CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="hy" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Արցախի մելիքություններ - Վիքիպեդիա</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )hywikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Հունվար","Փետրվար","Մարտ","Ապրիլ","Մայիս","Հունիս","Հուլիս","Օգոստոս","Սեպտեմբեր","Հոկտեմբեր","Նոյեմբեր","Դեկտեմբեր"],"wgRequestId":"9e2fcf03-a7f4-41fb-98ec-7b6b7a14019c","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Արցախի_մելիքություններ","wgTitle":"Արցախի մելիքություններ","wgCurRevisionId":9959871,"wgRevisionId":9959871,"wgArticleId":17148,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["CS1 սխալներ: բացակայող title","CS1 սխալներ: bare URL","Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից","Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից","Օրվա հոդված","Pages using ISBN magic links", "Պատմական երկրներ","Արցախի մելիքություններ","1603 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ","Հայկական իշխանություններ"],"wgPageViewLanguage":"hy","wgPageContentLanguage":"hy","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Արցախի_մելիքություններ","wgRelevantArticleId":17148,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgRedirectedFrom":"Խամսայի_մելիքություններ","wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"hy","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"hy"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000, "wgInternalRedirectTargetUrl":"/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80","wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q2398299","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.relatedIcons":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready", "mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.view.redirect","ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.gallery","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ondemand-pgn","ext.gadget.ArmSpelling","ext.gadget.HotCat","ext.gadget.Provelt","ext.gadget.easyTranslate","ext.gadget.edittop","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface", "ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=hy&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.gadget.relatedIcons&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/XamsayiMelikutyunner_XVII-XIX.JPG/1200px-XamsayiMelikutyunner_XVII-XIX.JPG"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1207"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/XamsayiMelikutyunner_XVII-XIX.JPG/800px-XamsayiMelikutyunner_XVII-XIX.JPG"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="805"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/XamsayiMelikutyunner_XVII-XIX.JPG/640px-XamsayiMelikutyunner_XVII-XIX.JPG"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="644"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Արցախի մելիքություններ - Վիքիպեդիա"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//hy.m.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Խմբագրել" href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Վիքիպեդիա (hy)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//hy.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Վիքիպեդիա Atom Սնուցում" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Արցախի_մելիքություններ rootpage-Արցախի_մելիքություններ skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Հիմնական ընտրացանկ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Հիմնական ընտրացանկ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Հիմնական ընտրացանկ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Նավարկում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Գլխավոր-էջ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB"><span>Գլխավոր էջ</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB"><span>Կատեգորիաներ</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A7%D5%BB" title="Այցելեք պատահական էջ [x]" accesskey="x"><span>Պատահական հոդված</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8"><span>Նոր էջեր</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B8%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%AF_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տեղեկություններ ընթացիկ իրադարձությունների մասին"><span>Ընթացիկ իրադարձություններ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Մասնակցել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Էությունը" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8"><span>Էությունը</span></a></li><li id="n-Խորհրդարան" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6"><span>Խորհրդարան</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Վիքիում կատարված վերջին փոփոխությունների ցանկը [r]" accesskey="r"><span>Վերջին փոփոխություններ</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Վիքիպեդիա նախագծի ուղեցույց"><span>Օգնություն</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Վիքիպեդիա" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-hy.svg" style="width: 8.625em; height: 1.375em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-hy.svg" width="150" height="15" style="width: 9.375em; height: 0.9375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%AC" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Որոնել</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" aria-label="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" autocapitalize="sentences" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Սպասարկող:Որոնել"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Որոնել</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Անձնական գործիքներ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Արտաքին տեսք" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Արտաքին տեսք</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy" class=""><span>Նվիրաբերել</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։" class=""><span>Ստեղծել հաշիվ</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o" class=""><span>Մտնել</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Այլ ընտրանքներ" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Անձնական գործիքներ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Անձնական գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Օգտվողի ընտրացանկ" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy"><span>Նվիրաբերել</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Ստեղծել հաշիվ</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Մտնել</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Էջեր չգրանցված խմբագիրների համար <a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" aria-label="Learn more about editing"><span>իմանալ ավելին</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>Ներդրումներ</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="IP-հասցեից կատարված խմբագրումների քննարկում [n]" accesskey="n"><span>Քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Բովանդակություն" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Բովանդակություն</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">թաքցնել</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Ներածություն</div> </a> </li> <li id="toc-Վարչատարածքային_բաժանում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Վարչատարածքային_բաժանում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Վարչատարածքային բաժանում</span> </div> </a> <ul id="toc-Վարչատարածքային_բաժանում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Պատմություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Պատմություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Պատմություն</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Պատմություն-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Պատմություն subsection</span> </button> <ul id="toc-Պատմություն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Հարաբերությունները_Ռուսական_կայսրության_հետ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Հարաբերությունները_Ռուսական_կայսրության_հետ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Հարաբերությունները Ռուսական կայսրության հետ</span> </div> </a> <ul id="toc-Հարաբերությունները_Ռուսական_կայսրության_հետ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Խամսայի_մելիքությունների_դաշնության_քայքայումը" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Խամսայի_մելիքությունների_դաշնության_քայքայումը"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Խամսայի մելիքությունների դաշնության քայքայումը</span> </div> </a> <ul id="toc-Խամսայի_մելիքությունների_դաշնության_քայքայումը-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Խամսայի_մելիքությունների_քաղաքական_դրությունը_մինչ_ռուսական_նվաճումները" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Խամսայի_մելիքությունների_քաղաքական_դրությունը_մինչ_ռուսական_նվաճումները"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Խամսայի մելիքությունների քաղաքական դրությունը մինչ ռուսական նվաճումները</span> </div> </a> <ul id="toc-Խամսայի_մելիքությունների_քաղաքական_դրությունը_մինչ_ռուսական_նվաճումները-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Զինված_ուժեր" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Զինված_ուժեր"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Զինված ուժեր</span> </div> </a> <ul id="toc-Զինված_ուժեր-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Տես_նաև" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Տես_նաև"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Տես նաև</span> </div> </a> <ul id="toc-Տես_նաև-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Խամսայի_մելիքությունները_գեղարվեստական_գրականության_մեջ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Խամսայի_մելիքությունները_գեղարվեստական_գրականության_մեջ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Խամսայի մելիքությունները գեղարվեստական գրականության մեջ</span> </div> </a> <ul id="toc-Խամսայի_մելիքությունները_գեղարվեստական_գրականության_մեջ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Գրականություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Գրականություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Գրականություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Գրականություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ծանոթագրություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ծանոթագրություններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Ծանոթագրություններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ծանոթագրություններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Բովանդակություն" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Արցախի մելիքություններ</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in 14 languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-14" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">14 լեզու</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/X%C9%99ms%C9%99_m%C9%99liklikl%C9%99ri" title="Xəmsə məliklikləri – ադրբեջաներեն" lang="az" hreflang="az" data-title="Xəmsə məliklikləri" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ադրբեջաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Melikats_del_Karabagh" title="Melikats del Karabagh – կատալաներեն" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Melikats del Karabagh" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="կատալաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Karaba%C5%A1sk%C3%A1_kn%C3%AD%C5%BEectv%C3%AD" title="Karabašská knížectví – չեխերեն" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Karabašská knížectví" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="չեխերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/F%C3%BCnf_F%C3%BCrstent%C3%BCmer_von_Karabach" title="Fünf Fürstentümer von Karabach – գերմաներեն" lang="de" hreflang="de" data-title="Fünf Fürstentümer von Karabach" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Melikdoms_of_Karabakh" title="Melikdoms of Karabakh – անգլերեն" lang="en" hreflang="en" data-title="Melikdoms of Karabakh" data-language-autonym="English" data-language-local-name="անգլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%84%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%BA" title="ملک‌های قره‌باغ – պարսկերեն" lang="fa" hreflang="fa" data-title="ملک‌های قره‌باغ" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="պարսկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/M%C3%A9likats_du_Karabagh" title="Mélikats du Karabagh – ֆրանսերեն" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Mélikats du Karabagh" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ֆրանսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B4%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Խամսայի Մելիքութիւնները – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Խամսայի Մելիքութիւնները" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Melikhati_del_Karabakh" title="Melikhati del Karabakh – իտալերեն" lang="it" hreflang="it" data-title="Melikhati del Karabakh" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="իտալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%A1%E1%83%90" title="ხამსა – վրացերեն" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ხამსა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="վրացերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Melicados_de_Carabaque" title="Melicados de Carabaque – պորտուգալերեն" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Melicados de Carabaque" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="պորտուգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%BC%D1%81" title="Хамс – ռուսերեն" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Хамс" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ռուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Karaba%C4%9F_meliklikleri" title="Karabağ meliklikleri – թուրքերեն" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Karabağ meliklikleri" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="թուրքերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%27%D1%8F%D1%82%D1%96%D1%80%D0%BA%D0%B0" title="Карабаська п'ятірка – ուկրաիներեն" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Карабаська п'ятірка" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ուկրաիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2398299#sitelinks-wikipedia" title="Խմբագրել միջլեզվային հղումները" class="wbc-editpage">Փոխել հղումները</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Անվանատարածքներ"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Դիտել հոդվածը [c]" accesskey="c"><span>Հոդված</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Քննարկումներ այս էջի բովանդակության մասին (դեռ գրված չէ) [t]" accesskey="t"><span>քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">հայերեն</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Դիտումները"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=history" title="Այս էջի խմբագրումների պատմությունը [h]" accesskey="h"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Գործիքներ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Գործիքներ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Այլ ընտրանքներ" > <div class="vector-menu-heading"> Գործողություններ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=history"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ընդհանուր </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B1%D5%B5%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%B0%D5%B2%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Այս էջին հղվող բոլոր վիքի էջերի ցանկը [j]" accesskey="j"><span>Այստեղ հղվող էջերը</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" rel="nofollow" title="Այս էջից կապված էջերի վերջին փոփոխությունները [k]" accesskey="k"><span>Կապված փոփոխություններ</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Բոլոր սպասարկող էջերի ցանկը [q]" accesskey="q"><span>Սպասարկող էջեր</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&oldid=9959871" title="Էջի այս տարբերակի մշտական հղում"><span>Մշտական հղում</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=info" title="Վիճակագրական տվյալներ էջի մասին"><span>Էջի վիճակագրություն</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CiteThisPage&page=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&id=9959871&wpFormIdentifier=titleform" title="Տեղեկատվություն, թե ինչպես պետք է մեջբերել այս էջը"><span>Մեջբերել այս էջը</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25B1%25D6%2580%25D6%2581%25D5%25A1%25D5%25AD%25D5%25AB_%25D5%25B4%25D5%25A5%25D5%25AC%25D5%25AB%25D6%2584%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25A9%25D5%25B5%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25B6%25D5%25B6%25D5%25A5%25D6%2580"><span>Ստանալ կարճ URL հասցե</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:QrCode&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25B1%25D6%2580%25D6%2581%25D5%25A1%25D5%25AD%25D5%25AB_%25D5%25B4%25D5%25A5%25D5%25AC%25D5%25AB%25D6%2584%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25A9%25D5%25B5%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25B6%25D5%25B6%25D5%25A5%25D6%2580"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Տպել/արտահանել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80"><span>Ստեղծել գիրք</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:DownloadAsPdf&page=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=show-download-screen"><span>Ներբեռնել որպես PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&printable=yes" title="Այս էջի տպելու տարբերակ [p]" accesskey="p"><span>Տպելու տարբերակ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Այլ նախագծերում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2398299" title="Հղում Վիքիտվյալի համապատասխան էջին [g]" accesskey="g"><span>Վիքիտվյալների տարր</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Արտաքին տեսք</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">թաքցնել</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"><span class="mw-redirectedfrom">(Վերահղված է <a href="/w/index.php?title=%D4%BD%D5%A1%D5%B4%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&redirect=no" class="mw-redirect" title="Խամսայի մելիքություններ">Խամսայի մելիքություններ</a>ից)</span></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="hy" dir="ltr"><p><br /> </p><table class="infobox" style="border-spacing: 1px; padding: 0px 0px; width: 300px; font-size:85%; line-height:130%;" cellspacing="1px"> <caption style="font-size: 160%;"><b>Արցախի մելիքություններ <br /> <small>կամ</small> <br /><small>Խամսայի մելիքություններ</small></b> </caption> <tbody><tr> <td colspan="2"> <table style="width: 100%; background: none;"> <tbody><tr><td align="left" width="45"> <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Խաչենի իշխանություն"><b>←</b></a> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Armenian_Flag_Khachen.png" class="mw-file-description" title="Խաչենի իշխանություն"><img alt="Խաչենի իշխանություն" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Armenian_Flag_Khachen.png/25px-Armenian_Flag_Khachen.png" decoding="async" width="25" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Armenian_Flag_Khachen.png/38px-Armenian_Flag_Khachen.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Armenian_Flag_Khachen.png/50px-Armenian_Flag_Khachen.png 2x" data-file-width="908" data-file-height="511" /></a></span> </td><td align="center" style="font-size:1.2em;"> <b>1603 - 1822</b></td><td align="right" width="45px"> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Russia.svg" class="mw-file-description" title="Ռուսական կայսրություն"><img alt="Ռուսական կայսրություն" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/25px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="25" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/38px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/50px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ռուսական կայսրություն"><b>→</b></a></td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background-color: lightgrey; text-align: center; font-size: 1.20em;"><b>Քարտեզ</b> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align: center; padding-top: 0.7em; padding-bottom: 0.7em;"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:XamsayiMelikutyunner_XVII-XIX.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/XamsayiMelikutyunner_XVII-XIX.JPG/250px-XamsayiMelikutyunner_XVII-XIX.JPG" decoding="async" width="250" height="251" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/XamsayiMelikutyunner_XVII-XIX.JPG/375px-XamsayiMelikutyunner_XVII-XIX.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/XamsayiMelikutyunner_XVII-XIX.JPG/500px-XamsayiMelikutyunner_XVII-XIX.JPG 2x" data-file-width="2116" data-file-height="2128" /></a></span> </p> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background-color: lightgrey; text-align: center;font-size: 1.20em;"><b>Ընդհանուր տեղեկանք</b></td></tr><tr class="vatop" style=""><td style="font-weight:bold;"> <b><a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82" title="Լեզու">Լեզու</a></b> </td><td style=""><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Հայերեն">Հայերեն</a></td></tr> </tbody></table> <table class="infobox" style="width:22em;width:19em; padding: 0px; {"><tbody><tr><th colspan="2" class="vcard navbox-title" style="text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;padding:0.25em 0; background: #f2a800; font-size:135 %;">Արցախի պատմություն</th></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg" class="mw-file-description" title="Արցախի Հանրապետության զինանշանը"><img alt="Արցախի Հանրապետության զինանշանը" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg/180px-Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg.png" decoding="async" width="180" height="163" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg/270px-Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg/360px-Emblem_of_the_Republic_of_Artsakh.svg.png 2x" data-file-width="799" data-file-height="723" /></a></span><hr /></td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center;padding:0.5em 0 0.1em 0; font-size:120 %; line-height:1.0em; style="text-align:center; background: #EEEEEE;"><a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%AD%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Նախնադարյան Հայաստան">Նախապատմություն</a><br />Մ.թ.ա. 2492 - մ.թ.ա. 590</th></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%B8%D5%AD%D5%AB_%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B5%D6%80" class="mw-redirect" title="Ազոխի քարայր">Ազոխի քարայր</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%AB_%D5%A7%D5%A9%D5%B6%D5%B8%D5%A3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%A6" title="Հայ ժողովրդի էթնոգենեզ">Հայ ժողովրդի ծագումը</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%AB_%D6%81%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%B8%D6%82_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հայկական լեռնաշխարհի ցեղային միություններ ու պետական կազմավորումներ">Ցեղային միություններ և <br /> պետական կազմավորումներ</a></td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center;padding:0.5em 0 0.1em 0; font-size:120 %; line-height:1.0em; style="text-align:center; background: #EEEEEE;">Հին շրջան<br />Մ.թ.ա. 590 - մ.թ. 428</th></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Երվանդունիների թագավորություն">Երվանդունիների թագավորություն</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արտաշեսյանների թագավորություն">Արտաշեսյանների թագավորություն</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արշակունիների թագավորություն">Արշակունիների թագավորություն</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A8%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Քրիստոնեության ընդունումը Հայաստանում">Քրիստոնեության ընդունում</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A8_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Ավատատիրության հաստատումը Հայաստանում">Ավատատիրության հաստատում</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%81_%D5%A3%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="mw-redirect" title="Հայոց գրերի գյուտ">Գրերի գյուտ</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84" title="Ամարասի վանք">Ամարասի վանք</a></td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center;padding:0.5em 0 0.1em 0; font-size:120 %; line-height:1.0em; style="text-align:center; background: #EEEEEE;"><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Միջնադարյան Հայաստան">Միջնադար</a><br />428 - 1375</th></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A6%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Մարզպանական Հայաստան">Պարսկա</a>-<a href="/wiki/%D4%B2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Բյուզանդական Հայաստան">Բյուզանդական տիրապետություն</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B2%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D6%84" title="Աղվանք">Աղվանք</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%AB%D5%A1_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արմինիա կուսակալություն">Արաբական տիրապետություն</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Բագրատունիների թագավորություն">Բագրատունիների թագավորություն</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արցախի թագավորություն">Արցախի թագավորություն</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Զաքարյան իշխանապետություն">Զաքարյան իշխանապետություն</a></td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center;padding:0.5em 0 0.1em 0; font-size:120 %; line-height:1.0em; style="text-align:center; background: #EEEEEE;">Օտար տիրապետություն<br />1375 - 1918</th></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1-%D4%BF%D5%B8%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կարա-Կոյունլուների պետություն">Կարա-Կոյունլուներ</a> և <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AF-%D4%BF%D5%B8%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ակ-Կոյունլուների պետություն">Ակ-Կոյունլուներ</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A8_%D5%B8%D6%82%D5%B7_%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4" class="mw-redirect" title="Հայաստանը ուշ միջնադարում">Թուրք-պարսկական<br />տիրապետություն</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ղարաբաղի կուսակալություն">Ղարաբաղի կուսակալություն</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D6%84%D5%A1%D6%80_(1724-1731)" title="Արցախի ազատագրական պայքար (1724-1731)">Արցախի ազատագրական պայքար</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D5%82%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B2%D5%AB_%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ղարաբաղի խանություն">Ղարաբաղի խանություն</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B4%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Խամսայի մելիքություններ">Խամսայի մելիքություններ</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%B5%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%AB_%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3" title="Ելիզավետպոլի նահանգ">Ելիզավետպոլի նահանգ</a></td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center;padding:0.5em 0 0.1em 0; font-size:120 %; line-height:1.0em; style="text-align:center; background: #EEEEEE;">Ժամանակակից պատմություն<br />1918 - ներկա</th></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արցախյան հակամարտություն">Արցախյան հակամարտություն</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB%D5%AB_%D5%BB%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A5%D6%80" title="Շուշիի ջարդեր">Շուշիի ջարդեր</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A2%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A8_%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%B1%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A5%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B6" title="Արցախի բռնակցումը Խորհրդային Ադրբեջանին">Արցախի բռնակցում</a>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%82%D4%BB%D5%84" class="mw-redirect" title="ԼՂԻՄ">ԼՂԻՄ</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%AA%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Արցախյան շարժում">Արցախյան շարժում</a> և <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF" title="Արցախյան ազատամարտ">ազատամարտ</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;line-height:1em;; font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արցախի Հանրապետություն">Արցախի Հանրապետություն</a></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><hr /><b><a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AC:%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD" title="Պորտալ:Արցախ">Արցախի պորտալ</a></b><br /></td></tr></tbody></table> <p><b>Արցախի մելիքություններ</b> (<b>Խամսայի մելիքությունները</b>, «Խամսայի երկիր», <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Արաբերեն">արաբ.</a>՝ «խամսա» նշանակում է «հնգյակ»), <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD_%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3" title="Արցախ նահանգ">Արցախ</a>-<a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Խաչենի իշխանություն">Խաչենի</a> իշխանատոհմերի ստեղծած զինական միության անդամ հինգ հայկական իշխանությունների ընդհանուր անվանումն է, որոնց տիրույթները մոտավորապես համընկնում են ներկայիս <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արցախի Հանրապետություն">Արցախի Հանրապետության</a> տարածքին։ Արցախի <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84" title="Մելիք">մելիքական</a> տոհմերը անմիջական ժառանգներն ու հետնորդներն էին ուշ-միջնադարի <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D5%B0%D5%B4" class="mw-redirect" title="Խաչենի իշխանատոհմ">Արցախի ֆեոդալ արքաների և իշխանների</a>, որոնց օտար նվաճողները 16-րդ դարում ճանաչել էին որպես մելիքներ, նրանց տիրույթները՝ մելիքություններ<sup id="cite_ref-Atlas_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Atlas-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Խամսայի մելիքները հատկապես հզորացել էին 17-րդ դարի վերջին և 18-րդ դարի սկզբին՝ պատմական այդ շրջանում ստանձնելով ու գլխավորելով հայ ազգային ազատագրական շարժումն ընդդեմ պարսկական և թուրքական նվաճողների։ </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Վարչատարածքային_բաժանում"><span id=".D5.8E.D5.A1.D6.80.D5.B9.D5.A1.D5.BF.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.AE.D6.84.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.A2.D5.A1.D5.AA.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Վարչատարածքային բաժանում</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&veaction=edit&section=1" title="Խմբագրել բաժինը. Վարչատարածքային բաժանում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Վարչատարածքային բաժանում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Խամսայի մելիքությունների դաշնակցության մեջ էին մտնում <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Գյուլիստանի մելիքություն">Գյուլիստանի</a>, <a href="/wiki/%D5%8B%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A4%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ջրաբերդի մելիքություն">Ջրաբերդի</a>, <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Խաչենի մելիքություն">Խաչենի</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վարանդայի մելիքություն (դեռ գրված չէ)">Վարանդայի</a> և <a href="/wiki/%D4%B4%D5%AB%D5%A6%D5%A1%D5%AF%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Դիզակի մելիքություն">Դիզակի</a> մելիքությունները, որոնց տիրույթները տարածվում էին Գանձակի գավառի սահմաններից մինչև <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D6%84%D5%BD" title="Արաքս">Արաքսի</a> ափերը, այսինքն՝ նախկին <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Խաչենի իշխանություն">Խաչենի իշխանության</a> տարածքը՝ առանց <a href="/wiki/%D4%BE%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ծարի մելիքություն">Ծար</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D5%A9%D6%84%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սոթքի մելիքություն (դեռ գրված չէ)">Սոթք</a> գավառների։ </p><p>Ջրաբերդն ընդգրկում էր Տրտուի միջին հովիտը՝ Տրտուի և նրա <a href="/w/index.php?title=%D4%B9%D6%80%D5%B2%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Թրղի (դեռ գրված չէ)">Թրղի</a> վտակի միախառնման տեղում գտնվող հինավուրց <a href="/wiki/%D5%8B%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A4_(%D5%A1%D5%B4%D6%80%D5%B8%D6%81)" title="Ջրաբերդ (ամրոց)">Ջրաբերդ</a> ամրոց-իշխանանիստով։ Իշխողներն էին Խաչենի իշխանական տան <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%B6-%D5%8B%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հասան-Ջալալյաններ">Հասան-Ջալալյաններ</a> ճյուղից ճյուղավորված <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84-%D4%BB%D5%BD%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մելիք-Իսրայելյաններ (դեռ գրված չէ)">Մելիք-Իսրայելյանները</a>, իսկ ավելի ուշ (19-րդ դարում դարում) մելիք <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A9%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Աթաբեկյաններ">Աթաբեկյանները</a>։ </p><p>Խաչենի (բուն Խաչեն) տեր <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%B6-%D5%8B%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հասան-Ջալալյաններ">Հասան-Ջալալյանների</a> տիրույթը հիմնականում <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%A5%D5%BF" class="mw-redirect" title="Խաչենագետ">Խաչենի</a> հովիտն էր, որը հարավում հասնում էր մինչև <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%BB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բալուջա (դեռ գրված չէ)">Բալուջա</a> գետը։ Իշխանանիստը <a href="/w/index.php?title=%D4%B9%D5%A1%D6%80%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Թարխանաբերդ (դեռ գրված չէ)">Թարխանաբերդն</a> (Խոխանաբերդ) էր։ </p><p>Վարանդան ընդգրկում էր <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%BC_%D5%A3%D5%A5%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կարկառ գետ (դեռ գրված չէ)">Կարկառ գետի</a> հովիտը՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%BB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բալուջա (դեռ գրված չէ)">Բալուջայից</a> մինչև <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%AB%D6%80%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քիրս (դեռ գրված չէ)">Քիրս</a>-<a href="/wiki/%D4%B4%D5%AB%D5%A6%D5%A1%D6%83%D5%A1%D5%B5%D5%BF" title="Դիզափայտ">Դիզափայտ</a> լեռնագոտին։ Իշխողներն էին <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84-%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%B6%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Մելիք-Շահնազարյաններ">Մելիք-Շահնազարյանները</a>, իշխանանիստը՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%81" title="Ավետարանոց">Ավետարանոց</a> բերդավանը։ </p><p>Գյուլիստանն տեղաբաշխված էր <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A1%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կուրակ (դեռ գրված չէ)">Կուրակ</a> և <a href="/wiki/%D5%8F%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82" class="mw-redirect" title="Տրտու">Տրտու</a> գետերի միջև։ Իշխանանիստը <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%B7" class="mw-redirect" title="Թալիշ">Թալիշն</a> էր կամ <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect mw-disambig" title="Գյուլիստան">Գյուլիստանը</a>։ Այստեղից էլ մելիքությունը կոչվում էր նաև Թալիշի մելիքություն։ Իշխող տունը <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84-%D4%B2%D5%A5%D5%A3%D5%AC%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Մելիք-Բեգլարյաններ">Մելիք-Բեգլարյաններն</a> էին։ </p><p>Դիզակն տեղաբաշխված էր Քիրս-Դիզափայտ լեռնագոտուց հարավ, մինչև Արաքս գետը՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%BD%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%A1%D6%83%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%AB_%D5%AF%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Խուդափերինի կամուրջ (դեռ գրված չէ)">Խուդափերինի կամրջի</a> մոտ։ Նստավայրն էր <a href="/wiki/%D5%8F%D5%B8%D5%B2" class="mw-redirect" title="Տող">Տող</a> ավանը, իշխողները՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B0%D5%AB%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Առանշահիկներ">Առանշահիկ</a> նախարարական-իշխանական տան ժառանգորդ <a href="/wiki/%D4%B5%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D4%B1%D5%A2%D5%B8%D6%82-%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A5" title="Եսայի Աբու-Մուսե">Եսայի Աբու-Մուսեի</a> հետնորդները՝ <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84-%D4%B5%D5%A3%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Մելիք-Եգանյաններ">Մելիք-Եգանյանները</a> (Մելիք-Ավանյաններ)։ </p> <ul class="gallery mw-gallery-packed"> <li class="gallerybox" style="width: 242px"> <div class="thumb" style="width: 240px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D5%8F%D5%B8%D5%B2_%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%AB_%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D6%84_(2018)_06.jpg" class="mw-file-description" title="Դիզակի մելիքության նստավայրի ավերակները՝ Տողի մելիքական ապարանքը Տող գյուղում, 2018թ․"><img alt="Դիզակի մելիքության նստավայրի ավերակները՝ Տողի մելիքական ապարանքը Տող գյուղում, 2018թ․" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/%D5%8F%D5%B8%D5%B2_%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%AB_%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D6%84_%282018%29_06.jpg/360px-%D5%8F%D5%B8%D5%B2_%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%AB_%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D6%84_%282018%29_06.jpg" decoding="async" width="240" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/%D5%8F%D5%B8%D5%B2_%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%AB_%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D6%84_%282018%29_06.jpg/540px-%D5%8F%D5%B8%D5%B2_%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%AB_%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D6%84_%282018%29_06.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/%D5%8F%D5%B8%D5%B2_%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%AB_%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D6%84_%282018%29_06.jpg/720px-%D5%8F%D5%B8%D5%B2_%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%AB_%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D6%84_%282018%29_06.jpg 2x" data-file-width="4032" data-file-height="3024" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Դիզակի մելիքության նստավայրի ավերակները՝ <a href="/wiki/%D5%8F%D5%B8%D5%B2%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D6%84" title="Տողի մելիքական ապարանք">Տողի մելիքական ապարանքը</a> <a href="/wiki/%D5%8F%D5%B8%D5%B2_(%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B2)" title="Տող (գյուղ)">Տող</a> գյուղում, 2018թ․</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 262px"> <div class="thumb" style="width: 260px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Coat_of_arms_of_Gyulistan.jpg" class="mw-file-description" title="Գյուլիստանի մելիքության զինանշանը"><img alt="Գյուլիստանի մելիքության զինանշանը" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Coat_of_arms_of_Gyulistan.jpg/390px-Coat_of_arms_of_Gyulistan.jpg" decoding="async" width="260" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Coat_of_arms_of_Gyulistan.jpg/584px-Coat_of_arms_of_Gyulistan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Coat_of_arms_of_Gyulistan.jpg/779px-Coat_of_arms_of_Gyulistan.jpg 2x" data-file-width="1178" data-file-height="817" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Գյուլիստանի մելիքության զինանշանը</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Պատմություն"><span id=".D5.8A.D5.A1.D5.BF.D5.B4.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Պատմություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&veaction=edit&section=2" title="Խմբագրել բաժինը. Պատմություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Պատմություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Համաձայն ձեռագիր ու վիմագիր աղբյուրների՝ հիշյալ մելիքական տները հինավուրց <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD" class="mw-redirect" title="Արցախ">Արցախ</a>-<a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Խաչենի մելիքություն">Խաչենի</a> իշխանական տան շառավիղներն էին, որոնք 16-րդ դարի սկզբից հանդես են եկել <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84" title="Մելիք">«մելիք»</a> տիտղոսով, և որոնց իշխանությունը՝ մելիքական իրավունքները, ավելի կանոնավորվեց պարսից շահ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A2%D5%A2%D5%A1%D5%BD_I" class="mw-redirect" title="Աբբաս I">Աբբաս I</a>-ի օրոք՝ 1603 թվականից։ </p><p>Յուրաքանչյուր մելիքությունում վարչաքաղաքական միանձնյա գլխավորը <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84" title="Մելիք">մելիքն</a> էր, իսկ զինական գործերը տնօրինում էին հիմնականում <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հարյուրապետ (դեռ գրված չէ)">հարյուրապետները</a>, որոնք սովորաբար նշանակվում էին մելիքական տան անդամներից։ Խամսայի մելիքությունների զորավար-<a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հարյուրապետ (դեռ գրված չէ)">հարյուրապետները</a> ակտիվ գործունեություն ծավալեցին առանձնապես 18-րդ դարի սկզբի ազատագրական շարժումների ընթացքում։ <a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D5%AC_%D5%95%D6%80%D5%AB" title="Իսրայել Օրի">Իսրայել Օրու</a> բանագնացություններով ստեղծված և նրա գործակից՝ <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D5%AF%D5%A1%D5%A9%D5%B8%D5%B2%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Գանձասարի կաթողիկոսություն">Գանձասարի կաթողիկոս</a> <a href="/wiki/%D4%B5%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%B6-%D5%8B%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Եսայի Հասան-Ջալալյան">Եսայի Հասան-Ջալալյանի</a> անմիջական ղեկավարությամբ ձևավորված ռուսական կողմնորոշումը և հնարավոր աջակցությունն ոգևորել էր Խամսայի մելիքությունների զինական ուժերին, որոնք 1720-ական թվականներին արդեն ազատագրական մարտեր մղեցին պարսկական և թուրքական բռնագրավիչների դեմ։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Հարաբերությունները_Ռուսական_կայսրության_հետ"><span id=".D5.80.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.A2.D5.A5.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.A8_.D5.8C.D5.B8.D6.82.D5.BD.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.AF.D5.A1.D5.B5.D5.BD.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.B0.D5.A5.D5.BF"></span>Հարաբերությունները Ռուսական կայսրության հետ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&veaction=edit&section=3" title="Խմբագրել բաժինը. Հարաբերությունները Ռուսական կայսրության հետ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Հարաբերությունները Ռուսական կայսրության հետ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Gandzasar_Monastery1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Gandzasar_Monastery1.jpg/200px-Gandzasar_Monastery1.jpg" decoding="async" width="200" height="163" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Gandzasar_Monastery1.jpg/300px-Gandzasar_Monastery1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Gandzasar_Monastery1.jpg/400px-Gandzasar_Monastery1.jpg 2x" data-file-width="514" data-file-height="419" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80" title="Գանձասար">Գանձասարի</a> վանքը, Խամսայի մելիքությունների հոգևոր կենտրոնը</figcaption></figure> <p>Գանձասարը դարձել էր <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D5%AF%D5%A1%D5%A9%D5%B8%D5%B2%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Գանձասարի կաթողիկոսություն">Աղվանից նվիրապետությանը</a> ենթակա հայկական ու հայաբնակ շրջանների (Դիզակից մինչև Գանձակ, <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AD%D5%AB" title="Շամախի">Շամախի</a>, <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D6%84%D5%AB" class="mw-redirect mw-disambig" title="Շաքի">Շաքի</a>) ռազմական ու քաղաքական կենտրոն, ուր գծվում և մշակվում էին ազատագրական շարժման, պաշտպանական ճակատամարտերի ծրագրերն ու միջոցառումները։ 1722-ին <a href="/wiki/%D4%B5%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%B6-%D5%8B%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Եսայի Հասան-Ջալալյան">Եսայի կաթողիկոսի</a> և վրաց թագավոր <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%A1%D5%AD%D5%A9%D5%A1%D5%B6%D5%A3_%D4%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վախթանգ Զ (դեռ գրված չէ)">Վախթանգ Զ</a>-ի բանակցություններով որոշվեց վրացական ու հայկական զինական ուժերը միավորել ռուսական ցար <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%BD_%D5%84%D5%A5%D5%AE" class="mw-redirect" title="Պետրոս Մեծ">Պետրոս Մեծի</a> զորքերի հետ և ազատագրել <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD" class="mw-redirect" title="Անդրկովկաս">Անդրկովկասը</a>։ Այդ նպատակով վրաց 30,000-անոց և հայոց 10,000-անոց զորաբանակները հանդիպեցին Գանձակի մոտ, սակայն, տեղեկանալով ռուսների առաջխաղացման դադարեցման մասին, վերադարձան իրենց երկրները։ Այնուամենայնիվ, հայկական զորքերը չընկճվեցին. համալրվելով աշխարհազորայիններով՝ Արցախից վռնդեցին իրանական զավթիչներին և ամրացան <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B2%D5%B6%D5%A1%D5%AD%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Սղնախներ">սղնախներում</a>՝ երդվելով պայքարել մինչև վերջ։ 1723-ի ընթացքում <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D5%BD%D5%B2%D5%B6%D5%A1%D5%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մեծ սղնախ (դեռ գրված չէ)">Մեծ</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%93%D5%B8%D6%84%D6%80_%D5%BD%D5%B2%D5%B6%D5%A1%D5%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Փոքր սղնախ (դեռ գրված չէ)">Փոքր սղնախները</a> հաջողությամբ ետ մղեցին <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Երևանի խանություն">Երևանի խանի</a> և ուրիշ զորքերի հարձակումները, իսկ նահանջողներին ջարդեցին Դիզակի <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9" title="Հադրութ">Հադրութ</a> գյուղի մոտ։ Այս և հետագա մարտերում Խամսայի մելիքությունների զորքերի հմուտ ղեկավարներն էին <i>Ավան</i>, <i>Թարխան</i>, <i>Շիրվան</i>, <i>Սարգիս</i>, <i>Բաղի</i>, <i>Աբրահամ</i> <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հարյուրապետ (դեռ գրված չէ)">յուզբաշիները</a>։ </p><p>Սղնախների պայքարն ընթանում էր հաջողությամբ, սակայն 1723-ին Անդրկովկասի վրա <a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%AB%D5%A1" title="Թուրքիա">Թուրքիայի</a> վերստին հարձակումը անորոշ ժամանակով հետաձգեց <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հայաստան">Հայաստանի</a> և Անդրկովկասի ազատագրումը <a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Ռուսաստան">Ռուսաստանի</a> կողմից։ Թուրքերի առաջխաղացման հետևանքով կնքվեց 1724-ի <a href="/w/index.php?title=%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD-%D5%A9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ռուս-թուրքական պայմանագրեր (դեռ գրված չէ)">ռուս-թուրքական պայմանագիրը</a>։ </p><p>Հայ ազատագրական ուժերը նորից չընկճվեցիին։ 1724-ին Պետրոս Մեծի բանագնաց <a href="/wiki/%D4%BB%D5%BE%D5%A1%D5%B6_%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF" title="Իվան Կարապետ">Իվան Կարապետը</a> Խամսայի մելիքությունների տերերին հուսադրում և հավաստիացնում էր, որ առաջին իսկ հնարավորության դեպքում ռազմական աջակցություն կտրվի, միաժամանակ հայտնելով ռուսական արքունիքի պատրաստակամությունը՝ Կասպից ծովի ափերին հայերին ապահով բնակության տարածք հատկացնելու մասին։ Սակայն արցախցիները պայքարը շարունակեցին տեղում։ Նրանց մի ստվար զորաբանակ՝ <i>Ավան Յուզբաշու</i> գլխավորությամբ, օգնության հասավ <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D5%8D%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մեծ Սյունիք (դեռ գրված չէ)">Մեծ Սյունիքի</a> ինքնապաշտպանական ուժերին և միասնական ուժերով <a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82%D6%80" title="Զանգեզուր">Զանգեզուրից</a> դուրս քշեցին օտար նվաճողներին։ Սակայն Խամսայի մելիքությունների ինքնապաշտպանության վիճակը ծանրացավ 1725-ից. թուրքերը տիրացան Գանձակին և շարժվեցին Արցախ։ </p><p>Փետրվարին թուրքերի 6000-անոց բանակը տեղավորվեց Վարանդայի գյուղերում։ Բայց սղնախների մարտիկները գիշերային հարձակումով կոտորեցին նրա մեծ մասը, սպանեցին երկու փաշայի և գերեցին մեկին։ Այնուհետև մեկ տարվա ընթացքում թուրքերը չորս խոշոր հարձակում ձեռնարկեցին սղնախների վրա, բայց հաջողության չհասան։ Այնուամենայնիվ պայքարը սղնախներում հետզհետե դժվարանում էր։ Նրանց պատվիրակներ <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%B8%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Անտոն քահանա (դեռ գրված չէ)">Անտոն քահանան</a> ու <a href="/wiki/%D5%94%D5%B5%D5%B8%D5%AD%D5%BE%D5%A1_%D5%89%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%A2%D5%AB" class="mw-redirect" title="Քյոխվա Չալաբի">Քյոխվա Չալաբին</a> օգնություն հայցող թղթեր էին ներկայացնում <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%BF-%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A2%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A3" class="mw-redirect" title="Սանկտ-Պետերբուրգ">Պետերբուրգ</a> և ռուսական արքունիքին պատմում սղնախների պաշտպանության օրհասական վիճակի մասին։ Բայց արքունիքն այդ ժամանակ հնարավորություն չուներ օգնելու։ </p><p>1726-ի վերջին Գանձակում ամրացած թուրքական մեծաքանակ զորքը <i>Սարը-Մուստաֆա փաշայի</i> գլխավորությամբ հարձակվեց <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D5%BD%D5%B2%D5%B6%D5%A1%D5%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մեծ սղնախ (դեռ գրված չէ)">Մեծ սղնախի</a> <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB" title="Շուշի">Շոշու բերդի</a> վրա։ Թեև <i>Ավան Յուզբաշու</i> զորքերը հզոր դիմադրություն ցույց տվեցին, նույնիսկ թշնամուն ստիպեցին նահանջել՝ բերդի ստորոտում թողնելով ավելի քան 800 սպանված, սակայն, այդ ժամանակից սկսած, սղնախների զորքերն սկսեցին նոսրանալ։ Ինքնապաշտպանության համար կորուստ էր Եսայի կաթողիկոսի մահը 1728-ին։ Սղնախների ղեկավարներից ոմանք, հետագա դիմադրությունը համարելով անիմաստ, իրենց զինական ուժերով տեղափոխվեցին Ռուսաստան, որտեղ հասան բարձր դիրքերի՝ փորձելով այդ ճանապարհով օգնել հայրենիքի փրկության գործին։ Այսպես կազմավորվեցին հայկական հեծյալ էսկադրոնները՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%AB%D5%BD_%D5%A4%D5%A8_%D4%B3%D5%AB%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D5%B6%D6%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սարգիս դը Գիլանենց (դեռ գրված չէ)">Սարգիս դը Գիլանենցի</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D6%80_%D4%BD%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D6%86%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լազար Խրիստաֆորով (դեռ գրված չէ)">Լազար Խրիստաֆորովի</a> և այլոց գլխավորությամբ։ Սակայն Խամսայի մելիքությունների զինվորությունը հիմնականում բնօրրանից չհեռացավ։ Հենց նրանք էլ, հայոց մյուս զորքերի հետ, մեծապես օգնեցին իրանի <a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D6%80_%D5%B7%D5%A1%D5%B0" title="Նադիր շահ">Նադիր շահին</a>՝ 1736-ին Անդրկովկասից դուրս քշելու թուրքերին։ Խամսայի մելիքությունները XVIII դ. երկրորդ կեսին նույնպես վճռական դեր խաղացին հակաթուրքական պատերազմներում՝ իբրև <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Արևելյան Հայաստան">Արևելյան Հայաստանի</a> զինվորական ուժի ատաղձ։ Նրանք աչքի էին ընկնում նաև շրջահայաց դիվանագիտությամբ, պարսիկ տիրապետողների հետ երբեմն դաշնակցելով՝ անզիջում մարտեր էին մղում թուրք կողոպտիչների դեմ և եռանդուն բանագնացությունների ու գրագրությունների միջոցով շարունակում սերտ կապերը ռուսական հրամանատարության և արքունիքի հետ՝ հույսը դնելով Ռուսաստանի ազատագրական առաքելության վրա։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Խամսայի_մելիքությունների_դաշնության_քայքայումը"><span id=".D4.BD.D5.A1.D5.B4.D5.BD.D5.A1.D5.B5.D5.AB_.D5.B4.D5.A5.D5.AC.D5.AB.D6.84.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.A4.D5.A1.D5.B7.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D6.84.D5.A1.D5.B5.D6.84.D5.A1.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.A8"></span>Խամսայի մելիքությունների դաշնության քայքայումը</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&veaction=edit&section=4" title="Խմբագրել բաժինը. Խամսայի մելիքությունների դաշնության քայքայումը" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Խամսայի մելիքությունների դաշնության քայքայումը"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Սակայն նրանց միասնությունը չդիմացավ ժամանակի փորձություններին։ Միասնությունը խաթարվեց ներքին երկպառակություններից, որոնք սկսվեցին Վարանդայի մելիք <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84_%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%BD%D5%A5%D6%83&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մելիք Հովսեփ (դեռ գրված չէ)">Հովսեփի</a> կրտսեր եղբայր <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84_%D5%87%D5%A1%D5%B0%D5%B6%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D6%80_%D4%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մելիք Շահնազար Բ (դեռ գրված չէ)">Շահնազարի</a> տմարդի արարքով։ Ուխտադրժորեն հարձակվելով Հովսեփի տան վրա և ոչնչացնելով նրան ու նրա ընտանիքը՝ տիրացավ Վարանդային և սկսեց դաշնակիցներ փնտրել՝ իր դեմ համախմբված մյուս մելիքների պատժից խուսափելու համար։ Ինքնակոչ մելիք Շահնազար Բ-ի այս քայլից մեծապես օգտվեց վաչկատուն թուրքական <i>ջիվանշիր</i> ցեղի մի ճյուղի՝ <i>սարըջալլուների</i> ցեղապետ <a href="/w/index.php?title=%D5%93%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Փանահ (դեռ գրված չէ)">Փանահը</a>, որը որոշել էր նստակեցության անցնել և հիմնել մեծ իշխանություն։ Նրա նախկին փորձերը՝ ամրանալու <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD" title="Դաշտային Արցախ">Դաշտային Արցախի</a> <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%A9" title="Բայաթ">Բայաթ</a> վայրում, ապա՝ Արցախի հին <a href="/wiki/%D5%8F%D5%AB%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BF_(%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD)" title="Տիգրանակերտ (Արցախ)">Տիգրանակերտի</a> (<i>Թառնակյուտ</i>) ավերակներում, մատնվել էին անհաջողության՝ հարևան իշխանությունների, հատկապես՝ Գյուլիստանի, Ջրաբերդի և Խաչենի մելիքների պարբերական հարձակումների պատճառով։ Վերջիններս, կռահելով <a href="/w/index.php?title=%D5%93%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Փանահ (դեռ գրված չէ)">Փանահի</a> ծրագրերը, ջանում էին թույլ չտալ նրան իրենց սահմաններում բնավորվելու։ Սակայն մելիք Շահնազարը շտապեց օգտվել Փանահի ներկայությունից՝ նրան առաջարկելով իր տիրույթում գտնվող <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D5%B7" title="Շոշ">Շոշ</a> կամ <a href="/w/index.php?title=%D5%87%D5%B8%D5%B7%D5%BE%D5%A1-%D6%84%D5%A1%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Շոշվա-քար (դեռ գրված չէ)">Շոշվա-քար</a> (ներկայիս <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB" title="Շուշի">Շուշի</a> քաղաքը) բերդ-ամրոցը։ 1750-ական թթ. <a href="/wiki/%D5%87%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AB" title="Շուշի">Շոշու բերդ</a> փոխադրվելով՝ Փանահը, մելիք Շահնազարի գործուն աջակցությամբ հիմնեց առաջին այլակրոն և այլացեղ իշխանությունը Արցախ-Ղարաբաղի տարածքում։ Ապա իրեն հռչակելով Ղարաբաղի խան՝ ձեռնամուխ եղավ դրա իրականացմանը, հպատակեցնելու և հարկատու դարձնելու համար հարձակումներ սկսեց Խամսայի մելիքությունների վրա, և երբ առաջին փորձերը ձախողվեցին, դիմեց խարդավանքների ու դավերի։ </p><p>Նրա քաղաքականությունը շարունակեց որդին՝ <i>Իբրահիմ խանը</i>, որի չընդմիջվող հարձակումները, կոտորածներն ու ավարառությունները ջլատեցին Խամսայի մելիքությունների ուժերը։ Ջրաբերդի և Գյուլիստանի մելիքներն իրենց բազմաթիվ հպատակներով գաղթեցին Գանձակի կողմերն ու <a href="/wiki/%D5%8E%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Վրաստան">Վրաստան</a>՝ հայրենի տիրույթներից հեռու փնտրելով Ղարաբաղի փրկության ճանապարհը, իսկ Դիզակ մելիքի փորձերը՝ պարսից շահի միջոցով կամ ռուսական արքունիքի օգնությամբ սանձահարելու Իբրահիմ խանին, ապարդյուն անցան։ Իբրահիմ խանն անհնազանդ մելիք <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84_%D4%B5%D5%A3%D5%A1%D5%B6" title="Մելիք Եգան">Եգանի</a> տոհմի կեսին բռնությամբ մահմեդականացրեց, սկիզբ դնելով արդյունքում թրքացած <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84-%D4%B1%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%BE%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մելիք-Ասլանովներ (դեռ գրված չէ)">Մելիք-Ասլանովների</a> տոհմին։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Խամսայի_մելիքությունների_քաղաքական_դրությունը_մինչ_ռուսական_նվաճումները"><span id=".D4.BD.D5.A1.D5.B4.D5.BD.D5.A1.D5.B5.D5.AB_.D5.B4.D5.A5.D5.AC.D5.AB.D6.84.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D6.84.D5.A1.D5.B2.D5.A1.D6.84.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A4.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.A8_.D5.B4.D5.AB.D5.B6.D5.B9_.D5.BC.D5.B8.D6.82.D5.BD.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.B6.D5.BE.D5.A1.D5.B3.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.A8"></span>Խամսայի մելիքությունների քաղաքական դրությունը մինչ ռուսական նվաճումները</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&veaction=edit&section=5" title="Խմբագրել բաժինը. Խամսայի մելիքությունների քաղաքական դրությունը մինչ ռուսական նվաճումները" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Խամսայի մելիքությունների քաղաքական դրությունը մինչ ռուսական նվաճումները"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Այնուամենայնիվ, Խամսայի մելիքությունների տիրակալների ջանքերը զուր չանցան, մանավանդ XVIII դ. վերջին քառորդում, երբ նրանց ազատասիրական ոգորումները գլխավորում էր <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D5%BD_%D5%80%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%B6-%D5%8B%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հովհաննես Հասան-Ջալալյան">Հովհաննես Հասան-Ջալալյան</a> կաթողիկոսը։ Նրա գործունեությունը, միավորված Խամսայի մելիքությունների ու հարևան մյուս մելիքների, ինչպես նաև <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%BD%D5%A5%D6%83_%D4%B7%D5%B4%D5%AB%D5%B6" title="Հովսեփ Էմին">Հովսեփ Էմինի</a>, <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%BE%D5%BD%D5%A5%D6%83_%D5%A1%D6%80%D6%84%D5%A5%D5%BA%D5%AB%D5%BD%D5%AF%D5%B8%D5%BA%D5%B8%D5%BD_%D4%B1%D6%80%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Հովսեփ արքեպիսկոպոս Արղության">Հովսեփ Արղությանի</a> ու <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Լազարյաններ">Լազարյանների</a> եռանդուն ջանքերի հետ, լայն հունի մեջ դրեց ռուս-հայկական հարաբերությունները՝ հաստատուն հիմք ստեղծելով Արևելյան Հայաստանը պարսկական լծից ազատագրելու և Ռուսաստանին միացնելու համար։ </p><p>Խամսայի մելիքությունների իշխանությունը վերջնականապես վերացավ XIX դ. կեսերին, Արևելյան Հայաստանը Ռուսաստանին միացնելուց (1828) հետո։ <a href="/wiki/%D5%8B%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A4%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ջրաբերդի մելիքություն">Ջրաբերդի</a> վերջին <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84-%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%B1%D5%A9%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Մելիք-Վանի Աթաբեկյան">Մելիք-Վանի Աթաբեկյանը</a>, չնայած <a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Ռուսաստան">Ռուսական թագին</a> մատուցած իր բազմաթիվ ծառայություններին, 1853 թվին զրկվեց իր իշխանությունից և <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BF" title="Կուսապատ">Կուսապատի</a> շրջակայքում գտնվող տիրույթներից։ Նախկին մելիքների ժառանգները մտան ռուսաց ծառայության մեջ՝ ճանաչվելով իբրև տոհմիկ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ազնվական">ազնվականներ</a>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Զինված_ուժեր"><span id=".D4.B6.D5.AB.D5.B6.D5.BE.D5.A1.D5.AE_.D5.B8.D6.82.D5.AA.D5.A5.D6.80"></span>Զինված ուժեր</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&veaction=edit&section=6" title="Խմբագրել բաժինը. Զինված ուժեր" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Զինված ուժեր"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Արցախի մելիքությունները իրավունք ունեին ունենալ սեփական զինված ուժեր։ Զինվորներին հավաքագրում էին իրենց տիրույթների բնակիչներից, որոնց թվաքանակն ըստ ժամանակաշրջանի տարբեր էր։ Յուրքանչյուր ընտանիք մելիքի կարգադրությամբ պարտավոր էր հատկացնել մեկ զինվոր, իսկ խիստ անհրաժեշտության դեպքում նաև բոլոր տղամարդիկ պետք է զենք վերցնեին։ Նրանք պարտավոր էին իրենց ինքնուրույն ապահովել զենքով և ձիով, սակայն եթե ընտանիքը չքավոր էր, ապա սպառազինությամբ նրան ապահովում էր անձամբ մելիքը։ Բացի ժամանակավոր զորքից, մելիքները պահում էին շուրջ 300 զինվորից կազմված թիկնազոր, ովքեր ծառայում էին մշտական հիմունքներով։ Մելիքը հանդիսանում էր իր զորքի գլխավոր հրամանատարը։ Զորքի առանձին ստորաբաժանումներ գտնվել են հարյուրապետերի հրամանատարության ներքո։ Հարյուրապետի կոչումը ժառանգական էր, սակայն առանձին դեպքերում մելիքի կողմից այն շնորհվում էր պատերազմներում լավագույնս հանդես եկած զինվորներին<sup id="cite_ref-Արցախի_մելիքություններ,_ԱՄ_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-Արցախի_մելիքություններ,_ԱՄ-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Մելիքների զորքը հանդիսանում էր ուժի և ապահովության գրավական։ Մելիքություններն առավել զորքի առավել մեծ թվաքանակ են ունեցել 1720-ական թվականներին, երբ տեղի էին ունենում <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D6%84%D5%A1%D6%80_(1724-1731)" title="Արցախի ազատագրական պայքար (1724-1731)">հայ ազատագրական կռիվներ</a><sup id="cite_ref-Արցախի_մելիքություններ,_ԱՄ_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-Արցախի_մելիքություններ,_ԱՄ-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Տես_նաև"><span id=".D5.8F.D5.A5.D5.BD_.D5.B6.D5.A1.D6.87"></span>Տես նաև</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&veaction=edit&section=7" title="Խմբագրել բաժինը. Տես նաև" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Տես նաև"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արցախի թագավորություն">Արցախի թագավորություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%B9%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D5%B0%D5%B4" class="mw-redirect" title="Խաչենի իշխանատոհմ">Խաչենի իշխանատոհմ</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արցախի Հանրապետություն">Արցախի Հանրապետություն</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Խամսայի_մելիքությունները_գեղարվեստական_գրականության_մեջ"><span id=".D4.BD.D5.A1.D5.B4.D5.BD.D5.A1.D5.B5.D5.AB_.D5.B4.D5.A5.D5.AC.D5.AB.D6.84.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.A8_.D5.A3.D5.A5.D5.B2.D5.A1.D6.80.D5.BE.D5.A5.D5.BD.D5.BF.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A3.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.B4.D5.A5.D5.BB"></span>Խամսայի մելիքությունները գեղարվեստական գրականության մեջ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&veaction=edit&section=8" title="Խմբագրել բաժինը. Խամսայի մելիքությունները գեղարվեստական գրականության մեջ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Խամսայի մելիքությունները գեղարվեստական գրականության մեջ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D5%90%D5%A1%D6%86%D6%86%D5%AB" title="Րաֆֆի">Րաֆֆի</a>, «Խամսայի մելիքությունները», Երկերի ժողովածու, հ.10, Երևան, 1964</li> <li>Ապրես Բեկնազարյան (<a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80_%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D6%81" class="mw-redirect" title="Մակար Բարխուդարյանց">Մակար Բարխուդարյանց</a>), «Գաղտնիք Ղարաբաղի», Ս. Պետերբուրգ, 1886</li> <li>Առաքել Վարդապետ, «Դիզակի մելիքությունը», Վաղարշապատ, 1913 (Նյութեր հայ մելիքության մասին, պրակ 1)</li> <li><a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%B8" title="Լեո">Լեո</a>, «Մելիքի աղջիկը»</li> <li><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D6%80%D5%B8_%D4%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A6%D5%A1%D5%A4%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Սերո Խանզադյան">Սերո Խանզադյան</a>, «Շուշի»<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Գրականություն"><span id=".D4.B3.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Գրականություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&veaction=edit&section=9" title="Խմբագրել բաժինը. Գրականություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Գրականություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%B8" title="Լեո">Լեո</a>, Երկերի ժողովածու, հ. 3, գիրք 2, Երևան, 1973</li> <li>Կարապետ եպիսկոպոս (Տեր-Մկրտչյան Կ.), Դոփյանք և Մելիք Շահնազարյանք, Էջմիածին, 1914 (Նյութեր հայ մելիքության մասին, պրակ 2)</li> <li>Պողոսյան Ֆ., Խամսայի մելիքների իրավունքների ու պարտականությունների մասին, “ԲՀԱ”, 1966, N 1</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://serials.flib.sci.am/openreader/vimagrutyun_5/book/index.html#page/1/mode/2up">Դիվան հայ վիմագրության, Պրակ 5. Արցախ։ Կազմ.՝ Ս. Գ. Բարխուդարյան։ ՀՍԱՀ ԳԱ Հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտ։ Երևան, ՀՍԱՀ ԳԱ հրատ., 1982:</a></li> <li>Нагорный Карабах - историческая справка, Академия наук Aрмянской ССР, Eреван, Издательство АН Армянской ССР, 1988.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.armenianhouse.org/caucasian-albania/094-106.html">П. А. Чобанян, М. М. Карапетян, Из истории армяно-русских отношений (Об исторических связях Карабаха с Россией),- в. кн.: К освещению проблем истории и культуры Кавказской Албании и восточных провинций Армении. Составитель: П. М. Мурадян; Издательство Ереванского гос. университета, 1991.</a></li> <li>Armen Aivazian, <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://hayq.org/upload/files/Armenian_Rebellion_ENG.pdf">The Armenian Rebellion of the 1720s and the Threat of Genocidal Reprisal.</a></i></li> <li>Cyril Toumanoff. <i>Manuel de généalogie et de chronologie pour l'histoire de la Caucasie Chrétienne (Arménie-Géorgie-Albanie).</i> Rome, 1970.</li> <li>Hewsen, Robert H. "The Meliks of Eastern Armenia: A Preliminary Study." Révue des études Arméniennes. NS: IX, 1972, pp. 299–301.</li> <li>Hewsen, Robert H (2001). Armenia: A Historcial Atlas. Chicago: University of Chicago Press. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0226332284" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-2263-3228-4</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ծանոթագրություններ"><span id=".D4.BE.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D5.A9.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Ծանոթագրություններ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&veaction=edit&section=10" title="Խմբագրել բաժինը. Ծանոթագրություններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Ծանոթագրություններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9141943">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-Atlas-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Atlas_1-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Robert H. Hewsen, <i>Armenia: A Historical Atlas</i>. The University of Chicago Press, 2001, pp. 119, 155, 163, 264-265.<span title="անգլերեն" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:var(--color-subtle, #54595d);">(անգլ.)</span></span> </li> <li id="cite_note-Արցախի_մելիքություններ,_ԱՄ-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Արցախի_մելիքություններ,_ԱՄ_2-0">2,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Արցախի_մելիքություններ,_ԱՄ_2-1">2,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AF_%D5%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Արտակ Մաղալյան">Արտակ Մաղալյան</a>, «Արցախի մելիքություններն ու մելիքական տներն 17-ից 19-րդ դարերին», Երևան 2007 (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://artsakhlib.am/2018/04/30/%D5%A1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB-%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8-%D6%87-%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6/">Рус․</a>)։</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r10127783">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite class="citation web cs1"><i>ebooks.am</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://ebooks.am/book/83badfc0-5ef9-11e9-8f0f-9f251e650705">https://ebooks.am/book/83badfc0-5ef9-11e9-8f0f-9f251e650705</a><span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 5-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=ebooks.am&rft_id=https%3A%2F%2Febooks.am%2Fbook%2F83badfc0-5ef9-11e9-8f0f-9f251e650705&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB+%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Cite_web" title="Կաղապար:Cite web">cite web</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Missing or empty <code class="cs1-code">|title=</code> (<a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:CS1_errors#citation_missing_title" class="mw-redirect" title="Օգնություն:CS1 errors">օգնություն</a>)</span></span> </li> </ol></div></div> <table class="toccolours" style="font-size:85%; margin-top:0.1em; margin-bottom:0.1em; border: 1px solid #aaa; padding: 5px; clear: both;" width="100%"> <tbody><tr> <td><i>Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Հայկական սովետական հանրագիտարան">Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a>  (<a href="https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_5.djvu/8" class="extiw" title="s:Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 5.djvu/8">հ․ 5, էջ 8</a>)։</i> <span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:CC_BY-SA_icon_80x15.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bf/CC_BY-SA_icon_80x15.png" decoding="async" width="80" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="80" data-file-height="15" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <table class="metadata plainlinks ambox ambox-style" style="margin: 0;"> <tbody><tr> <td class="mbox-image"><div style="width: 52px;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%95%D6%80%D5%BE%D5%A1_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Վիքիպեդիա:Օրվա հոդված"><img alt="✯" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/HSutvald2.svg/50px-HSutvald2.svg.png" decoding="async" width="50" height="50" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/HSutvald2.svg/75px-HSutvald2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/HSutvald2.svg/100px-HSutvald2.svg.png 2x" data-file-width="156" data-file-height="156" /></a></span></div></td> <td class="mbox-text" style="font-weight: italic;"> Այս հոդվածն ընտրվել է <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1" title="Հայերեն Վիքիպեդիա">Հայերեն Վիքիպեդիայի</a> <a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%95%D6%80%D5%BE%D5%A1_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Վիքիպեդիա:Օրվա հոդված">օրվա հոդված</a>: </td> </tr> </tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ստացված է «<a dir="ltr" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Արցախի_մելիքություններ&oldid=9959871">https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Արցախի_մելիքություններ&oldid=9959871</a>» էջից</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Սպասարկող:Կատեգորիաները">Կատեգորիաներ</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Պատմական երկրներ">Պատմական երկրներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Արցախի մելիքություններ">Արցախի մելիքություններ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:1603_%D5%B0%D5%AB%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D6%87_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:1603 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ">1603 հիմնադրված պետություններ և տարածքներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Հայկական իշխանություններ">Հայկական իշխանություններ</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Թաքցված կատեգորիաներ: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80:_%D5%A2%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D5%B2_title" title="Կատեգորիա:CS1 սխալներ: բացակայող title">CS1 սխալներ: բացակայող title</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80:_bare_URL" title="Կատեգորիա:CS1 սխալներ: bare URL">CS1 սխալներ: bare URL</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%86%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A5%D6%80_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից">Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%89%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից">Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%95%D6%80%D5%BE%D5%A1_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Կատեգորիա:Օրվա հոդված">Օրվա հոդված</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Pages_using_ISBN_magic_links" title="Կատեգորիա:Pages using ISBN magic links">Pages using ISBN magic links</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Այս էջը վերջին անգամ փոփոխվել է 21 Մայիսի 2024-ի ժամը 03:03-ին:</li> <li id="footer-info-copyright">Տեքստը հասանելի է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy">Քրիեյթիվ Քոմոնս Հղման-Համանման տարածման</a> թույլատրագրի ներքո, առանձին դեպքերում հնարավոր են հավելյալ պայմաններ։ Մանրամասնությունների համար այցելեք՝ <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Օգտագործման պայմաններ</a>։</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Գաղտնիության քաղաքականություն</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8">Վիքիպեդիայի մասին</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%81">Հրաժարագրեր</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ծրագրավորողներ</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/hy.wikipedia.org">Վիճակագրություն</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie statement</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//hy.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Տեսքը բջջայինով</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.canary-8467977cd8-kg4cm","wgBackendResponseTime":159,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.194","walltime":"0.517","ppvisitednodes":{"value":1564,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":36688,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":4734,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":9,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":9162,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 188.255 1 -total"," 49.83% 93.814 1 Կաղապար:Ծանցանկ"," 36.88% 69.437 1 Կաղապար:Cite_web"," 17.85% 33.607 1 Կաղապար:Պատմական_երկիր"," 17.78% 33.480 1 Կաղապար:Արցախի_պատմություն"," 15.76% 29.666 1 Կաղապար:Երկրի_պատմություն"," 13.18% 24.804 1 Կաղապար:Տեղեկաքարտ"," 7.53% 14.184 1 Կաղապար:Կատեգորիան_միայն_հոդվածներում"," 3.95% 7.444 1 Կաղապար:Գույն"," 3.72% 7.003 1 Կաղապար:Ref-en"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.060","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":2429495,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-56b5b6f88-w9v42","timestamp":"20241114160758","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0531\u0580\u0581\u0561\u056d\u056b \u0574\u0565\u056c\u056b\u0584\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576\u0576\u0565\u0580","url":"https:\/\/hy.wikipedia.org\/wiki\/%D4%B1%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%AD%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2398299","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2398299","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2009-05-27T17:34:18Z","dateModified":"2024-05-21T03:03:06Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/5\/54\/XamsayiMelikutyunner_XVII-XIX.JPG"}</script> </body> </html>