866–1871)">zjednoczenie Niemiec</a>. </p><p>Początek <a href="/wiki/Rewolucja_przemys%C5%82owa" title="Rewolucja przemysłowa">rewolucji przemysłowej</a> w Europie miał miejsce w Wielkiej Brytanii pod koniec XVIII w. Wynalazki i wprowadzanie nowych technologii spowodowały szybki rozwój miast, ogromny wzrost zatrudnienia i powstanie nowej klasy społecznej robotników przemysłowych. Nastąpiły reformy gospodarcze i społeczne, w tym pierwsze akty prawne dotyczące pracy dzieci, legalizacji związków zawodowych. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="XX_wiek">XX wiek</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=32" title="Edytuj sekcję: XX wiek" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=32" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: XX wiek"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Yalta_summit_crop.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Yalta_summit_crop.jpg/220px-Yalta_summit_crop.jpg" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7f/Yalta_summit_crop.jpg 1.5x" data-file-width="320" data-file-height="320" /></a><figcaption>Konferencja w Jałcie w 1945 r. Winston Churchill, Franklin Roosevelt i Józef Stalin</figcaption></figure> <p>Dwie wojny światowe i depresja ekonomiczna były najważniejszymi wydarzeniami pierwszej połowy XX w. <a href="/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="I wojna światowa">I wojna światowa</a> toczyła się od 1914 do 1918. Zaczęła się niedługo po tym, gdy arcyksiążę <a href="/wiki/Franciszek_Ferdynand_Habsburg" title="Franciszek Ferdynand Habsburg">Franciszek Ferdynand</a> został zabity w zamachu. Większość krajów europejskich przystąpiła do wojny, która toczyła się pomiędzy państwami <a href="/wiki/Ententa" title="Ententa">ententy</a> (Francja, Belgia, Serbia, Rosja, Wlk. Brytania, a później Włochy, Rumunia i Stany Zjednoczone) i <a href="/wiki/Pa%C5%84stwa_centralne" title="Państwa centralne">państwami centralnymi</a> (Austro-Węgry, Niemcy, Bułgaria i Imperium Osmańskie). Wojna pochłonęła około 40 milionów zabitych cywilnych i wojskowych. W latach 1914–1918 zmobilizowanych zostało około 60 milionów europejskich żołnierzy. </p><p>Częściowo z powodu porażek w wojnie, w 1917 w Rosji rozgorzała <a href="/wiki/Rewolucja_pa%C5%BAdziernikowa" title="Rewolucja październikowa">rewolucja październikowa</a>. Austro-Węgry i Imperium Osmańskie upadły i rozpadły się na odrębne narody. Wiele innych państw zmieniło dotychczasowe granice. <a href="/wiki/Traktat_wersalski" title="Traktat wersalski">Traktat wersalski</a>, który oficjalnie zakończył I wojnę światową w 1919, był surowy wobec Niemiec, które obarczono pełną odpowiedzialnością za wojnę i ciężkimi sankcjami. </p><p>Niestabilność ekonomiczna częściowo spowodowana długami zaciągniętymi w czasie I wojny światowej i niespłaconymi zobowiązaniami Niemiec wstrząsała Europą z końcem lat 20. i w latach 30. To i <a href="/wiki/Czarny_czwartek_(1929)" title="Czarny czwartek (1929)">krach na giełdzie w Nowym Jorku</a> w 1929 spowodowało ogólnoświatowy <a href="/wiki/Wielki_kryzys" title="Wielki kryzys">wielki kryzys</a>. Dzięki kryzysom gospodarczym w Europie rozwijały się i dochodziły do władzy ruchy faszystowskie i nazistowskie. </p><p><a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolf Hitler</a> zaczął rozszerzać Niemcy po dojściu do władzy w 1933. Zajął kolejno <a href="/wiki/Saara" title="Saara">kraj Saary</a>, Austrię, <a href="/wiki/Kraj_Sudet%C3%B3w" title="Kraj Sudetów">Kraj Sudetów</a>, Czechy. <a href="/wiki/Kampania_wrze%C5%9Bniowa" title="Kampania wrześniowa">Atak na Polskę</a> 1 września 1939 rozpoczął <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojnę światową</a>. Po szybkim zajęciu krajów Beneluksu, Danii i Norwegii, w czerwcu 1940 r. Niemcy zmusiły do kapitulacji Francję. <a href="/wiki/Bitwa_o_Angli%C4%99" title="Bitwa o Anglię">Bitwa o Anglię</a> stała się pierwszym niepowodzeniem w niemieckich operacjach wojennych. W 1941 Niemcy zwróciły się przeciw swojemu dotychczasowemu sowieckiemu sojusznikowi, dokonując <a href="/wiki/Atak_Niemiec_na_ZSRR" title="Atak Niemiec na ZSRR">ataku na Związek Radziecki</a>. 7 grudnia 1941 niespodziewany <a href="/wiki/Atak_na_Pearl_Harbor" title="Atak na Pearl Harbor">atak Japonii na Pearl Harbor</a> spowodował włączenie się Stanów Zjednoczonych do konfliktu jako sojusznika Imperium Brytyjskiego i pozostałych państw sprzymierzonych. Po wielkiej przegranej <a href="/wiki/Bitwa_stalingradzka" title="Bitwa stalingradzka">bitwie o Stalingrad</a> w 1943 niemiecka ofensywa w ZSRR zamieniła się w ciągły odwrót. W 1944 wojska brytyjskie i amerykańskie przeprowadziły operację <a href="/wiki/L%C4%85dowanie_w_Normandii" title="Lądowanie w Normandii">D-Day</a>, dokonując lądowania we Francji i otwierając drugi front. Upadek Berlina w 1945 zakończył wojnę w Europie. II wojna światowa była największą i najbardziej niszczycielską w dziejach ludzkości, powodując śmierć 60 milionów ludzi, w tym <a href="/wiki/Zag%C5%82ada_%C5%BByd%C3%B3w" title="Zagłada Żydów">zagładę 5-6 milionów Żydów</a>. </p><p>I, a zwłaszcza II wojna światowa, spowodowały spadek znaczenia Europy Zachodniej na arenie międzynarodowej. Na <a href="/wiki/Konferencja_ja%C5%82ta%C5%84ska" title="Konferencja jałtańska">konferencji w Jałcie</a> dokonano zmian na politycznej mapie Europy, dzieląc ją na dwa bloki – państwa zachodnie i komunistyczny blok wschodni, oddzielone, jak to później nazwał <a href="/wiki/Winston_Churchill" title="Winston Churchill">Winston Churchill</a> „<a href="/wiki/%C5%BBelazna_kurtyna" title="Żelazna kurtyna">żelazną kurtyną</a>”. Stany Zjednoczone i państwa zachodnie utworzyły sojusz <a href="/wiki/NATO" title="NATO">NATO</a>, a później Związek Radziecki i państwa wschodnioeuropejskie <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_Warszawski" title="Układ Warszawski">Układ Warszawski</a>. Dwa nowe supermocarstwa, Stany Zjednoczone i Związek Radziecki zaangażowały się w 50-letnią <a href="/wiki/Zimna_wojna" title="Zimna wojna">zimną wojnę</a>, koncentrując się na zbrojeniach jądrowych. Jednocześnie <a href="/wiki/Dekolonizacja" title="Dekolonizacja">dekolonizacja</a>, która zaczęła się już po I wojnie światowej, stopniowo doprowadziła do niepodległości europejskich kolonii w Azji i Afryce. Reformy <a href="/wiki/Michai%C5%82_Gorbaczow" title="Michaił Gorbaczow">Michaiła Gorbaczowa</a> w latach 80. i <a href="/wiki/Niezale%C5%BCny_Samorz%C4%85dny_Zwi%C4%85zek_Zawodowy_%E2%80%9ESolidarno%C5%9B%C4%87%E2%80%9D" title="Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”">ruch solidarnościowy w Polsce</a> przyspieszyły demontaż bloku wschodniego i koniec zimnej wojny. Po upadku <a href="/wiki/Mur_Berli%C5%84ski" title="Mur Berliński">Muru Berlińskiego</a> w 1989 zakończył się podział Niemiec. </p><p>W latach powojennych nastąpił także proces integracji Europy. W 1952 rozpoczęła działalność Europejska Wspólnota Węgla i Stali. Traktaty rzymskie z 1957 ustanowiły pomiędzy sześcioma państwami zachodnioeuropejskimi Europejską Wspólnotę Gospodarczą, stawiając za cel ujednolicenie polityki gospodarczej i wspólny rynek oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, z celem wspierania pokojowego wykorzystania energii jądrowej. W 1967 systemy instytucjonalne EWG, Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali oraz Euratomu ostatecznie połączono w jeden system, zaczęto używać nieformalnej nazwy Wspólnota Europejska jako łącznego kreślenia dla trzech wspólnot. W 1993 ustanowiono – obejmującą trzy wspólnoty – Unię Europejską. W ramach UE utworzono m.in. Europejski Bank Centralny (1998)i wprowadzono euro (1999) jako wspólną walutę, początkowo dla 11 państw. Od lat 90., po zakończeniu zimnej wojny, zaczął się proces, który doprowadził do przyłączenia się do UE licznej grupy krajów środkowo – i wschodnioeuropejskich. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ludność"><span id="Ludno.C5.9B.C4.87"></span>Ludność</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=33" title="Edytuj sekcję: Ludność" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=33" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ludność"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable"> <caption>Zmiany liczby ludności Europy </caption> <tbody><tr> <th>Rok </th> <th>Ludność<br />(w mln) </th> <th>Rok </th> <th>Ludność<br />(w mln) </th> <th>Rok </th> <th>Ludność<br />(w mln) </th></tr> <tr> <td>1000 </td> <td>42 </td> <td>1900 </td> <td>420 </td> <td>2005 </td> <td>728 </td></tr> <tr> <td>1150 </td> <td>50 </td> <td>1950 </td> <td>547 </td> <td>2010 </td> <td>726 </td></tr> <tr> <td>1300 </td> <td>73 </td> <td>1960 </td> <td>604 </td> <td>2015 </td> <td>740 </td></tr> <tr> <td>1400 </td> <td>45 </td> <td>1970 </td> <td>656 </td> <td>2020 </td> <td>746 </td></tr> <tr> <td>1750 </td> <td>140 </td> <td>1980 </td> <td>692 </td> <td> </td> <td> </td></tr> <tr> <td>1800 </td> <td>187 </td> <td>1990 </td> <td>721 </td> <td> </td> <td> </td></tr> <tr> <td>1850 </td> <td>266 </td> <td>2000 </td> <td>725 </td> <td> </td> <td> </td></tr></tbody></table> <p>Europa jest trzecią pod względem liczby ludności częścią świata z 746 milionami mieszkańców (2020), po Azji i Afryce. Udział Europejczyków w <a href="/wiki/Ludno%C5%9B%C4%87_%C5%9Bwiata" title="Ludność świata">światowej populacji</a> systematycznie się zmniejsza – w 2006 zaledwie 10,8%, podczas gdy od XVI wieku do lat 60. XX w. udział ten wynosił ok. 20% (maksimum – blisko 25% w 1900). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Gęstość_zaludnienia"><span id="G.C4.99sto.C5.9B.C4.87_zaludnienia"></span>Gęstość zaludnienia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=34" title="Edytuj sekcję: Gęstość zaludnienia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=34" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Gęstość zaludnienia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Największa gęstość zaludnienia występuje w <a href="/wiki/Monako" title="Monako">Monako</a> (16 718 os./km²), <a href="/wiki/Gibraltar" title="Gibraltar">Gibraltarze</a> (4500 os./km²), a także na wyspach: <a href="/wiki/Malta" title="Malta">Malcie</a> (1261 os./km²) i <a href="/wiki/Wyspy_Normandzkie" title="Wyspy Normandzkie">Wyspach Normandzkich</a> (774 os./km²). Spośród dużych krajów europejskich największą gęstość zaludnienia posiadają Holandia i Belgia, jest to odpowiednio 382 i 342 os./km². Najmniejsza gęstość zaludnienia występuje na norweskich wyspach <a href="/wiki/Svalbard" title="Svalbard">Svalbard</a> (0,05 os./km²), a z niepodległych krajów – na Islandii (poniżej 3 os./km²), a także w Norwegii i Finlandii. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Języki"><span id="J.C4.99zyki"></span>Języki</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=35" title="Edytuj sekcję: Języki" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=35" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Języki"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/J%C4%99zyki_w_Europie" title="Języki w Europie">Języki w Europie</a>.</i></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Simplified_Languages_of_Europe_map.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Simplified_Languages_of_Europe_map.svg/220px-Simplified_Languages_of_Europe_map.svg.png" decoding="async" width="220" height="179" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Simplified_Languages_of_Europe_map.svg/330px-Simplified_Languages_of_Europe_map.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Simplified_Languages_of_Europe_map.svg/440px-Simplified_Languages_of_Europe_map.svg.png 2x" data-file-width="1541" data-file-height="1253" /></a><figcaption>Języki Europy</figcaption></figure> <p>Zdecydowana większość ludności Europy (ok. 93%) posługuje się językami z rodziny <a href="/wiki/J%C4%99zyki_indoeuropejskie" title="Języki indoeuropejskie">indoeuropejskiej</a>. W tej rodzinie najliczniej używane są <a href="/wiki/J%C4%99zyki_s%C5%82owia%C5%84skie" title="Języki słowiańskie">języki słowiańskie</a> (m.in. <a href="/wiki/J%C4%99zyk_rosyjski" title="Język rosyjski">rosyjski</a>, <a href="/wiki/J%C4%99zyk_polski" title="Język polski">polski</a> i <a href="/wiki/J%C4%99zyk_ukrai%C5%84ski" title="Język ukraiński">ukraiński</a>), <a href="/wiki/J%C4%99zyki_germa%C5%84skie" title="Języki germańskie">germańskie</a> (zwłaszcza <a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niemiecki</a> i <a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">angielski</a>) oraz <a href="/wiki/J%C4%99zyki_roma%C5%84skie" title="Języki romańskie">romańskie</a> (np. <a href="/wiki/J%C4%99zyk_francuski" title="Język francuski">francuski</a>, <a href="/wiki/J%C4%99zyk_w%C5%82oski" title="Język włoski">włoski</a> i <a href="/wiki/J%C4%99zyk_hiszpa%C5%84ski" title="Język hiszpański">hiszpański</a>). Pozostałe grupy języków indoeuropejskich używane są przez znacznie mniejsze populacje. Taką małą grupą są <a href="/wiki/J%C4%99zyki_ba%C5%82tyckie" title="Języki bałtyckie">języki bałtyckie</a> w których skład wchodzi <a href="/wiki/J%C4%99zyk_litewski" title="Język litewski">język litewski</a> i <a href="/wiki/J%C4%99zyk_%C5%82otewski" title="Język łotewski">łotewski</a>. </p><p>Poza językami indoeuropejskimi na terenie kontynentu istnieje kilkunastomilionowa grupa ludzi mówiąca językami z rodziny <a href="/wiki/J%C4%99zyki_uralskie" title="Języki uralskie">uralskiej</a> (głównie <a href="/wiki/J%C4%99zyki_ugrofi%C5%84skie" title="Języki ugrofińskie">języki ugrofińskie</a> – <a href="/wiki/J%C4%99zyk_w%C4%99gierski" title="Język węgierski">węgierskim</a>, <a href="/wiki/J%C4%99zyk_esto%C5%84ski" title="Język estoński">estońskim</a> oraz <a href="/wiki/J%C4%99zyk_fi%C5%84ski" title="Język fiński">fińskim</a>), kilkumilionowa używająca języków z rodziny <a href="/wiki/J%C4%99zyki_a%C5%82tajskie" title="Języki ałtajskie">ałtajskiej</a> (głównie <a href="/wiki/J%C4%99zyki_turkijskie" title="Języki turkijskie">języki tureckie</a> – zwłaszcza <a href="/wiki/J%C4%99zyk_turecki" title="Język turecki">tureckiego</a> i <a href="/wiki/J%C4%99zyk_tatarski" title="Język tatarski">tatarskiego</a>), kilkusettysięczna posługująca się językiem z rodziny <a href="/wiki/J%C4%99zyki_semickie" title="Języki semickie">semickiej</a> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_malta%C5%84ski" title="Język maltański">język maltański</a>) oraz około milionowa posługująca się <a href="/wiki/J%C4%99zyki_izolowane" title="Języki izolowane">izolowanym</a> <a href="/wiki/J%C4%99zyk_baskijski" title="Język baskijski">językiem baskijskim</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Religie">Religie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=36" title="Edytuj sekcję: Religie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=36" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Religie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Od średniowiecza <a href="/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo" title="Chrześcijaństwo">chrześcijaństwo</a> było religią dominującą w większości krajów europejskich. W niektórych krajach jest oficjalną religią państwową (<a href="/wiki/Katolicyzm" title="Katolicyzm">katolicyzm</a> w <a href="/wiki/Liechtenstein" title="Liechtenstein">Liechtensteinie</a>, na <a href="/wiki/Malta" title="Malta">Malcie</a>, w <a href="/wiki/Monako" title="Monako">Monako</a> i <a href="/wiki/Watykan" title="Watykan">Watykanie</a>, <a href="/wiki/Prawos%C5%82awie" title="Prawosławie">prawosławie</a> w <a href="/wiki/Grecja" title="Grecja">Grecji</a>, <a href="/wiki/Luteranizm" title="Luteranizm">luteranizm</a> w <a href="/wiki/Dania" title="Dania">Danii</a>, <a href="/wiki/Islandia" title="Islandia">Islandii</a> i <a href="/wiki/Norwegia" title="Norwegia">Norwegii</a>). Niektóre państwa w konstytucjach posiadają zapis o świeckim charakterze (<a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polska</a>, <a href="/wiki/Portugalia" title="Portugalia">Portugalia</a>, <a href="/wiki/Hiszpania" title="Hiszpania">Hiszpania</a>, <a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francja</a>, <a href="/wiki/Rumunia" title="Rumunia">Rumunia</a> i <a href="/wiki/Turcja" title="Turcja">Turcja</a>). W rzeczywistości nie ma większych różnic prawnych w zakresie wolności wyznania pomiędzy państwami w których jakieś wyznanie posiada status oficjalny a innymi, deklarującymi laickość oraz tymi, w których brak religii państwowej. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Religie_etniczne">Religie etniczne</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=37" title="Edytuj sekcję: Religie etniczne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=37" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Religie etniczne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W <a href="/wiki/Laponia" title="Laponia">Laponii</a> i w położonym w granicach Rosji <a href="/wiki/Nieniecki_Okr%C4%99g_Autonomiczny" title="Nieniecki Okręg Autonomiczny">Nienieckim Okręgu Autonomicznym</a>, wśród rdzennej ludności część populacji wyznaje religie rodzime. </p><p>Od lat 80. XX w. w większości krajów Europy istnieją także coraz liczniejsze grupy wyznawców religii nawiązujących do przedchrześcijańskich wyznań pogańskich. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Chrześcijaństwo"><span id="Chrze.C5.9Bcija.C5.84stwo"></span>Chrześcijaństwo</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=38" title="Edytuj sekcję: Chrześcijaństwo" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=38" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Chrześcijaństwo"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Petersdom_von_Engelsburg_gesehen.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Petersdom_von_Engelsburg_gesehen.jpg/220px-Petersdom_von_Engelsburg_gesehen.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Petersdom_von_Engelsburg_gesehen.jpg/330px-Petersdom_von_Engelsburg_gesehen.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Petersdom_von_Engelsburg_gesehen.jpg/440px-Petersdom_von_Engelsburg_gesehen.jpg 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1200" /></a><figcaption><a href="/wiki/Bazylika_%C5%9Bw._Piotra_na_Watykanie" title="Bazylika św. Piotra na Watykanie">Bazylika św. Piotra</a> w <a href="/wiki/Watykan" title="Watykan">Watykanie</a></figcaption></figure> <p>Większość mieszkańców Europy jest ochrzczonych w którymś z Kościołów chrześcijańskich: <a href="/wiki/Katolicyzm" title="Katolicyzm">Kościołach katolickich</a>, <a href="/wiki/Protestantyzm" title="Protestantyzm">Kościołach protestanckich</a> (zwłaszcza <a href="/wiki/Luteranizm" title="Luteranizm">ewangelicko-augsburskim</a>, <a href="/wiki/Anglikanizm" title="Anglikanizm">anglikańskim</a> i <a href="/wiki/Kalwinizm" title="Kalwinizm">ewangelicko-reformowanym</a>) i <a href="/wiki/Cerkiew_prawos%C5%82awna" title="Cerkiew prawosławna">Kościołach prawosławnych</a>. </p><p>Chrystianizacja Europy rozpoczęła się w I wieku n.e., do końca średniowiecza religia ta rozprzestrzeniła się na niemal cały kontynent (poza obszarami leżącymi na północno-wschodnimi krańcami kontynentu <a href="/wiki/Mari_El" title="Mari El">Mari El</a>, <a href="/wiki/Republika_Komi" title="Republika Komi">Komi</a>, <a href="/wiki/Udmurcja" title="Udmurcja">Udmurcja</a> itd.). W 1054 nastąpił rozłam, w wyniku którego chrześcijaństwo rozpadło się na dwie części rozwojowe: <a href="/wiki/Katolicyzm" title="Katolicyzm">katolicyzm</a>, który dominował na zachodzie, oraz <a href="/wiki/Prawos%C5%82awie" title="Prawosławie">prawosławie</a>, dominujące na wschodzie. W pierwszej połowie XVI wieku nastąpiła <a href="/wiki/Reformacja" title="Reformacja">reformacja</a>, w wyniku której wyodrębniły się wyznania <a href="/wiki/Protestantyzm" title="Protestantyzm">protestanckie</a>. Wtedy też ustaliła się mapa wyznaniowa Europy, która w głównych zarysach przetrwała do dnia dzisiejszego. Po I wojnie światowej w <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">Związku Radzieckim</a> rozpoczęto prowadzić politykę <a href="/wiki/Ateizm" title="Ateizm">ateizacyjną</a>, która po II wojnie światowej objęła także inne kraje Europy Środkowej i Wschodniej. Również w Europie Zachodniej po II wojnie światowej pojawiła się tendencja do odchodzenia od religii w ogóle lub spłycania postaw religijnych; przyczyny tego zjawiska były jednak odmienne niż na wschodzie. Tendencje sekularyzacyjne nasiliły się w latach 60. i zjawisko to postępuje nadal. </p><p>Obecnie w większości krajów <a href="/wiki/Europa_Wschodnia" title="Europa Wschodnia">Europy Wschodniej</a>, a także większości krajów <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Ba%C5%82ka%C5%84ski" title="Półwysep Bałkański">Półwyspu Bałkańskiego</a> dominuje <a href="/wiki/Prawos%C5%82awie" title="Prawosławie">prawosławie</a>. W Europie Północnej dominują wyznania <a href="/wiki/Protestantyzm" title="Protestantyzm">protestanckie</a>: w <a href="/wiki/Skandynawia" title="Skandynawia">Skandynawii</a>, <a href="/wiki/%C5%81otwa" title="Łotwa">Łotwie</a>, <a href="/wiki/Estonia" title="Estonia">Estonii</a> oraz <a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemczech</a> (z wyjątkiem landów południowych i zachodnich) przeważa <a href="/wiki/Luteranizm" title="Luteranizm">luteranizm</a>; w <a href="/wiki/Anglia" title="Anglia">Anglii</a> i <a href="/wiki/Walia" title="Walia">Walii</a> – <a href="/wiki/Anglikanizm" title="Anglikanizm">anglikanizm</a>; zaś w <a href="/wiki/Holandia" title="Holandia">Holandii</a> (poza częścią południową), a także w <a href="/wiki/Szkocja" title="Szkocja">Szkocji</a>, wschodnich i zachodnich kantonach <a href="/wiki/Szwajcaria" title="Szwajcaria">Szwajcarii</a> i wschodnich regionach <a href="/wiki/W%C4%99gry" title="Węgry">Węgier</a> największy odsetek ludności wyznaje religie wywodzące się z <a href="/wiki/Kalwinizm" title="Kalwinizm">kalwinizmu</a>. W pozostałej części Europy, np. w <a href="/wiki/Hiszpania" title="Hiszpania">Hiszpanii</a>, <a href="/wiki/W%C5%82ochy" title="Włochy">Włoszech</a>, Malcie, Polsce, <a href="/wiki/Litwa" title="Litwa">Litwie</a> czy <a href="/wiki/Irlandia" title="Irlandia">Irlandii</a> przeważa <a href="/wiki/Katolicyzm" title="Katolicyzm">katolicyzm</a>. </p><p>Istnieją także relatywnie niewielkie grupy wyznawców religii chrześcijańskich, głównie wywodzących się z protestantyzmu, np. <a href="/wiki/Pentekostalizm" title="Pentekostalizm">zielonoświątkowcy</a>, <a href="/wiki/Metodyzm" title="Metodyzm">metodyści</a>, <a href="/wiki/Adwentyzm" title="Adwentyzm">adwentyści</a>, <a href="/wiki/Baptyzm" title="Baptyzm">baptyści</a> i <a href="/wiki/Armia_Zbawienia" title="Armia Zbawienia">salwacjoniści</a> oraz religii chrześcijańskich, które nie mieszczą się w tym tradycyjnym podziale wyznaniowym – są to m.in. <a href="/wiki/%C5%9Awiadkowie_Jehowy" title="Świadkowie Jehowy">Świadkowie Jehowy</a> i <a href="/wiki/Mormonizm" title="Mormonizm">mormoni</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Islam">Islam</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=39" title="Edytuj sekcję: Islam" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=39" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Islam"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Tsars_Mosque.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Tsars_Mosque.jpg/220px-Tsars_Mosque.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Tsars_Mosque.jpg/330px-Tsars_Mosque.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Tsars_Mosque.jpg/440px-Tsars_Mosque.jpg 2x" data-file-width="2560" data-file-height="1920" /></a><figcaption><a href="/wiki/Meczet" title="Meczet">meczet</a> w <a href="/wiki/Sarajewo" title="Sarajewo">Sarajewie</a> (<a href="/wiki/Bo%C5%9Bnia_i_Hercegowina" title="Bośnia i Hercegowina">Bośnia i Hercegowina</a>)</figcaption></figure> <p>Około 52–54 mln mieszkańców kontynentu wyznaje <a href="/wiki/Islam" title="Islam">islam</a>, co stanowi około 7–7,5% populacji europejskiej. Religia ta pojawiła się w Europie w VIII w. n.e. wraz z inwazją <a href="/wiki/Arabowie" title="Arabowie">arabską</a> w <a href="/wiki/Hiszpania" title="Hiszpania">Hiszpanii</a>, jednak od XV w. głównym skupiskiem europejskich muzułmanów były <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Ba%C5%82ka%C5%84ski" title="Półwysep Bałkański">Bałkany</a>. </p><p>Współcześnie wyznawcy tej <a href="/wiki/Religia" title="Religia">religii</a> zamieszkują głównie w <a href="/wiki/Rosja" title="Rosja">Rosji</a> (ok. 25 mln), a także na <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Ba%C5%82ka%C5%84ski" title="Półwysep Bałkański">Bałkanach</a>, zwłaszcza w europejskiej części <a href="/wiki/Turcja" title="Turcja">Turcji</a> (11 mln). Spośród państw położonych w całości w Europie krajem, w którym <a href="/wiki/Muzu%C5%82manin" title="Muzułmanin">muzułmanie</a> stanowią większość, jest <a href="/wiki/Albania" title="Albania">Albania</a>, z około 55–60% wszystkich wierzących<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18">[18]</a></sup>. Ponadto wyznawcy <a href="/wiki/Islam" title="Islam">islamu</a> stanowią większość w częściach niektórych innych krajów: <a href="/wiki/Bo%C5%9Bnia_i_Hercegowina" title="Bośnia i Hercegowina">Bośni i Hercegowiny</a>, gdzie stanowią 51% ogółu populacji<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19">[19]</a></sup>, 95% populacji częściowo uznawanego <a href="/wiki/Kosowo" title="Kosowo">Kosowa</a><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20">[20]</a></sup>. Stanowią też większość ludności kilku rosyjskich republik autonomicznych takich jak: <a href="/wiki/Czeczenia" title="Czeczenia">Czeczenia</a>, <a href="/wiki/Dagestan" title="Dagestan">Dagestan</a>, <a href="/wiki/Inguszetia" title="Inguszetia">Inguszetia</a>, <a href="/wiki/Kabardo-Ba%C5%82karia" title="Kabardo-Bałkaria">Kabardo-Bałkaria</a>, <a href="/wiki/Karaczajo-Czerkiesja" title="Karaczajo-Czerkiesja">Karaczajo-Czerkiesja</a>, <a href="/wiki/Baszkortostan" title="Baszkortostan">Baszkiria</a> oraz <a href="/wiki/Tatarstan" title="Tatarstan">Tatarstan</a><sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21">[21]</a></sup>. Poza tym w dużych miastach na terenie państw <a href="/wiki/Europa_Zachodnia" title="Europa Zachodnia">Europy Zachodniej</a> żyje liczna diaspora muzułmańska, wywodząca się z krajów pozaeuropejskich. Spośród tych państw najwięcej wyznawców islamu żyje zwłaszcza we <a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francji</a> (5,5–6 mln), <a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemczech</a> (3,3–3,5 mln), <a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania">Wielkiej Brytanii</a> (1,6–1,8 mln), <a href="/wiki/Hiszpania" title="Hiszpania">Hiszpanii</a> (1,3–1,5 mln), <a href="/wiki/W%C5%82ochy" title="Włochy">Włoszech</a> (0,9–1 mln) i <a href="/wiki/Holandia" title="Holandia">Holandii</a> (0,8–1 mln). </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Judaizm">Judaizm</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=40" title="Edytuj sekcję: Judaizm" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=40" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Judaizm"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Great_Synagogue_Plzen_CZ.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Great_Synagogue_Plzen_CZ.jpg/220px-Great_Synagogue_Plzen_CZ.jpg" decoding="async" width="220" height="247" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Great_Synagogue_Plzen_CZ.jpg/330px-Great_Synagogue_Plzen_CZ.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Great_Synagogue_Plzen_CZ.jpg/440px-Great_Synagogue_Plzen_CZ.jpg 2x" data-file-width="1387" data-file-height="1556" /></a><figcaption><a href="/wiki/Synagoga" title="Synagoga">Synagoga</a> w <a href="/wiki/Pilzno" title="Pilzno">Pilźnie</a> (<a href="/wiki/Czechy" title="Czechy">Czechy</a>)</figcaption></figure> <p>Blisko 2 mln mieszkańców Europy wyznaje <a href="/wiki/Judaizm" title="Judaizm">judaizm</a>. Religia ta pojawiła się w Europie już w I w. n.e. Obecnie najwięcej spośród wyznawców judaizmu, bo ok. 600 tys. mieszka we <a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francji</a>. Do II wojny światowej liczba żyjących na kontynencie europejskim żydów była znacznie wyższa i ok. 1939 r. wynosiła ok. 10–12 mln, a głównym skupiskiem wyznawców judaizmu były <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polska</a>, <a href="/wiki/Czechos%C5%82owacja" title="Czechosłowacja">Czechosłowacja</a> i <a href="/wiki/W%C4%99gry" title="Węgry">Węgry</a>. W wyniku <a href="/wiki/Zag%C5%82ada_%C5%BByd%C3%B3w" title="Zagłada Żydów">holocaustu</a> liczebność populacji żydowskiej spadła o ponad połowę, a w latach następnych zmniejszyła się jeszcze na skutek emigracji do <a href="/wiki/Izrael" title="Izrael">Izraela</a>. </p><p>Na <a href="/wiki/Litwa" title="Litwa">Litwie</a> (m.in. w okolicach <a href="/wiki/Troki" title="Troki">Trok</a>), <a href="/wiki/Ukraina" title="Ukraina">Ukrainie</a> (głównie na <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Krymski" title="Półwysep Krymski">Krymie</a>), a także w <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polsce</a> żyje w sumie kilka tysięcy wyznawców innej starej religii wywodzącej się z <a href="/wiki/Judaizm" title="Judaizm">judaizmu</a> – <a href="/wiki/Karaimi" title="Karaimi">Karaimów</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Pozostałe_wyznania"><span id="Pozosta.C5.82e_wyznania"></span>Pozostałe wyznania</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=41" title="Edytuj sekcję: Pozostałe wyznania" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=41" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Pozostałe wyznania"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Buddha_Kalmykia.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Buddha_Kalmykia.JPG/220px-Buddha_Kalmykia.JPG" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1f/Buddha_Kalmykia.JPG 1.5x" data-file-width="300" data-file-height="400" /></a><figcaption>Kapliczka z posągiem <a href="/wiki/Budda" title="Budda">Buddy</a> w <a href="/wiki/Elista" title="Elista">Eliście</a> (<a href="/wiki/Rosja" title="Rosja">rosyjska</a> <a href="/wiki/Ka%C5%82mucja" title="Kałmucja">Kałmucja</a>)</figcaption></figure> <p>W dużych miastach Europy Zachodniej żyją także wyznawcy innych religii: <a href="/wiki/Buddyzm" title="Buddyzm">buddyzmu</a>, <a href="/wiki/Hinduizm" title="Hinduizm">hinduizmu</a>, <a href="/wiki/Sikhizm" title="Sikhizm">sikhizmu</a>, <a href="/wiki/Voodoo" title="Voodoo">voodoo</a>, rodzimych religii afrykańskich i innych. Wywodzą się oni głównie z imigrantów spoza Europy, aczkolwiek pewną część tej grupy ludności stanowią konwertyci europejskiego pochodzenia. Buddyzm występuje także w <a href="/wiki/Ka%C5%82mucja" title="Kałmucja">Kałmucji</a> (blisko 52% populacji). </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Bezwyznaniowość"><span id="Bezwyznaniowo.C5.9B.C4.87"></span>Bezwyznaniowość</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=42" title="Edytuj sekcję: Bezwyznaniowość" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=42" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bezwyznaniowość"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Formalnie 17–18% Europejczyków nie należy do żadnego z Kościołów i innych związków wyznaniowych, choć odrzucających wiarę w Boga i deklarujących <a href="/wiki/Ateizm" title="Ateizm">ateizm</a>, <a href="/wiki/Agnostycyzm" title="Agnostycyzm">agnostycyzm</a> lub po prostu bezwyznaniowość jest około 1/3 populacji Europy. Najwięcej w Estonii (75%), na obszarze dawnej NRD (71–75%), w Czechach (68%), Szwecji (63–85%), Danii (53–69%), Norwegii (48–68%), Albanii (58–62%), Białorusi (45–49%), Rosji (39–48%), na Ukrainie (37–47%), na Łotwie (44%), w Holandii (42–46%), Belgii (39–45%), Luksemburgu (38–41%), Wielkiej Brytanii (35–44%), na Węgrzech (35–44%), w Finlandii (30–43%), Islandii (30–43%), Francji (32–42%), Bułgarii (34–40%) oraz w Słowenii (35–39%). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Podział_polityczny_Europy"><span id="Podzia.C5.82_polityczny_Europy"></span>Podział polityczny Europy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=43" title="Edytuj sekcję: Podział polityczny Europy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=43" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Podział polityczny Europy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Pa%C5%84stwa_Europy" class="mw-redirect" title="Państwa Europy">Państwa Europy</a>.</i></div> <p>Polityczny podział Europy zmieniał się wielokrotnie w ciągu wieków. Także w wieku XX następowały w tym zakresie kilkukrotnie zmiany; największe ich nasilenie nastąpiło w latach 1918–1920, 1939–1945 oraz 1989–1992. Obecnie w Europie w całości lub częściowo leży 47 państw oraz 2 państwa de facto niepodległe. Od 1989 liczba państw wzrosła o 14. </p> <table class="wikitable sortable"> <tbody><tr bgcolor="#e9e9e9"> <th colspan="4">Państwa niepodległe </th></tr> <tr> <th>Państwo </th> <th>Powierzchnia<br />(w tys. km²) </th> <th>Ludność<br />(w tys.)<br />(2008 r.) </th> <th>Stolica </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Albania" title="Albania">Albania</a></td> <td align="right">28,7</td> <td align="right">3620</td> <td><a href="/wiki/Tirana" title="Tirana">Tirana</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Andora" title="Andora">Andora</a></td> <td align="right">0,468</td> <td align="right">83</td> <td><a href="/wiki/Andora_(miasto)" title="Andora (miasto)">Andora</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Austria" title="Austria">Austria</a></td> <td align="right">83,9</td> <td align="right">8206</td> <td><a href="/wiki/Wiede%C5%84" title="Wiedeń">Wiedeń</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Belgia" title="Belgia">Belgia</a></td> <td align="right">30,5</td> <td align="right">10404</td> <td><a href="/wiki/Bruksela" title="Bruksela">Bruksela</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Bia%C5%82oru%C5%9B" title="Białoruś">Białoruś</a></td> <td align="right">207,6</td> <td align="right">9686</td> <td><a href="/wiki/Mi%C5%84sk" title="Mińsk">Mińsk</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Bo%C5%9Bnia_i_Hercegowina" title="Bośnia i Hercegowina">Bośnia i Hercegowina</a></td> <td align="right">51,2</td> <td align="right">4590</td> <td><a href="/wiki/Sarajewo" title="Sarajewo">Sarajewo</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Bu%C5%82garia" title="Bułgaria">Bułgaria</a></td> <td align="right">110,9</td> <td align="right">7263</td> <td><a href="/wiki/Sofia" title="Sofia">Sofia</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Chorwacja" title="Chorwacja">Chorwacja</a></td> <td align="right">56,5</td> <td align="right">4492</td> <td><a href="/wiki/Zagrzeb" title="Zagrzeb">Zagrzeb</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Czarnog%C3%B3ra" title="Czarnogóra">Czarnogóra</a></td> <td align="right">14,0</td> <td align="right">678</td> <td><a href="/wiki/Podgorica" title="Podgorica">Podgorica</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Czechy" title="Czechy">Czechy</a></td> <td align="right">78,9</td> <td align="right">10221</td> <td><a href="/wiki/Praga" title="Praga">Praga</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Dania" title="Dania">Dania</a></td> <td align="right">43,1</td> <td align="right">5485</td> <td><a href="/wiki/Kopenhaga" title="Kopenhaga">Kopenhaga</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Estonia" title="Estonia">Estonia</a></td> <td align="right">45,2</td> <td align="right">1308</td> <td><a href="/wiki/Tallinn" title="Tallinn">Tallinn</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Finlandia" title="Finlandia">Finlandia</a></td> <td align="right">338,1</td> <td align="right">5245</td> <td><a href="/wiki/Helsinki" title="Helsinki">Helsinki</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francja</a></td> <td align="right">547,0</td> <td align="right">62151</td> <td><a href="/wiki/Pary%C5%BC" title="Paryż">Paryż</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Grecja" title="Grecja">Grecja</a><sup>1)</sup></td> <td align="right">131,9</td> <td align="right">10723</td> <td><a href="/wiki/Ateny" title="Ateny">Ateny</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Hiszpania" title="Hiszpania">Hiszpania</a><sup>2)</sup></td> <td align="right">504,8</td> <td align="right">40491</td> <td><a href="/wiki/Madryt" title="Madryt">Madryt</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Holandia" title="Holandia">Holandia</a></td> <td align="right">41,5</td> <td align="right">16645</td> <td><a href="/wiki/Amsterdam" title="Amsterdam">Amsterdam</a><sup>3)</sup> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Irlandia" title="Irlandia">Irlandia</a></td> <td align="right">70,3</td> <td align="right">4156</td> <td><a href="/wiki/Dublin" title="Dublin">Dublin</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Islandia" title="Islandia">Islandia</a></td> <td align="right">103,0</td> <td align="right">304</td> <td><a href="/wiki/Reykjav%C3%ADk" title="Reykjavík">Reykjavík</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Kazachstan" title="Kazachstan">Kazachstan</a><sup>4)</sup><br />(tylko część europejska)</td> <td align="right">370,4</td> <td align="right">1300</td> <td><a href="/wiki/Astana" title="Astana">Astana</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Liechtenstein" title="Liechtenstein">Liechtenstein</a></td> <td align="right">0,2</td> <td align="right">34</td> <td><a href="/wiki/Vaduz" title="Vaduz">Vaduz</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Litwa" title="Litwa">Litwa</a></td> <td align="right">65,3</td> <td align="right">3565</td> <td><a href="/wiki/Wilno" title="Wilno">Wilno</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Luksemburg" title="Luksemburg">Luksemburg</a></td> <td align="right">2,6</td> <td align="right">486</td> <td><a href="/wiki/Luksemburg_(miasto)" title="Luksemburg (miasto)">Luksemburg</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%C5%81otwa" title="Łotwa">Łotwa</a></td> <td align="right">64,6</td> <td align="right">2245</td> <td><a href="/wiki/Ryga" title="Ryga">Ryga</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Macedonia_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Macedonia Północna">Macedonia Północna</a></td> <td align="right">25,3</td> <td align="right">2061</td> <td><a href="/wiki/Skopje" title="Skopje">Skopje</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Malta" title="Malta">Malta</a></td> <td align="right">0,316</td> <td align="right">404</td> <td><a href="/wiki/Valletta" title="Valletta">Valletta</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Mo%C5%82dawia" title="Mołdawia">Mołdawia</a><sup>5)</sup></td> <td align="right">33,8</td> <td align="right">4324</td> <td><a href="/wiki/Kiszyni%C3%B3w" title="Kiszyniów">Kiszyniów</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Monako" title="Monako">Monako</a></td> <td align="right">0,002</td> <td align="right">33</td> <td>Monako </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemcy</a></td> <td align="right">357,0</td> <td align="right">82370</td> <td><a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlin</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Norwegia" title="Norwegia">Norwegia</a></td> <td align="right">323,8</td> <td align="right">4644</td> <td><a href="/wiki/Oslo" title="Oslo">Oslo</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polska</a></td> <td align="right">312,7</td> <td align="right">38501</td> <td><a href="/wiki/Warszawa" title="Warszawa">Warszawa</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Portugalia" title="Portugalia">Portugalia</a> <sup>6)</sup></td> <td align="right">92,4</td> <td align="right">10677</td> <td><a href="/wiki/Lizbona" title="Lizbona">Lizbona</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Rosja" title="Rosja">Rosja</a> <sup>7)</sup><br />(tylko część europejska)</td> <td align="right">4425,4</td> <td align="right">103200</td> <td><a href="/wiki/Moskwa" title="Moskwa">Moskwa</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Rumunia" title="Rumunia">Rumunia</a></td> <td align="right">237,5</td> <td align="right">22247</td> <td><a href="/wiki/Bukareszt" title="Bukareszt">Bukareszt</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/San_Marino" title="San Marino">San Marino</a></td> <td align="right">0,061</td> <td align="right">30</td> <td><a href="/wiki/San_Marino_(miasto)" title="San Marino (miasto)">San Marino</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Serbia" title="Serbia">Serbia</a><sup>8)</sup></td> <td align="right">88,9</td> <td align="right">10179</td> <td><a href="/wiki/Belgrad" title="Belgrad">Belgrad</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/S%C5%82owacja" title="Słowacja">Słowacja</a></td> <td align="right">48,8</td> <td align="right">5455</td> <td><a href="/wiki/Bratys%C5%82awa" title="Bratysława">Bratysława</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/S%C5%82owenia" title="Słowenia">Słowenia</a></td> <td align="right">20,3</td> <td align="right">2007</td> <td><a href="/wiki/Lublana" title="Lublana">Lublana</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Szwajcaria" title="Szwajcaria">Szwajcaria</a></td> <td align="right">41,3</td> <td align="right">7582</td> <td><a href="/wiki/Berno" title="Berno">Berno</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Szwecja" title="Szwecja">Szwecja</a></td> <td align="right">450,0</td> <td align="right">9045</td> <td><a href="/wiki/Sztokholm" title="Sztokholm">Sztokholm</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Turcja" title="Turcja">Turcja</a> <sup>9)</sup><br />(tylko część europejska)</td> <td align="right">23,6</td> <td align="right">12500</td> <td><a href="/wiki/Ankara" title="Ankara">Ankara</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Ukraina" title="Ukraina">Ukraina</a></td> <td align="right">603,7</td> <td align="right">45994</td> <td><a href="/wiki/Kij%C3%B3w" title="Kijów">Kijów</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Watykan" title="Watykan">Watykan</a></td> <td align="right">0,0004</td> <td align="right">0,8</td> <td>Watykan </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/W%C4%99gry" title="Węgry">Węgry</a></td> <td align="right">93,0</td> <td align="right">9931</td> <td><a href="/wiki/Budapeszt" title="Budapeszt">Budapeszt</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania">Wielka Brytania</a></td> <td align="right">244,8</td> <td align="right">60944</td> <td><a href="/wiki/Londyn" title="Londyn">Londyn</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/W%C5%82ochy" title="Włochy">Włochy</a></td> <td align="right">301,2</td> <td align="right">58145</td> <td><a href="/wiki/Rzym" title="Rzym">Rzym</a> </td></tr></tbody></table> <table class="wikitable"> <tbody><tr bgcolor="#e9e9e9"> <th colspan="5">Państwa de facto niepodległe </th></tr> <tr> <th>Terytorium </th> <th>Powierzchnia<br />(w tys. km²) </th> <th>Ludność<br />(w tys.) </th> <th>Stolica </th> <th>Status </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Kosowo" title="Kosowo">Kosowo</a></td> <td align="right">10,9</td> <td align="right">2100</td> <td><a href="/wiki/Prisztina" title="Prisztina">Prisztina</a></td> <td>Państwo częściowo uznane na arenie międzynarodowej, pod protektoratem ONZ,<br />według prawa międzynarodowego część Serbii </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Naddniestrze" title="Naddniestrze">Naddniestrze</a></td> <td align="right">4,1</td> <td align="right">555,5</td> <td><a href="/wiki/Tyraspol" title="Tyraspol">Tyraspol</a></td> <td>Państwo nieuznawane na arenie międzynarodowej, de facto kontrolujące swoje terytorium,<br />według prawa międzynarodowego część Mołdawii </td></tr></tbody></table> <table class="wikitable"> <tbody><tr bgcolor="#e9e9e9"> <th colspan="5">Terytoria autonomiczne i zależne </th></tr> <tr> <th>Terytorium </th> <th>Powierzchnia<br />(w tys. km²) </th> <th>Ludność<br />(w tys.)<br />(2005 r.) </th> <th>Ośrodek<br />administracyjny </th> <th>Status </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Gibraltar" title="Gibraltar">Gibraltar</a></td> <td align="right">0,006</td> <td align="right">28</td> <td align="center"><i>nie posiada</i></td> <td>terytorium zamorskie <a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania">Wlk. Brytanii</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Guernsey" title="Guernsey">Guernsey</a></td> <td align="right">0,08</td> <td align="right">65</td> <td><a href="/wiki/Saint_Peter_Port" title="Saint Peter Port">Saint Peter Port</a></td> <td><a href="/wiki/Dependencja_korony_brytyjskiej" title="Dependencja korony brytyjskiej">dependencje Korony brytyjskiej</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Jan_Mayen" title="Jan Mayen">Jan Mayen</a></td> <td align="right">0,4</td> <td align="right">0</td> <td>brak</td> <td>część <a href="/wiki/Norwegia" title="Norwegia">Norwegii</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Jersey" title="Jersey">Jersey</a></td> <td align="right">0,12</td> <td align="right">90</td> <td><a href="/wiki/Saint_Helier" title="Saint Helier">Saint Helier</a></td> <td><a href="/wiki/Dependencja_korony_brytyjskiej" title="Dependencja korony brytyjskiej">dependencje Korony brytyjskiej</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Svalbard" title="Svalbard">Svalbard</a></td> <td align="right">62,0</td> <td align="right">2</td> <td><a href="/wiki/Longyearbyen" title="Longyearbyen">Longyearbyen</a></td> <td>autonomiczna część <a href="/wiki/Norwegia" title="Norwegia">Norwegii</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wyspa_Man" title="Wyspa Man">Wyspa Man</a></td> <td align="right">0,6</td> <td align="right">76</td> <td><a href="/wiki/Douglas_(Wyspa_Man)" title="Douglas (Wyspa Man)">Douglas</a></td> <td><a href="/wiki/Dependencja_korony_brytyjskiej" title="Dependencja korony brytyjskiej">dependencja Korony brytyjskiej</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wyspy_Owcze" title="Wyspy Owcze">Wyspy Owcze</a></td> <td align="right">1,4</td> <td align="right">48</td> <td><a href="/wiki/Thorshavn" title="Thorshavn">Thorshavn</a></td> <td><a href="/wiki/Autonomia" title="Autonomia">autonomiczna</a> część <a href="/wiki/Dania" title="Dania">Danii</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Gagauzja" title="Gagauzja">Gagauzja</a></td> <td align="right">18,3</td> <td align="right">157,2</td> <td><a href="/wiki/Komrat" title="Komrat">Komrat</a></td> <td>autonomiczna część Mołdawii </td></tr></tbody></table> <p><small>1) Wraz ze wschodnim skrawkiem kraju leżącym w <a href="/wiki/Azja" title="Azja">Azji</a><br /> 2) Wraz z <a href="/wiki/Wyspy_Kanaryjskie" title="Wyspy Kanaryjskie">Wyspami Kanaryjskimi</a> i <a href="/wiki/Hiszpa%C5%84skie_posiad%C5%82o%C5%9Bci_w_Afryce_P%C3%B3%C5%82nocnej" title="Hiszpańskie posiadłości w Afryce Północnej">posiadłościami afrykańskimi</a><br /> 3) Siedzibą rządu jest <a href="/wiki/Haga" title="Haga">Haga</a><br /> 4) Wraz z częścią azjatycką – 2717,3 tys. km² i 14 758 tys. mieszkańców<br /> 5) Wraz z <a href="/wiki/Naddniestrze" title="Naddniestrze">Naddniestrzem</a>, de facto niepodległym<br /> 6) Wraz z <a href="/wiki/Madera" title="Madera">Maderą</a> i <a href="/wiki/Azory" title="Azory">Azorami</a><br /> 7) Wraz z częścią azjatycką – 17 075,4 tys. km² i 144 003 tys. mieszkańców<br /> 8) Wraz z <a href="/wiki/Kosowo" title="Kosowo">Kosowem</a>, de facto niepodległym<br /> 9) Wraz z częścią azjatycką – 779,4 tys. km² i 70 780 tys. mieszkańców</small> </p><p>Niekiedy za częściowo leżące na kontynencie europejskim uważa się też państwa kaukaskie<sup id="cite_ref-EPWN_7-2" class="reference"><a href="#cite_note-EPWN-7">[7]</a></sup>, <a href="/wiki/Gruzja" title="Gruzja">Gruzję</a> i <a href="/wiki/Azerbejd%C5%BCan" title="Azerbejdżan">Azerbejdżan</a>. </p><p><a href="/wiki/Cypr_(wyspa)" title="Cypr (wyspa)">Wyspa Cypr</a> nie należy do Europy pod względem geograficznym. Określanie <a href="/wiki/Cypr" title="Cypr">państwa Cypr</a> mianem kraju europejskiego może być uzasadnione jedynie względami politycznymi, np. jego przynależnością do <a href="/wiki/Unia_Europejska" title="Unia Europejska">Unii Europejskiej</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Struktury_polityczne">Struktury polityczne</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=44" title="Edytuj sekcję: Struktury polityczne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=44" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Struktury polityczne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Location-Europe-UNsubregions,_Kosovo_as_part_of_Serbia.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Location-Europe-UNsubregions%2C_Kosovo_as_part_of_Serbia.png/290px-Location-Europe-UNsubregions%2C_Kosovo_as_part_of_Serbia.png" decoding="async" width="290" height="272" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Location-Europe-UNsubregions%2C_Kosovo_as_part_of_Serbia.png/435px-Location-Europe-UNsubregions%2C_Kosovo_as_part_of_Serbia.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Location-Europe-UNsubregions%2C_Kosovo_as_part_of_Serbia.png/580px-Location-Europe-UNsubregions%2C_Kosovo_as_part_of_Serbia.png 2x" data-file-width="984" data-file-height="924" /></a><figcaption>Wielkie regiony Europy, według klasyfikacji statystycznej ONZ: <p style="border:none;color:inherit;background:transparent;text-align:left;font-size:90%!important;margin:0px!important"><span style="border:solid 1px silver;color:inherit;background-color:#36c;font-size:80%!important;vertical-align:middle;">    </span> Europa Północna</p> <p style="border:none;color:inherit;background:transparent;text-align:left;font-size:90%!important;margin:0px!important"><span style="border:solid 1px silver;color:inherit;background-color:#f66;font-size:80%!important;vertical-align:middle;">    </span> Europa Wschodnia</p> <p style="border:none;color:inherit;background:transparent;text-align:left;font-size:90%!important;margin:0px!important"><span style="border:solid 1px silver;color:inherit;background-color:#3ff;font-size:80%!important;vertical-align:middle;">    </span> Europa Zachodnia</p> <p style="border:none;color:inherit;background:transparent;text-align:left;font-size:90%!important;margin:0px!important"><span style="border:solid 1px silver;color:inherit;background-color:#6f0;font-size:80%!important;vertical-align:middle;">    </span> Europa Południowa</p></figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Unia_Europejska" title="Unia Europejska">Unia Europejska</a>.</i></div> <p>Największą strukturą polityczną na terenie Europy jest <a href="/wiki/Unia_Europejska" title="Unia Europejska">Unia Europejska</a>, w skład której wchodzi 27 państw europejskich<sup class="noprint" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2022-03">[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]</sup>. </p><p>Prawie wszystkie kraje europejskie są członkami <a href="/wiki/Rada_Europy" title="Rada Europy">Rady Europy</a><sup class="noprint" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2022-03">[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]</sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kultura">Kultura</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=45" title="Edytuj sekcję: Kultura" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=45" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kultura"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Kultura w Europie rozwijała się niezależnie od siebie w poszczególnych rejonach kontynentu, jednak w starożytności najwyższy poziom (włącznie z zastosowaniem pisma) osiągnęła ona w rejonie <a href="/wiki/Morze_%C5%9Ar%C3%B3dziemne" title="Morze Śródziemne">Morza Śródziemnego</a>. </p><p>W średniowieczu, wraz z postępami chrześcijaństwa rodzime kultury ludów <a href="/wiki/Germanie" title="Germanie">germańskich</a> i <a href="/wiki/S%C5%82owianie" title="Słowianie">słowiańskich</a> przyswajały sobie liczne elementy kultury śródziemnomorskiej, co wytworzyło pewne poczucie wspólnoty kulturowej państw chrześcijańskich, której głównymi elementami jednoczącymi były religia i język literacki (<a href="/wiki/%C5%81acina" title="Łacina">łacina</a>). </p><p>Kultura poszczególnych krajów składa się z licznych elementów nakładających się na siebie, które w konsekwencji wytworzyły różniące się między sobą kultury poszczególnych krajów, a nawet ich części. Na rodzimą kulturę plemion zamieszkujących dany obszar w minionych epokach historycznych, w starożytności i wczesnym średniowieczu nałożyły się wpływy rzymskie i greckie oraz hebrajskie (po przetworzeniu ich w duchu rzymskim i greckim). W wiekach następnych kultury poszczególnych krajów wpływały na siebie (silny wpływ w Europie środkowej wywarła zwłaszcza kultura niemiecka); poza tym na niektóre części kontynentu wpływ miały kultury krajów pozaeuropejskich (kultura arabska i islamska na Półwyspie Iberyjskim i Bałkanach). </p><p>Wzajemne różnice powodują, iż kulturze europejskiej jako o pewnej jedności można mówić jedynie w opozycji do innych kultur (np. kultury muzułmańskiej, chińskiej lub indyjskiej), gdyż często różnice w tym zakresie pomiędzy poszczególnymi częściami kontynentu są duże, i w konsekwencji kulturze angielskiej bliżej do kultury amerykańskiej niż hiszpańskiej, którą z kolei liczne więzi łączą z kulturą Ameryki Łacińskiej. </p><p>Jednocześnie kultura europejska, jakkolwiek niejednolita, stanowi pewien punkt odniesienia dla badania całości dziejów kultury: to w Europie wytworzyły się stosowane obecnie podziały dziejów literatury czy architektury na poszczególne epoki np. <a href="/wiki/%C5%9Aredniowiecze" title="Średniowiecze">średniowiecze</a> czy <a href="/wiki/Renesans" title="Renesans">renesans</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sztuka">Sztuka</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=46" title="Edytuj sekcję: Sztuka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=46" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Sztuka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Altamira_4.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Altamira_4.jpg/220px-Altamira_4.jpg" decoding="async" width="220" height="83" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Altamira_4.jpg/330px-Altamira_4.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Altamira_4.jpg/440px-Altamira_4.jpg 2x" data-file-width="459" data-file-height="174" /></a><figcaption>Malowidło naskalne w jaskini <a href="/wiki/Altamira_(jaskinia)" title="Altamira (jaskinia)">Altamira</a> – przykład <a href="/wiki/Sztuka_prehistoryczna" title="Sztuka prehistoryczna">sztuki prehistorycznej</a></figcaption></figure> <p>Najstarsze znalezione w Europie ślady działalności człowieka określane mianem sztuki mają kilkadziesiąt tysięcy lat i są nimi rzeźby odkryte w pobliżu dawnych obozowisk ludzkich, a także młodsze, bo sprzed kilkunastu tysięcy lat, malowidła naskalne w <a href="/wiki/Jaskinia" title="Jaskinia">jaskiniach</a> (m.in. w <a href="/w/index.php?title=Sal%C3%A8ve&action=edit&redlink=1" class="new" title="Salève (strona nie istnieje)">Salève</a> i <a href="/w/index.php?title=Chaffaund&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chaffaund (strona nie istnieje)">Chaffaund</a> we <a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francji</a>, <a href="/wiki/Thayngen" title="Thayngen">Thayngen</a> w <a href="/wiki/Szwajcaria" title="Szwajcaria">Szwajcarii</a>, <a href="/wiki/Altamira_(jaskinia)" title="Altamira (jaskinia)">Altamira</a> w <a href="/wiki/Hiszpania" title="Hiszpania">Hiszpanii</a>, w <a href="/wiki/Lascaux" title="Lascaux">Lascaux</a> we Francji). Najstarsze malowidła są przedstawieniami zoomorficznymi, a przyczyna ich powstania jest nieznana. Znaleziska te określa się zbiorczym mianem <a href="/wiki/Sztuka_prehistoryczna" title="Sztuka prehistoryczna">sztuki prehistorycznej</a>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:MG-Paris-Aphrodite_of_Milos_edited.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/MG-Paris-Aphrodite_of_Milos_edited.jpg/220px-MG-Paris-Aphrodite_of_Milos_edited.jpg" decoding="async" width="220" height="330" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/MG-Paris-Aphrodite_of_Milos_edited.jpg/330px-MG-Paris-Aphrodite_of_Milos_edited.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/MG-Paris-Aphrodite_of_Milos_edited.jpg/440px-MG-Paris-Aphrodite_of_Milos_edited.jpg 2x" data-file-width="2592" data-file-height="3888" /></a><figcaption><a href="/wiki/Wenus_z_Milo" title="Wenus z Milo">Wenus z Milo</a> – przykład <a href="/wiki/Sztuka_staro%C5%BCytnej_Grecji" title="Sztuka starożytnej Grecji">sztuki starożytnej Grecji</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Meister_des_Mausoleums_der_Galla_Placidia_in_Ravenna_002.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Meister_des_Mausoleums_der_Galla_Placidia_in_Ravenna_002.jpg/220px-Meister_des_Mausoleums_der_Galla_Placidia_in_Ravenna_002.jpg" decoding="async" width="220" height="142" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Meister_des_Mausoleums_der_Galla_Placidia_in_Ravenna_002.jpg/330px-Meister_des_Mausoleums_der_Galla_Placidia_in_Ravenna_002.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Meister_des_Mausoleums_der_Galla_Placidia_in_Ravenna_002.jpg/440px-Meister_des_Mausoleums_der_Galla_Placidia_in_Ravenna_002.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1319" /></a><figcaption><a href="/wiki/Jezus_Chrystus" title="Jezus Chrystus">Chrystus</a> dobry pasterz – malowidło w <a href="/wiki/Rawenna" title="Rawenna">Rawennie</a> – przykład <a href="/wiki/Sztuka_wczesnochrze%C5%9Bcija%C5%84ska" title="Sztuka wczesnochrześcijańska">sztuki starochrześcijańskiej</a></figcaption></figure> <p>Od III tys. p.n.e. w poszczególnych częściach <a href="/wiki/Kontynent" title="Kontynent">kontynentu</a> zaczęła pojawiać się sztuka w postaci znacznie bardziej rozwiniętej, zaś najwcześniej (ok. 3000 r. p.n.e.) nastąpiło to na wyspach <a href="/wiki/Morze_Egejskie" title="Morze Egejskie">Morza Egejskiego</a> (<a href="/wiki/Kultura_minojska" title="Kultura minojska">kultura i sztuka minojska</a>). W wiekach następnych, częściowo pod jej wpływem rozwinęły się inne kultury, które z powodu niskiego poziomu wzajemnych kontaktów wytworzyły odrębne style w sztuce (m.in. <a href="/wiki/Kultura_myke%C5%84ska" title="Kultura mykeńska">kultura mykeńska</a>). Od 2. poł. II tys. p.n.e. można jednak mówić o wspólnym dla całego obszaru <a href="/wiki/Staro%C5%BCytna_Grecja" title="Starożytna Grecja">starożytnej Grecji</a> <a href="/wiki/Sztuka_staro%C5%BCytnej_Grecji" title="Sztuka starożytnej Grecji">kierunku sztuki</a>. W okresie późniejszym nastąpił też rozwój sztuki w innych częściach kontynentu położonych na wybrzeżu <a href="/wiki/Morze_%C5%9Ar%C3%B3dziemne" title="Morze Śródziemne">Morza Śródziemnego</a>, m.in. <a href="/wiki/Sztuka_etruska" title="Sztuka etruska">sztuki etruskiej</a> na <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Apeni%C5%84ski" title="Półwysep Apeniński">Półwyspie Apenińskim</a>. Od V wieku rozwijała się <a href="/wiki/Sztuka_staro%C5%BCytnego_Rzymu" title="Sztuka starożytnego Rzymu">sztuka starożytnego Rzymu</a>, która na początku naszej ery dominowała już w całym obszarze śródziemnomorskim, zarówno w Europie, jak w <a href="/wiki/Azja" title="Azja">Azji</a> i w <a href="/wiki/Afryka" title="Afryka">Afryce</a>. W tym samym czasie w Europie północnej i wschodniej zamieszkujące ten obszar ludy wytworzyły własną sztukę, stojącą jednak na znacznie niższym poziomie. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Codexaureus_19.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Codexaureus_19.jpg/170px-Codexaureus_19.jpg" decoding="async" width="170" height="234" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Codexaureus_19.jpg/255px-Codexaureus_19.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Codexaureus_19.jpg/340px-Codexaureus_19.jpg 2x" data-file-width="725" data-file-height="1000" /></a><figcaption><a href="/wiki/Miniatura_(malarstwo)" title="Miniatura (malarstwo)">Miniatura</a> <a href="/wiki/Sztuka_karoli%C5%84ska" title="Sztuka karolińska">karolińska</a></figcaption></figure> <p>W latach następnych, w wyniku postępującej <a href="/wiki/Chrystianizacja" title="Chrystianizacja">chrystianizacji</a> kontynentu, stopniowo cała Europa zaczęła tworzyć pewną jedność kulturową, stąd powstające nowe style w <a href="/wiki/Sztuka" title="Sztuka">sztuce</a> rozpowszechniały się stopniowo na całym niemal kontynencie, przy czym regułą było, iż kolejno następujące po sobie style w sztuce rodziły się na zachodzie, zaś do Europy Środkowej i Wschodniej docierały z opóźnieniem, początkowo kilkusetletnim, potem kilkudziesięcioletnim. </p><p>Poniżej wymieniono poszczególne, następujące po sobie style w sztuce europejskiej, bez ich omawiania. Należy pamiętać, iż daty graniczne dominowania danego kierunku są płynne i orientacyjne, i gdy w jednych krajach obowiązywał już nowy styl, inne tworzyły według reguł z poprzedniej epoki (np. w <a href="/wiki/Anglia" title="Anglia">Anglii</a> bardzo długo utrzymywały się tradycje <a href="/wiki/Gotyk" title="Gotyk">gotyku</a>). Ponadto należy pamiętać, iż w ramach jednego stylu istniały odrębności pomiędzy poszczególnymi krajami. Niektóre kraje wytworzyły własne style w sztuce, nie wymienione tutaj, gdyż obowiązywały jedynie lokalnie (np. <a href="/wiki/Sztuka_mozarabska" title="Sztuka mozarabska">sztuka mozarabska</a> na <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Iberyjski" title="Półwysep Iberyjski">Półwyspie Iberyjskim</a>).<br />Wymienione niżej style w sztuce nie dotyczą obszarów Europy południowo-wschodniej, tam bowiem od końca IV w. do XV w. obowiązywała <a href="/wiki/Sztuka_bizanty%C5%84ska" title="Sztuka bizantyńska">sztuka bizantyjska</a>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Claude_Monet_005.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Claude_Monet_005.jpg/220px-Claude_Monet_005.jpg" decoding="async" width="220" height="175" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Claude_Monet_005.jpg/330px-Claude_Monet_005.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Claude_Monet_005.jpg/440px-Claude_Monet_005.jpg 2x" data-file-width="2024" data-file-height="1607" /></a><figcaption>Przykład malarstwa <a href="/wiki/Impresjonizm_w_sztuce" title="Impresjonizm w sztuce">impresjonistycznego</a> (obraz <a href="/wiki/Claude_Monet" title="Claude Monet">Claude’a Moneta</a>)</figcaption></figure> <p><b>Główne kierunki w sztuce europejskiej V–XIX w.:</b> </p> <dl><dd><a href="/wiki/Sztuka_wczesnochrze%C5%9Bcija%C5%84ska" title="Sztuka wczesnochrześcijańska">sztuka wczesnochrześcijańska</a> – IV–VII w.</dd> <dd><a href="/wiki/Sztuka_karoli%C5%84ska" title="Sztuka karolińska">sztuka karolińska</a> – IX–X w.</dd> <dd><a href="/wiki/Sztuka_przedroma%C5%84ska" title="Sztuka przedromańska">sztuka przedromańska</a> – X w.</dd> <dd><a href="/wiki/Sztuka_roma%C5%84ska" title="Sztuka romańska">sztuka romańska</a> – X–XIII w.</dd> <dd><a href="/wiki/Gotyk" title="Gotyk">gotyk</a> – XII–XIII w. (w <a href="/wiki/Anglia" title="Anglia">Anglii</a> do XVII w.)</dd> <dd><a href="/wiki/Renesans" title="Renesans">renesans</a> – XV–XVI w.</dd> <dd><a href="/wiki/Manieryzm" title="Manieryzm">manieryzm</a> – 2. poł. XVI w.</dd> <dd><a href="/wiki/Barok" title="Barok">barok</a> – ok. 1600-1770</dd> <dd><a href="/wiki/Rokoko" title="Rokoko">rokoko</a> – ok. 1720-1770</dd> <dd><a href="/wiki/Klasycyzm" title="Klasycyzm">klasycyzm</a> – ok. 1760-1830</dd> <dd><a href="/wiki/Romantyzm" title="Romantyzm">romantyzm</a> – ok. 1790-1840</dd> <dd><a href="/wiki/Historyzm_(architektura)" title="Historyzm (architektura)">historyzm</a> – ok. 1750-1850</dd> <dd><a href="/wiki/Realizm_(malarstwo)" title="Realizm (malarstwo)">realizm</a> – ok. 1830-1870</dd> <dd><a href="/wiki/Impresjonizm_w_sztuce" title="Impresjonizm w sztuce">impresjonizm</a> – ok. 1860-1900</dd> <dd><a href="/wiki/Neoimpresjonizm" title="Neoimpresjonizm">neoimpresjonizm</a> – ok. 1885-1900</dd> <dd><a href="/wiki/Postimpresjonizm" title="Postimpresjonizm">postimpresjonizm</a> – ok. 1886-1905</dd></dl> <p>W okresie późniejszym (XX wiek) następujące po sobie zmiany kierunków w sztuce były tak częste, a zarazem liczba jednocześnie obowiązujących stylów tak duża i tak powiązana z kierunkami preferowanymi w innych częściach świata (głównie w <a href="/wiki/Ameryka" title="Ameryka">Ameryce</a>), iż trudno mówić o jakichś konkretnych kierunkach w sztuce europejskiej (zjawisko to można zaobserwować już pod koniec XIX wieku), stąd wymienienie XX-wiecznych trendów w sztuce znajduje się w innych artykułach (m.in. <b><a href="/wiki/Historia_sztuki" title="Historia sztuki">historia sztuki</a></b>) </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Muzyka">Muzyka</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=47" title="Edytuj sekcję: Muzyka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=47" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Muzyka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Niezależnie od ogólnych trendów występujących na kontynencie, <a href="/wiki/Muzyka" title="Muzyka">muzyka</a> poszczególnych krajów rozwijała się odrębnymi drogami, ulegając wpływom ludów sąsiednich, zarówno europejskich, jak i pochodzących z innych kręgów kulturowych (zwłaszcza <a href="/wiki/Bliski_Wsch%C3%B3d" title="Bliski Wschód">Bliskiego Wschodu</a>), zaś opisany podział na epoki i ich charakterystyka dotyczy spraw ogólnych. Należy także pamiętać, że obok głównego nurtu, popularnego w kręgach dworskich i kościelnych, szerokie masy społeczeństwa tworzyły <a href="/wiki/Muzyka_ludowa" title="Muzyka ludowa">muzykę ludową</a>, która tylko w niewielkim stopniu da się sklasyfikować w poniższym podziale. </p><p>Muzyka starożytna znana jest słabo. Źródła archeologiczne wskazują na znajomość przez ówczesne społeczeństwa licznych rodzajów instrumentów muzycznych. W <a href="/wiki/Staro%C5%BCytno%C5%9B%C4%87" title="Starożytność">starożytności</a> muzykę europejską charakteryzowała <a href="/w/index.php?title=Monodyczno%C5%9B%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Monodyczność (strona nie istnieje)">monodyczność</a>. Wykształciły się <a href="/wiki/Tonalno%C5%9B%C4%87" title="Tonalność">systemy tonalne</a> i <a href="/wiki/Notacja_muzyczna" title="Notacja muzyczna">notacje muzyczne</a>. Ważną cechą było współgranie śpiewu, słowa i tańca. Muzyka odgrywała istotną rolę w obrzędach religijnych. </p><p>Od ok. 300 r. zasadniczy nurt muzyki na kontynencie związany był z <a href="/wiki/Liturgia" title="Liturgia">liturgią</a> chrześcijańską. Wykształcił się jednogłosowy <a href="/wiki/Chora%C5%82_gregoria%C5%84ski" title="Chorał gregoriański">chorał gregoriański</a>. Od wczesnego <a href="/wiki/%C5%9Aredniowiecze" title="Średniowiecze">średniowiecza</a> w muzyce europejskiej istniały <a href="/wiki/Psalm" title="Psalm">psalmy</a>, <a href="/wiki/Hymn" title="Hymn">hymny</a> kościelne. Z czasem pojawiła się <a href="/wiki/Wielog%C5%82osowo%C5%9B%C4%87" title="Wielogłosowość">wielogłosowość</a>. Od pełnego średniowiecza istniały także jednogłosowe (rzadziej wielogłosowe) pieśni świeckie, często o charakterze dworskim, śpiewanie m.in. przez <a href="/wiki/Trubadurzy" title="Trubadurzy">trubadurów</a>, <a href="/wiki/Truwerzy" title="Truwerzy">truwerów</a> i <a href="/wiki/Minnesingerzy" title="Minnesingerzy">minnesingerów</a>; z tym typem muzyki wiążą się takie rodzaje utworów jak <a href="/wiki/Ballada" title="Ballada">ballada</a>, <a href="/wiki/Rondo_(muzyka)" title="Rondo (muzyka)">rondo</a>, <a href="/wiki/Virelai" title="Virelai">virelai</a>, <a href="/wiki/Madryga%C5%82" title="Madrygał">madrygał</a>, <a href="/wiki/Caccia" title="Caccia">caccia</a>.<br />Do zapisu utworów stosowana była <a href="/wiki/Neumy" title="Neumy">notacja neumatyczna</a>, oraz <a href="/w/index.php?title=Notacja_modalna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Notacja modalna (strona nie istnieje)">modalna</a> i <a href="/wiki/Notacja_menzuralna" title="Notacja menzuralna">menzuralna</a>.<br />Twórcami z tego okresu byli m.in. <a href="/wiki/Notker_Balbulus" title="Notker Balbulus">Notker Balbulus</a>, <a href="/wiki/Alfons_X_M%C4%85dry" title="Alfons X Mądry">Alfons X Mądry</a>, <a href="/wiki/Adam_de_la_Halle" title="Adam de la Halle">Adam de la Halle</a> </p><p>O okresie <a href="/wiki/Renesans" title="Renesans">renesansu</a>, od połowy XV wieku, rozwijała się <a href="/wiki/Polifonia" title="Polifonia">polifonia</a>. Częstymi typami utworów były religijne utwory jak <a href="/wiki/Msza_(muzyka)" title="Msza (muzyka)">msze</a> i <a href="/wiki/Motet" title="Motet">motety</a>, oraz świeckie: <a href="/wiki/Madryga%C5%82" title="Madrygał">madrygał</a>, <a href="/wiki/Frottola" title="Frottola">frottola</a>, <a href="/wiki/Canzona_(muzyka)" title="Canzona (muzyka)">canzona</a>, <a href="/wiki/Chanson" title="Chanson">chanson</a> itd. Rozkwit muzyki wokalnej (w dużej części <i>a capella</i>) trwał przez cały wiek XVI. Przykładowymi twórcami z tego okresu byli m.in. <a href="/wiki/Adrianus_Petit_Coclico" title="Adrianus Petit Coclico">Adrianus Petit Coclico</a>, <a href="/wiki/Giovanni_Pierluigi_da_Palestrina" title="Giovanni Pierluigi da Palestrina">Giovanni Pierluigi da Palestrina</a>, <a href="/wiki/Orlando_di_Lasso" title="Orlando di Lasso">Orlando di Lasso</a>, <a href="/wiki/Josquin_des_Pr%C3%A9s" title="Josquin des Prés">Josquin des Prés</a>. Nastąpił także rozwój <a href="/w/index.php?title=Muzyka_instrumentalne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Muzyka instrumentalne (strona nie istnieje)">muzyki instrumentalnej</a>, której formami były m.in. <a href="/wiki/Preludium_(muzyka)" title="Preludium (muzyka)">preludium</a>, <a href="/wiki/Toccata" title="Toccata">toccata</a>, <a href="/wiki/Ricercar" title="Ricercar">ricercar</a>, canzona, <a href="/wiki/Wariacje" title="Wariacje">wariacje</a>, <a href="/wiki/Suita" title="Suita">suity</a>. </p><p>W <a href="/wiki/Barok" title="Barok">baroku</a> nastąpił rozwój <a href="/wiki/Monodia" title="Monodia">monodii</a>. Rozwijała się <a href="/wiki/Opera" title="Opera">opera</a>, system tonalny <a href="/wiki/System_dur-moll" title="System dur-moll">dur-moll</a>; pojawiły i rozwinęły się: <a href="/wiki/Bel_canto" title="Bel canto">belcanto</a>, <a href="/wiki/Oratorium" title="Oratorium">oratorium</a>, <a href="/wiki/Kantata" title="Kantata">kantata</a>. W okresie późniejszym opera podzieliła się na <a href="/wiki/Opera_seria" title="Opera seria">operę seria</a> i <a href="/wiki/Opera_buffa" title="Opera buffa">operę buffa</a>. Rozwijała się muzyka instrumentalna. Ważnymi rodzajami ówczesnej muzyki były m.in. <a href="/wiki/Preludium_(muzyka)" title="Preludium (muzyka)">preludium</a>, <a href="/wiki/Ricercar" title="Ricercar">ricercar</a>, <a href="/wiki/Toccata" title="Toccata">toccata</a>, <a href="/wiki/Fuga_(muzyka)" title="Fuga (muzyka)">fuga</a>, <a href="/wiki/Suita" title="Suita">suita</a>. W końcowym okresie barok wykształcił się tzw. styl koncertujący, reprezentowany np. przez <a href="/wiki/Concerto_grosso" title="Concerto grosso">concerto grosso</a> i <a href="/wiki/Koncert_solowy" title="Koncert solowy">koncert solowy</a>. Najbardziej znanym twórcami barokowymi są m.in. <a href="/wiki/Jean-Baptiste_Lully" title="Jean-Baptiste Lully">Jean-Baptiste Lully</a>, <a href="/wiki/Antonio_Vivaldi" title="Antonio Vivaldi">Antonio Vivaldi</a>, <a href="/wiki/Johann_Sebastian_Bach" title="Johann Sebastian Bach">J.S. Bach</a>, <a href="/wiki/Georg_Friedrich_H%C3%A4ndel" title="Georg Friedrich Händel">G.F. Händel</a>, <a href="/wiki/Giovanni_Battista_Pergolesi" title="Giovanni Battista Pergolesi">Giovanni Battista Pergolesi</a> itd. </p><p>Kolejną epoką był <a href="/wiki/Klasycyzm" title="Klasycyzm">klasycyzm</a>, który rozpoczął się na początku XVIII wieku. W okresie tym nastąpił dalszy rozwój znanych już odmian muzycznych, a także wykształciło się kilka nowych. Ugruntowała się <a href="/wiki/Homofonia_(muzyka)" title="Homofonia (muzyka)">homofonia</a>, rozwój przeżywała muzyka instrumentalna. Najbardziej znanymi twórcami byli m.in. <a href="/wiki/Carl_Maria_von_Weber" title="Carl Maria von Weber">Carl Maria von Weber</a>, <a href="/wiki/Gaetano_Donizetti" title="Gaetano Donizetti">Gaetano Donizetti</a> oraz tzw. klasycy wiedeńscy: <a href="/wiki/Wolfgang_Amadeus_Mozart" title="Wolfgang Amadeus Mozart">Wolfgang Amadeus Mozart</a>, <a href="/wiki/Joseph_Haydn" title="Joseph Haydn">Franz Joseph Haydn</a> i <a href="/wiki/Ludwig_van_Beethoven" title="Ludwig van Beethoven">Ludwig van Beethoven</a>. </p><p><a href="/wiki/Romantyzm" title="Romantyzm">Romantyzm</a> istniejący w pierwszej połowie XIX wieku inspirował się w dużej mierze tematyką ludową, baśniową i mitologiczną. W zakresie formy istniały bardzo różne typy utworów, pojawiły się także nowe, jak <a href="/wiki/Pie%C5%9B%C5%84_(forma_muzyczna)" title="Pieśń (forma muzyczna)">pieśń</a>, <a href="/w/index.php?title=Miniatura_instrumentalna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Miniatura instrumentalna (strona nie istnieje)">miniatura instrumentalna</a>. Kompozytorzy owego okresu to m.in. <a href="/wiki/Franz_Schubert" title="Franz Schubert">Franz Schubert</a>, <a href="/wiki/Robert_Schumann" title="Robert Schumann">Robert Schumann</a>, <a href="/wiki/Michai%C5%82_Glinka" title="Michaił Glinka">Michaił Glinka</a>, <a href="/wiki/Johann_Strauss_(ojciec)" title="Johann Strauss (ojciec)">Johann Strauss (ojciec)</a>, <a href="/wiki/Felix_Mendelssohn-Bartholdy" title="Felix Mendelssohn-Bartholdy">Felix Mendelssohn-Bartholdy</a>, <a href="/wiki/Fryderyk_Chopin" title="Fryderyk Chopin">Fryderyk Chopin</a>. Do mistrzostwa doszła wirtuozeria instrumentalna, w której to dziedzinie zasłynęło zwłaszcza nazwisko <a href="/wiki/Niccol%C3%B2_Paganini" title="Niccolò Paganini">Niccolò Paganiniego</a>. </p><p>Po romantyzmie nastąpił <a href="/wiki/Modernizm_(sztuka)" title="Modernizm (sztuka)">neoromantyzm</a>. Zasadniczo był on kontynuacją poprzedniej epoki. Istniało wiele form muzycznych, a także pojawiły się nowe kierunki, spośród których największą popularność zdobył <a href="/wiki/Dramat_muzyczny" title="Dramat muzyczny">dramat muzyczny</a>. W okresie tym tworzyli m.in. <a href="/wiki/Modest_Musorgski" title="Modest Musorgski">Modest Musorgski</a>, <a href="/wiki/Piotr_Czajkowski" title="Piotr Czajkowski">Piotr Czajkowski</a>, <a href="/wiki/Anton%C3%ADn_Dvo%C5%99%C3%A1k" title="Antonín Dvořák">Antonín Dvořák</a>, <a href="/wiki/Edvard_Grieg" title="Edvard Grieg">Edvard Grieg</a>, <a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_Moniuszko" title="Stanisław Moniuszko">Stanisław Moniuszko</a>, <a href="/wiki/Ferenc_Liszt" title="Ferenc Liszt">Ferenc Liszt</a>, <a href="/wiki/Giuseppe_Verdi" title="Giuseppe Verdi">Giuseppe Verdi</a>, <a href="/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner">Richard Wagner</a>, <a href="/wiki/Johann_Strauss_(syn)" title="Johann Strauss (syn)">Johann Strauss (syn)</a>, <a href="/wiki/Henryk_Wieniawski" title="Henryk Wieniawski">Henryk Wieniawski</a>, <a href="/wiki/Georges_Bizet" title="Georges Bizet">Georges Bizet</a>, <a href="/wiki/Niko%C5%82aj_Rimski-Korsakow" title="Nikołaj Rimski-Korsakow">Nikołaj Rimski-Korsakow</a>, <a href="/wiki/Bed%C5%99ich_Smetana" title="Bedřich Smetana">Bedřich Smetana</a>. </p><p>Okres XX wieku, aż do teraz można określić mianem rozwoju muzyki współczesnej, przez muzykologów określanej jako muzyka „modernistyczna” lub „nowoczesna”. W drugiej połowie XX wieku rozwój technologii spowodował powstanie muzyki elektronicznej, a także innych form muzycznych obecnych do dzisiaj. Do najbardziej znanych współczesnych artystów muzycznych można zaliczyć takie zespoły jak <a href="/wiki/The_Beatles" title="The Beatles">The Beatles</a>, szczególnie popularny w latach 60. XX wieku, a także <a href="/wiki/ABBA" title="ABBA">ABBA</a>, <a href="/wiki/Boney_M." title="Boney M.">Boney M.</a>, <a href="/wiki/Eurythmics" title="Eurythmics">Eurythmics</a>, <a href="/wiki/Duran_Duran" title="Duran Duran">Duran Duran</a>, <a href="/wiki/Modern_Talking" title="Modern Talking">Modern Talking</a>, <a href="/wiki/Bad_Boys_Blue" title="Bad Boys Blue">Bad Boys Blue</a> czy <a href="/wiki/Depeche_Mode" title="Depeche Mode">Depeche Mode</a>. Najbardziej znanymi oraz wpływowymi artystami reprezentującymi szeroko pojęty rock są <a href="/wiki/The_Rolling_Stones" title="The Rolling Stones">The Rolling Stones</a>, <a href="/wiki/The_Who" title="The Who">The Who</a>, <a href="/wiki/Pink_Floyd" title="Pink Floyd">Pink Floyd</a>, <a href="/wiki/Genesis_(zesp%C3%B3%C5%82_muzyczny)" title="Genesis (zespół muzyczny)">Genesis</a>, <a href="/wiki/Queen" title="Queen">Queen</a>, <a href="/wiki/Eric_Clapton" title="Eric Clapton">Eric Clapton</a>, <a href="/wiki/David_Bowie" title="David Bowie">David Bowie</a>, <a href="/wiki/Elton_John" title="Elton John">Elton John</a>, <a href="/wiki/Rod_Stewart" title="Rod Stewart">Rod Steward</a>, <a href="/wiki/U2" title="U2">U2</a>, <a href="/wiki/Dire_Straits" title="Dire Straits">Dire Straits</a>, <a href="/wiki/The_Police" title="The Police">The Police</a> czy reprezentujący cięższe oblicze gatunku <a href="/wiki/Led_Zeppelin" title="Led Zeppelin">Led Zeppelin</a>, <a href="/wiki/Black_Sabbath" title="Black Sabbath">Black Sabbath</a>, <a href="/wiki/Deep_Purple" title="Deep Purple">Deep Purple</a>, <a href="/wiki/Iron_Maiden" title="Iron Maiden">Iron Maiden</a>, <a href="/wiki/Def_Leppard" title="Def Leppard">Def Leppard</a>, <a href="/wiki/Scorpions" title="Scorpions">The Scorpions</a> oraz <a href="/wiki/Rammstein" title="Rammstein">Rammstein</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Główne_okręgi_przemysłowe_Europy"><span id="G.C5.82.C3.B3wne_okr.C4.99gi_przemys.C5.82owe_Europy"></span>Główne okręgi przemysłowe Europy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=48" title="Edytuj sekcję: Główne okręgi przemysłowe Europy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=48" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Główne okręgi przemysłowe Europy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="metadata plainlinks mbox mbox-content" tabindex="0"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r75358068"> <div class="mbox-icon"> <div><span class="notpageimage skin-invert-image" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/OOjs_UI_icon_listBullet-ltr.svg/35px-OOjs_UI_icon_listBullet-ltr.svg.png" decoding="async" width="35" height="35" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/OOjs_UI_icon_listBullet-ltr.svg/53px-OOjs_UI_icon_listBullet-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/OOjs_UI_icon_listBullet-ltr.svg/70px-OOjs_UI_icon_listBullet-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></span></span></div></div> <div class="mbox-text"><b>Ta sekcja od 2012-07 wymaga określenia jasnych kryteriów wyboru.</b><div class="hide-when-compact"><small>Kryteria powinny być poparte <a href="/wiki/Wikipedia:Weryfikowalno%C5%9B%C4%87" title="Wikipedia:Weryfikowalność">źródłami</a>, nie mogą naruszać zasady <a href="/wiki/Wikipedia:Neutralny_punkt_widzenia" title="Wikipedia:Neutralny punkt widzenia">neutralnego punktu widzenia</a>, należy też <a href="/wiki/Wikipedia:Unikaj_pustos%C5%82owia" title="Wikipedia:Unikaj pustosłowia">unikać pustosłowia</a>. Zapoznaj się również z <a href="/wiki/Wikipedia:Zasady_tworzenia_list" title="Wikipedia:Zasady tworzenia list">zasadami tworzenia list</a>.</small><br /><span style="color: var(--color-subtle, #54595d); font-size:80%">Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w <a href="/wiki/Dyskusja:Europa" title="Dyskusja:Europa">dyskusji tej sekcji</a>.</span><br /><span style="color: var(--color-subtle, #54595d); font-size:80%"> Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon <a href="/wiki/Szablon:Dopracowa%C4%87" title="Szablon:Dopracować">{{Dopracować}}</a> z tej sekcji.</span></div></div> </div> <p>Okręg Północny we <a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francji</a> </p> <ul><li>obejmuje: aglomerację <a href="/wiki/Lille" title="Lille">Lille</a>-<a href="/wiki/Roubaix" title="Roubaix">Roubaix</a>-<a href="/wiki/Tourcoing" title="Tourcoing">Tourcoing</a> oraz miejscowości przyległe</li> <li>utworzony na bazie: <a href="/wiki/W%C4%99giel_kamienny" title="Węgiel kamienny">węgla kamiennego</a> oraz <a href="/wiki/Len" title="Len">lnu</a></li> <li>główne gałęzie <a href="/wiki/Przemys%C5%82" title="Przemysł">przemysłu</a>: <a href="/wiki/G%C3%B3rnictwo" title="Górnictwo">przemysł wydobywczy</a>, metalurgiczny, elektromaszynowy – metalowy i maszynowy (maszyn włókienniczych oraz górniczych), włókienniczy, chemiczny (w tym petrochemiczny, farmaceutyczny, włókien syntetycznych), spożywczy</li></ul> <p>Okręg <a href="/wiki/Nadrenia" title="Nadrenia">Nadrenii</a> Północnej-<a href="/wiki/Westfalia" title="Westfalia">Westfalii</a> w <a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemczech</a> </p> <ul><li>największy <a href="/wiki/Okr%C4%99g_przemys%C5%82owy" title="Okręg przemysłowy">okręg przemysłowy</a> Europy</li> <li>obejmuje: <a href="/wiki/Essen" title="Essen">Essen</a>, <a href="/wiki/Duisburg" title="Duisburg">Duisburg</a>, <a href="/wiki/Oberhausen" title="Oberhausen">Oberhausen</a>, <a href="/wiki/Dortmund" title="Dortmund">Dortmund</a>, <a href="/wiki/Bochum" title="Bochum">Bochum</a>, <a href="/wiki/D%C3%BCsseldorf" title="Düsseldorf">Düsseldorf</a>, <a href="/wiki/Kolonia_(Niemcy)" title="Kolonia (Niemcy)">Kolonię</a>, <a href="/wiki/Wesseling" title="Wesseling">Wesseling</a>, <a href="/wiki/Leverkusen" title="Leverkusen">Leverkusen</a>, <a href="/wiki/Gelsenkirchen" title="Gelsenkirchen">Gelsenkirchen</a></li> <li>utworzony na bazie: <a href="/wiki/W%C4%99giel_kamienny" title="Węgiel kamienny">węgla kamiennego</a>, <a href="/wiki/W%C4%99giel_brunatny" title="Węgiel brunatny">brunatnego</a>, <a href="/wiki/Cynk" title="Cynk">cynku</a> i <a href="/wiki/O%C5%82%C3%B3w" title="Ołów">ołowiu</a> oraz <a href="/wiki/Halit" title="Halit">soli kamiennej</a></li> <li>główne gałęzie <a href="/wiki/Przemys%C5%82" title="Przemysł">przemysłu</a>: <a href="/wiki/Hutnictwo" title="Hutnictwo">hutnictwo</a> żelaza (<a href="/wiki/%C5%BBelazo" title="Żelazo">żelazo</a> sprowadzane z <a href="/wiki/Siegen" title="Siegen">Siegen</a>) metali nieżelaznych, elektromaszynowy (maszyny dla górnictwa, hutnictwa, taboru kolejowego, zbrojenia, elektrotechniczny, elektroniczny, precyzyjny), chemiczny (głównie petrochemiczny, farmaceutyczny)</li></ul> <p><a href="/wiki/G%C3%B3rno%C5%9Bl%C4%85ski_Okr%C4%99g_Przemys%C5%82owy" title="Górnośląski Okręg Przemysłowy">Górnośląski Okręg Przemysłowy</a> </p> <ul><li>obejmuje: <a href="/wiki/Katowice" title="Katowice">Katowice</a>, <a href="/wiki/Gliwice" title="Gliwice">Gliwice</a>, <a href="/wiki/D%C4%85browa_G%C3%B3rnicza" title="Dąbrowa Górnicza">Dąbrowę Górniczą</a>, <a href="/wiki/Chorz%C3%B3w" title="Chorzów">Chorzów</a>, <a href="/wiki/Tarnowskie_G%C3%B3ry" title="Tarnowskie Góry">Tarnowskie Góry</a>, <a href="/wiki/Piekary_%C5%9Al%C4%85skie" title="Piekary Śląskie">Piekary Śląskie</a>, <a href="/wiki/Zabrze" title="Zabrze">Zabrze</a>, <a href="/wiki/Bytom" title="Bytom">Bytom</a>, <a href="/wiki/Jaworzno" title="Jaworzno">Jaworzno</a> i inne</li> <li>utworzony na bazie: <a href="/wiki/W%C4%99giel_kamienny" title="Węgiel kamienny">węgla kamiennego</a> i rud cynku oraz ołowiu</li> <li>główne gałęzie <a href="/wiki/Przemys%C5%82" title="Przemysł">przemysłu</a>: <a href="/wiki/Hutnictwo" title="Hutnictwo">hutnictwo</a> żelaza i metali nieżelaznych, elektromaszynowy (metalowy, obrabiarkowy, zbrojeniowy, środków transportu, kabli, silników elektrycznych), lekki, spożywczy, mineralny (materiałów budowlanych)</li></ul> <p><a href="/wiki/Donieckie_Zag%C5%82%C4%99bie_W%C4%99glowe" title="Donieckie Zagłębie Węglowe">Donieckie Zagłębie Węglowe</a> na <a href="/wiki/Ukraina" title="Ukraina">Ukrainie</a> </p> <ul><li>obejmuje: <a href="/wiki/Donieck" title="Donieck">Donieck</a>, Jenkijewo, <a href="/wiki/Kramatorsk" title="Kramatorsk">Kramatorsk</a>, <a href="/wiki/Chark%C3%B3w" title="Charków">Charków</a>, <a href="/wiki/Gor%C5%82%C3%B3wka" title="Gorłówka">Gorłówkę</a>, <a href="/wiki/S%C5%82owia%C5%84sk" title="Słowiańsk">Słowiańsk</a>, <a href="/wiki/Perwomajsk_(obw%C3%B3d_%C5%82uga%C5%84ski)" class="mw-redirect" title="Perwomajsk (obwód ługański)">Pierwomajsk</a>, <a href="/wiki/Szachty" title="Szachty">Szachty</a></li> <li>utworzony na bazie: rtęci, <a href="/wiki/Halit" title="Halit">soli kamiennej</a>, węgla koksującego i <a href="/wiki/Antracyt_(w%C4%99giel)" title="Antracyt (węgiel)">antracytu</a></li> <li>główne gałęzie <a href="/wiki/Przemys%C5%82" title="Przemysł">przemysłu</a>: <a href="/wiki/Hutnictwo" title="Hutnictwo">hutnictwo</a> żelaza (<a href="/wiki/%C5%BBelazo" title="Żelazo">żelazo</a> sprowadzane z <a href="/wiki/Krzywy_R%C3%B3g" title="Krzywy Róg">Krzywego Rogu</a>) i metali nieżelaznych, chemiczny (produkcja nawozów azotowych i sody), elektromaszynowy (produkcja urządzeń dla hutnictwa i górnictwa, taboru kolejowego, obrabiarek, maszyn budowlanych, czołgów i traktorów), lekki, spożywczy.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=49" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=49" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/28px-Wikinews-logo.svg.png" decoding="async" width="28" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/42px-Wikinews-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/56px-Wikinews-logo.svg.png 2x" data-file-width="759" data-file-height="415" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz portal z wiadomościami w serwisie Wikinews na temat <a href="https://pl.wikinews.org/wiki/Portal:Europa" class="extiw" title="n:Portal:Europa"><b>Europa</b></a> </td></tr></tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Europe?uselang=pl"><strong>Zobacz multimedia</strong> związane z tematem: <em>Europa</em></a> </td></tr></tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/24px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/35px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/47px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Europa" class="extiw" title="q:Europa"><strong>Zobacz kolekcję cytatów</strong> <em>o Europie</em> w Wikicytatach</a> </td></tr></tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/28px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png" decoding="async" width="28" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/42px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/56px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 2x" data-file-width="122" data-file-height="117" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a href="https://pl.wiktionary.org/wiki/Europa" class="extiw" title="wikt:Europa"><strong>Zobacz hasło</strong> <em>Europa</em> w Wikisłowniku</a> </td></tr></tbody></table> <ul><li><a href="/wiki/Rzeki_Europy" title="Rzeki Europy">rzeki Europy</a>, <a href="/wiki/Pasma_g%C3%B3rskie_w_Europie" title="Pasma górskie w Europie">pasma górskie w Europie</a>, <a href="/wiki/Korona_Europy" title="Korona Europy">Korona Europy</a>, <a href="/wiki/%C5%9Arodek_Europy" title="Środek Europy">środek Europy</a></li> <li><a href="/wiki/Unia_Europejska" title="Unia Europejska">Unia Europejska</a>, <a href="/wiki/Rada_Europy" title="Rada Europy">Rada Europy</a>, <a href="/wiki/Europocentryzm" class="mw-redirect" title="Europocentryzm">europocentryzm</a>, <a href="/wiki/Konkurs_Piosenki_Eurowizji" title="Konkurs Piosenki Eurowizji">Eurowizja</a></li> <li><a href="/wiki/Ludno%C5%9B%C4%87_%C5%9Bwiata" title="Ludność świata">ludność świata</a></li> <li><a href="/wiki/Afroeurazja" title="Afroeurazja">Afroeurazja</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=50" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=50" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-demo14-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-demo14_1-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.demographia.com/db-worldua.pdf">Demographia World Urban Areas (May 2014)</a> Demographia <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span> [dostęp 2014-11-04].</span> </li> <li id="cite_note-EB1-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-EB1_2-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation open-access"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/place/Europe"><i>Europe</i></a>, [w:] <i><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Encyclopædia Britannica</a></i><span class="accessdate"> [dostęp 2021-01-21]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft.atitle=Europe&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=%27%27%5B%5BEncyklopedia+Britannica%7CEncyclop%C3%A6dia+Britannica%5D%5D%27%27&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Fplace%2FEurope" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-EB2-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-EB2_3-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation open-access"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/science/continent"><i>continent</i></a>, [w:] <i><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Encyclopædia Britannica</a></i><span class="accessdate"> [dostęp 2021-01-21]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft.atitle=continent&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=%27%27%5B%5BEncyklopedia+Britannica%7CEncyclop%C3%A6dia+Britannica%5D%5D%27%27&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Fscience%2Fcontinent" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-NG-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-NG_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190716045120/https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/continent/"><i>continent</i></a> [online], National Geographic Society, 16 lipca 2019 [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/continent/">adresu</a> 2019-07-16]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.date=2019-07-16&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=continent&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nationalgeographic.org%2Fencyclopedia%2Fcontinent%2F" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web open-access"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3899105"><i>Eurazja</i></a>, [w:] <i><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">Encyklopedia PWN</a></i> [online], <a href="/wiki/Wydawnictwo_Naukowe_PWN" title="Wydawnictwo Naukowe PWN">Wydawnictwo Naukowe PWN</a><span class="accessdate"> [dostęp 2021-01-22]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=unknown&rft.atitle=Eurazja&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.jtitle=%5B%5BWydawnictwo+Naukowe+PWN%5D%5D&rft_id=https%3A%2F%2Fencyklopedia.pwn.pl%2Fhaslo%2F%3B3899105" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-postać-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-postać_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Lech_Leciejewicz" title="Lech Leciejewicz">Lech Leciejewicz</a>: <i>Nowa postać świata. Narodziny średniowiecznej cywilizacji europejskiej</i>. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2007, s. 9–10. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788322928103" title="Specjalna:Książki/9788322928103">ISBN <span class="isbn">978-83-229-2810-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Nowa+posta%C4%87+%C5%9Bwiata.+Narodziny+%C5%9Bredniowiecznej+cywilizacji+europejskiej&rft.aulast=Leciejewicz&rft.aufirst=Lech&rft.date=2007&rft.pub=Wydawnictwo+Uniwersytetu+Wroc%C5%82awskiego&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.pages=9%E2%80%9310&rft.isbn=978-83-229-2810-3"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-EPWN-7"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-EPWN_7-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-EPWN_7-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-EPWN_7-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web open-access"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;4019472"><i>Europa</i></a>, [w:] <i><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">Encyklopedia PWN</a></i> [online], <a href="/wiki/Wydawnictwo_Naukowe_PWN" title="Wydawnictwo Naukowe PWN">Wydawnictwo Naukowe PWN</a><span class="accessdate"> [dostęp 2016-05-20]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=unknown&rft.atitle=Europa&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.jtitle=%5B%5BWydawnictwo+Naukowe+PWN%5D%5D&rft_id=https%3A%2F%2Fencyklopedia.pwn.pl%2Fhaslo%2F%3B4019472" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation open-access"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/place/Europe"><i>Europe</i></a>, [w:] <i><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Encyclopædia Britannica</a></i><span class="accessdate"> [dostęp 2016-05-20]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft.atitle=Europe&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=%27%27%5B%5BEncyklopedia+Britannica%7CEncyclop%C3%A6dia+Britannica%5D%5D%27%27&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Fplace%2FEurope" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-:0-9"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_9-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_9-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web open-access"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;4019472"><i>Europa</i></a>, [w:] <i><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">Encyklopedia PWN</a></i> [online], <a href="/wiki/Wydawnictwo_Naukowe_PWN" title="Wydawnictwo Naukowe PWN">Wydawnictwo Naukowe PWN</a><span class="accessdate"> [dostęp 2015-12-18]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=unknown&rft.atitle=Europa&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.jtitle=%5B%5BWydawnictwo+Naukowe+PWN%5D%5D&rft_id=https%3A%2F%2Fencyklopedia.pwn.pl%2Fhaslo%2F%3B4019472" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation open-access"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/place/North-America"><i>North America</i></a>, [w:] <i><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Encyclopædia Britannica</a></i><span class="accessdate"> [dostęp 2022-09-30]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft.atitle=North+America&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=%27%27%5B%5BEncyklopedia+Britannica%7CEncyclop%C3%A6dia+Britannica%5D%5D%27%27&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Fplace%2FNorth-America" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304032048/http://worldatlas.com/aatlas/infopage/contnent.htm"><i>Continent Map | Map of Continents | Continent Size, Populations, Number of Countries – Worldatlas.com</i></a> [online], 2016 [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.worldatlas.com/aatlas/infopage/contnent.htm">adresu</a> 2016-03-04]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.date=2016&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Continent+Map+%7C+Map+of+Continents+%7C+Continent+Size%2C+Populations%2C+Number+of+Countries+%E2%80%93+Worldatlas.com&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.worldatlas.com%2Faatlas%2Finfopage%2Fcontnent.htm" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190212212010/https://mapuniversal.com/europe-continent-map/"><i>European Continent/Map of Europe – Map Universal</i></a> [online], 2018 [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://mapuniversal.com/europe-continent-map/">adresu</a> 2019-02-12]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.date=2018&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=European+Continent%2FMap+of+Europe+%E2%80%93+Map+Universal&rft_id=https%3A%2F%2Fmapuniversal.com%2Feurope-continent-map%2F" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/20151213091523/http://portalwiedzy.onet.pl/130190,,,,najwieksze_polwyspy_i_przesmyki,haslo.html"><i>Największe półwyspy i przesmyki – WIEM, darmowa encyklopedia</i></a> [online], portalwiedzy.onet.pl<span class="accessdate"> [dostęp 2015-12-11]</span> [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://portalwiedzy.onet.pl/130190,,,,najwieksze_polwyspy_i_przesmyki,haslo.html">adresu</a> 2015-12-13]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Najwi%C4%99ksze+p%C3%B3%C5%82wyspy+i+przesmyki+%E2%80%93+WIEM%2C+darmowa+encyklopedia&rft_id=http%3A%2F%2Fportalwiedzy.onet.pl%2F130190%2C%2C%2C%2Cnajwieksze_polwyspy_i_przesmyki%2Chaslo.html" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Morze Peczorskie to nazwa zatoki <a href="/wiki/Morze_Barentsa" title="Morze Barentsa">Morza Barentsa</a> leżącej na wschód od wyspy <a href="/wiki/Ko%C5%82gujew" title="Kołgujew">Kołgujew</a>. Pochodzi od uchodzącej do niego rzeki <a href="/wiki/Peczora_(rzeka)" title="Peczora (rzeka)">Peczory</a>.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web open-access"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3984334"><i>Śródziemne, Morze</i></a>, [w:] <i><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">Encyklopedia PWN</a></i> [online], <a href="/wiki/Wydawnictwo_Naukowe_PWN" title="Wydawnictwo Naukowe PWN">Wydawnictwo Naukowe PWN</a><span class="accessdate"> [dostęp 2015-12-11]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=unknown&rft.atitle=%C5%9Ar%C3%B3dziemne%2C+Morze&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.jtitle=%5B%5BWydawnictwo+Naukowe+PWN%5D%5D&rft_id=https%3A%2F%2Fencyklopedia.pwn.pl%2Fhaslo%2F%3B3984334" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-meteo-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-meteo_16-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100909001558/http://meteo_tarnowiec.republika.pl/rekordypolska.html"><i>Rekordy meteorologiczne Polski i świata</i></a> [online]<span class="accessdate"> [dostęp 2011-02-04]</span> [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://meteo_tarnowiec.republika.pl/rekordypolska.html">adresu</a> 2010-09-09]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Rekordy+meteorologiczne+Polski+i+%C5%9Bwiata&rft_id=http%3A%2F%2Fmeteo_tarnowiec.republika.pl%2Frekordypolska.html" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-naj-17"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-naj_17-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-naj_17-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Tomasz Ulanowski. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://wyborcza.pl/7,75248,21446456,czy-jestesmy-potomkami-najezdzcow.html"><em>Czy jesteśmy potomkami najeźdźców</em></a>. „<a href="/wiki/Gazeta_Wyborcza" title="Gazeta Wyborcza">Gazeta Wyborcza</a>”. 55 (8967), s. 19, 2017-03-07. Roman Imielski. Warszawa: <a href="/wiki/Agora_(przedsi%C4%99biorstwo)" title="Agora (przedsiębiorstwo)">Agora S.A.</a>. <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/0860-908X">0860-908X</a></span>. <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/225759598">225759598</a>. [dostęp 2017-03-06].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Czy+jeste%C5%9Bmy+potomkami+naje%C5%BAd%C5%BAc%C3%B3w&rft.jtitle=%5B%5BGazeta+Wyborcza%5D%5D&rft.date=2017-03-07&rft.volume=55&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Ulanowski&rft.aufirst=Tomasz&rft.pages=19&rft.issn=0860-908X&rft_id=http%3A%2F%2Fwyborcza.pl%2F7%2C75248%2C21446456%2Cczy-jestesmy-potomkami-najezdzcow.html"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.state.gov/reports/2021-report-on-international-religious-freedom/albania/"><i>Technical Difficulties</i></a> [online], state.gov<span class="accessdate"> [dostęp 2024-06-19]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Technical+Difficulties&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.state.gov%2Freports%2F2021-report-on-international-religious-freedom%2Falbania%2F" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.state.gov/reports/2021-report-on-international-religious-freedom/bosnia-and-herzegovina/"><i>Technical Difficulties</i></a> [online], state.gov<span class="accessdate"> [dostęp 2024-06-19]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Technical+Difficulties&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.state.gov%2Freports%2F2021-report-on-international-religious-freedom%2Fbosnia-and-herzegovina%2F" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.state.gov/reports/2021-report-on-international-religious-freedom/kosovo/"><i>Technical Difficulties</i></a> [online], state.gov<span class="accessdate"> [dostęp 2024-06-19]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Technical+Difficulties&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.state.gov%2Freports%2F2021-report-on-international-religious-freedom%2Fkosovo%2F" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://sreda.org/en/arena"><i>Main page project «Arena» : Non-profit research based consulting "Sreda"</i></a> [online]<span class="accessdate"> [dostęp 2023-11-11]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Main+page+project+%C2%ABArena%C2%BB+%3A+Non-profit+research+based+consulting+%22Sreda%22&rft_id=https%3A%2F%2Fsreda.org%2Fen%2Farena" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=51" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=51" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation book nourl"><a href="/wiki/Piotr_Kuncewicz" title="Piotr Kuncewicz"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Piotr</span><span class="cite-name-initials" title="Piotr" style="display:none">P.</span> </span><span class="cite-lastname">Kuncewicz</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Piotr</span><span class="cite-name-initials" title="Piotr">P.</span></span></a>, <i>Antyk zmęczonej Europy</i>, <span class="cite-name-full">Zenon</span><span class="cite-name-initials" title="Zenon" style="display:none">Z.</span> <span class="cite-lastname">Porada</span> (ilustr.), Warszawa: Wyd. Nasza Księgarnia, 1982, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8310080263" title="Specjalna:Książki/8310080263">ISBN <span class="isbn">83-10-08026-3</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/830300231">830300231</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.aufirst=Piotr&rft.aulast=Kuncewicz&rft.date=1982&rft.isbn=83-10-08026-3&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Antyk+zm%C4%99czonej+Europy&rft.pub=Wyd.+Nasza+Ksi%C4%99garnia&rft_id=info%3Aoclcnum%2F830300231" style="display:none"> </span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Piotr</span><span class="cite-name-initials" title="Piotr" style="display:none">P.</span> </span><span class="cite-lastname">Kuncewicz</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Piotr</span><span class="cite-name-initials" title="Piotr">P.</span></span>, <i>Legenda Europy</i>, Warszawa: Wyd. Muza, 2005, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8373197893" title="Specjalna:Książki/8373197893">ISBN <span class="isbn">83-7319-789-3</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/69447463">69447463</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.aufirst=Piotr&rft.aulast=Kuncewicz&rft.date=2005&rft.isbn=83-7319-789-3&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Legenda+Europy&rft.pub=Wyd.+Muza&rft_id=info%3Aoclcnum%2F69447463" style="display:none"> </span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><i>Słownik geografii Europy</i> (praca zbiorowa).</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne"><span id="Linki_zewn.C4.99trzne"></span>Linki zewnętrzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Europa&veaction=edit&section=52" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Europa&action=edit&section=52" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="sisterproject" style="margin:0.1em 0 0 0;"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><span title="Wikiatlas"><img alt="Wikiatlas" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Gnome-globe.svg/16px-Gnome-globe.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Gnome-globe.svg/24px-Gnome-globe.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Gnome-globe.svg/32px-Gnome-globe.svg.png 2x" data-file-width="48" data-file-height="48" /></span></span> <b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Atlas_of_Europe" class="extiw" title="commons:Atlas of Europe">Wikimedia Atlas: Europa</a></b> – wikiatlas z mapami w <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74983602">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Pa%C5%84stwa_Europy" title="Szablon:Państwa Europy"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/wiki/Dyskusja_szablonu:Pa%C5%84stwa_Europy" title="Dyskusja szablonu:Państwa Europy"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Pa%C5%84stwa_Europy&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Lista_pa%C5%84stw_Europy" title="Lista państw Europy">Państwa Europy</a></div><div class="mw-collapsible-content"><div class="flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Lista_pa%C5%84stw_%C5%9Bwiata" title="Lista państw świata">Państwa</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Albania" title="Albania">Albania</a></li> <li><a href="/wiki/Andora" title="Andora">Andora</a></li> <li><a href="/wiki/Austria" title="Austria">Austria</a></li> <li><a href="/wiki/Belgia" title="Belgia">Belgia</a></li> <li><a href="/wiki/Bia%C5%82oru%C5%9B" title="Białoruś">Białoruś</a></li> <li><a href="/wiki/Bo%C5%9Bnia_i_Hercegowina" title="Bośnia i Hercegowina">Bośnia i Hercegowina</a></li> <li><a href="/wiki/Bu%C5%82garia" title="Bułgaria">Bułgaria</a></li> <li><a href="/wiki/Chorwacja" title="Chorwacja">Chorwacja</a></li> <li><a href="/wiki/Czarnog%C3%B3ra" title="Czarnogóra">Czarnogóra</a></li> <li><a href="/wiki/Czechy" title="Czechy">Czechy</a></li> <li><a href="/wiki/Dania" title="Dania">Dania</a></li> <li><a href="/wiki/Estonia" title="Estonia">Estonia</a></li> <li><a href="/wiki/Finlandia" title="Finlandia">Finlandia</a></li> <li><a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francja</a></li> <li><a href="/wiki/Grecja" title="Grecja">Grecja</a></li> <li><a href="/wiki/Hiszpania" title="Hiszpania">Hiszpania</a></li> <li><a href="/wiki/Holandia" title="Holandia">Holandia</a></li> <li><a href="/wiki/Irlandia" title="Irlandia">Irlandia</a></li> <li><a href="/wiki/Islandia" title="Islandia">Islandia</a></li> <li><a href="/wiki/Kazachstan" title="Kazachstan">Kazachstan</a></li> <li><a href="/wiki/Liechtenstein" title="Liechtenstein">Liechtenstein</a></li> <li><a href="/wiki/Litwa" title="Litwa">Litwa</a></li> <li><a href="/wiki/Luksemburg" title="Luksemburg">Luksemburg</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%81otwa" title="Łotwa">Łotwa</a></li> <li><a href="/wiki/Macedonia_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Macedonia Północna">Macedonia Północna</a></li> <li><a href="/wiki/Malta" title="Malta">Malta</a></li> <li><a href="/wiki/Mo%C5%82dawia" title="Mołdawia">Mołdawia</a></li> <li><a href="/wiki/Monako" title="Monako">Monako</a></li> <li><a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Niemcy</a></li> <li><a href="/wiki/Norwegia" title="Norwegia">Norwegia</a></li> <li><a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polska</a></li> <li><a href="/wiki/Portugalia" title="Portugalia">Portugalia</a></li> <li><a href="/wiki/Rosja" title="Rosja">Rosja</a></li> <li><a href="/wiki/Rumunia" title="Rumunia">Rumunia</a></li> <li><a href="/wiki/San_Marino" title="San Marino">San Marino</a></li> <li><a href="/wiki/Serbia" title="Serbia">Serbia</a></li> <li><a href="/wiki/S%C5%82owacja" title="Słowacja">Słowacja</a></li> <li><a href="/wiki/S%C5%82owenia" title="Słowenia">Słowenia</a></li> <li><a href="/wiki/Szwajcaria" title="Szwajcaria">Szwajcaria</a></li> <li><a href="/wiki/Szwecja" title="Szwecja">Szwecja</a></li> <li><a href="/wiki/Turcja" title="Turcja">Turcja</a></li> <li><a href="/wiki/Ukraina" title="Ukraina">Ukraina</a></li> <li><a href="/wiki/Watykan" title="Watykan">Watykan</a></li> <li><a href="/wiki/W%C4%99gry" title="Węgry">Węgry</a></li> <li><a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania">Wielka Brytania</a></li> <li><a href="/wiki/W%C5%82ochy" title="Włochy">Włochy</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Terytorium_zale%C5%BCne" title="Terytorium zależne">Terytoria zależne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Gibraltar" title="Gibraltar">Gibraltar (Wielka Brytania)</a></li> <li><a href="/wiki/Guernsey" title="Guernsey">Guernsey (Wielka Brytania)</a></li> <li><a href="/wiki/Jan_Mayen" title="Jan Mayen">Jan Mayen (Norwegia)</a></li> <li><a href="/wiki/Jersey" title="Jersey">Jersey (Wielka Brytania)</a></li> <li><a href="/wiki/Svalbard" title="Svalbard">Svalbard (Norwegia)</a></li> <li><a href="/wiki/Wyspa_Man" title="Wyspa Man">Wyspa Man (Wielka Brytania)</a></li> <li><a href="/wiki/Wyspy_Owcze" title="Wyspy Owcze">Wyspy Owcze (Dania)</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_nieuznawane" title="Państwo nieuznawane">Podmioty o ograniczonym<br />uznaniu międzynarodowym</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Naddniestrze" title="Naddniestrze">Naddniestrze</a><sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22">[A]</a></sup></li> <li><a href="/wiki/Kosowo" title="Kosowo">Kosowo</a><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23">[B]</a></sup></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Europa" title="Europa"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Europe_orthographic_Caucasus_Urals_boundary.svg/100px-Europe_orthographic_Caucasus_Urals_boundary.svg.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Europe_orthographic_Caucasus_Urals_boundary.svg/150px-Europe_orthographic_Caucasus_Urals_boundary.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Europe_orthographic_Caucasus_Urals_boundary.svg/200px-Europe_orthographic_Caucasus_Urals_boundary.svg.png 2x" data-file-width="537" data-file-height="536" /></a></span> </p> </div></div><div class="hlist navbox-below below"> <div class="do-not-make-smaller refsection refsection-nav"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text">Naddniestrzańska Republika Mołdawska nie jest uznawana przez żadne w pełni suwerenne państwo.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text">Republika Kosowa jednostronnie ogłosiła niepodległość, która <a href="/wiki/Pa%C5%84stwa_formalnie_uznaj%C4%85ce_niepodleg%C5%82o%C5%9B%C4%87_Kosowa" title="Państwa formalnie uznające niepodległość Kosowa">jest uznawana</a> przez 97 ze 193 państw członkowskich ONZ. Obecnie działa tam specjalna misja Unii Europejskiej – <a href="/wiki/EULEX_Kosowo" title="EULEX Kosowo">EULEX</a>.</span> </li> </ol></div></div> </div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Regiony_Ziemi" title="Szablon:Regiony Ziemi"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/wiki/Dyskusja_szablonu:Regiony_Ziemi" title="Dyskusja szablonu:Regiony Ziemi"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Regiony_Ziemi&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Kontynent" title="Kontynent">Kontynenty</a> i regiony Ziemi</div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Afryka" title="Afryka">Afryka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Afryka_Po%C5%82udniowa" title="Afryka Południowa">Południowa</a></li> <li><a href="/wiki/Afryka_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Afryka Północna">Północna</a></li> <li><a href="/wiki/Afryka_%C5%9Arodkowa" title="Afryka Środkowa">Środkowa</a></li> <li><a href="/wiki/Afryka_Wschodnia" title="Afryka Wschodnia">Wschodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Afryka_Zachodnia" title="Afryka Zachodnia">Zachodnia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Ameryka" title="Ameryka">Ameryka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Angloameryka" title="Angloameryka">Anglosaska</a></li> <li><a href="/wiki/Ameryka_Centralna" title="Ameryka Centralna">Centralna</a></li> <li><a href="/wiki/Karaiby" title="Karaiby">Karaiby</a></li> <li><a href="/wiki/Mezoameryka" title="Mezoameryka">Mezoameryka</a></li> <li><a href="/wiki/Ameryka_%C5%81aci%C5%84ska" title="Ameryka Łacińska">Łacińska</a></li> <li><a href="/wiki/Ameryka_Po%C5%82udniowa" title="Ameryka Południowa">Południowa</a></li> <li><a href="/wiki/Ameryka_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Ameryka Północna">Północna</a></li> <li><a href="/wiki/Ameryka_%C5%9Arodkowa" title="Ameryka Środkowa">Środkowa</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Azja" title="Azja">Azja</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Bliski_Wsch%C3%B3d" title="Bliski Wschód">Bliski Wschód</a></li> <li><a href="/wiki/Daleki_Wsch%C3%B3d" title="Daleki Wschód">Daleki Wschód</a></li> <li><a href="/wiki/Azja_Po%C5%82udniowa" title="Azja Południowa">Południowa</a></li> <li><a href="/wiki/Azja_Po%C5%82udniowo-Wschodnia" title="Azja Południowo-Wschodnia">Południowo-Wschodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Azja_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Azja Północna">Północna</a></li> <li><a href="/wiki/Azja_%C5%9Arodkowa" title="Azja Środkowa">Środkowa</a></li> <li><a href="/wiki/Azja_Wschodnia" title="Azja Wschodnia">Wschodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Azja_Zachodnia" title="Azja Zachodnia">Zachodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Kaukaz_(region)" title="Kaukaz (region)">Kaukaz</a><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24">[A]</a></sup></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a class="mw-selflink selflink">Europa</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Europa_Po%C5%82udniowa" title="Europa Południowa">Południowa</a></li> <li><a href="/wiki/Europa_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Europa Północna">Północna</a></li> <li><a href="/wiki/Europa_%C5%9Arodkowa" title="Europa Środkowa">Środkowa</a></li> <li><a href="/wiki/Europa_Wschodnia" title="Europa Wschodnia">Wschodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Europa_Zachodnia" title="Europa Zachodnia">Zachodnia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Australia_i_Oceania" title="Australia i Oceania">Australia i Oceania</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Oceania" title="Oceania">Oceania</a></li> <li><a href="/wiki/Australia_(kontynent)" title="Australia (kontynent)">Australia</a></li> <li><a href="/wiki/Nowa_Zelandia_(archipelag)" title="Nowa Zelandia (archipelag)">Nowa Zelandia</a></li> <li><a href="/wiki/Melanezja" title="Melanezja">Melanezja</a></li> <li><a href="/wiki/Mikronezja_(wyspy)" title="Mikronezja (wyspy)">Mikronezja</a></li> <li><a href="/wiki/Polinezja" title="Polinezja">Polinezja</a></li> <li><a href="/wiki/Australazja" title="Australazja">Australazja</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Strefa_podbiegunowa" title="Strefa podbiegunowa">Obszary polarne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Arktyka" title="Arktyka">Arktyka</a></li> <li><a href="/wiki/Antarktyka" title="Antarktyka">Antarktyka</a> (w tym <a href="/wiki/Antarktyda" title="Antarktyda">Antarktyda</a>)</li></ul> </td></tr><tr class="a7"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Ocean" title="Ocean">Oceany</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Ocean_Atlantycki" title="Ocean Atlantycki">Atlantycki</a> (Atlantyk)</li> <li><a href="/wiki/Ocean_Arktyczny" title="Ocean Arktyczny">Arktyczny</a></li> <li><a href="/wiki/Ocean_Indyjski" title="Ocean Indyjski">Indyjski</a></li> <li><a href="/wiki/Ocean_Po%C5%82udniowy" title="Ocean Południowy">Południowy</a></li> <li><a href="/wiki/Ocean_Spokojny" title="Ocean Spokojny">Spokojny</a> (Pacyfik)</li> <li><a href="/wiki/Wszechocean" title="Wszechocean">Wszechocean</a></li></ul> </td></tr><tr class="a8"><th class="navbox-group opis" scope="row"><i>Zobacz też</i></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Stary_%C5%9Awiat" title="Stary Świat">Stary Świat</a></li> <li><a href="/wiki/Nowy_%C5%9Awiat" title="Nowy Świat">Nowy Świat</a></li> <li><a href="/wiki/Eurazja" title="Eurazja">Eurazja</a></li> <li><a href="/wiki/Afroeurazja" title="Afroeurazja">Afroeurazja</a></li> <li><a href="/wiki/Zelandia_(mikrokontynent)" title="Zelandia (mikrokontynent)">Zelandia</a></li> <li><a href="/wiki/Cywilizacja_zachodnia" title="Cywilizacja zachodnia">Zachód</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="hlist navbox-below below"> <div class="do-not-make-smaller refsection refsection-nav"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text">leży częściowo w Azji i w Europie</span> </li> </ol></div></div> </div></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-g"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description"><a href="/wiki/Cz%C4%99%C5%9Bci_%C5%9Bwiata" title="Części świata">część świata</a></span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Virtual_International_Authority_File" title="Virtual International Authority File">VIAF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/170298814">170298814</a></span></li><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/sh85045631">sh85045631</a></span></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4015701-5">4015701-5</a></span></li><li><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Web_NDL_Authorities" class="extiw" title="de:Web NDL Authorities">NDL</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00574313">00574313</a></span></li><li><a href="/wiki/LIBRIS" title="LIBRIS">LIBRIS</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://libris.kb.se/katalogisering/rp354mt934f3fm1">rp354mt934f3fm1</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ge137210">ge137210</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007558086305171">987007558086305171</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">PWN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;4019472.html">4019472</a></span></li> <li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/place/Europe">place/Europe</a></span></li> <li><a href="/wiki/Enciclopedia_Treccani" title="Enciclopedia Treccani">Treccani</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/europa">europa</a></span></li> <li><a href="/wiki/Wielka_Encyklopedia_Rosyjska" title="Wielka Encyklopedia Rosyjska">БРЭ</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://old.bigenc.ru/text/4025468">4025468</a></span></li> <li><a href="/wiki/Encyk%C5%82opedija_suczasnoji_Ukrajiny" title="Encykłopedija suczasnoji Ukrajiny">ЕСУ</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://esu.com.ua/search_articles.php?id=17368">17368</a></span></li> <li><a href="/wiki/Nationalencyklopedin" title="Nationalencyklopedin">NE.se</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/lång/europa">europa</a></span></li> <li><a href="/wiki/Store_norske_leksikon" title="Store norske leksikon">SNL</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4342&url_prefix=https://snl.no/&id=Europa">Europa</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P1296" class="extiw" title="d:Property:P1296">Catalana</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0025541.xml">0025541</a></span></li> <li><a href="/wiki/Den_Store_Danske_Encyklop%C3%A6di" title="Den Store Danske Encyklopædi">DSDE</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8313&url_prefix=https://lex.dk/&id=Europa">Europa</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Europa&oldid=75173765">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Europa&oldid=75173765</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Europa" title="Kategoria:Europa">Europa</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Kontynenty" title="Kategoria:Kontynenty">Kontynenty</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_do_weryfikacji" title="Kategoria:Artykuły do weryfikacji">Artykuły do weryfikacji</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_wyra%C5%BCeniami_zwodniczymi_od_2015-10" title="Kategoria:Artykuły z wyrażeniami zwodniczymi od 2015-10">Artykuły z wyrażeniami zwodniczymi od 2015-10</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_brakuj%C4%85cymi_przypisami_od_2022-03" title="Kategoria:Artykuły z brakującymi przypisami od 2022-03">Artykuły z brakującymi przypisami od 2022-03</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_bez_kryteri%C3%B3w_dla_list" title="Kategoria:Artykuły bez kryteriów dla list">Artykuły bez kryteriów dla list</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Uniwersalny_szablon_cytowania_%E2%80%93_brak_strony" title="Kategoria:Uniwersalny szablon cytowania – brak strony">Uniwersalny szablon cytowania – brak strony</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 7 lis 2024, 15:05.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Europa&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-57488d5c7d-7pc7v","wgBackendResponseTime":251,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.089","walltime":"1.540","ppvisitednodes":{"value":8308,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":107200,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":12518,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":11,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":17,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":44794,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":10,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 942.709 1 -total"," 22.69% 213.909 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 20.47% 192.989 1 Szablon:Obiekt_geograficzny_infobox"," 15.41% 145.229 2 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 15.17% 142.984 1 Szablon:Państwa_Europy"," 8.38% 78.956 2 Szablon:Infobox_projekt"," 7.46% 70.373 11 Szablon:Cytuj"," 5.00% 47.149 2 Szablon:Dopracować"," 4.62% 43.597 1 Szablon:Infobox_mapa_lokalizacyjna"," 3.98% 37.534 10 Szablon:Dmbox"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.449","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7418208,"limit":52428800},"limitreport-logs":"{{#invoke:Moduł:Mapa|Infobox}}\nwspółrzędne = \"50 N, 15 E\"\nargumenty = table#1 {\n [\"category\"] = \"Obiekt geograficzny infobox\",\n}\nmap = \"świat\"\nmap = \"świat\"\ntable#1 {\n [\"autoAlt\"] = \"punkt z opisem „Europa”\",\n [\"description\"] = \"Europa\",\n [\"geohack\"] = \"type:city\",\n [\"latitude\"] = 50,\n [\"link\"] = \"//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl\u0026params=50_N_15_E_\",\n [\"longitude\"] = 15,\n [\"mark\"] = \"Red pog.svg\",\n [\"posDesc\"] = \"u góry\",\n [\"rx\"] = 128.91666666667,\n [\"ry\"] = 26.444444444444,\n [\"size\"] = 6,\n [\"x\"] = 54.166666666667,\n [\"y\"] = 22.222222222222,\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-669b4ddb54-dk5c6","timestamp":"20241127111351","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Europa","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Europa","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q46","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q46","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2002-08-12T13:38:27Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/b\/b1\/Europe_satellite_globe.jpg","headline":"cz\u0119\u015b\u0107 Eurazji, czasem uznawana za osobny kontynent"}</script> </body> </html>