CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="hy" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Արցախի Հանրապետություն - Վիքիպեդիա</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )hywikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Հունվար","Փետրվար","Մարտ","Ապրիլ","Մայիս","Հունիս","Հուլիս","Օգոստոս","Սեպտեմբեր","Հոկտեմբեր","Նոյեմբեր","Դեկտեմբեր"],"wgRequestId":"92afc845-2b14-445e-a850-12aaf2430f4d","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Արցախի_Հանրապետություն","wgTitle":"Արցախի Հանրապետություն","wgCurRevisionId":10135406,"wgRevisionId":10135406,"wgArticleId":6847,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Webarchive template wayback links","CS1 ռուսերեն աղբյուրներով էջեր (ru)","Չաշխատող արտաքին հղում պարունակող հոդվածներ","CS1 անգլերեն աղբյուրներով էջեր (en)","Օրվա հոդված", "Երկրներ այբբենական կարգով","Եվրոպայի երկրներ","1991 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ","Արցախ","Արցախյան պատերազմ","Դեպի ծով ելք չունեցող երկրներ","Եվրոպայի վիճելի տարածքներ","Հայախոս երկրներ և տարածքներ","Հայկական լեռնաշխարհի ժամանակակից պետություններ","Հարավային Կովկաս","Չճանաչված կամ մասամբ ճանաչված պետություններ"],"wgPageViewLanguage":"hy","wgPageContentLanguage":"hy","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Արցախի_Հանրապետություն","wgRelevantArticleId":6847,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgRedirectedFrom":"Արցախ","wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true, "wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"hy","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"hy"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":200000,"wgInternalRedirectTargetUrl":"/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6","wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q244165","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false, "wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.relatedIcons":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.view.redirect","ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.gallery","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ondemand-pgn","ext.gadget.ArmSpelling","ext.gadget.HotCat","ext.gadget.Provelt", "ext.gadget.easyTranslate","ext.gadget.edittop","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=hy&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.gadget.relatedIcons&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_Artsakh.svg/1200px-Flag_of_Artsakh.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_Artsakh.svg/800px-Flag_of_Artsakh.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="400"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_Artsakh.svg/640px-Flag_of_Artsakh.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="320"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Արցախի Հանրապետություն - Վիքիպեդիա"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//hy.m.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Խմբագրել" href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Վիքիպեդիա (hy)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//hy.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Վիքիպեդիա Atom Սնուցում" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Արցախի_Հանրապետություն rootpage-Արցախի_Հանրապետություն skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Հիմնական ընտրացանկ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Հիմնական ընտրացանկ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Հիմնական ընտրացանկ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Նավարկում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Գլխավոր-էջ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB"><span>Գլխավոր էջ</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB"><span>Կատեգորիաներ</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A7%D5%BB" title="Այցելեք պատահական էջ [x]" accesskey="x"><span>Պատահական հոդված</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8"><span>Նոր էջեր</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B8%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%AF_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տեղեկություններ ընթացիկ իրադարձությունների մասին"><span>Ընթացիկ իրադարձություններ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Մասնակցել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Էությունը" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8"><span>Էությունը</span></a></li><li id="n-Խորհրդարան" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6"><span>Խորհրդարան</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Վիքիում կատարված վերջին փոփոխությունների ցանկը [r]" accesskey="r"><span>Վերջին փոփոխություններ</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Վիքիպեդիա նախագծի ուղեցույց"><span>Օգնություն</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Վիքիպեդիա" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-hy.svg" style="width: 8.625em; height: 1.375em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-hy.svg" width="150" height="15" style="width: 9.375em; height: 0.9375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%AC" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Որոնել</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" aria-label="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" autocapitalize="sentences" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Սպասարկող:Որոնել"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Որոնել</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Անձնական գործիքներ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Արտաքին տեսք" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Արտաքին տեսք</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy" class=""><span>Նվիրաբերել</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։" class=""><span>Ստեղծել հաշիվ</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o" class=""><span>Մտնել</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Այլ ընտրանքներ" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Անձնական գործիքներ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Անձնական գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Օգտվողի ընտրացանկ" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy"><span>Նվիրաբերել</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Ստեղծել հաշիվ</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Մտնել</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Էջեր չգրանցված խմբագիրների համար <a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" aria-label="Learn more about editing"><span>իմանալ ավելին</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>Ներդրումներ</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="IP-հասցեից կատարված խմբագրումների քննարկում [n]" accesskey="n"><span>Քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Բովանդակություն" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Բովանդակություն</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">թաքցնել</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Ներածություն</div> </a> </li> <li id="toc-Անվան_ծագումնաբանություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Անվան_ծագումնաբանություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Անվան ծագումնաբանություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Անվան_ծագումնաբանություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Պետական_խորհրդանիշներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Պետական_խորհրդանիշներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Պետական խորհրդանիշներ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Պետական_խորհրդանիշներ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Պետական խորհրդանիշներ subsection</span> </button> <ul id="toc-Պետական_խորհրդանիշներ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ազգային_դրոշ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ազգային_դրոշ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Ազգային դրոշ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ազգային_դրոշ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Զինանշան" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Զինանշան"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Զինանշան</span> </div> </a> <ul id="toc-Զինանշան-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Օրհներգ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Օրհներգ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Օրհներգ</span> </div> </a> <ul id="toc-Օրհներգ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Պատմություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Պատմություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Պատմություն</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Պատմություն-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Պատմություն subsection</span> </button> <ul id="toc-Պատմություն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Հնագույն_ժամանակներից_մինչև_Վանի_թագավորություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Հնագույն_ժամանակներից_մինչև_Վանի_թագավորություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Հնագույն ժամանակներից մինչև Վանի թագավորություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Հնագույն_ժամանակներից_մինչև_Վանի_թագավորություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արցախը_հայոց_թագավորությունների_կազմում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Արցախը_հայոց_թագավորությունների_կազմում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Արցախը հայոց թագավորությունների կազմում</span> </div> </a> <ul id="toc-Արցախը_հայոց_թագավորությունների_կազմում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Օտար_տիրապետությունից_մինչև_Զաքարյան_իշխանապետություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Օտար_տիրապետությունից_մինչև_Զաքարյան_իշխանապետություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Օտար տիրապետությունից մինչև Զաքարյան իշխանապետություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Օտար_տիրապետությունից_մինչև_Զաքարյան_իշխանապետություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Մոնղոլական_արշավանքներ_և_թուրք-պարսկական_մրցակցություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Մոնղոլական_արշավանքներ_և_թուրք-պարսկական_մրցակցություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Մոնղոլական արշավանքներ և թուրք-պարսկական մրցակցություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Մոնղոլական_արշավանքներ_և_թուրք-պարսկական_մրցակցություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ազգային-ազատագրական_պայքարն_Արցախում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ազգային-ազատագրական_պայքարն_Արցախում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Ազգային-ազատագրական պայքարն Արցախում</span> </div> </a> <ul id="toc-Ազգային-ազատագրական_պայքարն_Արցախում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ռուսական_տիրապետություն_և_անկախության_երկամյակ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ռուսական_տիրապետություն_և_անկախության_երկամյակ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.6</span> <span>Ռուսական տիրապետություն և անկախության երկամյակ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ռուսական_տիրապետություն_և_անկախության_երկամյակ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Խորհրդային_ժամանակաշրջան՝_Արցախի_բռնակցումը_Խորհրդային_Ադրբեջանին" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Խորհրդային_ժամանակաշրջան՝_Արցախի_բռնակցումը_Խորհրդային_Ադրբեջանին"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.7</span> <span>Խորհրդային ժամանակաշրջան՝ Արցախի բռնակցումը Խորհրդային Ադրբեջանին</span> </div> </a> <ul id="toc-Խորհրդային_ժամանակաշրջան՝_Արցախի_բռնակցումը_Խորհրդային_Ադրբեջանին-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արցախյան_շարժում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Արցախյան_շարժում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.8</span> <span>Արցախյան շարժում</span> </div> </a> <ul id="toc-Արցախյան_շարժում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արցախյան_ազատամարտ_և_մերօրյա_զարգացումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Արցախյան_ազատամարտ_և_մերօրյա_զարգացումներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.9</span> <span>Արցախյան ազատամարտ և մերօրյա զարգացումներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Արցախյան_ազատամարտ_և_մերօրյա_զարգացումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ապրիլյան_քառօրյա_պատերազմ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ապրիլյան_քառօրյա_պատերազմ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.10</span> <span>Ապրիլյան քառօրյա պատերազմ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ապրիլյան_քառօրյա_պատերազմ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-44-օրյա_պատերազմ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#44-օրյա_պատերազմ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.11</span> <span>44-օրյա պատերազմ</span> </div> </a> <ul id="toc-44-օրյա_պատերազմ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արցախում_հրադադարի_մասին_համաձայնագիր" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Արցախում_հրադադարի_մասին_համաձայնագիր"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.12</span> <span>Արցախում հրադադարի մասին համաձայնագիր</span> </div> </a> <ul id="toc-Արցախում_հրադադարի_մասին_համաձայնագիր-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Աշխարհագրություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Աշխարհագրություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Աշխարհագրություն</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Աշխարհագրություն-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Աշխարհագրություն subsection</span> </button> <ul id="toc-Աշխարհագրություն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Աշխարհագրական_դիրք_և_ռելիեֆ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Աշխարհագրական_դիրք_և_ռելիեֆ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Աշխարհագրական դիրք և ռելիեֆ</span> </div> </a> <ul id="toc-Աշխարհագրական_դիրք_և_ռելիեֆ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Օգտակար_հանածոներ_և_հողային_ծածկույթ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Օգտակար_հանածոներ_և_հողային_ծածկույթ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Օգտակար հանածոներ և հողային ծածկույթ</span> </div> </a> <ul id="toc-Օգտակար_հանածոներ_և_հողային_ծածկույթ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ջրագրական_ցանց" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ջրագրական_ցանց"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Ջրագրական ցանց</span> </div> </a> <ul id="toc-Ջրագրական_ցանց-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Կլիմայական_պայմաններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Կլիմայական_պայմաններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.4</span> <span>Կլիմայական պայմաններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Կլիմայական_պայմաններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Բուսական_աշխարհ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Բուսական_աշխարհ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5</span> <span>Բուսական աշխարհ</span> </div> </a> <ul id="toc-Բուսական_աշխարհ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Կենդանական_աշխարհ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Կենդանական_աշխարհ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.6</span> <span>Կենդանական աշխարհ</span> </div> </a> <ul id="toc-Կենդանական_աշխարհ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ղարաբաղի_ձի" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Ղարաբաղի_ձի"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.6.1</span> <span>Ղարաբաղի ձի</span> </div> </a> <ul id="toc-Ղարաբաղի_ձի-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Բնապահպանություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Բնապահպանություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.7</span> <span>Բնապահպանություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Բնապահպանություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Վարչատարածքային_բաժանում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Վարչատարածքային_բաժանում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Վարչատարածքային բաժանում</span> </div> </a> <ul id="toc-Վարչատարածքային_բաժանում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արցախյան_հիմնախնդիր" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Արցախյան_հիմնախնդիր"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Արցախյան հիմնախնդիր</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Արցախյան_հիմնախնդիր-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Արցախյան հիմնախնդիր subsection</span> </button> <ul id="toc-Արցախյան_հիմնախնդիր-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Արցախի_իրավական_կարգավիճակ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Արցախի_իրավական_կարգավիճակ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Արցախի իրավական կարգավիճակ</span> </div> </a> <ul id="toc-Արցախի_իրավական_կարգավիճակ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արցախյան_հիմնախնդրի_կարգավորման_բանակցային_գործընթաց" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Արցախյան_հիմնախնդրի_կարգավորման_բանակցային_գործընթաց"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման բանակցային գործընթաց</span> </div> </a> <ul id="toc-Արցախյան_հիմնախնդրի_կարգավորման_բանակցային_գործընթաց-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Բնակչություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Բնակչություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Բնակչություն</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Բնակչություն-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Բնակչություն subsection</span> </button> <ul id="toc-Բնակչություն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Արցախահայության_էթնիկ_զտումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Արցախահայության_էթնիկ_զտումներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Արցախահայության էթնիկ զտումներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Արցախահայության_էթնիկ_զտումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Տնտեսություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Տնտեսություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Տնտեսություն</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Տնտեսություն-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Տնտեսություն subsection</span> </button> <ul id="toc-Տնտեսություն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Գյուղատնտեսություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Գյուղատնտեսություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Գյուղատնտեսություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Գյուղատնտեսություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Տրանսպորտ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Տրանսպորտ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>Տրանսպորտ</span> </div> </a> <ul id="toc-Տրանսպորտ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Տուրիզմ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Տուրիզմ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.3</span> <span>Տուրիզմ</span> </div> </a> <ul id="toc-Տուրիզմ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Պետական_կառուցվածք" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Պետական_կառուցվածք"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Պետական կառուցվածք</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Պետական_կառուցվածք-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Պետական կառուցվածք subsection</span> </button> <ul id="toc-Պետական_կառուցվածք-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Քաղաքականություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Քաղաքականություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.1</span> <span>Քաղաքականություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Քաղաքականություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Արցախի_միջազգային_իրավական_կարգավիճակ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Արցախի_միջազգային_իրավական_կարգավիճակ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Արցախի միջազգային իրավական կարգավիճակ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Արցախի_միջազգային_իրավական_կարգավիճակ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Արցախի միջազգային իրավական կարգավիճակ subsection</span> </button> <ul id="toc-Արցախի_միջազգային_իրավական_կարգավիճակ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Արցախի_Հանրապետության_ճանաչման_նախագիծ_Հայաստանի_Ազգային_ժողովում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Արցախի_Հանրապետության_ճանաչման_նախագիծ_Հայաստանի_Ազգային_ժողովում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.1</span> <span>Արցախի Հանրապետության ճանաչման նախագիծ Հայաստանի Ազգային ժողովում</span> </div> </a> <ul id="toc-Արցախի_Հանրապետության_ճանաչման_նախագիծ_Հայաստանի_Ազգային_ժողովում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Արցախյան_հակամարտության_վերջին_զարգացումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Արցախյան_հակամարտության_վերջին_զարգացումներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Արցախյան հակամարտության վերջին զարգացումներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Արցախյան_հակամարտության_վերջին_զարգացումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Մշակույթ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Մշակույթ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Մշակույթ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Մշակույթ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Մշակույթ subsection</span> </button> <ul id="toc-Մշակույթ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Տոներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Տոներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.1</span> <span>Տոներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Տոներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ադրբեջանի_ներխուժում_Արցախ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ադրբեջանի_ներխուժում_Արցախ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ադրբեջանի_ներխուժում_Արցախ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Տես_նաև" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Տես_նաև"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>Տես նաև</span> </div> </a> <ul id="toc-Տես_նաև-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Նշումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Նշումներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">15</span> <span>Նշումներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Նշումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ծանոթագրություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ծանոթագրություններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">16</span> <span>Ծանոթագրություններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ծանոթագրություններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Գրականություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Գրականություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">17</span> <span>Գրականություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Գրականություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արտաքին_հղումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Արտաքին_հղումներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">18</span> <span>Արտաքին հղումներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Արտաքին_հղումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Բովանդակություն" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Արցախի Հանրապետություն</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in 119 languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-119" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">119 լեզու</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%88%D1%8C%D1%85%D0%B0-%D2%9E%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%85_%D0%90%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Ашьха-Ҟарабах Ареспублика – աբխազերեն" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Ашьха-Ҟарабах Ареспублика" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="աբխազերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Аԥсшәа</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Republiek_Artsach" title="Republiek Artsach – աֆրիկաանս" lang="af" hreflang="af" data-title="Republiek Artsach" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="աֆրիկաանս" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%88%AD%E1%8C%BB%E1%8A%BD" title="አርጻኽ – ամհարերեն" lang="am" hreflang="am" data-title="አርጻኽ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="ամհարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Republica_d%27Artsakh" title="Republica d'Artsakh – արագոներեն" lang="an" hreflang="an" data-title="Republica d'Artsakh" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="արագոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%96%E0%A5%80_%E0%A4%97%E0%A4%A3%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="कलाखी गणराज्य – անգիկա" lang="anp" hreflang="anp" data-title="कलाखी गणराज्य" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="անգիկա" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A3%D8%B1%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D8%AE" title="جمهورية أرتساخ – արաբերեն" lang="ar" hreflang="ar" data-title="جمهورية أرتساخ" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="արաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A3%D8%B1%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D8%AE" title="جمهورية أرتساخ – Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="جمهورية أرتساخ" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D8%AE" title="جمهورية ارتساخ – եգիպտական արաբերեն" lang="arz" hreflang="arz" data-title="جمهورية ارتساخ" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="եգիպտական արաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Qondarma_Da%C4%9Fl%C4%B1q_Qaraba%C4%9F_Respublikas%C4%B1" title="Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası – ադրբեջաներեն" lang="az" hreflang="az" data-title="Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikası" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ադրբեջաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D9%88%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%85%D8%A7_%D8%AF%D8%A7%D8%BA%D9%84%DB%8C%D9%82_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%BA_%D8%AC%D9%88%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%DB%8C" title="قوندارما داغلیق قاراباغ جومهوریتی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="قوندارما داغلیق قاراباغ جومهوریتی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%83%D0%BB%D1%8B_%D2%A0%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%85_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D2%BB%D1%8B" title="Таулы Ҡарабах Республикаһы – բաշկիրերեն" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Таулы Ҡарабах Республикаһы" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="բաշկիրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Republik_Bergkarabach" title="Republik Bergkarabach – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Republik Bergkarabach" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Republika_nin_Artsakh" title="Republika nin Artsakh – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Republika nin Artsakh" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B0-%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%85%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Нагорна-Карабахская Рэспубліка – բելառուսերեն" lang="be" hreflang="be" data-title="Нагорна-Карабахская Рэспубліка" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="բելառուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B0-%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Нагорна-Карабаская Рэспубліка – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Нагорна-Карабаская Рэспубліка" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Karabag_Gunung" title="Karabag Gunung – Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Karabag Gunung" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%BE-%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%85%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D1%80%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Нагорно-Карабахска република – բուլղարերեն" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Нагорно-Карабахска република" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="բուլղարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://bi.wikipedia.org/wiki/Republic_of_Artsakh" title="Republic of Artsakh – բիսլամա" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Republic of Artsakh" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="բիսլամա" class="interlanguage-link-target"><span>Bislama</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%B8%E0%A6%96_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="আর্টসখ প্রজাতন্ত্র – բենգալերեն" lang="bn" hreflang="bn" data-title="আর্টসখ প্রজাতন্ত্র" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="բենգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Republik_Artsac%27h" title="Republik Artsac'h – բրետոներեն" lang="br" hreflang="br" data-title="Republik Artsac'h" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="բրետոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Republika_Gorski_Karabah" title="Republika Gorski Karabah – բոսնիերեն" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Republika Gorski Karabah" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="բոսնիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%BAblica_d%27Artsakh" title="República d'Artsakh – կատալաներեն" lang="ca" hreflang="ca" data-title="República d'Artsakh" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="կատալաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Artsakh_G%C3%AA%CC%A4%E1%B9%B3ng-hu%C3%B2-gu%C3%B3k" title="Artsakh Gê̤ṳng-huò-guók – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Artsakh Gê̤ṳng-huò-guók" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%85" title="Ломан Карабах – չեչեներեն" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Ломан Карабах" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="չեչեներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DB%86%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A6%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D8%AE" title="کۆماری ئارتساخ – սորանի քրդերեն" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="کۆماری ئارتساخ" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="սորանի քրդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Da%C4%9Fl%C4%B1q_Qaraba%C4%9F_Cumhuriyeti" title="Dağlıq Qarabağ Cumhuriyeti – ղրիմյան թուրքերեն" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Dağlıq Qarabağ Cumhuriyeti" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="ղրիմյան թուրքերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Republika_Arcach" title="Republika Arcach – չեխերեն" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Republika Arcach" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="չեխերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Artsakh" title="Artsakh – դանիերեն" lang="da" hreflang="da" data-title="Artsakh" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="դանիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Republik_Arzach" title="Republik Arzach – գերմաներեն" lang="de" hreflang="de" data-title="Republik Arzach" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Cumhuriyet%C3%AA_Qereba%C4%9F%C3%AA_Koh%C4%B1stani" title="Cumhuriyetê Qerebağê Kohıstani – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Cumhuriyetê Qerebağê Kohıstani" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%91%CF%81%CF%84%CF%83%CE%AC%CF%87" title="Δημοκρατία του Αρτσάχ – հունարեն" lang="el" hreflang="el" data-title="Δημοκρατία του Αρτσάχ" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="հունարեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Republic_of_Artsakh" title="Republic of Artsakh – անգլերեն" lang="en" hreflang="en" data-title="Republic of Artsakh" data-language-autonym="English" data-language-local-name="անգլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="ընտրյալ հոդված"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Arca%C4%A5a_Respubliko" title="Arcaĥa Respubliko – էսպերանտո" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Arcaĥa Respubliko" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="էսպերանտո" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Artsaj" title="Artsaj – իսպաներեն" lang="es" hreflang="es" data-title="Artsaj" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="իսպաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/M%C3%A4gi-Karabahhi_Vabariik" title="Mägi-Karabahhi Vabariik – էստոներեն" lang="et" hreflang="et" data-title="Mägi-Karabahhi Vabariik" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="էստոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Artsakh" title="Artsakh – բասկերեն" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Artsakh" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="բասկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B1%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D8%AE" title="جمهوری آرتساخ – պարսկերեն" lang="fa" hreflang="fa" data-title="جمهوری آرتساخ" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="պարսկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Artsakhin_tasavalta" title="Artsakhin tasavalta – ֆիններեն" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Artsakhin tasavalta" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ֆիններեն" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9publique_du_Haut-Karabagh" title="République du Haut-Karabagh – ֆրանսերեն" lang="fr" hreflang="fr" data-title="République du Haut-Karabagh" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ֆրանսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Bergkarabach" title="Bergkarabach – հյուսիսային ֆրիզերեն" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Bergkarabach" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="հյուսիսային ֆրիզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Republyk_Artsach" title="Republyk Artsach – արևմտաֆրիզերեն" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Republyk Artsach" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="արևմտաֆրիզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gag mw-list-item"><a href="https://gag.wikipedia.org/wiki/Daal%C4%B1k_Karabaa_Respublikas%C4%B1" title="Daalık Karabaa Respublikası – գագաուզերեն" lang="gag" hreflang="gag" data-title="Daalık Karabaa Respublikası" data-language-autonym="Gagauz" data-language-local-name="գագաուզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Gagauz</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%BAblica_de_Artsakh" title="República de Artsakh – գալիսերեն" lang="gl" hreflang="gl" data-title="República de Artsakh" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="գալիսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%97%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A8%E0%AB%8B-%E0%AA%95%E0%AA%B0%E0%AA%AC%E0%AA%BE%E0%AA%96_%E0%AA%97%E0%AA%A3%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AB%8D%E0%AA%AF" title="નાગોર્નો-કરબાખ ગણરાજ્ય – գուջարաթի" lang="gu" hreflang="gu" data-title="નાગોર્નો-કરબાખ ગણરાજ્ય" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="գուջարաթի" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Artsakh_Khiung-f%C3%B2-koet" title="Artsakh Khiung-fò-koet – Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Artsakh Khiung-fò-koet" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Gorski_Karabah" title="Gorski Karabah – խորվաթերեն" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Gorski Karabah" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Republika_Nah%C3%B3rski_Karabach" title="Republika Nahórski Karabach – վերին սորբերեն" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Republika Nahórski Karabach" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="վերին սորբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Hegyi-Karabah_K%C3%B6zt%C3%A1rsas%C3%A1g" title="Hegyi-Karabah Köztársaság – հունգարերեն" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Hegyi-Karabah Köztársaság" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="հունգարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB%D6%82%D5%B6" title="Արցախի Հանրապետութիւն – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Արցախի Հանրապետութիւն" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Republica_de_Artsakh" title="Republica de Artsakh – ինտերլինգուա" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Republica de Artsakh" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="ինտերլինգուա" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Artsakh" title="Artsakh – ինդոնեզերեն" lang="id" hreflang="id" data-title="Artsakh" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ինդոնեզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Republika_ti_Artsakh" title="Republika ti Artsakh – իլոկերեն" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Republika ti Artsakh" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="իլոկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Republiko_Arcah" title="Republiko Arcah – իդո" lang="io" hreflang="io" data-title="Republiko Arcah" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="իդո" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Artsak-l%C3%BD%C3%B0veldi%C3%B0" title="Artsak-lýðveldið – իսլանդերեն" lang="is" hreflang="is" data-title="Artsak-lýðveldið" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="իսլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Repubblica_dell%27Artsakh" title="Repubblica dell'Artsakh – իտալերեն" lang="it" hreflang="it" data-title="Repubblica dell'Artsakh" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="իտալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A2%E3%83%AB%E3%83%84%E3%82%A1%E3%83%95%E5%85%B1%E5%92%8C%E5%9B%BD" title="アルツァフ共和国 – ճապոներեն" lang="ja" hreflang="ja" data-title="アルツァフ共和国" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ճապոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Nagorno-Karabak" title="Nagorno-Karabak – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Nagorno-Karabak" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98_%E1%83%A7%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%A6%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90" title="მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკა – վրացերեն" lang="ka" hreflang="ka" data-title="მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="վրացերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%83%D0%BB%D1%8B_%D2%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D2%9B_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Таулы Қарабақ Республикасы – ղազախերեն" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Таулы Қарабақ Республикасы" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="ղազախերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%95%84%EB%A5%B4%EC%B0%A8%ED%9D%90_%EA%B3%B5%ED%99%94%EA%B5%AD" title="아르차흐 공화국 – կորեերեն" lang="ko" hreflang="ko" data-title="아르차흐 공화국" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="կորեերեն" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Komara_Artsax" title="Komara Artsax – քրդերեն" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Komara Artsax" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="քրդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B5%D1%80%D3%A7%D1%81_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%85_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Керӧс Карабах Республика – կոմիերեն" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Керӧс Карабах Республика" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="կոմիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Repuvlika_de_Nagorno-Karabah" title="Repuvlika de Nagorno-Karabah – լադինո" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Repuvlika de Nagorno-Karabah" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="լադինո" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%B2%D0%B0%D0%BD_%D0%9A%D1%8A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D0%B3%D1%8A%D0%B4%D0%B8%D0%BD_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Суван Къарабагъдин Республика – լեզգիերեն" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Суван Къарабагъдин Республика" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="լեզգիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Hoeg-Karabach" title="Hoeg-Karabach – լիմբուրգերեն" lang="li" hreflang="li" data-title="Hoeg-Karabach" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="լիմբուրգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Artsakh" title="Artsakh – Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Artsakh" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Kaln%C5%B3_Karabacho_Respublika" title="Kalnų Karabacho Respublika – լիտվերեն" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Kalnų Karabacho Respublika" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="լիտվերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Arcahas_Republika" title="Arcahas Republika – լատվիերեն" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Arcahas Republika" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="լատվիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%A8%E0%B4%97%E0%B5%8B%E0%B5%BC%E0%B4%A3%E0%B5%8B-%E0%B4%95%E0%B4%BE%E0%B4%B0%E0%B4%AC%E0%B4%BE%E0%B4%96%E0%B5%8D_%E0%B4%B1%E0%B4%BF%E0%B4%AA%E0%B5%8D%E0%B4%AA%E0%B4%AC%E0%B5%8D%E0%B4%B2%E0%B4%BF%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B5%8D" title="നഗോർണോ-കാരബാഖ് റിപ്പബ്ലിക്ക് – մալայալամ" lang="ml" hreflang="ml" data-title="നഗോർണോ-കാരബാഖ് റിപ്പബ്ലിക്ക്" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="մալայալամ" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D2%AF%D0%B3%D0%B4_%D0%9D%D0%B0%D0%B9%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D1%85_%D0%90%D1%80%D1%86%D0%B0%D1%85_%D0%A3%D0%BB%D1%81" title="Бүгд Найрамдах Арцах Улс – մոնղոլերեն" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Бүгд Найрамдах Арцах Улс" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="մոնղոլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Artsakh" title="Artsakh – մալայերեն" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Artsakh" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="մալայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D8%AE_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="آرتساخ جمهوری – մազանդարաներեն" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="آرتساخ جمهوری" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="մազանդարաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Republik_Artsach" title="Republik Artsach – ստորին սաքսոներեն" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Republik Artsach" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="ստորին սաքսոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Republiek_Nagorno-Karabach" title="Republiek Nagorno-Karabach – հոլանդերեն" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Republiek Nagorno-Karabach" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="հոլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Republikken_Artsakh" title="Republikken Artsakh – գրքային նորվեգերեն" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Republikken Artsakh" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="գրքային նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%C3%A6%D0%BB%D1%85%D0%BE%D1%85_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%85" title="Уæлхох Карабах – օսերեն" lang="os" hreflang="os" data-title="Уæлхох Карабах" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="օսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%97%E0%A9%8B%E0%A8%B0%E0%A8%A8%E0%A9%8B-%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A8%96_%E0%A8%97%E0%A8%A3%E0%A8%A4%E0%A9%B0%E0%A8%A4%E0%A8%B0" title="ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ ਗਣਤੰਤਰ – փենջաբերեն" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਨਾਗੋਰਨੋ-ਕਾਰਾਬਾਖ ਗਣਤੰਤਰ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="փենջաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/G%C3%B3rski_Karabach" title="Górski Karabach – լեհերեն" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Górski Karabach" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="լեհերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%85%DB%81%D9%88%D8%B1%DB%8C%DB%81_%D8%A2%D8%B1%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D8%AE" title="جمہوریہ آرتساخ – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="جمہوریہ آرتساخ" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D8%AE_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%AA" title="ارتساخ جمهوريت – փուշթու" lang="ps" hreflang="ps" data-title="ارتساخ جمهوريت" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="փուշթու" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Artsaque" title="Artsaque – պորտուգալերեն" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Artsaque" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="պորտուգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Ar%C8%9Bah" title="Arțah – ռումիներեն" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Arțah" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="ռումիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%BE-%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%85%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Нагорно-Карабахская Республика – ռուսերեն" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Нагорно-Карабахская Республика" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ռուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%85_(%D1%80%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0)" title="Нагорный Карабах (република) – ռուսիներեն" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Нагорный Карабах (република)" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="ռուսիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%9F%E1%B1%A8%E1%B1%B4%E1%B1%A5%E1%B1%9F%E1%B1%A0%E1%B1%B7_%E1%B1%A8%E1%B1%AE%E1%B1%B1%E1%B1%9F%E1%B1%9C_%E1%B1%9F%E1%B1%B9%E1%B1%AF%E1%B1%B1%E1%B1%9F%E1%B1%B9%E1%B1%9B" title="ᱟᱨᱴᱥᱟᱠᱷ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱯᱱᱟᱹᱛ – սանտալի" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱟᱨᱴᱥᱟᱠᱷ ᱨᱮᱱᱟᱜ ᱟᱹᱯᱱᱟᱹᱛ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="սանտալի" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%B9blica_de_Nagorno-Karabakh" title="Repùblica de Nagorno-Karabakh – սարդիներեն" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Repùblica de Nagorno-Karabakh" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="սարդիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Republic_o_Artsakh" title="Republic o Artsakh – շոտլանդերեն" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Republic o Artsakh" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="շոտլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A7_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B3%DA%A9" title="جمهوريا ارتسک – սինդհի" lang="sd" hreflang="sd" data-title="جمهوريا ارتسک" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="սինդհի" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Republika_Arcah" title="Republika Arcah – սերբա-խորվաթերեն" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Republika Arcah" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="սերբա-խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shn mw-list-item"><a href="https://shn.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%B0%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%A2%E1%81%A2%E1%80%90%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%9E%E1%81%A2%E1%81%B5%E1%80%BA%E1%82%87" title="မိူင်းဢၢတ်းသၢၵ်ႇ – շաներեն" lang="shn" hreflang="shn" data-title="မိူင်းဢၢတ်းသၢၵ်ႇ" data-language-autonym="ၽႃႇသႃႇတႆး " data-language-local-name="շաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>ၽႃႇသႃႇတႆး </span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Republic_of_Artsakh" title="Republic of Artsakh – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Republic of Artsakh" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/N%C3%A1horn%C3%A1_karaba%C5%A1sk%C3%A1_republika" title="Náhorná karabašská republika – սլովակերեն" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Náhorná karabašská republika" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="սլովակերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Republika_Arcah" title="Republika Arcah – սլովեներեն" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Republika Arcah" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="սլովեներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Republika_e_Arcahut" title="Republika e Arcahut – ալբաներեն" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Republika e Arcahut" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="ալբաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D0%90%D1%80%D1%86%D0%B0%D1%85" title="Република Арцах – սերբերեն" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Република Арцах" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="սերբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Nagorno-Karabach" title="Nagorno-Karabach – շվեդերեն" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Nagorno-Karabach" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="շվեդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Artsakh" title="Artsakh – սուահիլի" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Artsakh" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="սուահիլի" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%A8%E0%AE%95%E0%AF%8B%E0%AE%B0%E0%AF%8D%E0%AE%A9%E0%AF%8B_%E0%AE%95%E0%AE%B0%E0%AE%AA%E0%AE%BE%E0%AE%95%E0%AF%8D_%E0%AE%95%E0%AF%81%E0%AE%9F%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%B0%E0%AE%9A%E0%AF%81" title="நகோர்னோ கரபாக் குடியரசு – թամիլերեն" lang="ta" hreflang="ta" data-title="நகோர்னோ கரபாக் குடியரசு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="թամիլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D2%B6%D1%83%D0%BC%D2%B3%D1%83%D1%80%D0%B8%D0%B8_%D2%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D2%93%D0%B8_%D0%9A%D3%AF%D2%B3%D3%A3" title="Ҷумҳурии Қарабоғи Кӯҳӣ – տաջիկերեն" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Ҷумҳурии Қарабоғи Кӯҳӣ" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="տաջիկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%98%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%93%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%90%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%AD%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B9%82%E0%B8%99-%E0%B8%84%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%9A%E0%B8%B1%E0%B8%84" title="สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัค – թայերեն" lang="th" hreflang="th" data-title="สาธารณรัฐนากอร์โน-คาราบัค" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="թայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Republika_ng_Artsakh" title="Republika ng Artsakh – տագալերեն" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Republika ng Artsakh" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="տագալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Da%C4%9Fl%C4%B1k_Karaba%C4%9F_Cumhuriyeti" title="Dağlık Karabağ Cumhuriyeti – թուրքերեն" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Dağlık Karabağ Cumhuriyeti" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="թուրքերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%83%D0%BB%D1%8B_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0x_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Таулы Карабаx Республикасы – թաթարերեն" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Таулы Карабаx Республикасы" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="թաթարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B3%D1%96%D1%80%D0%BD%D0%BE-%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Нагірно-Карабаська Республіка – ուկրաիներեն" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Нагірно-Карабаська Республіка" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ուկրաիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%85%DB%81%D9%88%D8%B1%DB%8C%DB%81_%D8%A2%D8%B1%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D8%AE" title="جمہوریہ آرتساخ – ուրդու" lang="ur" hreflang="ur" data-title="جمہوریہ آرتساخ" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ուրդու" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Tog%CA%BBli_Qorabog%CA%BB_respublikasi" title="Togʻli Qorabogʻ respublikasi – ուզբեկերեն" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Togʻli Qorabogʻ respublikasi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ուզբեկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%B9blega_de_Artsaj" title="Repùblega de Artsaj – վենետերեն" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Repùblega de Artsaj" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="վենետերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/M%C3%A4gikarabahan_Tazovaldkund" title="Mägikarabahan Tazovaldkund – վեպսերեն" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Mägikarabahan Tazovaldkund" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="վեպսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_Artsakh" title="Cộng hòa Artsakh – վիետնամերեն" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Cộng hòa Artsakh" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="վիետնամերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Nagorno-Karabach" title="Nagorno-Karabach – արևմտաֆլամանդերեն" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Nagorno-Karabach" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="արևմտաֆլամանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/H%C3%B4t_Carabaxh" title="Hôt Carabaxh – վալոներեն" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Hôt Carabaxh" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="վալոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Republika_han_Artsakh" title="Republika han Artsakh – վարայերեն" lang="war" hreflang="war" data-title="Republika han Artsakh" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="վարայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E9%98%BF%E5%B0%94%E5%AF%9F%E8%B5%AB" title="阿尔察赫 – վու չինարեն" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="阿尔察赫" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="վու չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%98_%E1%83%A7%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%A6%E1%83%98%E1%83%A8_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90" title="გვალამი ყარაბაღიშ რესპუბლიკა – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="გვალამი ყარაბაღიშ რესპუბლიკა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Ol%C3%B3m%C3%ACnira_Nagorno-Karabakh" title="Olómìnira Nagorno-Karabakh – յորուբա" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Olómìnira Nagorno-Karabakh" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="յորուբա" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%98%BF%E5%B0%94%E5%AF%9F%E8%B5%AB%E5%85%B1%E5%92%8C%E5%9B%BD" title="阿尔察赫共和国 – չինարեն" lang="zh" hreflang="zh" data-title="阿尔察赫共和国" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E9%98%BF%E7%88%BE%E5%AF%9F%E8%B5%AB%E5%85%B1%E5%92%8C%E5%9C%8B" title="阿爾察赫共和國 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="阿爾察赫共和國" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Artsakh" title="Artsakh – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Artsakh" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E9%98%BF%E7%88%BE%E5%AF%9F%E8%B5%AB" title="阿爾察赫 – կանտոներեն" lang="yue" hreflang="yue" data-title="阿爾察赫" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="կանտոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q244165#sitelinks-wikipedia" title="Խմբագրել միջլեզվային հղումները" class="wbc-editpage">Փոխել հղումները</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Անվանատարածքներ"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Դիտել հոդվածը [c]" accesskey="c"><span>Հոդված</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%94%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" rel="discussion" title="Քննարկումներ այս էջի բովանդակության մասին [t]" accesskey="t"><span>քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">հայերեն</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Դիտումները"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=history" title="Այս էջի խմբագրումների պատմությունը [h]" accesskey="h"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Գործիքներ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Գործիքներ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Այլ ընտրանքներ" > <div class="vector-menu-heading"> Գործողություններ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=history"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ընդհանուր </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B1%D5%B5%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%B0%D5%B2%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Այս էջին հղվող բոլոր վիքի էջերի ցանկը [j]" accesskey="j"><span>Այստեղ հղվող էջերը</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" rel="nofollow" title="Այս էջից կապված էջերի վերջին փոփոխությունները [k]" accesskey="k"><span>Կապված փոփոխություններ</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Բոլոր սպասարկող էջերի ցանկը [q]" accesskey="q"><span>Սպասարկող էջեր</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&oldid=10135406" title="Էջի այս տարբերակի մշտական հղում"><span>Մշտական հղում</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=info" title="Վիճակագրական տվյալներ էջի մասին"><span>Էջի վիճակագրություն</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CiteThisPage&page=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&id=10135406&wpFormIdentifier=titleform" title="Տեղեկատվություն, թե ինչպես պետք է մեջբերել այս էջը"><span>Մեջբերել այս էջը</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25B1%25D6%2580%25D6%2581%25D5%25A1%25D5%25AD%25D5%25AB_%25D5%2580%25D5%25A1%25D5%25B6%25D6%2580%25D5%25A1%25D5%25BA%25D5%25A5%25D5%25BF%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25A9%25D5%25B5%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25B6"><span>Ստանալ կարճ URL հասցե</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:QrCode&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25B1%25D6%2580%25D6%2581%25D5%25A1%25D5%25AD%25D5%25AB_%25D5%2580%25D5%25A1%25D5%25B6%25D6%2580%25D5%25A1%25D5%25BA%25D5%25A5%25D5%25BF%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25A9%25D5%25B5%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25B6"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Տպել/արտահանել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6"><span>Ստեղծել գիրք</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:DownloadAsPdf&page=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=show-download-screen"><span>Ներբեռնել որպես PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&printable=yes" title="Այս էջի տպելու տարբերակ [p]" accesskey="p"><span>Տպելու տարբերակ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Այլ նախագծերում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Republic_of_Artsakh" hreflang="en"><span>Վիքիպահեստ</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://hy.wikiquote.org/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD" hreflang="hy"><span>Վիքիքաղվածք</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q244165" title="Հղում Վիքիտվյալի համապատասխան էջին [g]" accesskey="g"><span>Վիքիտվյալների տարր</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Արտաքին տեսք</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">թաքցնել</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"><span class="mw-redirectedfrom">(Վերահղված է <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD&redirect=no" class="mw-redirect" title="Արցախ">Արցախ</a>ից)</span></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="hy" dir="ltr"><dl><dd><dl><dd><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:HS_Disambig.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/HS_Disambig.svg/25px-HS_Disambig.svg.png" decoding="async" width="25" height="25" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/HS_Disambig.svg/38px-HS_Disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/HS_Disambig.svg/50px-HS_Disambig.svg.png 2x" data-file-width="156" data-file-height="156" /></a></span> Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/Արցախ_(այլ_կիրառումներ)">Արցախ (այլ կիրառումներ)</a></span></dd></dl></dd></dl> <table class="infobox vcard" style="width:23em; margin-top:0.30em; font-size:89%; text-align:left;"><tbody><tr> <th colspan="3" align="center" class="mergedtoprow adr" style="line-height:1.2em; padding:0.35em 0.33em 0.33em; font-size:1.0em; background:#E4E4E4;">Արցախի Հանրապետություն</th> </tr><tr class="mergedtoprow"> <td class="maptable" colspan="3" align="center" style="padding:0.5em 0;"><table align="center" style="width:100%; background:none;"><tbody><tr> <td align="center" style="width:58%; vertical-align:middle;"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Artsakh.svg" class="mw-file-description" title="Արցախի դրոշ"><img alt="Արցախի դրոշ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_Artsakh.svg/125px-Flag_of_Artsakh.svg.png" decoding="async" width="125" height="63" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_Artsakh.svg/188px-Flag_of_Artsakh.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_Artsakh.svg/250px-Flag_of_Artsakh.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span><br /><b><small><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A4%D6%80%D5%B8%D5%B7" title="Արցախի դրոշ">Դրոշ</a></small></b></td> <td align="center" style="width:auto; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg" class="mw-file-description" title="Արցախի զինանշանը"><img alt="Արցախի զինանշանը" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg/89px-Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg.png" decoding="async" width="89" height="81" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg/134px-Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg/178px-Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg.png 2x" data-file-width="799" data-file-height="723" /></a></span><br /><b><small><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A6%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Արցախի զինանշան">Զինանշան</a></small></b></td> </tr></tbody></table> </td> </tr><tr> <td colspan="3" style="line-height:1.2em; text-align:center; border: solid #e9e9e9; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#f1f1f1"><b>Ազգային օրհներգ՝</b> <i>«Ազատ ու անկախ Արցախ»</i><br /><small>Արցախի Հանրապետության օրհներգ</small></td> </tr><tr> <td colspan="3" style="text-align:center; padding:0.6em 0em; border: solid darkgray; border-width: 1px 0px;"><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A5%D5%A6_2021.png" class="mw-file-description" title="Արցախի դիրքը"><img alt="Արցախի դիրքը" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A5%D5%A6_2021.png/270px-%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A5%D5%A6_2021.png" decoding="async" width="270" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A5%D5%A6_2021.png/405px-%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A5%D5%A6_2021.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A5%D5%A6_2021.png/540px-%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A5%D5%A6_2021.png 2x" data-file-width="960" data-file-height="640" /></a><figcaption>Արցախի դիրքը</figcaption></figure> <div style="position:relative; top:0.3em;"><center><small>Արցախի Հանրապետության քարտեզը, որտեղ մուգ շագանակագույնով պատկերված են Ադրբեջանի զինված ուժերի վերահսկողության ներքո գտնվող տարածքները, իսկ մարմնագույնով՝ Արցախի վերահսկողության ներքո գտնվող տարածքները 2021 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ</small></center></div> </td> </tr><tr class="mergedtoprow" style="text-align: left; border: solid #e9e9e9; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#f1f1f1;"><td colspan="2"><b><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84" title="Մայրաքաղաք">Մայրաքաղաք</a></b></td><td><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտ</a> </td></tr><tr> <th colspan="2" style="vertical-align:middle; white-space:nowrap; text-align:left; border: solid #e9e9e9; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#f1f1f1;">Պետական լեզուներ</th> <td><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հայերեն">հայերեն</a><sup id="cite_ref-Արցախի_սահմանադրություն_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Արցախի_սահմանադրություն-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></td> </tr><tr> <td colspan="2" style="text-align:left; border: solid #e9e9e9; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#f1f1f1;"><b>Էթնիկ խմբեր</b> </td> <td><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80" title="Հայեր">հայեր</a></td> </tr><tr> <th colspan="2" style="text-align:left; border: solid #e9e9e9; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#f1f1f1;"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Պետություն">Կառավարում</a></th> <td><a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3" title="Նախագահական համակարգ">նախագահական հանրապետություն</a></td> </tr><tr class="mergedrow"> <td style="width:1em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0em;"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B6%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B0" title="Արցախի նախագահ">Նախագահ</a></td> <td><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%BE%D5%A5%D5%AC_%D5%87%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Սամվել Շահրամանյան">Սամվել Շահրամանյան</a></td> </tr><tr class="mergedbottomrow"> <td style="width:1em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0em;"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B6%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D6%80" title="Արցախի Հանրապետության Պետական նախարար">Պետնախարար</a></td> <td><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A9%D5%B8%D6%82%D6%80_%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Արթուր Հարությունյան">Արթուր Հարությունյան</a></td> </tr><tr class="mergedtoprow" style="text-align:left; border: solid #e9e9e9; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#f1f1f1;"><th colspan="3">Անկախություն (<a href="/wiki/%D4%BD%D5%8D%D5%80%D5%84" class="mw-redirect" title="ԽՍՀՄ">ԽՍՀՄ</a>-ից)</th></tr><tr class="mergedbottomrow"> <td style="width:1em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0em;">Հռչակված</td> <td><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%BA%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_2" title="Սեպտեմբերի 2">Սեպտեմբերի 2</a>, <a href="/wiki/1991" title="1991">1991</a> թ.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td> </tr><tr class="mergedtoprow"> <th colspan="3" style="text-align:left; border: solid #e9e9e9; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#f1f1f1;">Բնակչություն</th> </tr><tr class="mergedrow"> <td style="width:1em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0em;">2015 մարդահամարը</td> <td>150,932<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td> </tr><tr class="mergedtoprow"> <td colspan="2" style="text-align:left; border: solid #e9e9e9; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#f1f1f1;"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%BC%D5%B6_%D5%B6%D5%A5%D6%80%D6%84%D5%AB%D5%B6_%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84" title="Համախառն ներքին արդյունք"><b>ՀՆԱ</b></a> (<a href="/wiki/%D4%B3%D5%B6%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%AA%D5%A5%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Գնողունակության համարժեքություն">ԳՀ</a>)</td> <td>2010 գնահատում</td> </tr> <tr class="mergedrow"> <td style="width:1em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0em;">Ընդհանուր</td> <td>$1.6 մլրդ․ (n/a)</td> </tr><tr class="mergedbottomrow"> <td style="width:1em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0em;">Մեկ շնչի հաշվով</td> <td>$2,581 (2011) </td> </tr> <tr> <th colspan="2" style="vertical-align:middle; text-align:left; border: solid #e9e9e9; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#f1f1f1;"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%AA%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%A9" title="Արժույթ">Արժույթ</a></th> <td><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D6%80%D5%A1%D5%B4" title="Հայկական դրամ">Հայկական դրամ</a> <br /> <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D6%80%D5%A1%D5%B4" title="Արցախյան դրամ">Արցախյան դրամ</a> (ոչ պաշտոնական) (<a href="/wiki/ISO_4217" title="ISO 4217">AMD</a>) </td> </tr><tr class="mergedtoprow"> <th colspan="2" style="text-align:left; border: solid #e9e9e9; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#f1f1f1;"><a href="/wiki/%D4%BA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D5%B8%D5%BF%D5%AB" title="Ժամային գոտի">Ժամային գոտի</a></th> <td><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF" title="Հայկական ժամանակ">AMT</a> (<a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D5%B8%D6%80%D5%A4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%AA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF" title="Համաշխարհային կոորդինացված ժամանակ">ՀԿԺ</a>+4)</td> </tr><tr class="mergedbottomrow"> <td style="width:1em; padding:0 0 0 0.6em;"> - </td> <td style="padding-left:0em;">Ամռանը (DST)</td> <td><i>Չդիտարկված</i> (<a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D5%B8%D6%80%D5%A4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%AA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF" title="Համաշխարհային կոորդինացված ժամանակ">ՀԿԺ</a>+4)</td> </tr><tr> <th colspan="2" style="text-align:left; border: solid #e9e9e9; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#f1f1f1;">Ազգային դոմեն</th> <td><a href="/wiki/.am" title=".am">.am</a>, <a href="/wiki/.%D5%B0%D5%A1%D5%B5" title=".հայ">.հայ</a> <small>(փաստացի)</small></td> </tr><tr> <th colspan="2" style="text-align:left; border: solid #e9e9e9; border-width: 1px 0px 0px 0px; background:#f1f1f1;"><a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D5%A5%D5%BC%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D5%A4%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Երկրների հեռախոսային կոդերի ցանկ">Հեռախոսային կոդ</a></th> <td>+374 97<sup>b</sup></td> </tr> </tbody></table> <p><b>Արցախի Հանրապետություն</b>, հայկական պետություն <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0" title="Հայկական լեռնաշխարհ">Հայկական Լեռնաշխարհի</a> արևելքում<sup id="cite_ref-Հայաստան_հանրագիտարան_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-Հայաստան_հանրագիտարան-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%BF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD" title="Հարավային Կովկաս">Հարավային Կովկասի</a> աշխարհաքաղաքական տարածաշրջանում<sup id="cite_ref-Արցախ_տեղ․_ԱԳՆ_կայք_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-Արցախ_տեղ․_ԱԳՆ_կայք-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Այն <a href="/wiki/%D5%84%D4%B1%D4%BF-%D5%AB_%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%B4_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="ՄԱԿ-ի անդամ երկրներ">ՄԱԿ-ի անդամ երկրների</a> կողմից պաշտոնապես <a href="/wiki/%D5%89%D5%B3%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B9%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%AF%D5%A1%D5%B4_%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%B4%D5%A2_%D5%B3%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B9%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Չճանաչված կամ մասամբ ճանաչված պետությունների ցանկ">չճանաչված պետություն</a> է<sup id="cite_ref-Արցախ_տեղ․_ԱԳՆ_կայք_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-Արցախ_տեղ․_ԱԳՆ_կայք-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ճանաչված է միայն մասամբ ճանաչված <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A2%D5%AD%D5%A1%D5%A6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Աբխազիայի Հանրապետություն">Աբխազիայի Հանրապետության</a><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%95%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հարավային Օսիայի Հանրապետություն">Հարավային Օսիայի Հանրապետության</a> և <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D6%80%D5%B1%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D5%BD%D5%BF%D6%80%D5%AB_%D5%84%D5%B8%D5%AC%D5%A4%D5%B8%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Մերձդնեստրի Մոլդովական Հանրապետություն">Մերձդնեստրյան Մոլդովական Հանրապետության</a><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> կողմից։ </p><p><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հայաստան">Հայաստանը</a> համարվում էր Արցախի Հանրապետության անվտանգության երաշխավորը<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p><a href="/wiki/44-%D6%85%D6%80%D5%B5%D5%A1_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="44-օրյա պատերազմ">44-օրյա պատերազմից</a> հետո Արցախի վերահսկողության տակ էր մնացել նախկին <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6" title="Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ">Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզի</a> մի մասը (առանց <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB" title="Շուշի">Շուշի</a> և <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9" title="Հադրութ">Հադրութ</a> քաղաքների) և պետությունը <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հայաստան">Հայաստանին</a> կապող <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%80%D5%AB_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D6%81%D6%84" title="Բերձորի մարդասիրական միջանցք">Բերձորի մարդասիրական միջանցքը</a>, որը համաձայնագրով Ռուսաստանի Դաշնության խաղաղապահ զորամիավորման վերահսկողության գոտին էր<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Այդ ժամանակ պետությունն ամբողջությամբ շրջապատված էր Ադրբեջանի զինված ուժերի հետ շփման գծով։ </p><p><a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%AA%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD_(2023)" title="Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ (2023)">Արցախի վրա 2023 թվականի Ադրբեջանի ներխուժման</a> հետևանքով Արցախի Հանրապետությունում իրականացվել է հայերի էթնիկ զտումներ<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, իսկ տարածքն ամբողջությամբ անցել է Ադրբեջանի վերահսկողության տակ։ </p><p>Արցախի Հանրապետության մայրաքաղաքն <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտն</a> է, որը նաև երկրի վարչական, մշակութային և տնտեսական կենտրոնն էր։ </p><p>Արցախի Հանրապետությունը պատմականորեն զբաղեցնում է <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D6%84" title="Մեծ Հայք">Մեծ Հայքի</a> <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD_%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3" title="Արցախ նահանգ">Արցախ նահանգի</a> գրեթե ամբողջ տարածքը, ինչպես նաև <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%84_(%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3)" title="Սյունիք (նահանգ)">Սյունիք</a> և <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%BF%D5%AB%D6%84" title="Ուտիք">Ուտիք</a> նահանգների փոքր մասը։ Հայ մեծանուն պատմաբան <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%B8" title="Լեո">Լեոն</a> Արցախը համեմատել է «հսկայական միջնաբերդի» հետ, առանց որի «անհնար է երևակայել Հայաստանի սրտի, այն է՝ Արարատյան երկրի պաշտպանությունը»<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p><a href="/wiki/1994" title="1994">1994</a><a href="/wiki/2020" title="2020">–2020 թվականներին</a> Արցախի վերահսկողության տակ էին գտնվում նախկին <a href="/wiki/%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%84%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն">Խորհրդային Միության</a> կազմի մեջ մտնող <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6" title="Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ">Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզը</a>, <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%BD%D5%8D%D5%80)" title="Շահումյանի շրջան (Ադրբեջանի ԽՍՀ)">Շահումյանի շրջանի մի մասը</a> և նրանց շրջապատող շրջանները, որոնք հայտնի էին նաև «Արցախի անվտանգության գոտի» անվամբ։ </p><p>Արցախի աշխարհագրական դիրքը լեռնային է։ Ամենաբարձր կետը <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80" title="Գոմշասար">Գոմշասարն</a> է՝ 3724 մետր բարձրությամբ։ </p><p>Պատմական աղբյուրներում Արցախն առաջին անգամ հիշատակված է <a href="/wiki/%D5%84.%D5%A9.%D5%A1._8-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="Մ.թ.ա. 8-րդ դար">մ.թ.ա. 8-րդ դարում</a>՝ <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Վանի թագավորություն">Վանի թագավորության</a> սեպագիր արձանագրություններում։ <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Պատմական Հայաստան">Պատմական Հայաստանի</a> այս երկրամասում է <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%A1%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" class="mw-redirect" title="Հայոց արքաների ցանկ">Մեծ Հայքի արքա</a> <a href="/wiki/%D5%8F%D5%AB%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B6_%D5%84%D5%A5%D5%AE" title="Տիգրան Մեծ">Տիգրան Մեծը</a> կառուցել <a href="/wiki/%D5%8F%D5%AB%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF_(%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84)" title="Տիգրանակերտ (մայրաքաղաք)">Տիգրանակերտ քաղաքը</a>։ Ուշհինաշխարհյան և վաղմիջնադարյան ժամանակաշրջաններում Արցախը եղել է հայկական թագավորությունների կազմի մեջ, որպես վերջիններիս անբաժան մաս։ <a href="/wiki/5%E2%80%93%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" class="mw-redirect" title="5–րդ դար">5-րդ դարում</a> <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D6%81_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%A1%D5%AA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" class="mw-redirect" title="Արշակունյաց թագավորության բաժանում">Արշակունյաց թագավորության անկումից</a> հետո Արցախում որոշակի ընդմիջումներով պահպանվել են հայկական պետականության բեկորները մինչև 19-րդ դարի առաջին կես որպես <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B4%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Խամսայի մելիքություններ">Մելիքություններ</a> (մանր թագավորություններ)։ Այս շրջանից ի վեր տեղաբնակները մասնակցել են օտար լծի դեմ հայ ժողովրդի ազգային-ազատագրական պայքարին։ </p><p><a href="/wiki/1805_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1805 թվական">1805 թվականին</a> <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD_%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3" title="Արցախ նահանգ">Արցախը</a> <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A8_%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում">միացվեց Ռուսական կայսրությանը</a>, իսկ <a href="/wiki/%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ղարաբաղի խանություն">Ղարաբաղի խանությունը</a>, որպես այդպիսին, դուրս մղվեց պատմության ասպարեզից։ <a href="/wiki/1917_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1917 թվական">1917 թվականին</a> <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2" title="Լեռնային Ղարաբաղ">Լեռնային Ղարաբաղն</a> անցավ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A4_(%D4%B2%D5%A1%D6%84%D5%B8%D6%82)" title="Հայոց ազգային խորհուրդ (Բաքու)">Հայոց ազգային խորհրդին</a> և կարճ ժամանակ անց միավորվեց <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Հայաստանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն">Հայաստանի Ժողովրդավարական Հանրապետության</a> կազմի մեջ։ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն">Նորաստեղծ Ադրբեջանն</a> այս տարածքների նկատմամբ հավակնություններ ուներ հենց այս ժամանակներից ի վեր, ինչի պատճառով <a href="/wiki/1918" title="1918">1918</a>-<a href="/wiki/1920" title="1920">1920 թվականներին</a> Ղարաբաղում ընթանում են <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5-%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4_(1918-1920)" title="Հայ-ադրբեջանական պատերազմ (1918-1920)">զինված բախումներ</a>։ <a href="/wiki/1920_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1920 թվական">1920 թվականին</a> <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B4" class="mw-redirect" title="Հայաստանի խորհրդայնացում">տարածքը խորհրդայնացվում</a> է, իսկ <a href="/wiki/1923_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1923 թվական">1923 թվականին</a> միավորվում <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն">Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի</a> կազմի մեջ մտնող <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6" title="Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ">ԼՂԻՄ-ի</a> մեջ։ <a href="/wiki/1988" title="1988">1988 թվականի</a> փետրվարին ժողովրդական պատգամավորների մարզային խորհուրդը դիմումով ներկայացավ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն">Խորհրդային Հայաստանի</a> և <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն">Ադրբեջանի ԽՍՀ-ների</a> գերագույն խորհուրդներին՝ ԼՂԻՄ-ի Հայաստանի կազմում ընդգրկվելու հարցը լուծելու համար։ Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի գերագույն խորհուրդը մերժեց արցախցիներին և սկսվեց <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF" title="Արցախյան ազատամարտ">Արցախյան շարժումը</a>, որը վերաճեց ազգային պայքարի։ Դրան հաջորդած <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF" title="Արցախյան ազատամարտ">Արցախյան պատերազմում</a> հայերը տարան վճռական հաղթանակ՝ ազատագրելով ոչ միայն ԼՂԻՄ-ի նախկին տարածքը, այլև <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Շահումյանի շրջան (Արցախ)">Շահումյանի շրջանը</a> և հարակից տարածքները։ <a href="/wiki/1991_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1991 թվական">1991 թվականի</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%BA%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_2" title="Սեպտեմբերի 2">սեպտեմբերի 2</a>-ին ընդունվում է Արցախի անկախության հռչակագիրը։ </p><p>Արցախը <a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Նախագահական հանրապետություն">նախագահական հանրապետություն</a> է<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ <a href="/wiki/%D5%95%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A4%D5%AB%D6%80_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Օրենսդիր իշխանություն">Օրենսդիր մարմինն</a> <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D4%B1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE" class="mw-redirect" title="Արցախի Ազգային ժողով">ազգային ժողովն</a> է։ </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Անվան_ծագումնաբանություն"><span id=".D4.B1.D5.B6.D5.BE.D5.A1.D5.B6_.D5.AE.D5.A1.D5.A3.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A1.D5.A2.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Անվան ծագումնաբանություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=1" title="Խմբագրել բաժինը. Անվան ծագումնաբանություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Անվան ծագումնաբանություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ճշգրիտ ստուգաբանությունը հայտնի չէ, առաջին հիշատակությունները <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Վանի թագավորություն">Վանի թագավորության</a> (ուրարտական) շրջանից են։ Ըստ ժողովրդական ստուգաբանության՝ «Արցախ» անվանումը նշանակում է Առանի ծառաստան<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ավանդության համաձայն, Առանը հայոց <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%AF" class="mw-redirect" title="Վաղարշակ">Վաղարշակ</a> արքայի կողմից նշանակված Մեծ Հայքի հյուսիսարևելյան նահանգների նախարարն էր՝ Սիսակյան տոհմից<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Առանը, որը ավանդորեն համարվում է <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B0%D5%AB%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Առանշահիկներ">Առանշահիկների</a>, և նրանցից ճյուղավորված Արցախի միջնադարյան իշխանների ու մելիքների նախահայրը, պատկանում էր <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF_%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF" title="Հայկ նահապետ">Հայկ</a> նահապետի զարմին, ուստի և միջնադարյան պատմիչները Արցախի իշխաններին կոչում են «Հայկազյանք»<sup id="cite_ref-aguank_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-aguank-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ «Ղարաբաղ» տեղանունը հստակ ստուգաբանություն չունի։ Ըստ մեկ ստուգաբանության՝ թարգմանվում է որպես՝ <i>«Սև այգի»</i><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ըստ երկորրդ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ստուգաբանություն">ստուգաբանության</a>՝ «բաղ» արմատով բազմաթիվ տեղանուններ գոյություն ունեին <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%84%D5%AB_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6" title="Սյունիքի մարզ">Սյունիքում</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD" class="mw-redirect" title="Արցախ">Արցախում</a>, <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%AF" title="Գանձակ">Գանձակում</a> և այլուր։ Եվ «Ղարաբաղը» <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A4" title="Բաղաբերդ">«Բաղաբերդ»</a> տեղանվան պարզ ու սովորական թարգմանությունն է։ «Ղարաբաղի» առաջին՝ «ղարա» մասը հայերեն «բերդ» բառի թարգմանությունն է՝ լ-ր հնչյունափոխությամբ։ Ինչպես օրինակ, Կալա-կարա՝ Կալա, Կալաքենդ (<a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%B6_(%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B8%D6%82_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6)" title="Բերդաշեն (Մարտունու շրջան)">Բերդաշեն</a>), իսկ պաշտոնական փաստաթղթերում՝ Կարաքենդ։ Տեղանվան երկրորդ՝ «բաղ» մասը օտար նվաճողների կողմից չի թարգմանվել։ Այսպիսով՝ Ղարաբաղը Բաղաբերդ տեղանվան քմահաճ թարգմանությունն է<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Պետական_խորհրդանիշներ"><span id=".D5.8A.D5.A5.D5.BF.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.AD.D5.B8.D6.80.D5.B0.D6.80.D5.A4.D5.A1.D5.B6.D5.AB.D5.B7.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Պետական խորհրդանիշներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=2" title="Խմբագրել բաժինը. Պետական խորհրդանիշներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Պետական խորհրդանիշներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ազգային_դրոշ"><span id=".D4.B1.D5.A6.D5.A3.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.A4.D6.80.D5.B8.D5.B7"></span>Ազգային դրոշ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=3" title="Խմբագրել բաժինը. Ազգային դրոշ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Ազգային դրոշ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A4%D6%80%D5%B8%D5%B7" title="Արցախի դրոշ">Արցախի դրոշ</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_and_Crest_on_Public_Building_-_Stepanakert_-_Nagorno-Karabakh_(18900985430).jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Flag_and_Crest_on_Public_Building_-_Stepanakert_-_Nagorno-Karabakh_%2818900985430%29.jpg/220px-Flag_and_Crest_on_Public_Building_-_Stepanakert_-_Nagorno-Karabakh_%2818900985430%29.jpg" decoding="async" width="220" height="261" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Flag_and_Crest_on_Public_Building_-_Stepanakert_-_Nagorno-Karabakh_%2818900985430%29.jpg/330px-Flag_and_Crest_on_Public_Building_-_Stepanakert_-_Nagorno-Karabakh_%2818900985430%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Flag_and_Crest_on_Public_Building_-_Stepanakert_-_Nagorno-Karabakh_%2818900985430%29.jpg/440px-Flag_and_Crest_on_Public_Building_-_Stepanakert_-_Nagorno-Karabakh_%2818900985430%29.jpg 2x" data-file-width="2725" data-file-height="3239" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A4%D6%80%D5%B8%D5%B7" title="Արցախի դրոշ">Արցախի Հանրապետության դրոշը</a>՝ հանրային շենքի վրա</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6.png" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/hy/thumb/0/07/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6.png/220px-%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6.png" decoding="async" width="220" height="164" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/hy/thumb/0/07/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6.png/330px-%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/hy/thumb/0/07/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6.png/440px-%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6.png 2x" data-file-width="581" data-file-height="433" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A4%D6%80%D5%B8%D5%B7" title="Արցախի դրոշ">Արցախի դրոշը</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտի</a> <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%B6%D5%A4%D5%AB_%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF_(%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF)" title="Վերածննդի հրապարակ (Ստեփանակերտ)">Վերածննդի հրապարակում</a> անցկացվող հաղթահանդեսի ժամանակ</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A4%D6%80%D5%B8%D5%B7" title="Արցախի դրոշ">Արցախի դրոշը</a> ստեղծվել է <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A4%D6%80%D5%B8%D5%B7" title="Հայաստանի դրոշ">Հայաստանի դրոշի</a> նմանությամբ։ Արցախի դրոշի վրա միայն ավելացված է սպիտակ եռանկյունաձև նախշանկար (<a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%A3" title="Հայկական գորգ">հայկական գորգի</a> նմանությամբ), որը խորհրդանշում է Արցախի՝ մայր <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հայաստան">Հայաստանից</a> անարդարացիորեն բաժանումը և անկախության հռչակման արդյունքում վերջինիս վերամիավորումը։ Կարմիր գույնը խորհրդանշում է <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80" title="Հայեր">հայ ժողովրդի</a> մշտական պայքարը հարատևման, <a href="/wiki/%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Քրիստոնեություն">քրիստոնեական հավատքի</a>, անկախության և ազատության համար։ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%BF_(%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6)" title="Կապույտ (գույն)">Կապույտ</a> գույնը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի ապրելու կամքը խաղաղ երկնքի ներքո։ Նարնջագույնը խորհրդանշում է հայ ժողովրդի արարչական տաղանդը և աշխատասիրությունը։ Դրոշի լայնության և երկարության չափերի հարաբերությունն է՝ 1:2-ի։ </p><p>Արցախի ազգային դրոշը միշտ ծածանվում է <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B6%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B0" title="Արցախի նախագահ">Արցախի նախագահի նստավայրի</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D4%B1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE" title="Արցախի Հանրապետության Ազգային ժողով">Ազգային ժողովի</a>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%82%D5%80_%D5%AF%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="ԼՂՀ կառավարություն">կառավարության</a>, բոլոր ատյանների <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Դատարան">դատարանների</a>, <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%A6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Դատախազություն">դատախազության մարմինների</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%B8%D6%82_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%BA%D5%A1%D5%B6" title="Մարդու իրավունքների պաշտպան">մարդու իրավունքների պաշտպանի</a> գրասենյակի, <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հանրապետություն">հանրապետական</a> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D6%80_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Գործադիր իշխանություն">գործադիր մարմինների</a>, պետական կառավարման այլ մարմինների, ԱՀ տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների (այդ թվում՝ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտի</a> քաղաքապետարանի) շենքերի վրա։ Հավատարիմ մնալով <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84" title="Միջազգային իրավունք">միջազգային իրավունքի նորմերին</a>, <a href="/wiki/%D4%B4%D5%AB%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Դիվանագիտություն">դիվանագիտական արարողակարգի կանոններին</a> և ընդունող պետությունների սովորույթներին՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%8D%D5%A1%D5%B0%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արցախի Սահմանադրություն">Արցախի ազգային օրենսդրությունն</a> ամրագրում է, որ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A4%D6%80%D5%B8%D5%B7" title="Արցախի դրոշ">դրոշը</a> մշտապես պետք է բարձրացվի օտարերկրյա պետությունների տարածքում Արցախի<b> </b>Հանրապետության դիվանագիտական ներկայացուցչությունների և այլ պաշտոնական ներկայացուցչությունների շենքերի վրա։ Օրենքը չի արգելում Արցախի դրոշի տեղադրումն ինչպես պետական այլ, այնպես բնակելի շենքերի վրա։ </p><p>Արցախի դրոշի բարձրացման, իջեցման, փոխանցման արարողակարգը սահմանում է <a href="/wiki/%D4%BC%D5%82%D5%80_%D5%AF%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="ԼՂՀ կառավարություն">Արցախի կառավարությունը</a>։ Արցախյան դրոշը իջեցվում է պաշտոնապես հայտարարված սգո օրերին կամ սգո արարողությունների ժամանակ՝ մինչև դրոշաձողի մեջտեղը։ Դրոշի վերևի մասում ամրացվում է սև ժապավեն, որի երկարությունը հավասարեցվում է դրոշի երկարությանը<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Զինանշան"><span id=".D4.B6.D5.AB.D5.B6.D5.A1.D5.B6.D5.B7.D5.A1.D5.B6"></span>Զինանշան</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=4" title="Խմբագրել բաժինը. Զինանշան" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Զինանշան"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A6%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6" title="Արցախի Հանրապետության զինանշան">Արցախի Հանրապետության զինանշան</a></div><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:2017-07-26_-_Stepanakert_(Artsakh)_54.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/2017-07-26_-_Stepanakert_%28Artsakh%29_54.jpg/205px-2017-07-26_-_Stepanakert_%28Artsakh%29_54.jpg" decoding="async" width="205" height="274" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/2017-07-26_-_Stepanakert_%28Artsakh%29_54.jpg/308px-2017-07-26_-_Stepanakert_%28Artsakh%29_54.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/2017-07-26_-_Stepanakert_%28Artsakh%29_54.jpg/411px-2017-07-26_-_Stepanakert_%28Artsakh%29_54.jpg 2x" data-file-width="3024" data-file-height="4032" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A6%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6" title="Արցախի Հանրապետության զինանշան">Արցախի Հանրապետության զինանշանը</a>՝ <a href="/wiki/%D4%BC%D5%82%D5%80_%D4%B1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE" class="mw-redirect" title="ԼՂՀ Ազգային ժողով">ազգային ժողովի</a> շենքի մուտքի մոտ գտնվող ցուցատախտակի վրա</figcaption></figure><p><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A6%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6" title="Արցախի Հանրապետության զինանշան">Արցախի զինանշանը</a> հանրապետության <a href="/wiki/%D4%BB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ինքնիշխանություն">պետական ինքնիշխանության</a>, նրա տարածքում ապրող ժողովուրդների պետական միասնության, կառուցվող <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ազատություն">ազատ</a>, <a href="/wiki/%D4%BB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3" title="Իրավակարգ">իրավական պետության</a> խորհրդանիշն է։ Այն հաստատվել է <a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6_%D5%AD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գերագույն խորհուրդ (դեռ գրված չէ)">Արցախի գլխավոր խորհրդի</a> կողմից՝ <a href="/wiki/1994" title="1994">1994 թվականի</a> <a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D5%B5%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_17" title="Նոյեմբերի 17">նոյեմբերի 17-ի</a> որոշմամբ։ Զինանշանի հեղինակը նկարիչ և քանդակագործ <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%BE%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%BF_%D5%82%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Լավրենտ Ղալայան">Լավրենտ Ղալայանն</a> է։ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A6%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Արցախի զինանշան">Արցախի զինանշանի</a> կենտրոնում պատկերված է թևատարած <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%AE%D5%AB%D5%BE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Արծիվներ">արծիվ</a>, որի գլխավերևում տարածվում են արևի ճառագայթները և զետեղված է <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A1%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D5%B0%D5%B4" class="mw-redirect" title="Արտաշեսյանների արքայատոհմ">Արտաշիսյանների արքայական հարստության</a> թագը։ Վահանի վրա՝ ուղղահայաց դիրքով <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D6%80%D5%B8%D5%B7" class="mw-redirect" title="Արցախի Հանրապետության դրոշ">Արցախի Հանրապետության դրոշի</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF_%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6" class="mw-redirect" title="Սպիտակ գույն">սպիտակ գույնի</a> հնգատամ սանդղանման զարդանախշով հատվածի և <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D5%94%D5%AB%D6%80%D5%BD" title="Մեծ Քիրս">Քիրս լեռան</a> ֆոնի վրա <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%9B%D5%B6%D6%84_%D5%A5%D5%B6%D6%84_%D5%B4%D5%A5%D6%80_%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%A8_(%D5%AF%D5%B8%D5%A9%D5%B8%D5%B2)" title="Մե՛նք ենք մեր սարերը (կոթող)">«Մե՛նք ենք մեր սարերը»</a> քանդակի պատկերն է։ Ներքևում՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%AE%D5%AB%D5%BE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Արծիվներ">արծվի</a> մագիլների մեջ, <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D5%B2" title="Խաղող">խաղողի վազեր</a> են, <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A9%D5%A5%D5%B6%D5%AB" title="Թթենի">թթենու</a> պտուղներ, <a href="/wiki/%D5%91%D5%B8%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ցորեն">ցորենի</a> հասկեր։ Վերևի կիսաշրջանում արված է <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հայերեն">հայերեն</a> մեծատառերով մակագրություն. <i>«Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն - Արցախ»</i>։ Արցախյան զինանշանի վրայի արծիվը շագանակագույն գույնի է՝ սև զարդագծերով, իսկ գլուխը՝ սպիտակ, մագիլները՝ նարնջագույն։ Արևի ճառագայթները և ցորենի հասկերն ունեն ոսկեգույն գունավորում։ Բարձրադիր <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D5%94%D5%AB%D6%80%D5%BD" title="Մեծ Քիրս">Քիրս լեռը</a>, որն Արցախի խորհրդանիշներից է, պատկերված է երկնագույն գույնով, իսկ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">քաղաքամայր Ստեփանակերտի</a> պատկերավորման համար օգտագործվող <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%9B%D5%B6%D6%84_%D5%A5%D5%B6%D6%84_%D5%B4%D5%A5%D6%80_%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%A8_(%D5%AF%D5%B8%D5%A9%D5%B8%D5%B2)" title="Մե՛նք ենք մեր սարերը (կոթող)">«Մենք ենք մեր սարերը» քանդակը</a>՝ շագանակագույնով։ Արտաշիսյանների հարստության ոսկեգույն թագը, որը <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայոց պատմություն">Հայոց երկրի արքայական պատմության</a> խորհրդանիշն է։ Խաղողի վազի և թթենու տերևները կանաչ են։ Խաղողի ողկույզը պատկերված է շագանակագույն, իսկ թութը՝ սպիտակ գույնով։ Հայալեզու <i>«Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն - Արցախ»</i> մակագրությունն արված է սև գույնով<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Արցախի Հանրապետության «զինանշանի մասին» օրենքի 4-րդ հոդվածը սահմանում է զինանշանի կիրառությունն իրավական փաստաթղթերում և այլ ձևաթղթերում։ Ըստ դրա՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A6%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6" title="Արցախի Հանրապետության զինանշան">Արցախի Հանրապետության զինանշանի</a> գունավոր պատկերն օգործածվում է Արցախի Հանրապետության օրենքների, նախագահի հրամանագրերի և կարգադրությունների, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D4%B1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE" class="mw-redirect" title="Արցախի Ազգային ժողով">Ազգային ժողովի</a>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%82%D5%80_%D5%AF%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="ԼՂՀ կառավարություն">կառավարության</a>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%82%D5%80_%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" class="mw-redirect" title="ԼՂՀ վարչապետների ցանկ">վարչապետի</a>, <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Դատարան">դատարանների</a> որոշումների, վճիռների և դատավճիռների, պաշտոնական տեղեկագրերի վրա, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B6%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B0" class="mw-redirect" title="Արցախի Հանրապետության նախագահ">Արցախի Հանրապետության նախագահի</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D4%B1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE" class="mw-redirect" title="Արցախի Ազգային ժողով">Ազգային ժողովի</a>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%82%D5%80_%D5%AF%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="ԼՂՀ կառավարություն">կառավարության</a>, վարչապետի, նախագահի աշխատակազմի ղեկավարի, հանրապետական գործադիր մարմինների, դատարանների, դատախազության մարմինների, Արցախի Հանրապետության վերահսկիչ պալատի, պետական կառավարման այլ մարմինների, <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%B8%D6%82_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Մարդու իրավունքներ">մարդու իրավունքների</a> պաշտպանի, տարածքային կառավարման և տեղական ինքնակառավարման մարմինների (այդ թվում՝ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտի</a> քաղաքապետարանի), Արցախի Հանրապետության օրենքով ստեղծված մշտապես գործող մարմինների (ծառայությունների, խորհուրդների, հանձնաժողովների) ձևաթղթերի վրա։ Արցախի Հանրապետության զինանշանը կարող է պատկերվել ազգային շքանշանների ու մեդալների վրա ևս։ </p><div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Օրհներգ"><span id=".D5.95.D6.80.D5.B0.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.A3"></span>Օրհներգ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=5" title="Խմբագրել բաժինը. Օրհներգ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Օրհներգ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%85%D6%80%D5%B0%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A3" title="Արցախի Հանրապետության պետական օրհներգ">Արցախի Հանրապետության պետական օրհներգ</a></div><p><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%85%D6%80%D5%B0%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A3" title="Արցախի Հանրապետության պետական օրհներգ">Արցախի Հանրապետության օրհներգը</a> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%B8%D6%82_%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D5%AD_%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD" class="mw-redirect" title="Ազատ ու անկախ Արցախ">«Ազատ ու անկախ Արցախ»</a> հայրենասիրական երգն է, որի խոսքերը հեղինակել է <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%A2%D5%B5%D5%A1%D5%B6_(%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%AE)" title="Վարդան Հակոբյան (բանաստեղծ)">Վարդան Հակոբյանը</a>, իսկ երաժշտությունը՝ Արմեն Նասիբյանը։ Այն հաստատվել է Լեռնային Ղարաբաղի ԳԽ-ի <a href="/wiki/1994" title="1994">1994 թվականի</a> <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A5%D5%AF%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_23" title="Դեկտեմբերի 23">դեկտեմբերի 23</a>-ի որոշմամբ։ Արցախի Հանրապետության օրհներգն իր բնույթով հանդիսավոր <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%A1%D5%AA%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Երաժշտություն">երաժշտական ստեղծագործություն</a> է, կատարվում է <a href="/wiki/%D5%8E%D5%B8%D5%AF%D5%A1%D5%AC" title="Վոկալ">վոկալ</a>, գործիքային, նվագախմբային, երգչախմբային, նվագախմբային-երգչախմբային տարբերակներով։ Արցախի օրհներգը պարտադիր կերպով հնչում է <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%A4%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Երդմնակալություն">նախագահի երդմնակալության արարողության</a>, բարձրագույն պաշտոնատար անձանց (<a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B6%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B0" class="mw-redirect" title="Արցախի Հանրապետության նախագահ">նախագահի</a>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%82%D5%80_%D4%B1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE" class="mw-redirect" title="ԼՂՀ Ազգային ժողով">ԱԺ նախագահի</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF" title="Վարչապետ">վարչապետի</a>) մասնակցությամբ հանդիսավոր արարողությունների, պաշտոնական արարողությունների ընթացքում դրոշի բարձրացման, օտարերկրյա պետությունների նախագահների, <a href="/wiki/%D5%95%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A4%D5%AB%D6%80_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Օրենսդիր իշխանություն">օրենսդիր մարմինների</a> ղեկավարների, վարչապետների, պաշտոնական ներկայացուցիչների, միջպետական և միջկառավարական կազմակերպությունների ղեկավարների՝ Արցախի Հանրապետություն պետական և պաշտոնական այցերի, զորահանդեսների և կրթական հաստատություններում ուսումնական տարվա սկզբի և ավարտի ժամանակ։ Ոչ պարտադիր հիմունքներով Արցախի օրհներգը կարող է հնչեցվել նաև պետական տոների, պատմական իրողություններին նվիրված հանդիսավոր նիստերի, ինչպես նաև <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%A1%D5%B6" title="Հուշարձան">հուշարձանների</a>, հուշաքանդակների և հուշատախտակների բացման հանդիսավոր արարողությունների ժամանակ։ </p><p>«Պետական դրոշի մասին» ԱՀ օրենքը տարբեր կարգավիճակ ունեցող անհատների համար սահմանում է վարքագծի կանոններ, որոնք պարտադիր են երաժշտական ստեղծագործության հնչելու ժամանակ։ Համապատասխան օրենքի 8-րդ հոդվածի երրորդ կետի համաձայն՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D4%B1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D5%AB_6-%D6%80%D5%A4_%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A3%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" class="mw-redirect" title="Արցախի Հանրապետության Ազգային Ժողովի 6-րդ գումարման պատգամավորների ցանկ">Արցախի Հանրապետության</a> օրհներգի նկատմամբ խորին հարգանքը յուրաքանչյուր քաղաքացու սրբազան պարտքն է։ Ըստ նույն հոդվածի առաջին և երկրորդ կետերի՝ </p> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td>Արցախի Հանրապետության օրհներգի կատարման ժամանակ բոլորը հոտնկայս են (դրոշի առկայության դեպքում՝ դեմքով շրջված դեպի դրոշը, իսկ պաշտոնական արարողությունների ժամանակ՝ Արցախի Հանրապետության պետական արարողակարգի հիմնադրույթներին համապատասխան), տղամարդիկ՝ առանց գլխարկի։ Արցախի Հանրապետության զինված ուժերի և այլ զորքերի զինվորական ծառայողներին Արցախի Հանրապետության օրհներգի կատարման ժամանակ ներկայացվող պահանջները սահմանվում են զինվորական կանոնագրքերով ու կանոնադրություններով։<div align="right"><small>- «Արցախի Հանրապետության սահմանադրություն», հոդված 8</small></div> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Պատմություն"><span id=".D5.8A.D5.A1.D5.BF.D5.B4.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Պատմություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=6" title="Խմբագրել բաժինը. Պատմություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Պատմություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արցախի պատմություն">Արցախի պատմություն</a></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Հնագույն_ժամանակներից_մինչև_Վանի_թագավորություն"><span id=".D5.80.D5.B6.D5.A1.D5.A3.D5.B8.D6.82.D5.B5.D5.B6_.D5.AA.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB.D6.81_.D5.B4.D5.AB.D5.B6.D5.B9.D6.87_.D5.8E.D5.A1.D5.B6.D5.AB_.D5.A9.D5.A1.D5.A3.D5.A1.D5.BE.D5.B8.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Հնագույն ժամանակներից մինչև Վանի թագավորություն</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=7" title="Խմբագրել բաժինը. Հնագույն ժամանակներից մինչև Վանի թագավորություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Հնագույն ժամանակներից մինչև Վանի թագավորություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդվածներ՝ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%82%D6%80-%D4%B1%D6%80%D5%A1%D6%84%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%A9" title="Կուր-Արաքսյան մշակույթ">Կուր-Արաքսյան մշակույթ</a> և <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Վանի թագավորություն">Վանի թագավորություն</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Azokh_Cave3.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Azokh_Cave3.jpg/220px-Azokh_Cave3.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Azokh_Cave3.jpg/330px-Azokh_Cave3.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Azokh_Cave3.jpg/440px-Azokh_Cave3.jpg 2x" data-file-width="4160" data-file-height="2773" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%B8%D5%AD%D5%AB_%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B5%D6%80" class="mw-redirect" title="Ազոխի քարայր">Ազոխի քարայրը</a> տարածաշրջանի <a href="/wiki/%D5%80%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Հնագիտությունը Հայաստանում">հնագիտության</a> և <a href="/wiki/%D5%80%D5%B6%D5%A7%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հնէաբանություն">հնէաբանության</a> կարևոր հնավայրերից է, որով ուսումնասիրվում են <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%AA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%AB%D6%81_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%AB%D5%AF" title="Առաջին ժամանակակից մարդիկ">նախնադարյան մարդկանց</a> տեղաշարժերը <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0" title="Հայկական լեռնաշխարհ">Հայկական լեռնաշխարհով</a></figcaption></figure> <p>Արցախի մասին առաջին վկայությունները պահպանվել են <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%B8%D5%AD_(%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%BE)" title="Ազոխ (քարանձավ)">Ազոխի</a>, <a href="/wiki/%D4%BE%D5%AE%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%80" title="Ծծաքար">Ծծախաչի</a>, Հունոտի, Խորաձորի քարանձավներում և վերաբերում են <a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="Հին քարի դար">հին քարի դարի ժամանակահատվածի</a> աշելյան մշակույթին (մոտ 500-100 հազար տարի առաջ)։ <a href="/wiki/%D4%B7%D5%BE%D5%B8%D5%AC%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Էվոլյուցիա">Մարդու էվոլյուցիայի</a> հարցերի պարզաբանման առումով բացառիկ արժեք ունի <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Հադրութի շրջան">Հադրութի շրջանի</a> Որվանի քարայրում հայտնաբերված <a href="/wiki/%D5%86%D5%A5%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A5%D6%80%D5%A9%D5%A1%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A4" title="Նեանդերթալյան մարդ">Նեանդերթալյան մարդու</a> ծնոտը։ <a href="/wiki/%D4%B2%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A6%D5%AB_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Բրոնզի դարը Հայկական լեռնաշխարհում">Բրոնզի</a> և <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%A9%D5%AB_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="Երկաթի դար">երկաթի դարաշրջաններին</a> վերաբերող դամբարանների, բնակատեղիների (<a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտ</a>, <a href="/wiki/%D4%BD%D5%B8%D5%BB%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D6%82" title="Խոջալու">Խոջալու</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BD" class="mw-redirect" title="Ամարաս">Ամարաս</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B2%D5%AB%D5%BD" title="Մատաղիս">Մատաղիս</a>, <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%A5%D5%BF" class="mw-redirect" title="Խաչենագետ">Խաչենագետի</a>, <a href="/wiki/%D4%BB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%A5%D5%BF" class="mw-redirect" title="Իշխանագետ">Իշխանագետի</a> հովիտներ) պեղումները հավաստում են, որ այս տարածքը պատկանում է մ.թ.ա. 5-3-րդ հազարամյակներում ձևավորված <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%82%D6%80-%D4%B1%D6%80%D5%A1%D6%84%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%A9" title="Կուր-Արաքսյան մշակույթ">Կուր-Արաքսյան մշակութային</a> շերտին։ Առավել կարևոր են մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակով թվագրող Ստեփանակերտի և Խաչենագետի հովտի եզակի դամբարանաբլուրները, որոնք հնդեվրոպացիների հնագույն գործունեության առաջին վկայություններից են։ </p><p><a href="/w/index.php?title=%D5%84.%D5%A9.%D5%A1._3%E2%80%93%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մ.թ.ա. 3–րդ դար (դեռ գրված չէ)">Մ.թ.ա. 3</a>-<a href="/wiki/%D5%84.%D5%A9.%D5%A1._1%E2%80%93%D5%AB%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D6%80" class="mw-redirect" title="Մ.թ.ա. 1–ին դար">1-ին հազարամյակներից</a> սկսած <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D6%84" title="Միջին Արևելք">Միջին Արևելքում</a> հիմնադրվում են առաջին պետական կազմավորումները։ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0" title="Հայկական լեռնաշխարհ">Հայկական լեռնաշխարհի</a> առաջին պետությունը <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Վանի թագավորություն">Վանի թագավորությունն</a> էր, որ առաջացել է <a href="/wiki/%D5%84.%D5%A9.%D5%A1._9-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="Մ.թ.ա. 9-րդ դար">մ.թ.ա. 9-րդ դարում</a><sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Նրա գոյատևման երեքհարյուրամյա ժամանակաշրջանում (<a href="/wiki/%D5%84.%D5%A9.%D5%A1._9%E2%80%93%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" class="mw-redirect" title="Մ.թ.ա. 9–րդ դար">մ.թ.ա. 9</a>-<a href="/wiki/%D5%84.%D5%A9.%D5%A1._6-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="Մ.թ.ա. 6-րդ դար">6-րդ դարեր</a>) Արցախը հայտնի էր Ուրտեխե-Ուրտեխինի անվանումով։ Մ.թ.ա. 1-ին հազարամյակի սկգբներին Արցախը եղել է <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%B8%D6%80%D5%A5%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Ասորեստան">Ասորեստանի</a> և <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Վանի թագավորություն">Վանի թագավորությունների</a> քաղաքական ու մշակութային ազդեցությունների ոլորտներում։ <a href="/wiki/%D4%BD%D5%B8%D5%BB%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D6%82" title="Խոջալու">Խոջալուի</a> դամբարանադաշտերից հայտնաբերվել է <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%B8%D6%80%D5%A5%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Ասորեստան">Ասորեստանի</a> թագավոր Ադադ-Նիրարի անունը կրող սարդիոնե ուլունք։ <a href="/wiki/%D4%BE%D5%B8%D5%BE%D6%84_(%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A4)" title="Ծովք (բերդ)">Ծովք</a> գյուղի մոտ հայտնաբերվել է <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Վանի թագավորության արքաների ցանկ">Վանի թագավորության արքա</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%AB_%D4%B2" title="Սարդուրի Բ">Սարդուրի Բ</a>-ի սեպագիր արձանագրությունը, որտեղ նշվում է «Կուրի և Արաքսի միջագետքում 19 երկրների նվաճման մասին»։ Արցախի՝ որպես Հայաստանի մաս, հիշատակումներ կան նաև <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%B8%D5%B6" title="Ստրաբոն">Ստրաբոնի</a>, <a href="/wiki/%D4%B4%D5%AB%D5%B8%D5%B6_%D4%BF%D5%A1%D5%BD%D5%BD%D5%AB%D5%B8%D5%BD" title="Դիոն Կասսիոս">Դիոն Կասսիոսի</a>, <a href="/wiki/%D5%8A%D5%AC%D5%AB%D5%B6%D5%AB%D5%B8%D5%BD_%D4%B1%D5%BE%D5%A1%D5%A3" title="Պլինիոս Ավագ">Պլինիոս Ավագի</a>, <a href="/wiki/%D5%8A%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D6%80%D6%84%D5%B8%D5%BD" title="Պլուտարքոս">Պլուտարքոսի</a> և այլ անտիկ հեղինակների աշխատություններում, ինչպես նաև <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A3%D5%AB%D5%B7%D5%BF%D5%AB_%D4%B1" title="Արգիշտի Ա">Արգիշտի I</a>-ի՝ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%BF%D5%A1%D5%B5%D6%84" class="mw-redirect mw-disambig" title="Կոտայք">Կոտայքում</a> հայտնաբերված ժայռափոր արձանագրության մեջ, որտեղ խոսվում է Զառ քաղաքի մասին։ Ըստ պատմաբան <a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D5%AF%D5%BF%D5%B8%D6%80_%D4%B2%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Վիկտոր Բալայան">Վիկտոր Բալայանի</a>՝ այն համընկնում է Արցախի միջնադարյան <a href="/wiki/%D4%BE%D5%A1%D6%80_(%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6)" title="Ծար (ավան)">Ծար</a> մելիքանիստ ավանի և ներկայիս <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%B3%D5%A1%D5%BC%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D4%BD%D5%8D%D5%80)" class="mw-redirect" title="Քարվաճառի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)">Քարվաճառի</a> <a href="/wiki/%D4%BE%D5%A1%D6%80_(%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6)" title="Ծար (ավան)">Ծար</a> գյուղի հետ<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Արցախը_հայոց_թագավորությունների_կազմում"><span id=".D4.B1.D6.80.D6.81.D5.A1.D5.AD.D5.A8_.D5.B0.D5.A1.D5.B5.D5.B8.D6.81_.D5.A9.D5.A1.D5.A3.D5.A1.D5.BE.D5.B8.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.AF.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Արցախը հայոց թագավորությունների կազմում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=8" title="Խմբագրել բաժինը. Արցախը հայոց թագավորությունների կազմում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Արցախը հայոց թագավորությունների կազմում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդվածներ՝ <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Երվանդունիների թագավորություն">Երվանդունիների թագավորություն</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD_%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3" title="Արցախ նահանգ">Արցախ նահանգ</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արտաշեսյանների թագավորություն">Արտաշեսյանների թագավորություն</a>, և <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արշակունիների թագավորություն">Արշակունիների թագավորություն</a></div> <table align="right" style="border-style:ridge; border-width:3px; border-color:white; font-size:90%; line-height:100%; margin-top:6px; margin-bottom:6px; margin-left:6px; clear:right;" cellspacing="0" cellpadding="2"> <tbody><tr bgcolor="white" align="center" valign="middle"> <td><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Ancient_Tigranakert2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Ancient_Tigranakert2.jpg/284px-Ancient_Tigranakert2.jpg" decoding="async" width="284" height="189" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Ancient_Tigranakert2.jpg/426px-Ancient_Tigranakert2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Ancient_Tigranakert2.jpg/568px-Ancient_Tigranakert2.jpg 2x" data-file-width="2496" data-file-height="1664" /></a><figcaption></figcaption></figure></td> <td><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Arzu-Hatun,_Dadivank.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Arzu-Hatun%2C_Dadivank.JPG/250px-Arzu-Hatun%2C_Dadivank.JPG" decoding="async" width="250" height="190" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Arzu-Hatun%2C_Dadivank.JPG/375px-Arzu-Hatun%2C_Dadivank.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Arzu-Hatun%2C_Dadivank.JPG/500px-Arzu-Hatun%2C_Dadivank.JPG 2x" data-file-width="3740" data-file-height="2836" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td></tr> <tr bgcolor="white" align="center" valign="top"> <td colspan="6"><div style="padding-bottom:3px; width:534px"><a href="/wiki/%D5%8F%D5%AB%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Տիգրանակերտ (Արցախ)">Տիգրանակերտ քաղաքի</a> ավերակներն ու <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84" title="Դադիվանք">Դադիվանքի վանական համալիրը</a></div> </td></tr></tbody></table><p>Մ.թ.ա. 6-րդ դարում <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4_%D5%8D%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D6%81" class="mw-redirect" title="Երվանդ Սակավակյաց">Երվանդ Սակավակյացը</a> հիմնադրում է առաջին համահայկական պետությունը, որի մեջ միավորվում են հայալեզու բոլոր գավառները։ Նույն դարում այն դառնում է <a href="/wiki/%D4%B1%D6%84%D5%A5%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Աքեմենյան պետություն">Աքեմենյան պետության</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Սատրապական Հայաստան">սատրապությունը</a>, ապա՝ կիսվում հյուսիսային ու հարավային հատվածների։ Արցախը մտնում է Հյուսիսային Հայաստանի կազմի մեջ, որի կենտրոնը <a href="/wiki/%D4%B7%D6%80%D5%A5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%B4%D6%80%D5%B8%D6%81" title="Էրեբունի ամրոց">Էրեբունի ամրոցն</a> էր (<a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6" title="Երևան">Երևան</a>)։ Արցախի նախարարական տունը, ըստ ավանդության, սերում է <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF_%D5%86%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF" class="mw-redirect" title="Հայկ Նահապետ">Հայկ Նահապետի</a> ժառանգ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%AF" title="Սիսակ">Սիսակից</a>։ Նախարարական տան նախահայրը եղել է Հայկազուն Առանը, որի անունից էլ առաջացել է հարստության <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B0%D5%AB%D5%AF" class="mw-redirect" title="Առանշահիկ">«Առանշահիկ»</a> (նշանակում է Առանի տիրակալ) անվանումը։ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80_%D5%84%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D5%A4%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Ալեքսանդր Մակեդոնացի">Ալեքսանդր Մակեդոնացու</a>՝ մ.թ.ա. 334 թվականին սկսված արշավանքներից հետո <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Երվանդունիների թագավորություն">Երվանդունիների թագավորությունն</a> անկախանում է։ Այդ ժամանակ նույնպես, Արցախը և արևելյան հարևան <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%BF%D5%AB%D6%84" title="Ուտիք">Ուտիքը</a> մտել են հայկական պետության մեջ<sup id="cite_ref-ReferenceB_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceB-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Այդ մասին են փաստում հույն պատմագիր և աշխարհագիր <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%B8%D5%B6" title="Ստրաբոն">Ստրաբոնի</a> վկայությունները, որտեղ նա Արցախը ներկայացնում է, որպես <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D6%84" title="Մեծ Հայք">Մեծ Հայքի</a> կազմում գտնվող նահանգ՝ «Օրխիստինա» անվանմամբ։ Մ.թ.ա. 189 թվականին Մեծ Հայքում տեղի է ունենում դինաստիական փոփոխություն և գահին բազմում են <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Արտաշեսյաններ">Արտաշեսյանները</a>։ Տոհմի հիմնադիր <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%BD_%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%BA%D5%A1%D5%B7%D5%BF" class="mw-redirect" title="Արտաշես Բարեպաշտ">Արտաշես Բարեպաշտը</a> (մ.թ.ա. 189-160) ձեռնարկում է հայկական պետությունից անջատված ծայրագավառների վերադարձը։ Ստրաբոնի վկայությամբ՝ Արտաշեսի միավորիչ գործունեության արդյունքում հայալեզու գավառները մտան <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արտաշեսյանների թագավորություն">մեկ պետության</a> կազմ։ <a href="/wiki/%D5%8F%D5%AB%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B6_%D4%B2_%D5%84%D5%A5%D5%AE" class="mw-redirect" title="Տիգրան Բ Մեծ">Տիգրան Բ Մեծ</a> արքան (<a href="/wiki/%D5%84.%D5%A9.%D5%A1._95" title="Մ.թ.ա. 95">մ.թ.ա. 95</a>-<a href="/wiki/%D5%84.%D5%A9.%D5%A1._55" title="Մ.թ.ա. 55">55</a>) այստեղ կառուցել է իր անունը կրող քաղաքներից մեկը՝ Արցախի <a href="/wiki/%D5%8F%D5%AB%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Տիգրանակերտ (Արցախ)">Տիգրանակերտը</a> (հնավայրը <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AF%D5%B6%D5%A1_(%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84)" title="Ակնա (քաղաք)">Ակնա</a> քաղաքի շրջակայքում է, պեղումները՝ <a href="/wiki/2006" title="2006">2006 թվականից</a>)։ 66 թվականից <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Արշակունիներ">Արշակունյաց հարստության</a> շրջանում Արցախը նույնպես գտնվում էր հայկական միասնական պետության կազմում<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Այդ մասին է վկայում հռոմեական կայսր՝ <a href="/wiki/%D5%86%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%B6" title="Ներոն">Ներոնի</a> ժամանակներից Հռոմում պահպանված պատի վրա փորագրված աշխարհի մարմարե քարտեզը, որտեղ Արցախը Արշակունյաց Հայաստանի առաջատար նահանգներից մեկն է<sup id="cite_ref-ReferenceB_24-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceB-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%A2%D5%A1%D5%AA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Հայաստանի առաջին բաժանում">Մեծ Հայքի թագավորության բաժանումից</a> հետո (387 թվական) Արցախը կազմում է Արևելահայկական թագավորության մաս, որն էլ շուտով ընկնում է <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Սասանյան Պարսկաստան">Սասանյան Պարսկաստանի</a> <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A6%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Մարզպանական Հայաստան">տիրապետության տակ</a><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Սակայն նույնիսկ օտար լծի տակ գտնվելով՝ Արցախը շարունակում է պայքարել և պահպանել իր հայկականությունը։ Այդ մասին են փաստում <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կորյուն">Կորյունի</a> վկայությունները, որոնց համաձայն՝ <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%81" class="mw-redirect" title="Մաշտոց">Մեսրոպ Մաշտոցը</a> լուսավորչական գործունեություն էր ծավալում Արցախում, որն այդ ժամանակ կոչվում էր <a href="/wiki/%D5%93%D5%B8%D6%84%D6%80_%D5%8D%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%84" class="mw-redirect" title="Փոքր Սյունիք">Փոքր Սյունիք</a>։ Եվ, ըստ ավանդության, նույն նահանգի <a href="/wiki/%D5%84%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD_%D5%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A4" title="Մյուս Հաբանդ">Հաբանդ</a> գավառի <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BD" class="mw-redirect" title="Ամարաս">Ամարաս</a> գյուղաքաղաքում Մեսրոպ Մաշտոցը բացեց իր առաջին դպրոցներից մեկը։ </p><div style="text-align: center;"><b>Արցախի միջնադարյան վանքեր և վանական համալիրներ</b></div> <ul class="gallery mw-gallery-packed"> <li class="gallerybox" style="width: 272px"> <div class="thumb" style="width: 270px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:...%D4%BE%D5%AB%D5%AE%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84.jpg" class="mw-file-description" title="Ծիծեռնավանք, 5-րդ դար"><img alt="Ծիծեռնավանք, 5-րդ դար" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/...%D4%BE%D5%AB%D5%AE%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84.jpg/405px-...%D4%BE%D5%AB%D5%AE%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84.jpg" decoding="async" width="270" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/...%D4%BE%D5%AB%D5%AE%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84.jpg/608px-...%D4%BE%D5%AB%D5%AE%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/...%D4%BE%D5%AB%D5%AE%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84.jpg/810px-...%D4%BE%D5%AB%D5%AE%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84.jpg 2x" data-file-width="5472" data-file-height="3648" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%D4%BE%D5%AB%D5%AE%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84" title="Ծիծեռնավանք">Ծիծեռնավանք</a>, <a href="/wiki/5-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="5-րդ դար">5-րդ դար</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 264.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 262.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%80_%C2%AB%D4%B3%D5%BF%D5%B9%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84%C2%BB_25.jpg" class="mw-file-description" title="Գտչավանք, 13-րդ դար"><img alt="Գտչավանք, 13-րդ դար" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%80_%C2%AB%D4%B3%D5%BF%D5%B9%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84%C2%BB_25.jpg/394px-%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%80_%C2%AB%D4%B3%D5%BF%D5%B9%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84%C2%BB_25.jpg" decoding="async" width="263" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%80_%C2%AB%D4%B3%D5%BF%D5%B9%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84%C2%BB_25.jpg/590px-%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%80_%C2%AB%D4%B3%D5%BF%D5%B9%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84%C2%BB_25.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%80_%C2%AB%D4%B3%D5%BF%D5%B9%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84%C2%BB_25.jpg/787px-%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%80_%C2%AB%D4%B3%D5%BF%D5%B9%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84%C2%BB_25.jpg 2x" data-file-width="3658" data-file-height="2511" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%BF%D5%B9%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84" title="Գտչավանք">Գտչավանք</a>, <a href="/wiki/13-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="13-րդ դար">13-րդ դար</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 272px"> <div class="thumb" style="width: 270px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Metsaranits_vanq_19.jpg" class="mw-file-description" title="Հակոբավանք, 7-րդ դար"><img alt="Հակոբավանք, 7-րդ դար" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Metsaranits_vanq_19.jpg/405px-Metsaranits_vanq_19.jpg" decoding="async" width="270" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Metsaranits_vanq_19.jpg/608px-Metsaranits_vanq_19.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Metsaranits_vanq_19.jpg/810px-Metsaranits_vanq_19.jpg 2x" data-file-width="960" data-file-height="640" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%A2%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84" title="Հակոբավանք">Հակոբավանք</a>, <a href="/wiki/7-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="7-րդ դար">7-րդ դար</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 242px"> <div class="thumb" style="width: 240px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Amaras_monastery_complex3.JPG" class="mw-file-description" title="Ամարասի վանք, 4-րդ դար"><img alt="Ամարասի վանք, 4-րդ դար" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Amaras_monastery_complex3.JPG/360px-Amaras_monastery_complex3.JPG" decoding="async" width="240" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Amaras_monastery_complex3.JPG/540px-Amaras_monastery_complex3.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Amaras_monastery_complex3.JPG/720px-Amaras_monastery_complex3.JPG 2x" data-file-width="4000" data-file-height="3000" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84" title="Ամարասի վանք">Ամարասի վանք</a>, <a href="/wiki/4-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="4-րդ դար">4-րդ դար</a></div> </li> </ul> <p><a href="/wiki/451_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="451 թվական">451 թվականին</a> օգտվելով <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Սասանյան Պարսկաստան">Սասանյան Պարսկաստանում</a> սկիզբ առած քաղաքական անկայունություններից՝ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%82%D6%80" title="Կուր">Կուրի</a> աջափնյա Արցախ և Ուտիք նահանգների <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B0%D5%AB%D5%AF" class="mw-redirect" title="Առանշահիկ">Առանշահիկ</a> հայ իշխանական տոհմն իրեն հայտարարում է թագավորություն։ Հենց Առանշահիկներն էլ կամզակերպեցին Արցախի հայության հակապարսկական ընդվզումները, որոնք գլխավորում էր Վաչե Առանշահիկ թագավորը՝ <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B6_%D5%84%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Վարդան Մամիկոնյան">Վարդան Մամիկոնյանի</a> համախոհներից մեկը։ Զորավարի մահից հետո Արցախ աշխարհը պարսկական հետագա ասպատակություններից պաշտպանելու և ազատագրական պայքարների միջոցով անկախություն հաստատելու նպատակով Վաչե Առանշահիկը կեղծ ուրացության ուղին բռնեց և նույնիսկ ամուսնացավ Պարսկաստանի թագավորի՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%A6%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF_%D4%B2" title="Հազկերտ Բ">Հազկերտ Բ</a>-ի քրոջ աղջկա հետ։ Սակայն <a href="/wiki/457_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="457 թվական">457 թվականին</a>՝ Հազկերտ Բ-ի մահից հետո, օգտվելով Պարսկաստանում սկսված գահակալական կռիվներից Վաչեն նորից դառնում է քրիստոնեական-լուսավորչական կրոնի հետևորդ և ապստամբություն բարձրացնում պարսիկների դեմ։ Վաչեից հետո շուրջ 30 տարվա անիշխանությունից հետո Հայոց Արևելից աշխարհում թագավոր է դառնում նրա եղբոր որդի Վաչագանը։ Այդ ժամանակ բուն <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D6%84" title="Մեծ Հայք">Մեծ Հայքում</a> և կենտրոնական նահանգներում հայկական պետականության բացակայության պայմաններում <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B6_%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%BA%D5%A1%D5%B7%D5%BF" title="Վաչագան Բարեպաշտ">Վաչագան Բարեպաշտի</a> թագավորությունը հայահավաք կենտրոնի դեր էր կատարում։ Նրա կառավարման տարիներն աչքի են ընկնում վարչական և կրոնական բարեփոխումներով, ինչպես նաև տնտեսական և մշակութային կյանքի վերելքով։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Օտար_տիրապետությունից_մինչև_Զաքարյան_իշխանապետություն"><span id=".D5.95.D5.BF.D5.A1.D6.80_.D5.BF.D5.AB.D6.80.D5.A1.D5.BA.D5.A5.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.AB.D6.81_.D5.B4.D5.AB.D5.B6.D5.B9.D6.87_.D4.B6.D5.A1.D6.84.D5.A1.D6.80.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.AB.D5.B7.D5.AD.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.BA.D5.A5.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Օտար տիրապետությունից մինչև Զաքարյան իշխանապետություն</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=9" title="Խմբագրել բաժինը. Օտար տիրապետությունից մինչև Զաքարյան իշխանապետություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Օտար տիրապետությունից մինչև Զաքարյան իշխանապետություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդվածներ՝ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%AC%D5%BB%D5%B8%D6%82%D5%AF-%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Սելջուկ-թյուրքերի արշավանքները Հայաստան">Սելջուկ-թյուրքերի արշավանքները Հայաստան</a> և <a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Զաքարյան իշխանապետություն">Զաքարյան իշխանապետություն</a></div><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Prince_Vakhtang.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Prince_Vakhtang.jpg/220px-Prince_Vakhtang.jpg" decoding="async" width="220" height="288" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Prince_Vakhtang.jpg/330px-Prince_Vakhtang.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f8/Prince_Vakhtang.jpg 2x" data-file-width="382" data-file-height="500" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Խաչենի իշխանություն">Խաչենի իշխան</a> Վախթանգ Թագավորազնը</figcaption></figure> <p>Մինչև <a href="/wiki/6-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="6-րդ դար">6-րդ դարի</a> կեսերը Արցախ աշխարհում տևական խաղաղություն և ինքնավարություն էր տիրում։ Սակայն ամեն ինչ փոխվեց 7-րդ դարի սկզբին, երբ Հայոց երկիր ներխուժեցին արաբները։ <a href="/wiki/652_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="652 թվական">652 թվականին</a> հայոց սպարապետ <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A5%D5%B8%D5%A4%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%BD_%D5%8C%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB" title="Թեոդորոս Ռշտունի">Թեոդորոս Ռշտունին</a> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%B8%D6%80%D5%AB%D6%84" title="Ասորիք">Ասորիքի</a> և <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A3%D5%A5%D5%BF%D6%84" title="Միջագետք">Վերին Միջագետքի</a> կառավարիչ <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%A1%D5%BE%D5%AB%D5%A1" title="Մուավիա">Մուավիայի</a> հետ պայմանագիր ստորագրեց, որով Հայաստանը պահպանեց իր ներքին ինքնավարությունը<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Սակայն <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%A2%D5%A5%D5%B8%D5%BD" title="Սեբեոս">Սեբեոսի</a> վկայությամբ բանակցություններում Հայաստանն առանձին էր դիտարկվում <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%84_(%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3)" title="Սյունիք (նահանգ)">Սյունիքից</a> և <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD_%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3" title="Արցախ նահանգ">Արցախից</a>։ Իրավիճակը փոխվեց Թեոդորոս Ռշտունու մահից հետո, երբ գահն անցավ նրա փեսային՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BD%D5%BA_%D5%84%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Համազասպ Մամիկոնյան">Համազասպ Մամիկոնյանին</a>։ Նրան հաջողվեց իր իշխանության տակ վերցնել <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D6%84" title="Մեծ Հայք">Մեծ Հայքի</a> գրեթե բոլոր գավառները՝ այդ թվում և Արցախը։ Այդ տարիներին տեղի ունեցած <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BA%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D4%B1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4_(850-855)" class="mw-redirect" title="Հակաարաբական ապստամբությունը Արմինիայում (850-855)">հակաարաբական ընդվզումները</a> վերջնականապես ունեցան իրենց արդյունքը և 885 թվականին Արբական խալիֆայությունը <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B7%D5%B8%D5%BF_%D4%B1" class="mw-redirect" title="Աշոտ Ա">Աշոտ Ա Բագրատունուն</a> ճանաչեց, որպես Մեծ Հայքի թագավոր։ Այսպիսով, Հայաստանը վերականգնեց իր անկախությունը և Արցախ աշխարհը նորից հայտնվեց համահայկական պետության կազմում։ </p><p>Ամեն ինչ փոխվեց <a href="/wiki/11-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="11-րդ դար">11-րդ դարում</a>՝ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%AC%D5%BB%D5%B8%D6%82%D5%AF-%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Սելջուկ-թյուրքերի արշավանքները Հայաստան">սելջուկ-թուրքերի արշավանքների</a> հետևանքով։ <a href="/wiki/%D5%8F%D5%B8%D6%82%D5%B2%D6%80%D5%AB%D5%AC_%D5%A2%D5%A5%D5%AF" title="Տուղրիլ բեկ">Տուղրիլ բեկի</a> կառավարման տարիներին սելջուկ-թուրքերը ավերեցին Հայաստանի կենտրոնական, արևմտյան և հարավային շրջանները, սակայն Արցախը դեռ շարունակում է անվնաս մնալ։ <a href="/wiki/1064_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1064 թվական">1064 թվականին</a> սելջուկ-թուրքերի մեծաքանակ զորքերն՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC%D6%83-%D4%B1%D6%80%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B6" title="Ալփ-Արսլան">Ալփարսլանի</a> գլխավորությամբ, սրի ու գերության մատնեցին արցախահայությանը։ <a href="/wiki/12-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="12-րդ դար">12-րդ դարի</a> սկզբներից, սելջուկ-թուրքերի կայսրության քայքայմանը զուգընթաց հզորանում էր <a href="/wiki/%D5%8E%D6%80%D5%A1%D6%81_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Վրաց թագավորություն">Վրաց թագավորությունը</a>։ Հայ ժողովուրդը, մնալով սելջուկ-թուրքերի գերիշխանության տակ՝ չէր համակերպվում այդ կացության հետ և հայերին անհրաժեշտ էր <a href="/wiki/%D5%8E%D6%80%D5%A1%D6%81_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Վրաց թագավորություն">Վրաստանի</a> օգնությամբ թոթափել սելջուկ-թուրքերի լուծը։ Հայ-վրացական ռազմաքաղաքական համագործակցության մեջ մեծ դերակատարություն ունեցան վրաց արքունիքում ծառայող հայ իշխանները, հատկապես՝ <a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Զաքարյաններ">Զաքարյանների</a> տոհմի ներկայացուցիչները<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ <a href="/wiki/12-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="12-րդ դար">12-րդ դարի</a> <a href="/wiki/1290" title="1290">90-ական թվականներին</a> նոր թափ ստացավ Հայաստանի ազատագրման և հայկական պետականության վերածննդի ապահովման գործը։ Հայ-վրացական միացյալ ուժերի կողմից ազատագրվում էին հայկական տարածքները, այդ թվում նաև Արցախը։ Սակայն Զաքարյաններին չհաջողվեց միաձույլ կենտրոնաձիգ պետություն ստեղծել և այդ իսկ պատճառով հայոց միասնությունը պահելու համար Զաքարյան իշխանները խնամիական կապեր ստեղծեցին գավառային հզոր իշխանական տոհմերի հետ։ Այս ժամանակաշրջանում Արցախում գտվող երեք իշխանությունները՝ Ներքին Խաչեն, Հաթերք և Վերին Խաչեն, տարբեր հարաբերություններ ունեին Զաքարյանների հետ։ Վերին Խաչենը (Ծար), որն ազատագրվել էր Զաքարյանների օգնությամբ, ընդունում էր վերջիններիս գերագահությունը։ Միջին Խաչենի կամ Հաթերքի իշխանության տիրույթները ժամանակի ընթացքում բաժանվեցին Վերին Խաչենի և Ներքին Խաչենի միջև։ Վերջինիս իշխանական տան ներկայացուցիչներն Արցախի մյուս իշխանությունների համեմատ առավել մեծ ինքնուրույնություն ունեին։ Ներքին Խաչենը տնտեսական և մշակութային աննախադեպ վերելք ապրեց <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%B6-%D5%8B%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AC" class="mw-redirect" title="Հասան-Ջալալ">Հասան-Ջալալի</a> օրոք։ Նման զարգացվածության շնորհիվ երկրամասը նաև քաղաքական անկախություն ստացավ, որն ընդունում էին նույնիսկ վրաց թագավորները։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Մոնղոլական_արշավանքներ_և_թուրք-պարսկական_մրցակցություն"><span id=".D5.84.D5.B8.D5.B6.D5.B2.D5.B8.D5.AC.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A1.D6.80.D5.B7.D5.A1.D5.BE.D5.A1.D5.B6.D6.84.D5.B6.D5.A5.D6.80_.D6.87_.D5.A9.D5.B8.D6.82.D6.80.D6.84-.D5.BA.D5.A1.D6.80.D5.BD.D5.AF.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.B4.D6.80.D6.81.D5.A1.D5.AF.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Մոնղոլական արշավանքներ և թուրք-պարսկական մրցակցություն</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=10" title="Խմբագրել բաժինը. Մոնղոլական արշավանքներ և թուրք-պարսկական մրցակցություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Մոնղոլական արշավանքներ և թուրք-պարսկական մրցակցություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդվածներ՝ <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%B6%D5%B2%D5%B8%D5%AC-%D5%A9%D5%A1%D5%A9%D5%A1%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BF%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Մոնղոլ-թաթարների տիրապետությունը Հայաստանում">Մոնղոլ-թաթարների տիրապետությունը Հայաստանում</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B0%D5%AB%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Առանշահիկներ">Առանշահիկներ</a>, և <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A8_%D5%B7%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B4" class="mw-redirect" title="Արևելյան Հայաստանը շահական Պարսկաստանի կազմում">Արևելյան Հայաստանը շահական Պարսկաստանի կազմում</a></div><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Gandzasar_Monastery.JPG" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Gandzasar_Monastery.JPG/220px-Gandzasar_Monastery.JPG" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Gandzasar_Monastery.JPG/330px-Gandzasar_Monastery.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Gandzasar_Monastery.JPG/440px-Gandzasar_Monastery.JPG 2x" data-file-width="4272" data-file-height="2848" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80" title="Գանձասար">Գանձասարի վանական համալիրը</a> գտնվում է <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Մարտակերտի շրջան">Մարտակերտի շրջանի</a> <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D6%84_(%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B2,_%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6)" title="Վանք (գյուղ, Մարտակերտի շրջան)">Վանք գյուղի</a> մոտակայքում՝ <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Պատմական Հայաստան">պատմական Մեծ Հայքի</a> Արցախ նահանգի <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D6%84" title="Մեծ Առանք">Մեծ Առանք</a> գավառում։ Իր անունն ստացել է Վանք գյուղի դիմաց գտնվող բլրի անունից</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/1221" title="1221">1221 թվականին</a> <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%BF%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B3%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF_(1221)" title="Կոտմանի ճակատամարտ (1221)">Կոտման գետի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտում</a> հայ-վրացական միացյալ ուժերը պարտություն կրեցին, որից հետո <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%B6%D5%B2%D5%B8%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Մոնղոլներ">մոնղոլները</a> սկսեցին ասպատակել <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%B6%D5%B2%D5%B8%D5%AC-%D5%A9%D5%A1%D5%A9%D5%A1%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BF%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Մոնղոլ-թաթարների տիրապետությունը Հայաստանում">Հայաստանն</a> ու <a href="/wiki/%D5%8E%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Վրաստան">Վրաստանը</a>։ Երկրորդ արշավանքի ժամանակ թաթարներին հաջողվեց գրավել նաև Արցախը<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Եվ չնայած իշխանությունները կորցրել էին իրենց ինքնավարությունը, ժողովուդը շարունակում էր համառ դիմադրություն ցուցաբերել։ Իրավիճակն ավելի բարդացավ, երբ մոնղոլները՝ <a href="/wiki/%D5%82%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect mw-disambig" title="Ղազան">Ղազան խանի</a> օրոք, պաշտոնապես ընդունեցին <a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4" title="Իսլամ">իսլամը</a>։ Ազգային և սոցիալական ճնշումներին գումարվեցին կրոնական հալածանքները։ <a href="/wiki/1386_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1386 թվական">1386 թվականին</a> թուրքմենների առաջնորդ <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%B6%D5%AF-%D4%B9%D5%A5%D5%B4%D5%B8%D6%82%D6%80" class="mw-redirect" title="Լենկ-Թեմուր">Լենկ-Թեմուրը</a>, գրավելով <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A1%D5%BE%D6%80%D5%AB%D5%A6" title="Թավրիզ">Թավրիզն</a>, անցնում է <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D6%84%D5%BD" title="Արաքս">Արաքսը</a> և մտնում <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%84_(%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3)" title="Սյունիք (նահանգ)">Սյունիք</a>, իսկ այնուհետև նրա զորքերը ներխուժում են Արցախ՝ գրավում <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%B6" title="Խաչեն">Վերին Խաչենը</a>։ Իրավիճակը փոխվեց Լենկ-Թեմուրի մահից հետո, երբ նրա հսկայածավալ պետությունն սկսվեց քայքայվել։ <a href="/wiki/15-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="15-րդ դար">15-րդ դարում</a> <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1-%D4%BF%D5%B8%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AC%D5%B8%D6%82" class="mw-redirect" title="Կարա-Կոյունլու">կարա-Կոյունլու</a> տիրակալների իշխանության տակ հայերը համեմատաբար լավ վիճակում հայտնվեցին։ Կարա-Կոյունլուները գիտակցելով իրենց տիրապետության տակ ընկած երկրների քայքայված տնտեսության վերականգնման և պետական գանձարանը լցնելու կարևորությունը, համեմատաբար մեղմ քաղաքականություն էին վարում հայ իշխանների նկատմամբ։ Նրանք պետական բարձր պաշտոնների նշանակում էին հայ նախարարական անվանի տների որոշ ներկայացուցիչների և շատերին դարձնում իրենց նախկին տիրույթների տնօրեններ ու լիիրավ իշխաններ։ Նույն իրավիճակն էր տիրում նաև <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AF-%D4%BF%D5%B8%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ակ-Կոյունլուների պետություն">Ակ-Կոյունլուների տիրապետության</a> շրջանում։ Այս ժամանակաշրջանում վերականգնվում են Ներքին Խաչենի և Վերին Խաչենի իշխանական տների ներկայացուցիչների իրավունքները։ 14-15-րդ դարերում հայ նախարարական տների զգալի մասը կորցրեց իր ինքնավարությունն՝ այն զիջելով Հայաստանին տեր դարձած քոչվոր ցեղերի ավագանուն։ Չնայած դրան՝ Արցախի լեռնային գավառներում <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B0%D5%AB%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Առանշահիկներ">Առանշահիկների իշխանական տների</a> առանձին ճյուղեր կարողացան դիմակայել եկվորների ճնշումներին և պահպանել երկրամասի պետական ինստիտուտների կենսունակությունը։ Այդ մասին է վկայում կարա-Կոյունլու Ջևանշահի հրովարտակը, որով ճանաչվում է լեռնային Արցախի տեր մելիքների իշխանությունը։ 16-17-րդ դարերում Հայաստանը դարձավ թուրք-պարսկական պատերազմների թատերաբեմ։ <a href="/wiki/1555_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1555 թվական">1555 թվականին</a> պատերազմող կողմերն <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Ամասիայի պայմանագիր">Ամասիայում կնքեցին հաշտության պայմանագիր</a>, որով <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%BF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD" title="Հարավային Կովկաս">Հարավային Կովկասն</a> անցավ Պարսկաստանի գերիշխանության տակ։ 16-րդ դարում պարսկահպատակ տարածքներում ստեղծվեցին ռազմավարչական երեք միավորներ՝ Շիրվանի, Չուխուր Սադի (Երևան և Նախիջևան) և Ղարաբաղի բեկլարբեկությունները։ 1580 թվականին թուրք զորավար Մուստաֆա Լալա-փաշայի զորքերը ներխուժեցին Ղարաբաղ, այնուհետև ավերեցին Երևանն ու հասան Գեղարքունիք։ Հայոց հողի վրա թուրք-պարսկական բախումները շարունակվեցին մինչև <a href="/wiki/1639" title="1639">1639 թվականը</a>՝ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%BD" title="Կոստանդնուպոլիս">Կասր-ե-Շիրինում</a> կնքված հաշտության պայմանագրի կնքումով։ Պարսկաստանին անցան Հայաստանի արևելյան նահանգները՝ <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%A1%D6%80%D6%84" class="mw-redirect" title="Գուգարք">Գուգարքը</a>, <a href="/wiki/%D5%87%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%AF" class="mw-redirect mw-disambig" title="Շիրակ">Շիրակը</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%BF" title="Արարատյան դաշտ">Արարատյան դաշտը</a>, Սյունիքն ու Արցախը և <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%BD%D5%BA%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" title="Վասպուրական">Վասպուրականի</a> արևելյան հատվածը։ Այդ ժամանակահատվածում, գտնվելով պարսկական տիրապետության տակ, Արցախի մելիքություններն ունեին ներքին ինքնավարություն և դրանով իսկ ստեղծում էին մի ինքնատիպ մշակույթ։ Երկրամասում խաղաղություն պահպանելու համար, Արցախի մելիքները, լեռնային անմատչելի ծերպերում տասնյակ ամրոցներ կառուցեցին։ Եվ դրանով իսկ շարունակում էին պահպանել հայկական պետականությունը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ազգային-ազատագրական_պայքարն_Արցախում"><span id=".D4.B1.D5.A6.D5.A3.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6-.D5.A1.D5.A6.D5.A1.D5.BF.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.BA.D5.A1.D5.B5.D6.84.D5.A1.D6.80.D5.B6_.D4.B1.D6.80.D6.81.D5.A1.D5.AD.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Ազգային-ազատագրական պայքարն Արցախում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=11" title="Խմբագրել բաժինը. Ազգային-ազատագրական պայքարն Արցախում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Ազգային-ազատագրական պայքարն Արցախում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդվածներ՝ <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B4%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Խամսայի մելիքություններ">Խամսայի մելիքություններ</a> և <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D6%84%D5%A1%D6%80_(1724-1731)" title="Արցախի ազատագրական պայքար (1724-1731)">Արցախի ազատագրական պայքար (1724-1731)</a></div> <div class="quotebox" style="float: left; clear: left; margin: 0.5em 1.4em 0.8em 0; width: 26%; padding: 6px; border: 1px solid #aaa; font-size: 90%; background-color: white;"> <div style="position: relative; text-align: left;"> <div style="margin:0px 2em;"> <p><b>Գարեգին Նժդեհն Արցախի մասին</b> Ոչ մի տեղ առանց Սյունիքի ու Արցախի։ Առանց աշխարհագրական Հայաստանի այդ հզոր ողնաշարի մեր ամբողջական հայրենիքը գոյություն ունենալ չի կարող։ Փոքր ազգերը պարտադրորեն ավելի հայրենասեր պիտ լինեն, քան մեծերը, մենք՝ ավելի, քան բոլորը։ Բարոյական ուժն օգնում է փոքր ազգերի գոյությանը։ Այն օգնում է նաև հայերին անհավասար կռվում։ Այն տանում է հաջողության, ուժեղ թշնամու դեմ թույլերի հաղթանակի<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> </div> <div style="position: absolute; left: 0px; top: 0px; text-align: left; font-family:'Times New Roman',serif; font-weight:bold; font-size: large; color: gray;">«</div> <div style="position: absolute; right: 0px; bottom: 0px; text-align: left; font-family:'Times New Roman',serif; font-weight:bold; font-size: large; color: gray;">»</div></div> <div style="text-align: ;"></div> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:5_principalities_of_Artsakh.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/5_principalities_of_Artsakh.png/220px-5_principalities_of_Artsakh.png" decoding="async" width="220" height="230" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/5_principalities_of_Artsakh.png/330px-5_principalities_of_Artsakh.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/27/5_principalities_of_Artsakh.png 2x" data-file-width="347" data-file-height="363" /></a><figcaption>Խամսայի հինգ մելիքությունները</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/18-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="18-րդ դար">18-րդ դարի</a> սկզբներին օգտվելով <a href="/wiki/%D4%BB%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Իրան">Պարսկաստանի</a> ներքին երկպառակություններից ու <a href="/wiki/%D4%B1%D6%86%D5%B2%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Աֆղաններ">աֆղանների</a> հետ պատերազմներից՝ Արցախի մելիքներն ավելի մեծ ինքնուրույնություն ձեռք բերեցին։ Նրանք հրաժարվեցին Պարսկաստանին հարկեր վճարելուց, ինչը նպաստեց Արցախի հայ բնակչության տնտեսական վիճակի բարելավմանը։ Այդ շրջանում պարբերաբար կրկնվող ավերիչ արշավանքներին դիմակայելու նպատակով՝ Արցախի մելիքները միավորվեցին և ստեղծեցին զինվորական միասնություն, որը պատմությանը հայտնի է <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B2%D5%B6%D5%A1%D5%AD%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Սղնախներ">սղնախներ</a> անունով<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Հայտնի են <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect mw-disambig" title="Գյուլիստան">Գյուլիստանի</a>, <a href="/wiki/%D5%8B%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A4_(%D5%A1%D5%B4%D6%80%D5%B8%D6%81)" title="Ջրաբերդ (ամրոց)">Ջրաբերդի</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%81" title="Ավետարանոց">Ավետարանոցի</a>, <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB" title="Շուշի">Շուշիի</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1" class="mw-redirect" title="Բադարա">Բադարայի</a>, <a href="/wiki/%D5%80%D5%A5%D6%80%D5%B0%D5%A5%D6%80_(%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B8%D6%82_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6)" title="Հերհեր (Մարտունու շրջան)">Հերհեր</a> ու <a href="/wiki/%D4%BE%D5%B8%D5%BE%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%B2" title="Ծովատեղ">Ծովատեղ</a> գյուղերի թիկունքների, ինչպես նաև <a href="/wiki/%D5%8F%D5%B8%D5%B2" class="mw-redirect" title="Տող">Տող</a> և <a href="/wiki/%D5%8F%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%AB" title="Տումի">Տումի</a> գյուղերի սղնախները։ Այդ ժամանակահատվածում ինքնավարության տեղական մարմիններն իրենց ուժերը համախմբում էին <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Լեռնահայաստանի Հանրապետություն">Լեռնահայաստանում</a> պարսկական իշխանությունը վերացնելու համար։ <a href="/wiki/1723" title="1723">1723 թվականի</a> Արցախի սղնախականները ստիպված էին դիմակայելու թուրքերին, որոնք համառորեն փորձում էին հասնել <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BD%D5%BA%D5%AB%D6%81_%D5%AE%D5%B8%D5%BE" title="Կասպից ծով">Կասպից ծովի</a> ափերը։ Հայերին հաջողվեց պարտության մատնել թուրքերին և վերջիններս նահանջեցին։ Ամեն ինչ փոխվեց 1726 թվականին՝ <a href="/wiki/%D4%BF.%D5%8A%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%BD" class="mw-redirect" title="Կ.Պոլիս">Կոստանդնուպոլսում</a> կնքված ռուս-թուրքական պայմանագրից հետո, երբ Թուրքիային անցան անդրկովկասյան տիրույթներըլ ներառյալ՝ <a href="/wiki/%D4%B9%D5%AB%D6%86%D5%AC%D5%AB%D5%BD" class="mw-redirect" title="Թիֆլիս">Թիֆլիսը</a>, <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%AF%D5%AB_%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Գանձակի խանություն">Գանձակը</a>, <a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%AD%D5%AB%D5%BB%D6%87%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Նախիջևանի խանություն">Նախիջևանը</a>, <a href="/wiki/%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ղարաբաղի խանություն">Ղարաբաղն ու Ղափանը</a><sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Հայկական սղնախները մարտեր էին մղում թուրքերի դեմ և վերջիվերջո դրանց հիմքի վրա ծնվեց վարչաքաղաքական նոր միավոր՝ <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B4%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Խամսայի մելիքություններ">Խամսայի մելիքությունները</a>, որոնք հետագա տասնամյակներում դարձան <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայոց պատմություն">հայ ազգային ազատագրական պայքարի</a> նոր հանգրվաններ։ Շուտով Արցախը հայտնվեց թուրք-պարսկական մրցակցության ոլորտում։ <a href="/wiki/%D5%95%D5%BD%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Օսմանյան կայսրություն">Օսմանյան կայսրության</a> և <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D6%86%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Սեֆյան Պարսկաստան">Սեֆյան Պարստաստանի</a> արյունարբու մարտերից հետո առավելության հասան պարսիկները՝ ի դեմս զորավար <a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D6%80_%D5%B7%D5%A1%D5%B0" title="Նադիր շահ">Նադիր շահի</a>։ Օսմանյան կառավարությունն ի վիճակի չլինելով շարունակել պատերազմը <a href="/wiki/1736_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1736 թվական">1736 թվականին</a> <a href="/wiki/%D4%B7%D6%80%D5%A6%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Էրզրում">Էրզրումում</a> ստիպողաբար հաշտության պայմանագիր է կնքում պարսիկների հետ։ Դրանով թուրքերը պարսիկներին հանձնեցին <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Արևելյան Հայաստան">Արևելյան Հայաստանը</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Վրաստան">Վրաստանի</a> մի մասը, <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%AF" title="Գանձակ">Գանձակը</a>, <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AD%D5%AB" title="Շամախի">Շամախին</a> և <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BF%D6%80%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" title="Ատրպատական">Ատրպատականը</a>։ <a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D6%80_%D5%B7%D5%A1%D5%B0" title="Նադիր շահ">Նադիր շահի</a> օրոք և նրա հովանավորությամբ <a href="/wiki/1735" title="1735">173</a><a href="/wiki/1736_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1736 թվական">6</a> թվականին <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B4%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Խամսայի մելիքություններ">Խամսայի հինգ հայկական մելիքությունները</a> (<a href="/wiki/%D4%B3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Գյուլիստանի մելիքություն">Գյուլիստան</a>, <a href="/wiki/%D5%8B%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A4%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ջրաբերդի մելիքություն">Ջրաբերդ</a>, <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Խաչենի մելիքություն">Խաչեն</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1_(%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B2)" title="Վարանդա (գյուղ)">Վարանդա</a>, <a href="/wiki/%D4%B4%D5%AB%D5%A6%D5%A1%D5%AF%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Դիզակի մելիքություն">Դիզակ</a>) միավորվեցին մեկ ռազմաքաղաքական և վարչական միավորի մեջ և իրենց ծաղկման և հզորության գագաթին հասան <a href="/wiki/18-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="18-րդ դար">18-րդ դարավերջին</a><sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Այսպիսով ձևավորվեց հինգ մելիքություններից կազմված նահանգը, որի կենտրոնը <a href="/wiki/%D5%8F%D5%B8%D5%B2_(%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B2)" title="Տող (գյուղ)">Տող քաղաքատիպ ավանն</a> էր։ Այս կազմավորումը Դիզակի <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84_%D4%B5%D5%A3%D5%A1%D5%B6" title="Մելիք Եգան">Մելիք-Եգանի</a> գլխավորությամբ ճանաչվեց որպես հայկական ինքնավար մի երկիր, որի սահմանները ձգվում էին <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%AF" title="Գանձակ">Գանձակի</a> մատույցներից մինչև <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D6%84%D5%BD_%D5%A3%D5%A5%D5%BF" class="mw-redirect" title="Արաքս գետ">Արաքս գետը</a>։ Մելիք-Եգանը Նադիր շահից խանական տիտղոս ստանալով, մինչև <a href="/wiki/1744_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1744 թվական">1744 թվականը</a> գլխավորեց Խամսայի մելիքությունները։ </p><p>Իրավիճակը փոխվեց Նադիր շահի սպանությունից հետո, երբ Պարսից երկրում առաջացած անիշխանության հետևանքով պատմության թատերաբեմ է բարձրանում թյուրքական քոչվոր ջիվանշիր ցեղի սարջալլու ճյուղի առաջնորդ Փանահ խանը, որի նպատակն էր գրավել <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2" title="Լեռնային Ղարաբաղ">լեռնային Արցախը</a>։ Խամսայի մելիքները չհանդուրժեցին Փանահի նման քաղաքականությունը և նրան հետ մղեցին Արցախի լեռնային հատվածներից։ Այդ ժամանակաշրջանում մելիքների միջև առաջացած գժտությունների հետևանքով՝ Փանահ խանը հնարավորություն է ստանում տիրանալու Արցախին։ Վարանդայի տխրահռչակ մելիք Շահնազարը Փանահին նվիրաբերեց <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB%D5%AB_%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A4" title="Շուշիի բերդ">Շուշիի բերդը</a> և այդ քայլն ավելի սրեց Արցախի ներքաղաքական կյանքը։ Շուտով Փանահն իրեն հռչակեց խան և հիմնեց Ղարաբաղի խանությունը։ Շուրջ 50 տարի Արցախի մելիքները պայքարում էին Ղարաբաղի ինքնահռչակ խաների դեմ։ Այդպիսով՝ <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B4%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Խամսայի մելիքություններ">Խամսայի մելիքությունը</a> թուլացավ և սկսեց կործանվել։ <a href="/wiki/18-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="18-րդ դար">18-րդ դարի</a> վերջերին Իրանում գահին տիրելու համար նորից պայքար է սկսվում և <a href="/wiki/1794_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1794 թվական">1794 թվականին</a> Աղա Մուհամմադ խանն իրեն հռչակում է շահ։ Վերջինիս անհանգստացնում էին ռուսական կողմնորոշում ունեցող Արցախի մելիքները։ Նա մելիքներին խոստացավ հաստատել իրենց իշխանություններում, եթե նրանք ընդունեն իր իշխանությունը։ Սակայն Արցախի մելիքները վճռականությամբ մերժեցին Պարսից շահի պահանջը, ինչի պատճառով 1795 թվականին շահը պաշարեց <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB%D5%AB_%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A4" title="Շուշիի բերդ">Շուշիի ամրոցը</a>, սակայն հաջողության չհասավ։ 1797 թվականին Աղա Մուհամմադ խանը նորից է հարձակվում Շուշիի վրա՝ այս անգամ արդեն հաջողության հասնելով։ Նա հաստատվում է <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB" title="Շուշի">Շուշիում</a>, սակայն որոշ ժամանակ անց դավադրաբար սպանվում է։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ռուսական_տիրապետություն_և_անկախության_երկամյակ"><span id=".D5.8C.D5.B8.D6.82.D5.BD.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.BF.D5.AB.D6.80.D5.A1.D5.BA.D5.A5.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6_.D6.87_.D5.A1.D5.B6.D5.AF.D5.A1.D5.AD.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.A5.D6.80.D5.AF.D5.A1.D5.B4.D5.B5.D5.A1.D5.AF"></span>Ռուսական տիրապետություն և անկախության երկամյակ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=12" title="Խմբագրել բաժինը. Ռուսական տիրապետություն և անկախության երկամյակ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=12" title="Edit section's source code: Ռուսական տիրապետություն և անկախության երկամյակ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A8_%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում">Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում</a></div><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%82_%D0%9D%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B5%D1%81%D0%B0_%D0%90%D1%88%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%86%D0%B8.%D0%90.%D0%9E%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8F%D0%BD.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%82_%D0%9D%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B5%D1%81%D0%B0_%D0%90%D1%88%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%86%D0%B8.%D0%90.%D0%9E%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8F%D0%BD.jpg/220px-%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%82_%D0%9D%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B5%D1%81%D0%B0_%D0%90%D1%88%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%86%D0%B8.%D0%90.%D0%9E%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8F%D0%BD.jpg" decoding="async" width="220" height="317" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%82_%D0%9D%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B5%D1%81%D0%B0_%D0%90%D1%88%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%86%D0%B8.%D0%90.%D0%9E%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8F%D0%BD.jpg/330px-%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%82_%D0%9D%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B5%D1%81%D0%B0_%D0%90%D1%88%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%86%D0%B8.%D0%90.%D0%9E%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8F%D0%BD.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%82_%D0%9D%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B5%D1%81%D0%B0_%D0%90%D1%88%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%86%D0%B8.%D0%90.%D0%9E%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8F%D0%BD.jpg/440px-%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%82_%D0%9D%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B5%D1%81%D0%B0_%D0%90%D1%88%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%86%D0%B8.%D0%90.%D0%9E%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8F%D0%BD.jpg 2x" data-file-width="629" data-file-height="907" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D4%BF%D5%A1%D5%A9%D5%B8%D5%B2%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Ամենայն Հայոց Կաթողիկոսների ցանկ">Ամենայն հայոց կաթողիկոս</a> <a href="/wiki/%D5%86%D5%A5%D6%80%D5%BD%D5%A5%D5%BD_%D4%B1%D5%B7%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%81%D5%AB" class="mw-redirect" title="Ներսես Աշտարակեցի">Ներսես Աշտարակեցին</a> (<a href="/wiki/1843" title="1843">1843</a>-<a href="/wiki/1857" title="1857">1857</a>) լինելով <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D6%84%D5%A1%D6%80_(1724-1731)" title="Արցախի ազատագրական պայքար (1724-1731)">ազատագրական պայքարի</a> գործիչ պետականության բացակայության պայմաններում իր վրա է վերցրել ազգապահպանության գործը։</figcaption></figure> <p>Աղա Մուհամմադ շահի սպանությունից հետո իշխանության գլուխ է անցնում Ֆաթալի շահը, որը փորձում է ամրապնդել Պարսկաստանի գերիշխանությունը <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%BF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD" title="Հարավային Կովկաս">Հարավային Կովկասում</a>։ Այդ ժամանակաշրջանում <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BD%D5%BA%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84" title="Կասպիական արշավանք">ռուս-պարսկական խորացող հակասությունները</a> վերածվում են <a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD-%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4_(1804-1813)" title="Ռուս-պարսկական պատերազմ (1804-1813)">երկարատև պատերազմի</a> (<a href="/wiki/1804" title="1804">1804</a>-<a href="/wiki/1813_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1813 թվական">1813 թվականներ</a>)։ Ռուս-պարսկական պատերազմի ավարտից հետո՝ <a href="/wiki/1813_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1813 թվական">1813 թվականի</a> <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%AF%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_12" title="Հոկտեմբերի 12">հոկտեմբերի 12-ին</a>, <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Գյուլիստանի պայմանագիր">Գյուլիստանի հաշտության պայմանագրով</a> Արցախն անցնում է <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A8_%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Արևելյան Հայաստանը Ռուսական կայսրության կազմում">Ռուսական կայսրության տիրապետության տակ</a>։ Այդ պայմանագիրը վկայում է, որ Արցախն առանձին ազգային-պետական միավորի կարգավիճակով է անցնում Ռուսաստանի տիրապետության տակ։ </p><p><a href="/wiki/1828_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1828 թվական">1828 թվականի</a> <a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D5%B9%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Թուրքմենչայի պայմանագիր">Թուրքմենչայի պայմանագրով</a> վերջ է դրվում ռուս-պարսկական պատերազմին, որի արդյունքում Հայաստանը մեկընդմիշտ ազատագրվում է պարսկական դարավոր լծից։ 1840-1917 թվականներին Ցարական Ռուսաստանի կառավարությունը ձեռնամուխ է լինում մի շարք վարչատարածքային փոփոխությունների իրագործման, որոնց արդյունքում Ղարաբաղը մեկ հայտնվում էր <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BD%D5%BA%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6" title="Կասպիական մարզ">Կասպիական մարզի</a>, մեկ՝ <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AD%D5%AB%D5%AB_%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BC" title="Շամախիի գավառ">Շամախու նահանգի</a>, մեկ՝ <a href="/wiki/%D4%B5%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%AB_%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3" title="Ելիզավետպոլի նահանգ">Ելիզավետպոլի նահանգի</a> կազմում<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Փետրվարյան բուրժուա-դեմոկրատական հեղափոխության հաղթանակից հետո Ժամանակավոր կառավարությունը <a href="/wiki/1917_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1917 թվական">1917 թվականի</a> <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%AB_9" title="Մարտի 9">մարտի 9-ին</a> ստեղծում է <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%AF_%D5%AF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A5" title="Անդրկովկասյան հատուկ կոմիտե">Անդրկովկասյան հատուկ կոմիտե</a> (Օզակոմ), որի կարգադրությամբ ստեղծվում են գավառային, քաղաքային և գյուղական գործադիր կոմիտեներ։ Արդյունքում, Հարավային Կովկասում ստեղծվում են երեք ազգային պետություններ՝ ի դեմս <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_(1918-1920)" class="mw-redirect" title="Հայաստանի Հանրապետություն (1918-1920)">Հայաստանի</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն">Ադրբեջանի</a> և <a href="/wiki/%D5%8E%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%B4%D5%A5%D5%B4%D5%B8%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն">Վրաստանի ժողովրդավարական հանրապետությունների</a>։ Այսպիսով, աշխարհի քարտեզի վրա գծվում է մի նոր պետություն (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն">Մուսավաթական Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն</a>), որի հիմքում դրված էր ոչ պատմականության և ոչ էլ էթնիկական պատկանելիության սկզբունքները։ Իսկ արցախահայերն իրենց ներքին կյանքը վարելու համար ստեղծեցին Ղարաբաղի ազգային բյուրոն։ Լեռնային Ղարաբաղի բնակչությունը, որի 95 %-ը <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80" title="Հայեր">հայեր</a> էին, գումարեցին իրենց առաջին համագումարը, որը Լեռնային Ղարաբաղը հռչակեց անկախ վարչաքաղաքական միավոր, ընտրեց Ազգային խորհուրդ և կառավարություն։ 1918-1920 թվականներին Լեռնային Ղարաբաղն ուներ պետականության բոլոր ատրիբուտները՝ ներառյալ բանակն ու օրինական իշխանությունները։ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի խաղաղ նախաձեռնություններին ի պատասխան Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետությունը դիմեց ռազմական գործողությունների։ <a href="/wiki/1918" title="1918">1918 թվականի</a> <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%BD" title="Մայիս">մայիսից</a> մինչև 1920 թվականի ապրիլն ընկած ժամանակահատվածում Ադրբեջանի և նրան սատարող <a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%AB%D5%A1" title="Թուրքիա">Թուրքիայի</a> զինված ստորաբաժանումները հայ բնակչության հանդեպ իրագործեցին բռնություններ և ջարդեր։ Սակայն, դրանով հնարավոր չեղավ Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդին հարկադրաբար ընդունելու Ադրբեջանի իշխանությունը։ </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:2014_Szuszi,_Katedra_Chrystusa_Zbawiciela_(01).jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/2014_Szuszi%2C_Katedra_Chrystusa_Zbawiciela_%2801%29.jpg/220px-2014_Szuszi%2C_Katedra_Chrystusa_Zbawiciela_%2801%29.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/2014_Szuszi%2C_Katedra_Chrystusa_Zbawiciela_%2801%29.jpg/330px-2014_Szuszi%2C_Katedra_Chrystusa_Zbawiciela_%2801%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/2014_Szuszi%2C_Katedra_Chrystusa_Zbawiciela_%2801%29.jpg/440px-2014_Szuszi%2C_Katedra_Chrystusa_Zbawiciela_%2801%29.jpg 2x" data-file-width="4707" data-file-height="3140" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A2_%D4%B1%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D6%83%D6%80%D5%AF%D5%AB%D5%B9_%D5%82%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%B6%D5%B9%D5%A5%D6%81%D5%B8%D6%81_%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D6%80_%D5%BF%D5%A1%D5%B3%D5%A1%D6%80" title="Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց մայր տաճար">Շուշիի Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցին</a> կառուցվել է <a href="/wiki/1868" title="1868">1868</a>-<a href="/wiki/1887" title="1887">1887 թվականներին</a>։ <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80" title="Գանձասար">Գանձասարից</a> հետո՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD" class="mw-redirect" title="Արցախ">Արցախի</a> երկրորդ կարևորագույն հոգևոր կենտրոնն է։ Կազմված է եկեղեցուց և <a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Զանգակատուն">զանգակատնից</a>։ Ներկայումս գտնվում է <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Ադրբեջան">Ադրբեջանի</a> վերահսկողության տակ։</figcaption></figure> <p>Արցախահայության ինքնապաշտպանությունը կազմակերպելու համար <a href="/wiki/%D5%8E%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%B4%D5%A5%D5%B4%D5%B8%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն">Վրաստանի</a> <a href="/wiki/%D4%B9%D5%AB%D6%86%D5%AC%D5%AB%D5%BD" class="mw-redirect" title="Թիֆլիս">մայրաքաղաք Թիֆլիսից</a> <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB" title="Շուշի">Շուշի</a> է մեկնում գնդապետ <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84-%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%B6%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Մելիք-Շահնազարյաններ">Միքայել Մելիք-Շահնազարյանը</a>։ Սակայն իրադարձությունները զարգանում էին ի վնաս Արցախի հայության։ Թուրք զավթիչները մուսավաթականների գործուն մասնակցությամբ որոշեցին Ղարաբաղի հայության դիմադրությունը ճնշել զենքի ուժով։ Թուրքերն առաջին հերթին Ղարաբաղը կտրեցին <a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82%D6%80" title="Զանգեզուր">Զանգեզուրից</a> և ավերեցին <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B1%D5%B8%D6%80%D5%AB_%D5%A5%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Բերդաձորի ենթաշրջան">Բերդաձորի ենթաշրջանի</a> գյուղերը։ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AF%D5%B6%D5%A1_(%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84)" title="Ակնա (քաղաք)">Ակնայում</a> տեղակայված թուրքական երկրորդ դիվիզիայի հրամանատար Ջեմիլ Ջահիդ Բեյը վերջնագիր ուղարկեց Ղարաբաղի կառավարությանը՝ չդիմադրելու և հպատակվելու պահանջով։ Ստեղծված կացությունը քննարկելու համար հրավիրեցին Ղարաբաղի հայության երկրորդ (<a href="/wiki/1918_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1918 թվական">1918 թվականի</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%BA%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_7" title="Սեպտեմբերի 7">սեպտեմբերի 7</a>-<a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%BA%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_11" title="Սեպտեմբերի 11">11-ին</a>), ապա երրորդ համագումարները (<a href="/wiki/1918_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1918 թվական">1918 թվականի</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%BA%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_18" title="Սեպտեմբերի 18">սեպտեմբերի 18</a>-<a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%BA%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_22" title="Սեպտեմբերի 22">22-ին</a>), որոնք մերժեցին թուրքերի պահանջները։ Միաժամանակ գավառներում սղնախական ժամանակներից մնացած ավանդույթով ստեղծվեցին զորակայաններ և նշանակվեցին զորահրամանատարներ։ <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1_(%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B2)" title="Վարանդա (գյուղ)">Վարանդայի</a> զորահրամանատարն էր Սոկրատ Բեկ Շահնազարյանը, <a href="/wiki/%D4%B4%D5%AB%D5%A6%D5%A1%D5%AF" class="mw-redirect" title="Դիզակ">Դիզակինը</a>՝ Արտեմ Լալայանը, <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Խաչենի իշխանություն">Խաչենինը</a>՝ Ալեքսան Դային, <a href="/wiki/%D5%8B%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A4_(%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BC)" class="mw-redirect" title="Ջրաբերդ (գավառ)">Ջրաբերդինը</a>՝ Բագրատ Նազարյանը։ Թուրքական բանակը տեղացի մուսուլմանների ուղեկցությամբ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%BA%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_22" title="Սեպտեմբերի 22">սեպտեմբերի 22-ին</a> մտավ Լեռնային Ղարաբաղ՝ ավերելով <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%A6" title="Դահրազ">Դահրազ</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Վարազաբուն">Վարազաբուն</a>, <a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%AD%D5%AB%D5%BB%D6%87%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%AF" title="Նախիջևանիկ">Նախիջևանիկ</a>, <a href="/wiki/%D5%94%D5%B5%D5%A1%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%AF" title="Քյաթուկ">Քյաթուկ</a>, <a href="/wiki/%D4%BD%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%80%D5%A9" title="Խրամորթ">Խրամորթ</a>, <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%A4_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" class="mw-redirect" title="Խանաբադ (Արցախ)">Խանաբադ</a> և <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%AD_(%D4%B1%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6)" title="Քարագլուխ (Ասկերանի շրջան)">Քարագլուխ</a> գյուղերը։ Թուրքական զորամասերը <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB" title="Շուշի">Շուշի</a> մտան <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%BA%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_25" title="Սեպտեմբերի 25">սեպտեմբերի 25-ին</a>։ </p><p>Թուրքական հրամանատարությունը լուծարեց Ղարաբաղի կառավարությունը։ Ավելի քան 60 մտավորականներ, այդ թվում և Ղարաբաղի Հայոց Ազգային խորհրդի նախագահ Եղիշե Իշխանյանը, ձերբակալվեցին ու նետվեցին բանտ։ Թեպետ Շուշին ընկավ, սակայն Արցախի գավառները մնացին անառիկ։ Ամենուրեք կազմակերպվեցին ինքնապաշտպանական ջոկատներ։ Մարտակերտի հայության հերոսական դիմադրության շնորհիվ կանխվեց թուրքերի մուտքը Ջրաբերդի շրջան։ Այնուհետև ահեղ մարտեր ծավալվեցին Վարանդայի և Դիզակի շրջաններում։ 1919 թվականի օգոստոսին Ղարաբաղը և Ադրբեջանը՝ ռազմական բախումը կանխելու նպատակով կնքեցին նախնական պայմանագիր, որով համաձայնվեցին երկրամասի կարգավիճակի խնդիրը քննարկել <a href="/wiki/%D5%93%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A6%D5%AB_%D5%AD%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BE%D5%A5%D5%B0%D5%A1%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE" title="Փարիզի խաղաղության վեհաժողով">Փարիզի խաղաղության խորհրդաժողովում</a>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Խորհրդային_ժամանակաշրջան՝_Արցախի_բռնակցումը_Խորհրդային_Ադրբեջանին"><span id=".D4.BD.D5.B8.D6.80.D5.B0.D6.80.D5.A4.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.AA.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B7.D6.80.D5.BB.D5.A1.D5.B6.D5.9D_.D4.B1.D6.80.D6.81.D5.A1.D5.AD.D5.AB_.D5.A2.D5.BC.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.A8_.D4.BD.D5.B8.D6.80.D5.B0.D6.80.D5.A4.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D4.B1.D5.A4.D6.80.D5.A2.D5.A5.D5.BB.D5.A1.D5.B6.D5.AB.D5.B6"></span>Խորհրդային ժամանակաշրջան՝ Արցախի բռնակցումը Խորհրդային Ադրբեջանին</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=13" title="Խմբագրել բաժինը. Խորհրդային ժամանակաշրջան՝ Արցախի բռնակցումը Խորհրդային Ադրբեջանին" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=13" title="Edit section's source code: Խորհրդային ժամանակաշրջան՝ Արցախի բռնակցումը Խորհրդային Ադրբեջանին"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդվածներ՝ <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6" title="Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ">Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ</a> և <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A2%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A8_%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B6" title="Արցախի բռնակցումը Խորհրդային Ադրբեջանին">Արցախի բռնակցումը Խորհրդային Ադրբեջանին</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Nagorno_Karabakh03.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Nagorno_Karabakh03.png/220px-Nagorno_Karabakh03.png" decoding="async" width="220" height="316" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Nagorno_Karabakh03.png/330px-Nagorno_Karabakh03.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Nagorno_Karabakh03.png/440px-Nagorno_Karabakh03.png 2x" data-file-width="988" data-file-height="1418" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6" title="Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ">ԼՂԻՄ</a> տարածքը՝ խորհրդային տարիներին</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%BF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD" title="Հարավային Կովկաս">Հարավային Կովկասում</a> <a href="/wiki/%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%84%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն">խորհրդային կարգերի</a> հաստատումն ուղեկցվեց քաղաքական նոր վարչակարգի ստեղծմամբ։ <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2" title="Լեռնային Ղարաբաղ">Լեռնային Ղարաբաղն</a> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ադրբեջանի Ժողովրդավարական Հանրապետություն">Ադրբեջանի</a> և <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_(1918-1920)" class="mw-redirect" title="Հայաստանի Հանրապետություն (1918-1920)">Հայաստանի</a> միջև վիճելի տարածք է ճանաչվում նաև <a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%96%D5%A5%D5%A4%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%BE_%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ռուսաստանի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն">Խորհրդային Ռուսաստանի</a> կողմից։ 1920 թվականի օգոստոսին <a href="/wiki/%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Խորհրդային Ռուսաստան">Խորհրդային Ռուսաստանի</a> և <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայաստանի առաջին հանրապետություն">Հայաստանի</a> միջև կնքված համաձայնագրով, ռուսական զորքերը ժամանակավորապես տեղակայվեցին Լեռնային Ղարաբաղում։ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D6%85%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BA%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1_%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%B4%D5%AB%D6%81" class="mw-redirect" title="Հայաստանի օկուպացիա Խորհրդային Ռուսաստանի կողմից">Հայաստանի խորհրդայնացումից</a> անմիջապես հետո՝ <a href="/wiki/1920" title="1920">1920</a> թվականի <a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D5%B5%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_30" title="Նոյեմբերի 30">նոյեմբերի 30-ին</a>, Ադրբեջանի կոմկուսի կենտկոմի քաղբյուրոյի և կազմբյուրոյի համատեղ նիստում ընդունվեց որոշում, ըստ որի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև եղած սահմանային վեճերը վերացած են համարվում։ Արդյունքում՝ <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2" title="Լեռնային Ղարաբաղ">Լեռնային Ղարաբաղը</a>, <a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82%D6%80" title="Զանգեզուր">Զանգեզուրը</a> և <a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%AD%D5%AB%D5%BB%D6%87%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%BB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80_%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Նախիջևանի Ինքնավար Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն">Նախիջևանը</a> դառնում են <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն">Հայկական ԽՍՀ-ի</a> մաս։ Այդ որոշումը վավերացվեց <a href="/wiki/1920" title="1920">1920 թվականի</a> <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A5%D5%AF%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_1" title="Դեկտեմբերի 1">դեկտեմբերի 1-ին</a>՝ Բաքվի խորհրդի ընդլայնված նիստում ընդունված հռչակագրի կարգավիճակով<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2" title="Լեռնային Ղարաբաղ">Լեռնային Ղարաբաղի</a>, <a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82%D6%80" title="Զանգեզուր">Զանգեզուրի</a> և <a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%AD%D5%AB%D5%BB%D6%87%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect mw-disambig" title="Նախիջևան">Նախիջևանի</a> նկատմամբ հավակնություններից հրաժարվելու մասին Խորհրդային Ադրբեջանի հայտարարության և հայ-ադրբեջանական համաձայնության հիման վրա՝ 1921 թվականի հունիսին Լեռնային Ղարաբաղը հայտարարվում է Հայաստանի անբաժանելի մաս։ </p><p><a href="/wiki/1921" title="1921">1921</a> թվականի <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%AB_4" title="Հուլիսի 4">հուլիսի 4-ին</a> <a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AF%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D5%AF%D5%B8%D5%B4%D5%AB_%D5%AF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B8" title="Ռուսաստանի կոմունիստական կուսակցության կենտկոմի կովկասյան բյուրո">Ռուսաստանի կոմունիստական կուսակցության կովկասյան բյուրոն</a> <a href="/wiki/%D5%8E%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Վրաստան">Վրաստանի</a> մայրաքաղաք <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A2%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%AB" title="Թբիլիսի">Թբիլիսիում</a> հրավիրում է լիագումար նիստ, որի ընթացքում հաստատվում է Լեռնային Ղարաբաղի Հայկական ԽՍՀ-ի մաս հանդիսանալու փաստը։ Սակայն, Կրեմլի կառավարության թելադրանքով և <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ստալին">Իոսիֆ Ստալինի</a> անմիջական միջամտությամբ, հուլիսի 5-ի գիշերը վերանայվում է նախորդ օրվա որոշումը և ընդունվում է Լեռնային Ղարաբաղը <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն">Խորհրդային Ադրբեջանի</a> կազմում ընդգրկելու և այդ տարածքում ինքնավար մարզ կազմավորելու վերաբերյալ որոշում՝ չպահպանելով նույնիսկ նախորդ ընթացակարգը։ Այս որոշումն աննախադեպ իրավական ակտ է միջազգային իրավունքի պատմության մեջ, երբ երրորդ երկրի կուսակցական մարմինը՝ առանց որևէ իրավական հիմքի կամ իրավասության, որոշում է մեկ այլ տարածքի կամ երկրի կարգավիճակը<sup id="cite_ref-ReferenceA_36-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ադրբեջանական և Հայկական ԽՍՀ-ները 1922 թվականի դեկտեմբերին ընդգրկվեցին Խորհրդային Միության կազմավորման գործընթացներում, իսկ Ղարաբաղի տարածքի ընդամենը մի հատվածում 1923 թվականի հուլիսի 7-ին <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն">Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի</a> կենտրոնական գործադիր հեղափոխական կոմիտեի որոշմամբ կազմավորվեց Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզը։ Այս որոշումով ըստ էության, ոչ թե լուծվեց, այլ ժամանակավորապես սառեցվեց ղարաբաղյան հիմնախնդիրը։ Ավելին, ամեն ինչ արվեց, որպեսզի Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզն ընդհանուր սահման չունենա Հայաստանի հետ։ Խորհրդային ողջ ժամանակահատվածում Լեռնային Ղարաբաղի հայությունը չհաշտվեց այդ որոշման հետ և տասնյակ տարիներ պայքարեց մայր հայրենիքին վերամիավորվելու համար։ Արցախն Ադրբեջանին անմիջապես բռնակցելուց հետո սկիզբ առավ արցախահայության ազգային-ազատագրական պայքարը։ 1920-ական թվականներին Արցախում հակաադրբեջանական շարժումը ղեկավարելու նպատակով ստեղծվեց «Ղարաբաղը՝ Հայաստանին» միությունը<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ 1927 թվականի նոյեմբերի սկզբներին միությունը հազարավոր թռուցիկներ է ցրել՝ <i>«Ղարաբաղը՝ Հայաստանին»</i> նշանաբանով։ 1962 թվականի <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտի</a> ավտոշարասյան 300 աշխատավորներ բողոք-նամակ գրեցին ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահություն, կուսակցության Կենտկոմ և Մինիստրների խորհուրդ։ Նամակում ներկայացվեց մարզի գաղութային վիճակը և առաջարկվեց ԼՂԻՄ-ը վերամիավորել ՀԽՍՀ-ին։ 1962 թվականի մի շարք մտավորականներ նմանօրինակ նամակով դիմեցին <a href="/wiki/%D4%BD%D5%84%D4%BF%D4%BF_%D4%BF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="ԽՄԿԿ Կուսակցական կոմիտեներ">ԽՄԿԿ Կենտկոմին</a>։ Այսպիսի դիմումները կրում էին պարբերական բնույթ և հղվում էին թե <a href="/wiki/%D4%BC%D5%82%D4%BB%D5%84" class="mw-redirect" title="ԼՂԻՄ">ԼՂԻՄ</a>-ից, թե <a href="/wiki/%D5%80%D4%BD%D5%8D%D5%80" class="mw-redirect" title="ՀԽՍՀ">ՀԽՍՀ</a>-ից։ Միայն Լեռնային Ղարաբաղից Կենտկոմին հասած դիմումների տակ ստորագրել էին 45 հազար աշխատավորներ։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Արցախյան_շարժում"><span id=".D4.B1.D6.80.D6.81.D5.A1.D5.AD.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.B7.D5.A1.D6.80.D5.AA.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Արցախյան շարժում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=14" title="Խմբագրել բաժինը. Արցախյան շարժում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=14" title="Edit section's source code: Արցախյան շարժում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Armenian_soldiers_in_northern_Artsakh_1994.tif" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Armenian_soldiers_in_northern_Artsakh_1994.tif/lossless-page1-220px-Armenian_soldiers_in_northern_Artsakh_1994.tif.png" decoding="async" width="220" height="152" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Armenian_soldiers_in_northern_Artsakh_1994.tif/lossless-page1-330px-Armenian_soldiers_in_northern_Artsakh_1994.tif.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Armenian_soldiers_in_northern_Artsakh_1994.tif/lossless-page1-440px-Armenian_soldiers_in_northern_Artsakh_1994.tif.png 2x" data-file-width="803" data-file-height="555" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A6%D5%AB%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B8%D6%82%D5%AA%D5%A5%D6%80" title="Հայաստանի զինված ուժեր">Հայոց բանակի</a> զինվորները Հյուսիսային Արցախի <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF" title="Արցախյան ազատամարտ">ազատագրական մարտերի</a> ժամանակ, <a href="/wiki/1994_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1994 թվական">1994 թվական</a></figcaption></figure> <p><a href="/wiki/1985" title="1985">1985</a> թվականին ԽՄԿԿ ապրիլյան պլենումի կողմից գորբոչովյան «գլասնոստի» հռչակումից հետո արցախահայությանը հնարավորություն ընձեռվեց ԼՂԻՄ-ը միացնել ՀԽՍՀ-ին։ <a href="/wiki/1987" title="1987">1987</a>-<a href="/wiki/1988_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1988 թվական">1988 թվականներին</a> <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6" title="Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզ">Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզի</a> հայությունն ակտիվ ստորագրահավաք սկսեց՝ ԼՂԻՄ-ը <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայկական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն">Հայկական ԽՍՀ-ի</a> հետ վերամիավորվելու վերաբերյալ, որի տակ ստորագրեց ավելի քան 80 հազար մարդ<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ <a href="/wiki/1988" title="1988">1988 թվականի</a> <a href="/wiki/%D5%93%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%AB_20" title="Փետրվարի 20">փետրվարի 20-ին</a> ԼՂԻՄ-ի Ժողովրդական պատգամավորների մարզխորհրդի նստաշրջանն որոշում ընդունեց դիմել <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն">Ադրբեջանական ԽՍՀ-ին</a>՝ ԼՂԻՄ-ն ԱդրԽՍՀ-ի կազմից դուրս բերելու և Խորհրդային Հայաստանի կազմի մեջ ընդգրկելու խնդրանքով<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Խնդրին խաղաղ լուծում տալու փոխարեն <a href="/wiki/%D5%93%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%AB_21" title="Փետրվարի 21">փետրվարի 21-ին</a> ԽՄԿԿ Կենտկոմի քաղբյուրոն որոշում ընդունեց, ըստ որի <a href="/wiki/%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%AA%D5%B8%D6%82%D5%B4" class="mw-redirect" title="Ղարաբաղյան շարժում">Արցախյան շարժումը</a> որակվեց <i>«ծայրահեղական»</i> և <i>«նացիոնալիստական»</i>, որը հակասում է ԱդրԽՍՀ-ի և ՀԽՍՀ-ի աշխատավորների շահերին։ Տեսնելով, որ խնդիրը խորհրդային իշխանությունների կողմից լուծում չի ստանում, ժողովուրդն ինքն սկսեց իր պայքարը, ինչին հաջորդեցին ադրբեջանական սադրիչ գործողությունները, որոնց վերջարդյունքը դարձավ 1988 թվականի փետրվարի 27-29-ին տեղի ունեցած <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D6%84%D5%BE%D5%AB_%D5%BB%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A5%D6%80_(1990)" title="Բաքվի ջարդեր (1990)">Բաքվի</a> և <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%A9%D5%AB_%D5%BB%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A5%D6%80" title="Սումգայիթի ջարդեր">Սումգայիթի ջարդերը</a>։ Գնալով իրավիճակն ավելի էր բարդանում և անորոշ դառնում թե՛ ադրբեջաբնակ հայերի և թե՛ արցախահայության ճակատագիրը։ <a href="/wiki/1989" title="1989">1989</a> թվականի <a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD%D5%AB_16" title="Օգոստոսի 16">օգոստոսի 16-ին</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտում</a> տեղի ունեցավ <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2" title="Լեռնային Ղարաբաղ">Լեռնային Ղարաբաղի</a> լիազոր ներկայացուցիչների համագումար, որն ընտրեց ազգային խորհուրդ։ Համագումարի որոշմամբ մինչև ժողովրդական պատգամավորների մարզխորհրդի ու կուսակցության մարզկոմի գործունեության վերականգնումը՝ երկրամասի բարձրագույն գործադիր իշխանության լիազորությունները հանձնվում են Ազգային Խորհրդին։ Բացի դրանից համագումարի ժամանակ ընդունվեց մի հռչակագիր, ըստ որի, ինքնավար մարզի գործերին ԱդրԽՍՀ-ի միջամտությունը գնահատվելու էր որպես ագրեսիայի ակտ և կստանար համարժեք պատասխան։ <a href="/wiki/1989" title="1989">1989</a> թվականի <a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D5%B5%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_28" title="Նոյեմբերի 28">նոյեմբերի 28-ի</a> ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի ընդունած որոշման համաձայն <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2" title="Լեռնային Ղարաբաղ">Լեռնային Ղարաբաղը</a> նորից բռնակցվում է Ադրբեջանին։ Դեպքերի զարգացման նման ընթացը հանգեցրեց նրան, որ 1989 թվականի դեկտեմբերի 1-ին ՀԽՍՀ ԳԽ և ԼՂ Ազգային Խորհուրդն ընդունեցին համատեղ որոշում ԼՂ-ի և Հայկական ԽՍՀ-ի վերամիավորման վերաբերյալ։</p><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:2014_Stepanakert,_Czo%C5%82g_T-72_(01).jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/2014_Stepanakert%2C_Czo%C5%82g_T-72_%2801%29.jpg/220px-2014_Stepanakert%2C_Czo%C5%82g_T-72_%2801%29.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/2014_Stepanakert%2C_Czo%C5%82g_T-72_%2801%29.jpg/330px-2014_Stepanakert%2C_Czo%C5%82g_T-72_%2801%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/2014_Stepanakert%2C_Czo%C5%82g_T-72_%2801%29.jpg/440px-2014_Stepanakert%2C_Czo%C5%82g_T-72_%2801%29.jpg 2x" data-file-width="3893" data-file-height="2595" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF" title="Արցախյան ազատամարտ">Արցախյան պատերազմին</a> մասնակցած և դասալիքի վերածված <a href="/wiki/%D5%8F-72" title="Տ-72">Տ-72</a> տանկը, որը ցուցադրվելով Արցախի Հանրապետության Շուշի քաղաքում, խորհրդանշում է վերջինիս անառիկությունը։</figcaption></figure><p><a href="/wiki/1989" title="1989">1989 թվականի</a> <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A5%D5%AF%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_1" title="Դեկտեմբերի 1">դեկտեմբերի 1-ին</a> <a href="/wiki/%D5%80%D4%BD%D5%8D%D5%80" class="mw-redirect" title="ՀԽՍՀ">ՀԽՍՀ</a> <a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6_%D5%AD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գերագույն խորհուրդ (դեռ գրված չէ)">Գերագույն խորհուրդը</a> և <a href="/wiki/%D4%BC%D5%82" class="mw-redirect" title="ԼՂ">ԼՂ</a> ազգային խորհուրդն իրենց համատեղ նիստում միաձայն ընդունեցին ՀԽՍՀ և <a href="/wiki/%D4%BC%D5%82%D4%BB%D5%84" class="mw-redirect" title="ԼՂԻՄ">ԼՂԻՄ</a> վերամիավորման մասին որոշում<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Միացումը, որի կարգախոսի տակ բարձրացել էր <a href="/wiki/%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%AA%D5%B8%D6%82%D5%B4" class="mw-redirect" title="Ղարաբաղյան շարժում">Արցախյան շարժումը</a>՝ կայացավ։ ՀԽՍՀ և ԼՂԻՄ վերամիավորման մասին ընդունված «համատեղ որոշումը» միջազգային իրավունքի բոլոր սկզբունքների տեսնակյունից ընդունվեց օրինական կերպով։ ԼՂԻՄ-ի վերամիավորումը ՀԽՍՀ հետ չէր հակասում ԽՍՀՄ Սահմանադրության 78 հոդվածին, որ արգելում էր փոփոխության ենթարկել միութենական հանրապետության սահմաններն առանց նրա համաձայնության։ ԼՂԻՄ-ը ՀԽՍՀ ենթադասությանը տալը չէր նշանակի, թե խախտվում է Ադրբեջանական ԽՍՀ տարածքային ամբողջականությունը։ ԼՂԻՄ և ՀԽՍՀ բարձրագույն իշխանությունների կողմից վերամիավորման մասին «Համատեղ որոշմանը» հետևեցին Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի պատժիչ գործողությունները։ 1991 թվականի ապրիլից մինչև հուլիս ընկած ժամակահատվածում ադրբեջանական հատուկ նշանակության (ՕՄՕՆ) զինված ջոկատները՝ խորհրդային բանակի զորքերի հետ մեկտեղ իրականացրին <a href="/wiki/%D5%95%D5%B2%D5%A1%D5%AF_%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Օղակ գործողություն">Օղակ գործողությունը</a>։ Այն իրենից ներկայացնում էր Արցախի հայաթափման և դրա տարածքին տեր դառնալու համար ձեռնարկված ծայրահեղ գործողություն<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ 1991 թվականի սեպտեմբերի 2-ին ԼՂԻՄ-ի և դեռևս չհայաթափված հարակից <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Շահումյանի շրջան">Շահումյանի շրջանի</a> բոլոր մակարդակների խորհուրդների ժողովրդական պատգամավորների մասնակցությամբ տեղի ունեցած նստաշրջանն ընդունեց «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության հռչակման մասին» հռչակագիրը։ Իսկ արդեն 1991 թվականի դեկտեմբերի 10-ին, Արցախի բնակչությունը հանրաքվեյով ամրագրեց Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախության հռչակումը։ Այսպիսով, նախկին Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի տարածքում ձևավորվեցին երկու իրավահավասար պետական կազմավորումներ՝ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն (այլ կերպ՝ Արցախի Հանրապետություն) և <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ադրբեջանի Հանրապետություն">Ադրբեջանական Հանրապետություն</a>։ Ստեղծված իրավիճակն անսպասելի էր Ադրբեջանի համար և 3 շաբաթ անց սկսվեց <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D6%84%D5%B8%D6%82" title="Բաքու">Բաքվի</a> պատասխան գործողությունները<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Արցախյան_ազատամարտ_և_մերօրյա_զարգացումներ"><span id=".D4.B1.D6.80.D6.81.D5.A1.D5.AD.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.A1.D5.A6.D5.A1.D5.BF.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D6.80.D5.BF_.D6.87_.D5.B4.D5.A5.D6.80.D6.85.D6.80.D5.B5.D5.A1_.D5.A6.D5.A1.D6.80.D5.A3.D5.A1.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Արցախյան ազատամարտ և մերօրյա զարգացումներ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=15" title="Խմբագրել բաժինը. Արցախյան ազատամարտ և մերօրյա զարգացումներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=15" title="Edit section's source code: Արցախյան ազատամարտ և մերօրյա զարգացումներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF" title="Արցախյան ազատամարտ">Արցախյան ազատամարտ</a></div><p><a href="/wiki/1991" title="1991">1991 թվականի</a> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BA%D6%80%D5%AB%D5%AC%D5%AB_30" title="Ապրիլի 30">ապրիլի 30</a>-ին <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%AF" title="Գանձակ">Գանձակում</a> (Կիրովաբադ) տեղակայված խորհրդային 4-րդ բանակի 2-րդ դիվիզիան՝ <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Տանկ">տանկերի</a>, հրետանու և <a href="/wiki/%D5%8C%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BE%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Ռազմական ավիացիա">ռազմական ավիացիայի</a> աջակցությամբ, շրջափակման մեջ է առնում <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ադրբեջանական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետություն">Ադրբեջանական ԽՍՀ</a> <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B6%D5%AC%D5%A1%D6%80" class="mw-redirect" title="Խանլար">Խանլարի շրջանի</a> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%B6_(%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6)" title="Գետաշեն (Շահումյանի շրջան)">Գետաշեն</a> և <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%B6_(%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6)" title="Մարտունաշեն (Շահումյանի շրջան)">Մարտունաշեն</a> գյուղերը։ Այս գործողությանը ժամեր անց հետևում է Ադրբեջանի ՆԳՆ զորքերի հատուկ նշանակության ջոկատների (ՕՄՕՆ) և ազերի «կամավորների» մուտքը նշված գյուղերի տարածք։ Անձնագրային կարգի ստուգման պատրվակով հայաբնակ գյուղերի բնակիչներին ազերիները բռնի կերպով <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%B2%D5%B2%D5%A1%D5%A9%D5%AB%D5%BC" title="Ուղղաթիռ">ուղղաթիռներով</a> արտաքսում <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտ</a> կամ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%AB%D6%80%D5%B8%D5%BE%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%A4" class="mw-redirect" title="Կիրովաբադ">Կիրովաբադ</a>, ապա՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հայաստան">Հայաստան</a>։ Գետաշենի ենթաշրջանի ինքնապաշտպանության ղեկավար <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A1%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%AC_%D4%BF%D6%80%D5%BA%D5%A5%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Թաթուլ Կրպեյան">Թաթուլ Կրպեյանը</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A9%D5%B8%D6%82%D6%80_%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Արթուր Կարապետյան">Արթուր Կարապետյանը</a> <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%B8_%D5%AF%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BB%D5%B8%D5%AF%D5%A1%D5%BF" title="Արաբո կամավորական ջոկատ">Արաբո ջոկատի</a> հրամանատարությունը ապրիլի 19-ից ստանձնած <a href="/wiki/%D5%8D%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D5%B6_%D4%B1%D5%B9%D5%AB%D5%AF%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D5%A6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Սիմոն Աչիկգյոզյան">Սիմոն Աչիկգյոզյանը</a>, Հարազդանի ջոկատի հրամանատար Հրաչ Դանիելյանը զոհվում են անհավասար կռվում։ Գործողությունները տևում են մեկ շաբաթ։ Տասնյակից ավելի խաղաղ բնակիչներ են գնդակահարվում ու կացնահարվում (հիմնականում՝ տարեց մարդիկ)։ <a href="/wiki/1991_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1991 թվական">1991 թվականի</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%BA%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_25" title="Սեպտեմբերի 25">սեպտեմբերի 25-ին</a> <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB" title="Շուշի">Շուշիից</a> առաջին անգամ «Ալազան» տիպի հրթիռներով ռմբակոծվեց <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտը</a>, որն էլ ազդարարեց <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%B8%D5%B5%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF" class="mw-redirect" title="Արցախյան գոյամարտ">Արցախյան գոյամարտի</a> սկիզբը<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Պատերազմի հորձանուտում հայերը միացիալ ուժերով ստեղծեցին հայոց ազգային բանակ, որը կազմված էր 20-25 հազար զինյալներից։ 75-80 հազարանոց <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A6%D5%AB%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B8%D6%82%D5%AA%D5%A5%D6%80" title="Ադրբեջանի զինված ուժեր">Ադրբեջանի բանակը</a> գրեթե երեք անգամ գերազանցում էր հայոց ուժերին, սակայն հայերը կարողացան հետ մղել հակառակորդի գրոհը և ազատագրել Արցախը։ Ադրբեջանական բանակի նշանառված հարվածներին զոհ են գնում հազարից ավելի հայ խաղաղ բնակիչներ։ Հայկական կողմը կորցրեց <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%AE%D5%BE%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%B6" title="Արծվաշեն">Արծվաշենը</a>, ինչպես նաև <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF_(%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6)" class="mw-redirect" title="Մարտակերտ (շրջան)">Մարտակերտի</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB_(%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6)" class="mw-redirect" title="Մարտունի (շրջան)">Մարտունիի</a>, <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6_(%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6)" class="mw-redirect" title="Շահումյան (շրջան)">Շահումյանի</a> շրջանների մի մասը։ Հայկական ուժերի վճռական գործողություններին հակառակորդը չկարողանալով դիմադրել և վախենալով ավելի ծանր կորուստներ կրելու մտքից զինադադար է խնդրում, որը կնքվում է <a href="/wiki/1994_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1994 թվական">1994 թվականի</a> <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%BD%D5%AB_12" title="Մայիսի 12">մայիսի 12-ին</a>։ Արդյունքում՝ հայերն ունենում են 5856 զոհ<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (ինչպես նաև՝ 1264 զոհ՝ խաղաղ բնակչության շրջանում, և 596 անհետ կորած՝ այդ թվում խաղաղ բնակիչներ), իսկ ադրբեջանցիները՝ մինչև 30 հազար զոհ<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ ԼՂՀ պաշտպանության նպատակով 1992 թվականիի մարտի 26-ին ստեղծվեց ինքնապաշտպանության կոմիտե (ԻՊԿ)՝ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D6%80%D5%AA_%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Սերժ Սարգսյան">Սերժ Սարգսյանի</a> գլխավորությամբ։ Մայիսի 8-9-ի ռազմական գործողության շնորհիվ ԻՊՈՒ-ի հրամանատար <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%A4%D5%AB_%D5%8F%D5%A5%D6%80-%D4%B9%D5%A1%D5%A4%D6%87%D5%B8%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Արկադի Տեր-Թադևոսյան">Արկադի Տեր-Թադևոսյանի (Կոմանդոս)</a> ղեկավարությամբ <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Շուշիի ազատագրում">ազատագրվում է Շուշին</a>:</p><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%92%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%87%D0%B0_%D1%81_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%B0_%D0%98%D0%BB%D1%8C%D1%85%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D1%8B%D0%BC_(%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B0)_%D0%B8_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B5%D0%BC_%D0%A1%D0%B0%D1%80%D0%B3%D1%81%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D0%BC.jpeg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/%D0%92%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%87%D0%B0_%D1%81_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%B0_%D0%98%D0%BB%D1%8C%D1%85%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D1%8B%D0%BC_%28%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B0%29_%D0%B8_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B5%D0%BC_%D0%A1%D0%B0%D1%80%D0%B3%D1%81%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D0%BC.jpeg/220px-thumbnail.jpeg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/%D0%92%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%87%D0%B0_%D1%81_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%B0_%D0%98%D0%BB%D1%8C%D1%85%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D1%8B%D0%BC_%28%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B0%29_%D0%B8_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B5%D0%BC_%D0%A1%D0%B0%D1%80%D0%B3%D1%81%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D0%BC.jpeg/330px-thumbnail.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/%D0%92%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%87%D0%B0_%D1%81_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%B0_%D0%98%D0%BB%D1%8C%D1%85%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%D1%8B%D0%BC_%28%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B0%29_%D0%B8_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BC_%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B5%D0%BC_%D0%A1%D0%B0%D1%80%D0%B3%D1%81%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D0%BC.jpeg/440px-thumbnail.jpeg 2x" data-file-width="650" data-file-height="434" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D6%80%D5%AA_%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Սերժ Սարգսյան">Սերժ Սարգսյանը</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%AC%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%8A%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%AB%D5%B6" title="Վլադիմիր Պուտին">Վլադիմիր Պուտինը</a> և <a href="/wiki/%D4%BB%D5%AC%D5%B0%D5%A1%D5%B4_%D4%B1%D5%AC%D5%AB%D6%87" title="Իլհամ Ալիև">Իլհամ Ալիևը</a> բանակցային սեղանի շուրջ, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D5%B9%D5%AB" title="Սոչի">Սոչի</a>, <a href="/wiki/%D5%8C%D4%B4" class="mw-redirect" title="ՌԴ">ՌԴ</a>, <a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD%D5%AB_10" title="Օգոստոսի 10">օգոստոսի 10</a>, <a href="/wiki/2014" title="2014">2014</a></figcaption></figure><p>Մայիսի 17-18-ին ազատագրվեց <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B1%D5%B8%D6%80%D5%AB_%D5%A5%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Բերդաձորի ենթաշրջան">Բերդաձորի ենթաշրջանը</a>, ապա՝ <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%B9%D5%AB%D5%B6" class="mw-redirect" title="Լաչին">Լաչինը</a>, և վերացվեց գրեթե հնգամյա շրջափակման օղակը։ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հայաստան">Հայաստանից</a> սկսվեց սննդամթերքի, վառելանյութի և այլ անհրաժեշտ ապրանքների առաքումը Լեռնային Ղարաբաղ։ Դեպքերը շրջադարձային են լինում 1992 թվականի հունիսի 13-14-ին, երբ Ադրբեջանը որոշ արտաքին ուժերի (<a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Ռուսաստան">Ռուսաստան</a>, <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%AB%D5%B6%D5%A1" title="Ուկրաինա">Ուկրաինա</a>, <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%AF%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Պակիստան">Պակիստան</a>, <a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D5%AC" title="Իսրայել">Իսրայել</a>, <a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%AB%D5%A1" title="Թուրքիա">Թուրքիա</a>) օժանդակությամբ զավթում է <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Շահումյանի շրջան (Արցախ)">Շահումյանի շրջանը</a>, այնուհետև՝ Մարտակերտի շրջանի մեծ մասը։ <a href="/wiki/1993" title="1993">1993 թվականի</a> գարնանը հայկական կողմն ազատագրում է Մարտակերտի շրջանի մեծ մասը և շարունակելով հաղթական երթը՝ նույն թվականին ոչնչացնում է թշնամու ռազմահենակետերը <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%B3%D5%A1%D5%BC" title="Քարվաճառ">Քարվաճառի</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AF%D5%B6%D5%A1_(%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84)" title="Ակնա (քաղաք)">Ակնայի</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1_(%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84)" title="Վարանդա (քաղաք)">Վարանդայի</a>, <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%B7%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%84" title="Քաշունիք">Քաշունիքի</a>, <a href="/wiki/%D5%8B%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" title="Ջրական">Ջրականի</a> և <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%BE%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" title="Կովսական">Կովսականի</a> շրջաններում։ Պատերազմի ընթացքում ազատագրվում է 12,4 հազար կմ քառ․ տարածք և ԼՂՀ-ի շուրջ ստեղծվում է անվտանգության գոտի, սակայն Ադրբեջանը ռազմակալում է <a href="/wiki/%D5%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD" title="Հյուսիսային Արցախ">Հյուսիսային Արցախը</a>՝ <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Շահումյանի շրջան (Արցախ)">Շահումյանի շրջանը</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Մարտակերտի շրջան">Մարտակերտի</a> և <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B8%D6%82_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Մարտունու շրջան (Արցախ)">Մարտունու շրջանների</a> արևելյան մասերը։ Զինադադարի կնքումով սկսվել է <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%A8%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81" class="mw-redirect" title="Արցախյան հակամարտության կարգավորման գործընթաց">Արցախյան հակամարտության խաղաղ կարգավորման գործընթացը</a>՝ մինչև օրս ձգձգվող դիվանագիտական ու քաղաքական լարված պայքարը՝ բանակցությունների սեղանի շուրջ։ </p><div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ապրիլյան_քառօրյա_պատերազմ"><span id=".D4.B1.D5.BA.D6.80.D5.AB.D5.AC.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D6.84.D5.A1.D5.BC.D6.85.D6.80.D5.B5.D5.A1_.D5.BA.D5.A1.D5.BF.D5.A5.D6.80.D5.A1.D5.A6.D5.B4"></span>Ապրիլյան քառօրյա պատերազմ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=16" title="Խմբագրել բաժինը. Ապրիլյան քառօրյա պատերազմ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=16" title="Edit section's source code: Ապրիլյան քառօրյա պատերազմ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/2016_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="2016 թվական">2016 թվականի</a> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BA%D6%80%D5%AB%D5%AC%D5%AB_1" title="Ապրիլի 1">ապրիլի 1-ին</a> ադրբեջանական ուժերը խախտելովա <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D5%B9%D5%AB" title="Սոչի">Սոչիում</a> կնքված համաձայնությունը լայնամասշտաբ հարձակում են գործում արցախա-ադրբեջանական շփման գծի ողջ երկայնքով։ <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%BC%D6%85%D6%80%D5%B5%D5%A1_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Քառօրյա պատերազմ">Քառօրյա պատերազմի</a> ժամանակ երկու կողմերն էլ ունենում են մարդկային և նյութական կորուստներ։ Կարճատև պատերազմի ընթացքում Արցախը կորցնում է 8 կմ քառ․ տարածք, սակայն այնուամենայնիվ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%BD-%D6%84%D5%BE%D5%B8" class="mw-redirect" title="Ստատուս-քվո">ստատուս քվոն</a> տարածաշրջանում պահպանվում է։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="44-օրյա_պատերազմ"><span id="44-.D6.85.D6.80.D5.B5.D5.A1_.D5.BA.D5.A1.D5.BF.D5.A5.D6.80.D5.A1.D5.A6.D5.B4"></span>44-օրյա պատերազմ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=17" title="Խմբագրել բաժինը. 44-օրյա պատերազմ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=17" title="Edit section's source code: 44-օրյա պատերազմ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ադրբեջանի Հանրապետություն">Ադրբեջանի Հանրապետությունը</a> <a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%AB%D5%A1" title="Թուրքիա">Թուրքիայի</a> աջակցությամբ սանձազերծել է լայնածավալ պատերազմ Արցախի Հանրապետության դեմ։ Պատերազմը տևեց 44 օր և այն իր տեսակով <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF" title="Արցախյան ազատամարտ">Արցախյան ազատամարտից</a> ի վեր ամենաարյունալի ու դաժան պատերազմն էր<sup id="cite_ref-hraparak.am_Վարդենիս,_կրակոցներ_46-0" class="reference"><a href="#cite_note-hraparak.am_Վարդենիս,_կրակոցներ-46"><span class="cite-bracket">[</span>46<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Մարտական գործողություններն սկսվել են սեպտեմբերի 27-ի առավոտյան ժամը 07:10<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Արցախում_հրադադարի_մասին_համաձայնագիր"><span id=".D4.B1.D6.80.D6.81.D5.A1.D5.AD.D5.B8.D6.82.D5.B4_.D5.B0.D6.80.D5.A1.D5.A4.D5.A1.D5.A4.D5.A1.D6.80.D5.AB_.D5.B4.D5.A1.D5.BD.D5.AB.D5.B6_.D5.B0.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.B1.D5.A1.D5.B5.D5.B6.D5.A1.D5.A3.D5.AB.D6.80"></span>Արցախում հրադադարի մասին համաձայնագիր</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=18" title="Խմբագրել բաժինը. Արցախում հրադադարի մասին համաձայնագիր" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=18" title="Edit section's source code: Արցախում հրադադարի մասին համաձայնագիր"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>2020 թվականի նոյեմբերի 9–ին <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF" title="Հայաստանի վարչապետ">Հայաստանի վարչապետ</a> <a href="/wiki/%D5%86%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D5%AC_%D5%93%D5%A1%D5%B7%D5%AB%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Նիկոլ Փաշինյան">Նիկոլ Փաշինյանի</a><sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>48<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Ադրբեջան">Ադրբեջանի</a> նախագահ <a href="/wiki/%D4%BB%D5%AC%D5%B0%D5%A1%D5%B4_%D4%B1%D5%AC%D5%AB%D6%87" title="Իլհամ Ալիև">Իլհամ Ալիևի</a> և <a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Ռուսաստան">Ռուսաստանի Դաշնության</a> նախագահ <a href="/wiki/%D5%8E%D5%AC%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%8A%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%AB%D5%B6" title="Վլադիմիր Պուտին">Վլադիմիր Պուտինի</a><sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> կողմից ստորագրվեց համաձայնագիր՝ հրադադարի և ռազմական գործողությունների դադարեցման մասին։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Աշխարհագրություն"><span id=".D4.B1.D5.B7.D5.AD.D5.A1.D6.80.D5.B0.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Աշխարհագրություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=19" title="Խմբագրել բաժինը. Աշխարհագրություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=19" title="Edit section's source code: Աշխարհագրություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Աշխարհագրական_դիրք_և_ռելիեֆ"><span id=".D4.B1.D5.B7.D5.AD.D5.A1.D6.80.D5.B0.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A4.D5.AB.D6.80.D6.84_.D6.87_.D5.BC.D5.A5.D5.AC.D5.AB.D5.A5.D6.86"></span>Աշխարհագրական դիրք և ռելիեֆ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=20" title="Խմբագրել բաժինը. Աշխարհագրական դիրք և ռելիեֆ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=20" title="Edit section's source code: Աշխարհագրական դիրք և ռելիեֆ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Արցախի աշխարհագրություն">Արցախի աշխարհագրություն</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Artsakh-Hillshaded-QGIS.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Artsakh-Hillshaded-QGIS.png/220px-Artsakh-Hillshaded-QGIS.png" decoding="async" width="220" height="176" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Artsakh-Hillshaded-QGIS.png/330px-Artsakh-Hillshaded-QGIS.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Artsakh-Hillshaded-QGIS.png/440px-Artsakh-Hillshaded-QGIS.png 2x" data-file-width="3100" data-file-height="2480" /></a><figcaption>Արցախի ռելիեֆային քարտեզ</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Murov_mountain_in_Azerbaijan-Caucasus3.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Murov_mountain_in_Azerbaijan-Caucasus3.jpg/220px-Murov_mountain_in_Azerbaijan-Caucasus3.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Murov_mountain_in_Azerbaijan-Caucasus3.jpg/330px-Murov_mountain_in_Azerbaijan-Caucasus3.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Murov_mountain_in_Azerbaijan-Caucasus3.jpg/440px-Murov_mountain_in_Azerbaijan-Caucasus3.jpg 2x" data-file-width="768" data-file-height="513" /></a><figcaption>Մռավ լեռնաշղթան գտնվում է <a href="/wiki/%D5%93%D5%B8%D6%84%D6%80_%D4%BF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD" class="mw-redirect" title="Փոքր Կովկաս">Փոքր Կովկասի</a> լեռնային համակարգում և հանդիսանում է <a href="/wiki/%D5%8D%D6%87%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%B2%D5%A9%D5%A1" class="mw-redirect" title="Սևանի լեռնաշղթա">Սևանի լեռնաշղթայի</a> արևելյան շարունակությունը։ </figcaption></figure><p>Արցախի Հանրապետությունը գտնվում է <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0" title="Հայկական լեռնաշխարհ">Հայկական լեռնաշխարհի</a> հյուսիս-արևելքում՝ Փոքր Կովկասի ծալքաբեկորավոր լեռների արևելքում։ Արևմուտքում սահմանակցում է <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հայաստան">Հայաստանին</a>, հարավում՝ <a href="/wiki/%D4%BB%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Իրանի Իսլամական Հանրապետություն">Իրանի Իսլամական Հանրապետությանը</a>, արևելքում՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ադրբեջանական Հանրապետություն">Ադրբեջանական Հանրապետությանը</a>։ Մակերևույթը հիմնականում լեռնային է՝ իրեն բնորոշ բարդ ռելիեֆով։ Լեռնային գոտիները զբաղեցնում են Հանրապետության ամբողջ տարածքի 3/4-ը։ Մակերևույթի բարձրությունների տարբերությունը կազմում է 3600 մետր։ Հյուսիսային Արցախում արևմուտքից արևելք ձգվում են է <a href="/wiki/%D5%84%D5%BC%D5%A1%D5%BE%D5%AB_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%B2%D5%A9%D5%A1" title="Մռավի լեռնաշղթա">Մռավի լեռնաշղթան</a>, որի երկարությունը կազմում է շուրջ 70 կմ։ Լեռնաշղթան կազմված է <a href="/wiki/%D5%80%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%AD" title="Հրաբուխ">հրաբխածին</a> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BA%D5%A1%D6%80" title="Ապար">ապարներից</a>, որոնք տեղ-տեղ կտրտված են խոր <a href="/wiki/%D4%BF%D5%AB%D6%80%D5%B3" title="Կիրճ">կիրճերով</a> ու <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D5%BE%D5%AB%D5%BF" title="Գետահովիտ">գետահովիտներով</a>։ Շղթայի վրա կա մոտ քսան գագաթ, որոնց բարձրությունը անցնում է 3000 մետրից։ Ամենաուշագրավ լեռնագագաթներն են՝ <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D5%80%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%AC" class="mw-redirect" title="Մեծ Հինալ">Մեծ Հինալը</a> (3367 մետր), <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80" title="Սպիտակասար">Սպիտակասարը</a> (Ագդագ, 3200 մետր), <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%B5%D5%B8%D5%BC%D5%B8%D5%B2%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%A1%D5%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քյոռողլուդագ (դեռ գրված չէ)">Քյոռողլուդագը</a> (3462 մետր), <a href="/w/index.php?title=%D5%95%D5%B4%D5%A1%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Օմար (դեռ գրված չէ)">Օմարը</a> (3395 մետր) և շղթայի վերջին երեքհազարանոցը՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%BC%D5%A1%D5%BE_(%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%A9)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մռավ (լեռնագագաթ) (դեռ գրված չէ)">Մռավը</a> (3340 մետր), որի անունով էլ կոչվում է լեռնաշղթան։ Մռավի լեռնաշղթայում է գտնվում նաև Արցախի Հանրապետության ամենաբարձր կետը՝ <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80" title="Գոմշասար">Գոմշասարը</a> (3724 մետր բարձրությամբ), որը հաճախ անվանում են նաև <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AC%D5%A5%D5%BC" class="mw-redirect" title="Արիության լեռ">Արիության լեռ</a>։ Լեռների լանդշաֆտը լեռնամարգագետնային է, իսկ լանջերին կան <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%A1%D5%BC" title="Անտառ">անտառներ</a>, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%B6%D6%84" class="mw-redirect" title="Սողանք">սողանքներ</a>, փլվածքներ և սողանքային լճակներ։ Արցախի արևմտյան տարածքում տարածվում է <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%B2%D5%A9%D5%A1" title="Արցախի լեռնաշղթա">Ղարաբաղի լեռնաշղթան</a>։ Այն ձգվում է գրեթե միջօրեականի ուղղությամբ՝ <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A1%D6%80%D5%A9%D5%A1%D5%BC" title="Թարթառ">Թարթառից</a> մինչև <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D6%84%D5%BD" title="Արաքս">Արաքսի</a> հովիտը։ Կազմված է <a href="/wiki/%D5%85%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Յուրայի ժամանակաշրջան">յուրայի</a> և <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BE%D5%B3%D5%AB_%D5%AA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Կավճի ժամանակաշրջան">կավճի</a> նստվածքային ու հրաբխային ապարներից, տեղ-տեղ՝ ուլտրահիմքային ներժայթուկներից։ Ղարաբաղի լեռնաշղթայի ամենաբարձր կետը <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D5%94%D5%AB%D6%80%D5%BD" title="Մեծ Քիրս">Մեծ Քիրս</a> լեռն է՝ 2724 մետր բացարձակ բարձրությամբ։ Այս լեռնաշղթայի փեշերին՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Հադրութի շրջան">ԼՂՀ Հադրութի շրջանում</a> է գտնվում <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%B8%D5%AD%D5%AB_%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B5%D6%80" class="mw-redirect" title="Ազոխի քարայր">Ազոխի քարայրը</a>, որտեղ պահպանվել են <a href="/wiki/%D5%86%D5%A5%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A5%D6%80%D5%A9%D5%A1%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A4" title="Նեանդերթալյան մարդ">նեանդերթալյան մարդու</a> բրածո մնացորդներ։ Միջին բարձրությունները, հատկապես արևելյան լանջերը, ծածկված են <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%B6%D5%AB" title="Կաղնի">կաղնու</a>, <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B3%D5%A1%D6%80%D5%AB" class="mw-redirect" title="Հաճարի">հաճարի</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D5%AD%D5%AB" title="Բոխի">բոխու անտառներով</a>, որոնք հարավում փոխվում են չորասեր նոսր անտառների։ </p><p>Արցախի Հանրապետության ամբողջ տարածքով դեպի արևելք տարածվում են մի շարք անտառապատ լեռնաճյուղեր։ Առավել նշանավոր է <a href="/w/index.php?title=%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB%D5%AB_%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Շուշիի սարավանդ (դեռ գրված չէ)">Շուշիի սարավանդը</a>, որ գահավիժելով իջնում է <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%B2%D5%A9%D5%A1" title="Արցախի լեռնաշղթա">Արցախի լեռնաշղթայի</a> արևելյան լանջերից սկիզբ առնող <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%BC_(%D5%A3%D5%A5%D5%BF)" title="Կարկառ (գետ)">Կարկառ գետի</a> <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%BF%D5%A1%D5%AF_(%D5%A3%D5%A5%D5%BF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քարինտակ (գետ) (դեռ գրված չէ)">Քարինտակ վտակի</a> հովիտները։ Հյուսիս-արևելքում <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D6%87%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%B2%D5%A9%D5%A1" class="mw-redirect" title="Արևելյան Սևանի լեռնաշղթա">Արևելյան Սևանի լեռնաշղթան</a> է, որը սկիզբ է առնում <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հայաստան">Հայաստանի</a> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D6%80%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%84%D5%AB_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6" title="Գեղարքունիքի մարզ">Գեղարքունիքի մարզից</a>։ <a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%AB_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%B2%D5%A9%D5%A1" title="Զանգեզուրի լեռնաշղթա">Զանգեզուրի</a> ու <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%B2%D5%A9%D5%A1" title="Արցախի լեռնաշղթա">Արցախի լեռնաշղթաների</a> միջև գտնվում է <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%84%D5%AB_%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%B1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%AF" title="Սյունիքի բարձրավանդակ">Սյունիքի բարձրավանդակը</a>, որն իրենից ներկայացնում է բլրաթմբային սարահարթ։ Այստեղի լեռները կազմված են կավճի ու պալեոգենի հրաբխածին-նստվածքային ապարներից, որոնք ծածկված են անթրոպոգենյան <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%BE%D5%A1" title="Լավա">լավաների</a> հզոր շերտով։ Սյունիքի բարձրավանդակը տարածվում է <a href="/wiki/%D5%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%BD" title="Հյուսիս">հյուսիս</a>-<a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84" title="Արևմուտք">արևմուտքից</a> <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE" title="Հարավ">հարավ</a>-<a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D6%84" title="Արևելք">արևելք</a>, երկարությունը՝ 120 կմ, լայնությունը՝ մինչև 50 կմ։ Մակերևույթին բնորոշ են բազմաթիվ հրաբխային կոները, կենտրոնական մասում են <a href="/wiki/%D4%BE%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%AF" class="mw-redirect mw-disambig" title="Ծղուկ">Ծղուկ</a> (3581 մ) և <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D4%BB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80" title="Մեծ Իշխանասար">Մեծ Իշխանասար</a> (3550մ) հրաբխային զանգվածները։ Ամենաբարձր լեռնագագաթը Դալին է՝ 3616 մետր բարձրությամբ։ Այն Արցախի ամենաբարձր լեռներից մեկն է։ Հարավարևմտյան մասում՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%BE%D5%BC%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ծռասար (դեռ գրված չէ)">Ծռասար</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%AD%D5%B4%D5%A1%D5%A9%D5%AB%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մխմաթիք (դեռ գրված չէ)">Մխմաթիք</a> լեռնաշղթաների հատման կետում, գտնվում է <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80" title="Գժասար">Գժասար լեռը</a>՝ 3616 բարձրությամբ։ Համեմատաբար ցածրադիր ու հարթավայրային է հարավն ու արևելքը. <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D6%84%D5%BD" title="Արաքս">Արաքս</a> գետի երկայնքով տարածվում է <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%AC%D5%AB_%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D6%80" title="Միլի դաշտավայր">Միլի կամ Արցախի դաշտավայրը</a>։ Արցախյան բարձրավանդակի արևմտյան հատվածը թեքությամբ իջնում դեպի արևելք՝ ձուլվելով <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%82%D6%80-%D4%B1%D6%80%D5%A1%D6%84%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D6%80" title="Կուր-Արաքսյան դաշտավայր">Կուր-Արաքսյան ընդարձակ հարթավայրի</a> մեծ մասը կազմող Արցախյան դաշտավայրին։ Արցախի տարածքի շուրջ 35 %-ը ծածկված է անտառներով (մասնավորապես 1.500-2.250 մետր բարձրության վրա գտնվող շրջանները)։ Ցածրադիր վայրերի սարալանջերը ծածկված են թփուտներով և մարգագետիններով։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Օգտակար_հանածոներ_և_հողային_ծածկույթ"><span id=".D5.95.D5.A3.D5.BF.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D6.80_.D5.B0.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.AE.D5.B8.D5.B6.D5.A5.D6.80_.D6.87_.D5.B0.D5.B8.D5.B2.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.AE.D5.A1.D5.AE.D5.AF.D5.B8.D6.82.D5.B5.D5.A9"></span>Օգտակար հանածոներ և հողային ծածկույթ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=21" title="Խմբագրել բաժինը. Օգտակար հանածոներ և հողային ծածկույթ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=21" title="Edit section's source code: Օգտակար հանածոներ և հողային ծածկույթ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդվածներ՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%85%D5%A3%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AE%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Արցախի Հանրապետության օգտակար հանածոներ">Արցախի Հանրապետության օգտակար հանածոներ</a> և <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D6%86%D5%AB%D5%A6%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Արցախի ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիր"> Արցախի հողածածկույթ</a></div><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Hunot_Canyon,_Shushi.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Hunot_Canyon%2C_Shushi.jpg/220px-Hunot_Canyon%2C_Shushi.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Hunot_Canyon%2C_Shushi.jpg/330px-Hunot_Canyon%2C_Shushi.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Hunot_Canyon%2C_Shushi.jpg/440px-Hunot_Canyon%2C_Shushi.jpg 2x" data-file-width="3264" data-file-height="2448" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B8%D5%BF%D5%AB_%D5%AF%D5%AB%D6%80%D5%B3" title="Հունոտի կիրճ">Հունոտի կիրճը</a> <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Պատմություն">պատմական</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Բնություն">բնական</a> և <a href="/wiki/%D5%83%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ճարտարապետություն">ճարտարապետական</a> մի շարք գեղատեսիլ վայրերի համալիր է</figcaption></figure><p>Արցախի Հանրապետության տարածքը հարուստ է <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%B2" title="Մետաղ">մետաղական</a> և <a href="/wiki/%D5%88%D5%B9_%D5%B4%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%B2%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ոչ մետաղներ">ոչ մետաղական</a> մի շարք հանքատեսակներով, սակայն <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Երկրաբանություն">երկրաբանական</a>-<a href="/wiki/%D5%80%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հետախուզություն">հետախուզական</a> տեսանկյունից <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%BF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD" title="Հարավային Կովկաս">այս տարածաշրջանը</a> մինչ օրս համարվում է մասամբ (ոչ լրիվ) ուսումնասիրված։ <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Մարտակերտի շրջան">Մարտակերտի շրջանի</a> <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A6" title="Մաղավուզ">Մաղավուզ</a> և <a href="/wiki/%D5%94%D5%B8%D5%AC%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF" title="Քոլատակ">Քոլատակ</a> գյուղերը հայտնի են <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%BC%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84" title="Վառելիք">հանքային վառելիքի տեսակների</a> առատությամբ։ Հնուց ի վեր Արցախի տարածքում հայտնաբերվել են բազմամետաղների, այդ թվում՝ <a href="/wiki/%D5%91%D5%AB%D5%B6%D5%AF" title="Ցինկ">ցինկի</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80" title="Կապար">կապարի</a>, <a href="/wiki/%D5%8A%D5%B2%D5%AB%D5%B6%D5%B1" title="Պղինձ">պղնձի</a>, <a href="/wiki/%D5%88%D5%BD%D5%AF%D5%AB" title="Ոսկի">ոսկու</a>, <a href="/wiki/%D4%BE%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A2" title="Ծծումբ">ծծմբային կոլչեդանի</a>, <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%A9" title="Երկաթ">երկաթի</a> հանքավայրեր ու պաշարներ։ Դրանք հիմնականում գտնվում են <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%B0%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1" title="Մեհմանա">Մեհմանա</a>, <a href="/wiki/%D4%B4%D6%80%D5%B4%D5%A2%D5%B8%D5%B6" title="Դրմբոն">Դրմբոն</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B1%D5%B8%D6%80_(%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6)" title="Վարդաձոր (Մարտակերտի շրջան)">Վարդաձոր</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BF" title="Կուսապատ">Կուսապատ</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D6%84_(%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B2,_%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6)" title="Վանք (գյուղ, Մարտակերտի շրջան)">Վանք</a>, <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Շահկերտ">Շահկերտ</a>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80" title="Լիսագոր">Լիսագոր</a>, <a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%B6" title="Զարդանաշեն">Զարդանաշեն</a>, <a href="/wiki/%D5%91%D5%B8%D6%80" title="Ցոր">Ցոր</a> և <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A6" title="Մաղավուզ">Մաղավուզ</a> գյուղերի հանքավայրերում, <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%B6" title="Խաչեն">Խաչեն</a> ու <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A1%D6%80%D5%A9%D5%A1%D5%BC" title="Թարթառ">Թարթառ</a> գետերի միջև ընկած տարածքում, ինչպես նաև <a href="/wiki/%D5%84%D5%BC%D5%A1%D5%BE%D5%AB_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%B2%D5%A9%D5%A1" title="Մռավի լեռնաշղթա">Մռավ լեռան</a> լանջին։ Արցախը հարուստ է նաև <a href="/wiki/%D5%88%D5%B9_%D5%B4%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%B2%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ոչ մետաղներ">ոչ մետաղական տարրերով</a>։ Մասնավորապես, շատ են <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%A1%D6%80" title="Մարմար">մարմարի</a> ու բազմերանգ մարմարեցված <a href="/wiki/%D4%BF%D6%80%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%80" title="Կրաքար">կրաքարի</a> հանքավայրերը, որոնք հիմնականում գտնվում են <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտ</a> և <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB" title="Շուշի">Շուշի</a> քաղաքներում, ինչպես նաև <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%AD_(%D5%80%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6)" title="Քարագլուխ (Հադրութի շրջան)">Քարագլուխ</a> գյուղի տարածքում։ </p><p>Հանրապետության տարածքում կան <a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%BF" title="Գրանիտ">գրանիտի</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%AC%D5%BF" title="Բազալտ">բազալտի</a>, <a href="/wiki/%D5%8F%D5%B8%D6%82%D6%86" title="Տուֆ">տուֆի</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D6%80%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%80" title="Կրաքար">կրաքարի</a> հանքավայրեր, ինչպես նաև <a href="/wiki/%D5%91%D5%A5%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D5%BF" title="Ցեմենտ">ցեմենտի</a>, <a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%A1%D6%86%D5%AB%D5%BF" title="Գրաֆիտ">գրաֆիտի</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D5%B4%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D6%80" title="Վիմագրական քար">վիմագրական քարի</a>, <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AB%D5%BA%D5%BD" title="Գիպս">գիպսի</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%A1%D5%A6" title="Ավազ">ավազի</a> ու <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BE" title="Կավ">կավի</a> բարձրորակ հումք։ Լեռնային Ղարաբաղի տարածքը հարուստ է նաև <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BB%D5%B8%D6%82%D6%80" title="Հանքային ջուր">հանքային ջրի</a> ռեսուրսներով։ Որոշ աղբյուրներ այստեղ հայտնի են եղել դեռ շատ վաղուց։ Հատկապես կիրառական նշանակություն ունեն <a href="/wiki/%D4%BC%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80" title="Լիսագոր">Լիսագորի</a> <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BB%D5%B8%D6%82%D6%80" title="Հանքային ջուր">հանքային ջրի աղբյուրները</a>, որոնք գտնվում են <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB" title="Շուշի">Շուշիից</a> 16-18 կմ. հեռավորության վրա, Շուշի-Գորիս ավտոճանապարհի մոտ։ Դրանք պարունակում են մեծ քանակությամբ երկաթ և արժեվորվում են իրենց բուժիչ հատկանիշներով։ Իսկ <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Շուշիի շրջան (Արցախ)">Շուշիի շրջանի</a> Շրլան գյուղի մոտ գտնվող աղբյուրի հիման վրա Շուշիում գործում էր առողջարան։ </p><p>Արցախի Հանրապետության հյուսիսարևելյան և հարավարևելյան ծայրամասերի հարթավայրերում տարածված են <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6_%D5%B0%D5%B8%D5%B2%D5%A5%D6%80" title="Շագանակագույն հողեր">շագանակագույն</a>, գետահովիտներում՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BE%D5%AB%D5%A1%D5%AC_%D5%B6%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Ալյուվիալ նստվածքներ">ալյուվիալ</a>, նախալեռներում՝ <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6_%D5%B0%D5%B8%D5%B2%D5%A5%D6%80" title="Շագանակագույն հողեր">մուգ շագանակագույն</a> և <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%83%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B8%D5%B2%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լեռնատափաստանային հողեր (դեռ գրված չէ)">լեռնատափաստանային</a>, միջին բարձրության լեռներում՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6_%D5%B0%D5%B8%D5%B2%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դարչնագույն հողեր (դեռ գրված չէ)">դարչնագույն</a> ու <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D6%80%D5%B7_%D5%B0%D5%B8%D5%B2%D5%A5%D6%80" title="Գորշ հողեր">գորշ հողերը</a>, առանձին զանգվածներով՝ լեռնային սևահողերը, <a href="/wiki/%D5%84%D5%BC%D5%A1%D5%BE%D5%AB_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%B2%D5%A9%D5%A1" title="Մռավի լեռնաշղթա">Մռավի լեռնաշղթայի</a> բարձրադիր մասում՝ <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D5%A3%D5%A5%D5%BF%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B8%D5%B2%D5%A5%D6%80" title="Լեռնամարգագետնային հողեր">լեռնամարգագետնային</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B4%D5%A1%D5%AD%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B8%D5%B2%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կմախքային հողեր (դեռ գրված չէ)">կմախքային հողերը</a>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ջրագրական_ցանց"><span id=".D5.8B.D6.80.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D6.81.D5.A1.D5.B6.D6.81"></span>Ջրագրական ցանց</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=22" title="Խմբագրել բաժինը. Ջրագրական ցանց" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=22" title="Edit section's source code: Ջրագրական ցանց"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Hagari_River_(Tigranavan).jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Hagari_River_%28Tigranavan%29.jpg/220px-Hagari_River_%28Tigranavan%29.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Hagari_River_%28Tigranavan%29.jpg/330px-Hagari_River_%28Tigranavan%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Hagari_River_%28Tigranavan%29.jpg/440px-Hagari_River_%28Tigranavan%29.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></a><figcaption>Հագարի գետը հոսում է <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%B7%D5%A1%D5%A9%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Քաշաթաղի շրջան">Քաշաթաղի շրջանով</a> </figcaption></figure><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Sarsang_reservoir_P1090881.JPG" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Sarsang_reservoir_P1090881.JPG/220px-Sarsang_reservoir_P1090881.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Sarsang_reservoir_P1090881.JPG/330px-Sarsang_reservoir_P1090881.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Sarsang_reservoir_P1090881.JPG/440px-Sarsang_reservoir_P1090881.JPG 2x" data-file-width="2560" data-file-height="1920" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%AB_%D5%BB%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A2%D5%A1%D6%80" title="Սարսանգի ջրամբար">Սարսանգի ջրամբարը</a> կառուցվել է <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A1%D6%80%D5%A9%D5%A1%D5%BC" title="Թարթառ">Թարթառ</a> գետի վրա։ Տեսարանը՝ <a href="/wiki/%D4%B4%D6%80%D5%B4%D5%A2%D5%B8%D5%B6" title="Դրմբոն">Դրմբոն</a> գյուղից </figcaption></figure><p><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Արցախի աշխարհագրություն">Արցախի ջրագրական համակարգը</a> տեսականորեն նման է <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%BB%D6%80%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հայաստանի ջրագրություն">Հայաստանինին</a>։ Հանրապետությունը <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A5%D5%BA%D5%AB_%D5%AE%D5%B8%D5%BE_%D5%A5%D5%AC%D6%84_%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%81%D5%B8%D5%B2_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Դեպի ծով ելք չունեցող պետություններ">դեպի ծով ազատ ելք չունի</a>, սակայն վերջինիս տարածքում կան բազմաթիվ <a href="/wiki/%D5%8B%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ջրատարածություն">ներքին ջրեր</a> (<a href="/wiki/%D4%BC%D5%AB%D5%B3" title="Լիճ">լճեր</a>, <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%BF" title="Գետ">գետեր</a>, <a href="/wiki/%D5%83%D5%A1%D5%B0%D5%AB%D5%B3" title="Ճահիճ">ճահիճներ</a>)։ Խոշոր գետերը հիմնականում պատկանում են <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%82%D6%80" title="Կուր">Կուր</a> և <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D6%84%D5%BD" title="Արաքս">Արաքս</a> գետերի ավազաններին։ Գետերի սնումը հարաբերականորեն խառն է, իսկ հոսքն ունի սեզոնային բնույթ։ Գարնան բոլոր ամիսներին և աշնան սկզբին Արցախի գետերը հորդանում են, իսկ ամռանը՝ ծանծաղում։ Այստեղ հաշվվում է 2639 գետ ու գետակ, որոնց ընդհանուր երկարությունը 8395 կմ է։ Գետերը հիմնականում սկիզբ են առնում բարձրադիր լեռնաշղթաներից և ունեն մեծ անկում։ Ջրային ռեսուրսները կարևոր նշանակություն ունեն <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արցախի Հանրապետության տնտեսություն">Արցախի Հանրապետության զարգացող տնտեսության</a> կայունացման գործում։ Սեփական <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%BC%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84" title="Վառելիք">վառելիքաէներգետիկ պաշարների</a> բացակայության պայմաններում <a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D6%82%D6%80" title="Ջուր">ջուրը</a> միակ էներգետիկ աղբյուրն է։ Գետերի <a href="/wiki/%D5%88%D5%BC%D5%B8%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Ոռոգում">ոռոգման ջրերը</a> խիստ անհրաժեշտ են նաև չորային Արցախի գյուղատնտեսական նշանակության հողերի մշակման համար։ </p><p>Արցախի գետերի մեծամասնությունը (75 %) պատկանում են <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%82%D6%80" title="Կուր">Կուրի</a> ավազանին։ Այս գետի խոշոր վտակներից են <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A1%D6%80%D5%A9%D5%A1%D5%BC" title="Թարթառ">Թարթառը</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D6%87%D5%BB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հևջա (դեռ գրված չէ)">Հևջան</a>, <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%B6" title="Խաչեն">Խաչենը</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%BC" title="Կարկառ">Կարկառը</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%BD%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Խոնաշեն (դեռ գրված չէ)">Խոնաշենը</a>։ Ամենախոշոր վտակն աջակողմյան <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%BC" title="Կարկառ">Կարկառն</a> է, որի ջուրն օգտագործվում է ոռոգման նպատակով։ Այն սկիզբ է առնում <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%B2%D5%A9%D5%A1" title="Արցախի լեռնաշղթա">Արցախի լեռնաշղթայի</a> արևելյան լանջերից՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%BE%D5%B8%D5%BE%D5%AB_%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%AB_%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%B1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB%D6%82%D5%B6%D5%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ծովի մակարդակի բարձրութիւնը (դեռ գրված չէ)">ծովի մակարդակից</a> մինչև 2080 մետր բարձրությունից։ Կարկառն իր հերթին ևս ունի երկու խոշոր վտակներ՝ <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%B2%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%A5%D5%BF" title="Մեղրագետ">Մեղրագետը</a> և Բագարան։ Արաքսի ավազանի վտակները համեմատաբար ավելի խոշոր են և ջրառատ։ Դրանք են՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%AB" title="Հագարի">Հագարին</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1" class="mw-redirect mw-disambig" title="Վարանդա">Վարանդան</a>, <a href="/wiki/%D4%BB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%A5%D5%BF" class="mw-redirect" title="Իշխանագետ">Իշխանագետը</a>։ Հագարին հոսում է <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%B7%D5%A1%D5%A9%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Քաշաթաղի շրջան">Քաշաթաղի շրջանում</a> և ունի 113 կմ երկարություն։ Սկիզբ է առնում Արցախի բարձրավանդակից՝ <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A4%D5%A1%D5%B2_(%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%B2%D5%A9%D5%A1)" title="Դալիդաղ (լեռնաշղթա)">Դալիդաղ լեռնազանգվածի</a> հարավային լանջից։ Հոսում է հյուսիս-արևմուտքից հարավ-արևելք։ խոշոր վտակը Հոչազն (Հոչանց) է (63 կմ)։ Սնումը խառն է, հորդացումը տեղի է ունենում մայիս-հունիսին ամիսներին։ <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1_(%D5%A3%D5%A5%D5%BF)" title="Վարանդա (գետ)">Վարանդան</a> և <a href="/wiki/%D4%BB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%A5%D5%BF_(%D5%A3%D5%A5%D5%BF)" title="Իշխանագետ (գետ)">Իշխանագետը</a> սնմամբ և հոսքով նման են Արցախի մյուս գետերին։ Կան մի քանի գետեր, որոնք սկիզբ են առնում <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հայաստան">Հայաստանի</a> տարածքում և հոսում են մինչև Արցախ։ Օրինակ՝ <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%B6" title="Քարաշեն">Քարաշեն</a> գետն սկիզբ է առնում <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%84%D5%AB_%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%B1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%AF" title="Սյունիքի բարձրավանդակ">Սյունիքի բարձրավանդակից</a> և Արցախի Հանրապետության տարածքում աջից միախառնվում է <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B2%D5%A1%D5%BE%D5%B6%D5%B8_(%D5%A3%D5%A5%D5%BF)" title="Աղավնո (գետ)">Աղավնո</a> գետին։ Արցախի Հանրապետության մայր գետը <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A1%D6%80%D5%A9%D5%A1%D5%BC" title="Թարթառ">Թարթառն</a> է, որը պատկանում է Կուր գետի ավազանին։ Թարթառ գետի վերին ավազանում ժամանակին գտնվել է պատմական <a href="/wiki/%D4%BE%D5%A1%D6%80" class="mw-redirect mw-disambig" title="Ծար">Ծար</a> ավանը, իսկ գետի միջին հոսանքում՝ ձախ ափին, գտնվում է <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84" title="Դադիվանք">Դադիվանքը</a>։ Թարթառի ափին է գտնվում նաև <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B3%D5%A1%D5%BC" class="mw-redirect" title="Քարավաճառ">Քարավաճառ</a> քաղաքը։ Թարթառ գետի ռեժիմը կարգավորելու և ջրերն արդյունավետ օգտագործելու համար 1970 թվականին կառուցվել է <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%AB_%D5%BB%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A2%D5%A1%D6%80" title="Սարսանգի ջրամբար">Սարսանգի ջրամբարը</a>, որի ջրերն օգտագործվում են ոռոգման և ջրաէներգետիկ նպատակներով։ Ջրամբարի վրա կառուցված է Սարսանգի ՀԷԿ-ը ( հզորությունը՝ 110 մեգավատտ)։ Ամբարտակը ծառայել է ոչ միայն էլեկտրաէներգիա ստանալու, այլ նաև դաշտերը ոռոգելու համար։ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF" title="Արցախյան ազատամարտ">Արցախյան ազատամարտի</a> տարիներին <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%AB_%D5%BB%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A2%D5%A1%D6%80" title="Սարսանգի ջրամբար">Սարսանգի ջրամբարի</a> շրջակայքում կատաղի մարտեր են տեղի ունեցել, որոնց ժամանակ կասեցվել է ադրբեջանական բանակի <a href="/wiki/1992_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="1992 թվական">1992 թվականի</a> ամառային հարձակումը և Արցախի կողմից վերականգնվել է ջրամբարի նկատմամբ վերահսկողությունը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Կլիմայական_պայմաններ"><span id=".D4.BF.D5.AC.D5.AB.D5.B4.D5.A1.D5.B5.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.BA.D5.A1.D5.B5.D5.B4.D5.A1.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Կլիմայական պայմաններ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=23" title="Խմբագրել բաժինը. Կլիմայական պայմաններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=23" title="Edit section's source code: Կլիմայական պայմաններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D6%86%D5%AB%D5%A6%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Արցախի ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիր"> Արցախի կլիմայական պայմաններ</a></div> <p>Արցախի կլիման չափավոր մերձարևադարձային է։ Տարեկան միջին ջերմաստիճանը +11 °C է։ Ամենատաք և արևոտ ամիսների՝ հուլիսի և օգոստոսի միջին ջերմաստիճանն է համապատասխանաբար՝ +22 °C և +21 °C։ Ձմեռային ամիսներին միջին ջերմաստիճանը տատանվում է -1-ի և 0 °C միջև։ Բարձրադիր շրջաններում ձմռան եղանակը հաճախ բավական ցուրտ և ձյունառատ է։ Ջերմաստիճանի նվազագույնը՝ -23 °C։ Ամառային ամիսներին ջերմաստիճանի առավելագույնը 32-37 °C և 40 °C է համապատասխանաբար բարձրադիր և ցածրադիր շրջաններում։ Տարեկան տեղումների քանակը բարձրադիր վայրերում 560-840 մմ է, ցածրադիր վայրերում՝ 410-480 մմ։ Գարնանը, հատկապես մայիս և հունիս ամիսներին՝ առավելագույն տեղումների ժամանակ, հաճախ են լինում հեղեղներ և կարկտահարություն։ Բացի այդ՝ բարձրադիր վայրերում տարվա 100-ից 125 օրը մառախլապատ է։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Բուսական_աշխարհ"><span id=".D4.B2.D5.B8.D6.82.D5.BD.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A1.D5.B7.D5.AD.D5.A1.D6.80.D5.B0"></span>Բուսական աշխարհ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=24" title="Խմբագրել բաժինը. Բուսական աշխարհ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=24" title="Edit section's source code: Բուսական աշխարհ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0" title="Արցախի բուսական աշխարհ">Արցախի բուսական աշխարհ</a></div><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Lilium_armenum.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Lilium_armenum.jpg/220px-Lilium_armenum.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Lilium_armenum.jpg/330px-Lilium_armenum.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Lilium_armenum.jpg/440px-Lilium_armenum.jpg 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" title="Շուշան հայկական">Հայկական շուշանը</a> սոխարմատավոր բազմամյա ծաղկաբույս է, որը տարածված է <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հայաստան">Հյուսիսային Հայաստանում</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Անատոլիա">Անատոլիայում</a> և <a href="/wiki/%D4%BC%D5%82%D5%80" class="mw-redirect" title="ԼՂՀ">Արցախում</a></figcaption></figure><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Sambucis_tigranii.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Sambucis_tigranii.jpg/220px-Sambucis_tigranii.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Sambucis_tigranii.jpg/330px-Sambucis_tigranii.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Sambucis_tigranii.jpg/440px-Sambucis_tigranii.jpg 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D4%B9%D5%A1%D5%B6%D5%A9%D6%80%D5%BE%D5%A5%D5%B6%D5%AB,_%D5%8F%D5%AB%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB" title="Թանթրվենի, Տիգրանի">Թանթրվենի Տիգրանին</a> <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հայաստան">Հայաստանի</a> և <a href="/wiki/%D4%BC%D5%82%D5%80" class="mw-redirect" title="ԼՂՀ">Արցախի</a> <a href="/wiki/%D4%B7%D5%B6%D5%A4%D5%A5%D5%B4%D5%AB%D5%AF_%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%BD%D5%A5%D6%80" title="Էնդեմիկ բույսեր">էնդեմիկ բուսատեսակ</a> է, որը գրանցված է <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84" title="Կարմիր գիրք">Կարմիր գրքում</a></figcaption></figure><p>Արցախը հարուստ բնական պաշարների երկիր է՝ գեղատեսիլ և բազմազան բնությամբ։ Արցախի տարածքի շուրջ 35 %-ն անտառածածկ է։ Անտառներն առավել մեծաքանակ են հատկապես <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Հադրութի շրջան">Հադրութի</a> և <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Մարտակերտի շրջան">Մարտակերտի շրջաններում</a>, որտեղ աճում են <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%B6" title="Հոն">հոնի</a>, <a href="/wiki/%D4%BD%D5%B6%D5%B1%D5%B8%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB" title="Խնձորենի">խնձորենու</a>, <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A6%D5%A5%D5%B6%D5%AB" title="Թզենի">թզենու</a>, <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A5%D5%B6%D5%AB" class="mw-redirect" title="Տանձենի">տանձենու</a>, <a href="/wiki/%D4%B8%D5%B6%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%A5%D5%B6%D5%AB" title="Ընկուզենի">ընկուզենու</a>, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB" title="Սալորենի">սալորենու</a>, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB" title="Սալորենի">շլորի</a>, <a href="/wiki/%D4%B6%D5%AF%D5%A5%D5%BC" class="mw-redirect" title="Զկեռ">զկեռի</a>, <a href="/wiki/%D5%8F%D5%AD%D5%AC%D5%A5%D5%B6%D5%AB" class="mw-redirect" title="Տխլենի">տխլենու</a> ծառեր։ Արցախի մյուս երկրամասերում տարբեր տեղաբաշխմամբ աչքի են ընկնում <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB" title="Հաճարենի">հաճարենին</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%B6%D5%AB" title="Կաղնի">կաղնին</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D5%AD%D5%AB" title="Բոխի">բոխին</a>, <a href="/wiki/%D4%B9%D5%AD%D5%AF%D5%AB" title="Թխկի">թխկին</a>, <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A5%D5%B2%D5%AB" title="Թեղի">թեղին</a>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%B8%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB" title="Լորենի">լորենին</a>, <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Հացի">հացին</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A5%D5%B9%D5%AB" title="Կեչի">կեչին</a>, <a href="/wiki/%D5%83%D5%A1%D5%BA%D5%AF%D5%AB" title="Ճապկի">ճապկին</a>։ Գետահովիտների երկարությամբ տարածված են <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%BC%D5%A5%D5%B6%D5%AB" title="Ուռենի">ուռենիները</a>։ Շատ են նաև <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%B7%D5%A5%D5%B6%D5%AB" title="Մոշենի">մոշի</a> և <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%BD%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB" title="Մասրենի">մասրենու</a> թփերը։ Վայրի ծառատեսակների ու թփերի պտուղները հին ժամանակներից մինչև այսօր թարմ կամ չորացված ձևով օգտագործվում են որպես սննդամթերք, համեմունք և դեղամիջոց։ Արցախն աչքի է ընկնում բուսական համայնապատկերների ու բուսատեսակների արտակարգ բազմազանությամբ։ Այստեղ առատ են մշակովի բույսերի վայրի ազգակիցները՝ <a href="/wiki/%D5%91%D5%B8%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ցորեն">ցորեն</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B7%D5%B8%D6%80%D5%A1" title="Աշորա">աշորա</a>, <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D6%80%D5%AB" title="Գարի">գարի</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%A1%D5%AF" title="Վարսակ">վարսակ</a>, <a href="/wiki/%D5%88%D5%AC%D5%B8%D5%BC" title="Ոլոռ">ոլոռ</a>, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D5%AD" class="mw-redirect" title="Սոխ">սոխ</a>, <a href="/wiki/%D5%83%D5%A1%D5%AF%D5%B6%D5%A4%D5%A5%D5%B2" class="mw-redirect" title="Ճակնդեղ">ճակնդեղ</a>, զանազան <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BA%D5%BF%D5%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%BD%D5%A5%D6%80" title="Հատապտղային բույսեր">հատապտուղներ</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A6%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կորիզավորներ">կորիզավոր</a>, <a href="/wiki/%D5%88%D5%AC%D5%B8%D5%BC" title="Ոլոռ">ընդավոր</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կերային ցանքաշրջանառություն">կերային</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B6%D5%BB%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%BD%D5%A5%D6%80" title="Բանջարաբույսեր">բանջարանոցային բուսատեսակներ</a>։ Արցախի տարածքում միմյանց են հաջորդում <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D6%83%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Տափաստան">տափաստաններն</a> ու <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%A1%D5%BC%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Անտառներ">անտառները</a>։ </p><p>Ամենացածր դիրք ունեն <a href="/wiki/%D4%BF%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BF" title="Կիսաանապատ">կիսաանապատներն</a> ու <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D6%83%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Տափաստան">տափաստանները</a> (300-800 մետր), ամենաբարձր՝ մերձալպյան, ալպյան <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D5%A3%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Մարգագետիններ">մարգագետինները</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%B1%D6%80%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D5%BD" title="Բարձրախոս">բարձրախոտերը</a>, քարաժայռային բուսականությունը (1300-2300 մետր), իսկ 2300 մետրից բարձր տարածված են <a href="/wiki/%D5%8F%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A6%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տունդրային զոնաներ">տունդրային յուրահատուկ բուսատեսակները</a>։ Արցախի տափաստանները հիմնականում ծածկված են տափաստանային գուղձավոր և պնդաթուփ խոտաբույսերով։ Այստեղ տարածված են ավելուկը, եղինջը, <a href="/wiki/%D4%BE%D5%B6%D5%A5%D5%A2%D5%A5%D5%AF" title="Ծնեբեկ">ծնեբեկը</a>, <a href="/wiki/%D4%B9%D6%80%D5%A9%D5%B6%D5%BB%D5%B8%D6%82%D5%AF" class="mw-redirect" title="Թրթնջուկ">թրթնջուկը</a>, <a href="/wiki/%D5%83%D5%BC%D5%B3%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%AF" title="Ճռճռուկ">ճռճռուկը</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%B2%D5%A1%D5%B7%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A1%D5%B6" title="Աստղաշուշան">աստղաշուշանը</a>, <a href="/wiki/%D5%93%D5%AB%D6%83%D5%A5%D6%80%D5%A9" title="Փիփերթ">փիփերթը</a>, <a href="/wiki/%D5%87%D6%80%D5%A5%D5%B7" title="Շրեշ">շրիշը</a>, <a href="/wiki/%D4%BB%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A9%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%AF" title="Իշակաթնուկ">իշակաթնուկը</a> և այլն։ Սաղարթավոր նոսր անտառներում ցածրաբուն, լուսասեր ծառերի ու թփերի՝ <a href="/wiki/%D5%91%D5%A1%D6%84%D5%AB" title="Ցաքի">ցաքու</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%BA%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%AF" title="Ասպիրակ">ասպիրակի</a>, <a href="/wiki/%D5%93%D5%BC%D5%B7%D5%B6%D5%AB" title="Փռշնի">փռշնու</a>, <a href="/wiki/%D5%91%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D5%BC%D5%A1%D5%BD" title="Ցախակեռաս">ցախակեռասների</a>, <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%BD%D5%B4%D5%AB%D5%AF" title="Հասմիկ">հասմիկի</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%AC%D5%A5%D5%B6%D5%AB" title="Բալենի">մահալեբյան բալենու</a>, <a href="/wiki/%D4%BD%D5%B6%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%AB" title="Խնկենի">խնկենու</a>, <a href="/wiki/%D5%86%D5%BC%D5%B6%D5%A5%D5%B6%D5%AB" title="Նռնենի">նռնենու</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%BD%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%AB" title="Մասրենի">մասրենու</a>, <a href="/wiki/%D4%B4%D6%80%D5%A1%D5%AD%D5%BF%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%BC" title="Դրախտածառ">դրախտածառի</a> հարևանությամբ աճում են <a href="/wiki/%D5%93%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D5%BF" title="Փետրախոտ">փետրախոտեր</a>, <a href="/wiki/%D5%87%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D5%BF" title="Շյուղախոտ">շյուղախոտեր</a> և <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A2%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D5%BF" title="Աբեղախոտ">աղեղախոտեր</a>։ Ամենուրեք տարածված են <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D6%80%D6%81" title="Ուրց">ուրցի</a> երկու տեսակները, որոնց հոգեպարար բույրով պարուրվում է ողջ շրջապատը։ Անտառամերձ մարգագետիններում աճում են հացազգի և լոբազգի բազմաթիվ բույսեր։ Գարնան վերջերին <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BD%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%AF" title="Սագասոխուկ">սագասոխին</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%AF%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%B8%D5%AD" title="Մկնասոխ">մկանասոխին</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%B2%D5%A1%D5%B7%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A1%D5%B6" title="Աստղաշուշան">աստղաշուշանին</a>, <a href="/wiki/%D5%81%D5%B6%D5%AE%D5%A1%D5%B2%D5%AB%D5%AF" title="Ձնծաղիկ">ձնծաղիկին</a> փոխարինելու են գալիս <a href="/wiki/%D5%80%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AF" class="mw-redirect" title="Հրանունկ">հրանունկը</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%B4%D5%B8%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%AF" title="Անմոռուկ">անմոռուկը</a>, որոնց դեղին և երկնակապտավուն գույնի հետ մեծ խայտաբղետություն են առաջացնում <a href="/wiki/%D5%88%D5%BB%D5%AC%D5%A1%D5%A4%D5%A5%D5%B2" title="Ոջլադեղ">ոջլադեղի</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B9" title="Վարդակակաչ">վարդակակաչի</a>, <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%A5%D6%84%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%AF" title="Երեքնուկ">երեքնուկների</a> և <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B9" class="mw-redirect" title="Կակաչ">կակաչների</a> ծաղիկները։ Արցախի տարբեր հանդամասերում կարելի է հանդիպել <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AF" class="mw-redirect" title="Տատասկ">տատասկի</a>, <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%A1%D5%BE%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%AF" title="Դաշտավլուկ">դաշտավլուկի</a>, <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B5%D5%AC%D5%A1%D5%A9%D5%A1%D5%A9" title="Գայլաթաթ">գայլաթաթի</a> և <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%B4%D5%B8%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%AF" title="Անմոռուկ">անմոռուկի</a>։ Գետեզրերին տեսանելի է <a href="/wiki/%D5%83%D5%A1%D5%B0%D5%B3%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D5%BF" title="Ճահճախոտ">ճահճախոտը</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D5%BF" title="Մակարդախոտ">մակարդախոտը</a>, <a href="/wiki/%D5%8B%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%BF%D5%A5%D5%B4" title="Ջրկոտեմ">ջրկոտեմը</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%BC%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D5%A3" title="Մացառեղեգ">մացառեղեգը</a>, <a href="/wiki/%D5%87%D5%A5%D6%80%D5%A5%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%AF%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D5%BF" title="Շերեփուկախոտ">շերեփուկախոտը</a>, <a href="/wiki/%D5%8B%D6%80%D5%B8%D5%BD%D5%BA" title="Ջրոսպ">ջրոսպը</a>, <a href="/wiki/%D5%8B%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%BD" title="Ջրահարս">ջրահարսը</a>, <a href="/wiki/%D5%8B%D6%80%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BC%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ջրիմուռներ">տարատեսակ ջրիմուռները</a>։ Վերոհիշյալ բույսերին ամենուր ընկերակցում են մոտ 100 տեսակի <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BC%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Մամուռներ">մամուռներ</a>։ Արցախի բարեխառն կլիման հարմարավետ պայմաններ է ստեղծում <a href="/wiki/%D5%88%D6%80%D5%A9" class="mw-redirect" title="Որթ">խաղողի որթի</a> և շահթթենու լիարժեք աճման համար։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Կենդանական_աշխարհ"><span id=".D4.BF.D5.A5.D5.B6.D5.A4.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A1.D5.B7.D5.AD.D5.A1.D6.80.D5.B0"></span>Կենդանական աշխարհ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=25" title="Խմբագրել բաժինը. Կենդանական աշխարհ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=25" title="Edit section's source code: Կենդանական աշխարհ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0" title="Արցախի կենդանական աշխարհ">Արցախի կենդանական աշխարհ</a></div><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Medved_mzoo.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Medved_mzoo.jpg/220px-Medved_mzoo.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Medved_mzoo.jpg/330px-Medved_mzoo.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Medved_mzoo.jpg/440px-Medved_mzoo.jpg 2x" data-file-width="480" data-file-height="640" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0" title="Արցախի կենդանական աշխարհ">Արցախի լեռնային ֆաունային</a> ամենաբնորոշ կենդանատեսակը <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D6%80%D5%B7_%D5%A1%D6%80%D5%BB" title="Գորշ արջ">գորշ արջն</a> է</figcaption></figure><p>Արցախի Հանրապետության տարածքը գտնվում է <a href="/wiki/%D4%BB%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0" title="Իրանական լեռնաշխարհ">Իրանական</a>, <a href="/wiki/%D5%93%D5%B8%D6%84%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%B1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%AF" title="Փոքրասիական բարձրավանդակ">Փոքրասիական</a> և <a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D5%B6%D5%BF%D5%B8%D5%BD" title="Պոնտոս">Պոնտոս</a>-<a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD" title="Կովկաս">Կովկասյան</a> <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A6" title="Մարզ">մարզերի</a> խաչմերուկում, որով և պայմանավորված է այդ մարզերի ազդեցությունը երկրամասի <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0" class="mw-redirect" title="Կենդանական աշխարհ">կենդանական աշխարհի</a> տեսակների վրա։ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD" class="mw-redirect" title="Արցախ">Արցախի</a> կենդանական աշխարհում գերակշռում են առաջավորասիական և միջերկրածովային տեսակները։ Բոլոր գոտիներում կենդանիներից հանդիպում են <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B5%D5%AC" class="mw-redirect" title="Գայլ">գայլ</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B2%D5%BE%D5%A5%D5%BD" class="mw-redirect" title="Աղվես">աղվես</a>, <a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Նապաստակներ">նապաստակ</a>, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B7%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AC" title="Սովորական շնագայլ">շնագայլ</a>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%B3%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%BF" title="Լճագորտ">լճագորտ</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%B2%D5%A5%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Մողեսներ">մողես</a>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Լորտուներ">լորտու</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BC%D5%B6%D5%A5%D5%BF" class="mw-redirect" title="Առնետ">առնետ</a>, <a href="/wiki/%D4%B9%D5%BC%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Թռչուններ">թռչուններից</a>՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%B2" class="mw-redirect" title="Անգղ">անգղ</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%AE%D5%AB%D5%BE" class="mw-redirect" title="Արծիվ">արծիվ</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%A6%D5%A5" class="mw-redirect" title="Բազե">բազե</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B2%D5%A1%D5%BE%D5%B6%D5%AB" class="mw-redirect" title="Աղավնի">աղավնի</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B9%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%AF" class="mw-redirect" title="Կաչաղակ">կաչաղակ</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A3%D5%BC%D5%A1%D5%BE" class="mw-redirect" title="Ագռավ">ագռավ</a>, <a href="/wiki/%D5%83%D5%B6%D5%B3%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ճնճղուկներ">սովորական ճնճղուկ</a>, <a href="/wiki/%D5%89%D5%B2%D5%BB%D5%AB%D5%AF" class="mw-redirect" title="Չղջիկ">չղջիկ</a> և այլն։ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D6%86%D5%AB%D5%A6%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Արցախի ֆիզիկաաշխարհագրական շրջան">Արցախի կլիմայական</a> ու <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0" title="Արցախի բուսական աշխարհ">բուսական ծածկին</a> համապատասխան գոյություն ունի բազմատեսակ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0" title="Արցախի կենդանական աշխարհ">կենդանական աշխարհ</a>։ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BF" title="Կիսաանապատ">Կիսաանապատային</a> և <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D6%83%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A6%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Տափաստանային զոնաներ">տափաստանային գոտում</a> տարածված են զանազան <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%80%D5%A5%D5%AD%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Մորեխներ">մորեխազգիներ</a>, որոնց որոշ տեսակները իսկական չարիք են հողագործի համար։ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BF" title="Կիսաանապատ">Կիսաանապատներում</a> և ժայռերում ապրում են <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%B3%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կարիճներ">կարիճների</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%B2%D5%A5%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Մողեսներ">մողեսների</a> և <a href="/wiki/%D5%95%D5%B1%D5%A5%D6%80" title="Օձեր">օձերի</a> որոշ տեսակներ։ </p><p><a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Սողուններ">Սողուններից</a> կարելի է մատնանշել <a href="/wiki/%D4%BB%D5%AA%D5%A5%D6%80" title="Իժեր">դաշտային իժը</a> և <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A6%D5%A1" title="Գյուրզա">գյուրզան</a>։ Այգիներում և արտերում ապրում են <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Դաշտամկներ">դաշտամկներ</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%B4%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ավազամկներ">ավազամկներ</a> և <a href="/wiki/%D5%83%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ճագարամկներ">ճագարամկներ</a>, որոնք, արագ զարգանալով, դառնում են լուրջ վնասատուներ։ Շատ հարուստ է <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A6%D5%A5%D5%A6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Բզեզներ">բզեզների</a> և <a href="/wiki/%D4%B9%D5%AB%D5%A9%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Թիթեռներ">թիթեռների</a> ֆաունան։ Կաթնասուններից նշված գոտում մշտապես ապրում են <a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF" class="mw-redirect" title="Նապաստակ">նապաստակը</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B2%D5%BE%D5%A5%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Աղվեսներ">աղվեսը</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A6" title="Վարազ">վարազը</a>, մի քանի տեսակ <a href="/wiki/%D5%89%D5%B2%D5%BB%D5%AB%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Չղջիկներ">չղջիկներ</a>, <a href="/wiki/%D5%88%D5%A6%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ոզնիներ">ոզնին</a>, <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B5%D5%AC%D5%A5%D6%80" title="Գայլեր">գայլը</a>։ Թռչուններից հանդիպում են <a href="/wiki/%D4%B1%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Աքարներ">աքարներ</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%BF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Արտույտներ">փոքրիկ արտույտներ</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%BE" title="Կաքավ">դաշտային կաքավներ</a> և <a href="/wiki/%D4%BC%D5%B8%D6%80" class="mw-redirect mw-disambig" title="Լոր">լորեր</a>։ <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AB%D5%B7%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%B9_%D5%A9%D5%BC%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Գիշատիչ թռչուններ">Գիշատիչ թռչուններից</a> տարածված են <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D6%80%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Ուրուրներ">ուրուրներն</a> ու <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B2" title="Գառնանգղ">գառնանգղները</a>։ Երկնակամարում մերթընդմերթ տեսանելի է <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%AE%D5%AB%D5%BE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Արծիվներ">արծիվների</a> սլացիկ թռիչքը։ Անտառաբնակ թռչուններից հայտնի է <a href="/wiki/%D5%93%D5%A1%D5%B5%D5%BF%D6%83%D5%B8%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Փայտփորներ">փայտփորը</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B2%D5%A1%D5%BE%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Աղավնիներ">աղավնին</a>, <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D6%80" title="Երաշտահավեր">երաշտահավը</a>, <a href="/wiki/%D5%83%D5%B8%D6%82%D5%BC%D5%A1%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ճուռակներ">լորոս-ճուռակը</a>, <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A5%D5%B2%D5%B6%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%B2%D5%AB%D5%AF_%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Դեղնածաղիկ անդրկովկասյան">դեղնածաղիկը</a>, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Սարյակներ">սարյակը</a>, <a href="/wiki/%D4%BE%D5%AB%D5%AE%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ծիծեռնակներ">ծիծեռնակը</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D6%82" class="mw-redirect" title="Բու">բուն</a> և <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B9%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կաչաղակներ">կաչաղակը</a>։ </p><p>Անտառներում հանդիպում են <a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Նապաստակներ">նապաստակներ</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B2%D5%BE%D5%A5%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Աղվեսներ">աղվեսներ</a>, <a href="/wiki/%D5%88%D5%A6%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ոզնիներ">ոզնիներ</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%84%D5%AB%D5%BD" title="Աքիս">կովկասյան աքիսներ</a>, երբեմն էլ <a href="/wiki/%D4%B5%D5%B2%D5%B6%D5%AB%D5%AF" class="mw-redirect" title="Եղնիկ">եղնիկ</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BB%D5%A5%D6%80" title="Արջեր">արջ</a> ու <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82" title="Անտառային կատու">անտառային կատու</a>։ Գետերում ապրում են լեռնային գետերին և անուշահամ բարձրադիր լճերին հատուկ ձկներ։ Մարդու անհոգի վերաբերմունքի հետևանքով ձկների որոշ տեսակներ անհետացել են։ Բոլոր լճակներում և գետերում տարածված են <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%A5%D6%80" title="Գորտեր">գորտը</a>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Լորտուներ">լորտուն</a> և <a href="/wiki/%D4%BF%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կրիաներ">կրիան</a>։ Եղեգնապատ վայրերում հանդիպում է <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A2%D5%A1%D5%A4" title="Կարմիր բադ">կարմիր բադը</a>։ Աղբյուրներին, գետակներին, լճակներին հատուկ են <a href="/wiki/%D5%88%D6%80%D5%A4%D5%A5%D6%80" title="Որդեր">ջրային որդերը</a> և <a href="/wiki/%D5%83%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%BC%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ճպուռներ">ճպուռները</a>։ Կանգնած ջրավազաններում ապրում են <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%AE%D5%A1%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Մոծակներ">մոծակների</a> մի քանի տեսակներ։ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Ղարաբաղի_ձի"><span id=".D5.82.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.A2.D5.A1.D5.B2.D5.AB_.D5.B1.D5.AB"></span>Ղարաբաղի ձի</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=26" title="Խմբագրել բաժինը. Ղարաբաղի ձի" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=26" title="Edit section's source code: Ղարաբաղի ձի"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%B1%D5%AB" class="mw-redirect" title="Ղարաբաղի ձի">Ղարաբաղի ձի</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Qarabaq_ati.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Qarabaq_ati.jpg/220px-Qarabaq_ati.jpg" decoding="async" width="220" height="178" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Qarabaq_ati.jpg/330px-Qarabaq_ati.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/66/Qarabaq_ati.jpg 2x" data-file-width="380" data-file-height="307" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%B1%D5%AB" class="mw-redirect" title="Ղարաբաղի ձի">Ղարաբաղի ձի</a></figcaption></figure><p><a href="/wiki/%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%B1%D5%AB" class="mw-redirect" title="Ղարաբաղի ձի">Ղարաբաղի ձին</a>, որը հեծկան ձիերի ցեղին պատկանող ազնվացեղ նժույգ է, դեռևս հնագույն ժամանակներից տարածված է եղել Արցախի տարածքում։ Ըստ մեզ հայտնի աղբյուրների՝ ղարաբաղյան ձին առաջացել է ժողովրդական ընտրասերման արդյունքում՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B1%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պարսկական ձի (դեռ գրված չէ)">պարսկական</a>, <a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B1%D5%AB" class="mw-redirect" title="Թուրքմենական ձի">թուրքմենական</a>, իսկ հետագայում նաև <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B1%D5%AB" class="mw-redirect" title="Արաբական ձի">արաբական ձիերի</a> խաչասերումից և բնակություն է հաստատել <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%82%D6%80" title="Կուր">Կուր</a> և <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D6%84%D5%BD" title="Արաքս">Արաքս</a> գետերի միջև ընկած տարածքում։ Ներկայումս այն համարվում է արևելյան տիպի լավագույն ձիատեսակներից մեկը։ <a href="/wiki/19-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="19-րդ դար">19-րդ դարում</a> այն ներազդել է հարավռուսական <a href="/wiki/%D5%81%D5%AB%D5%A1%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ձիաբուծություն">ձիաբուծության</a> վրա և մեծ քանակով արտահանվել արևմուտք՝ <a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Ֆրանսիա">Ֆրանսիա</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Անգլիա">Անգլիա</a>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%B0%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Լեհաստան">Լեհաստան</a> և այլուր։ </p><p>Ղարաբաղի ձին հատկապես աչքի է ընկնում իր գեղեցիկ արտաքին կառուցվածքով։ Անզեն աչքով նկատելի է ղարաբաղյան ձիու նմանությունն մեկ այլ արևելյան նժույգի՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B1%D5%AB" class="mw-redirect" title="Արաբական ձի">արաբական ձիու</a> հետ։ Երկու ձիատեսակների գլխավոր նմանություններն են չոր մարմնակազմվածքը և հեզ վարքագիծը։ Ղարաբաղյան ձիու գլուխը բավականին թեթև է, իսկ իրանը՝ ուղիղ։ Մնդավի բարձրությունը կազմում է 145-150 սմ է, իրանի թեք երկարությունը՝ 145-150 սմ։ Տարբեր ժամանակներում արցախյան այս ձիատեսակն օգտագործվել է <a href="/wiki/%D4%B4%D5%B8%D5%B6%D5%AB_%D5%8C%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BE" title="Դոնի Ռոստով">Դոնի</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%96%D5%A5%D5%A4%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%BE_%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Անդրկովկասի Խորհրդային Ֆեդերատիվ Սոցիալիստական Հանրապետություն">անդրկովկասյան հանրապետությունների</a> (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ադրբեջանական Հանրապետություն">Ադրբեջանական Հանրապետությունում</a> համարվում է ազգային խորհրդանիշ), <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%B4%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1" title="Արևմտյան Եվրոպա">Արևմտյան Եվրոպայի</a> մի շարք երկրների տարբեր <a href="/wiki/%D5%81%D5%AB" title="Ձի">ձիերի</a> ցեղերի բուծման և բարելավման նպատակով։ Ներկայումս ղարաբաղյան ձիերը սահմանափակ քանակով բուծվում են Արցախի Հանրապետության որոշ շրջաններում։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Բնապահպանություն"><span id=".D4.B2.D5.B6.D5.A1.D5.BA.D5.A1.D5.B0.D5.BA.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Բնապահպանություն</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=27" title="Խմբագրել բաժինը. Բնապահպանություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=27" title="Edit section's source code: Բնապահպանություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Վարչատարածքային_բաժանում"><span id=".D5.8E.D5.A1.D6.80.D5.B9.D5.A1.D5.BF.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.AE.D6.84.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.A2.D5.A1.D5.AA.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Վարչատարածքային բաժանում</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=28" title="Խմբագրել բաժինը. Վարչատարածքային բաժանում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=28" title="Edit section's source code: Վարչատարածքային բաժանում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%A1%D5%AA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" class="mw-redirect" title="Արցախի Հանրապետության վարչական բաժանում">Արցախի Հանրապետության վարչական բաժանում</a></div><p><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%A1%D5%AA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" class="mw-redirect" title="Արցախի Հանրապետության վարչական բաժանում">Արցախի Հանրապետության վարչատարածքային միավորներն</a> են՝ <a href="/wiki/%D5%87%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80)" title="Շրջան (վարչական միավոր)">շրջանները</a>, <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D6%84_(%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80)" title="Համայնք (վարչատարածքային միավոր)">համայնքները</a>, ինչպես նաև շրջանի կարգավիճակ ունեցող <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտ քաղաքը</a> (Արցախի մայրաքաղաք)։ Արցախի Հանրապետության ընդհանուր տարածքը կազմում է 11.458 կմ², որը վարչակատարածքայնորեն բաժանված է 8 առանձին շրջանների։ Դրանք են՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Ասկերանի շրջան">Ասկերանի շրջանը</a>՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Ասկերան">Ասկերան</a> կենտրոնով, <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Հադրութի շրջան">Հադրութի շրջանը</a>՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9" title="Հադրութ">Հադրութ</a> կենտրոնով, <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Մարտակերտի շրջան">Մարտակերտի շրջանը</a>՝ <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Մարտակերտ">Մարտակերտ</a> կենտրոնով, <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B8%D6%82_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Մարտունու շրջան (Արցախ)">Մարտունու շրջանը</a>՝ <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Մարտունի (Արցախ)">Մարտունի</a> կենտրոնով, <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Շահումյանի շրջան (Արցախ)">Շահումյանի շրջանը</a>՝ <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%B3%D5%A1%D5%BC" title="Քարվաճառ">Քարվաճառ</a> կենտրոնով, <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Շուշիի շրջան (Արցախ)">Շուշիի շրջանը</a>՝ <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB" title="Շուշի">Շուշի</a> կենտրոնով և <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%B7%D5%A1%D5%A9%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Քաշաթաղի շրջան">Քաշաթաղի շրջանը</a>՝ <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%80" title="Բերձոր">Բերձոր</a> կենտրոնով<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Շահումյանի շրջան">Շահումյանի շրջանն</a> ներկայումս գտնվում է <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ադրբեջանական Հանրապետություն">Ադրբեջանի Հանրապետության</a> վերահսկողության տակ, իսկ տեղի հայ բնակչությունը դուրս է մղված դեպի ազատագրված <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%84_(%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BC)" class="mw-redirect" title="Վայկունիք (գավառ)">Վայկունիքի գավառ</a>։ Այս ութ շրջաններին մեջ են մտնում նաև ազատագրված յոթը հայկական պատմական գավառները՝ Ճրաքն, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%BE%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" title="Կովսական">Կովսական</a>, <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%B7%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%84" title="Քաշունիք">Քաշունիք</a> (<a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%AB" title="Հագարի">Հագարի գետի</a> հովիտ, Քաշաթաղի շրջան) <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6_(%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6)" class="mw-redirect" title="Շահումյան (շրջան)">Վայկունիք</a> (<a href="/wiki/%D4%B9%D5%A1%D6%80%D5%A9%D5%A1%D5%BC" title="Թարթառ">Թարթառ գետի</a> վերին հովիտը), <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AF%D5%B6" title="Ակն">Ակն</a> (Տիգրանակերտի դաշտակ, նախկին <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B2%D5%A4%D5%A1%D5%B4%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D4%BD%D5%8D%D5%80)" title="Աղդամի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)">Աղդամի շրջան</a>) և <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D6%84" title="Մուխանք">Մուխանք</a> (Արցախի դաշտավայր)։ </p><p>Ըստ Արցախի Հանրապետության «վարչատարածքային բաժանման մասին օրենք»-ի՝ ութ շրջաններում իրականացվում է պետական կառավարում, համայնքներում՝ տեղական ինքնակառավարում։ Տեղական ինքնակառավարում է իրականացվում Ստեփանակերտ քաղաքում ևս՝ համատեղելով պետական կառավարման հետ։ Համայնքը կարող է ընդգրկել մեկ կամ ավելի թվով բնակավայրեր։ Արցախի Հանրապետության բոլոր բնակավայրերը՝ առանձին կամ այլ բնակավայրի (բնակավայրերի) հետ միասին ընդգրկվում են համայնքների մեջ<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <table class="toccolours" style="width:100%; margin:auto; margin:1px; text-align:center; border-spacing:0; font-size:95%;"> <tbody><tr> <th colspan="9" style="text-align:left; background:lightgrey; padding-left:10px; font-size:130%;"><div style="text-align: center;">Արցախի վարչական շրջաններ</div> </th></tr> <tr style="font-size:95%; width:15%; background:white;"> <th style="border-bottom:1px solid black;">  </th> <th style="border-bottom:1px solid black;">Վարչական շրջան </th> <th style="border-bottom:1px solid black;">Տարածք </th> <th style="border-bottom:1px solid black;">Բնակչություն </th> <td rowspan="10" style="background:white;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80.png/173px-%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80.png" decoding="async" width="173" height="221" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80.png/259px-%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80.png/345px-%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80.png 2x" data-file-width="469" data-file-height="600" /></a></span> </td> <th style="border-bottom:1px solid black;">  </th> <th style="border-bottom:1px solid black;">Շրջան </th> <th style="border-bottom:1px solid black;">Շրջկենտրոն </th> <th style="border-bottom:1px solid black;">Բնակչություն </th></tr> <tr> <td style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white">1 </td> <td style="text-align:left; padding-left:5px;"><i><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտ</a></i> </td> <td>25.66 կմ² </td> <td>50,400 </td> <td style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white">10 </td> <td style="text-align:left; padding-left:5px;"><i><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտ</a></i> </td> <td><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտ</a> </td> <td>50,400 </td></tr> <tr> <td style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white">2 </td> <td style="text-align:left; padding-left:5px;"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Ասկերանի շրջան">Ասկերանի շրջան</a> </td> <td>25.66 կմ² </td> <td>1221.92 </td> <td style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white">11 </td> <td style="text-align:left; padding-left:5px;"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Ասկերանի շրջան">Ասկերանի շրջան</a> </td> <td><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Ասկերան">Ասկերան</a> </td> <td>2180 </td></tr> <tr> <td style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white">3 </td> <td style="text-align:left; padding-left:5px;"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Հադրութի շրջան">Հադրութի շրջան</a> </td> <td>12,400 կմ² </td> <td>1876.80 </td> <td style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white">12 </td> <td style="text-align:left; padding-left:5px;"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Հադրութի շրջան">Հադրութի շրջան</a> </td> <td><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9" title="Հադրութ">Հադրութ</a> </td> <td>3000 </td></tr> <tr> <td style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white">4 </td> <td style="text-align:left; padding-left:5px;"><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Մարտակերտի շրջան">Մարտակերտի շրջան</a> </td> <td>25.66 կմ² </td> <td>851,258 </td> <td style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white">13 </td> <td style="text-align:left; padding-left:5px;"><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Մարտակերտի շրջան">Մարտակերտի շրջան</a> </td> <td><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Մարտակերտ">Մարտակերտ</a> </td> <td>4500 </td></tr> <tr> <td style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white">5 </td> <td style="text-align:left; padding-left:5px;"><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B8%D6%82_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Մարտունու շրջան (Արցախ)">Մարտունու շրջան</a> </td> <td>23,100 կմ² </td> <td>152,758 </td> <td style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white">14 </td> <td style="text-align:left; padding-left:5px;"><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B8%D6%82_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Մարտունու շրջան (Արցախ)">Մարտունու շրջան</a> </td> <td><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Մարտունի (Արցախ)">Մարտունի</a> </td> <td>5 800 </td></tr> <tr> <td style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white">6 </td> <td style="text-align:left; padding-left:5px;"><a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Շահումյանի շրջան">Շահումյանի շրջան</a> </td> <td>2,800 կմ² </td> <td>1829.80 </td> <td style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white">15 </td> <td style="text-align:left; padding-left:5px;"><a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Շահումյանի շրջան">Շահումյանի շրջան</a> </td> <td><a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%B3%D5%A1%D5%BC" title="Քարվաճառ">Քարվաճառ</a> </td> <td>500 </td></tr> <tr> <td style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white">7 </td> <td style="text-align:left; padding-left:5px;"><a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Շուշիի շրջան (Արցախ)">Շուշիի շրջան</a> </td> <td>25.66 կմ² </td> <td>166,706 </td> <td style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white">16 </td> <td style="text-align:left; padding-left:5px;"><a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Շուշիի շրջան (Արցախ)">Շուշիի շրջան</a> </td> <td><a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB" title="Շուշի">Շուշի</a> </td> <td>4100 </td></tr> <tr> <td style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white">8 </td> <td style="text-align:left; padding-left:5px;"><a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%B7%D5%A1%D5%A9%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Քաշաթաղի շրջան">Քաշաթաղի շրջան</a> </td> <td>4,500 կմ² </td> <td>381.30 </td> <td style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white">17 </td> <td style="text-align:left; padding-left:5px;"><a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%B7%D5%A1%D5%A9%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Քաշաթաղի շրջան">Քաշաթաղի շրջան</a> </td> <td><a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%80" title="Բերձոր">Բերձոր</a> </td> <td>2200 </td></tr> <tr> <td style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white">9 </td> <td style="text-align:left; padding-left:5px;"><b>Ընդհանուր</b> </td> <td>25.66 կմ² </td> <td>11.458 </td> <td style="width:2.5%; background:#f0f0f0; border:1px solid white">18 </td> <td style="text-align:left; padding-left:5px;"><b>Արցախ</b> </td> <td><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտ</a> </td> <td>50,400 </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Արցախյան_հիմնախնդիր"><span id=".D4.B1.D6.80.D6.81.D5.A1.D5.AD.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.B0.D5.AB.D5.B4.D5.B6.D5.A1.D5.AD.D5.B6.D5.A4.D5.AB.D6.80"></span>Արցախյան հիմնախնդիր</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=29" title="Խմբագրել բաժինը. Արցախյան հիմնախնդիր" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=29" title="Edit section's source code: Արցախյան հիմնախնդիր"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Արցախի_իրավական_կարգավիճակ"><span id=".D4.B1.D6.80.D6.81.D5.A1.D5.AD.D5.AB_.D5.AB.D6.80.D5.A1.D5.BE.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.AF.D5.A1.D6.80.D5.A3.D5.A1.D5.BE.D5.AB.D5.B3.D5.A1.D5.AF"></span>Արցախի իրավական կարգավիճակ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=30" title="Խմբագրել բաժինը. Արցախի իրավական կարգավիճակ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=30" title="Edit section's source code: Արցախի իրավական կարգավիճակ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ներկայիս Արցախի Հանրապետությունը փաստացիորեն (դե ֆակտո) անկախ պետություն է, որն ունի սեփական դրոշը, զինանշանը և օրհներգը, իշխանական մարմինները, ֆինանսատնտեսական համակարգը։ Հայաստանը միջազգային-իրավական հարթակում Արցախը ճանաչում է որպես իր անբաժանելի մաս։ Այնուամենայնիվ, Արցախյան խնդրի միջազգային-իրավական կարգավորումը մեծապես կապված է Հայաստանի արտաքին քաղաքականության հետ։ Մարդու իրավունքների տեսանկյունից «Արցախյան հակամարտության սկզբնական շրջանում Հայաստանը զինամթերքով և կամավորներով օգնություն է ցուցաբերում Արցախին։ Հայաստանի ներգրավվածությունն Արցախյան պատերազմում աճում է 1993 թվականի դեկտեմբերի ժն տեղի ունեցած ադրբեջանական ներխուժումից հետո։ Դրանից հետո Հայաստանի ներքին գործերի նախարարությունը երկրում հայտարարեց արտակարգ իրավիճակ և սկսեց զորակոչ անցկացնել Արցախի պաշտպանական դիրքերում կռվելու համար»։ Հայաստանն և Արցախն ունեն շաղկապված քաղաքականություն, որի վառ ապացույցն է Արցախի Հանրապետության նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի ընտրությունը Հայաստանի վարչապետի (1994-1997) և ապա նաև նախագահի (1998-2008) պաշտոնում։ Հայաստանի կառավարությունը բազմիցս կարողանում է պաշտպանել երկու հայկական պետությունների շահերը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հովանու ներքո շարունակվող բանակցությունների ընթացքում։ Իր եվրասիական ուսումնասիրությունների ընթացքում Արևմտաեվրոպական միության հետազոտությունների ինստիտուտի նախագահ Դով Լինչև գրում է․ «Արցախի անկախացումը թույլ է տալիս նոր հայկական պետությանը խուսափել ագրեսիայի միջազգային խարանից, չնայած այն բանին, որ հայկական զորքերը 1991-1994 թվականներին գերիշխանում էին արցախա-ադրբեջանական շփման գծում»։ Լինչը նաև մատնանշում է, որ «հայկական զինված ուժերի հզորությունը և Հայաստանի ռազմավարական դաշինքը Ռուսաստանի հետ, դիտվում են որպես Ստեփանակերտի իշխանությունների կողմից արցախյան պետության պաշտպանության առանցքային վահաններ»։ Այնուամենայնիվ, շատ աղբյուրներ Արցախը փաստացիորեն համարում են Հայաստանի մաս։ </p><p>Արցախյան հիմնախնդրի շուրջ Հայաստանը, Ադրբեջանական Հանրապետությունը և երրորդ կողմ հանդիսացող Արցախը, ունեն տարբեր քաղաքական դիրքորոշումներ։ Պաշտոնական Բաքուն Հայաստանի կառավարությանը հորդորում է դուրս բերել հայկական զորքերը Լեռնային Ղարաբաղից և մյուս վիճելի տարածքներից, ինչպես նաև բոլոր տեղահանված անձանց թույլատրել վերադառնալ իրենց տներ։ Հայաստանը մերժում է ադրբեջանական կողմի պահանջները և կարծում է, որ Արցախի ժողովուրդն ունի ազգային ինքնորոշման անտարելի իրավունք։ Թե՛ Երևանը և թե՛ Ստեփանակերտը նշում են, որ Արցախն իրեն անկախ է հռչակել Խորհրդային Միությունից և այլ ոչ թե Ադրբեջանից։ Հայաստանի կառավարությունը պնդում է, որ Արցախի կառավարությունը պետք է մասնակցի տարածաշրջանի ապագայի վերաբերյալ ցանկացած քննարկման՝ միաժամանակ մերժելով ազատագրված տարածքները վերադարձնելու և փախստականներին մուտքի պահանջները։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Արցախյան_հիմնախնդրի_կարգավորման_բանակցային_գործընթաց"><span id=".D4.B1.D6.80.D6.81.D5.A1.D5.AD.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.B0.D5.AB.D5.B4.D5.B6.D5.A1.D5.AD.D5.B6.D5.A4.D6.80.D5.AB_.D5.AF.D5.A1.D6.80.D5.A3.D5.A1.D5.BE.D5.B8.D6.80.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.D5.A2.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D6.81.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.A3.D5.B8.D6.80.D5.AE.D5.A8.D5.B6.D5.A9.D5.A1.D6.81"></span>Արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման բանակցային գործընթաց</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=31" title="Խմբագրել բաժինը. Արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման բանակցային գործընթաց" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=31" title="Edit section's source code: Արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման բանակցային գործընթաց"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Կողմերի միջև բանակցությունները կազմակերպվել են Ֆրանսիայի, Ռուսաստանի և Միացյալ Նահանգների կառավարությունների անմիջական նախաձեռնությամբ։ Արցախյան խնդրի կարգավորմանն ուղղված առաջին բանակցությունները 2001 թվականին ընթացել են նախ և առաջ Փարիզում և ապա՝ Ֆլորիդայում։ Չնայած այն հանգամանքին, որ կողմերը մոտ էին խնդրի հանգուցալուծմանը, ադրբեջանական իշխանությունները՝ ինչպես Հեյդար Ալիևի, այնպես էլ իր որդու՝ Իլհամ Ալիևի (2003 թվականի հոկտեմբերին կայացած ընտրություններից հետո) պաշտոնավարման տարիներին, հստակորեն հերքում են Փարիզում և Ֆլորիդայում կայացված ցանկացած համաձայնություն։ Ադրբեջանի և Հայաստանի նախագահներ Իլհամ Ալիևի և Ռոբերտ Քոչարյանի միջև հետագա բանակցությունները տեղի են ունեցել 2004 թվականի սեպտեմբերին՝ Ղազախստանի մայրաքաղաք Աստանայում՝ ԱՊՀ անդամ պետությունների ղեկավարների գագաթնաժողովի ընթացքում։ Այս անգամ ադրբեջանական կողմի ներկայացված առաջարկներից մեկը Արցախում և Ադրբեջանում հանրաքվեի անցկացումն էր՝ տարածաշրջանի ապագա կարգավիճակի որոշման վերաբերյալ։ 2006 թվականի փետրվարի 10-ին և 11-ին Ռամբույե ավանում տեղի են ունենում բանակցություններ, որոնք որևէ համաձայնության չեն հանգեցնում։ Սակայն այդ ընթացքում քննարկվում են մի շարք առանցքային հարցեր, ինչպիսիք են օրինակ Քարվաճառից հայկական զորքերի դուրս գալու հարցը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Բնակչություն"><span id=".D4.B2.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.B9.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Բնակչություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=32" title="Խմբագրել բաժինը. Բնակչություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=32" title="Edit section's source code: Բնակչություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արցախի Հանրապետության բնակչություն">Արցախի Հանրապետության բնակչություն</a></div> <p>Արցախի Հանրապետության մշտական բնակիչների ընդհանուր քանակը 2010 թ. հունվարի 1-ի դրությամբ կազմել է 141..400 մարդ։ Ազգաբնակչության մեծ մասը հայեր են։ Կան նաև ռուսներ, ուկրաինացիներ, վրացիներ և հույներ։ Քաղաքաբնակների թիվը 74.183 մարդ է կամ 52.5 %, գյուղական բնակչությունը՝ 67.217 մարդ է կամ 47.5 %։ Արցախում տղամարդկանց թիվը կազմել է 68.048 մարդ կամ 48.1%, կանանցը՝ 73.352 կամ 51.9%։ Արցախի մայրաքաղաք Ստեփանակերտի բնակչությունը կազմում է 52.310 մարդ<sup id="cite_ref-president.nkr.am_52-0" class="reference"><a href="#cite_note-president.nkr.am-52"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Բնակչությունն ըստ շրջանների</th> <th>Բնակչության քանակը<sup id="cite_ref-president.nkr.am_52-1" class="reference"><a href="#cite_note-president.nkr.am-52"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </th></tr> <tr> <td>Ստեփանակերտ</td> <td>52.310 </td></tr> <tr> <td>Ասկերան</td> <td>17.732 </td></tr> <tr> <td>Հադրութ</td> <td>12.373 </td></tr> <tr> <td>Մարտակերտ</td> <td>19.636 </td></tr> <tr> <td>Մարտունի</td> <td>23.435 </td></tr> <tr> <td>Քարվաճառ</td> <td>3.000 </td></tr> <tr> <td>Շուշի</td> <td>5.126 </td></tr> <tr> <td>Քաշաթաղ</td> <td>7.788 </td></tr> <tr> <td>Ընդհանուր՝</td> <td>141.400 </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Արցախահայության_էթնիկ_զտումներ"><span id=".D4.B1.D6.80.D6.81.D5.A1.D5.AD.D5.A1.D5.B0.D5.A1.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.A7.D5.A9.D5.B6.D5.AB.D5.AF_.D5.A6.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Արցախահայության էթնիկ զտումներ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=33" title="Խմբագրել բաժինը. Արցախահայության էթնիկ զտումներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=33" title="Edit section's source code: Արցախահայության էթնիկ զտումներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A7%D5%A9%D5%B6%D5%AB%D5%AF_%D5%A6%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80_(2023)" title="Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)">Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)</a></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Տնտեսություն"><span id=".D5.8F.D5.B6.D5.BF.D5.A5.D5.BD.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Տնտեսություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=34" title="Խմբագրել բաժինը. Տնտեսություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=34" title="Edit section's source code: Տնտեսություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Բնական հումքի հնարավորություններով պայմանավորված՝ Արցախում ավանդաբար գործել են <a href="/wiki/%D5%87%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B4" class="mw-redirect mw-disambig" title="Շերամ">շերամորդի</a> <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D5%AA%D5%B8%D5%AA" title="Բոժոժ">բոժոժի</a> նախնական մշակման, <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Մետաքսագործություն">մետաքսագործության</a>, <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D6%80%D5%A3%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Գորգագործություն">գորգագործության</a>, <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Գինեգործություն">գինեգործության</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մետաղաձուլություն (դեռ գրված չէ)">մետաղաձուլության</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%95%D5%B2%D5%A5%D5%A9%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Օղեթորում (դեռ գրված չէ)">օղեթորման</a> (<a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9" title="Թութ">թթից</a> և <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D5%B2" title="Խաղող">խաղողից</a>) գործատներ, <a href="/wiki/%D4%B2%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Բրուտագործություն">բրուտագործության կետեր</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%82%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ղմինդր (դեռ գրված չէ)">կղմինդրի</a>, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B5%D5%AC" title="Սայլ">սայլերի</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BC%D6%84" class="mw-redirect" title="Կառք">կառքերի</a> պատրաստման, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B7%D5%AB%D5%AF" title="Կոշիկ">կոշիկի</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A5%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կարի արհեստանոց (դեռ գրված չէ)">կարի արհեստանոցներ</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%81%D5%AB%D5%A9%D5%B0%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ձիթհան (դեռ գրված չէ)">ձիթհաններ</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%8B%D6%80%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ջրաղաց (դեռ գրված չէ)">ջրաղացներ</a> և այլն։ Արցախի Հանրապետության <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Մարտակերտի շրջան">Մարտակերտի շրջանի</a> տարածքում <a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%AB" class="mw-redirect" title="Ֆրանսիացի">ֆրանսիացիները</a> դեռևս 19-րդ դարում արդյունահանել են բազմամետաղների հանքանյութ։ <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB" title="Շուշի">Շուշիում</a> գործել է ջրէկ (30 կՎտ)։ </p><p>Արցախ-Ղարաբաղում բոժոժի վերամշակումն սկսել են <a href="/wiki/19-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="19-րդ դար">19-րդ դարի</a> 60-ական թվականներին։ Մինչև <a href="/wiki/1918" title="1918">1918</a> թվականը երկրամասում գործել են <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%A9%D5%A5%D5%AC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մետաքսաթել (դեռ գրված չէ)">մետաքսաթելի</a> 36 և թելի ոլորման 10 գործատներ։ Արտադրած մետաքսաթելն սպառվել է <a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Ռուսաստան">Ռուսաստանում</a> ու <a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Ֆրանսիա">Ֆրանսիայում</a>, իսկ <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D6%80%D5%A3" title="Գորգ">գորգերը</a>՝ <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Պարսկաստան">Պարսկաստանում</a> և այլուր։ <a href="/wiki/1879" title="1879">1879</a> թվականին <a href="/wiki/%D5%96%D5%AB%D5%AC%D5%A1%D5%A4%D5%A5%D5%AC%D6%86%D5%AB%D5%A1" title="Ֆիլադելֆիա">Ֆիլադելֆիայում</a> (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%84%D5%86" class="mw-redirect" title="ԱՄՆ">ԱՄՆ</a>) կազմակերպված միջազգային տոնավաճառում Ղարաբաղի <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%BD" title="Մետաքս">մետաքսն</a> արժանացել է <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%AE%D5%A1%D5%A9" title="Արծաթ">արծաթե</a>, իսկ <a href="/wiki/1882" title="1882">1882</a> թվականի Մոսկվայի ցուցահանդեսում՝ ոսկե մեդալի։ <a href="/wiki/19-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="19-րդ դար">19-րդ դարի</a> վերջին Ղարաբաղի մետաքսաթելից գործվել են <a href="/wiki/%D5%93%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A6" title="Փարիզ">Փարիզի</a> <a href="/wiki/%D4%B5%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%A5%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%BF" title="Ելիսեյան պալատ">Ելիսեյան պալատի</a> վարագույրները։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Գյուղատնտեսություն"><span id=".D4.B3.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B2.D5.A1.D5.BF.D5.B6.D5.BF.D5.A5.D5.BD.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Գյուղատնտեսություն</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=35" title="Խմբագրել բաժինը. Գյուղատնտեսություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=35" title="Edit section's source code: Գյուղատնտեսություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D4%B3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A1%D5%BF%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Գյուղատնտեսություն">Գյուղատնտեսության</a> կարևոր ճյուղերն էին <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%AF" class="mw-redirect" title="Հացահատիկ">հացահատիկային</a> տնտեսությունը, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B5%D5%A3%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Այգեգործություն">այգեգործությունը</a>, <a href="/wiki/%D5%8A%D5%BF%D5%B2%D5%A1%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Պտղաբուծություն">պտղաբուծությունը</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Անասնապահություն">անասնապահությունը</a>։ Մշակվել են նաև <a href="/wiki/%D4%B2%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%B1" title="Բրինձ">բրինձ</a>, ձիթատու <a href="/wiki/%D5%8E%D5%B8%D6%82%D5%B7" class="mw-redirect" title="Վուշ">վուշ</a>, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%AB%D5%BD%D5%A5%D5%BC" title="Սիսեռ">սիսեռ</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%86%D5%AB%D5%AC" title="Կարտոֆիլ">կարտոֆիլ</a> և այլն։ <a href="/wiki/1805" title="1805">1805</a> թվականին Ղարաբաղը, ինքնակամ ընդունելով Ռուսաստանի տիրապետությունը (հաստատվել է <a href="/wiki/1813" title="1813">1813</a> թվականի <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80" title="Գյուլիստանի պայմանագիր">Գյուլիստանի պայմանագրով</a>) և գտնվելով Ռուսաստանի կայսրության վարչաքաղաքական ու սոցիալ-տնտեսական համակարգում, զարգացել է կայսրության ծայրամասային շրջաններին բնորոշ հաստատության օրինաչափություններով։ Ռուսաստանում հոկտեմբերյան հեղաշրջումը (<a href="/wiki/1917" title="1917">1917</a> թվական), անղրկովկասյան ազգերի անկախացումն ու ազգամիջյան հակամարտությունների սրումը նոր անկախացած երկրների տնտեսությունը հասցրել են քայքայման եզրին։ Մեծ չափով տուժել է նաև Արցախ-Ղարաբաղի տնտեսությունը։ Խորհրդայնացումից հետո պահանջվել է մի քանի տասնամյակ, որպեսզի <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Ադրբեջան">Ադրբեջանի</a> կազմում <a href="/wiki/%D4%BB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6" class="mw-redirect" title="Ինքնավար մարզ">ինքնավար մարզի</a> կարգավիճակ ստացած <a href="/wiki/%D4%BC%D5%82" class="mw-redirect" title="ԼՂ">ԼՂ</a>-ն իր մակրոտնտեսական ցուցանիշներով մոտենար <a href="/wiki/1915" title="1915">1915</a>-<a href="/wiki/1916" title="1916">1916</a> թվականների մակարդակին։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Տրանսպորտ"><span id=".D5.8F.D6.80.D5.A1.D5.B6.D5.BD.D5.BA.D5.B8.D6.80.D5.BF"></span>Տրանսպորտ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=36" title="Խմբագրել բաժինը. Տրանսպորտ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=36" title="Edit section's source code: Տրանսպորտ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%80_%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80_01.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%80_%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80_01.jpg/220px-%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%80_%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80_01.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%80_%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80_01.jpg/330px-%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%80_%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%80_%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80_01.jpg/440px-%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%80_%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80_01.jpg 2x" data-file-width="3264" data-file-height="2448" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80" title="Գանձասար">Գանձասար</a></figcaption></figure> <p>Արցախի և Հայաստանի միջև սահմանը բաց է և երթևեկությունը երկկողմանիորեն ազատ է։ Հայաստանից՝ <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%BD" title="Գորիս">Գորիս</a> քաղաքից A 312 մայրուղին անցնելով <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%80" title="Բերձոր">Բերձոր</a>, ապա <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB" title="Շուշի">Շուշի</a> քաղաքներով, միանում է մայրաքաղաք Ստեփանակերտին։ Նախատեսվում է վերագործարկել <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%AB_%D6%85%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Ստեփանակերտի օդանավակայան">Ստեփանակերտի օդանավակայանը</a>, որով Արցախը օդային կապ կունենա Երևանի հետ։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Տուրիզմ"><span id=".D5.8F.D5.B8.D6.82.D6.80.D5.AB.D5.A6.D5.B4"></span>Տուրիզմ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=37" title="Խմբագրել բաժինը. Տուրիզմ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=37" title="Edit section's source code: Տուրիզմ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D4%B6%D5%A2%D5%B8%D5%BD%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6_%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Զբոսաշրջությունն Արցախի Հանրապետությունում">Զբոսաշրջությունն Արցախի Հանրապետությունում</a></div> <p>Հայաստանի և ԱՊՀ երկրների քաղաքացիները կարող են երկիր այցելել առանց անցագրի։ Այլ երկրների քաղաքացիները պարտավոր են անցագիր ունենալ, որը հեշտությամբ կարելի է ստանալ հենց սահմանում, այլև Երևանում, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B7%D5%AB%D5%B6%D5%A3%D5%BF%D5%B8%D5%B6" class="mw-redirect" title="Վաշինգտոն">Վաշինգտոնում</a>, <a href="/wiki/%D5%93%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A6" title="Փարիզ">Փարիզում</a>, Մոսկվայում և այլուր Արցախի Հանրապետության ներկայացուցչություններում։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Պետական_կառուցվածք"><span id=".D5.8A.D5.A5.D5.BF.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.AF.D5.A1.D5.BC.D5.B8.D6.82.D6.81.D5.BE.D5.A1.D5.AE.D6.84"></span>Պետական կառուցվածք</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=38" title="Խմբագրել բաժինը. Պետական կառուցվածք" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=38" title="Edit section's source code: Պետական կառուցվածք"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading6"><h6 id="Քաղաքականություն"><span id=".D5.94.D5.A1.D5.B2.D5.A1.D6.84.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Քաղաքականություն</h6><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=39" title="Խմբագրել բաժինը. Քաղաքականություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=39" title="Edit section's source code: Քաղաքականություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդված՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արցախի քաղաքականություն">Արցախի քաղաքականություն</a></div> <ul><li>Նախագահ – <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%BE%D5%A5%D5%AC_%D5%87%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Սամվել Շահրամանյան">Սամվել Շահրամանյան</a>, 2023</li> <li>Պետնախարար – <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A9%D5%B8%D6%82%D6%80_%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Արթուր Հարությունյան">Արթուր Հարությունյան</a>, 2023</li> <li>Խորհրդարան – Ազգային Ժողով, 33 պատգամավոր, 5 տարի ժամկետ</li> <li>Արցախի Հանրապետությունում գործում է համընդհանուր ընտրության իրավունք, 1991 թվից ի վեր</li> <li>Ընտրելու տարիքը՝ 18 տարեկան</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Արցախի_միջազգային_իրավական_կարգավիճակ"><span id=".D4.B1.D6.80.D6.81.D5.A1.D5.AD.D5.AB_.D5.B4.D5.AB.D5.BB.D5.A1.D5.A6.D5.A3.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.AB.D6.80.D5.A1.D5.BE.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.AF.D5.A1.D6.80.D5.A3.D5.A1.D5.BE.D5.AB.D5.B3.D5.A1.D5.AF"></span>Արցախի միջազգային իրավական կարգավիճակ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=40" title="Խմբագրել բաժինը. Արցախի միջազգային իրավական կարգավիճակ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=40" title="Edit section's source code: Արցախի միջազգային իրավական կարգավիճակ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Artsakh_St._Watertown,_MA.JPG" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Artsakh_St._Watertown%2C_MA.JPG/220px-Artsakh_St._Watertown%2C_MA.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Artsakh_St._Watertown%2C_MA.JPG/330px-Artsakh_St._Watertown%2C_MA.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Artsakh_St._Watertown%2C_MA.JPG/440px-Artsakh_St._Watertown%2C_MA.JPG 2x" data-file-width="2592" data-file-height="1944" /></a><figcaption>Արցախի փողոցը Ուոթերթաունում (<a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%BD%D5%A1%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A5%D5%A9%D5%BD" class="mw-redirect" title="Մասսաչուսեթս">Մասսաչուսեթս</a> նահանգ, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%84%D5%86" class="mw-redirect" title="ԱՄՆ">ԱՄՆ</a>)</figcaption></figure> <p>Արցախի անկախությունը ճանաչել են մասամբ ճանաչված պետություններ՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A2%D5%AD%D5%A1%D5%A6%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Աբխազիա">Աբխազիայի</a><sup id="cite_ref-Ցուգբա_53-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ցուգբա-53"><span class="cite-bracket">[</span>53<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>54<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">[</span>55<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> և <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%95%D5%BD%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Հարավային Օսիա">Հարավային Օսիայի</a><sup id="cite_ref-Ցուգբա_53-1" class="reference"><a href="#cite_note-Ցուգբա-53"><span class="cite-bracket">[</span>53<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> հանրապետությունները, ինչպես նաև չճանաչված <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D6%80%D5%B1%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D5%BD%D5%BF%D6%80%D5%AB_%D5%84%D5%B8%D5%AC%D5%A4%D5%B8%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Մերձդնեստրի Մոլդովական Հանրապետություն">Մերձդնեստրի Հանրապետությունը</a><sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>56<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%BD%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Ավստրալիա">Ավստրալիայի</a> բնակչությամբ ամենամեծ նահանգը՝ <a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D6%80_%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%88%D6%82%D5%A5%D5%AC%D5%BD" class="mw-redirect" title="Նոր Հարավային Ուելս">Նոր Հարավային Ուելսը</a>, նույնպես ընդունել է Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը և կոչ է արել Ավստրալիայի իշխանություններին պաշտոնապես ճանաչել Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախությունը<sup id="cite_ref-ՆՀՈւ_տեքստ_57-0" class="reference"><a href="#cite_note-ՆՀՈւ_տեքստ-57"><span class="cite-bracket">[</span>57<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-НГзт_58-0" class="reference"><a href="#cite_note-НГзт-58"><span class="cite-bracket">[</span>58<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ARFDpress_59-0" class="reference"><a href="#cite_note-ARFDpress-59"><span class="cite-bracket">[</span>59<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության անկախության ճանաչման կոչ (ԱՄՆ նախագահին և Կոնգրեսին) պարունակող հռչակագրեր ընդունել են ԱՄՆ մի քանի նահանգների օրենսդրական մարմինները՝ <a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D5%A4-%D4%B1%D5%B5%D5%AC%D5%A5%D5%B6%D5%A4" class="mw-redirect" title="Ռոդ-Այլենդ">Ռոդ-Այլենդ</a><sup id="cite_ref-Ռոդ-Այլենդ_60-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ռոդ-Այլենդ-60"><span class="cite-bracket">[</span>60<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-awrhod_61-0" class="reference"><a href="#cite_note-awrhod-61"><span class="cite-bracket">[</span>61<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%BD%D5%A1%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A5%D5%A9%D5%BD" class="mw-redirect" title="Մասսաչուսեթս">Մասսաչուսեթս</a><sup id="cite_ref-aw2_62-0" class="reference"><a href="#cite_note-aw2-62"><span class="cite-bracket">[</span>62<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-freeeurope_63-0" class="reference"><a href="#cite_note-freeeurope-63"><span class="cite-bracket">[</span>63<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%B6" title="Մեն">Մեն</a><sup id="cite_ref-mainenk_64-0" class="reference"><a href="#cite_note-mainenk-64"><span class="cite-bracket">[</span>64<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-aw3_65-0" class="reference"><a href="#cite_note-aw3-65"><span class="cite-bracket">[</span>65<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%A6%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A1" title="Լուիզիանա">Լուիզիանա</a><sup id="cite_ref-Լուիզիանայի_սենատ_66-0" class="reference"><a href="#cite_note-Լուիզիանայի_սենատ-66"><span class="cite-bracket">[</span>66<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-AWLois_67-0" class="reference"><a href="#cite_note-AWLois-67"><span class="cite-bracket">[</span>67<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68"><span class="cite-bracket">[</span>68<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> և <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%86%D5%B8%D5%BC%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Կալիֆոռնիա">Կալիֆոռնիա</a><sup id="cite_ref-Կալիֆոռնիա_69-0" class="reference"><a href="#cite_note-Կալիֆոռնիա-69"><span class="cite-bracket">[</span>69<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite-bracket">[</span>70<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite-bracket">[</span>71<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite-bracket">[</span>72<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Արցախի_Հանրապետության_ճանաչման_նախագիծ_Հայաստանի_Ազգային_ժողովում"><span id=".D4.B1.D6.80.D6.81.D5.A1.D5.AD.D5.AB_.D5.80.D5.A1.D5.B6.D6.80.D5.A1.D5.BA.D5.A5.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.B3.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.B9.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.D5.B6.D5.A1.D5.AD.D5.A1.D5.A3.D5.AB.D5.AE_.D5.80.D5.A1.D5.B5.D5.A1.D5.BD.D5.BF.D5.A1.D5.B6.D5.AB_.D4.B1.D5.A6.D5.A3.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.AA.D5.B8.D5.B2.D5.B8.D5.BE.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Արցախի Հանրապետության ճանաչման նախագիծ Հայաստանի Ազգային ժողովում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=41" title="Խմբագրել բաժինը. Արցախի Հանրապետության ճանաչման նախագիծ Հայաստանի Ազգային ժողովում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=41" title="Edit section's source code: Արցախի Հանրապետության ճանաչման նախագիծ Հայաստանի Ազգային ժողովում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/2014" title="2014">2014</a> թվականի <a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D5%B5%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_12" title="Նոյեմբերի 12">նոյեմբերի 12</a>-ին <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հայաստան">Հայաստանի</a> Ազգային ժողովում քվեարկության դրվեց <a href="/wiki/%D4%BA%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ժառանգություն">«Ժառանգություն»</a> խմբակցության պատգամավոր <a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B0%D5%AB_%D5%93%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%BB%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Զարուհի Փոստանջյան">Զարուհի Փոստանջյանի</a> ներկայացրած <i>«Լեռնային Ղարաբաղի (Արցախի) և Հայաստանի Հանրապետությունների անվտանգության ապահովման ռազմաքաղաքական հիմնադրույթների հայեցակետերի մասին»</i> օրենքի նախագիծը։ Օրինագծին կողմ քվեարկեցին 8 պատգամավորներ՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%85%D4%B4" class="mw-redirect" title="ՀՅԴ">ՀՅԴ</a> խմբակցության բոլոր 5 պատգամավորները (<a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B4%D5%A5%D5%B6_%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Արմեն Ռուստամյան">Արմեն Ռուստամյան</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B2%D5%BE%D5%A1%D5%B6_%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Աղվան Վարդանյան">Աղվան Վարդանյան</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B4%D5%A5%D5%B6_%D4%B2%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Արմեն Բաբայան">Արմեն Բաբայան</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D5%AC_%D5%84%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_(%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%AB%D5%B9)" title="Միքայել Մանուկյան (քաղաքական գործիչ)">Միքայել Մանուկյան</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%AE%D5%BE%D5%AB%D5%AF_%D5%84%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Արծվիկ Մինասյան">Արծվիկ Մինասյան</a>), «Ժառանգությունից»՝ Զարուհի Փոստանջյանն ու <a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%AB%D5%AF_%D5%80%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%A2%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Ռուբիկ Հակոբյան">Ռուբիկ Հակոբյանը</a>, ՀԱԿ խմբակցությունից՝ <a href="/wiki/%D5%86%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D5%AC_%D5%93%D5%A1%D5%B7%D5%AB%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Նիկոլ Փաշինյան">Նիկոլ Փաշինյանը</a>։ ՀԱԿ խմբակցության պատգամավոր <a href="/wiki/%D5%80%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BF_%D4%B2%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հրանտ Բագրատյան">Հրանտ Բագրատյանը</a> ձեռնպահ քվեարկեց։ Բոլոր մյուս պատգամավորները քվեարկությանը չեն մասնակցել, որի արդյունքում նախագիծը չընդունվեց։ Նախագծով նախատեսվում էր պաշտոնապես ճանաչել ԼՂՀ անկախությունը և բացառել այլ պետությունների կամ միջազգային կազմակերպությունների կողմից զինված ուժերի տեղակայումը Արցախի, Հայաստանի և <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ադրբեջանի պատմություն">Ադրբեջանի</a> հանրապետությունների սահմաններին, ինչպես նաև երկու այլ դրույթներ<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73"><span class="cite-bracket">[</span>73<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Նախկինում ևս <a href="/wiki/%D4%BA%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ժառանգություն">«Ժառանգություն»</a> խմբակցության կողմից առաջարկվել են ԼՂՀ անկախության ճանաչման նախագծեր, որոնք նույնպես մերժվել են Ազգային ժողովի կողմից։ </p><p>2020 թ. սեպտեմբերի 27-ից վերսկսվել են քննարկումները <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%B1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE" title="Հայաստանի Ազգային ժողով">Հայաստանիի</a> կողմից Արցախի Հանրապետության ճանաչման մասին<sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74"><span class="cite-bracket">[</span>74<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Արցախյան_հակամարտության_վերջին_զարգացումներ"><span id=".D4.B1.D6.80.D6.81.D5.A1.D5.AD.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.B0.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D6.80.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.BE.D5.A5.D6.80.D5.BB.D5.AB.D5.B6_.D5.A6.D5.A1.D6.80.D5.A3.D5.A1.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Արցախյան հակամարտության վերջին զարգացումներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=42" title="Խմբագրել բաժինը. Արցախյան հակամարտության վերջին զարգացումներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=42" title="Edit section's source code: Արցախյան հակամարտության վերջին զարգացումներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Հիմնական հոդվածներ՝ <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%BC%D6%85%D6%80%D5%B5%D5%A1_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Քառօրյա պատերազմ">Քառօրյա պատերազմ</a> և <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5-%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BC%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%B4_(%D6%83%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%BE%D5%A1%D6%80,_2017)" title="Հայ-ադրբեջանական ռազմական բախում (փետրվար, 2017)">Հայ-ադրբեջանական ռազմական բախում (փետրվար, 2017)</a></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Մշակույթ"><span id=".D5.84.D5.B7.D5.A1.D5.AF.D5.B8.D6.82.D5.B5.D5.A9"></span>Մշակույթ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=43" title="Խմբագրել բաժինը. Մշակույթ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=43" title="Edit section's source code: Մշակույթ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Տոներ"><span id=".D5.8F.D5.B8.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Տոներ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=44" title="Խմբագրել բաժինը. Տոներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=44" title="Edit section's source code: Տոներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable"> <caption>Արցախի Հանրապետության պետական տոներ<sup id="cite_ref-:0_75-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-75"><span class="cite-bracket">[</span>75<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-:1_76-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-76"><span class="cite-bracket">[</span>76<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-:0_77-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-77"><span class="cite-bracket">[</span>Ն 1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </caption> <tbody><tr> <th>Օր </th> <th>Անվանում </th></tr> <tr> <td>Հունվարի 1, Հունվարի 6 </td> <td>Ամանոր և Սուրբ ծնունդ<sup id="cite_ref-78" class="reference"><a href="#cite_note-78"><span class="cite-bracket">[</span>Ն 2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr> <tr> <td>Փետրվարի 20 </td> <td>Արցախի վերածննդի օր<sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79"><span class="cite-bracket">[</span>Ն 3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr> <tr> <td>Փետրվարի 21 </td> <td>Մայրենի լեզվի օր </td></tr> <tr> <td>Փետրվարի 23 </td> <td>Հայրենի պաշտպանի օր </td></tr> <tr> <td>Մարտի 8 </td> <td>Կանանց միջազգային օր </td></tr> <tr> <td>Ապրիլի 7 </td> <td>Մայրության և գեղեցկության տոն </td></tr> <tr> <td>Մայիսի 1 </td> <td>Աշխատավորների համերաշխության միջազգային օր </td></tr> <tr> <td>Մայիսի 9 </td> <td>Հաղթանակի տոն<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80"><span class="cite-bracket">[</span>Ն 4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr> <tr> <td>Մայիսի 28 </td> <td>Հայաստանի առաջին հանրապետության օր </td></tr> <tr> <td>Հունիսի 1 </td> <td>Երեխաների պաշտպանության միջազգային օր </td></tr> <tr> <td>Սեպտեմբերի 1 </td> <td>Գիտելիքի և դպրության օր </td></tr> <tr> <td>Դեկտեմբերի 10 </td> <td>Արցախի Հանրապետության օր<sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81"><span class="cite-bracket">[</span>Ն 5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr> <tr> <td>Նշվում է հոկտեմբերի երկրորդ շաբաթ օրը։ </td> <td>Թարգմանչած տոն<sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82"><span class="cite-bracket">[</span>Ն 6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr></tbody></table> <table class="wikitable"> <caption>Արցախի Հանրապետության հիշատակի օրեր<sup id="cite_ref-:0_75-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-75"><span class="cite-bracket">[</span>75<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-:1_76-1" class="reference"><a href="#cite_note-:1-76"><span class="cite-bracket">[</span>76<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-:0_77-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-77"><span class="cite-bracket">[</span>Ն 1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </caption> <tbody><tr> <th>Օր </th> <th>Անվանում </th></tr> <tr> <td>Ապրիլի 24 </td> <td>Ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օր </td></tr> <tr> <td>Հունիսի 29 </td> <td>Հայրենիք համար նահատակվածների և անհետ կորածների հիշատակի օր </td></tr> <tr> <td>Դեկտեմբերի 7 </td> <td>Եկրաշարժի զոհերի հիշատակի օր </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ադրբեջանի_ներխուժում_Արցախ"><span id=".D4.B1.D5.A4.D6.80.D5.A2.D5.A5.D5.BB.D5.A1.D5.B6.D5.AB_.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AD.D5.B8.D6.82.D5.AA.D5.B8.D6.82.D5.B4_.D4.B1.D6.80.D6.81.D5.A1.D5.AD"></span>Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=45" title="Խմբագրել բաժինը. Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=45" title="Edit section's source code: Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%AA%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD_(2023)" title="Ադրբեջանի ներխուժում Արցախ (2023)">Արցախի վրա 2023 թվականի Ադրբեջանի ներխուժման</a> ընթացքում Արցախի նախագահ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%BE%D5%A5%D5%AC_%D5%87%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Սամվել Շահրամանյան">Սամվել Շահրամանյանը</a> բնաջնջման վտանգի տակ<sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83"><span class="cite-bracket">[</span>77<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%BA%D5%BF%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AB_28" title="Սեպտեմբերի 28">սեպտեմբերի 28</a>-ին ստորագրել է Արցախի բոլոր պետական հիմնարկները և կազմակերպությունները մինչև 2024 թվականի հունվարի 1-ը լուծարելու հրամանագիր, որով Արցախի Հանրապետությունը պետք է դադարեր գոյության ունենալ։ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A7%D5%A9%D5%B6%D5%AB%D5%AF_%D5%A6%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80_(2023)" title="Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)">Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներից</a> հետո, դեկտեմբերի 10-ին նախագահ Շահրամանյանը չեղարկել է Արցախի Հանրապետությունը լուծարելու իր հրամանագիրը<sup id="cite_ref-84" class="reference"><a href="#cite_note-84"><span class="cite-bracket">[</span>78<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-85" class="reference"><a href="#cite_note-85"><span class="cite-bracket">[</span>79<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Արցախի սահմանադրության համաձայն, հանրաքվեով անկախացած պետությունը չի կարող լուծարվել միջնորդավորված ընտրված նախագահի հրամանագրով<sup id="cite_ref-86" class="reference"><a href="#cite_note-86"><span class="cite-bracket">[</span>80<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-87" class="reference"><a href="#cite_note-87"><span class="cite-bracket">[</span>81<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Բացի այդ, միջազգային իրավունքով՝ անվավեր է ցանկացած իրավական ակտ, որ ընդունվել է սպառնալիքի տակ<sup id="cite_ref-88" class="reference"><a href="#cite_note-88"><span class="cite-bracket">[</span>82<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Տես_նաև"><span id=".D5.8F.D5.A5.D5.BD_.D5.B6.D5.A1.D6.87"></span>Տես նաև</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=46" title="Խմբագրել բաժինը. Տես նաև" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=46" title="Edit section's source code: Տես նաև"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD_%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3" title="Արցախ նահանգ">Արցախ նահանգ</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A7%D5%A9%D5%B6%D5%AB%D5%AF_%D5%A6%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80_(2023)" title="Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)">Արցախի Հանրապետության բնակչության էթնիկ զտումներ (2023)</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Նշումներ"><span id=".D5.86.D5.B7.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Նշումներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=47" title="Խմբագրել բաժինը. Նշումներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=47" title="Edit section's source code: Նշումներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ol class="references"> <li id="cite_note-:0-77"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_77-0">1,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_77-1">1,1</a></sup></span> <span class="reference-text">Արցախում կարող են նշվել միջազգային, ավանդական, եկեղեցական, մասնագիտական այլ տոներ ու հիշատակի օրեր։</span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a></span> <span class="reference-text">Նշվում են դեկտեմբերի 31-ից հունվարի 6-ը։ Ոչ աշխատանքային օրեր են։</span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a></span> <span class="reference-text">Փետրվարի 20, 1988 թ-ի այդ օրը սկսվել են Արցախի անկախացման ցույցերը։</span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a></span> <span class="reference-text">Արցախի պաշտպանության բանակի և Շուշիի ազատագրման օր. մայիսի 9։ Ոչ աշխատանքային օր են։</span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a></span> <span class="reference-text">Արցախի պետական անկախության մասին հանրաքվեի և Սահմանադրության օր՝ նշվում է դեկտեմբերի 10-ին, ոչ աշխատանքային օր։</span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a></span> <span class="reference-text">Նշվում է հոկտեմբերի երկրորդ շաբաթ օրը։ Արցախի պետական անկախության մասին հանրաքվեի և սահմանադրության օր. դեկտեմբերի 10։ Ոչ աշխատանքային օր է։</span> </li> </ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ծանոթագրություններ"><span id=".D4.BE.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D5.A9.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Ծանոթագրություններ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=48" title="Խմբագրել բաժինը. Ծանոթագրություններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=48" title="Edit section's source code: Ծանոթագրություններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9141943">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-Արցախի_սահմանադրություն-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Արցախի_սահմանադրություն_1-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nankr.am/hy/1838">Արցախի Հանրապետության սահմանադրություն, ընդունված 2017 թվականի փետրվարի 20-ին,</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220323165812/http://www.nankr.am/hy/1838"><i>(արխիվացված 23․03․2022թ․)</i></a>։</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r10127783">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite class="citation book cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/postsovietwarsre00zurc"><i>Հետխորհրդային պատերազմներ. ապստամբություն, էթնիկ հակամարտություն և ազգամիջյան բախումներ Կովկասում</i></a> (Online-Ausg. ed.). Նյու Յորք: Նյու Յորքի համալսարանի հրատարակչություն. 2007. էջ <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/postsovietwarsre00zurc/page/168">168</a>. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9780814797099" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/9780814797099"><bdi>9780814797099</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D5%80%D5%A5%D5%BF%D5%AD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6+%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80.+%D5%A1%D5%BA%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%2C+%D5%A7%D5%A9%D5%B6%D5%AB%D5%AF+%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6+%D6%87+%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%B5%D5%A1%D5%B6+%D5%A2%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80+%D4%BF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B4&rft.place=%D5%86%D5%B5%D5%B8%D6%82+%D5%85%D5%B8%D6%80%D6%84&rft.pages=168&rft.edition=Online-Ausg.&rft.pub=%D5%86%D5%B5%D5%B8%D6%82+%D5%85%D5%B8%D6%80%D6%84%D5%AB+%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB+%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&rft.date=2007&rft.isbn=9780814797099&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fpostsovietwarsre00zurc&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160416093350/http://www.stat-nkr.am/hy/2010-11-24-10-40-02/597--2015">«ԼՂՀ 2015 թվականի մարդահամարի նախնական օպերատիվ ցուցանիշներ»</a>. 2016 թ․ մարտի 30. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.stat-nkr.am/hy/2010-11-24-10-40-02/597--2015">օրիգինալից</a> 2016 թ․ ապրիլի 16-ին.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D4%BC%D5%82%D5%80+2015+%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%AB+%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%AB+%D5%B6%D5%A1%D5%AD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D6%85%D5%BA%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%BE+%D6%81%D5%B8%D6%82%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%B6%D5%A5%D6%80&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.stat-nkr.am%2Fhy%2F2010-11-24-10-40-02%2F597--2015&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Հայաստան_հանրագիտարան-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Հայաստան_հանրագիտարան_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text">«Հայաստան հանրագիտարան», խմբագիր՝ Հովհաննես Այվազյան, Հայկական Հանրագիտարան հրատարակչություն, Երևան, 2012 թվական</span> </li> <li id="cite_note-Արցախ_տեղ․_ԱԳՆ_կայք-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Արցախ_տեղ․_ԱԳՆ_կայք_5-0">5,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Արցախ_տեղ․_ԱԳՆ_կայք_5-1">5,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230928073422/https://www.nkr.am/hy/general-information">«Ընդհանուր տեղեկություններ - Արցախի Հանրապետության արտաքին գործերի նախարարություն»</a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nkr.am/hy/general-information">օրիգինալից</a> 2023 թ․ սեպտեմբերի 28-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 15-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D4%B8%D5%B6%D5%A4%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D6%80+%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80+-+%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6+%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%AB%D5%B6+%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B6%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nkr.am%2Fhy%2Fgeneral-information&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220408030613/http://www.president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/">«Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության Նախագահի պաշտոնական կայք»</a>. <i>president.nkr.am</i>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/">օրիգինալից</a> 2022 թ․ ապրիլի 8-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 15-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=president.nkr.am&rft.atitle=%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6+%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6+%D5%86%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B0%D5%AB+%D5%BA%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D6%84&rft_id=http%3A%2F%2Fpresident.nkr.am%2Fam%2Fnews%2Farchive%2Fpage32%2F816%2F816%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081216084723/http://www.km.ru/magazin/view.asp?id=%7B9066B14A-54A3-475D-9106-42C5406A9F38%7D">«Новости KM.RU. Приднестровье хочет войти в состав России»</a>. <i>web.archive.org</i>. 2008 թ․ դեկտեմբերի 16. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.km.ru/magazin/view.asp?id=%7B9066B14A-54A3-475D-9106-42C5406A9F38%7D">օրիգինալից</a> 2008 թ․ դեկտեմբերի 16-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 15-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=web.archive.org&rft.atitle=%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+KM.RU.+%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%8C%D0%B5+%D1%85%D0%BE%D1%87%D0%B5%D1%82+%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%82%D0%B8+%D0%B2+%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2+%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.km.ru%2Fmagazin%2Fview.asp%3Fid%3D%257B9066B14A-54A3-475D-9106-42C5406A9F38%257D&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://mil.am/hy/news/1766">Հայաստանը ԼՂՀ ժողովրդի անվտանգության երաշխավորն է - Հայաստանի պաշտպանության նախարարություն</a></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mfa.am/hy/interviews-articles-and-comments/2017/04/01/mae-avril2016/7065">«ՀՀ արտաքին գործերի նախարարության հայտարարությունը»</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190309045029/https://www.mfa.am/hy/interviews-articles-and-comments/2017/04/01/mae-avril2016/7065">Արխիվացված</a> 2019-03-09 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/save/https://www.mfa.am/hy/interviews-articles-and-comments/2017/04/01/mae-avril2016/7065">արխիվացված</a>)։</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://artsakhpress.am/arm/news/43385/">«Հայաստանը մնում է ԼՂ անվտանգության երաշխավորը. ԼՂ-ն չի կարող ունենալ ավելի ցածր կարգավիճակ, քան ունի այսօր»</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190319002959/https://artsakhpress.am/arm/news/43385">Արխիվացված</a> 2019-03-19 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/save/https://artsakhpress.am/arm/news/43385/">արխիվացված</a>)։</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://kremlin.ru/events/president/news/64384">«Заявление Президента Азербайджанской Республики, Премьер-министра Республики Армения и Президента Российской Федерации»</a>. <i>Президент России</i> (ռուսերեն)<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 15-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82+%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8&rft.atitle=%D0%97%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B0+%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8%2C+%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%BC%D1%8C%D0%B5%D1%80-%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0+%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8+%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D0%B8+%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B0+%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%A4%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8&rft_id=http%3A%2F%2Fkremlin.ru%2Fevents%2Fpresident%2Fnews%2F64384&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://lurer.com/?p=568996&l=am">«Ադրբեջանն էթնիկ զտումներ է իրականացրել Լեռնային Ղարաբաղի հայերի նկատմամբ․ Ջուդի Չու»</a>. <i>lurer.com</i>. 2024 թ․ հունիսի 3<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 3-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=lurer.com&rft.atitle=%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%B6+%D5%A7%D5%A9%D5%B6%D5%AB%D5%AF+%D5%A6%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80+%D5%A7+%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D6%81%D6%80%D5%A5%D5%AC+%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6+%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%AB+%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%A1%D5%B4%D5%A2%E2%80%A4+%D5%8B%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%AB+%D5%89%D5%B8%D6%82&rft_id=https%3A%2F%2Flurer.com%2F%3Fp%3D568996%26l%3Dam&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%B8" title="Լեո">Լեո</a>, «Հայոց պատմություն», Երկերի ժողովածու, հատոր 2, Երևան - 1973, էջ 32-33։</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.president.nkr.am/am/nkr/">«Արցախի հանրապետության նախագահի պաշտոնական կայքէջ»</a>. <i>www.president.nkr.am</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130401122901/http://www.president.nkr.am/am/nkr/">Արխիվացված</a> օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 1-ին.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.president.nkr.am&rft.atitle=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6+%D5%B6%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B0%D5%AB+%D5%BA%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D6%84%D5%A7%D5%BB&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.president.nkr.am%2Fam%2Fnkr%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text">Շահեն Մկրտչյան, «Արցախի գանձերը», Երևան 2000 - Տիգրան Մեծ հրտ., էջ 10։</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%D5%82%D6%87%D5%B8%D5%B6%D5%A4_%D4%B1%D5%AC%D5%AB%D5%B7%D5%A1%D5%B6" title="Ղևոնդ Ալիշան">Ղևոնդ Ալիշան</a>, «Արցախ», գրաբարից թարգմանեց Գ. Բ. Թորոսյան։ Երևանի Համալսարանի Հրատարակչություն – 1993, էջ 8։</span> </li> <li id="cite_note-aguank-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-aguank_17-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%BE%D5%BD%D5%A5%D5%BD_%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Մովսես Կաղանկատվացի">Մովսես Կաղանկատվացի</a>, «Աղուանից աշխարհի պատմութիւն», 1.4, 1.18, 3.22:</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text">Robert H. Hewsen, <i>Armenia: a Historical Atlas.</i> University of Chicago Press, 2001, pp. 119–120.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text">Լևոն Հարությունյան, Նշխարներ Արցախի բանահյուսության</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nankr.am/hy/557">«ԱՀ Ազգային ժողով // Պաշտոնական կայք // nankr.am»</a>. <i>www.nankr.am</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180206044253/http://www.nankr.am/hy/557">Արխիվացված</a> օրիգինալից 2018 թ․ փետրվարի 6-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 21-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.nankr.am&rft.atitle=%D4%B1%D5%80+%D4%B1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6+%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE+%2F%2F+%D5%8A%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D6%84+%2F%2F+nankr.am&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nankr.am%2Fhy%2F557&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nankr.am/hy/572">«Արցախի Հանրապետություն // Պաշտոնական կայք // nankr.am»</a>. <i>www.nankr.am</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180206043629/http://www.nankr.am/hy/572">Արխիվացված</a> օրիգինալից 2018 թ․ փետրվարի 6-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 23-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.nankr.am&rft.atitle=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6+%2F%2F+%D5%8A%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D6%84+%2F%2F+nankr.am&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nankr.am%2Fhy%2F572&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 32</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFԲալայան2020" class="citation web cs1">Բալայան, Վահրամ (2020). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://armunicat.nla.am/cgi-bin/koha/opac-detail.pl?biblionumber=1714859">«Արցախի Հանրապետության բնակավայրերի պատմության ուրվագծեր = Glimpses on the history of the Artsakh Republic settlements = Очерки истории населенных пунктов Республики Арцах : Մենագրություն / Վ.Ռ. Բալայան»</a>. <i>armunicat.nla.am</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=armunicat.nla.am&rft.atitle=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6+%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6+%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%A3%D5%AE%D5%A5%D6%80+%3D+Glimpses+on+the+history+of+the+Artsakh+Republic+settlements+%3D+%D0%9E%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B8+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B8+%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85+%D0%BF%D1%83%D0%BD%D0%BA%D1%82%D0%BE%D0%B2+%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8+%D0%90%D1%80%D1%86%D0%B0%D1%85+%3A+%D5%84%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6+%2F+%D5%8E.%D5%8C.+%D4%B2%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6&rft.date=2020&rft.aulast=%D4%B2%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6&rft.aufirst=%D5%8E%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B4&rft_id=http%3A%2F%2Farmunicat.nla.am%2Fcgi-bin%2Fkoha%2Fopac-detail.pl%3Fbiblionumber%3D1714859&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-ReferenceB-24"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceB_24-0">24,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceB_24-1">24,1</a></sup></span> <span class="reference-text">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 34</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text">Մկրտչյան. Շ., «Արցախ», Երևան, 1991, էջ 26</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 78</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 85</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 118</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 125-136</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ankakh.com/article/37156/%C2%ABvoch-mi-tyegh-arrants-syuniqi-u-artsakhi%C2%BB--garyegin-njdyehi-khvosqyerits">««Ոչ մի տեղ առանց Սյունիքի ու Արցախի». Գարեգին Նժդեհի խոսքերից»</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20171021201931/http://ankakh.com/article/37156/%C2%ABvoch-mi-tyegh-arrants-syuniqi-u-artsakhi%C2%BB--garyegin-njdyehi-khvosqyerits">Արխիվացված</a> օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 21-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 16-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%C2%AB%D5%88%D5%B9+%D5%B4%D5%AB+%D5%BF%D5%A5%D5%B2+%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D6%81+%D5%8D%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%84%D5%AB+%D5%B8%D6%82+%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB%C2%BB.+%D4%B3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%A3%D5%AB%D5%B6+%D5%86%D5%AA%D5%A4%D5%A5%D5%B0%D5%AB+%D5%AD%D5%B8%D5%BD%D6%84%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%81&rft_id=http%3A%2F%2Fankakh.com%2Farticle%2F37156%2F%25C2%25ABvoch-mi-tyegh-arrants-syuniqi-u-artsakhi%25C2%25BB--garyegin-njdyehi-khvosqyerits&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 152</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 157</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 204</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 242-243</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text">«Կոմունիստ», 2 դեկտեմբերի, 1920, Հոկտեմբերյան սոցիալիստական մեծ հեղափոխությունը և սովետական իշխանության հաղթանակը Հայաստանում, ժողովածու, Երևան, 1957, էջ 497-498</span> </li> <li id="cite_note-ReferenceA-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ReferenceA_36-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 307</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text">Ուլուբաբյան Բ., «Արցախի պատմությունը», Երևան, 1994</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text">Բալայան Վ., Արցախի պատմություն, «Ամարաս», Երևան, 2002, էջ 354</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text">ՀՀ ԱԺ, Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդիր. Կարգավորման ուղիներ, Խորհրդարանական լսումներ 29-30 մարտի, 2005 թվական, «Անտարես», Երևան, 2006, էջ 279</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text">Հայաստանի Հանրապետության Ազգային ժողով, «Լեռնային Ղարաբաղի հիմնախնդրի կարգավորման ուղիներ», Երևան 2006, էջ 280</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text">Ալեքսանդր Մանասյան, Ալեն Ղևոնդյան «Լեռնային Ղարաբաղ. Ինչպես է դա եղել…», Երևան։ ՀՀ նախագահի աշխատակազմի «Հանրային կապերի և տեղեկատվության կենտրոն», ՊՈԱԿ, 2010, էջ 102</span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFKaufman2001" class="citation book cs1">Kaufman, Stuart (2001). <i>Modern Hatreds: The Symbolic Politics of Ethnic War</i>. New York: Cornell Studies in Security Affairs. էջ 61. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0-8014-8736-6" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/0-8014-8736-6"><bdi>0-8014-8736-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Modern+Hatreds%3A+The+Symbolic+Politics+of+Ethnic+War&rft.place=New+York&rft.pages=61&rft.pub=Cornell+Studies+in+Security+Affairs&rft.date=2001&rft.isbn=0-8014-8736-6&rft.aulast=Kaufman&rft.aufirst=Stuart&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text">Ալեքսանդր Մանասյան, Ալեն Ղևոնդյան «Լեռնային Ղարաբաղ. Ինչպես է դա եղել…», Երևան։ ՀՀ նախագահի աշխատակազմի «Հանրային կապերի և տեղեկատվության կենտրոն», ՊՈԱԿ, 2010, էջ 118</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sumgait.info/caucasus-conflicts/nagorno-karabakh-facts/nagorno-karabakh-facts-14.htm">«Փաստագրական տվյալներ Արցախյան արյունարբու պատերազմից»</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20171230160924/http://www.sumgait.info/caucasus-conflicts/nagorno-karabakh-facts/nagorno-karabakh-facts-14.htm">Արխիվացված</a> օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 30-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 14-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D5%93%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%BF%D5%BE%D5%B5%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80+%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%B6+%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%A2%D5%B8%D6%82+%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%AB%D6%81&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sumgait.info%2Fcaucasus-conflicts%2Fnagorno-karabakh-facts%2Fnagorno-karabakh-facts-14.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://noev-kovcheg.ru/mag/2014-02/4309.html">«№ 2 (232) февраль (1-15) 2014 г.»</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140814222147/http://noev-kovcheg.ru/mag/2014-02/4309.html">Արխիվացված</a> օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 14-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 14-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%E2%84%96+2+%28232%29+%D1%84%D0%B5%D0%B2%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C+%281-15%29+2014+%D0%B3.&rft_id=http%3A%2F%2Fnoev-kovcheg.ru%2Fmag%2F2014-02%2F4309.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-hraparak.am_Վարդենիս,_կրակոցներ-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-hraparak.am_Վարդենիս,_կրակոցներ_46-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://hraparak.am/post/c5e6603a91ee9c7237510bfc826ca4fb">«Վարդենիսի ուղղությամբ ևս կրակոցներ են եղել»</a> (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200927104149/https://hraparak.am/post/c5e6603a91ee9c7237510bfc826ca4fb">արխիվացված</a>)</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.civilnet.am/news/2020/09/27/%D5%87%D6%83%D5%B4%D5%A1%D5%B6-%D5%A3%D5%AE%D5%AB-%D5%B8%D5%B2%D5%BB-%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D6%84%D5%B8%D5%BE-%D5%A9%D5%B7%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%B6-%D5%A1%D5%AF%D5%BF%D5%AB%D5%BE-%D5%B0%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6-%D5%A7-%D5%BD%D5%AF%D5%BD%D5%A5%D5%AC/396226">«Շփման գծի ողջ երկայնքով Ադրբեջանը ակտիվ հրետակոծություն է սկսել, հրետակոծվում է նաև Ստեփանակերտը»</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220211103351/https://www.civilnet.am/news/375710/%d5%b7%d6%83%d5%b4%d5%a1%d5%b6-%d5%a3%d5%ae%d5%ab-%d5%b8%d5%b2%d5%bb-%d5%a5%d6%80%d5%af%d5%a1%d5%b5%d5%b6%d6%84%d5%b8%d5%be-%d5%a1%d5%a4%d6%80%d5%a2%d5%a5%d5%bb%d5%a1%d5%b6%d5%a8-%d5%a1%d5%af%d5%bf%d5%ab%d5%be-%d5%b0%d6%80%d5%a5%d5%bf%d5%a1%d5%af%d5%b8%d5%ae%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%b6-%d5%a7-%d5%bd%d5%af%d5%bd%d5%a5%d5%ac-%d5%b0%d6%80%d5%a5%d5%bf%d5%a1%d5%af%d5%b8%d5%ae%d5%be%d5%b8%d6%82%d5%b4-%d5%a7-%d5%b6%d5%a1%d6%87-%d5%bd%d5%bf%d5%a5%d6%83%d5%a1%d5%b6%d5%a1%d5%af%d5%a5%d6%80%d5%bf%d5%a8/">Արխիվացված</a> օրիգինալից 2022 թ․ փետրվարի 11-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 11-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D5%87%D6%83%D5%B4%D5%A1%D5%B6+%D5%A3%D5%AE%D5%AB+%D5%B8%D5%B2%D5%BB+%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D6%84%D5%B8%D5%BE+%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%A8+%D5%A1%D5%AF%D5%BF%D5%AB%D5%BE+%D5%B0%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6+%D5%A7+%D5%BD%D5%AF%D5%BD%D5%A5%D5%AC%2C+%D5%B0%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%AE%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B4+%D5%A7+%D5%B6%D5%A1%D6%87+%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%A8&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.civilnet.am%2Fnews%2F2020%2F09%2F27%2F%25D5%2587%25D6%2583%25D5%25B4%25D5%25A1%25D5%25B6-%25D5%25A3%25D5%25AE%25D5%25AB-%25D5%25B8%25D5%25B2%25D5%25BB-%25D5%25A5%25D6%2580%25D5%25AF%25D5%25A1%25D5%25B5%25D5%25B6%25D6%2584%25D5%25B8%25D5%25BE-%25D5%25A9%25D5%25B7%25D5%25B6%25D5%25A1%25D5%25B4%25D5%25AB%25D5%25B6-%25D5%25A1%25D5%25AF%25D5%25BF%25D5%25AB%25D5%25BE-%25D5%25B0%25D6%2580%25D5%25A5%25D5%25BF%25D5%25A1%25D5%25AF%25D5%25B8%25D5%25AE%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25A9%25D5%25B5%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25B6-%25D5%25A7-%25D5%25BD%25D5%25AF%25D5%25BD%25D5%25A5%25D5%25AC%2F396226&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://armenpress.am/hy/article/1034446">Հայաստանի, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարները պատերազմը ժամը 01.00-ից դադարեցնելու մասին հայտարարություն են ստորագրել</a></span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://kremlin.ru/events/president/news/64381">«Заявление Президента Российской Федерации»</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210307095624/http://kremlin.ru/events/president/news/64381">Արխիվացված</a> օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 7-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 11-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%97%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B0+%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%A4%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8&rft_id=http%3A%2F%2Fkremlin.ru%2Fevents%2Fpresident%2Fnews%2F64381&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.stat-nkr.am/2000_2006/02.pdf">Վիճակագրության Ազգային Ծառայություն, «Արցախի Հանրապետության վարչատարածքային բաժանումը ըստ շրջանների</a><span style="font-size:85%; margin-left:0.2em; color:var(--color-subtle, #54595d)">(չաշխատող հղում)</span></span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304140959/http://nkrcadastre.am/?p=189">«ԼՂՀ վարչատարածքային բաժանման մասին «Արցախի Հանրապետություն | Կառավարությանն առընթեր անշարժ գույքի կադաստրի պետական կոմիտե»</a>. <i>nkrcadastre.am</i>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://nkrcadastre.am/?p=189">օրիգինալից</a> 2016 թ․ մարտի 4-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 21-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=nkrcadastre.am&rft.atitle=%D4%BC%D5%82%D5%80+%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6+%D5%A2%D5%A1%D5%AA%D5%A1%D5%B6%D5%B4%D5%A1%D5%B6+%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D5%B6+%C2%AB%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6+%7C+%D4%BF%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6+%D5%A1%D5%BC%D5%A8%D5%B6%D5%A9%D5%A5%D6%80+%D5%A1%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%AA+%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B5%D6%84%D5%AB+%D5%AF%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D6%80%D5%AB+%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%AF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D5%A5&rft_id=http%3A%2F%2Fnkrcadastre.am%2F%3Fp%3D189&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-president.nkr.am-52"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-president.nkr.am_52-0">52,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-president.nkr.am_52-1">52,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.president.nkr.am/am/nkr/statePower/">«Արխիվացված պատճենը»</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130526120649/http://www.president.nkr.am/am/nkr/statePower">Արխիվացված</a> օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 26-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 11-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D4%B1%D6%80%D5%AD%D5%AB%D5%BE%D5%A1%D6%81%D5%BE%D5%A1%D5%AE+%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A8&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.president.nkr.am%2Fam%2Fnkr%2FstatePower%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Ցուգբա-53"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Ցուգբա_53-0">53,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Ցուգբա_53-1">53,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.panarmenian.net/arm/news/49007/">«Աբխազիայի խորհրդարանի փոխխոսնակ Վյաչեսլավ Ցուգբա.«Աբխազիան, Հարավային Օսեթիան, ԼՂՀ-ն ու Մերձդնեստրիան վաղուց արդեն ճանաչել են միմյանց անկախությունը և շատ սերտ համագործակցում են միմյանց հետ»»</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130719113812/http://www.panarmenian.net/arm/news/49007/">Արխիվացված</a> օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 19-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 1-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D4%B1%D5%A2%D5%AD%D5%A1%D5%A6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB+%D5%AD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB+%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%AD%D5%B8%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF+%D5%8E%D5%B5%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%BE+%D5%91%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%A2%D5%A1.%C2%AB%D4%B1%D5%A2%D5%AD%D5%A1%D5%A6%D5%AB%D5%A1%D5%B6%2C+%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6+%D5%95%D5%BD%D5%A5%D5%A9%D5%AB%D5%A1%D5%B6%2C+%D4%BC%D5%82%D5%80-%D5%B6+%D5%B8%D6%82+%D5%84%D5%A5%D6%80%D5%B1%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D5%BD%D5%BF%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6+%D5%BE%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D6%82%D6%81+%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A5%D5%B6+%D5%B3%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%AC+%D5%A5%D5%B6+%D5%B4%D5%AB%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D6%81+%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8+%D6%87+%D5%B7%D5%A1%D5%BF+%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%BF+%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B4+%D5%A5%D5%B6+%D5%B4%D5%AB%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D6%81+%D5%B0%D5%A5%D5%BF%C2%BB&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.panarmenian.net%2Farm%2Fnews%2F49007%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.panarmenian.net/rus/world/news/49007/">«Արխիվացում»</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/65EAeQ2lZ?url=http://www.panarmenian.net/rus/world/news/49007/">Արխիվացված</a> օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 5-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 5-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D4%B1%D6%80%D5%AD%D5%AB%D5%BE%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B4&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.panarmenian.net%2Frus%2Fworld%2Fnews%2F49007%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/">«ԼՂՀ Նախագահ Բակո Սահակյանը մասնակցել Աբխազիայի Նախագահի երդման հանդիսավոր արարողությանը»</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140513143646/http://www.president.nkr.am/am/news/archive/page32/816/816/">Արխիվացված</a> օրիգինալից 2014 թ․ մայիսի 13-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 1-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D4%BC%D5%82%D5%80+%D5%86%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B0+%D4%B2%D5%A1%D5%AF%D5%B8+%D5%8D%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%A8+%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%A5%D5%AC+%D4%B1%D5%A2%D5%AD%D5%A1%D5%A6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB+%D5%86%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B0%D5%AB+%D5%A5%D6%80%D5%A4%D5%B4%D5%A1%D5%B6+%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80+%D5%A1%D6%80%D5%A1%D6%80%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%A8&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.president.nkr.am%2Fam%2Fnews%2Farchive%2Fpage32%2F816%2F816%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://mfa-pmr.org/index.php?newsid=528">«Since the first days of its independent development, the Pridnestrovien Moldavian Republic has established, maintained and has been actively extending friendly interstate relations with the Republic of Abkhazia, the Republic of South Ossetia and the Republic of Nagorno-Karabakh»</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120419034929/http://mfa-pmr.org/index.php?newsid=528">Արխիվացված</a> օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 19-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 1-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Since+the+first+days+of+its+independent+development%2C+the+Pridnestrovien+Moldavian+Republic+has+established%2C+maintained+and+has+been+actively+extending+friendly+interstate+relations+with+the+Republic+of+Abkhazia%2C+the+Republic+of+South+Ossetia+and+the+Republic+of+Nagorno-Karabakh.&rft_id=http%3A%2F%2Fmfa-pmr.org%2Findex.php%3Fnewsid%3D528&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-ՆՀՈւ_տեքստ-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ՆՀՈւ_տեքստ_57-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.parliament.nsw.gov.au/prod/parlment/hansart.nsf/V3Key/LC20121025005?Open&refNavID=HA8_1">Նոր Հարավային Ուելսի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140912220855/https://www.parliament.nsw.gov.au/Prod/parlment/hansart.nsf/V3Key/LC20121025005?open&refNavID=HA8_1">Արխիվացված</a> 2014-09-12 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> (անգլերեն) <blockquote><p>(b) recognises the right to self-determination of all peoples including those of the Republic of Nagorno-Karabakh, <br />… <br />(f) calls on the Commonwealth Government to officially recognise the independence of the Republic of Nagorno-Karabakh and strengthen Australia’s relationship with the Nagorno-Karabakh and its citizens.</p></blockquote></span> </li> <li id="cite_note-НГзт-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-НГзт_58-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Независимая газета: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ng.ru/cis/2012-10-29/1_karabakh.html">Ավստրալիական նահանգը ընդունել Ղարաբաղի անկախությունը</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140512222100/http://www.ng.ru/cis/2012-10-29/1_karabakh.html">Արխիվացված</a> 2014-05-12 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> (ռուսերեն)<blockquote><p>Верхняя палата парламента Нового Южного Уэльса одновременно с резолюцией о признании НКР и права на самоопределение карабахского народа приняла и обращение к властям Австралии официально признать независимость Карабаха со всеми вытекающими последствиями.</p></blockquote></span> </li> <li id="cite_note-ARFDpress-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ARFDpress_59-0">↑</a></span> <span class="reference-text">ARFD. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.arfd.info/2012/10/29/new-south-wales-recognizes-mountainous-karabakhs-independence-sahakyan-expresses-gratitude/">New South Wales Recognizes Mountainous Karabakh’s Independence. Sahakyan Expresses Gratitude.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140512213707/http://www.arfd.info/2012/10/29/new-south-wales-recognizes-mountainous-karabakhs-independence-sahakyan-expresses-gratitude/">Արխիվացված</a> 2014-05-12 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></span> </li> <li id="cite_note-Ռոդ-Այլենդ-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ռոդ-Այլենդ_60-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://webserver.rilin.state.ri.us/billtext12/housetext12/h8180.htm">Ռոդ-Այլենդ նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140304205554/http://webserver.rilin.state.ri.us/billtext12/housetext12/h8180.htm">Արխիվացված</a> 2014-03-04 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> (անգլերեն)</span> </li> <li id="cite_note-awrhod-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-awrhod_61-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Armenian Weekly. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.armenianweekly.com/2012/05/17/breaking-news-rhode-island-legislature-supports-freedom-of-artsakh/">Rhode Island Legislature Supports Freedom of Artsakh</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140512232727/http://www.armenianweekly.com/2012/05/17/breaking-news-rhode-island-legislature-supports-freedom-of-artsakh/">Արխիվացված</a> 2014-05-12 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></span> </li> <li id="cite_note-aw2-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-aw2_62-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Armenian Weekly. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.armenianweekly.com/2012/08/07/breaking-news-massachusetts-legislature-supports-freedom-of-artsakh/">Massachusetts Legislature Supports Artsakh Independence</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140724130235/http://www.armenianweekly.com/2012/08/07/breaking-news-massachusetts-legislature-supports-freedom-of-artsakh/">Արխիվացված</a> 2014-07-24 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></span> </li> <li id="cite_note-freeeurope-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-freeeurope_63-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Radio Free Europe. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rferl.org/content/massachusetts-state-legislature-calls-for-nagorno-karabakh-recongnition/24669893.html">Massachusetts State Legislature Calls For Recognition Of Nagorno-Karabakh</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160609153616/http://www.rferl.org/content/massachusetts-state-legislature-calls-for-nagorno-karabakh-recongnition/24669893.html">Արխիվացված</a> 2016-06-09 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></span> </li> <li id="cite_note-mainenk-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-mainenk_64-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mainelegislature.org/legis/bills/bills_126th/billtexts/HP098701.asp">Մեն նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140304204658/http://www.mainelegislature.org/legis/bills/bills_126th/billtexts/HP098701.asp">Արխիվացված</a> 2014-03-04 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> (անգլերեն)</span> </li> <li id="cite_note-aw3-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-aw3_65-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Armenian Weekly <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.armenianweekly.com/2013/04/10/breaking-news-maine-legislature-supports-artsakh-independence/">Maine Legislature Supports Artsakh Independence</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140512215317/http://www.armenianweekly.com/2013/04/10/breaking-news-maine-legislature-supports-artsakh-independence/">Արխիվացված</a> 2014-05-12 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></span> </li> <li id="cite_note-Լուիզիանայի_սենատ-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Լուիզիանայի_սենատ_66-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.legis.la.gov/legis/ViewDocument.aspx?d=853172&n=SR151%20Enrolled">Լուիզինիա նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140512220746/http://www.legis.la.gov/legis/ViewDocument.aspx?d=853172&n=SR151%20Enrolled">Արխիվացված</a> 2014-05-12 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> (անգլերեն)</span> </li> <li id="cite_note-AWLois-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-AWLois_67-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Armenian Weekly. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.armenianweekly.com/2013/05/31/louisiana-state-senate-recognizes-karabakh-independence/">Louisiana State Senate Recognizes Karabakh Independence</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140821050630/http://www.armenianweekly.com/2013/05/31/louisiana-state-senate-recognizes-karabakh-independence/">Արխիվացված</a> 2014-08-21 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> (անգլերեն)</span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a></span> <span class="reference-text">168 Ժամ <a rel="nofollow" class="external text" href="https://168.am/2013/05/31/232499.html">Լուիզիանայի Սենատը Արցախի անկախությանն աջակցող բանաձև է ընդունել</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190407135410/https://168.am/2013/05/31/232499.html">Արխիվացված</a> 2019-04-07 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></span> </li> <li id="cite_note-Կալիֆոռնիա-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Կալիֆոռնիա_69-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://leginfo.legislature.ca.gov/faces/billNavClient.xhtml?bill_id=201320140AJR32">Կալիֆոռնիա նահանգի պառլամենտի կողմից ընդունված ռեզոլուցիայի բնօրինակ տեքստը</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140707234632/http://leginfo.legislature.ca.gov/faces/billNavClient.xhtml?bill_id=201320140AJR32">Արխիվացված</a> 2014-07-07 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> (անգլերեն)</span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a></span> <span class="reference-text">168 Ժամ։ <a rel="nofollow" class="external text" href="https://168.am/2014/08/28/400312.html">Կալիֆոռնիայի սենատը ճանաչել է ԼՂՀ-ի անկախությունը</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190407135416/https://168.am/2014/08/28/400312.html">Արխիվացված</a> 2019-04-07 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a></span> <span class="reference-text">Армянская служба Радио Свободная Европа - Радио Свобода: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://rus.azatutyun.am/a/25378287.html">Парламент Калифорнии признал независимость Нагорного Карабаха</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190413061030/https://rus.azatutyun.am/a/25378287.html">Արխիվացված</a> 2019-04-13 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> 09.05.2014</span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://armlur.am/221667/">«Կալիֆոռնիայի սենատը ճանաչել է ԼՂՀ անկախությունը»</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190407135415/https://armlur.am/221667/">Արխիվացված</a> օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 7-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 9-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D4%BF%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%86%D5%B8%D5%BC%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB+%D5%BD%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%A8+%D5%B3%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%AC+%D5%A7+%D4%BC%D5%82%D5%80+%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8&rft_id=https%3A%2F%2Farmlur.am%2F221667%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.epress.am/2014/11/12/259722.html">«ԱԺ֊ն չընդունեց ԼՂՀ֊ի անկախությունը ճանաչելու մասին օրինագիծը»</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141114140813/http://www.epress.am/2014/11/12/259722.html">Արխիվացված</a> օրիգինալից 2014 թ․ նոյեմբերի 14-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2014 թ․ նոյեմբերի 13-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D4%B1%D4%BA%D6%8A%D5%B6+%D5%B9%D5%A8%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%81+%D4%BC%D5%82%D5%80%D6%8A%D5%AB+%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8+%D5%B3%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%AC%D5%B8%D6%82+%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D5%B6+%D6%85%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%AE%D5%A8&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.epress.am%2F2014%2F11%2F12%2F259722.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.tert.am/am/news/2020/09/28/Live/3408595">«Եթե պատերազմը երկարի, ապա ՀՀ ԱԺ-ն պետք է քննարկի Արցախի անկախության ճանաչման հարցը. Արցախի ԱԺ նախագահ (տեսանյութ)»</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210506114543/https://www.tert.am/am/news/2020/09/28/Live/3408595">Արխիվացված</a> օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 6-ին.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D4%B5%D5%A9%D5%A5+%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A8+%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%AB%2C+%D5%A1%D5%BA%D5%A1+%D5%80%D5%80+%D4%B1%D4%BA-%D5%B6+%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D6%84+%D5%A7+%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%AB+%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6+%D5%B3%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B9%D5%B4%D5%A1%D5%B6+%D5%B0%D5%A1%D6%80%D6%81%D5%A8.+%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D4%B1%D4%BA+%D5%B6%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%B0+%28%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%29&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.tert.am%2Fam%2Fnews%2F2020%2F09%2F28%2FLive%2F3408595&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-:0-75"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_75-0">75,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_75-1">75,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1396">«Տոներեր և հիշատակի օրեր»:</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304194435/http://www.encyclopedia.am/pages.php?bId=2&hId=1396">Արխիվացված</a> 2016-03-04 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> Հայկական Հանրագիտարան։ Վերցված՝ 16 Դեկտեմբերի 2014։</span> </li> <li id="cite_note-:1-76"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:1_76-0">76,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_76-1">76,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.president.nkr.am/am/nkr/holidays/">Արցախի տոներ և հիշատակի օրեր</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210303175343/http://president.nkr.am/am/nkr/holidays/">Արխիվացված</a> 2021-03-03 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> Արցախի նախագահի պաշտոնական կայք։ Վերցված՝ 16 Դեկտեմբերի 2014։</span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFԱրմենիա" class="citation web cs1">Արմենիա, Sputnik (20231018T1007+0400). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://arm.sputniknews.ru/20231018/paterazmi-zhamanak-shahramanjany-kap-e-hastatel-adrbejani-het-ev-arajark-arel-zhvoghvovurd-67406500.html">«Պատերազմի ժամանակ Շահրամանյանը կապ է հաստատել Ադրբեջանի հետ և առաջարկ արել. «Ժողովուրդ»»</a>. <i>Sputnik Արմենիա</i><span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 3-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Sputnik+%D4%B1%D6%80%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%A1&rft.atitle=%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%AB+%D5%AA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF+%D5%87%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%A8+%D5%AF%D5%A1%D5%BA+%D5%A7+%D5%B0%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%AC+%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB+%D5%B0%D5%A5%D5%BF+%D6%87+%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%A1%D6%80%D5%AF+%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%AC.+%C2%AB%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A4%C2%BB&rft.aulast=%D4%B1%D6%80%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%A1&rft.aufirst=Sputnik&rft_id=https%3A%2F%2Farm.sputniknews.ru%2F20231018%2Fpaterazmi-zhamanak-shahramanjany-kap-e-hastatel-adrbejani-het-ev-arajark-arel-zhvoghvovurd-67406500.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-84">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFLLC" class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">LLC, Helix Consulting. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.panorama.am/am/news/2023/10/20/%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%BE%D5%A5%D5%AC-%D5%87%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6/2914398">«Արցախի Հանրապետությունը լուծարված չէ. Սամվել Շահրամանյան»</a>. <i>www.panorama.am</i> (անգլերեն)<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 3-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.panorama.am&rft.atitle=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8+%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%AE%D5%A1%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%AE+%D5%B9%D5%A7.+%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%BE%D5%A5%D5%AC+%D5%87%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6&rft.aulast=LLC&rft.aufirst=Helix+Consulting&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.panorama.am%2Fam%2Fnews%2F2023%2F10%2F20%2F%25D5%258D%25D5%25A1%25D5%25B4%25D5%25BE%25D5%25A5%25D5%25AC-%25D5%2587%25D5%25A1%25D5%25B0%25D6%2580%25D5%25A1%25D5%25B4%25D5%25A1%25D5%25B6%25D5%25B5%25D5%25A1%25D5%25B6%2F2914398&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-85">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://hraparak.am/post/89a6e46023c084e29b988ef414f5e275">««ՀՐԱՊԱՐԱԿ». ՍԱՄՎԵԼ ՇԱՀՐԱՄԱՆՅԱՆՆ ԱՐՑԱԽԻ ԼՈՒԾԱՐՄԱՆ ՀՐԱՄԱՆԱԳԻՐԸ ՉԵՂԱՐԿԵԼ Է, ՊԱՏՃԵՆՆ ՈՒՂԱՐԿԵԼ ՓԱՇԻՆՅԱՆԻՆ»</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%C2%AB%D5%80%D5%90%D4%B1%D5%8A%D4%B1%D5%90%D4%B1%D4%BF%C2%BB.+%D5%8D%D4%B1%D5%84%D5%8E%D4%B5%D4%BC+%D5%87%D4%B1%D5%80%D5%90%D4%B1%D5%84%D4%B1%D5%86%D5%85%D4%B1%D5%86%D5%86+%D4%B1%D5%90%D5%91%D4%B1%D4%BD%D4%BB+%D4%BC%D5%88%D5%92%D4%BE%D4%B1%D5%90%D5%84%D4%B1%D5%86+%D5%80%D5%90%D4%B1%D5%84%D4%B1%D5%86%D4%B1%D4%B3%D4%BB%D5%90%D4%B8+%D5%89%D4%B5%D5%82%D4%B1%D5%90%D4%BF%D4%B5%D4%BC+%D4%B7%2C+%D5%8A%D4%B1%D5%8F%D5%83%D4%B5%D5%86%D5%86+%D5%88%D5%92%D5%82%D4%B1%D5%90%D4%BF%D4%B5%D4%BC+%D5%93%D4%B1%D5%87%D4%BB%D5%86%D5%85%D4%B1%D5%86%D4%BB%D5%86&rft_id=https%3A%2F%2Fhraparak.am%2Fpost%2F89a6e46023c084e29b988ef414f5e275&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-86">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFARTSAKH.news" class="citation web cs1">ARTSAKH.news (2023 թ․ նոյեմբերի 1). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://artsakh.news/am/news/278645">««Շահրամանյանի ստորագրած փաստաթուղթն իրավական ուժ չունի». Արա Զոհրաբյան»</a>. <i>ARTSAKH.news</i><span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 3-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=ARTSAKH.news&rft.atitle=%C2%AB%D5%87%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB+%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AE+%D6%83%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A9%D5%B6+%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%B8%D6%82%D5%AA+%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%C2%BB.+%D4%B1%D6%80%D5%A1+%D4%B6%D5%B8%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%B5%D5%A1%D5%B6&rft.au=ARTSAKH.news&rft_id=https%3A%2F%2Fartsakh.news%2Fam%2Fnews%2F278645&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-87">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFԱրմենիա" class="citation web cs1">Արմենիա, Sputnik (20230929T0901+0400). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://arm.sputniknews.ru/20230929/shahramanjani-hramanagirn-iravakan-uzh-chuni-ev-karvogh-e-chegharkvel-nujnisk-lgh-taratsqic-durs-66626367.html">«Շահրամանյանի հրամանագիրն իրավական ուժ չունի և կարող է չեղարկվել նույնիսկ ԼՂ տարածքից դուրս»</a>. <i>Sputnik Արմենիա</i><span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 3-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Sputnik+%D4%B1%D6%80%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%A1&rft.atitle=%D5%87%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB+%D5%B0%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80%D5%B6+%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%B8%D6%82%D5%AA+%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB+%D6%87+%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%B8%D5%B2+%D5%A7+%D5%B9%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%BE%D5%A5%D5%AC+%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6%D5%AB%D5%BD%D5%AF+%D4%BC%D5%82+%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%AB%D6%81+%D5%A4%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%BD&rft.aulast=%D4%B1%D6%80%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%A1&rft.aufirst=Sputnik&rft_id=https%3A%2F%2Farm.sputniknews.ru%2F20230929%2Fshahramanjani-hramanagirn-iravakan-uzh-chuni-ev-karvogh-e-chegharkvel-nujnisk-lgh-taratsqic-durs-66626367.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-88">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://oas.org/legal/english/docs/Vienna%20Convention%20Treaties.htm#:~:text=A%20treaty%20is%20void%20if,Charter%20of%20the%20United%20Nations.&text=A%20treaty%20is%20void%20if,norm%20of%20general%20international%20law.">«Vienna Convention Law Treaties»</a>. <i>oas.org</i><span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 3-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=oas.org&rft.atitle=Vienna+Convention+Law+Treaties&rft_id=https%3A%2F%2Foas.org%2Flegal%2Fenglish%2Fdocs%2FVienna%2520Convention%2520Treaties.htm%23%3A~%3Atext%3DA%2520treaty%2520is%2520void%2520if%2CCharter%2520of%2520the%2520United%2520Nations.%26text%3DA%2520treaty%2520is%2520void%2520if%2Cnorm%2520of%2520general%2520international%2520law.&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Գրականություն"><span id=".D4.B3.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Գրականություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=49" title="Խմբագրել բաժինը. Գրականություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=49" title="Edit section's source code: Գրականություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%BF_%D5%88%D6%82%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A1%D5%A2%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Բագրատ Ուլուբաբյան">Բագրատ Ուլուբաբյան</a>, <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Խաչենի իշխանություն">Խաչենի իշխանությունը</a> 10-<a href="/wiki/16-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="16-րդ դար">16-րդ դարերում</a>, <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6" title="Երևան">Երևան</a>, <a href="/wiki/1975" title="1975">1975</a>, 453 էջ</li> <li><a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%BF_%D5%88%D6%82%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A1%D5%A2%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Բագրատ Ուլուբաբյան">Բագրատ Ուլուբաբյան</a>, Արցախի պատմությունը (սկզբից մինչև մեր օրերը), <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6" title="Երևան">Երևան</a>, <a href="/wiki/1994" title="1994">1994</a>, 377 էջ</li> <li><a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%BF_%D5%88%D6%82%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A1%D5%A2%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Բագրատ Ուլուբաբյան">Բագրատ Ուլուբաբյան</a>, Արցախյան գոյապայքարի տարեգրություն, Երևան, <a href="/wiki/1996" title="1996">1996</a>, 822 էջ</li> <li>Մաղալյան Ա., Արցախի մելիքությունները և մելիքական տները XVII-XIX դդ., <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6" title="Երևան">Երևան</a>, <a href="/wiki/2007" title="2007">2007</a>, 325 էջ</li> <li>Մանասյան Ա., <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2" title="Լեռնային Ղարաբաղ">Լեռնային Ղարաբաղ</a>. Ինչպես է դա եղել, Երևան, <a href="/wiki/2011" title="2011">2011</a>, 120 էջ</li> <li>Հարությունյան Համլետ, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2" title="Լեռնային Ղարաբաղ">Լեռնային Ղարաբաղը</a> <a href="/wiki/1918" title="1918">1918</a>-<a href="/wiki/1920" title="1920">1920</a> թթ., Երևան, <a href="/wiki/1996" title="1996">1996</a>, 296 էջ</li> <li>Ալիկ Ղարիբյան, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2" title="Լեռնային Ղարաբաղ">Լեռնային Ղարաբաղի</a> հիմնահարցը և <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D4%B9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Միացյալ Թագավորություն">Մեծ Բրիտանիան</a> <a href="/wiki/1918" title="1918">1918</a>-<a href="/wiki/1920" title="1920">1920</a> թթ., Երևան, <a href="/wiki/2012" title="2012">2012</a>, 282 էջ</li> <li>Տ. Հակոբյան, ԼՂՀ հռչակումը և պետական շինարարության գործընթացը (<a href="/wiki/1991" title="1991">1991</a>-<a href="/wiki/1994" title="1994">1994</a> թթ.), Երևան, 2011, 212 էջ</li> <li>Շահեն Մկրտչյան, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2" title="Լեռնային Ղարաբաղ">Լեռնային Ղարաբաղ</a>. <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Ադրբեջան">Ադրբեջանի</a> իրականացրած ցեղասպանության անատոմիան, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտ</a>, <a href="/wiki/2003" title="2003">2003</a>, 250 էջ</li> <li>Հրանտ Աբրահամյան, Մարտնչող Արցախը, գիրք Ա (<a href="/wiki/1917" title="1917">1917</a>-<a href="/wiki/1923" title="1923">1923</a>), Երևան, <a href="/wiki/2003" title="2003">2003</a>, 336 էջ, գիրք Բ. (<a href="/wiki/1923" title="1923">1923</a>-<a href="/wiki/1985" title="1985">1985</a>), Երևան, <a href="/wiki/2005" title="2005">2005</a>, 276 էջ, գիրք Գ. (<a href="/wiki/1985" title="1985">1985</a>-<a href="/wiki/2000" title="2000">2000</a>), <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտ</a>, <a href="/wiki/2007" title="2007">2007</a>, 744 էջ։</li> <li>Հրանտ Աբրահամյան, <a href="/wiki/%D5%94%D5%A5%D6%80%D5%A9" title="Քերթ">Քերթ</a> (հնագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը), <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6" title="Երևան">Երևան</a>, <a href="/wiki/2010" title="2010">2010</a>, 174 էջ։</li> <li>Հրանտ Աբրահամյան, Արցախյան գոյամարտ, <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6" title="Երևան">Երևան</a>, <a href="/wiki/1991" title="1991">1991</a>, 174 էջ։</li> <li>Արամայիս Տեր-Դանիելյան, Ղարաբաղի տագնապը, Երևան, <a href="/wiki/1993" title="1993">1993</a>, 120 էջ</li> <li>Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն (<a href="/wiki/1991" title="1991">1991</a> թ. <a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%BD" title="Օգոստոս">օգոստոս</a> - <a href="/wiki/1992" title="1992">1992</a> թ. <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D6%80" title="Հունվար">հունվար</a>. փաստաթղթերի ժողովածու), Երևան, <a href="/wiki/2011" title="2011">2011</a>, 196 էջ</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Արտաքին_հղումներ"><span id=".D4.B1.D6.80.D5.BF.D5.A1.D6.84.D5.AB.D5.B6_.D5.B0.D5.B2.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Արտաքին հղումներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=50" title="Խմբագրել բաժինը. Արտաքին հղումներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=50" title="Edit section's source code: Արտաքին հղումներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://zinapah.am">Զինապահ - զինծառայողների ապահովագրության ազգային հիմնադրամ</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://bnakavayr.am">Արցախից բռնի տեղահանվածների բնակարանային ապահովման պետական աջակցության ծրագիր</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://irazekum.am/event_category/9">Աջակցություն Արցախից բռնի տեղահանված անձանց</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://yerkir.am/hy/category/arcax">Լուրեր Արցախի մասին</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://ampop.am/combat-related-ptsd-of-nk-artsakh-population/">Խեղդելով ցավը․ արցախցիներից շատերը հետտրավմատիկ սթրեսային վիճակում են</a></li></ul> <table class="toccolours" style="width:100%"><tbody><tr><td style="width:auto"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Notification-icon-Wikiquote.svg/24px-Notification-icon-Wikiquote.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Notification-icon-Wikiquote.svg/36px-Notification-icon-Wikiquote.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Notification-icon-Wikiquote.svg/48px-Notification-icon-Wikiquote.svg.png 2x" data-file-width="30" data-file-height="30" /></span></span></td><td style="width:100%"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D6%84" title="Վիքիքաղվածք">Վիքիքաղվածքն</a> ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են <a href="https://hy.wikiquote.org/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD" class="extiw" title="q:Արցախ">«Արցախի Հանրապետություն»</a> հոդվածին։</td></tr></tbody></table><table class="toccolours" style="width:100%"><tbody><tr><td style="width:auto"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/24px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/36px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/48px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="30" data-file-height="30" /></span></span></td><td style="width:100%"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D5%BD%D5%BF" title="Վիքիպահեստ">Վիքիպահեստն</a> ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Republic_of_Artsakh" class="extiw" title="commons:Category:Republic of Artsakh">«Արցախի Հանրապետություն»</a> հոդվածին։</td></tr></tbody></table> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group"><div style="padding: 0px 18px 0px 0px; width: 100%;"><div style="float: left;"><span class="noprint plainlinksneverexpand nowrap" style="font-size:x-small;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Դիտել այս կաղապարը"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span> </span></div>  Բառարաններ և հանրագիտարաններ</div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://armeniapedia.org/index.php?curid=4020">Արմենիապեդիա</a></div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3" style="background-color: #eaecf0;background-color: #eaecf0"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%A1%D5%AA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_*&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կաղապար:Արցախի Հանրապետության վարչական բաժանում * (դեռ գրված չէ)"><span title="Դիտել կաղապարը" style="background-color: #eaecf0;background-color: #eaecf0;background:none transparent;color:inherit;border:none;">դ</span></a></li><li class="nv-talk"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%A1%D5%AA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_*&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կաղապարի քննարկում:Արցախի Հանրապետության վարչական բաժանում * (դեռ գրված չէ)"><span title="Քննարկել կաղապարը" style="background-color: #eaecf0;background-color: #eaecf0;background:none transparent;color:inherit;border:none;">ք</span></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%A1%D5%AA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_*&action=edit"><span title="Խմբագրել կաղապարը" style="background-color: #eaecf0;background-color: #eaecf0;background:none transparent;color:inherit;border:none;">խ</span></a></li></ul></div><div style="font-size:114%"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Artsakh.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_Artsakh.svg/25px-Flag_of_Artsakh.svg.png" decoding="async" width="25" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_Artsakh.svg/38px-Flag_of_Artsakh.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_Artsakh.svg/50px-Flag_of_Artsakh.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> <a class="mw-selflink selflink">Արցախի Հանրապետության</a> վարչական բաժանում</div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background-color: #eaecf0">Մայրաքաղաք</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF" title="Ստեփանակերտ">Ստեփանակերտ</a></div></td><td class="navbox-image" rowspan="3" style="width:0%;padding:0px 0px 0px 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A6%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6%D5%A8" title="Արցախի Հանրապետության զինանշանը"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg/60px-Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg.png" decoding="async" width="60" height="54" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg/90px-Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg/120px-Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg.png 2x" data-file-width="799" data-file-height="723" /></a></span></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background-color: #eaecf0">Շրջաններ</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Ասկերանի շրջան">Ասկերանի</a> | <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Հադրութի շրջան">Հադրութի</a> | <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Մարտակերտի շրջան">Մարտակերտի</a> | <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B8%D6%82_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Մարտունու շրջան (Արցախ)">Մարտունու</a> | <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Շահումյանի շրջան (Արցախ)">Շահումյանի</a> | <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Շուշիի շրջան (Արցախ)">Շուշիի</a> | <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%B7%D5%A1%D5%A9%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Քաշաթաղի շրջան">Քաշաթաղի</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3" style="background-color: #eaecf0"><div><sup>*</sup> Արցախի Հանրապետությունը ամբողջությամբ գտնվում է Ադրբեջանի վերահսկողության ներքո</div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background: #eaecf0;;background: #eaecf0;"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%BF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD" title="Կաղապար:Կովկաս"><span title="Դիտել կաղապարը" style="background: #eaecf0;;background: #eaecf0;;background:none transparent;color:inherit;border:none;">դ</span></a></li><li class="nv-talk"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D4%BF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կաղապարի քննարկում:Կովկաս (դեռ գրված չէ)"><span title="Քննարկել կաղապարը" style="background: #eaecf0;;background: #eaecf0;;background:none transparent;color:inherit;border:none;">ք</span></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%BF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD&action=edit"><span title="Խմբագրել կաղապարը" style="background: #eaecf0;;background: #eaecf0;;background:none transparent;color:inherit;border:none;">խ</span></a></li></ul></div><div style="font-size:114%"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD" title="Կովկաս">Կովկասի</a> երկրներ և ինքնավար հանրապետություններ</div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #eaecf0;"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Ադրբեջան">Ադրբեջան</a> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Azerbaijan.svg" class="mw-file-description" title="Ադրբեջան"><img alt="Ադրբեջան" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/22px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/33px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/44px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span></span></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Azerbaijan.svg" class="mw-file-description" title="Ադրբեջան"><img alt="Ադրբեջան" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/22px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/33px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/44px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%AD%D5%AB%D5%BB%D6%87%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%BB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետություն">Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետություն</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #eaecf0;"><a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Ռուսաստան">Ռուսաստան</a> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Russia.svg" class="mw-file-description" title="Ռուսաստան"><img alt="Ռուսաստան" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/22px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/33px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/44px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Adygea.svg" class="mw-file-description" title="Ադըղեայի Հանրապետություն"><img alt="Ադըղեայի Հանրապետություն" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Flag_of_Adygea.svg/22px-Flag_of_Adygea.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Flag_of_Adygea.svg/33px-Flag_of_Adygea.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Flag_of_Adygea.svg/44px-Flag_of_Adygea.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D5%A8%D5%B2%D5%A5%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ադըղեայի Հանրապետություն">Ադըղեայի Հանրապետություն</a>  • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Dagestan.svg" class="mw-file-description" title="Դաղստանի Հանրապետություն"><img alt="Դաղստանի Հանրապետություն" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_Dagestan.svg/22px-Flag_of_Dagestan.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_Dagestan.svg/33px-Flag_of_Dagestan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_Dagestan.svg/44px-Flag_of_Dagestan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%B2%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Դաղստանի Հանրապետություն">Դաղստանի Հանրապետություն</a>  • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Ingushetia.svg" class="mw-file-description" title="Ինգուշեթիայի Հանրապետություն"><img alt="Ինգուշեթիայի Հանրապետություն" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Ingushetia.svg/22px-Flag_of_Ingushetia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Ingushetia.svg/33px-Flag_of_Ingushetia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Ingushetia.svg/44px-Flag_of_Ingushetia.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BB%D5%B6%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A5%D5%A9%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ինգուշեթիայի Հանրապետություն">Ինգուշեթիայի Հանրապետություն</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Kabardino-Balkaria.svg" class="mw-file-description" title="Կաբարդա-Բալկարական Հանրապետություն"><img alt="Կաբարդա-Բալկարական Հանրապետություն" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Flag_of_Kabardino-Balkaria.svg/22px-Flag_of_Kabardino-Balkaria.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Flag_of_Kabardino-Balkaria.svg/33px-Flag_of_Kabardino-Balkaria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Flag_of_Kabardino-Balkaria.svg/44px-Flag_of_Kabardino-Balkaria.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1-%D4%B2%D5%A1%D5%AC%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կաբարդա-Բալկարական Հանրապետություն">Կաբարդա-Բալկարական Հանրապետություն</a>  • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Karachay-Cherkessia.svg" class="mw-file-description" title="Կարաչայ-Չերքեզիա"><img alt="Կարաչայ-Չերքեզիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Karachay-Cherkessia.svg/22px-Flag_of_Karachay-Cherkessia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Karachay-Cherkessia.svg/33px-Flag_of_Karachay-Cherkessia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Karachay-Cherkessia.svg/44px-Flag_of_Karachay-Cherkessia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B9%D5%A1%D5%B5-%D5%89%D5%A5%D6%80%D6%84%D5%A5%D5%A6%D5%AB%D5%A1" title="Կարաչայ-Չերքեզիա">Կարաչայ-Չերքեզիա</a>  • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Krasnodar_Krai.svg" class="mw-file-description" title="Կրասնոդարի երկրամաս"><img alt="Կրասնոդարի երկրամաս" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Flag_of_Krasnodar_Krai.svg/22px-Flag_of_Krasnodar_Krai.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Flag_of_Krasnodar_Krai.svg/33px-Flag_of_Krasnodar_Krai.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Flag_of_Krasnodar_Krai.svg/44px-Flag_of_Krasnodar_Krai.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BF%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%B8%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%BD" title="Կրասնոդարի երկրամաս">Կրասնոդարի երկրամաս</a>  • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_North_Ossetia.svg" class="mw-file-description" title="Հյուսիսային Օսիա"><img alt="Հյուսիսային Օսիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Flag_of_North_Ossetia.svg/22px-Flag_of_North_Ossetia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Flag_of_North_Ossetia.svg/33px-Flag_of_North_Ossetia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Flag_of_North_Ossetia.svg/44px-Flag_of_North_Ossetia.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%95%D5%BD%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Հյուսիսային Օսիա">Հյուսիսային Օսիա</a> <br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Stavropol_Krai.svg" class="mw-file-description" title="Ստավրոպոլի երկրամաս"><img alt="Ստավրոպոլի երկրամաս" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Stavropol_Krai.svg/22px-Flag_of_Stavropol_Krai.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Stavropol_Krai.svg/33px-Flag_of_Stavropol_Krai.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Stavropol_Krai.svg/44px-Flag_of_Stavropol_Krai.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D5%A1%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%BD" title="Ստավրոպոլի երկրամաս">Ստավրոպոլի երկրամաս</a>  • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_the_Chechen_Republic.svg" class="mw-file-description" title="Չեչնիա"><img alt="Չեչնիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Flag_of_the_Chechen_Republic.svg/22px-Flag_of_the_Chechen_Republic.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Flag_of_the_Chechen_Republic.svg/33px-Flag_of_the_Chechen_Republic.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Flag_of_the_Chechen_Republic.svg/44px-Flag_of_the_Chechen_Republic.svg.png 2x" data-file-width="450" data-file-height="300" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%89%D5%A5%D5%B9%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Չեչնիա">Չեչնիա</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #eaecf0;"><a href="/wiki/%D5%8E%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Վրաստան">Վրաստան</a> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Georgia_official.svg" class="mw-file-description" title="Վրաստան"><img alt="Վրաստան" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Flag_of_Georgia_official.svg/22px-Flag_of_Georgia_official.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Flag_of_Georgia_official.svg/33px-Flag_of_Georgia_official.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Flag_of_Georgia_official.svg/44px-Flag_of_Georgia_official.svg.png 2x" data-file-width="1063" data-file-height="709" /></a></span></span></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Adjara.svg" class="mw-file-description" title="Աջարիա"><img alt="Աջարիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Flag_of_Adjara.svg/22px-Flag_of_Adjara.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Flag_of_Adjara.svg/33px-Flag_of_Adjara.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Flag_of_Adjara.svg/44px-Flag_of_Adjara.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BB%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1" title="Աջարիա">Աջարիա</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #eaecf0;"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հայաստան">Հայաստան</a> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Armenia.svg" class="mw-file-description" title="Հայաստան"><img alt="Հայաստան" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/22px-Flag_of_Armenia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/33px-Flag_of_Armenia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/44px-Flag_of_Armenia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span></span></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><i>Հայաստանն իր կազմում չունի ինքնավար հանրապետություններ։</i></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #eaecf0;">Չճանաչված պետություն</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Artsakh.svg" class="mw-file-description" title="Արցախի Հանրապետություն"><img alt="Արցախի Հանրապետություն" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_Artsakh.svg/22px-Flag_of_Artsakh.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_Artsakh.svg/33px-Flag_of_Artsakh.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_Artsakh.svg/44px-Flag_of_Artsakh.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a class="mw-selflink selflink">Արցախի Հանրապետություն</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #eaecf0;">Մասամբ ճանաչված պետություններ</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg" class="mw-file-description" title="Աբխազիայի Հանրապետություն"><img alt="Աբխազիայի Հանրապետություն" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg/22px-Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg/33px-Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg/44px-Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B1%D5%A2%D5%AD%D5%A1%D5%A6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Աբխազիայի Հանրապետություն">Աբխազիայի Հանրապետություն</a>  • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_South_Ossetia.svg" class="mw-file-description" title="Հարավային Օսիայի Հանրապետություն"><img alt="Հարավային Օսիայի Հանրապետություն" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_South_Ossetia.svg/22px-Flag_of_South_Ossetia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_South_Ossetia.svg/33px-Flag_of_South_Ossetia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_South_Ossetia.svg/44px-Flag_of_South_Ossetia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%95%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հարավային Օսիայի Հանրապետություն">Հարավային Օսիայի Հանրապետություն</a></div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks collapsible collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background: #eaecf0;"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կաղապար:Եվրոպայի երկրներ"><span title="Դիտել կաղապարը" style="background: #eaecf0;;;background:none transparent;color:inherit;border:none;">դ</span></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կաղապարի քննարկում:Եվրոպայի երկրներ"><span title="Քննարկել կաղապարը" style="background: #eaecf0;;;background:none transparent;color:inherit;border:none;">ք</span></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit"><span title="Խմբագրել կաղապարը" style="background: #eaecf0;;;background:none transparent;color:inherit;border:none;">խ</span></a></li></ul></div><div style="font-size:114%"><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%87_%D5%AF%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Եվրոպայի երկրների և կախյալ տարածքների ցանկ">Եվրոպայի ինքնիշխան պետություններ և կախյալ երկրներ</a></div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #eaecf0;;text-align:left; background: #eaecf0;">Միջազգայնորեն ճանաչված պետություններ</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Albania.svg" class="mw-file-description" title="Ալբանիա"><img alt="Ալբանիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Flag_of_Albania.svg/22px-Flag_of_Albania.svg.png" decoding="async" width="22" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Flag_of_Albania.svg/33px-Flag_of_Albania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Flag_of_Albania.svg/44px-Flag_of_Albania.svg.png 2x" data-file-width="700" data-file-height="500" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Ալբանիա">Ալբանիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Andorra.svg" class="mw-file-description" title="Անդորրա"><img alt="Անդորրա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Flag_of_Andorra.svg/22px-Flag_of_Andorra.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Flag_of_Andorra.svg/33px-Flag_of_Andorra.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Flag_of_Andorra.svg/44px-Flag_of_Andorra.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="700" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%80%D6%80%D5%A1" title="Անդորրա">Անդորրա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Austria.svg" class="mw-file-description" title="Ավստրիա"><img alt="Ավստրիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_Austria.svg/22px-Flag_of_Austria.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_Austria.svg/33px-Flag_of_Austria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_Austria.svg/44px-Flag_of_Austria.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%BD%D5%BF%D6%80%D5%AB%D5%A1" title="Ավստրիա">Ավստրիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Belarus.svg" class="mw-file-description" title="Բելառուս"><img alt="Բելառուս" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Flag_of_Belarus.svg/22px-Flag_of_Belarus.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Flag_of_Belarus.svg/33px-Flag_of_Belarus.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Flag_of_Belarus.svg/44px-Flag_of_Belarus.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D5%AC%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%BD" title="Բելառուս">Բելառուս</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Belgium_(civil).svg" class="mw-file-description" title="Բելգիա"><img alt="Բելգիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/22px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/33px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/44px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D5%AC%D5%A3%D5%AB%D5%A1" title="Բելգիա">Բելգիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina.svg" class="mw-file-description" title="Բոսնիա և Հերցեգովինա"><img alt="Բոսնիա և Հերցեգովինա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina.svg/22px-Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina.svg/33px-Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina.svg/44px-Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D5%BD%D5%B6%D5%AB%D5%A1_%D6%87_%D5%80%D5%A5%D6%80%D6%81%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D5%BE%D5%AB%D5%B6%D5%A1" title="Բոսնիա և Հերցեգովինա">Բոսնիա և Հերցեգովինա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Bulgaria.svg" class="mw-file-description" title="Բուլղարիա"><img alt="Բուլղարիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/22px-Flag_of_Bulgaria.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/33px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/44px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%B2%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1" title="Բուլղարիա">Բուլղարիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Germany.svg" class="mw-file-description" title="Գերմանիա"><img alt="Գերմանիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/22px-Flag_of_Germany.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/33px-Flag_of_Germany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Flag_of_Germany.svg/44px-Flag_of_Germany.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Գերմանիա">Գերմանիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Denmark.svg" class="mw-file-description" title="Դանիա"><img alt="Դանիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/22px-Flag_of_Denmark.svg.png" decoding="async" width="22" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/33px-Flag_of_Denmark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/44px-Flag_of_Denmark.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="387" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Դանիա">Դանիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Estonia.svg" class="mw-file-description" title="Էստոնիա"><img alt="Էստոնիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/22px-Flag_of_Estonia.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/33px-Flag_of_Estonia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/44px-Flag_of_Estonia.svg.png 2x" data-file-width="990" data-file-height="630" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B7%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Էստոնիա">Էստոնիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Ireland.svg" class="mw-file-description" title="Իռլանդիա"><img alt="Իռլանդիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Flag_of_Ireland.svg/22px-Flag_of_Ireland.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Flag_of_Ireland.svg/33px-Flag_of_Ireland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Flag_of_Ireland.svg/44px-Flag_of_Ireland.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BB%D5%BC%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%AB%D5%A1" title="Իռլանդիա">Իռլանդիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Iceland.svg" class="mw-file-description" title="Իսլանդիա"><img alt="Իսլանդիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Iceland.svg/22px-Flag_of_Iceland.svg.png" decoding="async" width="22" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Iceland.svg/33px-Flag_of_Iceland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Iceland.svg/44px-Flag_of_Iceland.svg.png 2x" data-file-width="1250" data-file-height="900" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%AB%D5%A1" title="Իսլանդիա">Իսլանդիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Spain.svg" class="mw-file-description" title="Իսպանիա"><img alt="Իսպանիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Spain.svg/22px-Flag_of_Spain.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Spain.svg/33px-Flag_of_Spain.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Spain.svg/44px-Flag_of_Spain.svg.png 2x" data-file-width="750" data-file-height="500" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Իսպանիա">Իսպանիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Italy.svg" class="mw-file-description" title="Իտալիա"><img alt="Իտալիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/22px-Flag_of_Italy.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/33px-Flag_of_Italy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/44px-Flag_of_Italy.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BB%D5%BF%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Իտալիա">Իտալիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Latvia.svg" class="mw-file-description" title="Լատվիա"><img alt="Լատվիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/22px-Flag_of_Latvia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/33px-Flag_of_Latvia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/44px-Flag_of_Latvia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%AB%D5%A1" title="Լատվիա">Լատվիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Poland.svg" class="mw-file-description" title="Լեհաստան"><img alt="Լեհաստան" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/22px-Flag_of_Poland.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/33px-Flag_of_Poland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/44px-Flag_of_Poland.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%B0%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Լեհաստան">Լեհաստան</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Liechtenstein.svg" class="mw-file-description" title="Լիխտենշտայն"><img alt="Լիխտենշտայն" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Flag_of_Liechtenstein.svg/22px-Flag_of_Liechtenstein.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Flag_of_Liechtenstein.svg/33px-Flag_of_Liechtenstein.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Flag_of_Liechtenstein.svg/44px-Flag_of_Liechtenstein.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BC%D5%AB%D5%AD%D5%BF%D5%A5%D5%B6%D5%B7%D5%BF%D5%A1%D5%B5%D5%B6" title="Լիխտենշտայն">Լիխտենշտայն</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Lithuania.svg" class="mw-file-description" title="Լիտվա"><img alt="Լիտվա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/22px-Flag_of_Lithuania.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/33px-Flag_of_Lithuania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/44px-Flag_of_Lithuania.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BC%D5%AB%D5%BF%D5%BE%D5%A1" title="Լիտվա">Լիտվա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Luxembourg.svg" class="mw-file-description" title="Լյուքսեմբուրգ"><img alt="Լյուքսեմբուրգ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Flag_of_Luxembourg.svg/22px-Flag_of_Luxembourg.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Flag_of_Luxembourg.svg/33px-Flag_of_Luxembourg.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Flag_of_Luxembourg.svg/44px-Flag_of_Luxembourg.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="307" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BC%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%84%D5%BD%D5%A5%D5%B4%D5%A2%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A3" title="Լյուքսեմբուրգ">Լյուքսեմբուրգ</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Croatia.svg" class="mw-file-description" title="Խորվաթիա"><img alt="Խորվաթիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Croatia.svg/22px-Flag_of_Croatia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Croatia.svg/33px-Flag_of_Croatia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Croatia.svg/44px-Flag_of_Croatia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%A9%D5%AB%D5%A1" title="Խորվաթիա">Խորվաթիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Greece.svg" class="mw-file-description" title="Հունաստան"><img alt="Հունաստան" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Greece.svg/22px-Flag_of_Greece.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Greece.svg/33px-Flag_of_Greece.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Greece.svg/44px-Flag_of_Greece.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հունաստան">Հունաստան</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Hungary.svg" class="mw-file-description" title="Հունգարիա"><img alt="Հունգարիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_Hungary.svg/22px-Flag_of_Hungary.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_Hungary.svg/33px-Flag_of_Hungary.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_Hungary.svg/44px-Flag_of_Hungary.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1" title="Հունգարիա">Հունգարիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Malta.svg" class="mw-file-description" title="Մալթա"><img alt="Մալթա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Malta.svg/22px-Flag_of_Malta.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Malta.svg/33px-Flag_of_Malta.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Malta.svg/44px-Flag_of_Malta.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%AC%D5%A9%D5%A1" title="Մալթա">Մալթա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_North_Macedonia.svg" class="mw-file-description" title="Հյուսիսային Մակեդոնիա"><img alt="Հյուսիսային Մակեդոնիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Flag_of_North_Macedonia.svg/22px-Flag_of_North_Macedonia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Flag_of_North_Macedonia.svg/33px-Flag_of_North_Macedonia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Flag_of_North_Macedonia.svg/44px-Flag_of_North_Macedonia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%84%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D5%A4%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Հյուսիսային Մակեդոնիա">Հյուսիսային Մակեդոնիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_the_United_Kingdom_(3-5).svg" class="mw-file-description" title="Միացյալ Թագավորություն"><img alt="Միացյալ Թագավորություն" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/22px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/33px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/44px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D4%B9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Միացյալ Թագավորություն">Միացյալ Թագավորություն</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Moldova.svg" class="mw-file-description" title="Մոլդովա"><img alt="Մոլդովա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Moldova.svg/22px-Flag_of_Moldova.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Moldova.svg/33px-Flag_of_Moldova.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Moldova.svg/44px-Flag_of_Moldova.svg.png 2x" data-file-width="1800" data-file-height="900" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%AC%D5%A4%D5%B8%D5%BE%D5%A1" title="Մոլդովա">Մոլդովա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Monaco.svg" class="mw-file-description" title="Մոնակո"><img alt="Մոնակո" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Flag_of_Monaco.svg/22px-Flag_of_Monaco.svg.png" decoding="async" width="22" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Flag_of_Monaco.svg/33px-Flag_of_Monaco.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Flag_of_Monaco.svg/44px-Flag_of_Monaco.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="800" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B8" title="Մոնակո">Մոնակո</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Montenegro.svg" class="mw-file-description" title="Չեռնոգորիա"><img alt="Չեռնոգորիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Flag_of_Montenegro.svg/22px-Flag_of_Montenegro.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Flag_of_Montenegro.svg/33px-Flag_of_Montenegro.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Flag_of_Montenegro.svg/44px-Flag_of_Montenegro.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%89%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%B8%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1" title="Չեռնոգորիա">Չեռնոգորիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_the_Netherlands.svg" class="mw-file-description" title="Նիդերլանդներ"><img alt="Նիդերլանդներ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/22px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/33px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/44px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%86%D5%AB%D5%A4%D5%A5%D6%80%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Նիդերլանդներ">Նիդերլանդներ</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Norway.svg" class="mw-file-description" title="Նորվեգիա"><img alt="Նորվեգիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/22px-Flag_of_Norway.svg.png" decoding="async" width="22" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/33px-Flag_of_Norway.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/44px-Flag_of_Norway.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="372" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%BE%D5%A5%D5%A3%D5%AB%D5%A1" title="Նորվեգիա">Նորվեգիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Sweden.svg" class="mw-file-description" title="Շվեդիա"><img alt="Շվեդիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Sweden.svg/22px-Flag_of_Sweden.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Sweden.svg/33px-Flag_of_Sweden.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Sweden.svg/44px-Flag_of_Sweden.svg.png 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1000" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%87%D5%BE%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1" title="Շվեդիա">Շվեդիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Switzerland.svg" class="mw-file-description" title="Շվեյցարիա"><img alt="Շվեյցարիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Switzerland.svg/20px-Flag_of_Switzerland.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Switzerland.svg/30px-Flag_of_Switzerland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Switzerland.svg/40px-Flag_of_Switzerland.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%87%D5%BE%D5%A5%D5%B5%D6%81%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1" title="Շվեյցարիա">Շվեյցարիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Ukraine.svg" class="mw-file-description" title="Ուկրաինա"><img alt="Ուկրաինա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Flag_of_Ukraine.svg/22px-Flag_of_Ukraine.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Flag_of_Ukraine.svg/33px-Flag_of_Ukraine.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Flag_of_Ukraine.svg/44px-Flag_of_Ukraine.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%AB%D5%B6%D5%A1" title="Ուկրաինա">Ուկրաինա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_the_Czech_Republic.svg" class="mw-file-description" title="Չեխիա"><img alt="Չեխիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/22px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/33px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/44px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%89%D5%A5%D5%AD%D5%AB%D5%A1" title="Չեխիա">Չեխիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Portugal.svg" class="mw-file-description" title="Պորտուգալիա"><img alt="Պորտուգալիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/22px-Flag_of_Portugal.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/33px-Flag_of_Portugal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/44px-Flag_of_Portugal.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Պորտուգալիա">Պորտուգալիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Romania.svg" class="mw-file-description" title="Ռումինիա"><img alt="Ռումինիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/22px-Flag_of_Romania.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/33px-Flag_of_Romania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/44px-Flag_of_Romania.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Ռումինիա">Ռումինիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Russia.svg" class="mw-file-description" title="Ռուսաստան"><img alt="Ռուսաստան" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/22px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/33px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/44px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Ռուսաստան">Ռուսաստան</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_San_Marino.svg" class="mw-file-description" title="Սան Մարինո"><img alt="Սան Մարինո" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_San_Marino.svg/22px-Flag_of_San_Marino.svg.png" decoding="async" width="22" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_San_Marino.svg/33px-Flag_of_San_Marino.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_San_Marino.svg/44px-Flag_of_San_Marino.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B6_%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%B8" title="Սան Մարինո">Սան Մարինո</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Serbia.svg" class="mw-file-description" title="Սերբիա"><img alt="Սերբիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Flag_of_Serbia.svg/22px-Flag_of_Serbia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Flag_of_Serbia.svg/33px-Flag_of_Serbia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Flag_of_Serbia.svg/44px-Flag_of_Serbia.svg.png 2x" data-file-width="1350" data-file-height="900" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D6%80%D5%A2%D5%AB%D5%A1" title="Սերբիա">Սերբիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Slovakia.svg" class="mw-file-description" title="Սլովակիա"><img alt="Սլովակիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Flag_of_Slovakia.svg/22px-Flag_of_Slovakia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Flag_of_Slovakia.svg/33px-Flag_of_Slovakia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Flag_of_Slovakia.svg/44px-Flag_of_Slovakia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%8D%D5%AC%D5%B8%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%AB%D5%A1" title="Սլովակիա">Սլովակիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Slovenia.svg" class="mw-file-description" title="Սլովենիա"><img alt="Սլովենիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Flag_of_Slovenia.svg/22px-Flag_of_Slovenia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Flag_of_Slovenia.svg/33px-Flag_of_Slovenia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Flag_of_Slovenia.svg/44px-Flag_of_Slovenia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%8D%D5%AC%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Սլովենիա">Սլովենիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Vatican_City_(2001%E2%80%932023).svg" class="mw-file-description" title="Վատիկան"><img alt="Վատիկան" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Flag_of_Vatican_City_%282001%E2%80%932023%29.svg/20px-Flag_of_Vatican_City_%282001%E2%80%932023%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Flag_of_Vatican_City_%282001%E2%80%932023%29.svg/30px-Flag_of_Vatican_City_%282001%E2%80%932023%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Flag_of_Vatican_City_%282001%E2%80%932023%29.svg/40px-Flag_of_Vatican_City_%282001%E2%80%932023%29.svg.png 2x" data-file-width="500" data-file-height="500" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B6" title="Վատիկան">Վատիկան</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Finland.svg" class="mw-file-description" title="Ֆինլանդիա"><img alt="Ֆինլանդիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Flag_of_Finland.svg/22px-Flag_of_Finland.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Flag_of_Finland.svg/33px-Flag_of_Finland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Flag_of_Finland.svg/44px-Flag_of_Finland.svg.png 2x" data-file-width="1800" data-file-height="1100" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%96%D5%AB%D5%B6%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%AB%D5%A1" title="Ֆինլանդիա">Ֆինլանդիա</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_France.svg" class="mw-file-description" title="Ֆրանսիա"><img alt="Ֆրանսիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/22px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/33px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/44px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Ֆրանսիա">Ֆրանսիա</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #eaecf0;;text-align:left; background: #eaecf0;">Մասամբ ճանաչված և<br />չճանաչված պետություններ</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Kosovo.svg" class="mw-file-description" title="Կոսովո"><img alt="Կոսովո" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Kosovo.svg/22px-Flag_of_Kosovo.svg.png" decoding="async" width="22" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Kosovo.svg/33px-Flag_of_Kosovo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Kosovo.svg/44px-Flag_of_Kosovo.svg.png 2x" data-file-width="840" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%B8" title="Կոսովո">Կոսովո</a><sup>4</sup> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Transnistria_(state).svg" class="mw-file-description" title="Մերձդնեստր"><img alt="Մերձդնեստր" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Flag_of_Transnistria_%28state%29.svg/22px-Flag_of_Transnistria_%28state%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Flag_of_Transnistria_%28state%29.svg/33px-Flag_of_Transnistria_%28state%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Flag_of_Transnistria_%28state%29.svg/44px-Flag_of_Transnistria_%28state%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D6%80%D5%B1%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D5%BD%D5%BF%D6%80" class="mw-redirect" title="Մերձդնեստր">Մերձդնեստր</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #eaecf0;;text-align:left; background: #eaecf0;">Կախյալ տարածքներ</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%AF%D6%80%D5%B8%D5%BF%D5%AB%D6%80%D5%AB_%D6%87_%D4%B4%D5%A5%D5%AF%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Ակրոտիրի և Դեկելիա">Ակրոտիրի և Դեկելիա</a> • <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B2%D5%A6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ալանդյան կղզիներ">Ալանդյան կղզիներ</a> • <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%BD%D5%AB" title="Գերնսի">Գերնսի</a> • <a href="/wiki/%D5%8B%D5%AB%D5%A2%D6%80%D5%A1%D5%AC%D5%A9%D5%A1%D6%80" title="Ջիբրալթար">Ջիբրալթար</a> • <a href="/wiki/%D5%8B%D5%A5%D6%80%D5%BD%D5%AB" title="Ջերսի">Ջերսի</a> • <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%B6_%D5%AF%D5%B2%D5%A6%D5%AB" title="Մեն կղզի">Մեն կղզի</a> • <a href="/wiki/%D5%96%D5%A1%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B2%D5%A6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ֆարերյան կղզիներ">Ֆարերյան կղզիներ</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #eaecf0;;text-align:left; background: #eaecf0;"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Ասիա">Ասիայի պետություններ</a>, որոնք ունեն տարածքներ<br />Եվրոպայում</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Turkey.svg" class="mw-file-description" title="Թուրքիա"><img alt="Թուրքիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/22px-Flag_of_Turkey.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/33px-Flag_of_Turkey.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/44px-Flag_of_Turkey.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%AB%D5%A1" title="Թուրքիա">Թուրքիա</a><sup>1</sup> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Kazakhstan.svg" class="mw-file-description" title="Ղազախստան"><img alt="Ղազախստան" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/22px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/33px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/44px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%82%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%AD%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Ղազախստան">Ղազախստան</a><sup>1</sup></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #eaecf0;;text-align:left; background: #eaecf0;"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Ասիա">Ասիայի պետություններ</a>, որոնց Եվրոպայում տարածք<br />ունենալու փաստը<br />քննարկելի/վիճարկելի է համարվում</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Azerbaijan.svg" class="mw-file-description" title="Ադրբեջան"><img alt="Ադրբեջան" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/22px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/33px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/44px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Ադրբեջան">Ադրբեջան</a><sup>2</sup> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Georgia_official.svg" class="mw-file-description" title="Վրաստան"><img alt="Վրաստան" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Flag_of_Georgia_official.svg/22px-Flag_of_Georgia_official.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Flag_of_Georgia_official.svg/33px-Flag_of_Georgia_official.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Flag_of_Georgia_official.svg/44px-Flag_of_Georgia_official.svg.png 2x" data-file-width="1063" data-file-height="709" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%8E%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Վրաստան">Վրաստան</a><sup>2</sup></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #eaecf0;;text-align:left; background: #eaecf0;"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Ասիա">Ասիայի պետություններ</a>, որոնք դասվում են Եվրոպային,<br />ոչ թե աշխարհագրական,<br />այլ քաղաքական և մշակութային սկզբունքներով</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Armenia.svg" class="mw-file-description" title="Հայաստան"><img alt="Հայաստան" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/22px-Flag_of_Armenia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/33px-Flag_of_Armenia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/44px-Flag_of_Armenia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հայաստան">Հայաստան</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Cyprus.svg" class="mw-file-description" title="Կիպրոսի Հանրապետություն"><img alt="Կիպրոսի Հանրապետություն" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Cyprus.svg/22px-Flag_of_Cyprus.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Cyprus.svg/33px-Flag_of_Cyprus.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Cyprus.svg/44px-Flag_of_Cyprus.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%BF%D5%AB%D5%BA%D6%80%D5%B8%D5%BD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Կիպրոսի Հանրապետություն">Կիպրոս</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_the_Turkish_Republic_of_Northern_Cyprus.svg" class="mw-file-description" title="Հյուսիսային Կիպրոս"><img alt="Հյուսիսային Կիպրոս" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Flag_of_the_Turkish_Republic_of_Northern_Cyprus.svg/22px-Flag_of_the_Turkish_Republic_of_Northern_Cyprus.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Flag_of_the_Turkish_Republic_of_Northern_Cyprus.svg/33px-Flag_of_the_Turkish_Republic_of_Northern_Cyprus.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Flag_of_the_Turkish_Republic_of_Northern_Cyprus.svg/44px-Flag_of_the_Turkish_Republic_of_Northern_Cyprus.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%BF%D5%AB%D5%BA%D6%80%D5%B8%D5%BD" class="mw-redirect" title="Հյուսիսային Կիպրոս">Հյուսիսային Կիպրոս</a><sup>5</sup> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg" class="mw-file-description" title="Աբխազիայի Հանրապետություն"><img alt="Աբխազիայի Հանրապետություն" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg/22px-Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg/33px-Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg/44px-Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D4%B1%D5%A2%D5%AD%D5%A1%D5%A6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Աբխազիայի Հանրապետություն">Աբխազիայի Հանրապետություն</a><sup>3</sup> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_South_Ossetia.svg" class="mw-file-description" title="Հարավային Օսիայի Հանրապետություն"><img alt="Հարավային Օսիայի Հանրապետություն" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_South_Ossetia.svg/22px-Flag_of_South_Ossetia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_South_Ossetia.svg/33px-Flag_of_South_Ossetia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_South_Ossetia.svg/44px-Flag_of_South_Ossetia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%95%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հարավային Օսիայի Հանրապետություն">Հարավային Օսիայի Հանրապետություն</a><sup>3</sup> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Artsakh.svg" class="mw-file-description" title="Արցախի Հանրապետություն"><img alt="Արցախի Հանրապետություն" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_Artsakh.svg/22px-Flag_of_Artsakh.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_Artsakh.svg/33px-Flag_of_Artsakh.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_Artsakh.svg/44px-Flag_of_Artsakh.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a class="mw-selflink selflink">Արցախի Հանրապետություն</a><sup>6</sup></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="background: #eaecf0;;background: #eaecf0;"><div><sup>1</sup> Տարածքի հիմնական մասը գտնվում է Ասիայում, <sup>2</sup>Ամբողջությամբ կամ հիմնականում գտնվում են Ասիայում, կախված նրանից թե Եվրոպայի և Ասիայի սահմանները ինչպես են անցկացվում։<sup>3</sup> Ճանաչված է <a href="/wiki/%D5%84%D4%B1%D4%BF" class="mw-redirect" title="ՄԱԿ">ՄԱԿ</a>-ի <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A2%D5%AD%D5%A1%D5%A6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D6%87_%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%95%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B3%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Աբխազիայի և Հարավային Օսիայի միջազգային ճանաչում">4 պետություն-անդամների</a> կողմից։ <sup>4</sup> Ճանաչված է <a href="/wiki/%D5%84%D4%B1%D4%BF" class="mw-redirect" title="ՄԱԿ">ՄԱԿ</a>-ի 72 պետություն-անդամների կողմից։ <sup>5</sup> Ճանաչել է <a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%AB%D5%A1" title="Թուրքիա">Թուրքիան</a>։ <sup>6</sup> Չճանաչված պետություն</div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%B1%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D6%87_%D5%AF%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կաղապար:Ասիայի երկրներ և կախյալ տարածքներ"><span title="Դիտել կաղապարը" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">դ</span></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D4%B1%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D6%87_%D5%AF%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կաղապարի քննարկում:Ասիայի երկրներ և կախյալ տարածքներ"><span title="Քննարկել կաղապարը" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">ք</span></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%B1%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D6%87_%D5%AF%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit"><span title="Խմբագրել կաղապարը" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">խ</span></a></li></ul></div><div style="font-size:114%"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Ասիա">Ասիայի</a> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%87_%D5%AF%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Ասիայի պետությունների և կախյալ տարածքների ցանկ">երկրներ և կախյալ տարածքներ</a></div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group"><a href="/wiki/%D4%BB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ինքնիշխան պետություն">Ինքնիշխան պետություններ</a></th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D4%B1%D6%86%D5%B2%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Աֆղանստան">Աֆղանստան</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հայաստան">Հայաստան</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Ադրբեջան">Ադրբեջան</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B0%D6%80%D5%A5%D5%B5%D5%B6" title="Բահրեյն">Բահրեյն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A1%D5%A4%D5%A5%D5%B7" title="Բանգլադեշ">Բանգլադեշ</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%B6" title="Բութան">Բութան</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B2%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D5%B5" title="Բրունեյ">Բրունեյ</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A2%D5%B8%D5%BB%D5%A1" title="Կամբոջա">Կամբոջա</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%89%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Չինաստան">Չինաստան</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%AB%D5%BA%D6%80%D5%B8%D5%BD" title="Կիպրոս">Կիպրոս</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D4%B9%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%80" title="Արևելյան Թիմոր">Արևելյան Թիմոր</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B5%D5%A3%D5%AB%D5%BA%D5%BF%D5%B8%D5%BD" title="Եգիպտոս">Եգիպտոս</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%8E%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Վրաստան">Վրաստան</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%B6%D5%A4%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հնդկաստան">Հնդկաստան</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%BB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%A6%D5%AB%D5%A1" title="Ինդոնեզիա">Ինդոնեզիա</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%BB%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Իրան">Իրան</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%BB%D6%80%D5%A1%D6%84" title="Իրաք">Իրաք</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D5%AC" title="Իսրայել">Իսրայել</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%83%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Ճապոնիա">Ճապոնիա</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B6" title="Հորդանան">Հորդանան</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%82%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%AD%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Ղազախստան">Ղազախստան</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%BF%D5%B8%D6%80%D5%A5%D5%A1" title="Հյուսիսային Կորեա">Հյուսիսային Կորեա</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%BF%D5%B8%D6%80%D5%A5%D5%A1" title="Հարավային Կորեա">Հարավային Կորեա</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%94%D5%B8%D6%82%D5%BE%D5%A5%D5%B5%D5%A9" title="Քուվեյթ">Քուվեյթ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%82%D6%80%D5%B2%D5%A6%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Ղրղզստան">Ղրղզստան</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%B8%D5%BD" title="Լաոս">Լաոս</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%BC%D5%AB%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B6" title="Լիբանան">Լիբանան</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B5%D5%A6%D5%AB%D5%A1" title="Մալայզիա">Մալայզիա</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%AC%D5%A4%D5%AB%D5%BE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Մալդիվներ">Մալդիվներ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%B6%D5%B2%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Մոնղոլիա">Մոնղոլիա</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%84%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B4%D5%A1" title="Մյանմա">Մյանմա</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%86%D5%A5%D5%BA%D5%A1%D5%AC" title="Նեպալ">Նեպալ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%95%D5%B4%D5%A1%D5%B6" title="Օման">Օման</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%AF%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Պակիստան">Պակիստան</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%96%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BA%D5%AB%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ֆիլիպիններ">Ֆիլիպիններ</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%80" title="Կատար">Կատար</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Ռուսաստան">Ռուսաստան</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D4%B1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%AB%D5%A1" title="Սաուդյան Արաբիա">Սաուդյան Արաբիա</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%8D%D5%AB%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D6%82%D6%80" title="Սինգապուր">Սինգապուր</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%87%D6%80%D5%AB_%D4%BC%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1" title="Շրի Լանկա">Շրի Լանկա</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%8D%D5%AB%D6%80%D5%AB%D5%A1" title="Սիրիա">Սիրիա</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%AF%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Տաջիկստան">Տաջիկստան</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B9%D5%A1%D5%AB%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%A4" title="Թաիլանդ">Թաիլանդ</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%AB%D5%A1" title="Թուրքիա">Թուրքիա</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Թուրքմենստան">Թուրքմենստան</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%84%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D4%B7%D5%B4%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Արաբական Միացյալ Էմիրություններ">Արաբական Միացյալ Էմիրություններ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%A6%D5%A2%D5%A5%D5%AF%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Ուզբեկստան">Ուզբեկստան</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D5%A5%D5%BF%D5%B6%D5%A1%D5%B4" title="Վիետնամ">Վիետնամ</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B5%D5%B4%D5%A5%D5%B6" title="Եմեն">Եմեն</a></li></ul> </div></td><td class="navbox-image" rowspan="5" style="width:0%;padding:0px 0px 0px 2px;padding: 0 0.5em;"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Asia_(orthographic_projection).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Asia_%28orthographic_projection%29.svg/100px-Asia_%28orthographic_projection%29.svg.png" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Asia_%28orthographic_projection%29.svg/150px-Asia_%28orthographic_projection%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Asia_%28orthographic_projection%29.svg/200px-Asia_%28orthographic_projection%29.svg.png 2x" data-file-width="541" data-file-height="541" /></a></span></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group"><a href="/wiki/%D5%89%D5%B3%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B9%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%AF%D5%A1%D5%B4_%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%B4%D5%A2_%D5%B3%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B9%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Չճանաչված կամ մասամբ ճանաչված պետությունների ցանկ">Չճանաչված կամ մասամբ ճանաչված</a></th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D4%B1%D5%A2%D5%AD%D5%A1%D5%A6%D5%AB%D5%A1_(%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A6)" title="Աբխազիա (մարզ)">Աբխազիա</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Արցախի Հանրապետություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%BF%D5%AB%D5%BA%D6%80%D5%B8%D5%BD%D5%AB_%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետություն">Հյուսիսային Կիպրոսի Թուրքական Հանրապետություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%B2%D5%A5%D5%BD%D5%BF%D5%AB%D5%B6" title="Պաղեստին">Պաղեստին</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%95%D5%BD%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Հարավային Օսիա">Հարավային Օսիա</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B9%D5%A1%D5%B5%D5%BE%D5%A1%D5%B6" title="Թայվան">Թայվան</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group"><div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կախյալ տարածքներ">Կախյալ տարածքներ</a> <span style="font-weight:normal;">և</span> հատուկ վարչական շրջաններ</div></th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="font-weight:normal;">Ավստրալիա</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D4%BE%D5%B6%D5%B6%D5%A4%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B2%D5%A6%D5%AB_(%D4%B1%D5%BE%D5%BD%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1)" title="Ծննդյան կղզի (Ավստրալիա)">Ծննդյան կղզի</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%AF%D5%B8%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B2%D5%A6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կոկոսյան կղզիներ">Կոկոսյան կղզիներ</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="font-weight:normal;">Չինաստան</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%B6%D5%AF%D5%B8%D5%B6%D5%A3" title="Հոնկոնգ">Հոնկոնգ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B8" title="Մակաո">Մակաո</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="font-weight:normal;">Մեծ Բրիտանիա</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D4%B1%D5%AF%D6%80%D5%B8%D5%BF%D5%AB%D6%80%D5%AB_%D6%87_%D4%B4%D5%A5%D5%AF%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Ակրոտիրի և Դեկելիա">Ակրոտիրի և Դեկելիա</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%B6%D5%A4%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%85%D5%BE%D5%AF%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%BD%D5%AB_%D5%A2%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հնդկական օվկիանոսի բրիտանական տարածքներ">Հնդկական օվկիանոսի բրիտանական տարածքներ</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow hlist" colspan="3" style="font-weight:bold;"><div> <ul><li><span typeof="mw:File"><span title="Category"><img alt="Category" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Folder_Hexagonal_Icon.svg/16px-Folder_Hexagonal_Icon.svg.png" decoding="async" width="16" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Folder_Hexagonal_Icon.svg/24px-Folder_Hexagonal_Icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Folder_Hexagonal_Icon.svg/32px-Folder_Hexagonal_Icon.svg.png 2x" data-file-width="36" data-file-height="31" /></span></span> <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Կատեգորիա:Ասիա">Կատեգորիա:Ասիա</a></li> <li><span typeof="mw:File"><span title="Portal"><img alt="Portal" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/16px-Portal-puzzle.svg.png" decoding="async" width="16" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/24px-Portal-puzzle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/32px-Portal-puzzle.svg.png 2x" data-file-width="32" data-file-height="28" /></span></span> <a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AC:%D4%B1%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Պորտալ:Ասիա">Պորտալ:Ասիա</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <table class="navigation-box" style="margin:7pt auto 7pt auto; text-align:center; width:100%; height:11px; background:#eaf1fb; border:1px #c5d7f5 solid; box-shadow:0 3px 3px #eaf1fb; -webkit-box-shadow:0 3px 3px #eaf1fb; -moz-box-shadow:0 3px 3px #eaf1fb;"> <tbody><tr> <td><div style="margin:-5px;"> <p><span style="padding:12px; line-height:7px;"><span class="nowrap"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AC:%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD" title="Պորտալ:Արցախ"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Nuvola_Nagorno-Karabakh_flag.svg/25px-Nuvola_Nagorno-Karabakh_flag.svg.png" decoding="async" width="25" height="25" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Nuvola_Nagorno-Karabakh_flag.svg/38px-Nuvola_Nagorno-Karabakh_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Nuvola_Nagorno-Karabakh_flag.svg/50px-Nuvola_Nagorno-Karabakh_flag.svg.png 2x" data-file-width="60" data-file-height="60" /></a></span>  <b><a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AC:%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD" title="Պորտալ:Արցախ">Արցախ</a></b></span></span> <span style="padding:12px; line-height:7px;"><span class="nowrap"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AC:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Պորտալ:Հայաստան"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Nuvola_Armenian_flag.svg/25px-Nuvola_Armenian_flag.svg.png" decoding="async" width="25" height="25" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Nuvola_Armenian_flag.svg/38px-Nuvola_Armenian_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Nuvola_Armenian_flag.svg/50px-Nuvola_Armenian_flag.svg.png 2x" data-file-width="60" data-file-height="60" /></a></span>  <b><a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AC:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Պորտալ:Հայաստան">Հայաստան</a></b></span></span> <span style="padding:12px; line-height:7px;"><span class="nowrap"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AC:%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D6%84" title="Պորտալ:Միջին Արևելք"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/15px-Portal.svg.png" decoding="async" width="15" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/23px-Portal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/30px-Portal.svg.png 2x" data-file-width="36" data-file-height="32" /></a></span>  <b><a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AC:%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D6%84" title="Պորտալ:Միջին Արևելք">Միջին Արևելք</a></b></span></span> </p> </div> </td></tr></tbody></table> <table class="metadata plainlinks ambox ambox-style" style="margin: 0;"> <tbody><tr> <td class="mbox-image"><div style="width: 52px;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%95%D6%80%D5%BE%D5%A1_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Վիքիպեդիա:Օրվա հոդված"><img alt="✯" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/HSutvald2.svg/50px-HSutvald2.svg.png" decoding="async" width="50" height="50" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/HSutvald2.svg/75px-HSutvald2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/HSutvald2.svg/100px-HSutvald2.svg.png 2x" data-file-width="156" data-file-height="156" /></a></span></div></td> <td class="mbox-text" style="font-weight: italic;"> Այս հոդվածն ընտրվել է <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1" title="Հայերեն Վիքիպեդիա">Հայերեն Վիքիպեդիայի</a> <a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%95%D6%80%D5%BE%D5%A1_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Վիքիպեդիա:Օրվա հոդված">օրվա հոդված</a>: </td> </tr> </tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ստացված է «<a dir="ltr" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Արցախի_Հանրապետություն&oldid=10135406">https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Արցախի_Հանրապետություն&oldid=10135406</a>» էջից</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Սպասարկող:Կատեգորիաները">Կատեգորիաներ</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%A2%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D5%BE" title="Կատեգորիա:Երկրներ այբբենական կարգով">Երկրներ այբբենական կարգով</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Եվրոպայի երկրներ">Եվրոպայի երկրներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:1991_%D5%B0%D5%AB%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D6%87_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:1991 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ">1991 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD" title="Կատեգորիա:Արցախ">Արցախ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Կատեգորիա:Արցախյան պատերազմ">Արցախյան պատերազմ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B4%D5%A5%D5%BA%D5%AB_%D5%AE%D5%B8%D5%BE_%D5%A5%D5%AC%D6%84_%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%81%D5%B8%D5%B2_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Դեպի ծով ելք չունեցող երկրներ">Դեպի ծով ելք չունեցող երկրներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%BE%D5%AB%D5%B3%D5%A5%D5%AC%D5%AB_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Եվրոպայի վիճելի տարածքներ">Եվրոպայի վիճելի տարածքներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D5%BD_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D6%87_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Հայախոս երկրներ և տարածքներ">Հայախոս երկրներ և տարածքներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%AB_%D5%AA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%AB%D6%81_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Հայկական լեռնաշխարհի ժամանակակից պետություններ">Հայկական լեռնաշխարհի ժամանակակից պետություններ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%BF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD" title="Կատեգորիա:Հարավային Կովկաս">Հարավային Կովկաս</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%89%D5%B3%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B9%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%AF%D5%A1%D5%B4_%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%B4%D5%A2_%D5%B3%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B9%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Չճանաչված կամ մասամբ ճանաչված պետություններ">Չճանաչված կամ մասամբ ճանաչված պետություններ</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Թաքցված կատեգորիաներ: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Webarchive_template_wayback_links" title="Կատեգորիա:Webarchive template wayback links">Webarchive template wayback links</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE_%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80_(ru)" title="Կատեգորիա:CS1 ռուսերեն աղբյուրներով էջեր (ru)">CS1 ռուսերեն աղբյուրներով էջեր (ru)</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%89%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D5%B2_%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%B2_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Չաշխատող արտաքին հղում պարունակող հոդվածներ">Չաշխատող արտաքին հղում պարունակող հոդվածներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE_%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80_(en)" title="Կատեգորիա:CS1 անգլերեն աղբյուրներով էջեր (en)">CS1 անգլերեն աղբյուրներով էջեր (en)</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%95%D6%80%D5%BE%D5%A1_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Կատեգորիա:Օրվա հոդված">Օրվա հոդված</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Այս էջը վերջին անգամ փոփոխվել է 26 Հոկտեմբերի 2024-ի ժամը 15:59-ին:</li> <li id="footer-info-copyright">Տեքստը հասանելի է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy">Քրիեյթիվ Քոմոնս Հղման-Համանման տարածման</a> թույլատրագրի ներքո, առանձին դեպքերում հնարավոր են հավելյալ պայմաններ։ Մանրամասնությունների համար այցելեք՝ <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Օգտագործման պայմաններ</a>։</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Գաղտնիության քաղաքականություն</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8">Վիքիպեդիայի մասին</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%81">Հրաժարագրեր</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ծրագրավորողներ</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/hy.wikipedia.org">Վիճակագրություն</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie statement</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//hy.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Տեսքը բջջայինով</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-74cc59cb9d-gbj9h","wgBackendResponseTime":210,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"2.170","walltime":"2.610","ppvisitednodes":{"value":8683,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":271049,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":19183,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":15,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":7,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":152294,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1033.557 1 -total"," 34.68% 358.455 1 Կաղապար:Ծանցանկ"," 23.08% 238.591 69 Կաղապար:Դրոշավորում"," 19.39% 200.356 1 Կաղապար:Եվրոպական_երկրներ"," 18.69% 193.189 1 Կաղապար:Նավարկման_աղյուսակ"," 16.08% 166.166 1 Կաղապար:Արտաքին_հղումներ"," 13.13% 135.704 30 Կաղապար:Cite_web"," 11.24% 116.154 2 Կաղապար:Cite_book"," 10.55% 109.033 4 Կաղապար:Navbox"," 10.24% 105.828 1 Կաղապար:Քույրհղումներ"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.346","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":6009083,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5484c6d78d-xc5hl","timestamp":"20241111180131","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0531\u0580\u0581\u0561\u056d\u056b \u0540\u0561\u0576\u0580\u0561\u057a\u0565\u057f\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576","url":"https:\/\/hy.wikipedia.org\/wiki\/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q244165","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q244165","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2007-02-16T20:09:19Z","dateModified":"2024-10-26T15:59:16Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/3\/3d\/Flag_of_Artsakh.svg","headline":"\u057a\u0565\u057f\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u0540\u0561\u0580\u0561\u057e\u0561\u0575\u056b\u0576 \u053f\u0578\u057e\u056f\u0561\u057d\u0578\u0582\u0574"}</script> </body> </html>